Professional Documents
Culture Documents
com
a. L do chn ti
Mt trong nhng vn c bn ca i mi chng trnh gio dc ph thng
l i mi phng php dy hc, trong c i mi phng php dy hc Ton.
Vic i mi phng php dy hc Ton hin nay l nhm pht huy tnh tch cc
ca hc sinh qua khai thc vn dng nhng kh nng vn c, v t c, pht huy
tr lc trong hc sinh. Trong qu trnh ging dy trng PT bn thn chng ti
cng d rt nhiu tit dy ca ng nghip, trc tip bi dng hc sinh kh
gii, song chng ti nhn thy rng vic pht huy tr lc cho hc sinh cn rt nhiu
hn ch. Nhiu bi ton trong cc k thi nh Hc sinh gii, thi vo cc trng i
hc, c bit cc bi tp trong sch gio khoa khng n ni kh. Th nhng nhiu
hc sinh khng lm c mc du hc sinh c lm quen cc dng ton, bi
ging ca thy, qua sch v. ng trc nhng vn nh vy, lm th no p
ng c nhu cu i mi hin nay, lm cho hc sinh c hng th trong hc tp,
khng b ng trc cc bi ton kh. Chng ti thy vic pht huy tr lc cho hc
sinh, p dng vo cng tc bi ng hc sinh kh gii bc u c mt s kt qu
nht nh m chng ti mun trao i vi ng nghip. Trong bi vit ny chng ti
xin cp n vic pht huy tr lc cho hc sinh trong vic khai thc mt s bi
ton bt ng thc n gin trong chng trnh Ton- THPT lp 10 qua khai
thc cc ng dng ca n nh tm gi tr ln nht, gi tr nh nht, bi ton nhn
dng tam gic, bi ton gii phng trnh, bt phng trnh, ng thc vect nhm
pht huy t duy ton hc bi dng nng lc gii ton v lm ton cho hc sinh
qua pht huy c tr lc gip hc sinh khai thc c cc yu t cn thit trong
ton hc nhm bi dng cho cc em t duy sng to, linh hot trong mi vn .
ng trc m vn nh vy, lm sao p ng c nhu cu i mi hin
nay, lm cho hc sinh hng th,tch cc ch ng trong vic tip thu kin thc.
Chng ti xin c mt s trao i vi cc ng nghip l trnh by minh ho bng
mt s bi ton bt ng thc qua khai thc ng dng vn dng gii cc bi
ton c lin quan nhm Pht huy tr lc cho hc sinh kh gii qua khai thc
mt s bi ton n gin trong chng trnh ton 10-THPT. Chng ti thnh
tht mong c s gp chn thnh ca cc c gi bn thn chng ti ngy
c mt hon thin.
B. ni dung
1. T mt bi ton n gin n vic khai thc ng dng n.
Chng minh cc bt ng thc, ng thc lun l nhng ti hp dn. Vi
bi vit ny ti mun gii thiu mt s bt ng thc, ng thc hnh hc c
Ng Quang Vn- Trng Xun Sn: Trng THPT Qunh Lu 4, Ngh An www.mathvn.com
www.MATHVN.com
Cch 1: (a b)(a 2 b2 ) 0
( a b ) 2 ( a + b) 0
(*) a 3 a 2 b + b 3 ab 2 0
a 2 (a b) b 2 (a b) 0
( a b )( a 2 b 2 ) 0
(a b) 2 (a + b) 0
Ng Quang Vn- Trng Xun Sn: Trng THPT Qunh Lu 4, Ngh An www.mathvn.com
www.MATHVN.com
a3 + b3 b3 + c3 c3 + a3
+
+
2(a + b + c ) (1)
Bi 1: Cho a, b 0 , chng minh rng
ab
bc
ca
a 3 + b3 + c 3 a 2 bc + b 2 ac + c 2 ab .
Chng minh.
p dng bt ng thc (*) ta c a3 + b3 ab(a + b)
b3 + c3 bc(b + c)
a3 + c3 ac(a + c)
Cng v vi v cc bt ng thc trn ta c
2(a3 + b3 + c3) a2(b + c) + b2(a + c) + c2(a + b) (1)
Mt khc p dng bt ng thc Csi cho hai s thc khng m ta c
2
2
2
a2(b + c) + b2(a + c) + c2(a + b) 2a bc + 2b ac + 2c ab (2)
a3
b3
+
1.
Bi 3. Cho a > 0, b > 0 v ab = 1. Chng minh rng
1+ b 1+ a
Chng minh.
a3 + b3 + a4 + b4
1.
