agorakitaph

143

M I C H E L WARS C H A WS KI
lsrail anti-Siyonist solunun en nemli figrlerinden biri olan Michel Warsc
hawski Fransz bir hamamn olu olarak dnyaya geldi ve genlik yllann
Strazburg'da geirdi. On alt yanda Talmud zerine renim grmek ze
re Kuds'te yaamaya karar verdi. 1967 ylnda Trokist ve anti-Siyonist bir
rgt olan Matzpen'e katld. 1984 ylnda bnyesinde lsrail'deki birok pa
sifist hareketi ve dier Filistinli rgtleri banndran Alternative Infonnati
on Center'i kurdu. Hala lsrail'in igal altndaki topraklarda uygulad bas
k politikalarn ve insan haklar ihlallerini dnya kamuoyuna duyuran ku
rum bnyesinde siyasal faaliyetlerini inatla srdrmektedir.

O S M A N AKIN H A Y
1960, lzmir, demi doumlu. 1976'da SBF'ye, 1980'de hapse girdi. ieride
evirmenlie balad, BO'e yakn kitap evirdi. Gn Aarmasa (2002) ve l
me Bakmak (2005) adl iki roman; Piyasa Sosyalizmi Tartmas (1991) ve

zcan Ozen'le birlikte hazrlad eenistan: Yok Saylan lke (2002) ve

Dnyann Btn Sokaklan isyanda (2003) balkl derlemesi, Mehmet

Uur'la yapt Mzakerelerden yelie: AB-Trkiye Gndemindeki Sorunlar

(2005) adl bir sylei kitab var.

Michel Warschawski

SRAlL TOPLUMUNUN KRZ

Ak Bir Mezara Doru

Trkesi: Osman Aknhay

a
agorakitapl

Siyaset

25

srail Toplumunun Krizi

Ak Bir Mezara Doru
Michel Warschawski
Eserin zgn ad:
Tombeau Ouvert
evirinin yapld lngilizce basm:
Toward an Open Tomb
The Crisis of lsraeli Society
Monthly Review Press,

2004,

New York

lngilizce basmndan eviren: Osman Akmhay

Kapak tasann: Mithat nar
Dizgi: Sibel Yurt

2004, Monthly Review Press

2006; bu kitabn yayn haklan

Q
Q

Agora Kitapl'na aittir.

2006
9944 - 916 - 57 - 9

Birinci Basm: Kasm

ISBN:

Bask ve Cilt: Kitap Matbaaclk

Tel:

(0212) 501 46 36

AGORA KlTAPLIGI
Gmsuyu Mahallesi Omanl Yokuu,
Muhtar Kamil Sokak No: Sil Taksim/ISTANBUL
Tel:

(0212) 243 96 26-27

Fax:

(0212) 243 96 28

www. agorakitapligi.com
e-posa: agora@agorakitapligi.com

Almanya'da Nazilerle, Filistin-lsrail'de'yse s

mrgecilerle savap, yetmi yllk mcadelenin ar
dndan hayata veda eden yoldalanm Yankel T aut
(Mia) ile Ruth (Trude) Milo'nun anlanna...

llNDEKlLER
nsz: Kumsal Hikayeleri ..........................xii

1)

Katliama Yeil Ik

2) ifte Gayr-nsaniletirme
3 ) Irkln Yeni Yz

4)

Duvar

5) Kar-Reformasyon
6) Klfetli Bir Miras

7) Ara Dnemin Sonu

8) Yeni lsrail

.21

39

54

66

113

130

140

Epilog: Masada'ya Doru mu?

lngilizce eviriye Sonsz

..

.
.

.
.

.84
.

99

Filmin mutlu sonla bittii temin edilmedii srece asla si

nemaya gitmem ben. Sonu ktye varan hikayeleri hakikaten
sevmiyorum. Bu yzden, lsrail'in kendi ykmna doru delice
bir rotaya girdiini ortaya koymay amalayan elinizdeki kita
b yazarken ok sknt ektiime armamanz gerekir. G
nmzn dehetengiz gerekliini yanstan her blm, her
paragraf ve her rnei ounlukla gzyalar iinde kaleme
aldm. Bunlar bazen, baka insanlara ynelik basknn ve gay
ri-insaniletirmenin getirdii hudutsuz iddetten kaynaklanan
fke gzyalar; bazen de bir toplumun -ayn zamanda, torun
larmn byyecei benim toplumumun- dejenere olmasndan
duyduum keder gzyalar oluyordu.
ix

Yazdm her satrda, tnelin sonundaki ktan bahsetme

yi ve lsrail'de varln hala koruyan direni biimlerini anla
tarak, insanlara yeni umutlar alamay tercih ettiim aka
anlalacaktr. Yoksa, 'pilerin hakknzdan gelmemesi' iin
elimizden gelen her eyi yapmamal myz? te yandan, baka
bir kitab da lsrail'deki muhalif seslere ayrm olduum iin,
burada her zaman dengeli bir resim izmeye almak, her za
man iin izciyken sylediimiz arky ("Her bulutun gmi
bir parlakl vardr") tekrarlayp durmak kanmca sahtekarlk
olacaktr. zerinde tek bir gmi parlaklk olmayan karanlk
ve tehditkar bulutlar hepimiz grdk.
Sonu ktye varan baz hikayeler, kabusla kesilen ryalar, fi
yaskoyla sonulanan maceralar vardr. Siyonizmin de Yahudi ta
rihinde gelip geici bir epizod, hem vahi (kurbanlar asndan)
hem de trajik (barol oyuncular asndan) bir parantez olduu
bir gn anlalabilir. lkinci lsrail krall birincisinden daha ksa
srd ve ilki kadar anl erefli bir sicili olmad; ncs niin
daha da ksa, hatta daha az erefli bir mre sahip olmasn ki?

Snrda

adl kitabmda, geri dn noktas olup olmad

meselesini aka ele almtm.* Bir muharebenin kesin olarak

kaybedildiini, bu defa kt adamlarn kazandn, ocukla
rmzn ya da torunlarmzn kuaklarnn yeniden ina iin
byk aba harcamak zorunda kalacan ne zaman anlars
nz? Ben ayn soruyu, Nazilerden kamay baarm ve vakit
kaybetmeden daha gneli ama ok daha merhametli olmayan
semalarn altnaa mcadelelerine devam etmeye koyulmu
olan devrimci yoldalarma ynelttim. Hibiri bana ak bir
cevap veremedi. Fakat yine de onlarn hayatlar, onlarn ter*) Michel Warschawski, Sur la Fronitre (Paris: Editions Stock,
x

2002).

cihleri ve mcadeleleri -zellikle de yzylmzn geceyans gi

bi grnen zamanlarda- bana siyasal ve ahlaki bir pusula sa
lad, takip edeceim bir rnek oluturdu.
Alman devrimci sosyalistleri, enternasyonalist ve anti-Sta
linist militanlar olan yoldalarm Yankel Taut (Mia) ve Ruth
(Trude) Milo, hem bana hem de baka yoldalarma, toplum
larmz barbarla doru 'dik uurumlardan aa yuvarlan
ma'ya baladnda akllarmzn bize dayatt ktmserlie
ramen admlarmz iradenin iyimserliine bakarak atmaya
borlu olduumuzu rettiler. Kald ki, her eye ramen akl
irade karsnda galebe aldnda, adaletsizlie kar mcade
lenin son mant hala yerinde duruyor olacaktr: direni. Di
reni, insan vakarnn fkeli haykr, kaba kuvvete boyun e
meyi reddetmektir.

xi

N SZ: KUMSAL HlKAYELER1

Temmuz 2002, Tel Aviv kumsal: lki saat sonra, Ye Gvul

hareketinin rgtledii ve askerlik yapmaya kar kan yedek
askerlerle dayanma maksadyla eski limann kysnda ayar
lanm bir konser balayacak. srail rock mziinin byk
isimleri, igal altndaki topraklarda uygulanan bask politika
sn onaylamadklarn ifade etmek amacyla bu konserde pa
ra almadan almay kabul etmilerdi. Fakat az nce, radyo is
tasyonlar ve onlarn baz destekilerinin kendilerini ve para
larn boykot etme tehditleri karsnda ounun son anda
desteklerini geri ektiklerini renmi bulunuyoruz.
Tatillerini lsrail'de geirmek gibi tuhaf bir alkanl bulu
nan Fransz bir kadn arkadamla, iki almak zere sahildeki
bfelerden birine gitmeye davranmz. Anszn korkun bir
xii

kanklk kyor: Yz metreyi akn bir mesafedeki bir disko

nun avlusunda, bir grup teknisyen ses kontrolleri yapyorlar.
Birbirimizi dahi duyamyoruz, kontroller dakikalarca kafam
z iiriyor. Bir sre sonra arkadam yanlarna gidip, sesi ks
malann istemeye karar veriyor.
Gl bir Fransz aksan olmasna, lsrail'de hi rastlanma
yan trde bir glmsemesi ve nezaketi olmasna ramen ok
da dzgn bir lbranice'yle konuan arkadam, grltnn
asabmz bozduunu, biraz kafa dinleyip huzur bulmak iin
sahile gelmi bulunan bu insanlar rahatsz ettiini aklyor.
Ald cevap, "Kaybol uradan orospu. Sen kendini ne san
yorsun?" oluyor ve gerisi geliyor: "O Yahudi dman arka
dalann da yanna alp lkene dn. Biraz hayr ii yapmak is
tiyorsan da Kzl Ha'a gir. Hadi, yzn datmadan bas git
imdi." stelik bu teknisyen, ayak takmndan birine benze
miyor; tersine, tabiri caizse iyi aile ocuuna benziyor.
Teknisyenin kabal karsnda dili tutulup gzlerinden
yalar aka aka yanma gelen arkadam, suskun bir ekilde es
ki limana yneliyor. Sonra, uzun bir duraklamann ardndan
szckler azndan tane tane dklyor: "Ben bu srekli ger
ginlie dayanamam. llk defa bama byle bir ey geldi. srail
adna korkuyorum. Herkes kafay syrm. Otuz yldr buraya
gelir giderim, gndelik hayatta bu derece iddete daha nce
hi tank olmadm. Sizin toplumunuz hasta, korkun derece
de hasta."

Austos 2002, Hayfa yaknndaki bir kumsal: Pinina'yla ar

kadalar gneleniyorlar. Hemen nlerinde bir baba, oluyla
raketbol oynuyor. Hemen onlarn sanda, o blgede top
oyunlar oynamann yasak olduunu belirten bir tabela var.
xiii

Pinina, on metre ileride zellikle oyun oynansn diye aynlm

bir alan olduunu, fakat bulunduklar yerde oynamann yasak
olduunu sylyor. Baba, ona bararak, bu durum houna
gitmiyorsa baka yerde gnelenebileceini, kumsaln herke
se ait olduunu, vb. syleyerek karlk veriyor. Pinina'nm ar
kadalar nazike ama kararl bir dille, adamdan sadece kum
sal kurallarna uymasn istiyorlar. Anlalan oyuna ilgisini
kaybeden baba da oluyla birlikte gidiyor. Fakat birka adm
sonra geri dnyor ve fkeyle hn karm bir ses tonuyla Pi
nina'yla arkadalarna soruyor: "Ama bu lkede niin bir tek
ben kurallara uymak zorunda olaym ki?"
Elinizdeki kitab yazmaya, ite bu hikayeyi dinlediimde
karar verdim.

xiv

lSRAL TOPLUMUNUN KRZ

1
KATL1AMA

YEL IIK

srail ordusu , otuz yl akn b ir sredir, Haziran

1 967'den itibaren kendi ynetiminde olan Filistin toprakla
rndaki faaliyetlerini tarif etmek iin bir oksimoron* kul
lanmtr: 'liberal igal'. Bu ifade, 'silahlarmzn safl' ve
'Yahudi ve demokratik devlet' gibi benzer tipteki baka ok
simoronlar andrmaktadr. 1
Oysa, bu 'liberal igal' nosyonunun arkasnda iki
nemli unsurun yatt aktr. srail bir yandan, dnya
ya kar ( terimin ABD'de alglanan anlamyla) liberal bir
*) iki birbiriyle akan zellik veya dnceyi barndran ifade ya da tamlama.
(.n .)
1) 'Silahlarmzn safl' -lbranice'de Tohar ha-Nesheh-, genellikle lsrail silahl
glerinin 'temiz', ahlaki anlamda silaha bavurduunu sylemek amacyla kul
lanlan s bir ifadedir.

yz, vahi ve smrgeci olmayan bir yz sergilemek is

terken, br yandan, asgari derecede baskc nlemler ve
halktan en az sayda kurban alarak bir igal politikas uy
gulamak gibi aka deklare edilmi bir niyetin arkasnda
durmaktadr.
Herkesin kabul edecei zere, liberal yz, birinci ntifa
da srasnda kendini belli edemedi ; yldan daha ksa bir
zaman diliminde 1 .500 kadar Filistinli kurban verilmesi,
bir igalin tanm gerei baskc ve kanl bir harekat oldu
unu (zellikle de igal altndaki insanlar zgrlk ve ba
mszlk arzularn kitlesel bir ekilde aa vurduklarn
da) en plak haliyle gzler nne seriyordu. Nitekim, ka
muoyunda igal edilmi topraklardan ekilmeye ve -iki yl
sonra- Oslo srecine kitlesel destek vermeye doru bir g
r deiikliine yol aan etken de, igalin artk liberal ol
duunu iddia edememesiydi.
srail igali, Eyll 2000'den beri liberal olduunu ileri
srme iddiasndan vazgemitir. Tam tersine, igal, Irgun*
marndan dn alrsak 'parlak, zalimce' karakterini ak
a sergilemektedir. lgal vahi ve kanldr -srail halknn
byk ounluu da igalin destekisidir.
srail hkmeti, Eyll 2000 gibi erken bir tarihte, iki
yl nce, daha sonra srail ordusunda generallie getirile
cek olan bir adamn h azrlad snr tesi bastrma plan
n uygulama emrini vermiti. Bu plann bir blm 'Kan
Banyosu' diye adlandmlmtr.2 Bu harekat, srail genel*) Ar sac bir rgt olan Irgun, imdi iktidarda bulunan Likud Partisi'nin ata
syd. (.n.)
2) lbranice'de Hahazat Dam.

kurmaynn Ehud Barak'a, Filistin'in tek tarafl bamsz

lk ilanna kar muhtemel bir karlk olarak nerdii se
naryolardan biriydi. Hazrlanan senaryolarn hepsinin or
tak paydasysa, Filistinlilerin dikballk etmeleri, tek ta
rafl bir inisiyatifle kendi kafalarna gre hareket etme c
reti gstermeleri karsnda kesin bir ekilde burunlarnn
srtlmesiydi.
Eyll 2000'deki tek arafl giriim, srail igaline kar
bir halk isyan -ilk haftalarnda silahsz bir halk isyan- olan
ikinci ntifada'nn balama iaretiydi. u gerei yeterince
vurgulayamyoruz: Filistinli askerler lsrail ordusuyla, an
cak tepeden trnaa -ounlukla da teleskopik mercekli t
feklerle- silahl srailli askerler onlarca gen gstericiyi kat
lettikten sonra arpmaya girmilerdi. srail'de dzenlenen
bombalama eylemlerine gelince, bu eylemler ancak ay
sonra -yzlerce Filistinlinin oktan hayatn kaybetmi ol
duu bir dnemde- balamt.
srail tarafndan verilen emirler aktr: her trl direni
i her trl arala ezin. Hedefin hemen hi nemi yoktur,
koullarn hemen hi nem i yoktur ve 'tali zarar'n ls
nn hemen hi nemi yoktur.
Yukarda ana hatlaryla izdiimiz senaryoyu aklmzda
tuttuumuzda ilk olarak belirtilmesi gereken nokta, lsra
il'in basksnn, znde 'cezalandrc' bir karakter tad
yd. gale kar kmaya, her eyden nemlisi ; Ehud Ba
rak'n Camp David'deki 'son derece cmert teklifi'ni geri
evirmeye (ki bu konu zerinde daha sonra etraflca dura
caz) cesaret ettikleri iin Filistinlilere sk bir ders veril
meliydi. u aamada, Barak'n ve genelkurmayn gttkleri

ama cn 'dzeni tesis etmek' deil, abu cak bir sindirme

kampanyasna dntrlebilecek olan bir cezalandrma
seferi dzenlemek olduunu kavramak nemlidir.
Bu trde bir harekat, sivil bir halk dehete drmek,
o halk smrge egemenliini kabullenmeye zorlamak ve
egemenlerin dayatmaya altklar tahakkm biimlerine
boyun edirmek iin muazzam lde askeri aralara ba
vurulmasn gerektirir. Sivillere uygulanan iddeti i ve
uluslararas kamuoyunun gznde hakl karmak iin
de, bu halkn her ne pahasna olursa olsun sivil statsn
den soyularak gsterilmesi arttr. ite, eenistan'da ol
duu gibi igal altndaki Filistin topraklarnda da terriz
min kavramnn sistematik bir kapsamda kullanma so
kulmas ve yaygnlatrlmasnn sebebi budur: Bu kapsa
myla, sivil bir halka ynelik kanl baskc nlemler 'ter
rizme kar sava' klfna sokulabilmektedir nk. Mis
ket bombalarnn paralara ayrd insanlar artk kadnlar
ve ocuklar deildir ; kuatma halinin yoksullua ve baz
koullarda ala srkl edii insanlar artk btn aileler
dir ; onlarn hepsi 'terristler'dir. 'Sava' kavramna da bu
minvalde bir nem kazandrlmaktadr. ite bu yaklam,
dnyann en byk b ein ci askeri g cnn bir sivil halk
la deil, rakip bir askeri kuvvetle kar karya olduu iz
lenimini uyandrmaya, dolaysyla zrhl aralarn, sava
helikopterleri ve uaklarnn kullanlmasn .hakl gster
meye yaramaktadr.
1 1 Eyll 200 1 , ak bir ekilde srailli yetkililerin 'ter
rizme kar sava' kavramndan azami lde faydalanma
larn salad; en vahice bask yntemlerine bir meruiyet
4

kazandrd. ikiz Kuleler'i hedef alan saldn aslnda ABD y

netimine, terrizme kar savan, Guantanamo Kamp'nn
dehetengiz yznn aka yanstt ekilde, terristleri
aralarndan ekip karma bahanesiyle sivil insanlarn
bombalanmasndan, anayasal haklarn ve insan haklarnn
askya alnmas suretiyle yrtlen nleyici savaa dein
pek ok eyi meru kld yeni, gezegen apnda, hukuksal
ve siyasal bir slup oluturma frsatn tand.
MUHAMMED EL-DURA'DAN RAMALLAH'IN
YERLE BR EDLMESNE
igal edilmi topraklarda uygulanan ye ni bask dalgas
nn iddeti daha ilk gnnde, Gazze eridi'nde i Netsarim
yerleimi yaknlarnda kk Muhammed el-Dura'nn ba
basnn kollarnda ldrlmesiyle gzler nne serildi. s
rail ordusunun kendi kurallarna -en azndan, ikinci lntifa
da'dan nce yrrlkte bulunan kurallara- gre, Muham
med el-Dure tamamen soukkanllkta katledilmiti. Her
hangi bir askere kar tehdit oluturmad srece herhan
gi bir kimseye ate etmek yasakt -kald ki sz konusu olan
kii ocuksa, hele bir de silahlysa, bu yasan en ufak bir
ekilde hatrlatlmasna dahi gerek yoktu.
lsrail ordusunun szcleri, olaylarn meydana gelmesin
den ancak bir y l sonra her eyi toptan reddetmeye karar
verdiler. Bir yl akn bir sre sonraysa, kendi babasnn
kasten -Filistin mermileriyle- ocuun lmne yol at
n ileri srebilecek cesareti buldular. (Yeri gelmiken, bu
dorultudaki 'kurban sulama' taktiinin lsrail'de, lke d5

ndaki belli evrelerde olduuna kyasla daha az safdilce

kar landnn da altn izmek isterim. )
atmalarn ilk haftalarnda, muazzam sayda Filis
tinli kurban (ki pnlarn pek ou gen ya da ocuk ya
larda kiilerdi) , ou olayda, Israilli askerlerin kesinlikle
tehlikede saylamayacaklar bir mesafeden alan mermi
lerle hayatn kaybetmiti, ki bu da askerlerin ldrmek
amacyla emir al dklarn ak seik ortaya koyuyordu .
Apak ekilde anlalan durum, askerlere ancak kendile
rine ate aldnda ya da tehlikeli bir duruma dtyse
ler ate etmeleri yetkisini veren eski direkti flerin yrr
lkten kaldrldyd. lsrail insan haklar rgt B'tse
lem'in bir raporuna gre:
intifada baladgnda, IDF [lsrail silahl gleri] ... as
kerlere ate ama izni veren durumlarn kapsamn geni
letti . . . Basna yansyan raporlara gre 'Mavi Leylak' diye
anlan Ate Ama Ynetmeligi'nin yeni versiyonu tamamen
gizli tutuluyordu.

Ancak, intifada patlak vermeden nce lsrail ordusunun

bu srece aylarca hazrlandn belirtmek gerekir.3 Yine:
atmalarn meydana geldii bu ilk hafta srasnda, Filis
tinlilerin ateli silah kullandklar olaylar hala enderdi ; Is
rail askerleri, ou nlukla sapanla silahl olan ocuklarla sa
vayorlard.
lsrail'in tutumundaki bu keskin dn, genelkurmayn
uzun sredir planlamakta olduu stratejinin temel ele3) B'tselem, "Trigger Happy -UnjustHied Gunfire and the JDF's Open-Fire'Regu
laions during he al-Aqsa intifada -Summary," Mart 2002, h p:l/www .btse
lem.org/English/Publi-cations/Summaries/Trigger_Happy_2002.asp.

rinden biriydi; bu stratejinin balca h ed efi de iga le kar

koymaya c esaret eden Fil istinl il er i c ezalandrmakt. Srd
rlmekt e olan mzaker el erde h erhang i bir ilerl em e kayde
dildiind e ya da birtakm aksamalarla karlaldnda s
rail, Yahudi devl etinin nceden tartmad ya da onay v er
m edii (ister diplomatik kanallarla ortaya konmu, ist erse
kamuoyunda tartlmas ist enmi olsun) hibir giriime
hogryl e bakmayacakt.
gal yetkililerinin, atmalarndan ilk gnlerinden iti
baren aldklar nl eml erin s ertlii, hkm etin ve kamu
oyunun hissettii ifte aalamayla (Barak'n 'cm ert tekli
fi'nin reddedilm esi ve sraillilerin ounluunun da bah et
m e cm ertliini gst erdii Pax lsrailiana'ya m eydan okun
mas) doru orantldr.
Bununla berab er, g en Filistinl il erin, srailli ask erl erin
canl c ephan el erl e 'kaln kafalar'na sokmaya altklar
d ersi almaya yanamadklar ksa srede anlalacakt. Bu
g en Filistinlil erin aralarnda, silahsz kardel eriyle o
cuklarn trpan gibi biildiini grm ekt en hnla bilenmi
olan en yallar , Oslo Anlamas'nn kendil erin e edinm e
imkan tand g el im emi silahlardan yararlanmaya ka
rar v erdil er. Kukusuz bu, bir silah olan ve komusunun
k endini savunma imkan bulamadan vurulup ldrld
n e tanklk ed en h er insann s ergil eyebilec ei en doal
t epkidir. Ama ayrca da bir tuzaktr. O noktadan itibaren
lsrail'in payna, Filistinli ocuklarla g enl erin popler, si
lahsz isyann silahl mcadele, lm kalm mcad el esi,
hatta sava olarak gst erm e imkan da domutur -v e sa
vata h er yol mbahtr.
7

Olaylar ok hzl bir ekilde trmand. 9 Kasm 2000'de

'hukukd infazlar' gerekletirme politikas, Hseyin
Abayat'n bir suikast sonucu ldrlmesiyle uygulamaya
kondu. Uluslararas Af rgt raporlarna g re, Kasm
2000 ile Austos 2001 tarihleri arasnda, en az 50 Filistin
li bu tr suikastlara kurban gitti. 'Aktif savunma' ve 'n
leyici nefsi mdafaa', srail kabinesinin uluslararas hu
kukta sava suu olarak tabir edilen eylemler iin kullan
may tercih ettii terimlerdir. Bu tr saldrlarn yol at
'tali zarar', yine Uluslararas Af rgt'nn raporlarna
gre, yzde 65'in zerine kmtr: 30 militan hedef aln
dnda, hedef dndaki en az 20 kii de canndan olmu
tur., Ortaya kan bu vahim tabloyu siyasal liderlerden ya
da aydnlardan protesto eden fiilen hi olmad gibi,
mahkemelerden de bu gidiata dur deyici trden herhan
gi bir karar kmamtr. ii Partisi-Meretz hkmeti
('cmert teklifi yapm olan ayn hkmet) , 'lsrail'in ha
yatta kalma sava' erevesinde byle bir suikastlar poli
tikasn benimsemiti.
Ayn srete lsrail, yerleim blgelerinde bulunan bina
lara fzelerle saldrmak iin Apache helikopterleri kullan
maya balamtr. 3 1 Temmuz 200 l'de, Nablus'taki Filistin
Enformasyon M erkezi brolarn hedef alan iki fze sald
rs sonucunda 2'si ocuk 8 kii hayatn kaybetmiti. Heli
kopterlerin peinden F-1 6 sava uaklar da devreye sokul4) Amnesty Imemational (Uluslararas Af rgt), Broken Lives: A Year of inti

fada, Kasm 2001, s. 34.

5 ) A.g.y.

du ; ubat 2002'de zynetimle idare edilen kasabalar igal

edildiinde, zrhl ara birimlerinin youn bir ekilde hare
katlara dahil edildii gzlendi.
Bombardman u aklar ve zrhl aralar, terrist alar
yok etme mcadelesinde geleneksel olarak kullanlan
aralar deildir ; aslnda, byle bir ama sz konusu oldu
unda fiilen etkisiz kalan aralardr bunlar. Esasen, d
man ordusunun birliklerine kar bir sava yrtlrken
kullanlrlar. Besbelliydi ki, Filistin tarafnda bu tr bir
likler yoktu . Dolaysyla 'sava', gereklikte, sivillere, si
villerin evlerine, onlarn altyapsna ve kurumlarna kar
yrtlmekteydi.
lgal edilmi topraklardaki lsrail saldrs, gerek yz
n 2002 knda Filistin kasaba ve ehirlerine kar dzen
lenen saldrlarda sergiledi. Ordunun ykc fkesi daha n
ce grlmemi boyutlara ulat. Kamu binalaryla mesken
lere, telefon direkleriyle hatlarna, sokak kaldrmlaryla yol
banketlerine kar giriilen vahi saldrlarda lO'u akn pi
yade alay ve zrhl ara kullanld.
lsrail ordusunun Mart 2002'de Ramallah'tan ekilmesin
den iki gn sonra, saldrnn etkilerini kendi gzlerimle g
rebilmek amacyla barikatlardan getim. ehir sanki bir do
al felakete uram gibiydi. Yerinde duran hibir ey yok
tu, ocuklarn oyun alanlar bile. Filistin Ynetimi'nin as
keri ve sivil kurumlarnn (eitim bakanl, kltr bakan
l, istatistik dairesi, vb. ) bulunduu binalar yerle bir et
mek iin fzeler ve top mermileri kullanlmt. Filistin Y
netimi'nin resmi kurumlarn ykp gemekle tatmin olma9

yan askerler, okullara ve hatta baz kliniklere de top atei

amlard. Sakakini Kltr ve Sanat Merkezi'nin boaltld
n ve oradaki sanat eserlerinden bazlarnn kasten tahrip
edildiini kendi gzlerimle grdm.
Ancak, srail ordusunun Ramallah'taki (ve Bat e
ria'nn baka ehirlerindeki) vandalizminin baka her ey
den daha fazla gsterdii gerek, zel apartmanlarn ykl
mas, kaldrmlarn sistematik ekilde tahrip edilmesi ve
yzlerce arabann tanklar tarafndan ezilmesiydi.6 Aka
grlecei zere, bu vahiliklerin hibirinin gvenlikle ya
da terrizmle savamakla yakndan uzaktan alakas yoktu
-tabii btn Filistin halkn bir terrist halk olarak gr
mediiniz srece. Btn yaananlarn z , esas ite bu
dur. Daha Ekim 2000 gibi erken bir tarihte, hatta Ariel a
ron'un ubat 200 l'deki zaferinden sonra, bir btn olarak
Filistin toplumu dman haline getirilmi, silinip yok
edilmesi (genelkurmay bakan Moe Yaalon'un daha son
ra syleyecei gibi, 'kanser gibi' kaznp temizlenmesi) ge
reken bir hedef olarak gsterilmeye balanmt. Bylesi
bir ykc fke gvenlik salama asndan sonu alc bir
ilevsellik tamyordu , ama akld bir ekilde uygulan
yor da deildi. Bu , Filistinlileri teslim olmaya ve lsrail'in
'zmler'ini kabul etmeye zorlamak amacyla, Bat eria
ve Gazze'deki Filistinlileri ezip yok etmeyi hedefleyen ge
nel plann ayrlmaz bir parasyd.

6) Askerlerin bilgisayarlar imha etmeleri ve zellikle de ambulanslara sistema

tik ekilde ate amalar bir sonraki blmde analiz edilecektir.

10

... VE CEN N KATL AMI NA

Szle anlatlamaz bir dehet.7 ocuk yataki bedenlerden
paralar. Sonsuz knt, trajik bir manzara, bir ay yzeyi
manzaras oluturuyor; sanki baka bir gezegendeyiz. Bu p
lak yzeyin kaplad gereklii (usuz bucaksz kederi) kav
ramak iin daha fazla zamana ihtiyacmz var. Karlatmz
herkeste toplu, kiisel yaslar. Herkes dostunu, ailesini kay
betmi; insanlar bize amcalar ya da halalarnn yetim kalm
ocuklarn gsteriyorlar. u gen kz mesela, bir erkek kar
deini, bir kz kardeini, ayrca annesiyle kocasn kaybetti;
u ev dmdz edildi; unun kocas, erkek kardei ya da olu
hapiste -bir ekilde, uzaklarda; ondan hi haber alamyorlar.
Kamplarn Ramallah yaknlarnda, Gazze yaknlarnda, lde
olduunu herkes biliyor.
Sakinleri sanki bir fare kapanna kstrlm gibi orada y
lece kalakalm bu kamp on iki gndr vuran, yerle bir eden,
ykp harabeye eviren, insanlar ldren, her eyi tahrip
eden bu iddetin ls ve hiddeti karsnda srekli akn
la uramaktan baka bir ey gelmiyor elimizden. Grd
nz manzaralar sizi deliye dndrmeye yeter.
llk bakta yanllkla yalnzlk ya da mesafe olarak grd
nz ey, aslnda, ykm izlerini hepimizin plak gzle g
rebildii bir iddet afetine uram insanlarn szcn tam
anlamyla 'serseme dnerek afallam' halleri. nsann aklna
ilk gelen kyaslama byle bir ey Bu insanlar daha yeni bir

7) Katliam, O:iford English Dictionary'de, 'insanlarn gereksiz yere ve ayrm g

zetmeden ldrlmesi' olarak tanmlanmtr. Cenin'de olup bitenleri 'katliam'
terimiyle karlamann doru olup olmadnn tartld bir yer olarak bkz. Re
vue d'Etudes Palestiniennes, 2002 sonbahar says ve Tanya Reinhart, "]enine -la
guerre de propagande ," ed. Michel Warshawski ve Michele Sibony, A contre
chcrur (Paris: Textuel, 2003).

11

dogal felakete uramlar, sanki yeni bir depremden km

lar ya da dev dalgalardan kurtulmular."

Niin Cenin? Gazze eridi'nin kuzeyindeki, daha doru

bir ifadeyle, Gazze'nin yan kapsndaki bu kk kasabay,
lsrail'in igal altnda tuttuu topraklardaki basksnn dehe
ti ve iddetinin sembolik kurban yapan ey ne? Niin ordu
nun sivillerin toptan ykm ve ldrlmesine giritii Gazze
eridi'ndeki Khan Yunis ya da Nablus'taki Balata Kamp de
il de Cenin? lnsanlar niin baka bir yerdeki deil de Ce
nin'deki 'katliam'dan bahsediyorlar? Birlemi Milletler G
venlik Konseyi niin, onlarca hedefli suikast ya da sekin ni
anclarca on alt yandan kk onlarca Filistinlinin katle
dilmesi iin deil de Cenin katliam zerine bir soruturma
komisyonu kurmaya karar verdi?
Bunun balca sebebi, Cenin'de bir katliamn gerekle
mi, yani, ya balarna ate edilerek ya da evlerinin yknt
lar altna diri diri gmlerek sivillerin sistematik ekilde
ldrlm olmasyd. Bu tr sular, ay nceki Filistinli
kasabalarn igali srasnda da ilenmiti; fakat o zaman ha
la istisna saylyordu bylesi uygulamalar. Cenin de pek
ok sivil ldrld ve onlarn lmleri basite ykm poli
tikasnn 'tali zararlar' olarak grld, ancak Cenin'deki
vahet, daha nceki kasaba ve ehir igallerinde rastlanan
manzaralardan ok ok daha ard.
Human Rights Watch, insan haklan zerine raporunda,
grg tanklarnn anlatmlarna dayanarak, 22 suikast ve
8) "Reour a ]enine," CCI PPP'nin 25. heyetinin raporundan alntlar, ed. Nahla
Chahal ve Hala Kodmani, April a]enine (Paris: La Decouverte, 2002).

12

'yasad infaz' vakas bildirmektedir.9 Burada, sz geen

vakalardan drdnn hikayesini anlatmakla yetineyim:
Londra'da kan Independent gazetesi muhabirinin haberi
ne gre, Abdl Kerim e-Sadi ve Wadh alabi'nin ldrlmesi:
Fethi alabi olunun lmn seyretti. lsrail askerleri st
lerine ate atnda, iki adam ellerini yukar kaldrm, yan
yana ayakta duruyorlard. abali'nin olu Wadh ile yanlarn
daki baka bir adam annda ldler, fakat altm yandaki
alabi hayatta kald. Olunun kan etrafna yaylrken, bir sa
ati akn bir sre yerde l numaras yaparak yatmt ...
alabi olan biteni anlatt. Askerler, kendi ailesinin ve El
Sadi'nin dar bir sokaa dolumalarn emretmilerdi. "Ke
nin arkasndaki siperde drt asker daha duruyordu. Yanm
daki iki delikanlnn kucaklarnda bebekler vard, askerler o
an onlara ate etmediler."
Wadh alabi'nin kucanda drt aylk olu Mahmud var
d. Askerler erkeklerin ocuklar annelerine vermelerini iste
diler, sonra da kadnlarla ocuklarn yan kapdaki eve girme
lerini sylediler. . .
"Askerler metre kadar uzamzdayd. ikisinin isimle
rini duydum: Gaby ve David . . . Gaby birden 'ldr onlar, l
dr!' diye barmaya balad."10

Tekerlekli sandalyesinde ldrlen, zrl Kemal Zghair.

