You are on page 1of 51

Hisham Kamal

www.kutub.info ، ‫  ها اب


آ‬
%‫"ر‬#' ‫ ا‬$() ، *%+‫ت ا‬-. / 01 ‫ ا‬2 !"#$

1
‫‪Hisham Kamal‬‬

‫  ا
ا  ا‬
‫ﻣﻘﺪﻣــــﺔ ‪:‬‬
‫‪+ +‬ي ا )رب ا&‪ ! "# $%‬ءل      اه  أ و ه  ذا 
 ا‬
‫‪56‬آ ‪ #‬ا‪)3 0‬ام ا‪ /01‬ا‪    .‬ا ‪-‬ت ‪...‬و هأ; أ‪:‬م ‪ % 6‬ا&‪
9‬ة " ‪+ +‬ي‬
‫ا )رب ‪.‬‬


 ا‪)3 0‬ام ا‪ /01‬ا‪    .‬ا ‪-‬ت ‪ ? ) )#‬ا‪>0‬ب و ‪ $‬أ‪
6‬زه و أه <‬
‫ه أن ا‪ /01‬ا‪ B .‬ا)ور اول  ا ‪  A‬ا ‪   A9‬ا و ه@ا ‪ ! "#-‬ءل‬
‫آ‪ FG1 H‬ا‪ /01‬ا‪ .‬ا ‪E‬ر و ا ‪  A‬ا ‪  A9‬وا >‪  /‬ر‪ D‬ا‪ I  0‬رات‬
‫ا  ‪0N #‬ت ا  ‪ /01# ?)3‬و ه@ا ;‪
M‬ا   
‪ ? L‬و‪ K:‬و ?‪<-‬د و  ‬
‫‪ FG1  ? 
Q6‬إ; ج ا‪  #‬و‪ K:‬ا‪ $:‬و )د  ل و ? ‪ /01# ?)3‬ا‪. $:‬‬

‫و ‪ /-‬أن !‪9‬ن ‪+ + # #‬ي ا )رب أن !‪ #‬ا ?‪ D? $‬ا‪ /01‬ا‪0 .‬ف ‪FG1‬‬
‫" 
ص  ‪) $‬ة  ‪0‬ق ا ‪ $‬و ‪<   $6G 6‬ن ‪ B6‬و ه@ا ;‪
M‬ا ‪)9 #‬س ا‪ &T‬‬
‫ا ل ا ‪ > 9‬ا ‪ ..  )#G‬و ‪ "@6‬و ‪<? " # 6‬رات ا‪)3 0‬ام ا‪ /01‬ا‪9! ): .‬ن ذو‬
‫?<رات ‪ YW‬و ? ‪+‬ة  أي ‪ X3‬أ‪ "   ?
W‬ا) ) ? 
ص ا ‪  $‬ه@ا‬
‫ا ‪-‬ل و ‪ YZW‬ان ‪0‬ق ا ‪  16 $‬إ ? ‪ /01# ?)3‬ا‪. .‬‬

‫و ‪ )6 9‬ان ;‪  #‬ان آ‪)> F


] $‬أ ‪E36‬ة ; ‪-;\6 < A 1‬ز ?‪< >[Z F‬‬
‫‪)>; A6‬أ ‪  0‬ه@‪ L‬ا‪E3‬ة ? ‪ ....‬و " ان !‪ #‬ا;‪ /Y Q6   ? )   B‬و إ; ‬
‫;‪ # /Z; ? 1‬أ;&‪ # ... A‬ه ا‪
^  #‬و ‪E BA9‬ر ‪ 9‬أ;‪? K‬‬
‫ا ‪E‬ر  ‪ ##‬و    و ا‪ $G‬ا>‪
Q‬ي ه ?‪)Z‬ر ? ?‪Z‬در ا‪#‬م و !‪
E‬ه ‪....‬‬
‫آ‪ ? $‬ه ?‪#E‬ب ?‪+ + "A‬ي ا  ‪)3‬م ‪ /01#‬ا‪ .‬ان !‪ )
!  6 DA G‬أن ! ‪ <? B #‬‬
‫آن ا أو ا 
  ‪  X3 +‬أ‪0 
W‬ق ا ‪ $‬ه ا&‪
9‬و ا`‪)6‬اع و‬
‫ا <رات ا‪  Y3‬ا‪)3 0‬ام ا‪ /01‬ا‪. .‬‬