Bt ng thc cn chng minh tng ng vi
2+ a +b
p dng bt ng thc (*) v bt ng thc Csi cho hai s khng m ta c
a3 + b3 + a4 + b4 ab(a + b) + 2a2b2 2 + a + b
=
= 1 (pcm).
2+ a +b
2+ a +b
2+ a +b
Ng Quang Vn- Trng Xun Sn: Trng THPT Qunh Lu 4, Ngh An www.mathvn.com
www.MATHVN.com
1
1
1
3
+ 3+ 3
(2)
3
abc
a
b
c
27a + 1 3a(3a + 1)
27b + 1 3b(3b + 1)
27c + 1 3c(3c + 1)
Suy ra
(1)
(2)
5b 3 a 3 5c 3 b 3 5a 3 c 3
+
+
a + b + c.
ab + 3b 2 cb + 3c 2 ac + 3a 2
Ng Quang Vn- Trng Xun Sn: Trng THPT Qunh Lu 4, Ngh An www.mathvn.com
www.MATHVN.com
Chng minh.
p dng bt ng thc (*) ta c
a3 + b3 6b3 ab(a + b) 6b3 = b(a2 + ab 6b2) = (ab + 3b2)(a
2b)
5b 3 a 3 (ab + 3b 3 )(2b a )
5b 3 a 3
2b a
ab + 3b 2
5c 3 b 3
5a 3 c 3
2
c
b
2a c
Tng t
,
cb + 3c 2
ac + 3a 2
2
2
2
2
2
2
3
a + ab + b
b + bc + c
c + ac + a
Chng minh.
p dng bt ng thc (*) ta c a3 + b3 ab(a + b)
a 3 a 2 b + ab 2 b 3
3a 3 a 2 b + ab 2 + a 3 + a 3 b 3
3a 3 a(a 2 + ab + b 2 ) + (a b)(a 2 + ab + b 2 )
a3
2a b
2
2
3
a + ab + b
b3
2b c
c3
2c a
Tng t
, 2
2
2
2
3
3
b + bc + c
c + ac + a
www.MATHVN.com
Chng minh.
p dng bt ng thc (*) ta c (x3)3 + (y3)3 x6y3 + x3y6
2x9 + y 9 x6 y 3 + x3 y 6 + x9
2x9 + y 9 x3 (x6 + x3 y 3 + y 6 )
Tng t
2x9 + y 9
x3
6
3 3
6
x +x y +y
2y9 + z9
2z 9 + x9
3
y , 6
z3
6
3 3
6
3 3
6
y +y z +z
z +z x +x
.
a 3 + abc + b 3 b 3 + abc + c 3 a 2 + abc + c 3 abc
Chng minh.
p dng bt ng thc (*) ta c a3 + b3 ab(a + b)
a3 + b3 + abc ab(a + b + c)
Tng t
1
c
a 3 + abc + b 3 abc(a + b + c)
1
a
1
b
, 2
3
3
abc(a + b + c) a + abc + c
b + abc + c
abc(a + b + c)
3
www.MATHVN.com
1
x + y + 3 xzy
y + z + 3 xyz
1
z + x + 3 xyz
1
3
xyz
a3
b3
c3
+
+
= 1.
Bi 13. Cho a, b, c >0 tho mn 2
a + b 2 + ab b 2 + c 2 + bc a 2 + c 2 + ca
Tm gi tr ln nht ca biu thc S = a + b + c
Nhn xt 7: Vic chng minh cc bi 10,11,12,13 khng kh, nu bit s dng linh
hot cc bi ton ng t bi 9. Nu HS khng bit vn dng bi 9(tc s vn
dng v d 1). Th e l kh lm i vi cc em HS(k c i tuyn HSG).
3
a
a a
a
= +
+
1
b
b b
b
a b c
a b c
+
+
+ + . Trong a, b, c l
Bi 14. Chng minh rng
b c a
b c a
cc s thc dng.
Chng minh.
a
+1
p dng bt ng thc (*) ta c
b
b
b
Tng t + 1 +
c
c
c
c
c
c
+1 +
,
.
a
a
a
www.MATHVN.com
a b c
a b c
a
b
c
b + c + a +3 b + c + a + b + c + a
a
b
c
+
+
3
b
c
a
(1)
(2)
a
b
c
= X;
= Y;
= Z . Ta li c bi ton
b
c
a
mi sau
Bi 15. Chng minh rng X 3 + Y 3 + Z 3 X + Y + Z . Trong X, Y, Z l cc s
thc dng v XYZ=1.