Durar Hseyin anlatyor:
O sabah her zamanki gibi beni grmeye geldi. Elbiselerini
ykayp kurusunlar diye astm. lkindi vakti, saat 4 gibi, teker-

9) Human Righs Wach, "Summary," bkz. ]enin: IDF Military Operations, Mays

2002.
10) The Independent, 21 Nisan 2002.

13

!ekli sandalyesini sokaa kardm. Kendi bana benzin istas

yonuna yneldi. Uzaktan seebilsinler diye tekerlekli sandal
yesine bir beyaz bayrak da taktm. Yolun tesine ulamas bi
raz zaman alaca iin yaklak on dakika onu gzledim.
Bat tarafndan tanklann grltsn duydum. Tam o an
da tanklardan ate etmeye baladlar. Kemal'in nerede oldu
unu biliyordum, silah sesleri de oradan gelirqu. llk nce
bunlarn uyan atlan olduunu sandm. Tanklar yaklayor
du, danda kalmak tehlikeli olmaya balamt, bu yzden
ieri girdim ...
[ Ertesi sabah] sokaa ktm. Tekerlekli sandalyeyi gr
dm, fakat Kemal'i gremedim. Yatt yer olan benzin istas
yonuna gittim, odasna ktm, fakat ondan eser yoktu. Te
kerlekli sandalyesini grdm yere dnp her tarafa bakn
dm. Sonra, otlann zerinde yatan bedeni arpt gzme. Ta
nnamaz bir haldeydi; yz ve bacaklan tamamen ezilmiti.
O olduunu biliyordum, nk ayaklarnda bir gn nce be
nim temizlemi olduum ayakkablar vard.

Bir buldozerin diri diri topraa gmd Cemal Feyid. Kz

kardei anlatyor:
Askerlere yalvardk; evde zrl bir insan olduunu sy
ledik. Hatta hviyet kartm gsterdik onlara. Sokaktakiler bi
ze evden uzaklamamz sylediler. Bunun zerine, baka bir
evdeki askerleri grmeye gittik, onlara da ayn eyleri anlat
tk. Yalvar yakar ayaklanna kapandk. Sonunda be kadnn
eve girip, onu karmasna izin verdiler.

Feyid'in annesi, kz kardei, teyzesi ve iki komusu ee

girmiler. Evin iinden, stlerine doru gelen buldozerin
homu rtusunu iitmiler.
14

Dibimize kadar gelmiti , evi ykmaya balad. Darda

ki insanlarn bardn duyabiliyorduk: "Durun! ieride
kadnlar var!" Askerler bizim ieride olduumuzu bal gibi
biliyorlard , Cemal'i aramak iin ieri girme iznini bizzat
onlar vermilerdi.

Bar arlara ramen buldozer iini yapmaya de

vam etmi. Kadnlar, felli Feyid'i enkaz iinde brakarak,
yklp dklmeye balayan evden kmlar. Buldozerdeki
asker onlara kfretmi, "Hepiniz orospusunuz," diye bar
m. nceki gece onlara yardm eden askeri doktor da f
kelenmi, buldozeri sren askere barm.

Askerler glerken bir bombayla yz parampara olan

Afaf Disuki. Otuz yedi yandaki kz kardei Aya Disuki an
latyor:
ierideydik, dumanlar gryorduk. Askerler kapy a
mamz istediler. Kz kardeim kapy aar amaz el bombas
patlad. Hepimiz bir ambulans arsnlar diye barmaya
baladk. Askerler sadece glyorlard. Afafn yznn sa
tarafnn parampara olduunu, omzuyla sol kolunun yara
landn grdk.

Darda askerlerin yannda olan Aaman Ebu Murad,

askerlerin glmekten baka bir ey yapmadklarn doru
luyor: "Patlamadan sonra Afafn kz kardelerinin feryat et
tiklerini ve ambulans ardklarn duydum. Askerler g
lyorlard."
Cenin'deki kurbanlarn tam says asla bilinmeyecek. ls
rail ordusu cesetlerin bir ksmn gmd; baka grevlerin
15

yan sra bir katliam olduu sulamasn dorulama ya da

reddetme yetkisiyle de donatlm olan uluslararas soru
turma komisyonu, grevini yerine getinnekten kand. Za
ten bir anlamyla, kurbanlarn tam saysn ortaya kannak
en nemli mesele deildi. En nemlisi, Savunma Kalkan
Operasyonu'nda uygulanan snr tanmaz iddet; daha zel
olarak da, Cenin mlteci kampnn ele geirilmesiydi. Or
dunun ilk balarda Filistinli kurbanlarn saysn daha fazla
sanmasnn sebebi, 11 ileride greceimiz zere, sivillerin
tanklar ve fzelerle kar karya gelmesini bir nebze olsun
umursamayan bu caniyane hiddetin farknda olmasdr.
Ordu, askerlerinin silahsz insanlar soukkanllkla ldr
dn ok iyi bilmekteydi.
Cenin kampnn sakinleri, lsrail igalinin iddetine al
kn olmakla birlikte, bu hibir snr tanmayan, bu emsalsiz
barbarln farkl bir durum olduunu hemen hissetmiler
di. srail zrhl aralarnn kampa girmesinden sadece bir
ka saat sonra, o srada Filistin'de bulunan Leyla ahid,
Fransa'daki dayanma hareketlerine gzyalar iinde ve
yalvararak telefon ediyordu: "Bir eyler yapn ! Cenin kam
pnda yaananlar gerek bir katliam!"
Ramallah igali ile Cenin kamp katliam arasnda iki
ay ancak gemiti. lsrail'in igalci ordusunun operasyon
larnda bir sreklilik olduu gibi, trmanmalar da sz ko
nusudur. Her operasyonun, kendine ynelik (hem srail
kamuoyundan hem de uluslararas topluluktan gelen)
tepkileri snamak gibi bir hedefi de vardr ve eletirilerin
1 1) Haaretz, 12 Nisan 2002.

16

dozaj ok ar deilse, iddette yeni bir standart belirlen

mi olur. Eyll 2002'de bu satrlar yazarken, Sa yunma
Kalkan Operasyonu'nun belirledii standart dzeyi he
nz alm deildi. Gazze eridi'ne ynelik muazzam
kapsamda bir etnik temizlik operasyonu olan 'nakil' plan
lar, eer ABD'nin Irak'a kar sava bunun iin gerekli
frsat salarsa, kukusuz dehet dzeyinde bir sonraki
ileri sramay temsil edecektir.
'NEFS MDAFAA'NIN YANLI KULLANILMASI
lsrail'in igal altndaki topraklarda uygulad bask reji
mi, bu rejimi muhafaza edenler tarafndan olduu gibi ka
mu oyu tarafndan da 'nefsi mdafaa' bahanesiyle hakl gs
terilmeye allmtr daima. Bu, en azndan, terimin her
hangi bir gerekeyle mazur gsterilmeyen bir kullanm ek
lidir. srail kabinesi 4 Temmuz 200l'de hukukd infazlar
bir 'aktif savunma' p olitikas, daha sonra da (3 Ekim'de)
'nleyici nefsi mdafaa' olarak tanmladnda, Orwell'c re
torik stratejilerine bavurmaktayd. Nefsi mdafaann bu
apak istismar edici ekilde tanmlanmasyla, yalnzca sra
il yetkililerinin igal altndaki topraklardaki smrgeci bas
k yntemlerini 'sava' olarak gstermeye ynelik bilinli
kararlan arasnda deil, ok zgl bir sava anlay arasn
da da ba kurulmaldr. Bu sava anlayna gre, ister sivil
ister asker olsun bireyin btn haklan (hayatta kalma hak
k dahil olmak zere) yok saylr.
Ekim 200 l'de ordu, igal altndaki t opraklarda hkm
sren yeni k oullan 'henz tam kapsaml olmayan bir si17

lahl atma' hali eklinde tanmlamt. 'Henz tam kap

saml deil' szleri, askeri birliklere verilen emirlerde ya
da p olitikaclarn konumalarnda elbette yer almamakta
dr. Ancak bu ihtiyat pay yetkililer asndan nemlidir,
nk bu suretle yetkililer, uluslararas anlamalar ve ge
leneksel sava hukuku uyarnca sava zamannda uygula
nan ykmllklerden kendilerinin muaf tutulduklarn
dnmektedirler.
Zamann babakan ve savunma bakan Ehud Barak
Ocak 200l 'de, lsrail Yksek Mahkemesi'ne gnderdii bir
mektupta hukukd infazlar u szlerle meru gstermeye
almaktayd:
Uluslararas hukuk, srail hedeflerine kar saldrlara gi
rimeye hazrlanyor olduklan kuku gtrmez hale geldiin
de bireylere kar harekete geme yetkisi tanr... Bu, genel an
lamyla sava zaman koullanma, daha zel olarak da nefsi
mdafaa hakknn bir sonucudur.

Uluslararas hukukun sivillerin ya da sava esirlerinin

infaz edilmesini aka yasaklamasnn dnda, ideol ojik
bir ereve saladklar iin babakann argmannn sor
gulanmaya deer iki ynne (srail silahl kuvvetlerinin
hareketleri konusunda her trl snrlamann kaldrlma
s ve buna bal olarak, sistematik cinayetler ve katliamlar
p olitikasnn nndeki her trl engelin yok saylmas)
daha dikkat ekmek gerekir burada. 12 ilk nce, fiil zaman
larndaki esnek kullanma dikkat etmenizi isterim: 'hazr1 2) Drdnc Cenevre Anlamas'nn ( 1949) 27. maddesi ve Lahey Anlarna
s'nn (1907) kara sava hukuku zerine protokolnn 43. maddesi.

18

lanyor olduklar' ne demektir? Ortada somut, acil bir teh

like kant var mdr? Meydana gelen olaylarn ou a
sndan byle bir sorunun cevab 'hayr'dr. istihbarat ser
vislerine gre, infaz iin belirlenmi olan kiiler 'lsrail he
deflerine saldr'ya gemeye niyetlidirler. Hemen altn
izmek gerekir ki, sava zamannda 'lsrail hedeflerine sal
drmak' zaten merudur; bu trde niyetler, bir orduya
dman hedeflerine 'saldrya gemeye niyetli olduklar
iin' kendi generallerini tasfiye etme zeminini asla sunma
mtr. yleyse, mantksal bir sonu olarak, somut eylem
lerden kapsaml bir siyasal proj eye doru bir kayma gz
lendiini sylemekte fayda vardr; her Filistinli, ya da en
azndan her Filistinli yurtsever, yeni srail sylemi ere
vesinde, srail'in varlna deilse bile Yahudi devletinin
liderlerinin ngrdkleri biim ve snrlara meydan oku
maya karar vermi biri olarak alglanmaktadr. Byle kii
ler, srail'in ulusal varln yok etme proj esinin aktif un
surlardr. D olaysyla, onlar ntralize etmek nefsi mda
faann ayrlmaz bir parasdr.
Bu akl yrtmeden nleyici gvenlik anlayna ve bu
anlayn son derece geni bir tanmn yapmaya giden yol
uzun deildir. Gerekli olan yalnzca zgl saldrlar nle
mek deil, bunun yan sra, srail devletini ykmay ama
layan genel, kararl bir iradenin de hakkndan gelinmesi
dir. Hedefler artk, s omut eylemlere kalkan ve tehdit
oluturan militanlar deil, bunlardan daha ziyade, genel
de ulusal kurtulu mcadelesine katlm olan btn Fi
listinlilerdir.
19

Sonu olarak, igal altndaki topraklarda uygulanan s

rail stratejisini anlamak, bu stratejinin ilk intihar bombala
malar dalgasndan aylar nce, Filistinlilerin znde, igal
altndaki topraklarla snrl bir sivil mcadele yrttkleri
bir dnemde gelitirilip uygulamaya konduunu hatrlama
y gerektirir. atma ancak ondan sonra lsrail topraklarna
sramtr ve intihar b ombalamalar ancak ondan s onra,
gerekten o tr bir eylemin grlmedii ok uzun bir ara
dnemden sonra yeniden balamtr.

20

FTE GAYRI-lNSANlLETlRME

2000 ylnda Israillilerin ou bara, en azndan nor

mal bir hayat srmeye at. Bombalamalarn (eitli Israil
hkmetlerinin imzalad anlamalarn sistematik olarak
ihlal edilip durulmasna ve igal altndaki topraklarda Fi
listinlilerin gn getike daha fazla aalanmalarna kar
tepki eylemleriydi bunlar) pei sra kamuoyunda belli
bir kukuculuk bulunmasna ramen, Israil halk Oslo
ncesi gnlere geri dnmek istemiyordu. Oslo barn ke
sintiye uratmak iin de, kamuyounu bu srecin bir tuza
(hem de, bar ve uzlama retoriinin altna saklanm
olduu iin en tehlikeli trden bir tuza) gizlediine ik
na etmek artt . Barak'n Camp David'den sonra izme
21

marifetini sergiledii bir mistifikasyon tablosuydu bu. (Bu

k onuya daha ileride dneceiz. )
lsrail'in Filistinlilere kar davrannda kkten bir dei
iklik meydana geldiini analiz ederken iyi kavramamz ge
reken nokta, yaygn bir istei yanstan bar ve skunet ar
zusunu ntralize etmek iin varolusal, kresel apta bir
tehlikenin varl yanlsamasnn yaratlmas gerekliliidir.
Oysa terrist ebekelerin fiili durumu, bu hileyi yutturma
y salayacak derecede k orkutucu deildi. O yzden, btn
Filistin halkn eytan gibi gstermek mutlak bir zorunlu
luktu. Verilmesi gereken mesaj uydu: Yahudileri denize
dkmek isteyen bir terrist halk bastrarak ikinci bir Holo
kost'u nly oruz.
Ancak bu erevedeki bir akl yrtme tarz, lsrail'in na
sl olup da, askeri, ekonomik ve hatta diplomatik adan
ezici bir stnle sahip olduu halde 'nefsi mdafaa'dan
ve 'nleyici bask'dan sz edebildiini kavramay kolayla
trr. Btn halk dman ilan edip onlar terrist bir rgt
olarak tanmlamak, ister istemez o halkn hepsini gayr-in
saniletirmeyi getirir. srail askerleri artk sivillerle deil,
bir soykrm plann uygulayan terristlerle kar karya
drlar demektir.
Btn meyve bahelerinin sklp tahrip edilmesi, ev
lerin temellerine kadar ve bazen ( Gazze eridi'ndeki Re
fah'ta ya da Cenin mlteci kampnda olduu gibi) btn bir
mahallenin yklmas uzun uzadya tartlarak karara ba
lanmtr. Barbarca nlemleri mazur gstermek iin bavu
rulan argman, askerlerle yerleimcilerin gvenliidir. Sa
va hukuku bu argman tanr, fakat belli kaytlarla: Sz
22

konusu argmann geerlilii, nispilik ilkesiyle bantldr.

Keskin nianclar yuvasn temizleme bahanesiyle btn bir
ky b ombardmana tutmak sava suu saylr. Bir terris
ti ortadan kaldrma bahanesiyle bir semtin ortasndaki bi
evin stne bir tonluk bomba atmak sava suyu saylr.
Bylesi durumlarda, seilen hedef karsnda 'tali zarar'
oransz niteliktedir.
gal altndaki t opraklarda, ikinci lntifada'nn patlak
vermesinden hemen nce nispilik ilkesinden hepten vaz
geilmitir. Burada iki rnek sz k onusudur. 1 995 yln
dan beri, Beytllahim ehrinde yaamakta olan kabaca 90
bin kii, kalc bir uygulamayla ana caddelerinden ge
mekten men edilmilerdir; bu yasak iin gsterilen baha
ne de, ara sra Beytllahim arsndaki Rachel'in mezar
na dua etmeye gelen dindar Yahudilerin gvenliini sa
lamaktr. El-Halil'de, arnn tam ortasna yerletirilen
1 50 yerleimcinin gvenlii ehitler Caddesi'nin ve ar
nn kapatlmas sonucunu dourmutur. Dahas, Yahudi
lerin her tatil gnnde, (ounlukla da yerleimcilerin
kkrtmalar s onucu) gerilimin trmand her vesileyle,
1 00 bini akn Filistinliye sokaa kma yasa uygulan
m, bazen bu yasaklar ne zaman bitecei belli olmayan
bir ekilde haftalarca yrrlkte tutulmutur. Keza yllar
ca, 'yerleimcilerin gvenliini salama almak' iin binler
ce meyve aac kknden sklmtr; ayn sebeple, son
drt ylda bir sr kk ky b oaltlmtr. Artk byk
kylerdeki hayat da her an ayn yazgyla yz yze gelme
tehlikesiyle srdrlmektedir.
23

sraillilerin yerleimleri srecinde, Filistinliler 'topluluk

stats'nden karlp, igal ordusunun gereklilikleri ortaya
ktka ya da hesab kitab yaplm planlarla tasarlanan
yerleim program gerekli kldka baka bir yere tanma
lar ya da kkten temizlenmeleri gereken bir 'evresel so
run' statsne indirilmek istenmitir. ikinci lntifada'nn
balamasndan ve bir lm-kalm sava mitinin dolama
sokulmasndan beri bu eilimin sergilenmesi ok daha va
him b oyutlara ulamtr.
200 1 yl balarndan itibaren btn Filistin halk bl
gelere ve mikr o-blgelere hapsedilmi, normal koullarda
dahi bir blgeden tekine geemez hale getirilmitir. 'Ba
r sreci'nin banda uygulanan tecrit, yaklak yz ky
ve kasabann kuatlmasna dntrlmtr.13 S on
yllk dnemde, eitli blgeler ile ambulanslar arasnda
(tabii kontrol noktalarnda engellenmemeleri halinde)
mekik dokuyan dolmu taksiler dnda, Bat eria yolla
rnda neredeyse tek bir Filistinli arabas gremezsiniz. Ta
rm rnleri ender olarak kylerden karlabilir; snai
rnleri ender olarak pazara sunulabilir. Aile hayat ve as
lnda genelde btn gndelik sosyal ilikiler gibi ekono
mik hayat da fel halindedir. Kylerdeki okul ocuklar
iin okula gitmek her gn ayr bir maceradr. Hasta insan
larn gznde, hastane, ancak kontrol noktalarndan ge
ip be dolmu taksi deitirerek ve arsalarn iinden ki
lometrelerce yryerek yaplacak meakkatli bir yolculu
a hazr olduktan sonra ulalabilecek bir yerdir -ve yine
de hastaneye ulap tedavi grme imkan ancak yar yar13) lbranice'de 'tecrit'in karl seger'dir; 'evreleme' ise keer.

24

yadr. lkeden ayrlmaya gelince, ancak bir avu ayrca

lkl insan bu haktan faydalanabilmektedir.
Neredeyse 4 milyonluk bir nfus, sraillilerin gvenlii
salanabilsin ve her eyden nce de, Barak'n ya da a
ron'un 'cmert teklifler'ini kabul etmeye boyun esinler di
ye kelimenin gerek anlamyla hapsedilmitir. Gei kartla
r ve pasaportlar, talepte bulunann tbbi, sosyal ve mesleki
sorunlarna, ya da ailevi durumuna baklmakszn binbir
zahmet ektirilerek verilmektedir. Askeri yetkililere b*la
cak olursa, Filistin'de tek bir hasta insan, tek bir okul a
nda renci, tek bir lmekte olan bykbaba ya da by
kanne yoktur, sadece skartaya karlmas ya da lkeden
ayrlmaya zorlanmas gereken terrist bir halk vardr.
Daha da kts , ordunun kltr ve uygarlk gzyle
bakt eylerin iaretleri, askerleri en ykc fkeye srk
leyebilecek bahanelerdir. srail ordusunun bilgisayarlara
kar saplantl dmanln izah edebilecek tek bir ak
lama bulamazsnz. Ramallah'n ilk igali srasnda, asker
ler bakanlklarn birindeki btn bilgisayarlar bir odaya
toplamlar ve stlerine el bombas ya da baka trde pat
layclar atarak hepsini birden imha etmilerdi. Dman
lar gayr-insaniletirmek, onlarn gerekten uygar insan
lar olduklarn dndrtmeye yatkn olan her eyi silip
yok etmeyi gerektirmektedir.
Bu tablo, ordunun srekli olarak (ve uluslararas kamu
oyunu bir sreliine oka uratmay gze alan bir kararl
lkla) ambulanslar, hastaneleri ve tbbi personeli hedef al
masnn da derinde yatan sebeptir. Mart 2002'de Israil in
san haklan rgt B'tselem, Israil igal glerinin Filistin
kasabalarna dzenlenen saldrlarda Filistinli salk per25

soneline saldrdn ortaya koyan bir rapor yaynlamt. 1"

Bu rapora baklrsa, Mart aynn ilk iki haftasnda askerler
onlarca ambulansa saldrmlar, aralarnda 2 doktorun da
bulunduu personelden 5 kiiyi l, 30'u akn kiiyi de
yaral olarak ortada brakmlard. Saldrlar o kadar siste
matik bir ekilde tezgahlanyordu ki, Uluslararas Kz Ha
heyetinin bakan Rene Kousirnik, diplomasiye en aykr
gelen slupla (ve kendi rgtnde hemen hi rastlanma
yan bir tutumla) , Israil ordusunun Kzl Ha ambulanslar
na ate amasn mahkum eden bir aklama yapmaya ka
rar verecekti. Kousirnik, Kzl Ha iaretli ambulanslarn
ak bir ekilde hedef alnarak atee tutulduunu ve hare
ketlerinin orduyla koordineli olarak yrtldn belir
tiyordu. Fransz Senatosu'nun D iler Komitesi'nden bir
heyetle konuan Uluslararas Kzl Ha temsilcisi aynen
unu sylemiti: "lsrail ordusu , Cenevre Anlamalar'nn
kurallarn bilinli olarak ve muazzam boyutlarda ihlal et
mitir . . . oka uram durumdaym; hibir gereke bu tr
davranlar mazur gsteremez. " s
Bir ay sonraki Savunma Kalkan Operasyonu srasnda,
hastaneleri ve tbbi personeli hedef alan saldrlar iyice yay
gnlaacakt. Eer hemireler, doktorlar ve ambulans grev
lileri arasnda daha az sayda kurban ktysa, bunun tek se
bebi, skynetimin kendilerine hareket etme izni tand
14) B'tselem, "Wounded in the Field: lmpeding Medical Treatment and Firing
at Ambul ances by IDF Soldiers in the Occupied Territories'', Enformasyon Du
yurusu, Mart 2002.
1 5) Uluslararas Kzl Ha Komitesi, " lsrael and the Occupied and Autonomous
Territories: ICRC Appeals for Protection of Medical Stalf," basn aklamas
02119, 8 Mart 2002; Haaretz, 10 Mart 2002.

26

blgelerden kmalarnn genellikle fiilen engellenmi ol

masyd. Yarallara ulamak ve onlar hastaneye gtrmek
iin emirlere kar gelerek hareket edenler bazen bunun be
delini canlaryla dyorlard. Geneldeyse, kan kaybeder
ken ve can ekiirken yarallarn ektikleri straplar ancak
belli bir uzaklktan seyredebiliyorlard. Human Rights
Watch'un hazrlad bir rapordan alnan aadaki rnek
bunu ok iyi rneklemektedir:
Cenin'de bir hastanede alk yapan Hiam Samara, iki
hemireyle birlikte, insanlarn yardm isteme haykrlarn
duyduu bir camiye gitmi. Sokakta bir tank duruyormu:
Hemirenin earplarndan birini alp beyaz bayrak yaptk.
Beyaz bayra bir sopann ucuna taktm. Kapy atm, kolu
mu sopa ve earpla beraber cami kapsnn dna doru uzat
tm. Kolumu dar karr karmaz byk bir patlama sesi
duyuldu. . . Elbette btn bunlar olup biterken yaral adamla
konumaya, onu kendimize doru ekmeye alyorduk. Fa
kat elleri krlmt, onlar hareket ettiremiyordu.

Salk grevlileri, bir buuk-iki saat boyunca en az

defa, durmadan kan kaybetmekte olan el-Hac'ya yardm et
meye altlar. Ellerinde beyaz bayrak tutan beyaz nlkl
iki doktor caminin dna kmay denediler, fakat yeni bir
patlamayla geri ekildiler. abalar hep sonusuz kald. Sa
mara'ya gre, tankn iindeki askerler el-Hac'ya ate ettiler:
"Tanktan ate ald, mermiler srtna isabet etti. Yaylm
ateiydi, ama ar tank atei deildi. " 1 6

1 6) Human Rights Watch, " l srael, the Occupied West Bank and Gaza Strip, and
he Palestinian Authoriy Territories: Jenin: IDF Military Operations, " Human
Righs Wach Report 14, No. 3 (Mays 2002), s. 17.

27

srail ordusunun gznde yaral askerler yoktur, sadece

terristler vardr; doktor yoktur, sadece klk deitirmi te
rristler vardr; ambulans yoktur, sadece terristleri ve pat
layclar tayan ambulanslar eklinde kamufle edilmi
aralar vardr. 17
Filistinlileri insan kalkan olarak kullanmak, dman gay
r-insaniletirmenin baka bir rneidir. lte, Savunma Kal
kan Operasyonu'nda yaanan onlarca vakadan bir rnek:
On drt ocuu olan krk yandaki baba Kemal Taval
bi ile on drt yandaki olu da ayn eve gtrldler ve Fi
listinlilerin at atee kar ayakta durmaya zorlandlar. ls
rail ordusunun askerleri onlar pencerelerde tutuyor, askerler
onlarn arkasndan kamptaki Filistinli nianclara ate eder
ken nlerinde durmaya zorluyorlard: "Beni bir keye, [o
lumu ) balkonun teki kesine koydular. Asker silahn be
nim omzuma yerletirdi. Askere bakyordum, yz yzeydik,
srtm sokaa dnkt. Sonra, ate etmeye balad. Bu durum
saat boyunca devam etti. Olum da ayn durumdayd; o da
baka bir askerle yz yzeydi ve o asker de silahn olumun
omzuna dayayarak ate ediyordu."1"
17) Ordu bu sulamay pek ok kere tekrarlam, zellikle de lsrail rgt in
san Haklar iin Doktorlar'n lsrail Yksek Mahkemesi'ne verdii ikayet dilek
esine karlk olarak aka ifade etmitir. "Filistinlilerin orduyla savarken, si
lahl militanlar tamak, aranan militanlarn kamasna yardm etmek ve patla
yc karmak, vb. zere ambulans kullanmalarna ilk defa rastlanmyor" (ka
mu savclnn temyiz mahkemesine bavurusu, CS 2 1 17/02). lsrailli, Filistinli
ve uluslararas dzeydeki insani yardm kurulular tekrar tekrar kant gsteril
mesini istemelerine ramen, ordu, bu sulamasn destekleyecek bir olay asla
gsterememitir. Bunu yapmay denedikleri tek rnek, B'tselem'in 'terrist'in as
lnda bir doktor olduu kantlamaya alt bir olaydr (nitekim sz konusu
doktor ksa bir sre iinde salverilmitir). Bkz. B'tselem, "Wounded in the Fi
eld," ve "Illusions of Restraint: Human Rights Violations During the Events in
the Occupied Territories, September 29-December 2, 2000," Aralk 2000.
18) Human Rights Watch, " lsrael, the Occupied West Bank and Gaza Strip, and
the Palestinian Authority Territories" , s. 29-30.

28

Salk personeline yaplan saldrlarla, yaral insanlara

yardm edilmesini nlemekle, kontrol noktalarndan birlik
te gemelerine izin verilmedii iin ilerinde alrken be
beklerini kaybeden kadnlarla ve sivillerin insan kalkan
olarak kullanlmasyla ilgili bu rneklerin hepsi, igal ordu
sunun Filistinli insanlarn hayatlarn nasl hie saydnn
en somut gstergeleridir. lenen bu tr sulan hakl gs
termek amacyla da her zaman iin gvenlik bahanesine s
nlmtr. Ancak bir kere gvenlik adna dmann insan
ln yadsma hakkn kendinize tandnzda, gayr-insa
niletirme srecinin n alnamaz. Gvenlik gerekeleri fi
ilen geerli olmaktan kt zamanlarda bile 'teki tarafa
artk hep bu perspektifle bakarsnz.
Franszlarn ubat 2002'de Filistin'e gnderdikleri do
kuzuncu heyetin yeleri, Gazze eridi'ndeki bir kontrol
noktasnda bu muameleyi ilk elden tecrbe etme frsatn
bulmulard. Tam kontrol noktasna geldiklerinde, bir ku
lenin tepesine yerletirilmi bir hoparlrden branice ola
rak bulunduklar tarafa seslenildiini duydular: "Erkekler
saa, kadnlar sola, beer beer dizlerinizin zerine kn ! "
Filistinliler kontrol noktasndan ancak dizlerinin zerine
kerek geebiliyorlard. Medya organlan, gvenlikle hi
ilgisi olmayan bu tr onur krc aalamalarla doludur: er
kekler \_'.e kadnlar dizleri zerinde yrmeye, plak bir
halde komaya ya da amur iinde srnmeye, kollarna
damga vurdurmaya zorlanrlar. Aylardan beri bu tr uygu
lamalar istisna olmaktan km, birka sadist askerin uy
gulamas olmak yerine genel bir kalba dnmtr.
Filistinlilerin gayr-insaniletirilmesi srecini ortaya
koyduumuz bu hzl zeti bitirmek iin, igale kar m29

cadele etmekten dolay gzaltna alnan 200' akn minr

Filistinlinin tutulduu Telmod hapishanesini ziyaret et
memiz yetecektir. Filistinlilerden bahsedilirken 'minr'
demek, on alt yan altnda olanlar demektir. Gzalt
merkezlerindeki gen Yahudilerden farkl olarak bu Filis
tinli ocuklarn eitim grme haklar bulunmad gibi,
radyo dinleme ya da aileleriyle telefon grmesi yapma
haklar da yoktur; dorusunu sylemek gerekirse, anne
babalarnn kendilerini ziyaret etmelerine de izin veril
mez, zaten Telmod hapishanesinin bulunduu lsrail top
raklarna giri izni almalar da imkanszdr. 19 Bir defasn
da aylar boyunca, on drt ve on be yandaki ocuklarn
anne babalarn grmelerine kesin yasak getirilmitir. Za
limliin bu derecesini tasavvur etmek kolay bir i deildir.
Buna ramen resmi yetkililer bu karar alrlar, mahkeme
ler bu karar onaylarlar, Filistinlilere dair -ocuklar iin
sz konusu olsa bile- insani empati kurmay yllar nce
brakm olan kamuoyu da bu uygulamalar benimser.
Smrgeletirilmi bir halkn sistemli ekilde gayr-in
saniletirilmesi, kanlmaz olarak smrgecilerin ve on
larn toplumunun da gayr-insanilemesini dourur. Tam
muafiyetten faydalanan ve keza, egemen siyasal sylemin
vaheti zerlerine yapm olan srailli askerlerle yerle
imciler, lsrail toplumunu lekelemi durumdadrlar. Kir
lilik gibi iddet de Yeil Hat'ta durmaz. lsrail su istatis
tikleri, zellikle de ev ii iddet konusundaki rakamlar
bunun kantdr. lki yllk bir zaman diliminde saldrlarn
ve cinayetlerin says yzde 20'den fazla artmtr. Gazete19) El Dameer rgtnn raporu, akt. Between he Lines, Aralk 2002.

30

lerin -zellikle genler arasndaki- ciddi vakaiarla ilgili

haber gemedikleri tek bir gn bile yoktur. Bugn srailli
genlerin iki rol modeli vardr: uyguladklar vahet med
yada kahramanlk olarak gsterilen askerler ile Barak'n
lsrail'in yeni ncleri diye nitelendirdii yerleimciler.
Yerleimciler, son on yllk srete, artk herhangi bir
yasann ya da kurumun denetimine tabi olmayan, sper
insanlar statsne ykseltildiler. Kafalarna gre Arap
komularnn topraklarna el koyuyorlar, zeytinlerini kal
dryorlar, urada burada ara yol atrp kapattryorlar ve
herhangi bir eye kzdklarnda cezalandrma seferleri d
zenlettiriyorlar. Yerli sakinler zerinde lm-kalm gle
ri olduu gibi, isteklerini kendilerini koruyan askerlere de
-onlarsz hrszlk orta olarak kalacaklarn bile bile
zorla kabul ettiriyorlar.
Ortalama yalar yirmi bir olan askerlere gelince, onlar
-topluca olsun, tek tek olsun- fiilen iktidar konumunda
drlar. N eredeyse 4 milyon insan karsnda mutlak bir g
ce sahiptirler. Son yllk srede, askerlere polislik, yar
glk, gardiyanlk ve cellatlk yetkisi de tannd; akllarna
uysa, retmenlie bile soyunacaklar. Geri Bat eria ve
Gazze eridi sakinlerinin hayatlarn yneten onlarca
kontrol noktalarnda bu rolleri yerine getiren tek bir olgun
asker bulamazsnz. Karnzda, hata yapma korkusundan
dolay kimsenin gemesine izin vermeyen, elindeki belge
ler hastaneden yeni ktn gsterse ve tek istei evine
gitmek olsa bile kucanda bebeiyle anneyi dahi gz ka
pal durduran bir askerler takm var. Karnzda, srf gz
lerine bakmaya cret etti diye ihtiyar bir adam cezalandr

31

maya karar veren ve bu yzden Ramazan aynda dua et

mek zere ona Kuds'e girme izni vermeyen bir askerler
takm var. Yine karnzda, on dokuz yandaki bir avu
un kendilerine bir adm tesine gememesini syledikleri
hayali izgiyi getiler diye Avrupa Komisyonu diplomatla
rn yarm saat kzgn gnein altnda bekleten doal '
retmenler' var.2 Kontrol noktalarndaki askerler Arapa ya
da ngilizce konumazlar, branice bile konumazlar; sade
ce, ellerindeki M-16'lar insanlarn gzne sokarcasna sal
larlarken kardklar homurtularla ulurlar.
Aralk 200l 'de bir grup uluslararas gzlemciyle birlik
te, polisin (Kuds'te bir basn toplants dzenleme cesa
retini gsterdikleri iin) kendilerini birka saat gzaltnda
tuttuktan sonra serbest brakt Kuds ile Ramallah ara
sndaki kontrol noktasnda, Filistin hkmet-d rgtle
rinin ulusal koordinatr olan Mustafa Barguti'ye elik et
tim. Kontrol noktasnn on metre kadar uzandaki bir s
.
nr muhafz devriyesi tehdit edercesine silahlarn bize
dorultmutu ve balarndaki komutan da yzn bize
dnerek bir eyler baryordu .
"Ne istiyorlar? " diye sordu Barguti.
"Bilmiyorum," dedim, "branice konumuyorlar. San
rm Rusa baryorlar."
"Kesinlikle Rusa deil," diye cevap verdi Barguti, "ben
Sovyetler Birlii'nde eitim grdm. Rusa bilirim."
Artk muhafzlarla kar karyaydk. Bize doru uluyor
lard, fakat ben hala hibir ey anlyor deildim. Barp
20) Z. Yeheskieli, "l made them a stadium in he middle of the camp, " Yediot

Aharonot, 31 Mays 2002.