‫ﻭ ﻟﺘﻜﻦ ﻋﻠﻲ ﻳﻘﻴﻦ ﺃﻥ ﻛﻞ ﺷﺊ ﺳﻮﺍﺀ ﻋﻠﻢ ﺃﻭ ﻣﺎ ﻛﺎﻥ ‪ ...‬ﻓﻬﻮ ﺳﻬﻞ ﻋﻠﻴﻚ ﻓﻲ ﺃﻱ ﻭﻗﺖ ﻭ ﺯﻣﺎﻥ‬
‫ﻓﻬﺬﺍ ﺍﻟﻌﻠﻢ ﻣﻬﺪﻱ ﺇﻟﻲ ‪..‬‬
‫ﻛﻞ ﻣﻦ ﻳﺆﻣﻦ ﺑﺄﻥ ﺍﻟﻌﻠﻢ ﺣﻘﻴﻘﺔ ‪ ...‬ﻗﺒﻞ ﺃﻥ ﻳﻜﻮﻥ ﻃﺮﻳﻘﺔ !!!‬
‫ا‬
‫هــــــ م آ ل
ر‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻋﻦ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻟﺒﻴﺎﻧﺎﺕ‬

‫‪2‬‬
‫‪Hisham Kamal‬‬

‫‪ -1‬ات ‪: DATA‬‬
‫ه& ا‪%‬ر‪ $‬م أو ا"وف أو ا"!ز أو ا ت ا    ا ا ‬
‫!('‪ :‬ا"‪ (65)*$‬أو آ ‪ / 0‬ت‪.‬‬

‫‪ -2‬ا ت ‪: INFORMATION‬‬


‫ه& ‪ / 0‬ت ‪ 60789 *9‬أو ! ‪ 405 65‬أ‪ 23$‬ا‪ <5‬دة !‪. 68‬‬
‫!( ل ‪ :‬ا"‪ (6) *$‬وا"‪ (5) *$‬إذا ا‪ 0? &@ !
A5‬ا>"ب ‪ 6×5‬أ‪!! EF‬‬
‫!<‪
0‬ة‪.‬‬

‫‪ -3‬ا ات ‪: DATA BASE‬‬


‫ه& ‪ 0 K09‬آ‪"0E‬ة !‪ G‬ا! ت أو ا‪ / 0E‬ت و?"‪ I" 6J‬أو ‪H‬آ(" !‪G‬‬
‫‪ '6M9 I"N‬ا‪ <5L‬دة !‪. 68‬‬
‫!( ل ‪ :‬د‪ '0‬ا‪ 9 6‬ا‪R‬ي ‪ 2? '5I‬أ ء و?‪ 8‬و‪ GI‬وأر‪ $‬م ها‪  9‬ن !
‪8I‬‬
‫ا ه"ة ‪ GI‬أن ‪
? $ S"E5/‬ة ‪ / 0‬ت و‪ 4059‬ا‪ <5%‬د‪
? $ G! S‬ة ا‪ / 0E‬ت ه‪SR‬‬
‫ ‪V‬د‪ U‬ل ر‪ *$‬ا‪"5‬ك وا‪3‬ل ?‪ 2‬ا‪ W‬و?‪8‬ا‪ W/‬أو إد‪ U‬ل ا* ا‪"5‬ك‬
‫وا‪3‬ل ?‪ 2‬ر‪ *$‬ه ‪ W<9‬و?‪8‬ا‪ W/‬وه‪R‬ا‪.‬‬

‫‪  -4‬إدارة ا ات‬


‫‪DATABASE MANAGEMENT SYSTEMS‬‬
‫ه& !?‪ G! W‬ا‪"E‬ا!‪ X‬ا ه\ة ا‪9 &5‬م ‪ K0[ R0<85‬ا‪ Y Z‬ا  !‪G‬‬
‫‪
? $‬ة ا‪ / 0E‬ت‪.‬‬
‫!( ل ‪
 :‬إ‪_? @ J‬ء [
د 
‪ '0‬ا‪ 8I
! &@ 9 6‬ا ه"ة @‪ 59
$ ^/V‬ج‬
‫‪ ?b‬دة ‪ 09"9‬أ ء ا‪"5‬آ‪ G0‬أ 
‪ ً I‬أو ‪ 8? 09"5‬و‪ '(! ،*68I‬ه‪R‬ا ا' !‪G‬‬
‫أ‪
c‬و‪ Y Z‬إدارة ‪$‬ا?
ا‪ / 0E‬ت‪.‬‬