Nhn xt 9: T bi ton va nu, nu chng ta t x=3a; y=3b,z=3c. Th ta c th
gii bi ton 5 n gin hn.
Bi 16: Cho ba s a, b, c tho mn iu kin a + b + c = 0. Chng minh rng
27a + 27b + 27c 3a + 3b + 3c.
HD: Bi ton ny tr v vic chng minh BT x3+y3+z3 x+y+z. p dng bi ton
15, ta c ngay kt qu.
Nhn xt 10: Ta li c bi ton mi tng qut bi ton 15 sau y.
Bi 17: Cho m l mt s khng m; x, y, z l 3 s tho mn: x+y+z=0.
Chng minh rng m3x+m3y+m3z mx+my+mz.
Nhn xt 11: T bi ton tng qut trn,qua qu trnh phn tch, nhn nh pht
huy t duy sng to cho hc sinh ta xy dng bi ton tng qut v d 1
Bi 18 (bi ton tng qut v d 1)
Cho a1, a2,..,an l cc s thc khng m, n N * . Chng minh rng
a1n+1 + a2n+1 + .. + ann+1 a1a2..an(a1 + a2 + .. + an).
Chng minh.
p dng bt ng thc Csi cho n + 1 s thc khng m ta c
a1n+1 + a1n+1 + a2n+1 + .. + ann+1 (n + 1)a12a2an
Ng Quang Vn- Trng Xun Sn: Trng THPT Qunh Lu 4, Ngh An www.mathvn.com
www.MATHVN.com
a1
2n+1
a1
+ a2 +...+ an
n
a1 + a2
n
a2
2n+1
+ ...+ an
+ ...+
an
a1 + a2 + ...+ an
n
2n+1
1 1
n a1
n+1
1
+
a2
n+1
1
+ ...+
an
n+1
Chng minh.
p dng bt ng thc tng qut ca bt ng thc (*) ta c
1
a1
n+1
1
+
a2
n+1
1
+ ...+
an
n+1
1 1 1
1
+ +...+ (1)
a1a2 ...an a1 a2
an
a1
2n+1
a1
+ a2 +...+ an
n
a1 + a2
n
a2
2n+1
+...+ an
+...+
an
a1 + a2 +...+ an
n
2n+1
1 1
1
1
+ +...+ (2)
na1a2 ...an a1 a2
an
www.MATHVN.com
(**) a 4 + b 4 a 3 b ab 3 0
a 3 (a b) b 3 (a b) 0
( a b)(a b)( a 2 + ab + b 2 ) 0
( a b) 2 ( a 2 + ab + b 2 ) 0
a a
b
b b
a
a + b.
Chng minh.
2
2
Bt ng thc cn chng minh tng ng vi a + b a b ( a + b) . y
chnh l bt ng thc (**) cho hai s dng a v b nn ta c iu phi chng
minh.
4
4
4
3
3
3
Bi 3. Chng minh rng a + b + c a bc + b ac + c ab .
www.MATHVN.com
a4 + c4 a3c + ac3
Cng v vi v cc bt ng thc trn ta c
2(a4 + b4 + c4) a3(b + c) + b3(a + c) + c3(a + b). (1)
Mt khc p dng bt ng thc C si cho hai s khng m ta c
3
3
3
a3(b + c) + b3(a + c) + c3(a + b) 2a bc + 2b ac + 2c ab
(2)
a b c
a b c
Bi 4. Cho ba s dng a, b, c. Chng minh rng + + + +
b c a
b c a
Chng minh.
4
a
+1
p dng bt ng thc (**) ta c
a a
1 +
b b
b
b b
+1
1 +
c
c
c
a +1
c c
1 +
a a
a b c
+ + +3
b c a
a
b
c a b c
+
+
(1)
+
+
+
b
c
a b c a
a
b
c
+
+
3 (2)
b
c
a
3
a b c
a b c
v p dng kt qu Bi 9. ta c + + + + (3)
b c a
b c a
Ng Quang Vn- Trng Xun Sn: Trng THPT Qunh Lu 4, Ngh An www.mathvn.com 11
www.MATHVN.com
2 x 16 + y 16
2 y 16 + z 16
2 z 16 + x 16
+ 12
+ 12
x4 + y4 + z4
12
8 4
12
8 4
12
8 4
12
x +x y +y
y +y z +z
z +z x +x
trong x, y, z l ba s thc dng.