32

durmay kesmelerini ve bizimle lbranice konumalann

syledim kendilerine. Anszn, onlann lbranice bardkla
nn, daha dorusu , dzgn bir cmle ile sr gden bir
kovboyun bartlar arasnda bir homurtuya benzeyen bir
tr lbranice-askerce uluduklarn fark ettim.
srailli askerler, zamanlarnn ounu blgenin yerlileri
ne bararak geiriyorlar ve bylece konuma yetilerini gi
derek kaybediyorlar! lsrail'deki sivil hayata geri dndkle
rinde de evrelerine yeniden uyum gstermekte gn getik
e daha fazla zorlanyorlar. Dolaysyla, bylesi bir atmos
ferden kp evlerine dnenlerin anne babalar, eleri ve da
ha sonra da ocuklanyla ne tr diyaloglar kurabileceklerini
kolaylkla zihninizde canlandrabilirsiniz sanyorum.
lsrail askerlerinin srklendikleri yozlamay anlamak
iin, Moe Nissim'in Yediot Aharonot gazetesinin hafta sonu
...
ekinde yaynlanan monologunu tekrar tekrar okumalsnz.
Taburundaki sker arkadalarnn 'Krt Oyuncak Ay' diye
ardklar Nissim, Cenin mlteci kampnn btn merke
zini ykp harabeye eviren kocaman D-9 buldozerini ara
lksz yetmi iki saat boyunca kullanan askerdi. 21 lte onun
syledikleri:
.

Zor mu, dediniz? aka yapyor olmalsnz. Ben her eyi

silip kazmak istiyordum. Subaylar bana bir evi ykma emri
verdiklerinde baka evlerin duvarlarn da ykma frsat bulu
yordum. u szm bir kenara yazn; yeterince ev ykm de
iliz. gn boyunca buldozer kullandm, ezdim getim. B
tn meydan. ieriden ate ettikleri her evi enkaza evirdim.
Onlar ykmak iin de her seferinde baka evlere hasar ver2 1 ) Nissim, Krt Yahudisi kkenlidir.

33

mem gerekti. iimize balamadan nce dar kmalar iin

askerler o evlerdeki insanlar uyaryorlard. Ama ben kma
larn beklemiyordum. Mmkn olduunca abuk ksn di
ye eve gerekten ok sert darbelerle vuruyordum. Belki ba
kalar benim kadar vahi deildi, en azndan yle sylyorlar
d. Ama syledikleri her eye inanmayn siz.
Duvarlarn indirmeye baladmzda evlerin iinde bir
sr insan vard. Evlerin ilerinde yaayanlarn stne ykl
dn grmedim geri, ama grseydim de aldrmazdm. O ev
lerde baz insanlarn ldne eminim, ama ounlukla ge
celeri altmz iin o toz toprak iinde onlar ayrt etmek
zaten zordu. Evlerin ktn grmekten keyif alyordum,
zira onlarn [ Filistinlilerin] lmeye aldr etmediklerinin far
kndaydm, hem evlerinin yklmas onlara daha fazla ac ve
riyordu. ahsen benim canm skan bir yan varsa, o da btn
kamp yerle bir etmi olmamamzdr.
Yaptklarmz beni tatmin etti, gerekten keyif aldm.
Elimde deildi. Bir an nefes almadan iimi yapmaya devam
etmek istiyordum. Bize ate edilmez olduktan sonra D-9'u ge
ri ekme emri aldk; ordu, muhabirlerle fotoraflarn bizi
bu ekilde alrken grmelerini istemiyordu. Bense ykma
ya devam edebileyim diye onlara [subaylara) kar mcadele
ettim. Cenin'de harika vakit geirdim. Harika gnlerdi. Hi
bir ey yapmadan geirdiim on sekiz ylm gne sdr
mtm sanki. Askerler beni grmeye gelip, "Teekkrler
Krt, teekkrler," diye tebrik ediyorlard.

Nissim gn boyu ara vermeden nasl alabilmiti?

Ara vermeden 75 saat almaya nasl devam ettiimi bil
mek istiyorsunuz? D-9'dan hi inmedim. Yorulmadm da,
Scotch iip duruyordum. antama bir sr koymutum. Ba
kalar yanlarna giyecek almlard, fakat ben ne yapacam-

34

z biliyordum. O yzden yanma Scotch ve tuzlu fstk aldm.

Cenin bana dertlerimi unutturdu.

Cenin katliamndan iki ay nce, lndependent sava mu

habiri Robert Fisk, lsrail Silahl Kuvvetleri'nin artk mo
dern bir ordu deil, yollarna kan her eyi yamalayan ve
tain dokunulmazlktan faydalanarak Filistin kasabalarnn
tarumar edilmesine izin veren silahl eteler srs oldu
unu yazmt. Ordu, harekat kabiliyetini de kaybetmi g
rnyordu . Muazzam ve orantsz g kullanmaktan baka
derdi yok gibiydi.
Savalarda her zaman yama olmutur. Fakat gemite,
srail ordusu bu tr olaylan ar bir ekilde cezalandrmak
tayd. Bugnk sindirme kampanyas dnemindeyse, van
dalizm ve yama, ordunun ve siyasal liderliklerin gnder
dikleri mesajn bir parasdr: Terrizmi ezmek iin her e
yi yakp ykma hakkna sahipsiniz; lm-kalm savamz
da her ey mubahtr!
Bu anlamyla Moe Nissim vakas, an bir rnek deildir.
O, bir igal ordusunun, dman tamamen gayr-insanileti
rerek, kendisini (her eye ra;men, yamalamalara ve kurum
sallam ayrmcla ramen) grece uygar bir toplum klan
btn vasflan hzla kaybetmekte olan bir toplumun genel
lemi dejenerasyonunun rndr. srail kurumlan -zel
likle de ordu- gvenilir olmak zorundayd, belirli davran
normlar ile yasalara ve insan vakarna sayg gstermeye ili
kin kati bir algs vard -tm bunlar kaybolmaktadr artk.
Bu deiiklikler (hem siyasal liderlerin, hem de kanaat
nderleri, medya, niversiteler, mahkeme kurallar ve h
kmlerin yanstt ekliyle) toplumun egemen syleminde
niteliksel bir kayma olmadan hayata geirilemezdi.
35

PERDE ARASI: SZ SIRASI DUYARLARDA

lsraillilerle Filistinlilerin pek ok ortak ynleri vardr. Bu or
taklklardan birisi, siyasal grlerini duvarlarda, grafitilerde ya
da afilerde ifade etme biimleridir. srailliler ayrca arabalarn ar
ka camlarn kullanrlar; zellikle sac akmlar ve Ortodoks izgi
leri savunanlar arasnda, kartma yaptrmalar modadr. Duvar
lara yazlanlar ve arabalara yaptrlanlan okumak kamuoyu
hakknda iyi bir resim sunmaz, nk lml grleri savunanlar
hep daha az tehirci bir tutum iinde kalrlar. Ancak duvarlarn
ve araba camlarnn, siyasetin \langi genel ereve iinde yrt
lp tartldna dair iyi bir frkir verdikleri de yadsnamaz.
Ben 2002 ylnn Temmuz ve Kasm aylan arasnda, elimde bir
dizst bilgisayarla her taraf yryerek dolatm ve rastladm
sloganlar srarla kayda geirdim, imdi, sevgili okur, bunlardan en
szn etmeye deer olanlar sizlerle paylaacam. Bunun iin bir
seme yapmak zorunda olduum akt, fakat benim seimim, gr
dm eylerin tipik bir yansmasn ortaya koyma ynnde ol
mutur. En son, bu kk aratrmam esas olarak, lsrail ortalama
sndan daha sac ve dinci bir ehir olan Kuds'te yaptm belirt
meliyim.
ZMLER: *
Nakil

Ban

Gvenlik (Kuds'n her tarafna aslan bir afi)

rdn, Filistin Devleti'dir (Tel Aviv'den Kuds'e giden serbest yola

aslan yzlerce afi)

Dman Arab srn (afi)

*) lke aylardr, 'emik temizlik'in lbranice karl olarak kullanlan 'nakil'

ansnda bulunan afilerle donatlmtr. Radikal-sol rgtler de, Araplann l
drlmesini ya da srlmesini isteyen afiler ve grafitilerin stn kararllkla
rtmeye ve silmeye almlardr.

36

Arafat' srn/ (afi)

Araplan Dvn - Arapl:n Knn (afiler)
Solcu olmazsa bombalama da olmaz (grafiti)
Ya onlar, ya biz - Nakil (afiler)
Onlann 300 bini zaten rdn'e geti - Nakil (afiler)
Kahane haklyd - Araplan tepeleyinl (grafiti)
Araplara lm (grafiti)

SAGDA:
Dman medyasna hayr/ (kartma)
Ben yalnzca Yahudilerden alveri ederim (afiler)
Oslo sululann mahkemeye kann (kartma, afiler ve grafiti)
Perestin'e * hayr/ (grafiti)
Ebediyen Hebron (kartma)

SOLDA : * *
Ban istiyoruz (kartma)
Trans-lsrail yoluna hayr (kartma)
Canl hayvan deneyine hayr (kartma)
Ortodokslara lm/ (grafiti)
imdi ayrma zaman (kartma)

ULUSAL UZLAMA: * * *
Uzlama Dzeni (dev bilbordlar ve kartmalar)
Birlik - Hemen imdi! (dev bilbordlar ve kartmalar)

*) Simon Peres'e gnderme yaparak. (.n.)

* * ) Genellikle, ayn arabalarda bar hakkndaki genel sloganlarla Orto
doks-karyt sloganlara ya da ekolojik sorunlar dile getiren sloganlara bir
arada rastlarsnz.
*** ) Solcu sloganlarn yannda zellikle ulusal birlik arsnda bulunan
kartmalara rastl;rsnz, fakat sac sloganlarn yannda bunlar genellikle
olmaz. Sac sloganlarn yannda daha ok grdiiiiniiz, ordu-yanls slo
ganlardr.

37

Tsahal' * seviyorum (kartma)

Congrats, Tsahal ! ..,. (kartma)
Asker, sen benim kardeimsin (kartma)

SlZDEN DAHA SACCl:

Saran terristlere bir devlet bahediyor (Likud Partisi n seim

afileri)
Sol aron'a neden srt eviriyor ki? (Likud Partisi n seim afileri)

KUDS:
Kuds, sana sadk kalacam! (kartma)
Bir Yahudi Kuds'e ihanet etmez (kartma)

TANRI:***
Seni seviyoruz, Tannm (kartma)
Sadece Tannya gvenebilirsiniz (kartma)
Rabbimiz, efendimiz, sonsuza kadar yaayabilir!
Mesih-kral bir Filistin devletine kar * * * * (bilbord)

DEHET:
Araplara Shoah ! * * * * * (Kuds otobs durandaki grafiti)

*) lsrail ordusu. (.n.)

**) Tebrikler Tsahal. (.n.)
* * *) Dinsel ve an sac ierikli kartmalar genellikle yan yana kullanl
makadr.
* * * * ) Haham Menachem Mende! Schreerson'un (etkili bir mezhep olan
Lubavitch'in badr) takipileri onu Mesih sayarlar. On yl kadar nce
lmtr.
* * * * * ) lsraillilerin 'Holokos' iin kullandklar szck. (.n.)

38

IRKILIGIN YEN YZ

srail'de egemen olan sylemin erevesi ve snrlar,

hem ierik hem de biim bakmndan Camp David fiyasko
sundan itibaren nemli lde deimitir. srail toplumu
nun son yldaki dejenerasyonunun ne lde ciddi ol
duu, herhalde en iyi -igal altndaki blgelerde uygulanan
bask rejiminin vahiliinden ziyade-, kamuoyuna ak ola
rak yaplan rk ifadelerde grlr.
srail siyasal snf, genelde btn Filistinlileri terrizm
le zdeletirerek ve igal altndaki blgelerde uygulanan
sindirme politikasn Israil'in hayatta kalmas adna bir
lm-kalm mcadelesi olarak tanmlayarak, rkln ve
iddetin bent kapaklarm am olmaktadr. Bu konuda her
39

trl kstlama ve snrlama ortadan kalkm grnmekte

dir. Irklk ve iddet lsrail kltrnde her zaman yer al
mtr geri, fakat genelde liberal deerlerin ve demokratik
iddialarn onlar kontrol altnda tutmu olduuna ynelik
bir kam da yok deildir.
SINIR TANIMAYAN VAHET
Afilere ve yaptrma etiketlere yazlan sloganlarn bir
ksmnn akla getirdii zere, aka rkl savunan ifade
ler artk, bilhassa da Israil'in siyasal hayatnda n cephede
yer alan ve hkmet iinde yer alan siyasal partiler tarafn
dan genellemi ve merulatrlm durumdadr. Irklk
iki eksene oturtulmakta ve bir arada ele alndnda bunla
rn sentezi, Filistin halkna dair yeni siyasal felsefeyi ortaya
koymaktadr: bask ve srgn.
Son birka ylda sergilenen vahetin kkleri, insanlarn
en iten gelen reflekslerinin ikisine dayanmaktadr: korku
ve intikam alma arzusu. Siyasetiler, en kaba ve en ilkel bi
imleriyle korkuyu beslemekte ve maniple etmekte, bu
duyguyu uygar yollarla kontrol altna alma konusunda kl
larm dahi kprdatmamaktadrlar. lsrail toplumunun zih
nine en ok kaznmak istenen cmleler unlardr: Sizi bo
azlamak istiyorlar; sizi bombalyorlar; bu yzden, vicdan
mz szlamadan ve en ufak bir tereddt gstermeden, ayr
ca kendimizi hibir eyle kstlanm hissetmeyerek, eylem
lerimizin sonularna bakmayarak, hatta sraillilerin kendi
gvenlii asndan doabilecek sonular dahi dikkate al
mayarak, dmanlarmza ayn ekilde vurarak cevap ver40

mek zorundayz. Kurbanlarn cn alma arzusuna gelin

ce, baka her konuda olduu gibi bu adan da ayn cehn
nemi dng ilemektedir: Siz kendinizi Tel Aviv'de uurursanz, biz Gazze'yi bombalarz; siz bizim ocuklarmzn
n ldrrseniz, biz sizden be ocuk ldrrz.
Ancak, alma mantnn tesinde, 'nleyici' vurular
ve misillemelerin ikili bir siyasal hedefi de sz konusu
dur. En lml srailli politikaclarn -zel olarak da li
Partisi'nin ve genelkurmayn bir ksmnn- kanaatlerine
gre, otuz yl akn bir sredir devam etmekte olan bir
direniin belini krmann ve Filistinlilere, bugne dek Fi
listin kamuoyunun her kesiminin ve her akmdan politi
kacnn kesin olarak reddettikleri bir 'zm' kabul ettir
menin bir yolu, bu nleyici vurular ve misillemelerdir.
Arlk yanllarna gre, igal altndaki topraklarda uygu
lanan iddetin anlam, Filistinlileri ayrlmaya (Moledet
Partisi'nin tanmyla, 'gnll nakil'e) zorlamak, ya da ge
ni apl etnik temizlik operasyonunu son derece youn
latrarak sava trmandrmaktr.
lsrail'in sembol artk Davud Yldz (lbranice'de 'Davud
kalkan' denir) deil, buldozerdir. Buldozerler her yerde,
her zaman ve her vesileyle kullanlmaktadr: Baypas yollan
amak iin, evleri, yollar ve hatta mahalleleri ykmak iin,
aalar ve meyve bahelerini kknden skp yerle bir et
mek iin, doay ve kltr yok etmek iin. Buldozer, bir
kere harekete getiinde, Yeil Hat'ta da durmaz. srail iin
de de buldozer, herhangi bir ekilde evreyi tahrip etme ya
da doaya sayg duymama kaygs olmakszn efendi konu
mundadr. Dalarn oyulup 'deildii'ne ok rastlanmtr;
41

hala yerinde durmakta olan ok az saydaki orman da nere

deyse son aacna kadar sklp yok edilmitir. Buldozer,
srail egemenliini ortaya koymann ve topra (Rus Kazak
lannn usulleriyle) fethetmenin nihai arac haline gelmitir.
Ya teslim olun, ya da defolup gidin: iddeti tek siyasal
ara durumuna getirmi olan srail'in askeri-siyasal snf
nn, Filistinlilerin nne koyduklar ikilem budur. Hk
metin, Arap Birlii lkelerinin oybirliiyle benimsedikleri
ve igal altnda tutulan topraklardan ekilmeleri karln
da Arap dnyasyla bar yapmay ieren ban plann her
hangi bir ekilde de olsa tartmaya amamas tesadfi de
ildir. srail hkmeti, brakn Arap lkeleriyle ban yap
may, barn kendisiyle de ilgilenmemektedir. srail hk
metinin tek kar, tarihsel Filistin blgesinin tamamn ele
geirme srecini devam ettirmekte yatmaktadr.
Ariel aron, kendi perspektifinin bar deil, 'Araplarla
1 00 yllk mcadeleyi devam ettirmek'22 olduunu tekrarla
maktan asla bkmaz yorulmaz. aron'un bu szyle kastet
tii, srail'in Filistin Mandas ynetimi altndaki toprakla
nn neredeyse yzde 80'ini kontrol altna almasyla ve de
vasa bir etnik temizlik kampanyas yrtmesiyle sonula
nan 1 948'deki bamszlk savan devam ettirmektir. "Ba
mszlk sava henz bitmedi," diyor aron:
"Hayr. 1948, sadece bir blmd. Bana lsrail Devleti'nin
bugn kendini savunup savunamadn sorarsanz, size 'evet'
karln veririm. Fakat biz gvenlik iinde yaayabiliyor
muyuz? Hayr. Bu yzden, iimizi bitirmi olduunu syle22) Ariel aron'un ABD Senatosu D ilikiler Komitesi'ndeki tankl, akt. Ro
bert Novak, Washington Post, 17 Haziran 2002.

42

mek mmkn deildir. Tek bir yerleimin dahi boaltlp ye

rinden kaldnlmas sz konusu deildir, zira yerleimlerin
tek tek hepsinin stratejik bir deeri, yani Siyonist bir deeri

vardr. Bu atmay sona erdirmek mmkn deildir. "23

Eer perspektifiniz 100 yllk savasa, son yirmi yl

akn srede prestijinden ok y kaybetmi olan orduyu
kesinlikle an ve erefle donatmak zorundasnz. Son
ylda da ordu , srail ulusunun albinde l 970'lerin sonla
rna kadar igal ettii yerleri" tekrar kazanmtr. lsrail'de
herkes -ya da, hemen hemen herkes diyelim- kendinden
./
geercesine orl!Jltln peine taklmtr. Herkesin kabul
edecei zere, Israil'de hi de marjinal olmayan bir vicda
ni retiler hareketi vardr. Fakat, igal altndaki toprak
larda dzenlenen askeri eylemlerin ezici karakterini g
remeyenler (lsrail toplumunun byk ounluunu kas
tediyorum burada ) , artk orduya bir kere daha yeni bir
Auschwitz'i engelleyecek son kale gzyle bakmaktadr
lar. Son yirmi yllk dnemde ska dile getirilen 'moti
vasyon krizi' anlalan alm durumdadr. Sava bir
liklerde (ki bu birliklerin en prestijli olanlarnn bazlar,
hukukd ldrmelerde uzmanlaan gerek birer lm
mangasna dnmtr) askerlik yapma talebi, mevcut yer
saysndan ok daha fazladr.
Ordunun yan sra yerleimciler de, tam da iddete yas
lanan davran ve tutumlarnn nceki btn snrlar
aan boyutlara ulat bir dnemde ve genelkurmaydan
yaklan yeil k sayesinde, yeni bir meruiyet kazanm
23) Ari Shavit, "Sharon Is Stili Sharon, " Haaretz haftalk eki, 12 Nisan 2001.

43

durumdadrlar. Alternatif Enformasyon Merkezi, intifada

nn balamasndan beri, yerleimcilerin yaklak 20 Filis
tinliyi ldrdklerini ve bu cinayetlerden biri dnda hi
birinin faillerinin cezalandrlmadn kaydetmitir; bu
tr eylemlere kar alan soruturmalar genellikle ilk bir
ka gn iinde sonusuz braklarak kapatlmaktadr.H
Yerleimciler, Filistinlilerin topraklarna giren yollar a
makta ve bu arsqlarda evler yapmakta, Filistinliler kendi
arazilerinde almaya kalktnda da onlara ate amakta
drlar. Filistinli kyllerin sonbahardaki esas ii olan zey
tin hasad fiilen yaplamaz hale getirilmitir. lsrail ordusu,
ancak birka kiinin hayatn kaybetmesi ve yine ancak ls
railli ve dnya apndaki bar aktivistlerinin dayanmas
sonucunda, yerleimcilerin caniyane hrslarn yattrma
ya alma kararn vermitir.25 Bu arada yerleimciler,
Tevrat'taki bir bedduay okumaktadrlar: "Ona dedi ki,
Rab yle diyor: 'Hem adam ldrdn, hem de ban al
dn, deil mi? Nevot'un kann kpekler nerede yaladysa,
senin kann da orada yalayacak."'26 Daha sk olarak da, ls
rail'in eski hahamba Mordechai Eliyahu'nun verdii bir
dini hkm dorultusunda, zeytinleri kendileri topla
maktadrlar. Eliyahu'nun szne gre, lsrail topra Ya
hudi halknn miras olduundan, Araplar hrszdr; 'onla
rn zeytinleri' aslnda bizim zeytinlerimizdir.
24) Alternative Information Center, Reports on Sertler Violence, 2001-2002. Ay
rca bkz. B'selem, Tacil Consent: Israeli Law Enforcement on Settlers in the Occu
pied Territories, Mart 200 1 .
25) Alternative Information Center, The Palestinian Olive Harvest, October-No
vember 2002, and the Setlers' Yiolence, Kasm 2002.
26) 1 Krallar 2 1 : 19 (King James versiyonu).

44

Yine de yerleimciler, ordunun korum::,.. ve hkmetin

destei olmasa bir hitirler. Sahip olduklar an kudret,
ulusal kurumlar, ordu ve hkmet iinde kazanmay bir e
kilde baann olduklar etkiye baldr. Pek ok dalgada
kibbutizmin l 950'li ve l 9pO'l yllarda sahip olduu gc
hatrlatan bir ekilde, lkenin en gl lobilerinden biri ha
line gelmilerdir. Avrupa Parlamentosu'nun igal altndaki
topraklara gnderdii heyetin bir yesinin syledii ekil
de, "Yerleimciler sizin OAS'nzdr, fakat iktidar ele gei
rilmi olan bir OAS" .27
HEZEYAN
Hibir ey, igal altndaki topraklarda uygulanan kanl
sindinne politikasndan daha kesin deildir. Ilan edilen s
kynetime, yaplan bombardmanlara, meydana gelen b
tn lm ve yaralama vakalarna, muazzam ykma ve Filis
tin Ynetimi'nin sivil ve askeri kurumlarna dzenlenen sal
drlara ramen, Filistinlilerin davalarndan vazgetiklerini
dndrecek hibir iaret yoktur. Her siyasal ve dinsel
akmdan Filistinlilerin kararll, en iyi ifadesini, ykmn
ortasnda nonnal hayatlarn srdnnedeki inat kararllk
larnda bulmaktadr. Eitim sistemini her ne pahasna (ba
zen okul ocuklarnn hayatlar pahasna) olursa olsun iler
tutma abalarnda, belediye alanlarnn Israil askerlerinin
27) OAS (Secret Anny Organization; Gizli Ordu Tekilat), Fransz hkmetini
ksa sreliine devrilme tehdidiyle yz yze getiren 1954-1962 Cezayir bam
szlk sava srasnda Fransa ordusu iinde yeraltnda faaliyet gsteren , anlk
yanls bir gruptu (lngilizce'ye evirenin notu).

45

vandallkla ykp enkaza evirdikleri yerleri eski haline ge

tirme srarlannda, ie gitmek, hasta bykanneyi ziyaret et
mek ya da hastanede gnlk diyaliz tedavisi grmek iin is
tisnasz her allahn gn her trl engeli amay gerektiren
cesaretlerinde ok plak bir ekilde gryoruz bunu. ite
btn bu gndelik abalar, aron'un krmann yolunu bir
trl bulamad halk direniinin eylemleridir.
Ancak, dnyadaki btn bol madalyal dangalaklar gibi
srailli generaller de (hkmette bakan olmak iin nifor
malann karm olanlar dahil) , u ana dein kaba kuvvet
le baaramadklar eyi hala daha fazla gce bavurarak ba
arabileceklerini dnmektedirler.
Eer 'kapatma' umut edilen sonulan dourmazsa, gere
kirse Nablus'ta olduu gibi be hafta srecek bir sokaa
kma yasa getirirler. Apache helikopterlerinden frlatlan
roketler 'terrizme son verecek' gibi grnmyorsa, 1 ton
luk, hatta daha da ar bombalarla silahlanm F-16 sava
uaklar gnderirler. Ordunun katlettii her militann yeri
ni be militan daha alyorsa, Yaser Arafat' ldrmenin vak
tinin geldiini dnrler. Filistin Ynetimi'nin bana su
ikast dzenlemek (bazen ifreli haliyle, onu 'kovmak') , Ari
el aron'a kadar gelen btn politikaclarn taknts olmu
tur, anlalan bu, George W. Bush'un lsrail babakanna
koyduu tek snrdr.
Terrizmi sona erdirmek iin aldklar nlemleri trman
dmrlarken bir sonraki adm ne olacaktr: Filistin Yneti
mi'ni fiilen ortadan kaldrmak, terristlerin ailelerini sr
mek, kylerini yakp ykmak, ilerinden bazlarn seerek
ya da toptan nakletmek mi? En endie verici olan, aron
46

hkmetinin szl bir 'sizden daha iddetli' oyununa kap

lp gitmesi deil, somut, gerek nlemleri adm adm uygu
lamaya koymasdr. Dn uygulanmas imkansz grnen
eyler, bugn alenen hayata geirilmektedir. Bu yzden, es
ki Kuds belediye bakan yardmcs Meron Benvenisti'nin
aklad zere, 'en kt senaryo'yu ok ciddiye almak du
rumundayz. 28
En kt ihtimalleri masaya yatnp tartmaktan dolay
en ufak bir vicdan azab duymayan bir siyasal snf, ister Fi
listinlileri kitle halinde srgne gndermek, ister Kuds'te
ki camileri yerle bir etmek isterse nkleer silah kullanmak
eklinde olsun, her konuda kolaylkla szlerden eylemlere
geebilir. Bu tr ihtimallerin tartlyor olmas bile, artk
ilerin raydan ktnn ak bir gstergesidir. stihbarat
kurumu Mossad'n eski bakan ve aron'un gvenlik da
nman Ephraim Halevi, henz yakn bir zamanda bir grup
uzmann nnde unlar dile getirmitir:
Baarl bir dev saldr sraillilerin davranlarnda hemen
kkl bir deiiklik meydana getirecektir. Bamzn stnde
sallanp duran tehdidin z, soykrmdr, lkenin tamamen
1

ortadan kaldrlmas ve temellerinin yok edilmesidir. Bu tr

tehditlerle kar karya olan lsrail, nceden tartlmas ter
cih edilebilir olmayan ok eitli nlem seeneklerini elinin
altnda hazr bulundurmak zorundadr. Makul bir beklentiy
le, uluslararas kamuoyunun bizi anlayacan, oyunun ku
rallarndaki ve bizim eylem kalplarmzdaki deiiklikleri
kabul edeceini varsayabiliriz. 29

28) Meron Benvenisti, "The Worst-Case Scenario," Haaretz, 22 Austos 2002.

29) Haaretz, 3 Aralk 2002.

47

aron'a gelince, o, 2002 yl yaz aylan boyunca, eer

Saddam Hseyin srail'e konvansiyonel-olmayan silahlarla
saldrmaya cret ederse, 'tek bir srailli kurban olmasa bile'
Irak'a nkleer bomba atma tehdidini savurup durmutu.
Sylemeye gerek yok ki, srail'in nkleer potansiyelini kul
lanmak (ki lkeyi ynetenler u ana kadar nkleer silahla
rn varln aka reddetmektedirler), srail'in lm hk
mn imzalamak anlamna gelecektir; Arap ve slam dn
yasnn hepsi buna kar ayaa kalkacaktr.
Bu tipte bir tehdidin, klasik bir caydrma stratejisinin
paras olduu sylenebilir. Fakat srail hkmetinde, im
di Mesih-ncesi dnemi yaamakta olduumuz iin, saysz
kurbanyla birlikte bir nkleer savan tamamen Tann'nn
ii olacana, hatta bu srecin sonunda srail'in Tann'smn
btn yeryznde hkmranln kurmasn salayacana
inananlar da vardr. yleyse bu oyun oynanmaya deerdir.
Bugn srail devletinin, her trl lgnl ve intihar an
lamna gelebilecek kararlar gze alabilecek insanlar ynet
mektedir. General aul Mofaz ve General Moe Yaalon gibi
zalim askerler, Avidgor Liberman ve Uzi Landau gibi ar
lk yanls milliyetiler, Benjamin Netanyahu gibi sorumsuz
maceraclar ve Haham Beni Elion ile General Efi Eitam gi
bi mesihiler bunlar arasndadr. Ar dinci kanadn kale
mi ile atom silahlar klc, bu kabinede yan yana oturmak
tadr. srail siyasal snfnn byk bir hzla saa srklen
mesi dikkate alndnda, srail kamuoyunun aron'u artk
neden o unvanlau hak ettii (ve hala hak etmekte olduu)
gibi ar sac bir general ve sava sulusu olarak grmedi
i, bilakis, ona koalisyon hkmetinin lmllatrc unsu48

ru, lsrail siyasal yelpazesinin ortasnda duran bir politikac

gzyle bakt kolayca anlalabilir.
Mesihi milliyetilik ile militarist Mesihilik, Meron
Benvenisti'nin uyard zere, en kt senaryoyu gerek bir
seenek olarak deerlendirmemizi, kyamet senaryosunu
da somut bir siyasal proje olarak dikkate almamz gerektir
mektedir.
OAH'IN SAPKINCA GER DN
Austos 2000'den itibaren yrtlen smrge savan
lsrail'in hayatta kalmas asndan bir lm-kalm mcade
lesi olarak takdim eden Ehud Barak, lsrail halknn kolek
tif belleinin stnde hayalet gibi dolanan eytanlar can
landrmtr. Bu sre, gnlk Haaretz gazetesinde gazete
ci Ari avit'in, kk Filistinlilerin Ariel aron'un El-Aksa
Camii'ne yapt provokatif ziyareti karsnda attklar ilk
talar hakknda kaleme ald bir bayazsyla balamtr.
lsrail solunda barla ilgili her trl inancn birka hafta
iinde kaybetmi entelektellerden biri olan avit, proble
min, kendisinin de yllardan beri yanl bir ekilde inand
dorultuda, srail-Filistin atmas ve igalin kendisi ol
madn yazd. Problem (diye yazyordu avit) daha ok,
'Yahudi kaderi' diye adlandrd noktada yatyordu: Yahu
dilerin varln her zaman reddetmi olan (ve bu yzden
de mcadelenin ebediyen devam edecei) bir dnyada ebe
di bir hayatta kalma sava. Bir medya organndan bir die
rine atlayan ve lsrail entelektellerinin ounluunun be
nimsedii bu akl yrtme eklinin kkleri, Auschwitz49

sonras Yahudi bilincinin derinlerindeki 'varolu kaygs'

dr. Ancak lsrail okullarnda tarihin nasl safsatalarla rle
rek retildiini aklmza getirdiimizde, bu bak asnn
son derece inandrc bulunacan unutmamamz gerekir.
lsrail okullar, 2 bin yllk Yahudi tarihini bir rpda muaz
zam bir pogroma ve zamand, akld ve ei benzeri olma
yan bir anti-Semitizme indirgemekte, bylece anti-Semitiz
mi anlamay ve onunla mcadele etmeyi hibir faydas ol
mayan bir yol olarak gstermektedirler.
Nazi soykrmnn kurbanlarnn torunlarnn gznde,
herhangi bir varolu tehdidi (ister gerek ister hayali olsun)
hemen Auschwitz ve Treblinka armlaryla birlikte d
nlmektedir. Filistinliler, Nazilerdir; Arafat, Hitler'e denktir;
askerlerin ldrld her pusu bir katliamdr; Tel Aviv'de
ki bir bomba, Kristal Gece'dir. * Dolaysyla, mzakere ya da
uzlama ihtimalleri de bu tr armlarn altnda boularak
buhar olup umaktadr. Filistinli ehresiyle Nazizm, kaznp
ortadan kaldrlmaldr ve bu yolda her ara mubahtr.
Yine de lsrailliler, Filistinlilerle Nazileri birbirine denk
tutmann ne kadar ahmaka olduunun bir dzeyde farkn
dadrlar. lsrail'in askeri gc ve Filistinliler karsndaki ezi
ci stnl, sraillilerin Varova ve Vilna'nn bedbaht Yahu
dlerini, hatta Varova Gettosu savalarn ya da Belarus or
manlarndaki Yahudi partizan birliklerini onlarla bir tutmay
ciddi derecede zorlatrmaktadr. Sonu, dehetengiz, sap
knca bir zihin jimnastiidir. Srekli olarak Avrupa Yahudi
lerinin urad soykrmdan korkun hayallerin varl ve
*) Hitler Almanyas'nda l938'de 9 Kasm' 10 Kasm'a balayan gece sinagogla
rn yklmas ve 91 Yahudinin katledilmesiyle sonulanan meum olay, 'krk
cam' gecesi olarak da bilinir. (.n.)