‫‪ -5‬أه  ا ات ‪:‬‬


‫أ‪ K0[ GI\A9-‬ا‪ / 0E‬ت  @ ا‪" ! 6 W/L‬ق !‪ ! 5‬ود‪ W0$‬و‪0839‬‬
‫و‪ *0789‬ه‪ SR‬ا‪ / 0E‬ت ‪ '6MI f0‬ا‪ &@ 6? ["5‬ا‪.'E5M‬‬
‫ب‪  5! -‬ا‪"0h5‬ات ا‪
9 &5‬ث @& ا‪ / 0E‬ت ا‪ /\A‬وإد‪ U‬ل ا‪_I
5‬ت ا_ز!‬
‫?‪9 25c ، 60‬ن دا‪ &@ ً Y‬ا‪3‬رة ا_‪
A5L Y‬ا!‪@ 6‬ر ‪. 6EN‬‬
‫ج‪ GI\A9 -‬آ* ه ‪ G! 'Y‬ا‪ / 0E‬ت ا‪ 59 &5‬وز ا‪ 0/ !b‬ت ا‪R9 &@ I"E‬آ"‬
‫‪ 60F <9‬و!‪ *j G‬إ["اء ‪ i‬ا‪ 0‬ت وا  ت ا‪R0<89 '05MI &5‬ه ‪
I‬و‪. ً I‬‬
‫د‪ GI\A9 2?
? M9 -‬ا‪ / 0E‬ت "‪ 28 ،! 5! WI‬ا" ‪ G0 k‬ا‪ 0?8‬ت‬
‫ا‪ / 0E <5A‬ت ا‪"E‬ة ?‪ G‬آ @ ا‪./%‬‬
‫هـ‪ 409 2?
? M9 -‬ا‪ I"M‬ا ! ‪ / 0E‬ت ا‪ E9 L f0 6 /\A‬ح أ‪I‬‬
‫!! ت ‪%‬ي ‪ W n0 oAp‬ا‪ &@ 4‬ا‪_Nb‬ع ?‪. 60‬‬

‫‪3‬‬
Hisham Kamal

: ‫" ا ات‬#$‫ و‬-6


. ‫ ا‬2‫
إ‬I
[ ‫ ن‬0 ‫ @ !! أو‬J‫ إ‬-‫أ‬
. 60‫ [ إ‬c ‫ ك‬8‫
ه‬9 * &5‫ وا‬I
‫ ت ا‬/ 0E‫ف ا‬Rc -‫ب‬
. qj
5‫ ً ! ت ا‬E9 ‫ ت ![دة‬/ 0 "00h9 -‫ج‬
. ‫ !! أو !! ت !
دة‬G? ‫_م‬5L‫ وا‬fE‫ ا‬-‫د‬
. ‫' ا< ت‬U‫ ت دا‬/ 0E‫* ا‬0789‫ و‬09"9 -‫هـ‬
. W78! ‫ ذج‬/ ‫" أو‬I‫ ر‬9 'p &@ ‫ ت‬/ 0E‫ ?"ض ا‬-‫و‬
‫ ت‬/ 0E & M‫ ا‬k5‫& أو اع ا<"?& أو ا‬Y 68‫ ب اع ا‬Mc -‫ز‬
.  !

: ‫ أاع ا ات‬-8


: ‫ ﻣﻦ ﺣﻴﺚ ﺍﳊﺠﻢ‬-‫ﺃ‬
‫( ﻣﺸﺮﻭﻋﺎﺕ ﺻﻐﲑﻩ‬1)
(a) Access (b) Paradox (c) FoxPro (d)DBASE
III+/IV
(e) R:BASE
‫( ﻣﺸﺮﻭﻋﺎﺕ ﻛﺒﲑﺓ‬2)
(a) Oracle
(b) SQL (Structured Query Language)
(c) DMS (Database Management System)
(d) IDMS (Integrated Database Management System)
(e) Informix
(f) Sybase
: ‫ ﻣﻦ ﺣﻴﺚ ﻃﺮﻳﻘﺔ ﺍﻟﻌﻤﻞ‬-‫ﺏ‬
Hierarchy Databases ‫' ﻫﺮﻣﻲ‬p ‫ ت ذات‬/ 0E‫ا?
ا‬$ (1)
Network Databases 0Ep ‫ ت‬/ 0
?‫ا‬$ (2)
Relational Databases W0Y_? ‫ ت‬/ 0
?‫ا‬$ (3)

‫ا(م‬
!! ‫ﻛﻴﻔﻴﺘﻪ‬ ‫ ﻭ‬....)*+
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺍﻟﻨﻈﺎﻡ‬
  ‫"ه ام‬#$ %&' ()‫ة ز‬+, - ‫أن دورة ة ام‬
‫"'" أو‬5 6‫م أ‬7 8, 9:+‫"أ ا‬%'‫ و‬, ‫م‬$ .‫"ا‬%+/‫ ا‬0) "$1‫"ام و‬2+/3
. ;<=‫' و@?"'> ام ا‬AB@