Chng minh.
p dng bt ng thc (**) ta c
(x ) + (y )
4 4
4 4
x12 y 4 + x 4 y 12
2 y 16 + z 16
2 z 16 + x16
4
y , 12
z4 .
12
8 4
12
8 4
12
y +y z +z
z +z x +x
(a
1 1 1
+ b5 + c5 3 + 3 + 3 3(a2 + b2 + c2 )
a b c
Chng minh.
p dng bt ng thc tng qut ca bt ng thc (**) cho n = 3 ta c
a5 + b5 + c5 abc(a2 + b2 + c2) (1).
Mt khc p dng bt ng thc Csi cho ba s dng ta c
1 1 1
3
(2)
+ 3+ 3
3
a b c abc
www.MATHVN.com
xy
yz
zx
+ 5
+ 5
1.
5
5
x + xy + y
y + yz + z
z + zx + x 5
5
Chng minh:
5
5
2 2
p dng (***), ta c: x + y + xy ( x + y ) x y + xy
xy
xy
1
z
=
=
5
2 2
x + xy + y
xy + ( x + y ) x y
1 + ( x + y ) xy x + y + z
5
Tng t
yz
x
zx
y
; 5
5
5
x + y + z z + zx + x
x+ y+z
y + yz + z
5
a 2 b2 c 2 d 2 a b c d
+ + + + + +
b2 c 2 d 2 a 2 b c d a
Bi 11. Cho a1, a2,,an l cc s thc dng (n 3, n N). Chng minh rng
(a
n
1
a + a +...+ an1
1
1 n a2 +...+ an a1 + a3 +...+ an
n
n 1
+ a2 +...+ an n + n +...+ n
+
+...+ 1 2
a1
a2
an
an n 1
a1 a2
www.MATHVN.com
Chng minh:
Gi M l trung im BC
Ta c: GA + GB + GC = 0
GA = GB + GC
GA = 2GM GA + 2GM = 0
G
B
Nhn xt 14: Nh vy v d trn ta biu th GA qua 2 vect GB, GC. Do G
thuc min trong tam gic ABC, cho nn G chia din tch tam gic ABC thnh 3
phn bng nhau c din tch l S1, S2, S3 ln lt l din tch tam gic GBC, GCA,
GAB v bng
1
S ABC v th (I) S1 GA + S 2 GB + S 3 GC = 0 . iu ny cho ta lin
3
B 'C B1C KC
B 'C KC
MA' KC
(v B'C = MA')
=
=
=
AM B1A AH
AM AH
AM AH
Ng Quang Vn- Trng Xun Sn: Trng THPT Qunh Lu 4, Ngh An www.mathvn.com 14
www.MATHVN.com
1
S1 2 MB.KC KC MA'
=
=
=
S 2 1 MB.AH AH MA
2
S
MA' = 1 MA (*)
S3
S
Tng t MB ' = 2 MB
S3
A
B1 K
M
B'
H
C
A1
(**)
A'
S S
T (*) v (**) ta suy ra MC = 1 MA 2 MB
S 3
S3
S1 MA +S 2 MB +S 3 MC = 0
I
B
S1
a
Nhn xt 16: Ta thy v tr M thuc min trong tam gic, vy ABC nhn th tm O
ng trn ngoi tip ABC thuc min trong. Do , ta c bi ton mi.
Bi 4: Cho ABC nhn, BC = a, CA = b, AB = c. Gi O l tm ng trn ngoi
tip ABC.
Chng minh rng: OAsin 2A + OB sin 2B + OC sin 2C = 0 (4)
Ng Quang Vn- Trng Xun Sn: Trng THPT Qunh Lu 4, Ngh An www.mathvn.com 15
www.MATHVN.com
Nhn
17:
ta bnh
v hng (2) khi xut hin
phng
xt
Tkt qu bi ton 2, nu
1
IA.IB, IB.IC, IC.IA . V s dng cng thc AB.AC = (AB 2 + AC 2 BC 2 ) .
2
(Tht vy CB = (AB AC) CB 2 = (AB AC)2 ).
Ta li c bi ton mi sau.
1
a 2 IA 2 + b 2 IB 2 + c2 IC 2 + 2ab (IA 2 + IB 2 a 2 ) +
2
1
1
2ca (IC 2 + IA 2 b 2 ) + 2ab (IA 2 + IB 2 c2 ) = 0
2
2
(a2 + ab + ac) IA2 + (b2 + ba + bc) IB2 + (c2 + ca + cb) IC2 - abc(a + b + c) = 0.
a(a + b + c) IA2 + b(a + b + c) IB2 + c(a + b + c) IC2 = abc (a + b + c)
aIA2 + bIB2 + cIC2 = abc.