50

g ilikileri sraillileri Yahudi kurbanlarn varln taklit et

mekten alkoyduu iin, genelde yekpare bir ekilde, Yahudi
halkn boazlayanlarn davranlarn benimsemekle sonu
lanacaktr. Bu yzden Filistinlilerin kollarna damga vurmak
ta, onlar plak halde koturmakta, dikenli tellerin ve hapis
hane kamp gzetleme kulelerinin arkasnda gzaltnda tut
makta, hatta ksa sreliine, Alman srlerinin kendilerini
kontrol etmek amacyla bavurduu yntemlere sarlmakta
bir saknca grmemektedirler.
Deheye kampndaki ev ev aramalar, basknlarda gzal
tna alnan Filistinliler lm ukurlarna deil de korkun
koullardaki tutuklu kamplarna gnderilseler bile, yine de
baka bir tarihsel dnemi akllara getirmitir. Offer tutuklu
kamp bir temerkz kamp deildi; fakat, dikenli telleri, g
zetleme kuleleri, her trl haktan yoksun olarak hapsedil
mi ve gerekten insanlkd koullarda tutulan korku
iindeki ynla tutuklusuyla, 1 930'lu yllarn Alman topla
ma kamplarna fazlasyla benzemektedir. Silahl muhafzla
rn yannda ellerini havada tutarak geen bir sra Filistinli
yi grdnzde, hafzas salam bir insann zihnine nasl
olur da Umschlagplatz'a gtrlen Varova Yahudilerinin
hayaleti kmez? Televizyon ekrannda, Cenin'deki yerde
oturmu, elleri arkalarndan balanm ve bazlarnn gz
leri gzbayla kapatlm yzlerce insann grnts kt
nda, hafzas salam bir insan nasl olur da bunlarn
Umschlaglatz grntleriyle ayn olduunu dnmez?
Aynca, kullanlan jargon da tamamen Nazilere zg jar
gondur. Haham lsrael Rosen'in Haaretz'e yazd, intihar
bombaclarnn ailelerinin rehin alnmas ve Gazze'ye s51

rlmesi, evlerinin dmdz edilmesi, kylerinin yaklp y

klmas gerektiini vurgulayan makaleye bakn. srailli ga
zeteci B. Michael, bir makalesine son verirken Haham Ro
sen'in, Lidice ve Oradur katliamlarndan sonra Nazi subay
larnnkilere benzer szlerini aktaryordu:
Okuduklar eylerden benim lsrail ordusunu Alman ordu
suyla kyasladm (Tanr esirgesin) sonucunu karmakta s
rar eden insanlar hala varsa eer, bu insanlar kendileri iin
hayat ok kolay bir hale getirmektedirler. Bunu lsrail ordu
suna neren adam, eitlenme talebiyle ne kmaktadr.30

Medya organlarnn Filistinlilerin kollarna numara vu

rulduu haberlerini aktarmalarndan birka gn sonra, soy
krmdan hayatta kalanlarn evlad olan Michael, "Damga
lanandan Damgalayc"ya balkl sert, ac veren bir makale
kaleme almt:
1942'den 2002'ye uzanan son altm yllk srete Yahudi
halknn kat ettii tarihsel yol, tarihsel ve sosyolojik inceleme
lerden bylenenler iin kuku gtrmez malzemeler sun
maktadr. Altm ksa ylda: damgalananlar ve kollarna numa
ra vurulanlardan damgalayclara ve bakalarnn kollarna nu
mara vuruculara. Altm ylda: yry kollarnda tek sra ha
linde elleri havaya kaldrtlanlardan, yry kollarnda tek
sra halinde bakalarnn ellerini havaya kaldrtanlara . . . Ara
dan altm yl geti ve hibir ey renmedik, hibir eyi isel
letirmedik ! . . Kesinlikle ! Biz artk solgun yzl, baklar
mana dolu farkl, tuhaf bir halkz; biz bakalar gibi vahi as
kerleriz. Sonunda, baka uluslara benzemi bir ulusuz.11
30) B. Michael, "Be a Shadow o the Nations," Yediot Aharonot, 22 Nisan 2002.
3 1 ) B. Michae:, " From Taooed to Tattooer," Yediot Aharonot, 15 Mart 2002.

52

Ben 'genelde yekpare bir ekilde' diye yazdm. Fakat ba

zen de bu sapknca zihin jimnastii tamamen bilinli olarak
yrtlmektedir. Askerlerine, Alman askerlerinin Varova
Gettosu'nu kontrolleri altnda tutarken yaptklar dahil ol
mak zere bakalarnn deneyimlerinden ders alma gerekli
liiyle, Filistin mlteci kamplarn igal etmek zere olduk
larn syleyen yksek rtbeli srailli subay rneine ba
kn.32 Bunu syleyen bir Yahudi askerdi; belki de, Almanla
rn daha fazla sayda Yahudiyi kesme baarlarndan, ayn
dersleri Filistinlilere kar uygulamay renmek isteyen,
Nazi soykrmnn bir kurbannn torunu ! Fransz Yahudi
topluluunda, jean-Marie Le Pen'i destekleyen baz sekin
simalar olduu gibi, Le Pen'in seim baarsnn hayrl
ynlerini sevinle karlayan bakalar da vardr! 33 Fran
.
sa'daki Yahudi kurumlarnn Temsili Konseyi'nin liderle
rinden biri, srail-yanls propaganday daha etkili hale ge
tirmek iin Goebbels'in propaganda yntemlerini kullan
may neriyordu ! Bundan daha byk bir sapknlk tasav
vur edilebilir mi?

32) Akt. Amir ren, Haaretz, 25 Ocak 2001 .

33) Ar sac, anti-Semitik ve anti-Arap Fransz Ulusal Cephesi'nin lideri (ln
gilizce'ye evirenin notu).

53

DUVAR

Eer, Ari avit'in syledii gibi, Filistin mcadelesi b

tn uluslarn Yahudi halkn -her yerde ve ebediyete kadar
yok etme arzusunun sadece bir halkasysa, o zaman Yahu
diler hayatta kalma savalarn gezegenin her tarafnda sr
drmek durumundadrlar. O zaman Filistinliler de, dnya
apndaki bir anti-Semitik saldrnn (hem solcularn deil
ayn zamanda Mslmanlarn ve Hristiyanlarn giritii bir
saldr dalgasnn) ok birlikleri konumuna getirilecektir.
Arafat, Bin Ladin, Chirac ve Naomi Klein -hepsi ayn safta
drlar. Anti-Semitizm her yerdedir ve iren canavar, Na
zizmin dehetinin onu saklanmaya zorlad ininden kafa
sn kaldrmaktadr.
54

YEN BR GETTO
sraillilerin kresel bir anti-Semitik saldrdan duyduk
lar endie gerektir (bir lde, lkenin egemenlerinin ve
onlarn sefil paral halkla ilikiler ajanlarnn yrttkleri
sinik bir kampanyann rn olsa bile) . Herhangi bir anti
Semitik olay, anti-Semitik olarak yorumlanan her olayda
olduu gibi, hemen bir pogrom iareti saylmaktadr. Holo
kost'u nemsiz gsterme ampiyonu olan Fransz dnr
Alain Finkelfraut, rnein Fransa'da bir 'Kristal Gece y
l'ndan bahsetmekte duraksamaz. srail medyas elbette bu
tr aklamalar seerek oaltmakta, bu suretle de bir sal
gn gibi yaylan psikozun iyice derinlemesine katkda bu
lunmaktadr. Benim dindar bir Yahudi olan yeenlerimden
biri geenlerde Fransa'ya gittiinde, hahamndan yarmul
kesini bana takmadan sokaa kma izni almt; Fran
sa' da Yahudi olduu belli biri olarak dolasayd lm riski
ni gze alm olaca kansndayd nk !
Bu tr bir dnya grnn Diaspora'daki Yahudi ce
maatlerinde hissedilen son derece tehlikeli etkilerine daha
sonra dneceiz.34 Israil'de de yansmalar aka gzlenebi
len bir tablodur bu.
Israil, (neredeyse) tamamen anti-Semitik olarak grd
bir dnyayla kar karya olunca, ister sac, ister solcu,
ister Filistin yanls, hatta isterse lsrail'in gelecei adna sa
mimiyetle kayg duyan akmlarla olsun, uluslararas kamu
oyuyla bir diyaloga girme ansn da kaybetmitir. Her eye
anti-Semitizmin arptc prizmasndan bakan srailliler,
34) Bkz. Theo Klein, Manifesto d'un]uif Libre, Paris, 2002.

55

kendilerine ynelik her eletiride -bu eletiriler en lml

tonda bile olsa- bir heyula, bir canavar grmektedirler. Bu
eletiriler sekin Yahudilerden geldiindeyse, onlar dile
getirenleri en iyi niyetli yaklamla sorumsuzlukla, kap
nndeki tehlikeye caniyane bir ekilde seyirci kalmakla,
en kt ihtimalde de 'kendinden nefret etme'nin yol at
bir ihanetle sulamaktadrlar.
Dman, tehlikeli bir cangln ortasndaki lsrail, getto
reflekslerini yeniden edinmitir. Artk Yahudilere art ko
ulan Orta a'a (ve daha sonra Nazi dnemine) zg get
tolar deildir sz konusu olan; bu seferki, tamamen gnl
l, hahamlarn dardan gelecek etkileri ntralize etmek
amacyla her ne pahasna olursa olsun muhafaza ettikleri
trden getto refleksleridir.
rnein iileri bakan, 2001 yazndan itibaren, aile zi
yareti ya da turizm dnda sebeplerle hareket ettiinden
kukulanlan herkesin lsrail'e girmesini engelleyen bir po
litikay uygulamaya koymutur. Haaretz'e gre, ondan son
raki bir buuk yllk zaman diliminde, Filistin halkyla da
yanma halindeki heyetlerin yeleri olan yaklak 10 bin
kiinin lsrail'e girmesi yasaklanmtr. Bini akn kii de l
keden karlmtr (geerli belgesi olmayan binlerce g
menin adn bile anmyorum) . 3s lsrail snrlarna gelen b
tn yabanclar, ipso facto* onlar lsrail'e getiren gerekenin
ne olduu konusunda soruturmaya tabi tutulabilmekte
dirler. srailli yetkililer, Israil'in normal alkanlklarla ha35) Sara Leiboviz-Darr, "Our Fortress Is Closed," Haaret:z: hafalk eki, 13 Ara
lk 2002.
*) (Lat.) yalnzca bu sebeple. (.n.)

56

reket eden bir insann, Londra'ya ya da Katmandu'ya gitme

yi arzulayaca ekilde ziyaret etmek isteyecei bir yer ol
madnn tamamen farkndadrlar.
Haaretz, getiimiz dnemde bir haftalk ekinin ana ma
kalesini, "Kalemiz Kapal" balyla bu konuya ayrd. Sa
ra Leibovitz-Darr bu makalede, iki yl akn bir dnemde,
binlerce sanat, sporcu , gazeteci ya da sradan turistin
-zellikle de siyahsalar veya Arap isimleri tayorlarsa- snr
kaplarndan geri evrildiine dikkat ekmitir. !ileri ba
kan bu durumu, "Delikler vard, onlar kapattk," diye
aklarken, hkmetin basn brosu direktr Dani Si
eman daha dobra konumaktadr:
imdiye kadar onlar [yabanc gazeteciler) bize eski masal
lar okuyabileceklerini biliyorlard, ama artk bizim hakk
mzda yazabilecekleri eyleri dert etmeyi braktk. lsrail'e gir
melerine izin vermediimizi yazmazlarsa baka bir ey yaza
caklar. Buraya ne tr insanlar geldiini biliyor musunuz?
FK-yanls tipler. Byle insanlara kimin ihtiyac var ki?16

ileri bakan Eli Yishai, "Eer bir gazeteci srail'e a

mur atmaya geliyorsa ve biz onun hakknda bilgi sahibiy
sek, lkeye girmesine izin vermeyiz," diye ekliyordu.
ileri bakanl, 'Filistin-yanls tutumlar'ndan kuku
lanlan insanlar konusunda, snrlan kapatma politikasnn
arkasnda yatan gdler konusunda en ufak bir tereddt
bile duymad gibi, ok geni bir yorumla 'Filistin yanls
tutum' taknanlarn lsrail'e girmelerini engelleyeceini e
itli vesilelerle ve aka deklare etmitir. "Savata olduu36) A.g.y.

57

muz bir zamanda byle insanlarn terrizme g katmalar

na izin vermeyeceiz," diyordu bakan.37
Yarg Moe Drori buna, lkeye girmeleri yasaklanm
olan bir grup gen Fransz komnisti hakknda verilen
bir hkmle karlk verdi: "Kanmca, yurt dndan ge
len btn insanlar sulu gren bir genel politika, iyi ile
kty birbirinden ayramaz."38 Yarg, ayn davann ilk
aamasnda, yabanc dmanlndan ve lkenin kendi
iine kapanma tehlikesinden sz ama riskine girmiti.39
gn sonra Yksek Mahkeme, Yarg Drori'nin karar
n iptal etti.
Oysa Drori haklyd: srail, giderek byyen bir yabanc
dmanlnn penesindedir ve nl bir srail ocuk ark
snda dendii gibi, 'btn dnya bize kar' diyen bir man
ta yakalanmtr. Ehud Barak, "srail, cangln ortasnda
bir villadr," dediinde, elbette, kendilerini kuatan ve bir
barbarlk ve iddet l diye tanmlad Arap dnyasna
kar rk bir tutumu ifade etmektedir." Ancak onun sz
lerinde, srail'in gettolaarak dnyann geri kalanndan
kopmasnn iaretleri de kolayca bulunabilir. Bu, lsrail'in
'ayrma iti'ne (dnyann geri kalannn 'duvar' diye adlan
drd eye) dair yeni kandrmacasn anlamamz salayan
ideolojik ve kltrel zemindir.

37) A.g.y.
38) Kuds Blge Mahkemesi (idari bavurular) yargc Moc Drori'nin karan , 2 1
Austos 2002.

39) Kuds Blge Mahkemesi (idari bavurular) geici karar protokol, 20 Aus
tos 2002.
40) New York Review of Books, 13 Haziran 2002.

58

TEK TARAFLI AYIRMA

Yeni lsrail konsenssn oluturan elerden biri, 'on
lar ile biz arasnda' bir duvar ina etmek zorunda olduu
muzdur. Btn siyasal snfn -an san bir ksm hari
yan sra sraillilerin byk ounluu bu projeyi destekle
mektedir. 41 Eski ii Parti'li bakan Haim Ramon gibi baz
politikaclar, siyasal programlan ve seim kampanyalarnn
btn ieriini bu propagandaya ayrmlardr.
2004 ylndaki lsrail'in gznde, duvar gvenlik demek
tir. Halk kendini ancak duvarlarn arkasnda gvende du
yabilir. Snrlarn belirlemeyi daima reddetmi bir lke a
sndan bir duvar fikri paradoksal grnebilir, ancak bu, Si
yonizmin isel mantnn, bu ideolojinin temelini olutu
ran 'biz buradayz, onlar orada' dsturunun ayrlmaz bir
parasdr. On dokuzuncu yzyln son dnemindeki Herzl
ve Pinsker'den tutun, Rehavam Zeevi ve Haim Ramon'a ka
dar btn Siyonistlere baklrsa, tek normal toplum etnik
bakmdan homojen bir toplumdur. Farkl alanlan dlayan
rklk (ve dolaysyla anti-Semitizm) , toplumun her ya
banc unsuru dar atma arzusunu dile getiren doal feno
menlerdir. Bu da ayrp ayrlma anlayn temel bir konu
ma oturtmaktadr.
lsrail ehirleri ve yollarnda rastlanan en yaygn afiler
den birinde unlar yazldr: "Biz burada, onlar orada - Na
kil! " li Partisi'nin sol kesiminin militanlar, bu afilerde
ki nakil szcnn zerini karalayp, yerine 'it' diye yaz41) An sa, lsrail lkesi'nin blnmesine hazrlk ieriindeki giriimleri red
detmektedir.

59

mlardr.42 Ancak 'biz burada, onlar orada' dsturu, sra

il'deki konsenssn zdr. Ar san her frsatta tekrar
lamaktan bkmad gibi, bunun soldaki tek farkll, onlar
ile biz arasndaki snrn nereye yerletirileceidir: rdn
nehrine mi, yoksa srail lkesinin kalbine mi?
Gelgelelim, duvar bir snr deildir:
'Tek tarafl geri ekilme' diye kodlanan bir gereklik (lsra
il'in Filistin Ynetimi de facto egemenliinden tek tarafl ola
rak vazgemesinin anlam budur) ile 'tek tarafl ayrlma' (lsra
il bu sayede Filistin Ynetimi zerinde egemenliini koruma
ya almakta, fakat Filistin nfusunu lsrail'den izole ede
cek/ayracak siyasal ve fiziksel koullan da yaratmaktadr)
arasnda kavramsal bir ayrma gitmek arttr. Dorusu istenir
se, lsrail'in tek tarafl geri ekilmesi lsrail'in smrgeci proje
sinin yenilgisini anlamna gelirken, tek tarafl ayrma Filistin
ayaklanmasn bastrmay hedefleyen bir giriimdir.41

Henz Ekim 2000'de Ehud Barak, tek tarafl ayrmay

zorla uygulamaya koyma tehdidini savurmutu. Askeri ev
relere yakn bir gazeteci olan Ron Ben Yishai'ye gre, tecri
din drt hedefi olacaktr: srailli sivillerin gvenliini sa
lama; Filistinlilerin, mzakere edilen ereveler dnda bir
siyasal inisiyatif kullanmasn nleme; Barak'n teklifini
reddetme karsnda Filistinlilere yksek bir bedel dete
cek ekilde ar bir 'kapatma'; Filistinlileri mzakerelere
daha zayf bir pazarlk gcyle yeniden balamaya tevik
etme.+ Eer Ben Yishai'ye inanacaksak, li Partisi'nin 'tek
42) l branice'de 'it', gader dir.
43) Nancy Hawker ve Sergio Yahni, " Separation,"
44) Yediot A haronot, Ekim 2000.
'

60

News

Wi thin Ekim 2002.

,

tarafl ayrma's, mzakereyi diktat'la birletirme politikas

nn parasyd; tecrit duvarnn hattnn da az ok, Barak
hkmetinin yeni Filistin devletinin snrlar olarak tasar
lad snrlar izlemesi dnlyordu.
Ulusal birlik hkmetinin 2002'de karar verdii plan
lanm olan duvar (ayrca 'tecrit yeri' denmektedir) farkl
dr. Bu her eyden nce bir gvenlik projesidir ve hibir e
kilde genilemi bir srail ile Filistin birimi arasnda bir ay
rm izgisi ekmeyi amalamaz.
te yandan, Likud Partisi iinde, Bat eria'nn yzde
40-45'lik bir blmnde 'bantustan'lar* yaratmay savu
nanlar (aron'un kendisi dahil) vardr. Onlarn gzlerinde,
duvarn izleyecei hat, belli blgelerde bantustan 'snrlar'
ilevi grecektir. Bantustan'lar yaratldnda ve muazzam
aptaki bir etnik temizlik operasyonu duvarlarn dnda
yaayan Filistinlilerin saysn asgariye indirdiinde, u an
da yapm halindeki ayrma blgesi de silinip ortadan kalk
m olacaktr.
DUVAR VE BOMBA
Tecrit duvarnn inas 16 Haziran 2002'de, Yeil Hat:
t'nn birka yz metre ilerisinde, Bat eria'nn kuzeyin
de balad. Bu duvarn, Tel Aviv'in kuzey semtlerini az
ok iine alan Trans-Samara karayoluna kadar olan ksm
78 mildir. Elektronik itin iki tarafndaki gvenlik blge
sinin genilii, en azndan 100 metre, genellikle de ok
daha fazladr. Bu blgede Filistinlilerin sahip olduu b
tn mlklere zorla el konmu ve bu mlklerin iindeki
61

her ey -evler ve rnler dahil- tahrip edilip yklmtr.

itin kendisi ortalama 3 metre yksekliindedir, elektro
nik dzeneklerle donatlmtr, yolun iki tarafnda askeri
devriyeler gezmektedir ve yine kenarlarna 4 metreye ya
kn derinlikte bir hendek kazlmtr.+5
Daha gneyde, Kalkilya kasabasnda itin yerini bir du
var almtr. Bu duvar yaklak 25 metre yksekliindedir
ve gzetleme kuleleriyle evrilmitir. Burada da devriye
yollar, duvarn yolunu takip eden 3 metrelik hendekler
vardr. Kuds blgesinde, itleri duvarlarla birletiren 14
mil uzunluunda ayrma blgesi ina edilmektedir.'46
u ana dein, Bat eria'nn kuzeyi iin planlanan du
var fiilen yaplm durumdadr; Ramallah ve Kuds bl
gelerindeki duvarn da byk ksm tamamlanmtr.
rlen duvarn mil bana maliyeti 800 bin dolardr, 493
millik duvarn toplam maliyeti de 300 milyon dolara
kacaktr. 47
srailli (ve ABD'li) vergi mkelleflerinin bu duvar iin
deyecekleri parann dnda, Filistin nfusuna yklenen
maliyet de korkun boyutlardadr. iti ve duvar ina et
mek iin tahminen 1 7 bin dnmlk toprak zorla istimlak
edilecektir. srail blgesi ile duvar arasnda kalan 14 ky
izole edilecektir; ayrma hattnn srail tarafnda yaayanla
ra lsrail'e girme izni verilmezken, bu insanlar, okul, i, e
hir ii hizmetler, vb. konularda tamamen baml alacakla45) lsrail Savunma Bakanl'nn yaynlad bilgi.
46) Altemative Information Center, ayrma duvaryla ilgili hazrlk raporu,
Austos 2002.
47) lsrail Savunma Bakanl'nn yaynlad bilgi.

62

r Bat eria'ya girmeye alrken de byk skntlarla kar

laacaklardr. Kuzeyde Salem'den Bat eria'nn bat sn
rnn ortasndaki Kalkilya'ya kadar 1 2 ky, ayrma blgesi
nin dou, Bat eria tarafnda fiilen hapsedilmi hale gelir
ken, tarlalarnn byk ksm da bat tarafnda kalmtr ve
bu yzden artk ilenememektedir. Tarmsal adan bakl
dnda, duvarn yapm gerek bir ulusal felakettir, nk
bu alan Bat eria'nn bostandr."8
Ancak bedel (ister Filistinliler, hatta isterse srailliler ta
rafndan denecek olsun) , iki sebeple hibir itiraza mahal
brakmayacak derecede aktr. Birincisi, u an Israil'de va
rlm olan konsensse gre, gvenlik her fedakarln ya
n sra her suu da hakl gsteren mutlak bir zorunluluktur.
Bugn, Filistinlilerin ve sraillilerin ikili kapatlmas dn
da hibir ey, sraillilerin kendilerini daha gvende hisset
melerini salayamaz.
ikincisi, duvar Israil'in kendine dair fantazmagorik algs
nn z haline gelmitir: herkesin eve tkld bir dnya,
"biz ait olduumuz yerde, onlar ait olduklar [ daha dorusu,
onlarn ait olduklarn bizim belirlediimiz] yerde". Duvarlar
ne kadar yksek olursa, insanlar o kadar iyi olurlar.
Liberal siyasal bilimci ve Camp David zirvesinde srail
heyetinin danman olan Menachem Klein, ok doru bir
saptamayla unlar yazmtr:
Tek tarafl ayrmann cokusu, kendini yalnzca bir ara
(vasta) krizinde deil, ayn zamanda bir zihniyetler krizin
de da vuruyor. Bu tr bir proje, hem Siyonist gnllle
48) FK'nn mzakerelerden sorumlu blmnn raporu -Kuds Grev G
c, Austos 2000.

63

hem de tek tarafl eylemden, hem Jabotinsky'nin19 'demir

duvar' dedii ey ile onun dnda uygulanan gcn arkasn
daki kapatma takntsndan oluan bir zihniyete baldr. Ja
botinsky l 923'te, Araplarn '[Yahudi yerleimini] gnll
kabul konu ddr," diye yazyordu. "Bu yzden, Siyonist
kolonileme . . . ancak yerli halkn aamayaca bir demir du
varn korumas altnda srdrlp gelitirilebilir." Bu tr
bir bilin, g mantyla deil de siyasal mantkla hareket
etmesi gereken sol adna, Filistinlileri eitleri olarak gre
cek ve onlar nasl boyun edireceini tasarlamak yerine,
onlarla ortaklk kurma yollar arayacak bir sol adna nasl
bir anlam tayabilir?'"

Tarihin ironisi, getto duvarlarn ykmak isteyen Siyo

nizmin, Yahudi tarihinin en byk gettosunu yaratm ol
masdr. Bu, iddia edildii kadaryla, diine trnana kadar
silahlanm bir gettodur; srekli olarak kendi topraklarn
geniletmeye abalayabilecek bir gettodur. Fakat ayn za
manda, kendine kapanabilecek ve kendi duvarlarnn dn
daki her eyin bir cangl (Yahudilerin Ortadou'daki ve
dnyann her bir kesindeki varln silmekten baka bir
hedef gtmeyip, doutan itibaren, deitirilemez bir ekil
de anti-Semitik bir dnya) olduuna inanan bir gettodur.
Ariel aron, Fransz Yahudilerine valizlerini toplayp
(hala anti-Semitik olduunu, soykrm ileme potansiyeli
tadn syledii) A vrupa'dan kama arsnda bulun49) Vladimir Zeev jabotinsky, 1920'1i ve 1930'lu yllarda Siyonist san lideri ve
ba ideologuydu. Onun "The Jron Wall" adl makalesi, siyasal yaz.lar iindeki
en nl metnidir (bkz. 1923, Lenni Brenner, The lron Wall: Zionis Revisionism
from jaboinsky o Shamir [ Londra: Zed Books, 1984] , Ek 1).
50) Menachem Klein, "Behind the lron Wall , " Haarez, 1 0 Aralk 2002.

64

duunda, onlara tek sunduu, muazzam bir paranoyayla ve

nkleer bombalarla silahlanm olan kocaman bir yeralt s
nayd. Paranoya ile nkleer silahlarn bileimi, bilhassa
nleyici sava nosyonunun uluslararas siyasal arenadc.
kangren gibi yaylmakta olduu bir zamanda, gerek lsrail':
evreleyen Arap halklar gerekse srail halknn kendisi a
sndan lmcl bir tehlike dourur. undan kuku duyula
maz: lsrail'in ilk nkleer darbesi (aron ile Eitam'n devre
d brakmayaca generaller/bakanlarda gzlemlediimiz
zere) , nihai anlamda Yahudilerin Ortadou'daki varl
iin de bir lm hkm olacaktr . . Bu srecin dourmas en
muhtemel sonu da, dnyann her tarafnda ei benzeri g
rlmedik boyutlarda bir Yahudi-kart dalgadr.

65

KARI-REFORMASYON

l 988'deki Knesset kampanyas srasnda, eski genelkur

may bakan, ar sac Tsomet Partisi'nden Raphael Eitan,

yeni kabinede grev almaya davet edilirse, savunma bakan
l ya da polis bakanln deil, eitim bakanln isteye
ceini sylyordu. Gazeteciler de bu tuhaf hrs konusunda
onu soru yamuruna tutmulard, nk bu kyl genera
lin, bir entelektelden ziyade cahil bir kulak* olduunun
ok iyi farkndaydlar. Devrinin resmi kast iinde bile en
az eitimlilerden biriydi. Ancak Eitan, hep ayn cevab ya
ptryordu: Bar bir yanlsamadr; er ya da gerek tekrar
gerek bir muharebeye gireceiz; gen kuak savatan bk* ) Rusya'da zengin ifti, toprak aas. (.n.)

66

t ve normal bir hayat srme ryas gryor, fakat yanl

yorlar, bizim nceliimiz gen insanlan 1 948 ruhuyla yeni
den eitmekten ve onlann erkeksi, gl, savakan ruhlar
n canlandrmaktan geer.
Ariel aron ile bakanlar nn birou, eski generalin ba
k asn tamamen paylayorlar. 1 948'e geri dnn
gerektirdii fedakarlklar, "bir bar, gvenlik ve refah ter
biyesi edinmi olup, son yirmi yllk dnemde normalliin
ilk admlarn yaayan srail toplumunun yeniden eitil
mesi" demektir.5 Dolaysyla bu toplum, "gerek bir kl
trel, ideolojik, hukuksal ve kurumsal kar-reformas
yon"'2 anlamn douracak ekilde gelecekteki sava ylla
rna hazrlanmak zorundadr. Kanlmaz bir durum ola
rak, lsrail'in Arap yurttalar bu kar-reformasyonu tec
rbe eden ilk kiiler olmulardr.
ARAP YURTTALARI ESK
YERLERNE GNDERMEK
Barak ile aron'un El-Aksa Camii'ndeki provokasyonunu
izleyen gnlerde Bat eria ve Gazze'de onlarca gen Filis
tinlinin katledilmesi, lsrail'deki Filistinli genler arasnda
bir fke dalgasna yol amtr.53 Galilee ve Triangle'n Arap
ehirleri ve kylerinde kitlesel gsteriler dzenlenmitir.,..
5 1 ) Michel Warschawski , "Ariel Sharon, " Tdtrama, Eyll 2002.
52) A.g.y.
53) lsrail'in Arap yurttalarna genellikle 'lsrailli Araplar' denmektedir. Daha
doru bir ifadeyle, onlar 'lsrail'in Filistinli yurttalardr'.
54) Triangle (gen), lsrail'i Gazze eridi'nden ayran hattn yaknnda, lkenin
ortasnda Araplarn ounlukta yaad blgeye verilen isimdir.

67

Baz yerlerde genler, kylerinin yaknndan geen yollarda

barikatlar kurmulardr. Bir anayol olan Hedera-Afula yolu
bir gnden fazla bir sre iin kapal kalmtr. Galilee'deki
baz Yahudi yerleimleri gnlerce kuatlm, bu yerleimle
rin dehete kaplan sakinleri gnlerce evlerinden dar k
maya cesaret edememilerdir.
lsrail'deki Filistinlilerin protestolarnn radikalligi, yal
nzca televizyon ekranlarnda her akam izlenen, igal edi
len topraklardaki kanl bask uygulamalarnn grntleri
nin deil, ayn zamanda Yitzhak Rabin'in genlere yllar n
ce verdii -ve fiilen hayata geirilmeye balanm da olan
vaatlerin (en nemlisi, elli yldan beri yaanan yapsal eit
sizliin ortadan kaldnlamasna ynelik olarak atlaca
sylenen admlarn) gereklememesinin getirdii korkun
hayal krklnn sonucuydu. nce Benj amin Netanya
hu'nun, sonra Ehud Barak'n iktidara gelmesiyle birlikte,
gen Filistinliler umutlarnn gne altndaki karlarn eri
mesi gibi yok olup gittiini grmlerdir.
Kullanlan tek silahn genlerin polislere frlattklar ta
lar olduu bir haftalk radikal gsterileri fiekleyen etken
ite bu ifte fkeydi. Polisin tepkisiyse benzeri grlmemi
llerdeydi. Bir haftalk srede polis mermileri 13 'lsrailli
Arap' yurtta ldrd; birok insan soukkanllkla katle
dilirken, onlarca insan ar ekilde yaraland ve yzlerce ki
i de tutukland.55 Polisin bu basks zerine Arap nfus,
kendini gerek pogromlara kar savunmak zorundayd.
55) Bkz. Yarg Orr'un Ulusal Soruturma Komisyonu'ndaki tankl
haklan rgt Adala'nn raporlan.

68

ve

insan

Gen Yahudi gruplar lsrail ehir ve kasabalarnda kelime

nin tam anlamyla Arap avna kyorlard. zellikle Tiberi
as'taki ve Jaffa'daki Hasan Beck Camii gibi birok cami sal
drya urad.
srail medyasndaki standart deyile belirtirsek 'Ekim
2000 olaylan', Filistinlilerin o kan banyosu gnlerini nite
ledikleri ekliyle 'Ekim katliam', Yahudi devletinin yakn
tarihinde bir dnm noktasyd. Yahudi-olmayan nfusunu
merulatrma dorultusunda otuz yl akn bir sre snr
l ama gerek bir ilerleme salandktan sonra lsrail hk
meti, Filistinlilerin srail kimlik kartlarna ve pasaportlar
na sahip olsalar bile, yurtta grlmediklerini, hatta ikinci
snf yurtta bile saylmayp onlara dpedz dman g
zyle bakldn kanla dorulam oldu. Gsteri yapma ve
protesto etme haklarn kullanmaya kalktklarnda, eylem
leri dman ayaklanmas saylr. Yeil Hat lsrail'i igal altn
daki Filistin topraklarndan fiilen ayrmaz, ama Yahudileri
Filistinlilerden (Filistinlilerin formel hukuksal stats ne
olursa olsun) aynr.
Arap isyanlar denen kalkmalara kar dzenlenen his
terik, nefret ykl basn kampanyas, Ekim 2000 balarn
dan itibaren Araplar yerlerine geri gnderme zamannn
geldiini ilan ediyordu.56 Basna gre, lsrail bir kere daha
ok cmertti. Filistinliler srail iindeki beinci kol, srttan
vurmay bekleyen bir hanerdi. Sa btn engelleri kald
rrken, sol entelekteller de kzgndlar (ama protestocula56) lbranice'de proot, edebiyat ve t<!ih kitaplarnda Rus pogromlarna, 1929'da
El Halil'de Yahudilerin katledilmesine ve 1936-1939 Arap isyanna atfta bulu
nurken kullanlr.