4
‫‪Hisham Kamal‬‬

‫‪"K EL) "#$‬د )‪ 0‬ا‪AJ‬ات '&‪ %‬ام ا=<;  ‪#,‬ل و'?‪+‬ج إ‪E‬‬
‫@‪Q5 'AB‬ري ‪"K "#$‬ة @‪3'"#‬ت @‪A9‬ن ‪N "O‬أت ‪. (MK‬‬
‫و)‪ 0‬ا‪%/W‬ب ا‪ U+$ (2‬أي ‪7‬م ه‪ A‬ا‪3+6‬ف ا‪ (S%‬ا‪Q-$ (B?R‬ا‬
‫ام واوف ا‪ , (M?R‬وا‪ (R#‬ا‪B@ 8+‬أ ‪. (MK‬‬
‫و@‪ ERJ‬ه‪ \Q‬ا‪R‬ا[ ‪R/Z$‬ء )‪ (X#) (='B =%N (:M+2‬ام ا‪R‬اد‬
‫@‪ , \'AB‬آ‪"?) (='N "5A' 1 R‬دة أو ‪AO‬ا‪"?) "K‬دة ‪A/ R‬ف '‪ ;+‬إ@‪.K%‬‬
‫‪ (X#) "K‬ه‪ \Q‬ا‪R‬ا[ ا‪ (#%J‬ا‪: (:M+2R‬‬

‫ا  ا‪-‬و‪ 0*+ :,‬ا ‪ , ./‬ا‪3‬ص ‪ ,‬وا‪-‬هاف‬

‫أول )‪) 0) (M‬ا[ دورة ة @‪ 'AB‬ا; ‪ [M?) ;+-' > ,‬ا‪7%‬ت‬
‫اه‪ )R+‬آ‪%‬ا ‪ "'"?+$‬ا‪ , (M9_R‬وآ‪ aQ‬ا‪:‬ص ا‪ , (+R‬وا‪W‬ه"اف ‪.‬‬
‫و@‪ %+#‬ه‪ \Q‬ا‪ 0) (MR‬أه; و أج ا‪R‬ا[ ‪X‬ح ‪) 8O$‬ا[ ا‪_R‬وع‬
‫‪ "'' f2g "5A' 1 > ,‬إ‪ (Ke‬ا‪ 8, dOA‬ا‪. (Mg, (MRK 8, [R#‬‬
‫و)‪ 0‬ا‪i‬ر‪g‬دات ا‪A‬ا‪"? (?e‬وث )_‪A9@ "O (M9‬ن ‪:‬‬

‫‪ .1‬ا‪:27‬ض اوح ا‪('A#R‬‬


‫‪9g .2‬وى آ[ ا‪ 8, 0M)#‬ا_آ( وآ‪ aQ‬ا‪AR‬رد'‪ 0‬وا‪3R#‬ء‬
‫‪ f=7 .3‬ا‪W‬ر‪$‬ح‬

‫‪ 8,‬ه‪ \Q‬ا‪ [M?) EMK lX' (MR‬ا; ا ‪"?' ) [9‬ث ‪8, .A‬‬
‫ا_آ( ‪ ,‬و'‪AeA) "'"?@ mB+J‬ع ا‪. (M9_R‬‬

‫‪ "#$‬ذ‪A=' a‬م )?‪ [M‬ا; )‪ mR5 m‬ا‪LKW‬ء ا‪_R‬رآ‪'AB@ (MRK 8, 0‬‬


‫دورة ة @‪ 'AB‬ام ‪ "'"?+$‬ا‪"'"?@ (M9_R‬ا د‪ , oO‬و'‪AeA) %+#‬ع‬
‫ا‪ (M9_R‬ه‪ 8‬ا=‪ (B‬ا‪ (//W‬ا‪"%' E+‬أ )‪ -‬ا‪ , [R#‬و‪K‬دة ) @‪A9‬ن ه‪\Q‬‬
‫ا‪ -K ;M9@ "O (M9_R‬ا‪ E+ 0M)#‬و‪ [M?R -A‬ا; وا‪"%‬ا ‪ 8,‬ه‪Q‬ا‬
‫ا‪ 8, . [R#‬ا‪ lX' lU‬أن @‪A9‬ن ا‪i‬دارة ‪ -‬درا'( آ‪p (,‬ي @‪U‬ات‬
‫@?"ث ‪7 8,‬م ا‪ [R#‬أو ‪MRK‬ت ا‪ [U_+‬دا‪ [6‬ا‪_R‬ة ‪ -9R' E+‬أن‬
‫@‪ mOA+‬و@‪A‬ا‪ .5‬ا‪39_R‬ت ا‪"$ 8, m=@ "O E+‬ا'‪ , -+‬وان إدارة ا; ا‪E+‬‬