IA 2 IB 2 IC 2
+
+
=1.
bc
ca
ab
Ng Quang Vn- Trng Xun Sn: Trng THPT Qunh Lu 4, Ngh An www.mathvn.com 16
www.MATHVN.com
Ta suy ra
VT 2abc (sin2A + sin2B + sin2C) - 2abc. OM(OAsin 2A + OB sin 2B + OC sin 2C)
= 2abc. 4sinA. sinB. sinC = a2b2c2
Ci mu cht ca bi ton ny, l xut hin a2(b2 + c2 - a2) = 2abc cosA.sinA, O l tm
ng trn ngoi tip ABC nhn. Do , ta lin tng v vn dng bi ton 4.
Nhn xt 21: T bi ton trn c s xut hin a2(b2 + c2 - a2) khi ta ngh ngay
n cosA Do vy, nu bit kt hp vi cch gii bi ton 1, ta c th vn dng
gii bi ton sau.
Ng Quang Vn- Trng Xun Sn: Trng THPT Qunh Lu 4, Ngh An www.mathvn.com 17
www.MATHVN.com
a cosC
HA' = CB ' =
HA
c cosA
b cosC
tng t HB ' = CA' =
HB
c cosB
(9')
B1
H
(9'')
B
a cosC b cosC
T (9') v (9'') ta suy ra HC =
HA
HB
c cos A
c cosB
a
b
c
HA +
HB +
HC = 0
cos A
cos B
cosC
1
1
1
2
HA
+
HB
+
HC
=0
b + c2 a 2
c2 + a 2 b 2
a 2 + b 2 c2
B'
A1
A
'
2.2.
Trong qua trnh ging dy ngi gio vin cn phi bit cch h ng d n
nhm cung cp cho cc em hc sinh cc phng php tip cn loi bi
ton v thng xuyn t cu hi bi ton ny c th khai thc t
bi ton no? ng dng ca n ra sao?
2.3.
2.4.
Ng Quang Vn- Trng Xun Sn: Trng THPT Qunh Lu 4, Ngh An www.mathvn.com 18
www.MATHVN.com
2.5.
C kt lun.
Khai thc tim nng sch gio khoa, ng dng cc bi ton n gin sch gio
khoa vo gii cc bi ton khc nhm pht trin tr lc cho hc sinh l vic lm cn
thit i vi mi gio vin, qua pht trin cho hc sinh t duy ton hc, c kh
nng vn dng v s linh hot trong gii quyt vn . i t nhng vn n gin
gii quyt cc vn phc tp ph hp vi qu trnh nhn thc ca hc sinh, t
lm cho hc sinh yu thch v hng say hc tp mn ton hn.
Bng cch ny trong thi gian qua c nh trng phn cng ging dy v bi
dng hc sinh gii khi 10, 11, 12 bc u thu c kt qu ng khch l.
Qu trnh vn dng chuyn trn vo ging dy c khong 80 % hc sinh gii
quyt c 85% cc bi tp trong sch gio khoa, 19% hc sinh gii quyt trn vn
cc bi tp sch gio khoa. Chnh v th trong qu trnh bi dng hc sinh gii t
13/14 em trong c 2 gii nh v 5 gii ba; trong cc k thi i hc 4 nm tr li
y nm no cng c Hc sinh u i hc c im cao nht huyn.
Trn y l mt s kinh nghim ca bn thn chng ti c rt ra trong qu
trnh ging dy v bi dng hc sinh gii. Bn thn chng ti thy rt quan trng
v rt thit thc trong cng vic dy hc c bit l cng tc bi dng hc sinh
gii nh hin nay, nn mnh dn a ra. Rt mong cc cp chuyn mn ng gp
kin, b sung bn thn ngy cng hon thin hn v c nhiu kt qu tt hn.
Xin chn thnh cm n !
ng tc gi
Ng Quang Vn- Trng Xun Sn: Trng THPT Qunh Lu 4, Ngh An www.mathvn.com 19
www.MATHVN.com
S gio dc v o to ngh an
Trng thpt qunh lu 4
ng tc gi
Ng Quang Vn-Trng Xun Sn
Ng Quang Vn- Trng Xun Sn: Trng THPT Qunh Lu 4, Ngh An www.mathvn.com 20