69

rn zerine gerek mermilerle ate aan polis ajanlarna ya

da kendi yurttalarna dman muamelesi yaplmas iin
emir veren hkmete deil, srailli Filistinlilerin -bir kere
daha- nankrlk etmelerine) . Tam da elli yldr kendilerine
tannmam olan haklarn en azndan bir ksmn elde et
menin eiine geldikleri bir anda, solu"'.1 kendileri adna ka
zand her eyi pe atmlard.
Bylesi bir atmosferde, geni apl bir Filistin kampan
yasnn Barak' kurmak zorunda brakt ulusal sorutur
ma komisyonu, anlalabilir bir kararla, hzla kurbanlar ve
onlarn liderlerini sorgulayan bir Yldz Odas'na dnt
rld. Aslnda, Ekim katliamnn sorumlularn ortaya
karmak iin bir soruturma komisyonu kurulmasna hi
gerek yoktu; gereken her yola bavurarak bu hareketi kr
ma emrini Barak ve onun i gvenlik bakan lomo Ben
Ami vermilerdi. Kuzey blgesindeki polis efi Alik Ron,
herkese tannan bir rkyd; Arap liderler, Arap nfusa ve
Araplarn seimle gelen yetkililerine kar kat politikala
rndan dolay yllarca onun grevinden alnmas talebinde
bulunmulard. Kald ki, Camp David fiyaskosunun ardn
dan bizzat pompalad ykc propagandadan (Araplar = ls
rail'in ykm = dmanlar) dolay en byk sorumluluk Ba
rak hkmetinin omuzlarndayd.
Ekim 2000'den itibaren her iki cemaati zerini endie
bulutlan kaplad. Yahudiler, Cumartesi humuslann yemek
iin Arap kyleri ve semtlerine gitmeyi kestiler. Araplar, i
iin ya da baka sebeplerle Yahudi ehirlerinde bulunmala
r gerektiinde, duvarlarn glgesinde birbirlerine sokula70

rak yrdler. Arap yolculara ynelik taciz ve saldrlar

gnlk olaylara dnt. 25 Kasm 2002 tarihli Haaretz'de
"Arap yolculara ynelik saldrlar" balkl haberde yle
bir cmle yer alyordu: "Bir renci, srtndan baklandk
tan sonra okuldan ayrlmak zorunda kald. " Bu haberde,
gen srailli serserilerin sadece Kasm 2002 aynda sokak
larda Arap rencilere saldrmasyla ilgili yaklak on vaka
dan bahsedilmektedir. Bir hafta sonraki haftalk Kol Hair'in
maneti de yleydi: "Kuds'n Kiryat Menachem Blge
sinde Araplara Yeni Saldn" . ,,
Ekim 2000 ile Ekim 2002 tarihleri arasnda, Knesset'e,
'Araplarn eski yerlerine gnderilmesi'ni isteyen 60'a yakn
tasan teklif edildi. Bu tasarlarn bir ksm zaten yasalla
mt. Sz konusu yasalarn hedefi, Arap yurttalarn siya
sal haklarn kstlamak (milletvekilleri Azmi Biara ve Ah
med Tibi gibi kiilerin parlamenter dokunulmazln kal
drarak, 'terrizmi destekleyen' adaylar ya da seim listesi
ni engellemek58) , sivil haklarn snrlamak ('ulusal toprak
lar'n Araplara satn59 ya da kiralanmasn yasaklamak ve
askerlik hizmeti yapmadklar gerekesiyle Araplara ayrlan
aile tahsisatlann60 ksmak) , ya da 'terrist operasyonlar'
desteklemi veya bu operasyonlarda yer alm kiilerin
yurttalklarn ellerinden almak. 61
57) Kol Hair, Aralk 2002.
58) Knesset'le ilgili temel yasada deiiklik yapan 35. madde; siyasi partiler
yasasyla ilgili 12., seim yasasyla ilgili 46. deiiklik maddeleri. .
5 9 ) 'Topraklarn Yahudi yerleimine tahsis edilmesi' hakkndaki yasa, 200 1 .
60) Acil ekonomik programla ilgili yasa, 2002.
6 1 ) 1 8 1 3 sayl hkmet kararnamesi, 12 Mays 2002; iileri bakanl karar
namesi, 5 Mays 2002.

71

Ayn dnemde yetkililer, lsrail'deki Arap eylemcileri

idari gzaltnda tutma uygulamasn yeniden yrrle
koymulardr. 'Ayaklanmaya kkrtmak'tan dolay alan
davalar oalmtr; ne Knesset yesi Azmi Biara ne de s
nfta iir yazd iin sorgulanan on be yandaki lise
rencisi bu tr takibatlardan kurtulabilmitir. Hkmet, ye
ni dzene son fra darbesini vurmak iin, Araplarn pek
ok hkmet-d kuruluunu kapatm, dierlerini de ka
patmakla tehdit etmitir.
Kurumlarn uygulad yasalar ve politikalardan herhal
de ok daha kayda deer olan, medyann ve siyasetilerin
Israil'in Filistinli nfusunun liderleri ( Knesset'teki seilmi
yeleri dahil olmak zere) hakknda (ve onlara hitap eder
ken) benimsedikleri dilin tonudur. Son yldr Arap lider
ler televizyonda ve parlamentoda mtemadiyen hainler ve
yabanc ajanlar olarak gsterilmekte ve yakn gelecekte si
yasetten dlanma, hatta hapse atlma tehditlerine maruz
braklmaktadrlar. Devlet televizyon iletmesine bal
Channel 1 adna alan ou gazeteci, ok nce Arap mil
letvekilleriyle yaplan rportajlarn yerine, bir Yahudi mil
letvekiliyle grmeleri halinde asla kullanmayacaklar bir
hayvani tonla hazrlanan tehditlerle kark sulamlar, fi
ili sorgulamalar koymulardr.
Austos 2002'de yaynlanan bir basn duyurusunda Ulu
sal Demokratik Meclis (ki lsrail'in Filistinli nfusu iinde
ki ana siyasal gruplardan biridir) , bu saldrlar u szlerle
zetliyordu :
Son aylarda yetkililerin lsrail'in Arap aznlna kar tu
tumlarnda bir hiddetlenme gzlemeye baladk. Arap aznl-

72

n yurttalk haklarn bile sorgulayan, onlar sistemli bir e

kilde gayr-meru ilan eden ve rk tavrlar kkrtan emsal
siz yasalarda yansmaktadr bu yaklam. Btn bunlar, sz
cn tam anlamyla bir apartheid rejimine doru yozlama
riskini douran tehlikeli bir dinamik yaratmaktadr. Bylesi
bir atmosfer, rkl gn getike daha fazla merulatr
makta ve olaanlatrmaktadr. Artk bu gidiatn tersine ev
rilmesi gerekmektedir.62

srailli liderlerin hedefi, aslnda, lsrail devletinin Yahudi

karakterini pekitirmek ve Filistinli aznl, l 948'den
l 980'lerin balarna dein yaadklar youn gzetim ko
ullarnda hogrlen bir kesim olma durumuna geri dn
drmektir.
ULUSAL DEVRM
lsrail'in Filistinli aznlnn binbir zorlukla kazanlm
olan haklarna ynelik saldrlar, lkeyi batan baa kapla
makta olan gericilik dalgasnn yalnzca bir yndr.
'1948'e geri dnmek' iin btn bir halk yeniden eitilmek
te, ideolojisi ve davranlar srekli sava durumuna uyar
lanmaktadr.
Bu grev ncelikle eitim bakanlnndr. Ariel aron
yeni hkmetini kurduunda, li Partisi'ne dileri ve sa
vunma bakanlklarn brakmaya razyd, fakat eitim ba
kanln brakmak istemiyordu . Nitekim, bu bakanla Li
kud'un ideolojik sann liderlerinden biri olan Limor Liv
nat' atad.
62) "Before succumbing to apartheid, " Ulusal Demokratik Meclis aklamas,
Austos 2002; lbranice eviri iin bkz. Mitsad Sheini, Ekim 2002, s. 34-35.

73

Livnat, greve baladnn ilk birka aynda, okul siste

minde tam bir ev temizlii yapt. "Daha Fazla Siyonizm,
Daha Fazla Tevrat" dsturuyla mfredat yeniden dzenle
di ve tarih kitaplar araclyla sivil tedrisattaki yenilgici
imalar temizledi. zellikle de Rabin hkmetinin on yl
nce hazrlad ve 'yeni tarihiler'in etkilerinin gzlendii
tarih ders kitaplarn yasaklayp, bar ve demokrasi dersle
rini kaldrd. 63
Yeni bakan ayrca, Yahudi bilincini ve gelenee ball
glendirmek amacyla devlet okullarnda hahamlarn
grevlendirilmesini tevik etmeyi kararlatrd. Ilk ve or
taretimi kkten dntrmekle yetinmeyen aron'un
'siyasal komiseri', Ulusal Yksek retim Kumlu'nun bi
leimini de deitirdi ve onu hkmete bal bir kukla ha
line getirdi.
Dier otoriter lkelerde olduu gibi lsrail'de de son
otuz yllk dnemde niversiteler, resmi ideolojilere ve
politikalara kar zgr ruh ve eletirel dnme merkez
leri olmutu . 200 l'den itibaren akademide Siyonist dzen
yeniden tesis edildi. Dncelerini saa 'ark ettirmeyen
rektrler ve dekanlar, 'solcu' damgas yemenin bteleri
nin ve devlet yardmlarnn nemli bir ksmnn kesilme
sini gze almak demek olduunun farkndaydlar. Bu yz
den, kararllkla solda duran retim yelerini ie almak
tan kandlar ve hala almaya devam eden solcu akade
misyenlerden de mmkn olduu lde geride durmala63) 'Yeni tarihiler', 1980'lerden i tibaren sonunda ulalabilen arivlere daya
narak, Filistinli mltecilerin varln yadsyp lkenin tarihini gzelletirmeyi
amalayan eski lsrail mitlerini tartmaya aan bir akmdr.

74

rn istediler. Kendilerine dayatlan bu rejime kafa tutan

lar, Hayfa niversitesi siyasal bilimcisi ve (yeni) tarihi
Ilan Pappe'nin kendi deneyimiyle rendii gibi, uluslara
ras nleri ne olursa olsun ilerini kaybetme riskini gze
alacaklard.
Yaz 2002'de Hayfa niversitesi disiplin kurulu, Britanya
Mandas dnemindeki Filistin'le ilgili aratrmalarndan
dolay uluslararas apta tannm olmasna ramen, Pap
pe'nin szlemesini sona erdirmeye karar verdi; kararn ge
rekesi, Pappe'nin, 1 948 Tantura katliamyla ilgili bir tez
yazan niversitedeki bir aratrmacy aka desteklemi
olmasyd.64 Pappe'ye verilen uluslararas destek sonunda
onu grevine geri dndrd. Fakat 'Pappe olay', niversi
tenin artk liberaller adna gvenli bir yer olmad gerei
ni, yetkililerin yeni entelektel ve ahlaki dzene uyum sa
lamay reddedenlere kar bir cad av balatmaktan hi e
kinmeyeceklerini ortaya koymutu.
Eitim sisteminin yan sra kltr dnyas da Zeitgeist'a *
uyarlanmtr. nceki on be yllk dnemde ileri neredey
se durma noktasna gelmi olan asker-olmayan sansrcler
tekrar almaya koyulmulardr. nl (srailli) Arap aktr

64) Teddy Katz, 1948'de Tantura kynde bir katliam yapldn kantlayan te
zinden dolay takdirle anlyordu. Katliamda rol oynam olan Alexani:lroni Tu
gay'nn gazileri Katz' mahkemeye verdiler. Hasta olan ve akl almaz basklara
maruz kalan Katz , lehine bir karar kma ihtimali yksek olmasna ramen, te
zinin temelsiz olduunu kabul eden bir aklamay imzalamay kabul etti. Erte
si gn bu aklamasn geri ekmesi de Hayfa niversitesi'ni Katz'n tezini red
detmekten ve grev sresini sona erdirmekten alkoymad. ilan Pappe, Katz'n
tezinin denetisi deildi, ma tezi ve o metinde aktarlan kaynaklar batan sona
yeniden okuyan tek kiiyf. Pappe, tezin, Tantura katliamnn fiilen gerekleti
ini kuku gtrin l;>ir ekilde kantlad sonucuna varmt.
*) (Aln.) Zamann ruhu . .' (.n.)

75

ve ynetn;en Muhammed Bekri'nin Cenin, Cenin filmi ya

saklanmtr. lsrail halk, Avrupal seyircilerin sahip oldu
u Cannes Festivali'nde Jri dl'ne layk grlen lsrail
yurtta Elia Sleyman'n filmi Divine Intervention' (llahi
Mdahale) grme ansna (birka sanat evi ve amatr tiyat
ro tiyatrosu dnda) kavuamayacaklardr.
'Btn savalarn arkcs' diye anlan Yaffa Yarkoni'ye
gelince, onu11 srail ordusunun igal altndaki topraklar
yamalam;;.sn eletirme suunu ilemesinden dolay ka
nallara kmas yasaklanmtr. Sylvain Cypel, Le Monde'da
yle yazyordu:
Yetmi alt yandaki Yaffa Yarkoni ulusal bir iaret fie
iydi: Maurice Chevalier'nin ya da Edith Piafn ve yurtse
verliin, yerel karl . 'Btn savalarn arkcs' diye an
lan Yarkoni, 1948'den 1 982'ye kadar, zellikle de 1956,
1967 ve 1973 savalarnda, askerlerin moralini yksek tut
mak amacyla baka herkesten daha fazla enerj i harcamt.
Eldeki binlerce fotorafta, bu byk, gzel kadnn, Moe
Dayan'dan Ariel aron'a kadar lsrail'in en nl generalle
riyle birlikte ekilmi pozlar grnmektedir. Yarkoni ayr
ca, lkenin en yksek nian olan lsrail dl'ne layk bu
lunmutu. Ksacas o, yaayan bir ikondur. Ama 1 4 Ni
san'dan [ 2002) beri Yaffa Yarkoni, canl yayna kmas ya
saklanan ve medyada mahkum edilen bir 'hain' haline geti
rilmitir.0'

Akademinin yan sra medya da, l 980'li ve l 990'l yllar

da akln ve eletirel dncenin ikinci sna olmutu.
65) Le Monde, 1 0 Mays 2002.

76

San yllardr en popler kartmalarnda yazlan slogan

lardan birinin "Dman Medyaya Hayr! " olmas tesadfi
deildir. Ancak 2000 yl sonbaharnda medya olduka gs
terili bir tutumla baka sulara dmen krd. Hem devletin
sahip olduu hem de zel kurulular olan radyo ve televiz
yon istasyonlan, sava abalarnn hizmetine koulmu bir
perspektifle savunma bakanlnn daireleri haline geldiler.
Eletirel (drt yl nce genellikle 'negatif diye tanmlanr
d) ruhun yerini, emirle yrtlen propaganda, otosansr
ve hkmetin ya da ordu 'raporlar'mn ieriine itiraz eden
herkesi lekelemek ald.
Televizyon programlar, kimin en militarist ve rk
olabileceini gsteren yarmalara dnt . Solda yer al
d dnlen gazeteciler ve yorumcular, szgelimi Uri
Avnery gibi kiiler, bu programlara hibir ekilde arl
madlar. "Nakil, evet mi, hayr m? '' , "Arafat' ldrmeli
miyiz? " ya da "Araplarn oy kullanma hakk ellerinden
alnmal m? " tr konular zerinden yaplan tartma
lar, devlet televizyonlarnn ekranlarnda her gn rastla
nan manzaralardr. Bu askeri ve vatansever konserde or
kestra efleri , Ehud Yaari gibi 'Arap ileri uzmanlar'dr.66
Onlarn 'analizler'i, ar kendinden tatmin olmuluk ha
lini uursuz teatrallikle birletiren bir tonla geceler bo
yunca aktarlr. Btn yaptklar, hkmetin ve genel
kurmayn durmadan dalgalanan politikalarna gre, bir
gn syledikleri br gn syledikleriyle ounlukla e66) Ehud Yari, yirmi yl boyunca Channel l'in 'Arap olaylan muhabiri'ydi ve be
yldr da Channel 2 iin analistlik yapmaktadr.

77

lien eitli istihbarat servislerinin 'tahminler'ini tekrar

lamaktan ibarettir.
zel kurulular olan basl medya da -srnn geri ka
lanyla birlikte koro halinde ulumay reddeden baz eleti
rel gazeteciler ve ke yazarlarna hala rastlanyorsa bile
kanal yaynclndan ok farkl durumda deildir.67 Solda
ki pek ok gazeteci iten atlmtr ya da hareket alanlarnn
byk lde kstlandnn farkndadr. Yksek tirajl bir
haftalk yayn olan Kol Hair, 2002 sonbaharnda benzerine
rastlanmadk bir karklkla sarsld; zel blmlerden so
rumlu olan editrlerin ouyla yazarlarnn hemen hemen
yars ya kovuldular ya da dlandlar. Yine de Kol Hair, g
ya 'solculuk' yapmasna ramen, gnlk Haaretz gazetesini
yaynlayan Shoken grubunda en popler ve karl yayn ola
rak kald.
Medya, 200 1 ylndan beri kamuoyunun dmen suyun
da gitmektedir. Dolaysyla, Lbnan sava ve birinci ntifa
da srasnda oynad, kamuoyunun ounluunun bilinci
ni ykseltip hkmetin politikasnn deimesinde katks
olan o can alc rol brakm durumdadr.
DEJENERASYON
yllk zaman diliminde, srail toplumundaki kolektif
ve bireysel davran normlar kkten deimitir. yle ki,
ne kamusal hayatta ne de zel hayatlarda bu deiiklikler67) Bkz. Michel Warshawski ve Michele Sibony, A contre-chreur (Paris; Textuel,
3003), Les Medias" blm.
"

78

den etkilenmeyen tek bir alan kalmtr. nceki yirmi yl

boyunca normal saylan tablonun yerinde yeller eserken,
artk yeni bir 'normallik' standard yerletirilmitir. Ariel
aron'un ihtirasla bal olduu ' l 948'e dn' , salt politi
kayla ve askeri taktiklerle ilgili bir seim deil, ayn zaman
da belirli bir topluma uygun den ve zaten fiilen uygulan
makta olan bir seimdir.
srail ehirlerindeki saldrlar, gndelik hayatn dei
mez zellii olan gvenlik nlemlerini zorunlu klmtr.
Polis kontrolleri ve kontrol noktalar, lsrail'in kalc bir
gerekliidir artk. Kasaba ve ehirlerle ana yollarda mu
azzam bir polis yna sz konusudur. Sinema salonla
ryla maazalar, okullar, restoranlar, barlar ve otobsleri
silahl muhafzlar beklemektedir. st ba sk bir ekil
de aranmadan hi kimse kamusal bir yere admm atamaz.
phe her tarafa sinmitir. D erisi birazck koyu renkte
olan herkes (ki Yahudi nfusun yarya yakn bu zellik
lere sahiptir) zel, genellikle hakaretamiz bir sorgu ve
aramaya tabi tutulmaktadr.
Tablonun en artc yn, insanlarn bu her adm ba
grlen gvenlik nlemlerini, sanki doal bir fenomenmi
gibi, hatta byk lde olmas gerektii iin beklenen bir
olgu olarak benimsemi halleridir. Halk bu sk polis kont
roln protesto etmek bir yana, bu anormal normallii he
men belli olan onaylayc tutumlaryla desteklemektedir.
Halk, ok uzun zamandr oynamas esirgenen bir role geri
dnyor gibidir.
Yine de btn bu gvenlik nlemlerinin toplumun
btnnde ciddi yansmalar olmas kanlmazdr -ste79

lik sadece parasal adan da deil. Bu atmosfer hem para

noyay, hem de iddeti beslemektedir. nce polis, sonra
zel gvenlik grevlileri, ellerindeki gc gn getike
daha belirgin bir ekilde istismar etmeye balamlar, bu
suretle de igal edilen topraklardaki kontrol noktalar ve
arama-tarama usullerinin karakteristik zellii olan dav
ranlar Israil'in her tarafna yerletirmeye koyulmular
dr. Kullandklar dil giderek daha saldrgan ve kabadr;
'hukuk'un yerini 'emir' almaktadr. Zaten beklenmesi ge
reken de bylesi bir tablonun gereklemesidir; sava ko
ullarnda, gvenlikten sorumlu olan kiiler giderek daha
fazla g sahibi olurlar. Onlar sradan yurttalarn, hatta
sre iinde yasalarn stndedirler. Yurttalar da bu du
rumu doal karlayarak, yurttalk haklarndan adm
adm vazgemeye balarlar.
Davran normlarnn yozlamas ve hukuka saygnn
azalmas her dzeyde yaygn bir fenomendir. Gsteri yap
ma ya da bildiri datma hakkn her polis kafasna estii gi
bi engelleyebilmektedir. Bunlarn yllardan beri tannm,
Yksek Mahkeme tarafndan garanti altna alnm olan
haklar olduunu sylerseniz, basite ve genellikle de ol
duka kaba bir ses tonuyla Yksek Mahkeme kararlarnn
kendilerini ilgilendirmedii cevabn alrsnz.
Hukukun bu ekilde, sistemli olarak inenmesi artk
yalnzca igal edilmi topraklardaki askeri idarenin deil,
srail sivil kurumlarnn da ayrt edici zelliidir. Yllar
var ki polis ve savclar, avukatlarla iliki kurmay 'unut
mu' durumdadrlar. Bir dava aldnda, yetkili memur
lar (genellikle de yirmi yandaki temenler) , mvekkille80

rini grmekte srar eden avukatlarn yanndan bir santim

ayrlmazlar. ileri bakanlnn kovduu sivillerin dava
lar dahil olmak zere, temyiz prosedr grmezlikten
gelinmektedir. Gemite yetkililer bireysel haklar saygy
la karlarlarken ( en azndan, bu haklardan sz edildiin
de dikkate alrlarken), bugnk eilim haklar tamamen
gz ard etme ynndedir.68 Bir avukat geenlerde bana,
aka yasad olan bir tedbiri kaldrmak iin bouna u
ratktan sonra grevli memura kendini tantp onu ami
rine ikayet edeceini sylediinde, "Siktir git ! " cevabyla
ters yz edildiini anlatt. Oysa be yl nce bu trden
davranlara ender rastlanrd. Bugnse artk norm haline
gelmi durumdadr.
Kald ki, yeni Yksek Mahkeme kararlar da bu normu
hukuksal bir temele oturtmaya yneliyor. Gemite Yksek
Mahkeme de (grece) akl ve liberalliiyle bilinirdi.
Okurlar bu kapsamda rnein, 1999 ylnda alnan, her tr
l ikenceyi yasaklayan karar, ya da ev ykm ve evden atl
ma gibi btn idari tedbirlere kar temyiz yolunun ak tu
tulmas kararn akllarna getirebilirler. Son iki ylda, iken
ceye gz yumulmas yeniden bir kural halini almtr; tem
yiz imkanlar gzle grlr derecede kstlanmtr; tutuklu
bulunan insanlarn haklar, 1967-1 969 dnemindeki haline
dndrlmtr. Artk Yksek Mahkeme de bu eilimi des
teklemekte ve sava haline adm adm uyum salamaktadr.
Devletin ve toplumun bu ekilde militerlemesi, top
lumsal normlar asndan ciddi sonular dourmutur; ev
68) Bkz. haftalk Kolbo dergisinde savc Lea Tsemel'le yaplan rportaj ( 1 3 Eyll
2002).

81

iinde ve dnda gndelik hayata dair iddet vakalan dur

madan artmaktadr; insanlar aras ilikilerde medeniliin
son iaretleri de silinmitir; siyasal snf ak bir yozlama
batandadr. Son bir rnek verirsek: Likud Partisi'nin
Knesset adaylar iin yapt n seimler yle inanlmaz
rvet, hara ve oy satn alma rneklerine sahne olmutur
ki, polis bile bu seimler iin soruturma amak zorunda
kalmtr. Likud Partisi'nin n seimlerinde mafyann oy
nad rol de zellikle kayg vericidir. (Ayn durum kuku
suz dier partiler iin de sz konusudur.)69 Herkese tann
m rgtl su reislerinin ok gemeden srail Devleti'nin
parlamentosunda dier vekillerle yan yana oturmalar ihti
malinin gerek olmas pekala mmkndr artk.
lsrail toplumu , eletirel medyas olmadan, temel birey
haklarna ve demokratik normlara sayg gsteren bir Yk
sek Mahkeme olmadan, misyonu toplumu militerletir
mek olan bir eitim sistemi ve her adm ba halkn stn
den eksik edilmeyen gzetim sistemiyle, hukukun ege
menliinden iyice uzaklap, iddetin keyfi egemenliinin
hkm srd gansgster kltrne dmemek iin fre
ne basma imkann da giderek kaybediyor. lgal altndaki
topraklarda kurulan keyfi iddet egemenlii u anda b
tn srail toplumuna kanser gibi yaylmaktadr. Dej ene
rasyon srecinin nmzdeki birka yl iinde devletin
yaplarnn, demokratik temaylleri ya da hukukun ege
menlii ilkelerini dikkate alma zahmetine bile katlanma
yan faist tipte bir rejimin dayanaklarna dnmesi nok
tasna varmas ciddi bir tehlikedir.
69) Amir ren, "The Political Arn of Organized Crime", Haaretz, 1 7 Aralk 2002.

82

PERDE ARASI: BEYTLLAHlM'DE NOEL

Noel tatilleri, 'terrist eylemleri nlemek iin ehrin stratejik
noktalarna yerletirilen' silahl aralarn glgesinde kutlanacak,
Beytllahim de kat bir 'kapatma'ya maruz kalacaktr. .. Siyasal li
derlerimizin, Beytllahim N oeli'yle beraber anlan 'yeryznde ba
r' mesajn, bir Merkava tanknn akla getirdii kaba kuvvetten
ayrmasn -tek bir geceliine dahi- becerememesi, hepimizi ciddi
kayglara sevk etmelidir. Bu beceriksizlik, sraillilerin kendilerini
ait olduklarn iddia ettikleri Bat kltrne, Avrupa kltrne de
mirleyen deerlerden geriye kalanlar da azar azar kaybettiklerini
ortaya koymaktadr.* Bunlara bir de, lsrail'de eitim, g, siyaset ve
kamusal sylem alanlarnda endie verici boyutlarda gzlenen di
er gelimeleri eklerseniz, stnze kasvetli bir aresizlik duygusu
ker. Yerlilik Meydan'na yerletirilen tank, iinde bulunduu id
det sarmalnn ve kuatma hali psikolojisinin btn ahlaki duyarl
ln ve kltrel zekasn kaybettirdii ve kendisini hem corafik
hem de manevi adan etrafndan tecrit edilmi bir adaya dnt
ren bir toplumun semboldr.
(Meron Benvenisti, eski Kuds belediye bakan yardmcs, Ha
aretz, 19 Aralk 2002)

*) Meron Benvenisti'ye ve lsrail solunun ouna gre, lsrail, Bat kltryle z

deletirilmelidir; dejenerasyon , toplumun 'Doululamas'yla etir.

83

KLFETL BR MRAS

Elinizdeki kitabn daha nceki blmlerinde, ciddi de

recede hasta bir toplumun portresini karmaya altm .
srail byk lde, lgnca bir rota tutturarak kontrolden
km bir toplum haline gelmitir. Benvenisti'nin dedii
zere, 'btn ahlaki duyarll ve kltrel zekas'n kaybet
mitir. stelik, yoluna kan her eyi de -bir gn, etrafn
evreleyen Arap dnyasyla bar ierisinde yan yana yaama ihtimali dahil olmak zere- tahrip etmektedir.
u soruyu yneltmek zorundayz: srail toplumu bu ge
ide nasl geldi? Daha zel olarak, yalnzca srail-Arap ili
kilerinde yeni bir a amay deil, srailli Yahudi toplumu
nun normallemesini de mmkn klacak gibi grnen ye
di yllk bar srecinin ardndan byle olaylar nasl meyda84

na gelebildi? lke bu kadar ksa srede nasl topyekun sa

va haline kayd ve insanlarn zihniyetleriyle davranlar
an militerlemi bir bakalam geirdi?
Anlalan, bu sancl sorularn cevaplarn, Temmuz
2000'deki Camp David zirvesinin baarszlnda ve srail
kamuoyunun bu baarszl nasl bir deneyim olarak yaa
dnda aramak durumundayz.
BYK YALAN
Camp David'den sonra Ehud Barak, lsrail'in en tannm
gazetecileri ve en saygn entelektelleririin aktif desteini
arkasna alm bir halde, gece gndz tek bir nakarat oku
du: Yaser Arafat'n lsrail'in 'son derece cmert teklifler'ini
reddetmesi, Filistinlilerin hibir zaman srail Devleti'yle
mzakere masasna oturup uzlama niyetinde olmadklar
nn en ak kantyd. Barak'a gre, tam tersine, Filistinliler
mzakereleri Yahudi devletini zayflatmak -ve uzun vadede
onu ykmak- amacyla kullanmaya almlard. Bu szle
riyle Barak, srail'in siyasal hayatn alt st etmekle kalm
yor, ayn zamanda, srail toplumunun dnyadaki yerini al
glay biimini de kkten deitiriyordu.
Haftalar boyu devam ettirilen bu srete lkenin bak
'bar'tan 'lm-kalm mcadelesi'ne doru deiti. Da
ha kts , herkes, barn sisli perdesinin arkasnda on
yldr srail devletini ortadan kaldrmaya ynelik bir pla
nn sakland sonucuna vardrlmt. Bu sisli perde, yal
nzca srail kamuoyunun byk ksmnn deil, btn
uluslararas topluluun da gzlerini kr etmiti -tabii,
85

uluslararas topluluun tamam ya da bir ksm Makyale

vist stratejilerde su ortakl yapmadklar mddete. Ye
ni Hitler'e Nobel Bar dl verilmiti ! Rahatlkla nce
den kestirilebildii gibi acnas bir sre olan Camp Da
vid'deki baarszln rtmek isteyen Barak, hem Ca
to'nun togasn hem de Churchill'in silindir apkasn se
ti: Ne kadar kana, bedele, gzyana ve tere mal olursa ol
sun, Palestina Arafatae delenta est.70
Austos, Eyll ve Ekim 2000 aylan boyunca gnlk ga
zetelerde hep una benzer manetler yer alyordu: "Sol Y
nn Kaybetti." Solcu entelektellerle eletirel fikirli gaze
teciler kuyrua girerek kabahatli olduklarn itiraf ettiler,
en iten zrlerini dile getirdiler ve bir daha Araplarn ba
r laflarna kanmayacaklarna dair yeminler ettiler. "71 En
byk srailli yazarlarn (Amos z, Abraham B. Yehoua,
hatta -kendisini birka ay sonra bu kampanyadan geri e
kecek olan- David Grossman) bile, Avrupa medyasnda 'Fi
listinlilerin geri dnme hakk, lsrail'in ykm demektir' te
masyla kampanyaya giritikleri bir dnemdi. Bu soruna
ileride deineceim, fakat bu balamda mesajn ("Filistinli
ler lsrail'i yok etmek istiyorlar") ak ve kesin olduunu be
lirtmekle yetineyim. Doal sonu da akt: Her ne pahas
na olursa olsun kendimizi savunmamz gerekir; ortadan
kaldrlma tehlikesi karsnda, nleyici sava en iyi savun
madr. Yine Mnih l 938'e dndk; fakat biz, Nazi soykr
mnn trajik tecrbesinden aldmz derslerle, ikinci bir
70) "Arafat'n Filistin'i yok edilmelidir," Romal senatr Cato'nun "Kartaca yok
edilmelidir" aklamasndan aktanlmtr (lngilizce'ye evirenin notu).
7 1 ) Haaretz haftalk eki, "No left tum -left-wing intellectuals face the ideologi
cal crisis of the peace camp," 20 Ekim 2000.

86

defa srpriz yaamamza izin vermeyeceiz. Dman hala

vakit varken yok edeceiz.72
ki nokta, Siyonist solun nezdinde Filistin stratejisinin
arkasnda yatan ykc niyeti kantlamaktayd. Bunlardan
birisi, mltecilerin geri dnme hakkn destekleyen talepti;
dieri de, Ekim 2000'de srail iinde patlak veren Filistin
ayaklanmas. Btn smrge toplumlarnn karakteristik
zellii olarak sarla yatan srailli bar savunucularnn
ou da, kendilerini hipnoz eden bir srele, Filistinli ml
tecilerin kendi lkelerine geri dnme fikrinden zaten vaz
getiklerine ikna olmulard. Filistinli liderler mlteci so
runundan bahsetmeye tek bir gn dahi ara vermedikleri
halde, srail solu dinlemeyi brakmt. Zaman iinde, ml
teci sorununun Oslo tlkeler Deklarasyonu'nda ngrld
ekliyle, mzakerelerin nihai aamasnda ele alnacak
maddeler listesinde ak bir ekilde yer ald da unutuldu.
Dahas, Filistinlilerin mlteci sorununun, hedefi -Barak'n
szleriyle- 'atmalara kesin olarak ve tamamen son ver
mek' olan mzakerelerin gndemine alnmas isteklerini
bir sava ilan sayyorlard.
Ekim 2000'de Galilee'deki Filistinlilerin fkesinin da
vurulmas, Filistinlilerin esas derdinin srail solunu srail
sann kucana dmekten kurtarmak olmas gerektii
inancyla, sindirme srecine bel balayan btn sraillilere
ikinci bir balyoz darbesi indirdi. srail cmert davranarak
onlara bir devlet bahettiinde bile, srail'in kendi snrlan
iinde dahi, hak talep etmeye soyunuyorlard! Artk yeter
di; sava istiyorlarsa layklarn bulacaklard.
72) Bkz. Benny Morris, "Peace? No Chance ," The Guardian, 21 ubat 2002.