‫‪5‬‬
‫‪Hisham Kamal‬‬

‫@"رك و@‪"5 8#‬ا )‪-‬م و‪ -@%6 0) 8A$ -+:r‬و@‪ mB+J‬أن @‪mOA+‬‬


‫ا‪39_R‬ت و@_‪" [%O -$ #‬و‪ -u‬أو ا‪3$i‬غ ‪ , -K‬و@‪A9‬ن ‪,‬ص ا‪X‬ح‬
‫أآ‪ [M?R v‬ا; ا‪Q‬ي '‪ "=+#‬إن ‪ 0J?+' (MRK‬آ‪ RM‬ا‪-5 [R#+/‬ز ا?‪, l/‬‬
‫أي )‪ ;7 (9‬ا‪)AM#R‬ت ‪ .‬و@‪ ;-:‬ا‪:‬ص ا‪RKw RJ' (+R‬ل ا‪X‬ح‬
‫وا‪ (J,R‬أو ا‪AA‬ل إ‪ E‬ا‪A+JR‬ى ا&‪ 8K‬ا=‪ 8/‬ا‪. 8R#‬‬

‫و@?"'" ا‪W‬ه"اف ه‪ A‬أ'‪ 0) ;-) L‬ا‪ (MR‬ا‪W‬و‪" E‬ورة ة ام‪> ,‬‬
‫'=‪A‬م )?‪ [M‬ا; ‪ ;-:$‬واآ‪_+‬ف ) ا‪Q‬ي '?ول أن '=‪A‬م ‪ .$‬ام ‪R-,‬‬
‫‪ . =RK‬و‪ "#$‬ذ‪' a‬ى )?‪ [M‬ا; ‪ 8,‬أي ‪A‬رة )‪A 0‬ر ‪;7‬‬
‫ا‪)AM#R‬ت @‪A9‬ن )‪ [? (%/‬ه‪ \Q‬ا‪. (M9_R‬‬

‫ا‪A)"2+JR‬ن ه; أول ا‪2gW‬ص ا‪+_R‬آ‪ 8, 0‬ا‪ (MR‬ا‪W‬و‪ 0) E‬دورة‬
‫ة @‪ 'AB‬ام ‪ [M?) ,‬ا; ‪ ,‬و)"' ام ا‪Q‬ي '=‪A‬م ‪"$‬ور )‪oJ‬‬
‫‪_RM‬وع ‪.‬‬
‫وا;‪ EQ‬ا  دة  ه@‪ L‬ا
[‪ #‬ه ‪:‬‬

‫‪O .1‬م )?‪ [M‬ا; ‪ m) (M$=R$‬آ[ )‪ 0‬ا‪"2+JR‬م و )"' ا_آ( ‪.‬‬


‫‪ f2M@ .2‬ا‪)AM#R‬ت ا‪ ;@ 8+‬ا?&‪A‬ل ‪. -MK‬‬
‫‪ ;X mOA@ .3‬وأ‪#$‬د ا‪_R‬وع ‪.‬‬
‫‪ ouA@ .4‬ا‪. x<+‬‬

‫و)‪ cd ; 0‬ه‪ \Q‬ا‪ (MR‬ه‪"5 '=@ 8‬وى '?‪A+‬ى ‪ y'#@ EMK‬ا‪(M9_R‬‬
‫و@‪ f2M‬ا‪W‬ه"اف‬
‫اه)اف ه‪ 8‬ا‪gW‬ء ا‪?) ;+@ 8+‬و( @?==‪36 0) -‬ل ام ا‪ "'"X‬أو‬
‫ا‪#+‬ف ‪36 -MK‬ل ا"را‪ . (/‬ا‪i‬دارة @=‪A‬م ‪ "#$‬ذ‪2@$ a‬ذ ا=ار ه[ @‪A‬ى‬
‫ا‪R+/1‬ار ‪ 8,‬ا?[ ا‪+=R‬ح ‪ (M9_RM‬أم ‪ . 1‬و‪ [ f‬و د ‪e6‬‬
‫ا ‪:‬ت ?‪: $I‬‬

‫• )‪ (KARX‬ا‪ ;-'" { 0)"2+JR‬ا‪zR‬ا‪ (7‬ا‪ 'AB+ (,9‬ام ‪.‬‬

‫‪6‬‬
‫‪Hisham Kamal‬‬

‫• ا ‪"K 8, (%‬م ا"‪A6‬ل ‪_) 8,‬آ[ ‪g%) (O3K - { (%75‬ة‬
‫‪. (M9_R$‬‬
‫• ا‪_R‬وع ‪"=+' 1‬م )‪ m‬أي ‪A7‬ع )‪ 0‬أ‪A7‬اع ا‪AB+‬ر ‪.‬‬

‫ا  ا‪67 0*+ : 5‬ت ا ت‬


‫> '=‪A‬م )?‪ [M‬ا; ‪%MB+) "'"?+$‬ت ا‪)AM#R‬ت ‪ 0) [9‬ا‪0)"2+JR‬‬
‫ا‪+_R‬آ‪ 8, 0‬ا‪ . (M9_R‬و)‪ 0‬ا‪ [</A‬ا‪ y'#+ ()"2+JR‬ا‪)AM#R‬ت ‪8,‬‬
‫ا_آ( ه‪: 8‬‬

‫‪ .1‬ا‪ Q6‬ا‪#‬ت )‪ 0‬آ[ ) '‪ f2‬ام ‪ ,‬و‪J‬ب ‪ ;X‬ا‪ (#‬ا‪($AMBR‬‬


‫)‪ 0‬آ[ ‪A7‬ع ‪" =%N‬ر‪ (5‬ا"‪ (O‬ا‪. ($AMBR‬‬
‫‪ f?, .2‬ا‪"+JR‬ات ا‪ ($A+9R‬ا‪_$ (2‬آ(‪.‬‬
‫‪ [RK .3‬ا‪3$=R‬ت ا_‪ m) (&2‬ا‪. 0:rAR‬‬
‫‪ .4‬ا=م ‪3B+/$‬ع ‪M‬أي وو‪}/ [9 me‬ال )‪ 0) (KARX‬ا‪$5i‬ت ‪.‬‬
‫‪Q2+) [RK (3) .5‬و ا=ار )@&‪ ;-@,‬دا‪ [6‬ا_آ(( ‪ ,‬ا‪(S%‬‬
‫ا‪_$ (B?R‬آ( ‪ ,‬وا‪R‬ذج ا‪W‬و( ا‪A5AR‬دة ‪_$‬آ(‬

‫‪ 8,‬ه‪ \Q‬ا‪Q%' (MR‬ل )?‪ [M‬ا; أ‪ ) ;-:+' 89 E&O‬ه‪ 8‬ا‪)AM#R‬ت ا‪E+‬‬
‫'?‪ -5+‬ا‪A#B+J' E+ 0)"2+JR‬ن أداء ‪ . ;-MRK‬وا‪"-‬ف )‪ 0‬ه‪\Q‬‬
‫ا‪ (MR‬أن '=‪A‬م )?‪ [M‬ا; ‪A meA$‬رة ‪ 0) [9‬ا_آ( وا‪W‬ه"اف ‪.‬‬
‫وا‪+_R‬آ‪A‬ن ‪ 8,‬ه‪ \Q‬ا‪ (MR‬ه; )?‪ [M‬ام وا‪A)"2+JR‬ن ‪,‬‬
‫وا‪A)"2+JR‬ن '‪AMvR‬ن )"''‪ 0‬ا‪ [U_+‬و)‪ A:rA‬ا‪ , [U_+‬و)?‪ [M‬ام‬
‫'?‪+‬ج ‪ mR5 (,#R‬ا‪3&:+‬ت ا‪$ (2‬م ا?‪_$ 8‬آ( ا‪Q‬ي '=‪A‬م‬
‫‪"$‬را‪ (KARX) [9g EMK .+/‬ا‪:(@1€ (MS/W‬‬

‫‪ 0) .1‬؟ ‪) :‬ا‪2gW‬ص ا‪AMR#' 0'QM‬ن دا‪ [6‬ا‪_R‬ة (‬


‫‪) .2‬ذا ؟ ‪) :‬أ‪( ;-MRK (B_7‬‬
‫‪ .3‬أ'‪ 0‬؟ ‪ ) :‬ا‪ (S%‬ا‪ -$ ‚?@ E+‬ا_آ( (‬
‫‪ E+) .4‬؟ ‪ ) :‬ز)‪ Q:@ 0‬ام (‬
‫‪ .5‬آ‪ y‬؟ ‪ Q:@ ;+' ) :‬ا‪5i‬اءات ا?( (‬

‫‪7‬‬
Hisham Kamal

‫[ ام‬M?) ‫ل‬ZJ' a‫" ذ‬#$ ;u


3#, ;<=‫ا ام ا‬Q‫"م ه‬2+J' 8?‫ذا ام ا‬R .1
8?‫"ام ام ا‬2+/1 .5‫ و‬l%/ ‫( ه[ هك‬7u ‫ل )ة‬ZJ'‫ و‬.2
8, a‫ آ[ ذ‬Q‫ ا‬0) "$1‫ و‬, (?‫ق ا‬B$ ‫ل‬RKW‫ ا‬aM@ ‫داء‬W
. ‫; ام‬R&@ "K ‫ر‬%+K1‫ا‬