87

Savan dinamii -dahas, lm-kalm savann dina

mii- ilemeye balamt artk; akabinde, bugnk dej e
nerasyonun btn ynlerinin skn etmesi kanlmazd:
konsenss, ahlaki k, muhalif fikirlerin yasaklanmas,
ilk nce igal edilmi topraklarn sakinlerinin, sonra sra
il'in Arap yurttalarnn, son olarak da Barak'n mistifikas
yonlarn mahkum etmeye kalkan srailli aznln eitli
basklara maruz braklmas.
OSLO ELMASINDAKl KURT
Aktr ki, Barak'n byk yalan srail toplumunun
kkten deimesinde belirleyici rol oynamtr. Yine de
her eyi bununla aklayamayz. Herkese kabul edildii
zere, btn srail medyasn egemenlikleri altnda tutan
niformal gazeteciler, gnde yirmi defa ayn iddialar s
tp stp tekrarlamaktan asla bkmyorlard. Ancak bu ke
simlerin srail toplumunu (ideolojisini, davranlarn,
umutlarn ve etnik snr direklerini) deitirmeyi baar
malarndaki byk hz, bu kkten dnm mmkn k
lan etkenleri anlamak iin daha ileriye ve daha derine bak
mamz gerektirmektedir.
Paradoksal bir durum olarak, lml sraillilerin Filistinli
lere kar tutumlarnn olumsuz ynde deimesinin sebebi
Oslo sreciydi. Hem srailliler hem de Filistinliler, Austos
1993'te Oslo'da tlkeler Deklarasyonu'nun imzaland ak
lamasn cokuyla karlamlard. srail kampndaki coku
o kadar bykt ki, baz Likud Partisi milletvekilleri, eer
partileri kendilerine bar anlamasna kar kma talimat88

verirlerse, parti disiplinini ineyecekleri tehdidini savur

mulard. Her trl uzlamann ylmaz kartlarndan olan
Likud bakan Yitzhak amir, "Kar oy kullanrsak taban
mz kaybedeceiz," demek zorunda kalmt.
Haftalar ierisinde Israilliler ile Filistinliler arasndaki
kendiliinden kardelik duygular bir yerden tekine yeer
di ve yayld. Yz yllk atmann grece yakn bir zaman
da sona ereceine dair umutlar olduka yksekti. Oslo'da
imzalanan ksa belgenin ierdii apak snrlamalara ve e
itli tuzaklara ramen, llkeler Deklarasyonu, ne kadar uzun
ve etin olursa olsun bir srecin, iki halk arasnda uzlama
dneminin balang noktas ilevi grmekteydi. Halkn o
u bu sreci benimsemeye yrekten hazrd.
Oysa hibir ey gerek deildi. Filistinliler (ve ok az
saydaki Israilliler) arasnda, bu umutlu gnlerde anlama
hkmlerini ktmser bir bakla yorumlamakta srar
edenlerin, her iki tarafn Ilkeler Deklarasyonu'nun metni
ne ve hedeflerine sadk kalaca dorultusunda geri dn
lemez bir yola girildiinden ve uluslararas garantilerin
bunun en byk gvencesi olduundan bahsedip dura
rak, baar sarholuundan ba dnm ounluktan da
ha gereki olduklar aa kt.
'Peres'in ocuklar', llkeler Deklarasyonu'nu onaylat
mak ve FK bakan Arafat'n elini sktrmak iin Yitzhak
Rabin'i hayli zorlamlard. Rabin bara inanmyordu, en
azndan Beyaz Saray'daki trenden sonraki ilk yirmi ayda
kesinlikle inanmamt. Onun gzndeki ihtimal, en iyi
ihtimalle, igal altndaki topraklar iin, Israil'in Gazze'den
kurtulmasn salayacak, srail ordusunu Bat eria kasa. :1

89

balarnda polislik yapmaktan kurtaracak ve hepsinden

nce , . srailliler ile Filistinliler arasnda uzun sreden be
ri beklenmekte olan ayrl gerekletirecek yeni bir ida
re ekli kurulmasyd.
Birka haftalk gelgitli tutumlardan sonra, igal ordusu
eski usullerine, baskc yntemlerine ve en iyi becerdii
tutumlardan biri olan kibirli tavrlarna geri dnecekti.
Hatta, ilk nce Gazze'ye, daha sonra Kuds evresine da
yatlan 'kapatma', Filistinlilerin kendi topraklar ierisin
de hareket etme zgrln ciddi derecede kstlayan
yeni bir bask modelini devreye sokacakt. imon Peres'in
Oslo srecinin getireceini iddia ettii ekonomik refah
vaadi tamamen bo karken, lsrail'in 1 967'den beri igal
altndaki topraklara yaplacak yatrmlar engellemesinin
stne bir de 'kapatma' nlemlerinin binmesinden dolay
isizlik tavana vurdu .73
lsrail'in ordusunu zaman iinde igal altndaki toprakla
rn dnda 'konulandrma' ve '1967'de yurtlarndan ayr
lanlar'n topraklarna geri dnmelerine imkan tanma taah
htlerine gelince, bu szler ksa srede unutuldu ya da tam
tersi bir yrngede hayata geirildi: H Ksacas, srail, onla
rn haklarn, zlemlerini, hatta varolularn daha az dik
kate alarak kendi bar anlayn Filistinlilere dayatm
oluyordu. Paradoksaldr ki, Oslo srecinin ilk iki ylnda
Filistinliler, iki adan ('kapatma'dan ve lsrail'in kendi ko73) Shimon Peres, The New Middie East (New York: Henry Holt, 1993).
74) lsrail, Filistinlilerden 1967 sava srasnda ve lsrail igalinin srd yllar
da igal edilmi top raklardan ayrlanlarn (ya da ayrlmak zorunda braklm
olanlarn) geri dnmesine izin vermeyi ngren ilkeler Deklarasyonu'na bal
kalmay aka taahht etmiti.

90

ullarn dayatt bir bar srecine girilmesinden dolay)

bir kez daha gze grnmez hale gelmilerdi.
Filistinlilerin ya mzakere masasnda srail'in altna imza
koyduu anlama ilkelerine sayg gstermesini talep ederek,
ya da ('bar sreci'nin getirdii hayal krklklar ve aa
lamalar lsnde says artan) saldrlara girierek boylar
n gsterdikleri her seferinde, srail kamuoyu kendilerini fi
ili istilaclar konumuna sokmaya almaktayd. sraillilerin
kapldklar hakim duygu, 'imdi bizden ne istiyorlar?' ek
lindeydi. Ne de olsa kendimizi onlardan ayrmtk ve onla
ra (cmerte) kendilerini ynetme imkan, silah edinme fr
sat, hatta gelecekte bir devlet kurma vaadi sunmutuk!
srailliler her trl tavizin nkoulu olarak Filistinlilerin
kendileriyle uzlamalarn, hatta kendilerini sevmelerini
beklerlerken, Filistinlilerin anlalan, igale kar direnerek
daha nce kazanm olduklar sempatiyi, hatta saygy gr
me haklar yoktu. sraillilere baklrsa, Oslo Anlamas'nn
zn oluturan karlkl tanma pratikte u anlama geli
yordu: Biz sizin varlnz tanyoruz, siz bizim hegemonya
mz kabul ediyorsunuz ve henz zlmemi dier mese
lelerde siz bizim cmertliimize gveneceksiniz. Filistinli
ler, bu cmertliin kant olarak da, 'bar sreci'nin hkm
srd yedi ylda, lsrail'in be yl iinde geri ekilme s
zn verdii topraklarla Yahudi yerleimlerinin yzde
40'tan fazla arttna tanklk edeceklerdi.
Oysa srail halknn gznde, bar sreci esastan yr
mekteydi. Biz (igal altndaki topraklarn 'C blgeleri' diye
snflandrlan ve kademe kademe 'bizim' olmaya balayan
yzde 40' dahil) kendi topraklarmzdaydk, onHr (yoksul91

lua itilmi bir halde Gazze eridi'nde sktnlm ve Bat

eria'nn zerk blgelerinde etraf giderek Yahudi yerleim
leriyle kuatlm olarak) kendi topraklarndayd.
AYDINLARIN HANET
srail solunun entelektellerinin gznde, 'karlkl ta
nma' yedi yl sonra Filistinlilere kar ilenen btn sula
rn mazur gsterilmesini mmkn klacak bir ideolojinin
ekillendirilmesinde temel rollerden birini oynayacakt.
Oslo Anlamas ilan edilir edilmez, srailli entelekteller
Filistinlilerin, sraillilerin 1 948 atmasnn, daha zel ola
rak da mlteci meselesini dourmu olan Nakba'nn (fela
ket) sorumluluunu kabullenmesini talep etmekten vazge
ecek olmas ihtimalini sevinle karladlar. Onlara bak
lrsa, FK'nn srail'i tanmas, srail'in gemite iledii
sulardan dolay daha sonra affedilecei vaadini kapsam
yordu, ancak, gemie dnk olacak ekilde hasmane dav
ranlamayacann da garantisiydi. Nitekim, Arafat'tan 'te
rrizmi mahkum eden bir mektup yazmas'n talep etmek
te en inat davranan kesmin sol olmas, Rabin'in de bunu
Oslo Anlamas'nm onaylanmasnn tartmasz bir nko
ulu katna karmas kesinlikle tesadf deildi.
Arafat'tan Washington'daki el skmadan 48 saat nce
zorla alnan bu belge, Filistinlilerin gce bavurmayaca
nn bir garantisi olarak istenmemiti; her iki taraf da, altna
imza koyduklar llkeler Deklarasyonu'nda, aralarndaki an
lamazlklar yalnzca ve yalnzca mzakereler yoluyla z
meye alacaklarn taahht etmilerdi zaten. Terrizmi
92

mahkum eden mektup', srail solunun gznde, Arafat'n

Filistinlilerin atmadaki sorumluluunu st kapal bir
ekilde kabul ettii anlamn tamaktayd. 'Biz bir daha te
rristlik yapmayacamza sz veriyoruz' -Arafat'n znde
bunu syledii varsaylyordu, herkes bilsindi ki, 'yz yllk
atma', Yahudilerin Filistin terrizmine kar kendilerini
savunmalarndan ibaret olan bir savat.
Bar sreci lsrail'in kendini sorgulamasn getirmedi;
kendini sorgulama sadece Filistinlilerden talep edildi. Bu
bar sreci srail toplumunun atmay alglama eklini
kesinlikle deitirmedii gibi, bu algy iyice pekitirdi. s
rail toplumunun az ya da ok sancl bir ekilde boumak
ta olduu vicdan artk boulmu durumdayd, bunun se
bebi de, Filistinlilerin szmona atmann ve bu srete
ilenmi olan sularn sorumluluunu kabul etmi olmala
ryd. srailli bar savunucular artk kendilerini Filistinli
lere - 1980'li yllarda olduu gibi- reddedilmi olan haklara
gre tanmlamak zorundaydlar. Artk terrist olmadkla
rm, ank Yahudi devletinin varoluunu tehdit etmedikleri
ni kantlamak imdi Filistinlilere kalyordu .
Bu tablo sraillilerin bar nasl da kolayca adaletin tesis
edilmesi olarak deil de, tam tersine, yeni srail gvenlik
dzenlemelerinin bir modeli olarak (bar iinde bir arada
yaamann salanmas olarak deil de ayrlmann gerek
lemesi olarak) yorumladklarn aklamaktadr. 1 993'ten
2000'e kadar geen yllarda, nde gelen srailli entelektel
lerin kaleminden, yeni ihtimallerle dolu bir dnya hayalini
ya da vaadini dile getiren tek bir makale kmamtr. Oy
sa, politikac-entelektellerin srail'in artk -zellikle de
93

kendi duvarlan arkasnda- eskisinden daha gvenli olaca

n, Rabin'in bir ekilde gerekli nlemleri alacana (nk
sizin Araplara kar her zaman dikkatli davranmanz mm
kn deildi) inandklarn aklayan yazlanna bol miktar
da rastlanmaktayd. Ortadou halklan arasnda yeni bir or
tak varolu ihtimalini temel alan tek bir metin yoktu; tari
himizi yeniden gzden geirmeye ve yakn zamanda d
nanlanmz olan bir halka kar tutumumuzu deitirmeye
ynelik tek bir an yoktu -tek bir tane bile.
Yeni ovulup temizlenmi bir vicdanla, ama elli yldan
beri her hcresine sinmi olan eski korkulardan da kurtul
madan hareket eden srail deveti ve toplumu, 'aynlma'y
hegemonyann ve denetimin pekitirilmesiyle ilikilendi
ren yeni bir bar anlayna bal kalacakt.
Filistinliler Oslo Anlamas'na, adaletin salanmas deil
se bile, en azndan kendi haklarnn bir ksmn elde etme
nin bir yolu olarak bakyorlard. stelik, bu haklarn ancak
be yllk mzakerelerin sonunda kendilerine tannacann
ok iyi farkndaydlar. Bu ara srede, hayat koullarnn bi
raz olsun iyilemesini (Peres'in ve IMF patronlannn vaat et
tikleri iktisadi kalknmann gereklemesini) ve bunun yan
sra, askeri ynetimin kendilerine dayatt idari zorluklarn
kaldrlmasn umut ediyorlard. Hepsinden nemlisi, srail
lilerin kendilerine nihayet insan vakarn ve saygy gzete
rek davranmaya balayacaklarn umut ediyorlard.
Gelgelelim, srail ordusu ilk yeniden dzenlemesini ya
par yapmaz younlatrlan ve Filistinlilerin ekonomik ve
idari durumlann iyiletirmeye uzaktan yakndan hizmet et
meyen fiili 'kapatma', durumu iyice ktletirdi. Artk Filis94

tinlilerin serbeste hareket etme zgrlkleri yoktu, aile

yelerini bir araya getirme imkanlar yoktu, lsrail'de alma
frsatlar yoktu, vb.75 Yine de, eer ayn srete lsrail'in sivil
ve askeri yetkililerinin tutumlarnda daha fazla sayg gster
me ve daha az smrgeci tavrlar sergileme dorultusunda
bir deiiklik olduunu hissetselerdi, bu tr hayal krklk
larn, bamszla kavumadan ve ulusal egemenliklerini
elde etmeden nce kanlmaz bir dolambal yol olarak i
lerine sindirebilirlerdi. Oysa, tabloyu 'kt'den 'daha k
t'ye gtren eylerin dmlendii alan da burasyd.

DAHA AZ HAK, DAHA FAZLA AAGILAMA

1995'te lsrail'deki BBC muhabirinin 'Oslo srecinin i
gal altndaki blgelerdeki askeri ynetim sistemini nasl de
itirdii' sorusuna muhatap olan srailli avukat Lea Tse
mel, "Her ey eskisi gibi yryor, yalnz biraz daha hince
hnzrlkla," cevabn vermiti. Eitimlerinin son gnlerini
yaayan askerler ya da cezalarnn son gnlerini tamamla
makta olan mahkumlar, gardiyanlar ya da avular son sa
niyeye kadar efendinin hala kendilerini olduunu, eitlik
ya da tanlk ilikisine hala msamaha etmeyeceklerini ha
trlattklarnda en plak haliyle anlalan bylesi hince hn
zrlklar iyi bilirler.
Gazeteci Uri Avnery, Oslo srecini snrsz bir coku ve
iyimserlikle desteklemi olmasna ramen, Camp David fi
yaskosunun ardndan unlar sylemiti:
75) Bkz. Alemaive Informaion Center, "Who will hold he keys o he bor
ders? , " Kasm 1993.

95

Bugn srecin fos kaca, zira lsraillilerin Araplara kar

tutumumuzu bir nebze olsun deitirmeye yatkn olmadk
lan anlalmtr. Tahakkm, rklk, onlara eitleri olarak
davranamamak hala srp gitmektedir -bu sreten bir ey
kmaz.'"

Filistinlilere daha fazla hak -bireysel haklar dahil olmak

zere- tanmaya yanamayan srailli yetkililer, fiiliyatta Fi
listinlilerin haklarn iyice azaltmlard. Hatta, haklarn ye
rine kayrc davranlarla (mzakere masasnda sergiledik
leri trden msamahal tutumlarla, ya da, srail'in temasta
olduu hatr sayl kiiler zerinden doru dostlar edinen
Filistinlilere -yani, paras olanlara- szmona iyi niyetle
yaklaarak) yetinmeye soyunuyorlard. srailliler bu kayr
malar karlnda da, hala zlmemi duran siyasal mese
lelerde uzlac bir tutum, bazen de rvet veya ikin ra
kaml szlemeler bekliyorlard elbette.
te yine ayn paradoksla kar karyayz; Oslo dnemi,
yerli halka kar en klasik ekliyle smrgeci tutumun (ka
yrmalar, igal altndaki nfusun gndelik hayatn kolay
latrmak iin devreye giren bir arabulucu katman ve d
zeni tesis etmek zere yerli halktan oluacak bir polis g
c) sergilendii dnemdi. Ayrca, igal gleri, arabulucu
lar katmann, ait olduklar kategorilere (VIP l , VIP2, VIP3 ,
vb.) bal olarak eitli ayrcalklara sahip alt-gruplara bl
mekte hi geri kalmyorlard. Bu ayrcalkl insanlardan bi
risi sorumlu makamdaki memuru veya subay memnun et
meyi baaramazsa, hemen gzden drlyor ve ayrca76) Gu alom'un dzenledii bir konferansta sylenen szler (Tel Aviv, Eyll
2000).

96

lklarndan bir ksmn kaybediyordu. Herhangi bir Filistin

li bakan, aranmakszn yolculuk etme iznini kaybedebilirdi;
Arafat helikopterini kaybedebilirdi, vb. lsrailli yetkililer,
Filistinli liderleri, rencilerini cezalandran, onlara tenef
fse kmama cezas veren ya da kendilerinden bekleneni
yapmadklan iin zel bir muameleye tabi tutan okul m
dr edasyla cezalandrmaktaydlar.77
Smrgeci iliki, Oslo srecinin yrrle girmesinden
sonra ak bir ekilde gzlendii zere, yerlilerin gze g
rnmez olmas anlamna da gelmektedir. On binlerce Filis
tinli iinin lsrail ehirlerinden ve tarm kylerinden kovul
masndan kaynaklanan fiziki ortadan kayboluun ve szc
n gerek anlamyla girii mhrlenmi Gazze eridi'ne
kapatlmalannn dnda Filistinliler, sraillilerin zihinle
rinden de silinmilerdi. Onlar artk 'kendi lkeleri'nde,
kendi devletlerinde ya da yaknda kendi devletleri haline
gelecek olan blgedeydiler. Israil'de almaya ya da yaa
maya devam edenler de, hukuksal olarak az ok gzle g
rnmez durumdaydlar ve bu yzden insan haklarna sahip
insanlar olarak da grnmyorlard.
Halkn zihnindeki ayrlma, fiziksel ayrlmadan ve tecrit
duvarnn ina edilmesinden nce gerekleti. 1994 ile
2000 yllan arasnda Filistinliler, lsrail'in zihinsel evreninin
bir paras olmaktan ktlar. 'Ayrlma'y byk bir mesele
ve ban srecinin asli hedefi konumuna getiren solcu ente
lekteller, Filistinlilerin bu kayboluunda asl sorumluluu
tayorlar. Dolaysyla, Filistinliler, ilkin Barak'n -cmert
e- Camp David'de nlerine koyduu teslimiyeti kabullen77) Bkz. Amira Hass, Boire la mer 'l Gaza (Paris: La Fabrique, 200 1 ) .

97

meyerek, ikincisi de Eyll 2000'de direnii tekrar balata

rak ekip gitmekten vazgetiklerinde nasl bir aknla
deceklerini rahatlkla tasavvur edebilirsiniz.
'Ban sreci'nin huzurlu yllarnda sol entelekteller bi
le ban ve Filistinlileri bu kapsamda algladysalar, Ba
rak'n Camp David fiyaskosunun ardndan sraillilere ken
di yalann rahata yutturabilmesini ve Filistinlilerin gayr
insaniletirilmesi srecinin sratle ilerleme kaydetmesini
daha kolay anlayabiliriz. Filistinliler nceki yedi yllk za
man diliminde lsrail'in gerekliinden zaten silinmiler ve
grnmez olmulard. Bu yzden de Filistinlilerin sahneye
geri dn, gerek bir yabanc igali ve Israil'in asl varl
na bir tehdit olarak algland. srailliler bana, Filistin y
netiminin bir taahhd ve iddeti durdurmak iin gerekli
tek ara gzyle bakmlard; bunun doal sonucu olarak,
yeni direni eylemlerini de Filistinli liderlerin ban tesis
etme beceriksizlikleri, hatta ban isteklerinin olmamasnn
kant sayyorlard.
lsrail'in kendi bak asyla bu durumda hayflanlacak
bir ey olmad gibi, deitirilmesi gereken bir ey de yok
tur. Neresinden baklsa, Filistinlilere sunulandan daha b
yk bir cmertlik kant gsterilebilir mi? Bu yzden lsrail,
gven tuzann budalas, daha dorusu, bir komplonun
kurban konumuna dmtr ! Eer Barak ve Ben-Ami
komployu zamannda ortaya karmasalard, lsrail'in varl
ciddi bir tehditle yz yze gelebilirdi. lte o andan itiba
ren de her araca mubah gzyle baklmaya baland.

98

ARA DNEMN SONU

Dej enerasyon srecinin son ylda lsrail'in kamusal ha

yatn byk bir hzla kerunesi, bizi bu srecin kklerini
daha nceki dnemde aramaya yneltmektedir. Bununla be
raber, srail toplumunun evriminde gerek bir kopuun
meydana geldiini yadsmak da yanl olur. Hatta, bu kopu
un tarihini bile syleyebiliriz: lsrail, 5 Kasm 1995 gecesi,
dinci sac militan Yigal Amir tabanca mermisiyle Baba
kan Yitzhak Rabin'e ate ettii gece kkten deimitir. Ta
rihiler bir gn, 5 Kasm l 995'in srail devletinin tarihinde
sulann ayrld an olduunu dorulayacaklardr.
Rabin'e suikast dzenleyen ar sa, yalnzca lsrail ile
Filistin arasnda bir yaknlama olmas ihtimalini sona er99

dirmekle kalmad, ayn zamanda srail toplumunun yirmi

yldr yaamakta olduu normalleme ve liberalleme sre
cini de dinamitledi.78
NORMALL1Ct S EMEK
i Partisi'nin 1977 yenilgisi, bir an sonuna damgas
n vurmutu. Ondan nceki otuz ylda srail devleti, Batl
bir demokrasiden ziyade Dou Avrupal bir 'halk demokra
sisi'ne benziyordu. Devlet ile ynetimdeki ii Partisi arasn
da bir ortak-yaam olumutu; sivil toplum tamamen devle
te tabi klnmt; devlet ile yan-devlet kurumlan sivil ve ka
musal hayatn btn ynlerini kontrolleri altnda tutuyor
lard. Yine de Dou Avrupa rejimleriyle arasnda ok nem
li bir farkllk sz konusuydu: Israil rejiminin meruiyeti ve
lkenin genel kapsaml siyasal konsenss, en azndan (Ya
hudi ounluktaki) Siyonizmle zdeleenlerin nezdinde,
demokratik formlar mmkn hale getirmekteydi.
srail toplumu, (grece) serbest seimlerin ve belli l
lerde siyasal zgrln varlna ramen, 1948 ile 1 977
arasndaki yllarda totaliter bir karakterdeydi.79 Etraflarn
kuatan Arap dnyasyla srekli sava hali, yurtsever birlik
ve bireylerin devlete gnll ball adna bir imento i
levi grmekteydi. Muhalif fikirler, kesimler arasndaki m78) ABD'deki anlamyla 'liberalletirme': yani, 'demokrasiden ve bireyin kiisel
zgrlnden yana olan siyasal reformlar' (Webster's Deluxe Unabridged Dicti
onary, New York: Simon & Schuster, 1983, s. 1042).
79) Gvenlik servisleri, lsrail Komnist Partisi liderlerini tutuklamak gibi bir
alkanla sahiplerken, ii Partisi egemenliindeki sendika federasyonu His
tadrut'un adamlan da ii Partisi hkmetinin muhaliflerinin dzenledii top
lantlar datmak gibi bir alkanla sahiptiler.

1 00

cadeleler ve siyasal eletiriye, ancak ok ak bir ekilde i

zilmi snrlar ierisinde gz yumuluyordu. Bu snrlar
aan herkese sert bir ekilde -polisiye yntemlerden daha
ziyade cemaatten ve toplumdan dlanma gibi aralarla
haddi bildirilmekteydi.
1970'li yllarn sonunda Yahudi devleti, meydan okun
mas ok zor bir askeri g olarak, hayat standartlarn Av
rupa ortalamasna getiren bir ekonomik byme kaydet
miti. Yaknlarda, Arap lkelerinin en gls olan Msr'la
bar anlamas imzalanmt. Bat eria ve Gazze'deki Filis
tinlilere gelince, onlar igale alm grnyorlard ve ba
mszlk ve ulusal egemenlik kavgas yerine gelirlerini art
trmakla ilgilenmeyi tercih etmekteydiler. Kuruluundan
itibaren Filistin Devleti'nin varlnn stnden eksik olma
yan tehdit heyulas artk maziye karm gibiydi. Gelecek
parlak grnyordu.
Bu yeni gereklik, zellikle i dnyas ve genler arasn
da, egemen ideolojinin ve siyasal kltrn temellerini tar
tmaya at. srailliler -btn Bat lkeleri gibi- normal bir
hayat srmek istiyorlard. Seferberlik halindeki, militerle
mi bir toplum olmaktan bkmlard.
Birey ve bireycilik, adm adm meruiyet kazand. l yap
mak ve zenginlemek, artk gizlenmesi gereken, utan veri
ci hedefler deildi; lkeden ayrlmaya karar vermek artk
ihanet saylmyordu.80 Siyonizm szc 'eski'yle eanlaml
olmutu. "lkemiz uruna lmenin erefi" gibi vatansever
lik sloganlarnn yerini, "Bakalar gibi yaamak istiyoruz"
haykrlar almt -buradaki 'bakalar'yla kastedilen de
80) 1975'te Rabin, gmenleri 'sfrlar yn' diye adlandrmt.

101

elbette Batllard. Kitle iletiim aralar ve parlamento, ar

tk sekin ordu birliklerinde ve asker ve memur olarak g
nll bir ekilde savamak istemeyen genlerin 'motivas
yon krizi'nden fazlasyla rahatszlk duyuyordu . Askere
alnmas uygun grlmemeyi baaranlar bile artk damga
lanmyorlard. Ordu artk, Ibrani devletinin ilk otuz yln
daki konumunda deildi; gvenlik szcn azna almak
insanlar eskisi kadar hizaya getirmeye yetmiyordu.
'Yeni tarihiler'in ortaya kt ve Israil'in kurucu mitle
rini sorgulamaya baladklar yllard onlar. Yahudi devleti
nin yaplar hakknda, zellikle de demokrasi anlay ve bir
Yahudi devleti ile demokratik bir devlet arasndaki ilikiyi
yeniden dnme gereklilii hakknda sorular ynelten 'ye
ni sosyologlar' de onlar takip etmiti. Daha genel bir d
zeyde, niversitelerle medya da Siyonizmi eletirenlerin, ya
da en azndan, Siyonizmin daha az demokratik ynlerine
eletirel bir mesafede duranlarn yata haline gelmilerdi.
nceden egemen sylemde yer almayan ve akademik al
malarda isimlerine pek rastlanmayan Filistinliler, kamusal
tartmalarda daha fazla gze arpmaya, hatta baz durum
larda odak noktas olmaya balamlard.
Artk konsenss yoktu. Siyonizme ynelik en radikal
eletiriler bile (eskiden kamusal tartmalarda yer almalar
na izin verilmeyen en aka rk fikirler kadar) meru g
rlyordu.
lsrail'in bir anayasas olmad iin Yksek Mahkeme,
devleti ve toplumu demokratikleme yolunda snrl ama
gerek bir sre balatmakta sorumluluk stlenmiti. Aske
ri-olmayan sansr pratikte ilemez hale getirildi; askeri san102

sr giderek daha ok sivil denetime alnd; basn zgrl

tannd; gsteri yapma hakk geniletildi; ikence yasaklan
d; lezbiyen/gey iftlere hogryle baklp dini otoritelerin
bireysel zgrlkleri kstlama imkanlarn daraltan yasalar
bile kartld. Arap aznlnn yeleri bile baz snrl hak
lar elde ettiler; onlara kar yapsal ayrmclk tamamen or
tadan kaldrlmasa dahi, ufak tefek baz admlar atld.
srail'deki yeni ilikiler, gvenlik ile bireysel zgrlkler
arasnda olduu gibi bir 'Yahudi devleti' ile bir 'demokratik
devlet' arasnda da yeni bir dengenin kurulabilmesine im
kan tanyor ve aslnda bunu talep ediyordu: Yksek Mah
keme'nin mesajnn z buydu.81 Muhafazakar kesimler
mahkemeyi, srail'in Siyonistliini kaybetmesi riskini do
uran bir anayasal devrim gerekletirmekle suladlar. Ta
bii ki devrim sz konusu deildi, ama baz reformlar yapl
dna kuku yoktu.
1992'de Yitzhak Rabin'i seme karan, sraillilerin, Arap
dnyasyla ilikileri normalletirme yolunda ciddi admlar
atlarak ve bu suretle, bir dizi sac hkmetin reddiyeci
politikalarna son vererek, demokratik normalleme sreci
nin tamamlanmas arzusunu ifade ediyordu. 1991 Krfez
Sava'mn zeminini oluturduu yeni Ortadou'da, Israil'in
bakenti ve teknolojisinin nne alan yeni pazarlar, Bat
eria ve Gazze'deki yerleimlere kyasla yeni srail burjuva
zisine sonsuz derecede daha cazip grnmekteydi. imon
Pres ile tilmizleri, 'Peres'in oullan', bu burj uvazinin siya8 1 ) ikenceyi yasaklayan Yksek Mahkeme karar ( 1990): Kadan davasndaki,
bir Arabn 'ulusal' topraklarda ina edilmi bir kyde oturmasna izin veren Yk
sek Mahkeme karar.

103

sal szcln stlenmilerdi; bir btn olarak sekler,

liberal orta snflar canlandran normalletirme arzusunu
dile getiriyorlard.
Kamuoyunun gzlerinde Rabin-Peres hkmeti, hem
lsrail toplumunun liberallemesini hem de Arap dnyasy
la normal ilikiler kurulmasn (dolaysyla da, barn sa
lanmas iin Filistinlilerle uzlamaya varlmasn) temsil et
mekteydi. Ufuktaki bu ikili perspektif, lke iindeki nor
mallemeyle, srail-Filistin mzakerelerinin balamasyla,
ya da her iki etkenin bir araya gelmesiyle karlar ciddi l
de tehdit altnda grnen btn siyasal ve toplumsal
gleri hkmetin karsna dikecekti.
DREN G LER
San Oslo Anlamas'na kar kt ve baz frsatlarla,
'Oslo ihaneti' diye niteledikleri anlay mahkum eden sert
gsteriler yaptklar iyi bilinmektedir. Bu muhalefet, gele
neksel sac partilerin iiydi, fakat gerekte ona yn veren,
byk lde dindar yerleimciler ,hareketiydi. Rabin'i bir
SS niformasnda gsteren dvizlerle gsteri yapanlar ve
babakan mahkum eden bir haham 'fetva's yaynlayanlar,
dolaysyla lsrail lkesi'nin bir ksmn Yahudi-olmayanlara
vermenin lmle .cezalandrlacan ilan edenler onlard.
Ancak, Byk lsrail'i ve yerleimleri savunan bu ideolo
jik sa, srail kamuoyunda ak bir ekilde aznlktayd. Ka
zanmas iin 'yeni Israil'den (bazlarnn 'siyonist-sonras'
diye andklar ve henz sadece oluum halindeki bu yeni
perspektiften) herhangi bir sebeple -ister dinsel, ister kim1 04

likle balantl olarak, isterse sosyo-ekonomik ya da klt

rel sebeplerle- rkenlerle ittifak yapmas gerekiyordu . Arap
kkenli Yahudiler, giderek kresellemi (yani, Batlla
m) bulunan bir elit kesim82 tarafndan dlandklar ve ke
nara itildikleri kansndaydlar. Ortodoks mminler, Yk
sek Mahkeme kararlarnn arkasnda, srail'in 'Yahudi zel
lii'nin kaldrlmasna ynelik bir istek ve devlet ile din ara
sndaki eski uzlamaya bir meydan okuma gryorlard.
Yoksul sraillilere gelince, onlar gnlk hayatlarndan, re
fah devletinin ykldnn ve aldklar hizmetlerin zelle
tirildiinin farkndaydlar. Bu gruplarn hepsi, devletin ve
toplumun (hem ekonomik hem de kltrel adan) mo
dernlemesi ve liberallemesinin kendilerine ynelik ciddi
bir tehdit olduunu dnyorlard. Dolaysyla, lsrail mi
rasnn en yksek teklif verene satlmas korkusuyla sala
dava ortaklna girdiler.
San szcs olan Benjamin Netanyahu, i Partisi'nin
modernletiricilerini yenilgiye uratacak koalisyonun iki
boyutunu son derece iyi dile getiren bir slogan bulmutu:
"Netanyahu, Yahudilere iyi gelir" . Bu slogan, hem solun
Araplarn safn tuttuunu ima ediyor, hem de lsrail'in Ya
hudi karakterini masaya yatryordu. ii Partisi-kart blo
kun hedefi ikiliydi: Bir yandan, srail'in Bat eria ve Gaz
ze'den ekilmesini nlemek; dier yandan, srail toplumu
nun yaamakta olduu alma srecini durdurmak ve zel
likle Yahudi olan karakterini pekitirmek.
stelik, bu koalisyon yllar iinde iyice homojenleecek
ti. Sekler sa ciddi bir dinsel tonla boyanrken, kenardaki
82) Baka lkelerde genellikle 'Sefardim' olarak anlmaktadr.

105

topluluklar (Ortodoks ve Arap Yahudiler) san rk, anti

Arap ideolojisini kademe kademe benimsediler. Rabin'in
katili Yigal Amir, younlam milliyetilik ile dinsel funda
mentalizm arasndaki bu sentezi temsil etmekteydi . Yigal
Amir'i suikast ilemeye kkrtanlar iinde hem fundamen
talist hahamlar hem de ar sac politikaclar yer alyordu.
Babakann ldrlmesi kuma bir izgi ekmek demekti;
sa, o izginin asla almamas gerektiine inanyordu. iz
giyi gemeye cret eden herkes, bir i sava balatma riski
ni gze almalyd. Ilk bata tehlikeli bir kumar gibi grn
yordu bu. Baz sac liderler byle an bir adm atlmasna
ak bir dille kar ktlar. Onlarn korkusu, solun (yani, s
rail toplumunun normallemesi ynnde faaliyet gsteren
ve Filistinlilerle uzlamaya dayal bir bar srecinin loko
motifi olan glerin) meydan okumay kabul etmeleri ve o
unluk desteinden aldklar gvenle, bar yayma ve de
mokratikletirme/modernletirme abalarndan oluan ikili
sreci tamamen hzlandrmaya karar vermeleriydi.
Tabii saclarn korkularnn tamamen dayanaksz oldu
u ksa srede anlald. Yigal Amir'in eylemi, Britanya
Manda ynetimine bal glerin o topraklardan ayrld
gn David Ben Gurion'un Yahudi devletinin kurulduunu
ilan etme kararndan beri srail tarihinin en baarl blf
oldu. Tek bir ldrme eyleminin hedeflerine bu kadar kap
saml bir ekilde ulamas, siyasal suikastlar tarihinde ok
ender grlen bir durumdur. Gen sraillilerin yzde
30'unu akn ksmnn katil Yigal Amir'e kahraman gzy
le bakmalar tesadf olabilir mi? 83
83) Gnlk Yediot Aharonot gazetesinde yaynlanan anket, 1998.

106

ULUSAL UZLAMA
Yeni babakan imon P eres, oyunun kurallarn bozdu
u iin sa hedef alan bir kar-saldrya girimedi. 5 Ka
sm l 995'ten sonra halkn 'Rabin'in miras' diye adlandr
d yolu da takip etmedi. Tersine Peres, 'ulusal uzlama'
ekseninde bir kampanya yrtmeye kalkt. Sa, sorum
luluu byk lde kendi omuzlarnda olan bir suun
muhtemel sonularndan dolay ciddi bir tedirginlik iin
deyken, Peres, san zr dileyip pimanln dile getir
mesini, hatta kendi saflarndaki ar unsurlarla arasna
bir mesafe koymasn dahi talep etmedi. Bilakis, aznlk
kesimlerin fikirlerini yeterince dikkate almad ve sa
keye sktrmay uygun bulduu iin, yarm azla ci
nayete kurban gitmi selefini sulamaya yneldi. Ksacas,
kurbann, gece tek bana sokakta yryecek kadar utan
maz biri olduu iin tecavze uramasndan dolay bela
sn bulduunu ima etmi oldu.
Hkmetin n ayak olmasyla btn lke, "Uzlama
Vakti" veya "Ulusal Uzlama" sloganlar altnda Ortodoks
ve laik Yahudileri, ya da 'solcular'la yerleimcileri bir arada
gsteren dev afilerle donatld. Ayrca, yine hkmetin ba
n ektii ve farkl (Yahudi) cemaatler(i) arasnda demok
rasinin ya da diyalogun tevik edilmesini savunan eitli
kurumlarla g birlii yaparak yrtt bir kampanyayla,
srail Yahudi toplumunun farkl kesimlerini birbirlerine ya
knlatrmay hedefleyen toplantlar dzenlenmeye balad.
San ve Ortodoks dindarlarn kibriyle kar karya ge
len bar yanls, laik ounluk, tutarl ve btnlkl bir
107

politika ve ideoloji ortaya koymak iin byk bir aba ser

gilemeye koyuldu. Fakat, bir Yahudi devleti ile demokratik
bir devlet arasndaki elikileri ve yeniden bir ulusal kon
senss ina etmek iin gereken bedeli demeye istekli ol
malar kendilerini kapana kstrmaktayd. Sa, muhtemelen
ounluu oluturan bir kesimin karsndayken, bu kes
imin savunmaya ekilmi, sala bar yapmak zere her
trl adma atmaya hazr bir ounluk olduunun farkna
vard. Saldr an gelmiti; eer 'sol' uzlama ve konsenss
istiyorsa, sa kendi koullarn dayatacakt.
Peres'e gelince, onun seimi dmanla uzlama kar
snda ulusal uzlamay hayata geirmeye almak ynn
de olacakt. Ulusal uzlama politikasna katkda bulun
mak iin de Filistinlilerle yrtlen mzakereleri yava
latt. Rabin'in kararn tersine evirip, zellikle kanl bir
saldrlar dizisini provoke ederek lslamc fundamentalist
lider Yihya Aya'n ldrlmesi yetkisini verdi.84 Sonra da
srail ordusunun gney Lbnan'daki mdahalesini yo
unlatrd; bu srecin doruk noktas Kana katliam ol
du.85 Peres'in yaklam, yle besbelli sama bir formlle
zetlenebilir: onlar bar srecine kazanmak iin dinci
partilere byk tavizler ver ve ayn srete, bu sefer sala
84) Gazeteci Nahum Barnea, Yihya Aya olayn Yedio Aharono gazetesinde ay
rnularyla anlatmur. Barnea, gvenlik glerinin Peres'i, Hamas'n 'mhendis'
denen adamn ldrlmesine ok sert karlk verecei konusunda uyardn
dorulamaktadr. Barnea'ya gre, Rabin srf bu sebeple operasyona hep kar k
mu. Fakat, Rabin'den farkl bir tutum izleyen Peres, 'mhendis'i l isteyen
gvenlik servisi subaylarna kar kacak cesarete sahip deildi.
85) 18 Nisan 1996'da lsrail ordusu, Lbnan'daki Kana'da bulunan bir BM s
sn bombalayarak, sse snm olan en az 9 l sivili ldrd ( l ngilizce'ye e
virenin notu) .

1 08

bir siyasal konsensse varabilmek iin, igal altndaki top

raklarla Lbnan'daki basklar younlatrrken mzake
releri de yavalat. Bylece, san iktidar ele geirmesi al
t ay bulmayacakt: Simon Peres, bir taraftan, merkezde
ya da dinci kesimde hi kimsenin desteini kazanamadan
Araplarn ve laik solun nemli bir ksmnn desteini kay
bederken, te taraftan yeni saldr dalgas yznden olu
an bir gvensizlik atmosferi yaratmt nk.
Rabin'in katili hedefine Peres'in korkakl, sala hesap
lamaya girmeye yanamamas ve lsrailli-lsrailli uzlamas
nn yerine srailli-Filistinli uzlamasn ne karan bilinli
tercihi sayesinde ulat. San antajna boyun een li
Partisi'yle semenleri de, cemaat sadakatlerinin ban z
lemlerinden ok daha gl olduunu gzler nne serdi
ler. Karde kavgas ihtimalinden (ki fiiliyatta tamamen ih
timal dyd) kanmak iin san deerlerini kaytsz art
sz kabullenmeye hazrdlar. Ne Peres'te, ne Yossi Beilin'de,
ne de sadan olsun soldan olsun baka bir srailli liderde,
Israil'in De Gaulle' olmaya ynelik en ufak bir kararllk
tan eser vard. 86
Peres'in durumunu mazur gsterecek bir etken vardr:
Onun Israil'in birliini salama zlemi ile sala siyasal ve
ideolojik dzlemde bir kapmaya girme korkusu , li
Partisi politikaclarna zg bir nitelik deildir salt. Bu ni
telik, Israil kltrnn ve onun egemen ideolojisinin
kopmaz bir parasdr. Yine de u gerein altnn izilme86) Fransa Cumhurbakan Charles de Gaulle, 1962'de Cezayir'in bamszl
n kabul etmeye karar verdiinde bir darbe giriimini, hana i sava gze
alma riskine girerken Fransz ar sann nefretini kazanmt (l ngilizce'ye
evirenin notu).

109

si gerekir: Sol, l 980'lerden itibaren, 'Yahudi ve demokra

tik' konsenssn znn ne olmas gerektiini tanmlama
yeteneini kaybederken, san esin kayna, kendilerine
lsrail kimliinin snrlarn belirleyebilme kudretini ka
zandran zgven ve milliyeti, dinci inan olmutur. So
lun Rabin'in ldrlmesine tepkisi, san bu inancm g
lendirmekten ve ideolojik-siyasal saldrsn arlatr
maktan baka sonu vermemitir.
l 996'dan itibaren san afileri ve seim sloganlarnda
solla ideolojik mcadele yrtmekten bahsedilmez olmu
tur. Onun yerini, "Karde kardei yere sermez" ve "Yerle
imleri kaldrmak lsrail'i tam ortasndan bler" gibi deyi
lerle ulusal birlii bozmakla tehdit eden bir antaj politika
s almtr.87
Kavgaya girimekten vazgeen liberal ve laik sol, san
1996 seimlerini kolay bir zaferle kapatmasna imkan tan
mtr. Oysa daha seim tarihinden birka ay nce yaplan
kamuoyu anketleri, san byk bir ounlukla malup
olacam gstermekteydi. Babakann ldrlmesinin etki
leri ve genlerin (medya, lsrail'in her kesinde Rabin'in ve
demokrasinin yasn tutan bu insanlan 'mumlu ocuklar'
diye adlandryordu) kitlesel bir seferberlikle harekete ge
meleri her eyi felce uratt. Sonuta bu olay, gz ap ka
payncaya kadar, yok oluunun eiine gelmi bir lsrail'i
son defa canlandran bir ilev grd.
Benjamin Netanyahu, kat ve vicdansz bir Amerikal
reklamc olan Arthur Finkelstein'm tavsiyelerine adm
adm uydu ve Rabin'le onun savunduu deerlere kar bir
87) Barak, yerleimcilere 'benim sevgili kardelerim' diyordu.

1 10

nefret kampanyas balatt. Netanyahu'nun seim zaferinin

ardndan sa, alt yldan ksa bir zaman diliminde, srail
devletinin btn ideolojik ve siyasal iklimini kkten d
ntrmeyi baard. Yirmi yllk bir ara dnem olan aklk,
liberalleme, ban giriimleri ve Arap dnyasyla normal
ilikiler kurma sreci sona erdi. Sa, Rabin'n ldrlmesiy
le yalnzca siyasal gc ele geirmekle ( ii Partisi'ni iten
fethetme dahil olarak) kalmam, ayn zamanda, belli renk
teki baka bir lsrail'in tabutuna son iviyi de akmt. ite
bu yeni lsrail, kendine zg deerleri olan ve nihayetinde
yeni bir anayasal ereve ve yeni kurumlar yaratan yeni tr
de bir lkenin zeminini hazrlamt.

lll

PERDE ARASI: BlR AGIN SONU

Zorlu geen uzun ve Lartmal gnler boyunca Merkez Seim Ko
misyonu'nun grmelerini takip ellikten sonra, lsrail Devleti'nde bir
an, hukukun egemenlii ann sona ermi olduu sonucuna var
dm. Aslnda, burada artk bir devlet de yoktur. ovenist bir dindar ce
maat, ne pusula ne de vicdan tanyan, hukuksal dzenlemeleri, etik kri
terleri ya da bir nebze olsun aklc davranmay umursamayan bir lm
kahm sava, bir kabile sava balatmtr. Ben, mritlerinin slogannda
sylendii gibi Kahane'nin hakl olduuna inanyor deilim elbeue, fa
kat Kahane'nin kazandndan da eminim.* Gnmzn lsrail toplu
munda egemen olan artk yalnzca onun rk teorileri deildir, 'ove
nizm' ile 'dinsel fundamentalizm'i harmanlayarak savunduu yntemler
de zafer kazanmtr. Eer Yksek Mahkeme, Seim Komisyonu'nun ka
rann onaylayacak olursa, szcn her anlamyla lsrail yurttal kav
ramnn asfiye edilmesine nihai damgasn vuracaktr.** O zaman da
bir apartheid devletine, uygar dnyann gznde czamllar lkesine
dnm olacaz. Artk Yahudiler ile Araplar arasndaki topyekn sa
van yolu aktr. Komisyon'un ounluu bizi tekrar skynetim a
na dndrecek ve Knesset'e tekrar Arap ibirlikileri sokacaktr. Eer
baanl olurlarsa bir sonraki hedefleri de lsrail solunun militanlan ola
caktr. Araplarn [parlamentodan] etnik temizliini takip eden bir son
raki adm, uyum salamayan Yahudilerin ideolojik temizlii olacaktr.
(Haim Baran,**** Kol Hair, 3 Ocak 2003)
*) An sac lider Meir Kahane, Araplann kovulmas ve teokratik bir devlet
kurulmas arsnda bulunan ilk kiiydi. Onun takipilerinin slogan da "Ka
hane haklyd" eklindedir.
**) Merkez Seim Komisyonu siyasal partilerin temsilcilerinden oluur, ama
bakan bir Yksek Mahkeme yargcdr. Komisyon 2003'te, nl rk Baruch
Marzel'in Knesset adayln kabul ettiinde ve iki Arap milletvekili, Azmi Bia
ra ile Ahmed Tibi'yi saf d braktnda, ilk defa bakann tavsiyesinin aleyhine
kararlar alm oluyordu. Yksek Mahkeme daha sonra, Ocak 2003'te bu karan
bozdu ve Marzel'in adaylnn yan sra Biara ile Tibi'nin bavurularnn da
kabul edilmesine imkan tand.
***) l 966'ya kadar Arap aznl skynetim koullarnda, hareket etme zgr
l olmadan ve (oy kullanma hakk hari) en emel haklarndan yoksun bir
ekilde hayatn srdryordu.
*) Haim Baram, tannm bir gazeteci, eski bakan ve ii Partisi lideri Moe
Baram'n olu, Rabin hkmetindeki eski turizm bakan Uzi Baram'n kardeidir.

1 12

8
YEN 1SRA1L

Merkez Seim Komisyonu, baz srailli entelekteller, ga

zeteciler ve hukuk uzmanlar kendilerine srail'in hala 'ku
ruluundan beri sergiledii zere snrl bir demokrasi olup
olrad'n sormaya balamadan nce bir partinin listesi ile
iki Arap milletvekilinin adaylklarn geri evirecekti. Haim
Baram'n ya da Uri Avnery'nin bu soruyu yneltip 'hayr' ce
vab vermelerinin hibir zel nemi yoktur.88 Onlarn ikisi
de yllardan beri kendilerini Siyonist ve srail vatanseveri
olarak grmlerdir. Baran, sraillilerin 'prens' dedikleri bir
kiiliktir, lkenin ilk ncleri ve liderlerinin olu; Avnery
88) Uri Avnery, gney lsrail'deki nl 'Samsan Tilkileri' birliinin savalarn
dand ve 1948 sava srasnda ar ekilde yaralanmt.

1 13

ise 1 948 savann kahraman, eski bir milletvekili ve nl

gazetecidir. Dolaysyla bu ekilde, yal srail elit kesiminin
balca isimlerinin azlarndan, srail'in ilk onyllannda ya
ratldn dndkleri eyin -belki de ebediyen- kayboldu
unu renmi oluyoruz. te, Avnery'nin yazdklar:
Liberman, ortodoks lider Effi Eitam ve dier Likud lider
leri, lsrail demokrasisini kuatmakta olan bir beinci kolun
ncsdrler. Takipilerini Arap yurttalara kar iddete
kkrtmaya ve Araplan siyasal sistemden dlamaya balad
lar. imdi de 'ar sol'u ortadan kaldrmaktan bahsediyorlar.
Onlarn bir sonraki taleplerinin, ister 'lml' ister 'yurtsever'
olsun btn solu ortadan kaldrmak olacandan kuku duy
mak mmkn m? Sonra da sra, dier tarihsel rneklerde
grld zere, Likud 'liberalleri'ne gelecektir. Alarm zille
rinin aldn m duyuyorum? Esasnda, hayr. Yksek Mah
keme bayargc Aharon Barak daha ok yakn bir zamanda,
lsrail'in u anki durumunu -lsrail cumhurbakannn huzu
runda- Nazi Almanyas'na benzetti. Holokost'tan sa kan
birisi olarak Barak, "Eer bunlar Kant'n ve Beethoven'n l
kesinde olabiliyorsa demek ki her yerde olabilir, eer biz de
mokrasiyi savunmazsak demokrasi bizi savunmayacak," di
yor. Liberman'lar bizim kurduumuz demokrasiyi ykp yeri
ne bir Faistan yaratmaya adaylar.e9

SAHTE DEMOKRAS
Son ylda en temel demokratik normlarn kayboldu
unu gsteren pek ok iarete tank olduk. Terrizmle ba
lan olduundan kukulanlan Araplarn srail yurttalklar
89) Gush Shalom websiesi, Ocak 2003.

1 14

ellerinden alnd. Arap milletvekillerinin parlamenter do

kunulmazlklar kaldrld. Besbelli rk nitelikteki fikirler,
siyasal programlar ve yasa. teklifleri (zellikle de igal edil
mi topraklarda ve btn lsrail'de etnik temizlik projeleri)
meruiyet kazand.
nemli bir krize yol amadan byle bir gelimenin hz
la gerek olmas durumuyla karlaabiliriz, nk srail
her zaman kendine zg bir demokrasi anlayna sahip ol
mutur. sraillilerin gznde demokrasi, her zaman iki ey
le snrl kalmtr: seim ilkesine bal olarak ounluun
aznlk zerindeki egemenlii ve parlamentodaki ounlu
un benimsedii yasalara gre hareket eden bir yrtme
organnn eylemleri.90 Anlalaca kadaryla, 'haklar' kavra
mn tamamen gz ard eden olduka zaafl bir demokrasi
anlaydr bu. Genellikle iddia edilenin tersine, lsrail'in
hibir zaman bir anayasaya sahip olmamas sadece dinci
partilere balanamaz. Bunun gerek sebebi, Siyonist politi
kaclarn hibir zaman, ounluun iradesinden bamsz
olarak btn yurttalarn eitliini ve temel haklan gven
ce altna alan gerek bir demokratik anayasa kaleme alama
mam olmalardr. lsrail her zaman iin, hem bir Yahudi
devleti (ve o s formle gre, bir demokratik devlet) hem
de onyllardr sren sava yznden hep olaanst koul
larda olan bir lke eklinde tanmlanmaktadr. Olaanst
hal lsrail siyasal kltrnn o denli derinlerine ilemitir
ki, ne Msr'la ban, ne rdn'le bar, ne de Filistinlilerle
ortaklaa imzalanan llkeler Deklarasyonu ak bir ekilde
tartma konusu edilebilmitir.
90) Bkz. Alternative lnformation Center'n Kuds liselerinde yapt aratrma,

AIC Spccial Reports, K 1986.

115

lsrail'deki demokrasi sorununu daha derinlemesine ir

deleyebiliriz. 1 948'de Yahudi yerleim kurulularndan bir
devlet yapsna herhangi bir ara aama olmadan kestirme
gei, lsrail'in 'ynetiim normlar' benimsemesini son de
rece zorlatrmtr. 'Ynetiim normlar', tanm gerei, si
yasal-askeri rgtlerin bavurduu ve aka belirlenmi
yasal erevelere bal kalmayan normlardan farkldr. (Fi
listinliler bugn bu konuda, kendi deneyimleriyle birok
ey renmi durumdadrlar. Onlara kalrsa, FK'nn ile
yi tarzndan, demokratik normlar benimsedii varsaylan
ve seimle gelmi bir yan-devlet olarak Filistin Yneti
mi'nin iletmesi gereken tarza gemek son derece zordur.)
Bamszln zerinden elli yl getikten sonra, srail dev
letinin ve siyasal snfnn tutumlar hala devlet, egemen
partiler ile politikaclar arasnda ve balayc bir hukuksal
ereve ile o ereve iinde tutulamayan karlar arasnda
belli bir kaymay ortaya koymaktadr. Yozlama bunun r
neklerinden biridir elbette. Fakat, hukuku ihlal etmekle
birlikte yrtme organnn gerekli sayd (ikenceye ve
hukukd infazlara bavurulmas gibi) baka siyasal ve as
keri pratikler de sz konusudur.
srail Devleti bu elikileri ortadan kaldrmak iin iki us
taca manevradan kar ummaktadr. Birincisi, gerek bir i
zofreniye yol aacak ekilde 'klliyen red' tutumudur. Biz bu
mekanizmann istihbarat servislerinde, poliste ve kamu sav
clarnn ikence yaplmasyla ilgili sistematik yalanlarnda
ilediine tanklk ettik; onlarn mahkemelerde syledikleri
yalanlar nihai aamada ciddi bir kurumsal krize yol am ve
ulusal bir soruturma komisyonunun kurulmasyla sonu1 16

lanmtr. Baka bir rnek: Israil'in nkleer cephanesinin

varln reddetmek gerekli nlemlerin alnmasn kstekle
yici bir rol oynamt. Uluslararas uzmanlarn grnce,
bunun sonucunda pek ok teknik kaza yaanm ve Israil'in
sahip olduu nkleer reaktrler ernobil-tipi reaktrlerden
sonra dnyann en tehlikeli tesisleri haline gelmitir.
ikinci mekanizma, kiiselletirilmi yasalarn devreye
sokulmasdr. Eer yasa (daha dorusu, 'temel bir yasa')
babakanlk grevinin adaylarnn Knesset yelerinden ol
masn art kouyorsa, ama lkeyi idare etmesi istenen Ne
tanyahu Knesset'te deilse ne olacaktr?91 Hemen o temel
yasa, Netanyahu'nun baa gelmesini salayacak ekilde de
itirilir. Baka bir rnek: Eski bir babakan yapt yolsuz
luklardan dolay hapisteyse, hemen onun salverilmesi iin
byk bir kampanya dzenlenir ve baz tutuklularn ceza
larnn yansn ektikten sonra salverilmelerini ngren
bir yasa tasars kabul edilir. Baka bir rnek: Temel bir ya
sa kabinedeki sandalye saysn on yedi bakanla snrlyor
sa, fakat Barak, mmkn olan en geni kapsaml koalisyo
nu kurmak iin bakanlk sandalyelerini otuz politikacya
kadar karma szn verdiyse, hi vakit kaybetmeden o
temel yasa deiiklii de gerekletirilir.
Yasalar -anayasal nitelik tayanlar dahil olmak zere- bi
reylerin karlar ya da o ann gereklilikleri dorultusunda
deitirilebildiine gre, btn yasa karma sreci neden
devre d braklmasn ki? Eski genelkurmay bakanlarndan
aul Mofaz, kendisinin emekliye ayrlmas ile seimler ara9 1 ) Anayasa olmaynca Meretz Partisi, belli llerde anayasal tipte yasalar olan

eitli 'temel yasalar' benimseyerek ilerlemiti.

1 17

snda gemesi gereken yasal 'uzaklama' sresi henz dolma

m olmasna ramen geen yl Knesset'e aday olduunu
aklad. Mofaz'n Seim Komisyonu'nun nnde dile getir
dii iddia, insann kann dondurtacak derecede ftursuzcay
d: "Eer bu ayrntnn farknda olsaydm o yasay deitirt
memde bir problem kmazd. " Baka bir ifadeyle, sz konu
su yasann deitirilmemesinin tek sebebi unutkanlkt. y
leyse numara yapmayalm ve boa vakit harcamayalm.92
Yasalarn esneklii, Israil demokrasisinde bir haklar an
lay olmamasnn doal sonucudur. Liberal ara dnem yl
lannda benimsenmi olan temel yasalarda grld zere
'haklar'a aka iaret edilmi olsa bile, bu 'haklar'n her za
man belirli koullarla teslim edildiini unutmamak gerekir:
'aykr bir yasa olmamas kouluyla', 'olaanst haller ha
ri' ya da 'eer bu srail Devleti'nin Yahudi karakteriyle de
imezse', vb. Ksacas, temel haklar (cinsiyetler aras eit
lik, farkl inanlara sahip yurttalar arasnda eitlik gibi)
ancak, parlamento demokratik yollarla, yani basit parla
menter ounlukla anlan iptal edebilme imkanna sahip ol
duu kadaryla vardr.
Israil'de, salt bir yurtta olarak hi kimsenin herhangi
bir hakk yoktur. ounluk oyuyla haklar (Arap milletve
killerinin parlamenter dokunulmazl, baz siyasal ya da
ideolojik kriterleri -parlamentodaki ounluk deitii an
da deitirilebilecek kriterlerdir bunlar- karlamayan ve
programnda 'Yahudi devleti' ve 'demokratik devlet' nos
yonlannn birbiriyle elitiini belirten bir partinin hukuk
sal varlna gz yumulmas, gya 'terrizm'le balantlar
92) Yksek Mahkeme daha sonra Mofaz'n adaylgn geri evirdi.

1 18

olan Arap yurttalarnn haklar, vb.) geersiz klnabilir.

Bu yzden, milletvekili Avigdor Liberman'n partisinin bir
sonraki adm atarak, seim kampanyasnda milliyetlerin
den dolay srail'i aalayan sraillilerin (asi asker ve su
baylarn, eski milletvekili Uri Avrery'nin ve avukat Le:.
Tsemel'in ismini verecek ekilde) saf d tutulmasn ner
mesinden daha doal karlanacak ne olabilir?
Bir lke, uluslararas hukukun her kuraln ihlal ederek
srekli genilettii snrlar yarattnda, ama (yani, Yahu
di devleti) aralar her zaman hakl kardnda, o zaman,
srail'in kendi kurallarna sayg gstermenin korkun dere
cede zorlamasnda alacak bir yan yoktur. Sradan yurt
talar da liderlerinin rneini takip ederek, uluslararas ili
kilerde sistematik ekilde benimsedikleri kuralszl aynen
evlerine yanstrlar. srail'in uluslararas topluluk iinde
faydaland dokunulmazlk, yalnzca onun aralksz sald
rlarnn kurbanlarna adalet hakknn tannmamas anla
mna gelmekle kalmaz, bunun yan sra, srail toplumunun
ieriden yozlamasnn sebeplerinden de birini oluturur.
insanlar, Hayfa kumsalnda raketbol oynayan babann ho
murdanmas gibi, "Ama bu lkede niin bir tek ben kural
lara uymak zorunda kalaym ki? " derler.93
YEN BR SY ASAL SINIF
lsrail'in siyasal kltr ve pratiklerinin yllardan beri
'demokrasi' dendiinde genellikle akla gelen modele ok
az benzemesi, bugnk dej enerasyonu daha az gerek ya
93) Bkz. "Giri" blm.

1 19

da daha az korkutucu klmaz. Son zamanlardaki bir r

nekle bunu daha iyi anlatabiliriz. Yirmi be yl nce Yitz
hak Rabin, Washington'da bykelilik grevindeyken
karsnn orada atrd birka bin dolarlk bir banka he
sabndan dolay babakanlktan istifa etmek zorunda kal
mt. O zamanlar ne Rabin'in kendisi, ne siyasal snf, ne
de kamuoyu, gen babakann kahraman olduunu d
nyordu; yasay ihlal ettii iin grevini brakmak zorun
da kalmt sadece. Oysa geen yl yaplan bir polis soru
turmasnda, yz milyonlarca dolarn sz konusu edildii
bir yolsuzluk skandalna Ariel aron'un da ad kart. a
ron'sa bir an bile istifa etmeyi dnmedi; btn srail
sann desteini arkasna alarak, kamu savcln ve po
lisi 'solcular'la birlik olmakla sulayp kar saldrya ge
ti. Hatta, yasann yanl olduunu ve deitirilmesi ge
rektiini ekledi.
Baka bir rnek: Be yl nce, on yl akn sren bir da
va srncemede kalnca, Kuds blge mahkemesi eski ii
leri bakan ve as Partisi lideri Arie Deri'yi yolsuzluktan do
lay drt yl hapse arptrmt. Deri'nin masum olduunu
ve Yksek Mahkeme'nin azledilmesi gerektiini iddia eden
on binlerce insan aylar boyu gsteriler dzenlediler. lsra
il'de her duvarda ve pek ok arabann arkasnda "Deri ma
sumdur" szlerini okuyabilirdiniz. Sonunda Knesset, De
ri'nin erken tahliye edilmesi ynnde zel bir yasa kard.
Deri'nin masum olduunu iddia eden aklamalarysa ka
ntlarn ve ahitlerin anlatmlarnn farkl bir yorumuna de
il, sadece iki hukuk-d argmana dayanyordu: "Siz [ sol]
onu as'tan ve Arap kkenli Yahudilerden [Deri, Fas k1 20

kenlidir] nefret ettiiniz iin mahkum ettiniz. Hem herkes

naslsa rvet alyor." Siyasal snfn kayda deer bir kesi
minin, zellikle de sa ve dinci partilerin, adli sistemin
meruiyetinin aleyhine alan kampanyada yer almalar bil
hassa kayg vericidir. Son on yllk zaman diliminde, lke
yi ynetmekte olan bu siyasal snfn bileimi tamamen de
imi durumdadr.94
Bu deiimin esasn, fiili bir askeri darbe oluturmakta
dr. Herkesin bildii zere, ordu Israil'de, hem kendi nam
na hem de politikac klna brnerek tekrar sahneye
kan yksek rtbeli adaylar araclyla her zaman nemli
bir siyasal rol oynamtr. Ben Gurion 1 950'lerde istifa et
mek zorunda kaldnda, orduya, zellikle genelkurmay
bakan Moe Dayan'a hkmetin elini glendirmesi iin
birka kere bavurmutu. Haziran 1 967 savann arifesin
de ordu, babakan Levy Ekol'u ilk ulusal birlik hkmeti
ni (Menachem Begin ve savunma bakan Moe Dayan dahil
olmak zere) kurmaya zorlamt.
Bununla birlikte, Rabin'in ldrlmesine kadar genel
kurmay, hkmetin denetiminde kald ve hkmetin al
d kararlara uydu . Son yllarda ortaya atlan hipotez, or
du iinde ve eitli gvenlik servislerinde, Oslo srecine
kar olan ve provokatif saldrlar dahil olmak zere bu
sreci sabote etmeye ynelik faaliyetlere girien rgtl
bir ar sa akmn olduu yolundadr. Ancak, gl bir
sac akmn (General Biran ve genelkurmay bakanlar
94) Oysa ekonomik g imdiye kadar, genellikle ii Partisi'ne oy veren ve ye
ni trdeki politikaclarn fundamentalist, demokratik-olmayan poplizminden
dehet duyarak yaayan eski egemen snflarn ellerinde kalmtr.

121

aul Mofaz ve Moe Yaalon gibi adamlar karm olan bir

akmn) reme merkezi olduuna da kuku yoktur. Bu
sac akm elindeki gc, hkmetin kararlarn etkileme
ynnde kullanmtr.
1 996'dan itibaren ordu, hkmet karsnda kendi
ayaklar zerinde gerek bir iktidar haline gelmitir. Pe
res ordunun zerkliini tanm, Netanyahu bu zerklii
kuvvetlendirmi, Barak da orduyu kendisinin gerek si
yasal partisi yapmtr. Yksek rtbeli subaylar kabine
toplantlarna katlmaktadrlar; askeri istihbarat 'enfor
masyon' tertiplemektedir; ordu siyasal ve askeri giriim
leri hakl grp, kendince senaryolar yazmaktadr. Gene
ral Moe Yaalon, Filistin Ynetimi'ni 'kantlar' nda
bir terrist rgt olarak niteleyen ve 2000 ylndan itiba
ren Filistin Ynetimi'ni yok etme senaryosuna uygun ola
rak hareket eden ilk kiiydi. 1 996 ylndan beri yksek
rtbeli subaylar siyasal ierikli aklamalar yapmakta,
sindirme kampanyasn sonucuna vardrmak iin harca
nan abalar yetersiz grdklerinde hkmeti tehdit et
mekte ve durumun vehametini onlara 'aklamak' iin
dorudan kamuoyuna ve halka seslenmektedirler. Bu,
demokratik yolla seilen siyasal liderliin onayn ve des
teini alarak tezgahlanan ve de Gaulle'n 1958 darbesini
hatrlatan gerek bir askeri darbe olmu, siyasal parti y
netimlerine ve en nemli bakanlklarn bana yksek
rtbeli subaylarn atanmasyla pekitirilen bir sre ola
rak yrtlmtr.
Ne var ki, srail Devleti'nin siyasal ynetimindeki ka
rakter deiimi, genelkurmayn koyduu bu arln te1 22

sine gemektedir. Bir yanda fundamentalist dinci partile

rin nemli rolyle, dier yanda Rus partileri de vurgulan
maldr. Bu iki siyasal g , Israil toplumunda demokrasi,
hukukun egemenlii ve. gler ayrm ile sivil zgrlkle
re referanslar kesinlikle umursamayan akmlar temsil et
mekte ve onlarn szcln stlenmektedir. Ortodoks
milletvekili Hendel, yarglar Azmi Biara'yla Ahmed Ti
bi'nin -faist ete lideri Baruch Marzel'le birlikte- Knes
set'e aday olabileceklerini akladktan sonra, "kamuoyu
nun ne istediini hi dikkate almad iin Yksek Mah
keme'nin bileimi deitirilmelidir," diyordu.95 Birka da
kika sonra bir Rus milletvekili, ayn mahkemenin General
Mofaz'n adayln 'salt teknik sebeplerle' (yani, yasalarn
aka yasaklad sebeplerle) geri evirmesini nasl hay
retle karladn sylyordu. 96
Devletin hukuku dinci partiler iin geerli deildir; bu
partilere gre, meru olan sadece Tanr'nn hukukudur.
Rus partilerine gre, demokrasi ve bireysel zgrlk gerek
siz lkslerdir ve kendilerince Israil'in ahlaki ve siyasal za
yflnn balca sebebidir.97 Her iki akm da snr tanmaz
bir anti-Arap rkl sergilemektedirler. Aralarndaki tek
farkllk, Ruslarn iman sahiplerine ve dine duyduu nefret
ve onlara ynelik horgrleridir. Bu da, kabul edilecei
zere, dinci glerin 'Yahudi demokratik devleti'nin yerine
bir yar-teokrasi tesis etmeye giritikleri bir zamanda kk
bir ayrnt saylmaz.
95) srail radyo yayn, 9 Ocak 2003.
96) A.g.y.
97) Bkz. Michel Warschawski, Le defi binational (Paris: Textuel, 2000),

1 23

s.

97-108.