:R‫)ت ه‬AM#R‫ت ا‬%MB+) ‫ط‬%+/1 /0‫" أ‬5A'‫و‬


Data Analysis ‫ت‬7%‫[ ا‬M?@ *
Decision analysis ‫[ ا=ارات‬M?@ *
('#R‫( ا‬M) ) [R_@‫ و‬System survey ‫'( ام‬#) *
( (<-‫'( ا‬#R‫ا‬ (M) & (<"%R‫ا‬
[L:+‫( ا‬MRK %+#@ 8+‫"وى ا‬X‫( ا‬/‫; درا‬+' ;‫' ا‬AB@ ‫ دورة ة‬E,‫و‬
. ($AMBR‫ه"اف ا‬W‫ ا‬8‫ل أ‬AAM (:M+2R‫ق ا‬B‫<[ وا‬J‫ ا‬0$
(R-R‫\ ا‬Q-$ ‫م‬A=' ‫ف‬A/ 0)‫ و‬, ‫"وى‬X‫( ا‬/‫ درا‬0) ‫"ف‬-‫( @?"د ا‬MR‫\ ا‬Q‫ه‬
l@9‫” ا‬#$ ‫_وع أم‬R‫ ا‬8, (M)#‫( ا‬KARXR‫[ ا; أم ا‬M?) A‫ه[ ه‬
(K:‫ا[ ا‬R‫” ا‬#$ ‫ى‬A+?@ R$‫( ر‬MR‫\ ا‬Q‫ وه‬. (5‫ر‬2‫_ر'( ا‬+/1‫ا‬
: (MR‫\ ا‬Q-$ (O3K - 8+‫ا‬

Current physical model 1‫> ا‬E‫ ذج ا‬A‫ ا‬.1


Current logical model 1‫ ا‬GEA ‫ ذج ا‬A‫ ا‬.2
New logical model ) )-‫ ا‬GEA ‫ ذج ا‬A‫ ا‬.3
New physical model ) )-‫> ا‬E‫ ذج ا‬A‫ ا‬.4
‫ت ا(م‬87‫*) ا‬+ : 55‫ا  ا‬
‫ت ام‬5+‫[ ا‬M?@ (R-) (=@K EMK ;‫[ ا‬M?) Q6Z' (MR‫\ ا‬Q‫ ه‬E,
‫=ت‬+‫( وا‬2‫<[ ا‬/A‫"ام ا‬2+/$ ;‫[ ا‬M?) ‫م‬A=' ‫ى‬6‫ و)ة أ‬.
‚<‫ا‬6 ‫"ام‬2+/‫ ا‬8‫<[ ه‬/A‫\ ا‬Q‫( ه‬Mv)‫ أ‬0)‫ و‬. ‫ت‬%MB+R‫\ ا‬Q‫?"'" ه‬+ \"KJ+
mRX ‫ت‬52R‫ت و ا‬MR#‫ت و ا‬36"R‫ ا‬0) [‫[ آ‬vR+ ‫ت‬7%‫ ا‬o,"@
0)‫ و‬, (‫_آ‬$ y<rAM 8R+‫[ ا‬9-M =%N a‫ ا_آ( وذ‬y<r‫و‬
. ;/‫[ ا‬9g Q6Z@ ‫ت‬7%‫س ا‬A)O‫ و‬, ‫ت‬7%‫ ا‬o,"@ ‚<‫ا‬6
EMK ‫ل‬A&?‫; ا‬+' L'‫ت أ‬7%‫س ا‬A)O‫ت و‬7%‫ ا‬o,"@ ‚<‫ا‬6 0) ‫ و‬0)‫و‬
"'"?@ ‫ا‬Q‫ ه‬l7X$‫ و‬, ‫ ام‬8, ‫دة‬A5AR‫ت ا‬7%‫ ا‬K [9$ (R<O
) \"'"?@ 09R' R‫ آ‬, ‫ت‬7%‫ ا‬K 0) &K [9 (2‫ت ا‬:‫ا‬AR‫ا‬

8
‫‪Hisham Kamal‬‬

‫إذا آن ‪) 8&7‬وف ‪ (‚=,‬أو وف وأر‪O‬م ‪ ,‬آ‪"K aQ‬د ا‪)W‬آ‪0‬‬
‫ا‪AX?R‬زة ‪ K 0) &K [9‬ا‪7%‬ت ‪ "K‬ا‪. (K%B‬‬

‫‪ E,‬ه‪ \Q‬ا‪A=' (MR‬م )?‪ [M‬ام ‪ [M?+$‬ا‪%‬ء ا‪Q‬ي ا@‪=M Q2‬ارات ‪.‬‬
‫ا=ار ا‪A9' E<%‬ن )‪ .@7A9) 0‬ا_وط وا=ارات ‪ { .‬آ[ ا=ارات‬
‫ا‪A5AR‬دة دا‪ [6‬ا_آ( ‪ , (<$‬و)‪ 0‬ا‪"5 ;-R‬ا أن '‪ lKA+J‬ا_وط ‪,‬‬
‫وا=ارات ا‪ ;+' E+‬ا@‪2‬ذه ‪.‬‬
‫و'‪ E, "5A‬ه‪ \Q‬ا‪N (u3u (MR‬ق ر<‪ [M?+ (J‬ا=ار ا‪. E<%‬‬
‫ا=ارات أ‪&7‬ف ‪) (<$‬وه‪ E‬ا=ارات ا‪XR$ Q2+@ E+‬ز‪ ( (,‬و@‪A9‬ن ‪K‬دة‬
‫)"‪ ;$ (RK‬د‪ ;K‬ا=ار ‪.‬‬