YEN BR REJME GRE YEN BR DEOLOJ

srail siyasal snfndaki bu aka anti-demokratik akm
larn arln kmsemek ciddi bir hata olacaktr. Bu ke
sim, saysal adan bile, Knesset yelerinin drtte birinden
fazlasn, bugnk hkmetteki bakanlarn neredeyse yar
sn oluturmaktadr. ideolojik bakmdan eski 'Yahudi ve
demokratik', liberal armlaryla dinci-olmayan Siyonist
dnya gr tam bir geri ekilme halindeyken, srail kl
trnn tamamn yeniden ekillendiren bir sylem ve ide
oloji toplumda ciddi dayanak bulmaktadr. Yeni ideolojinin
bileimi drt ana eye dayanr: az ok dinsel fundamenta
lizmle ilikili olan bir milliyeti militarizm; aka telaffuz
edilen bir rklk; mesihilikten gebe kalm bir tutucu ruh;
her demokratik normu sorgulamaya istekli olma. Hep bir
likte ele alndnda bu eler, sraillileri btn dnyaya,
Ortadou'da ve yeryznn her kesinde Yahudilerin ha
yatta kalmasn hedefleyen bir varolu tehdidinin kalcl
gzlnden bakmaya ynelten ve genellemi bir parano
yann ekillenmesine katkda bulunurlar.
Bu yeni ideolojinin ilk ve kukusuz en sapknca etkisi,
lke iinde kuatma halinin ve lmn normallemesinin
benimsenmesidir.
srailliler ordunun ve polis glerinin ok geni bir ala
na yaylmasn ve btn kamu tesislerinin (ayrca restoran
lar, spermarketler, okullar ve sat maazalarnn) girile
rinde binlerce gvenlik grevlisi durmasn, sanki bu tr
manzaralar bireyler ve btn bir lke asndan tamamen
normal bir hayat tarzym gibi en ufak bir ekince pay
1 24

koymadan kabullenmi grnyorlar. Hatta baz durumlar

da, sanki toplumun byle bir gereklikle kucak kucaa ya
amas, san 'ban riski' diye adlandrd normal koulla
ra kyasla daha kolaym gibi, sradan insanlarn bylesi du
rumlarla karlamaktan keyif almalarna bile rastlanyor.
Daha da kts, srailli sivil ve askeri kurbanlarn say
snn durmadan oalmasna dahi kanlmaz bir akbet g
zyle baklyor. Anlalan bu toplum, kendi yurttalarnn
gvenliini salamaktan aciz bir hkmete tolerans gste
rerek, bu duruma artc bir hzla uyum salyor. Ku
ds'teki bir saldrda kzn kaybetmi olan Nurit Peled,
masumlarn lmne bu derece sapknca uyum salamay
lanetlemek iin, Oylan Thomas'dan98 dn ald bir de
yile 'lm diyar' lafn tekrarlayp duruyor.
Saldrgan milliyetilik ile kurban dmenin yceltil
mesinin bu ekilde i ie geirilmesi, srail toplumu iin
deki iddeti, dardan akla hayale getirilemeyecek dzey
lere karyor. Oysa bu atmosferin nasl duygular yayd
n anlamak iin Knesset'deki tartmalar yaynlayan rad
yo kanallarn dinlemek bile yeterlidir. Bir milletvekili
Arap milletvekillerinin er ge infaz mangalarnn kars
na dikilecei konusunda teminat verirken, baka bir mil
letvekili Siyonist parti Meretz'den milletvekili arkadalar
na 'hain' damgasn yaptrmakta bir an duraksamyor.
Yalnzca 'terristler'i deil, srail iindeki her trl muha
lefeti de hedef seen lgnln ar faturasn gerekte ki98) Oylan Thomas, "And death shall have no dominion , " Twenty-Five Poems
(Londra: ] . M. Dent &: Sons, 1936), akt. Nurit Peled-Elhanan, "The Dominion
of Death , " Yediot Aharonot, 1 Aralk 200 1 .

1 25

min deyeceini zaman gsterecek. Yksek Mahkeme ve

medya, ayrca polis ve kamu savcl bile olur olmaz za
manlarda Yahudi dman olmakla, hatta 'solcu mafya'ya
bal hareket etmekle sulanyorlar. Karlkl sayg, asga
ri medeniyet ve zelliklere demokratik normlara ballk
tamamen hor grlmektedir. zellikle demokratik norm
lar, sahneyi Israil'in gvenliini ve Yahudi karakterini g
vence altna almak iin gerekli nlemleri hayata geirme
ye nihayet hazr olacak bir otoriter devlete brakmas za
man oktan gelmi bulunan bir rejimin zehirli kalntlar
eklinde deerlendirilmektedir.
lsrail'in seimle gelmi yetkililerinin demokrasinin ge
rekliliklerini bu derece ihlal etmeleri ve iddete sarlmalar,
yurttalar asndan da bir model ilevi grmektedir. Du
varlardaki grafitilerde ve arabalara yaptrlan kartmalar
da nelerin yazl olduuna daha nce deinmitim. Buralar
da yazl sloganlarda, sadece Araplara deil, i dman ola
rak grlen her eye (divan harbe karlmas gereken 'Os
lo sulular'ndan, aron ailesinin muhtemel yolsuzluklar
iin soruturma amaya cesaret eden yarg Aahon Barak ve
polis efinin gvendii 'dman medya'ya kadar herkese)
saldrlmaktadr. sraillilerin Araplar sz konusuyken daha
ak bir ekilde dile getirdikleri ekilde sa braklmasn is
temedikleri insanlarn kapsam, sryle hareket etmeyi
reddeden ya da demokratik, laik bir toplumda normal ha
yat srmekten gocunmayacak sraillileri de iine alacak e
kilde geniletilmitir. Hukuksal dzenlemeler baka insan
larla iliki kurmann temeli olarak hem temiz vicdanl ol
may hem de kaba kuvvete bavurmay makul grdnde,
1 26

birinin kendi topluluunda zgrln korunmaya ihtiya

c varsa o zaman hukuk ac bir ekilde yitirilmektedir.
iddet en plak haliyle sadece srail politikasna deil,
evdeki ve sokaktaki gndelik ilikilere de yansmtr. Her
zaman iin srail toplumunun kusurlarndan biri olagelmi
bulunan medeni davranamamak artk mutlak bir kabala
dnm haldedir. lsrailliler gemite 'ltfen', 'affedersin'
ya da 'saol' diyememeleriyle bilinirlerken, bugn trafikte
nlerine kan hemen herkese fiziksel olarak saldrmaya
hazr bir ruh halindedirler; genellikle de stlerinde bir silah
mutlaka bulunduundan, bu tr kavgalar bazen trajediyle
sonulanmaktadr.99 Psikologlar ve sosyal hizmet grevlile
ri iddetin bu derece trmanmas konusunda srekli uyan
larda bulunmakla birlikte, bu uyanlarn herhangi bir fayda
snn grldne pek rastlanmamtr. Btn toplum has
tadr, korkun derecede hastadr.
SOL VAZGEYOR
Toplumun ve onun isel davran normlarnn bu ekil
de bozulmas lsrail'deki lmllar hakl olarak, siyasal duru
mun kendisinden daha fazla kayglandrmaktadr. Yine de
bir kar-saldr balatma enerjisinden yoksun olan lml
kesimin byk ounluu, aba harcamaktan vazgemeye
karar vermi gibidir.
Orta snf evlerindeki Cuma akam yemeklerinde en ok
rastlanan ruh hali, hayflanma ve aresizliktir, 'kendi' lkele99) "Teekkr Ederim, Bala, Ltfen" balkl ulusal kampanya, birka yl n
ce lsraillileri daha kibar olmaya davet etmek amacyla dzenlenmiti.

127

rini felakete srkleyen herkese kar patemaliste burun k

vrmadr; kastedilen Sefardim Yahudileri, Rumlar ve Orta
dokslar, kendileri gibi gerek srailli olmayanlardr. Bu tr
insanlar, Krt Ayck'n Cenin'de kendinden gemiesine
gn kesintisiz buldozer kullandn anlatt sylei/itirafn
takdirle karlayabiliyor ve birbirlerine keyif duyarak aktara
biliyorlard mein. 100 stelik bu muhabbetlerde, Krt Ay
ck'a emir veren ve ou kendileri gibi 'iyi srailliler' olan ko
mutanlarnn sorumluluunu hi akllarna getirmiyorlard.
Tam Segev'in 'ilk srailliler' dedii kiilerin torunlar, ilk
bata, cmert bar tekliflerini reddetmeye cret ettikleri
iin Filistinlelere kzgndlar. imdiyse, sa ve Ortodoks
kesimi iktidara tam olan teki sraillilere de kzyorlar.
Her zaman rastland zere, bu insanlar hibir ekilde so
rumluluk stlenmeye yanamyorlar; sadece, daha az ayr
calkl yurttalarnn nankrlklerinden dem vuruyorlar.
igal altndaki topraklarda grlen yamalama olaylarna
ve devlet otoriteryanizminin koyulamasna kar dzenle
nen sol gsteriler, patlam bir balon gibi fiyaskoyla sonu
lanyor. Sol, kendi toplum vizyonunun hayata geirilmesi
uruna, hatta lsrail'in bir lke olarak hayatta kalmas ama
cyla mcadele etme arzusunu uzun sre nce, aslna ba
karsanz Rabin'in suikasta urad zaman kaybetti.
Solun belli bir ksm, lsrail'in esas varlnn tehlikede
olduunun ok iyi farknda. Bu kesimler ocuklarn lke
dna gnderiyorlar, Avrupa'da mlkler satn alyorlar ve
ikinci bir pasaport edinmeye alyorlar. Kuds'n prestij
li matematik blmyle tannan ve her vesileyle nl ma100) Bkz. 2. Blm.

1 28

tematikileriyle vnmekten geri kalmayan brani niver

sitesi, srailli doktora rencileri bile kariyerlerini daha az
prestijli Amerikan ya da Avrupa niversitelerinde srdr
meyi tercih ettikleri iin, iki yl akn bir sredir boalm?
olan grev yerlerini dolduramaz bir hale dt.
Siyonist solun 'nce ate edip, sonra feryat etmek'le su
land gnler olmutu. Fakat bugn, Siyonist solun nce
bombalayp, sonra kendine acyarak fsldamaya koyuldu
unu syleyebiliriz. Uzun zaman nce hayalinde bile kura
mad bir toplum uruna mcadele etmekten vazgeen Si
yonist sol artk ie dnmekte ve btn dnyay, ncelikle
de Filistinlileri, kendi kederli yazgsnn sorumlusu olmak
la, Avrupa'da ya da Amerika Birleik Devletleri'nde daha
normal bir gelecek d kurmakla sulamaktadr. Bu eili
min srail'deki gericilik glerini kuvvetlendirmekten ba
ka sonu vermeyeceine kuku yoktur.
Sadece kk bir aznlk, hem Filistin halknn haklan
hem de srail'in kkten, son demokratik giysilerini de
zerinden atan fundamentalist bir devlete dnmesini
engelleme dorultusunda mcadele etmeyi srdrmekte
dir. Dolaysyla, elde avuta kalan bu kk kitle, srail
toplumunun ykma srklenmesini engelleyebilecek ve
lkenin, sraillilerin dnyann her kesinde bizzat kendi
elleriyle ina ettikleri nefret duvarna arpmasn durdu
rabilecek midir? Gler ilikisi cesaret verici durumda de
ildir ve zaman ksadr.

129

EPLOG:
MASADA'YA DOGRU MU?

Btn anne babalarn bildii zere, ocuklar hayatlar

nn ilk yllarnda snrlarn tanyarak, genellikle de dene
me-yanlma yoluyla renirler. Ancak anne babalarnn
kendilerine bu tr frsatlar tanmad bir ocukluk sren
ocuklar da vardr. Bunlar, farkl bir yazgyla domu
olup, bahedeki en byk aaca trmanrken hayranlkla
seyredilen ocuklardr. nsanlar byle ocuklar iin, yz
lerine yaylan bir glmsemeyle, "Bu ocuk hibir eyden
korkmuyor," derler. aron, hibir eyden korkmayan o
cuktur. Misillemeler srasnda snr izgisini silmeye gn
derilen, Yom Kippur savanda Kanal' ! Svey Kanal'n)
geen, Filistin Ynetimi'nin snrlarn kaldran ocuk130

tur. . 98 aron'un Ail topuu , onun asla iselletirmemi

olduu snrdr, ahlaki evreninin mekansal ifadesidir. a
ron, Israil devletinin tarihinde, Beyrut'ta olduu gibi Lb
nan'da da yrtmesine izin verilmi misillemelerin snr
larn geri ektikten sonra savunma bakan olmas yasak
lanm tek kiidir.99 Bir bariyer dikmeyi reddetmi olan
adam, 100 abucak zenginlemek isteyen oluna, ya da Ro
met Gen'in btn yoksul mahalleleri ile Gney Lbnan
Ordusu'nun komutanlarn Lbnan Partisi'ne ye yapan
dier oluna da snr koymayacaktr. 101 srail' de, hkme
ti aileden ayran snrda bu derece byk bir mulakla
daha nce hi rastlanmamtr.
.

Bizim lkemizi, snrlan olmayan insan deitirmitir. 102

(Arie Caspi, Haaretz, 1 7 Ocak 2003)

Israil babakann anlatan bu portre, aslnda, imdi iktida

ra gelmi olan siyasal snfn -ve byk lde de bir btn
olarak Israil toplumunun- tasviridir. Bu toplum artk, corafi
olsun ahlaki olsun herhangi bir snr tanmamaktadr, haliyle
98) 'Misillemeler', nl 1 0 1 . Komando Birlii'nin ba olarak aron'un 1950'le
rin balarnda srail snrlarnda giritii askeri eylemlerdi (o zamanlar rdn'n
igali altndaki Bau eria'da 1953'te yaplan Kibiya katliam bunlara dahildi).
99) 1982 Sabra ve atila katliamlar iin kurulan ulusal soruturma komisyonu,
savunma bakan olarak aron'un grevinden alnmasn tavsiye etmiti. aron'un
bu tavsiyeye cevabysa yle oldu: aron'u savunma bakan olarak istemeyenle
rin btn elde edebilecei, onu babakan yapmakur.
100) aron ilk balarda lsrailliler ile Filistinliler arasna bir duvar rlmesine
karyd.
1 0 1 ) Likud Partisi'nin n seimlerinde, Ramat Gan mafyasyla bal kiiler ile ls
rail'in destekledii Gney Lbnan Ordusu'nun eski milislerinden birisi, Li
kud'un Knesset iin nerdii adaylar l istesine seildiler.
102) Arie Caspi, "The Man Without Boundaries," Haaretz haftalk eki, 17 Ocak
2003.

131

Yahudi devletinin de son derece dik, kaygan bir eimle aa

kaymakta olduu bir dnemde frenleri tutmamaktadr.
Uurumun dibinde onu bekleyen nedir peki? Btn
Arap ve Islam dnyasyla silahl atma, hatta bir nkleer
sava. Israil'in tuttuu yol su gtrmez biimde intihara va
racaktr (tpk Filistinlilerle birlikte lmeye hazrlanan
Samsan meselindeki gibi) . Bu mesel Israil'deki sohbetlerin
deimez konularndan biridir artk; ne zaman birine id
det, misilleme ve daha fazla iddetten menkul bu fasit da
irenin nihai olarak nereye varacan sorsanz, akla gelen
ilk hikaye bu olmaktadr.
Pulitzer dl'l ABD'li gazeteci Seymour Hersh, srail
nkleer programn 'Samsan tercihi' diye nitelemi ve Da
vid Ben Gurion ile Ernest David Bergmann (lsrail'in bom
basnn babas olan az tannm bir bilimci) dahil olmak
zere eitli srailli liderlerin, devletin kurulduu andan iti
baren hibir dmann baka bir Holokost'a kalkamama
sn salamaya kararl olduklarn yazmtr. Tpk Sam
son'un Filistin tapnann kolonlarn ve dmanlaryla
birlikte kendini de ldrmesi gibi, srail de ortadan kaldr
may hedefledii dmanlaryla birlikte kendini yok etme
ye hazrdr. 103 Ortadou'da bir sonraki savan nkleer sava
olma riski az deildir.
srail'in nkleer tercihi baka bir kod isimle daha anlr:
Masada Operasyonu. Bu isim, Yahudi tarihinde Roma ege
menlii dnemindeki, savalarn teslim olmaktansa ken
dilerini karlan ve ocuklaryla birlikte ldrmeyi setikle103) Bkz. Seymour M. Hersh, The Samson Option: Israel's Nuclear Arsenal and
American Foreign Policy (New York: Random House, 199 1).

132

ri bir olaya atfta bulunur. Masada'nn lmcl sembolyle

zdelemenin kkeni, lsrail devletinin ilk gnlerine kadar
uzanmaktadr. Aydnlar ve aratrmaclar, bu olayn hem
tarihsel yorumunu hem de ideolojik bakmdan istismar
edilmesini ancak 1 982 ile 1 996 yllar arasndaki 'normal
letirme yllar'nda mahkum edebilmilerdir. Oysa olaylar,
sanki Yahudi devletinin trajik sonu, lsrail'in kolektif bilin
cindeki genetik koduna kaznm, lsrail toplumu kendi
proj esine gerekte hibir zaman yrekten inanmam ibi
seyretmektedir. Gelgelelim, bu artk basite bir proj e deil
dir. ou lsrail'de domu olan ve ezici ounluunun da
kaacak baka bir lkesi olmayan 5 milyonu akn Yahudi
nin hayat tehlikededir.
lsrail'in dejenerasyonu salt, u andaki siyasal iklime ege
men olan bir an militerleme ve milliyeti mesihilik me
selesi deildir. Daha nce grm olduumuz zere, lsra
il'in dejenerasyonunun temelinde ayrca, uygarlam bir
toplumu bir klhanbeyleri etesinden ayran her eyin (ya
salar, demokratik normlar, evrensel haklar ve kurallar)
rmesi yatmaktadr. lsrail'in problemi, aron ailesinin yol
suzluklar ya da mafyann siyasal snf adna oynad rol
lerden daha ziyade, bu tr fenomenlerin kendi halknn ge
ni bir kesiminin gzlerinde merulamasndadr. lsrail'in
problemi, dinci partilerin ve onlarn ideolojisinin devlet ay
gtnda sahip olduu arlktan daha ziyade, gerekten laik,
demokratik bir hareketin yokluundadr. lsrail'in proble
mi, lke iinde iddetin dramatik llerde artmasndan
daha ziyade, iddetin mstakbel kurbanlaryla ayn safta
olanlarn kendilerini geri ekmesindedir.
133

Bir anlamyla, lsrail'in delice kendi ykmna doru ko

mas, evresindeki Araplarla ilikilerinde olduu kadar
kendi iindeki ilikilere de dorudan yansmaktadr. lke
nin ieriden rmesi, Arap-lslam dnyasyla topyekun bir
sava kmas ihtimalinin sz konusu olmasndan nce bi
le byle bir sonucu kanlmaz hale getirebilir. lsrail, lslam
dnyasna kar Batl bir hal seferi tasarlanmas projesi
nin altna imzasn atarak, yakn gelecekte, Yahudi Tanr
(ve Hristiyan uygarl ! ) adna Mesihi bir cihad balatma
ya hazrlanan militarist, dinci bir fundamentalizmin hege
monyasna son damgay vurabilecek bir lke ii kltr sa
vandan yana tercihte bulunmutur. Yahudi Mesihi milli
yetiler ile George W. Bush'un etrafnda toplanm (ve yeri
gelmiken belirtelim, teolojisi anti-Semitik) olan Protestan
fundamentalistler arasndaki sapknca ittifakn esas budur.
lsrail asndan 1 1 Eyll 200l'in tam nemi bu ittifaka
bakarak anlalabilir. lsrail d politikasnn zerindeki en
etkili kstlamalardan birisi, her zaman iin, Siyonizmin ni
hai, maksimalist hedefleri ile byk devletlerin karlar
arasnda belirli bir gerginliin varl olmutur. lsrail'in stra
tejik mttefiklerinin en sad olan Amerika Birleik Devlet
leri bile, son zamanlara dein, lsrail'in genilemeci askeri
hedeflerini lmllatrmaya yatknd. Blgesel istikrar bunu
gerektiriyordu. Fakat 1 1 Eyll temel kurallar deitirdi ve
Ariel aron da bunu ilk kavrayan kiilerden biri oldu.
Dick Cheney, Condoleezza Rice ve Donald Rumsfeld'e
gre, istikrar artk kendi bana bir hedef deildir; kendi
lkesinin ya da mttefiklerinin askeri maceralarm kst
lamaya yeterli bir sebepse hi deildir. Bu kesimler, el134

bette 'terrist' yaftasn yaptrdktan sonra karlarna

aykr gelen her hedefi vurmaya hazrdrlar. 104 aron, Ara
fat'n meruiyetinin yok edilmesinin kendisine Washing
ton'dan Filistinlilere kar ('terrizm kknn kaznma
s' kisvesi altnda) bir topyekun savaa girimek adna ye
il k yaktrmaya yeteceini anlamt. Beyaz Saray'n ve
Pentagon'un u anki sakinleri, aron'un Filistin halkna
kar (yarn da btn Araplara kar m?) savana, K
t'ye kar Iyi'nin hal seferinin nc kuvveti, mzrak
ba gzyle bakyorlar. Eer bu Yahudilerin mcadelede
birka dii veya bir ya da iki kol kaybetmeleri anlamna
geliyorsa, bu sadece lsa'y ldrdkleri iin demeleri ge
reken borcun peinatdr.
Benjamin Netanyahu'nun entelektel sefillii ve a
ron'un kltrel tarall onlar gereklie kar kr etmi
tir. Onlar Amerika Birleik Devletleri'ni kendi smrgeci
proj eleri adna kullanabileceklerini hayal ediyorlar, oysa
kendilerinin, ok daha iddial bir projenin, hedefleri arasn
da Israil halkna pahalya patlamas son derece muhtemel
olan ok kapsaml bir projenin basit bir arac olmaktan te
rolleri yoktur. 105 Kahin Yeremya'nn anda olduu gibi,
sraillilerin liderleri yanl taraf semiler, kendilerini inti
hara srkleyecek bir seim yapmlardr.
Onlarn seiminin gze almay gerektirdii baka bir
risk, dnyann her tarafndaki Yahudi topluluklarnn b
yk ksmn girdaba srklemektir. Israil'in uluslararas
104) Bkz. Gilber Achcar, The Clash of Barbarisms: September 1 1 and he Maling
of he New World Disorder (New York: Monthly Review Press, 2002), s . 92-98.
105) A.g.y., s . 81-85.

135

arenadaki tutumlar, bu tutumlarn her eitten Anti-Se

mitiklerin ellerine verdii bahaneleri grmezlikten gelsek
bile, Yahudi devletini dnyann her tarafndaki insanlar
dan nefret eden bir konuma sokuyor. Nazizmin kn
den neredeyse altm yl sonra anti-Semitler, dnmek
ten asla vazgemedikleri, ama Nazizmin zulmnden kur
tulanlar hala saken dile getiremedikleri fikirlerini yk
sek sesle karmaya balyorlar. Kuzey Amerikal ve Avru
pal Yahudi cemaat liderlerinin Israil'le kaytsz artsz z
delemeyi semeleri, temsil ettiklerini savunduklar ce
maatler asndan lmcl sonular dourma riskiyle
ykldr. Onlar da laya'nm Kitab'n yeniden okusalar
ve broken reed meseli zerine dnseler iyi ederler.
Dorudur, Amerika Birleik Devletleri ve Avrupa'daki
Yahudi kurumlarnn yeni liderleri, atalarnn kltryle
ekillenmi metinlere dair bilgilerini kendi balarn ay
ramayacak durumdadrlar. Fakat, ufukta grnen felake
tin sorumluluunu dnyann her tarafndaki Yahudi top
luluklarnn genellikle kendilerini ne karm szcleri
de paylaacaklardr. Onlar, gen Yahudi devletini uyar
mak zere Diaspora'da geen yzyllar boyunca birikmi
deneyimlerine dayanarak hareket etmek yerine, kaba
gten, bir ABD'li deniz piyadesi kadar acmasz olabile
cek bir Yahudi parat imajyla bylenmi haldedir
ler. Anlalan o ki, bir zamanlar haklar tannmam olan
Yahudilerin, nihayet bakalarnn haklarn hi kafaya
takmadan bir hayat srme frsatn bulmu olmalarndan
byk keyif duyuyorlar.
1 36

yleyse,

yaklamakta olan felaketten kanlamaz m?

Kesinlikle hayr. Marjinalletirilmi ama her zamankinden
daha fazla kararl olan srailli muhalifler, bu felaketin en
gellenebilecei ihtimali zerine kumar oynuyorlar. Haklan
(ilk bata Filistinlilerin haklarn, ama ayn zamanda, iin
de yaadklar toplumun temeli olarak genel haklan) savu
narak, yurttalar olarak kendi varlklarn kurtarmak uru
na mcadele ettiklerini biliyorlar. srail toplumu bodosla
ma duvara doru gidiyor. Siyah Kadnlar hareketi, srailli
Kadnlar Bar Koalisyonu eylemcileri, Gu alom ve Ta
ayu, insan haklan rgtleri ve boyun emeyi reddeden as
kerler ile subaylar, bu intihan engellemek amacyla mca
dele ediyorlar. 106
Biz igale kar savayor, kaba kuvvete dayal politika
lara direniyor, Arap-slam dnyasna kar rknt verici
etnik temizlik ve topyekun sava ihtimallerinin ortaya
kmasn nlemeye alyoruz. Fakat biz ayn zamanda,
srail'i tepeden trnaa kadar silahl, ama giderek daha
fazla tecrit edilmi olarak yeni bir gettoya kapatan 'tec
rit'in felsefesine de itiraz ediyoruz. Biz, teki tarafn bir
likte var olma ihtimaline inanmasndan vazgemesini n
lemek iin at pencerelerini ibirlii ve dayanmaya ak
tutuyoruz. Bizim izgimiz, son srat kendi ykmna do
ru yol alan bu toplumu rayndan karmay hedefleyen bir
direni tavrdr (bazlar bu tavrn bir sevme ekli olduu
nu da syleyeceklerdir) . Bizim aramzda yer alp da ibir106) laya 36:6 (King James versiyonu): " ite sen u krk kam denee, M
sr'a gveniyorsun. Bu denek kendisine yaslanan herkesin eline batar, deler. fi
ravun da kendisine gvenenler iin byledir.

137

liine yanamayan srailliler ve yine aramzdaki dnya

yurttalar, bu lkenin lgnca Masada'ya doru gitmesi
ni cesaretlendirmekten baka ie yaramayan dokunulmaz
lklara son verilmesi iin elimizden gelen her abay har
camalyz. Baarabilecek miyiz? Hibir ey kesin deildir.
Fakat bunun mmkn olabilmesinin de tek yolu vardr:
Kumar hayat zerine oynamak.

138

NGLZCE EVRYE SONSZ

A Tombeau Ouvert'in (Ak Bir Mezar) yaynlanmasn

dan sonra eitli vesilelerle, lke dnda olduum zaman
larda bile, Israil toplumunu sarm olan delilii anlatrken
ipin ucunu karp karmadm merak etmiimdir. Ayr
ca, analizimin fazla tek yanl, Israil'in anti-smrgeci hare
ketinin yelerine byk strap veren fke, utan ve acizli
in karm olan bir duygu halinden fazla etkilenmi olup
olmadn da merak ediyordum.
Ancak lsrail'e her dnmde, her haftann gazetelerini
okuyuum ve radyo haberlerini dinleyiimde, ne yazk ki
gereklii arptmam olduumu, bu kitab yeniden kale
me alacak olsaydm da metne kesinlikle daha lml bir ton
katamayacam yeni batan fark etmekteyim.
1 40

Avraham Burg Le Monde'da yle yazmt:

Siyonizm ld, katilleri Kuds'teki kabine masasnda otu
ruyorlar. Ulusal yeniden douumuzda gzel olan her eyin
kkn kazmak iin hibir frsat karmadlar. Siyonist dev
rim iki ayaa dayanyordu: adalete susamlk ve yurttalk
etiine adanm bir ynetici ekip. Fakat artk ikisi de yok
olup gitti. srailli ulusu bugn artk yozlama, bask ve ada
letsizlie yol vermi utanmaz bir yndan baka bir ey deil
dir. Siyonist macerann sonu oktandr kapmza dayanm
halde. Evet, bizim son Siyonist kuak olma ihtimalimiz ok
fazla. Geriye bir Yahudi devleti kalacak -ehresi tannamaz,
iren bir devlet. ki bin yllk hayatta kalma kavgamzdan
sonra, bizim gerekliimiz yozlam bir kliin boyunduruu
altndaki bir smrgeci devlet, yasallkla ve yurttalk etiiy
le alay etmeyi matah bellemi bir devlet. Adalete burun kv
rarak idare edilen br devlet, hayatta kalma gcn kaybeder.
srail toplumunun geriye saym balamtr.

Avraham Burg'un Siyonizm anlayna katlabilir ya da

katlmayabiliriz. Ama, Siyonist hareketin asli figrlerinden
birinin, eskiden srail parlamentosunun bakanln yap
m, Yahudi Ajans'nn banda bulunmu, Ulusal Dinci
Parti'nin tarihsel lideri ve kabine yesi Yossef Burg'un olu
olan bir adamn ancak ve ancak bu kitabn tezini pekitir
meye yarayan dorultuda sonulara varm olduunu da
grmezlikten gelemeyiz.
Hayr, elinizdeki kitapta abartlm olan ya da abartl e
kilde ktmser bir tablo olarak izilen hibir yan yoktur.
Sylediime ikna olmanz iin btn yapmanz gereken de,
alelade bir hafta olan 1 9-25 Nisan 2004 haftasnn gazetele
rini ap bakmanzdr. ite, birka haber:
141

srailli ynetmen David Ben Chetrit, ordu szcsyle ran

devusu iin gittii Savunma Bakanl'nn dnda duran
drt muhafz tarafndan ar yaraland. Askerler Chetrit'in
Filistinli bir intihar bombacs olduunu sanmlard. Sol
baca yle bir ezildi ki, doktorlar o bacan bir daha as
la kullanamayacak olmasndan korkuyorlar.

Eski nkleer teknisyen Mordechai Vaanunu, srail'in nk

leer cephanelii hakkndaki bilgileri yaynlamaktan dola
y arptrld on sekiz yllk mahkmiyetini tamamladk
tan sonra salverildi. Vaanunu'nun braklmasnn ertesi
sabah gnlk Maariv gazetesi, sokaktaki insanlara al
ternatif (Vaanunu hapiste mi kalmal, onu lkeden kov
mal m, yoksa ldrmeli mi?) arasnda bir seim yapma

larn istedii bir anketin sonularna yer verdi.

Hamas lideri Abdl Aziz Rantissi ve arabasnda bulunan
drt kiiye bir lsrail fzesiyle suikast dzenlendi; birka
hafta nce Rantissi'nin selefi, milyonlarca Mslmann di

ni reisi eyh Ahmed Yasin de suikasta uramt.

sraillilerin ounluu, srail'in gvenlii asndan nk
leer silahlara sahip olmann vazgeilmez bir nem tad
na inanyor. Yaplan anketlere gre, 'hkm gn' sila
h eer gerekirse btn blgeyi (besbelli, lsrail dahil ol

mak zere) havaya uuracak ekilde kullanlmal.

igal altndaki topraklarn iindeki duvar, Savunma Ba
kanl'nn aklad programdan bile daha byk bir
hzla rlyor.

Bunlar lsrail'deki gndelik delilii ortaya koyan sahne

ler. Bu kitabn her blmnde iddia edilen gereklerin ne
kadar geerli olduunu doruluyor ve vurguluyorlar.
George W. Bush'un kalc, kresel ve nleyici sava, s
rail Devleti'nin akldan yoksun vahetine de bir tr ulusla1 42

raras meruiyet kazandrd. Artk her ey, sanki Ak Bir

Mezar kitabmda anlatlan belirtilerin istisnasz her biri
(hedef seilerek dzenlenmi suikastlardan tutun, idari hu
kuksuzluk blgeleri yaratlmas, lsrail'deki gzalt kampla
ryla onlarn ABD'nin kontrolndeki Kba, Irak ve baka
yerlerdeki benzerlerinin kurulmas, faizmin yenilgisinin
ardndan d nya apnda benimsenmi olan uluslararas hu
kukun askya alnarak, uluslararas kurulularn, zellikle
de Birlemi Milletler'in ntrletirilmesi ve gayri-insanile
tirilip, kendi kltr ya da dinsel inanlarndan soyutlan
m bir dmana kar tek tarafl inisiyitaf kullanmann ve
nleyici savan ilan edilmesine kadar) yeni uluslararas
stratejiye dahil edilmiesine yrtlyor.
Kukusuz, baz Arap ideologlarn yanl bir saptamayla
iddia ettikleri gibi, George W. Bush emirleri aron'dan al
yor deildir; ayrca, srailli stratejistlerin Amerikan yneti
mine szmalar veya ABD hkmetinin Washington'daki Si
yonist lobinin etkililiinden dolay gnlszce admlar at
malar gibi bir durum da sz konusu deildir. Bush'un top
yekun savann Barak'la aron'un savama ok benzemesi
nin sebebi, iki politikann da yeni-muhafazakar, rk ve tek

tarafl hareket etme yanls beyin takmlarnca gelitirilmi

olmasdr. Oradaki srailliler ve Amerikallar, son on be
yldr Yeni Dnya Dzeni stratejisini (gereklikteyse, yeni
Amerikan imparatorluunun kresel apta getirecei d
zensizlii) planlayp durmaktalar.
lsrail'in -iledii ktlklerle Bush ynetimini adna bir
'topyekun sava laboratuar' olma ilevi grerek- ABD poli
tikasnn uygulamaya konmasndan nce davranmasnn
143

sebebi, kendi neo-muhafazakar ekibinin Amerikal partner

lerinin Washington'da iktidar ele almalarndan birka yl
nce baa gemi olmasdr. Dolaysyla, uluslararas d
zenlemelerin ortadan kaldrlmas, tek tarafl kararlarla ha
reket etme ve kalc nleyici sava tehdidi gibi prensipleriy
le neo-muhafazakar stratejiyi ilk teste tabi tutmu olanlar
lsraillilerdir.
ite bu anlamyla, hem srail-Filistin ilikisinin proto
tipik halini kavramak hem de kresel dzeydeki gelime
lerin izledii yn doru analiz etmek istiyorsak, yalnzca
lsrail'in Filistinlilere kar uygulamaya koyduu sindirme
politikasnn deil, bunun yan sra, srail toplumuna ya
ylan sapkmlatrc etkinin de tehir edilmesi son derece
yerindedir. Zira, Bush ynetiminin halihazrda uygula
makta olduu politikalarla son srat felakete doru yol
alan, btn gezegendir.

1 44

 s ra i l ord u s u n u n , igal toprakl a r n d a yaayan savu n m a s z

F i l isti n h a l k n a y l l a rd r u yg u l ad i d d eti l s z b i r eki l d e
artt rme s ! , sadece Fi l isti n l i leri de i l , s ra i l top l u m u n u da u m uts u z l u a
s r k l e m ekte ve h e r iki tarafta d a g e ri d n o l mayan
bir i ntikam d uygusu yaratm aktad r. s ra i l anti-Siyonist so l u n u n
en n e m l i f i g rl e rinden b i ri olan v e o n y l l a rd r s ra i l igal i n e kar
Yah u d i l e r i l e F i l isti n l i l e r i n b i rl i i n i i na etmeye al a n
M i c h el Warschawski, bu kitab n d a , ig a l i n , kurban l a r ndan
ziyade igalciler zerindeki, yani bir btn olarak srail top l u m u ndaki
etki s i n i ele a l yo r ; R a m a l la h ' n yok e d i l m es i n d e n C e n i n katli a m n a ,
evleri n v e m lteci kamplar n n y e r l e b i r e d i l m es i n d e n
a m b u l a n s l ara ate e d i l m e s i n e , h asta n e l e ri n i g a l e d i l m e s i n d e n
F i l istin l i lerin can l kalkan o l arak k u l l a n l ma s n a d e i n i g a l i n
z al i m l i kl e ri n i n tah a m m l s n rl ar n n a s l z o r l ad n gste riyor . . .