‫و‪ [M?@ "K‬ا=ارات ‪ y&7‬ا‪A=' (<%‬م )?‪ [M‬ا; ‪+6$‬ر ا=ارات‬


‫ا‪ EMK "R+#@ E+‬در‪-) (5‬رة ا@‪2‬ذ ا=ار ا‪AMBR‬ب ‪.‬‬

‫)?‪ [M‬ا; ا‪Q‬ي '‪ m) [)#+‬أ‪"#+) (R7‬دة ا‪#R‬ر أي ‪3)#) -‬ت آ‪v‬ة‬
‫و'‪ lX‬درا‪ (/‬ه‪ \Q‬ا‪3)#R‬ت و@‪ 0Re 0) %+#‬ه‪ \Q‬ا‪ , (MR‬و'‪"5A‬‬
‫@=ت آ‪v‬ة )‪ [M?+ (+‬ا‪"#+) (R7W‬دة ا‪#R‬ر ‪ E, .‬ه‪ \Q‬ا=‪0) (B‬‬
‫دورة ة @‪ 'AB‬ا; '="م )?‪ [M‬ا; ام ا‪+=R‬ح )‪&2M) m‬ت ‪[9‬‬
‫ا‪R‬ا[ ا‪ ;'"=@ m) , (=$J‬ا‪ (:M9+‬وا‪A:‬ا<" وآ‪ aQ‬ا‪"%‬ا<[‪ m),‬و‪me‬‬
‫ا‪A+‬ت ا‪ . (MRK lX' R$ (2‬إذا آ‪ d7‬إ"ى ا‪A+‬ت )=‪0) (A%‬‬
‫ا‪i‬دارة '‪ [M?) [R9‬ام ا‪R‬ا[ ا‪ . (+‬و‪  E,‬ذ‪+=' a‬ح )?‪[M‬‬
‫ا; ‪AM‬ل ‪ (M'"$‬و ‪ 'AB+‬ام '‪ "5A‬اآ‪ [ 0) v‬و'‪ "R+#‬آ‪:‬ءة ه‪Q‬ا‬
‫ا?[ ‪ EMK‬ا‪2gW‬ص ودر‪A5 (5‬دة ‪ ;-MRK‬و‪N‬ق ا‪"+‬ر'‪ l‬ا‪(&&2+R‬‬
‫و‪A5‬د@‪;7 [M?) [9 -‬‬

‫ا  اا  ‪  :+ :‬ا(م ا ‪6‬ب‬

‫‪ E,‬ه‪ \Q‬ا‪ 0) (MR‬دورة ة @‪ 'AB‬ام '‪"2+J‬م )?‪ [M‬ا;‬


‫ا‪)AM#R‬ت ا‪ . o%/ E+‬ا?&‪A‬ل ‪ 0) -MK‬ا‪R‬ا[ ا‪ (=$J‬آ‪aQ‬‬
‫ا‪RR&+‬ت ا‪ ; (=BR‬ا‪)AM#R‬ت ‪.‬‬
‫'&‪ [M?) ;R‬ا; ‪ (MRK (O"$‬إد‪6‬ل ا‪7%‬ت و‪A9@ aQ$‬ن ا‪7%‬ت‬
‫ا‪A5AR‬دة ‪7 E,‬م ا‪)AM#R‬ت ??( ‪ ,‬و‪ (,ei$‬إ‪ E‬ذ‪"=' a‬م )?‪[M‬‬

‫‪9‬‬
‫‪Hisham Kamal‬‬

‫ام @‪ uZ‬ا‪36"R‬ت ‪ ;7 EMK‬ا‪)AM#R‬ت ‪ ,‬و‪"2+/$ aQ$‬ام @=ت ‪-‬‬


‫أ‪9g‬ل ‪"5‬ة وآ‪ ;R&@ aQ‬ا_‪. (g‬‬

‫‪z5‬ء )‪ 0‬ا‪ ;R&+‬ا‪ ; 8=BR‬ا‪)AM#R‬ت '‪A9‬ن )‪ (5A‬إ‪A) 8‬ا<‪(R‬‬


‫ا‪"2+JR‬م ‪ ,‬و‪"<,‬ة ا‪AR‬ا<‪ (R‬ه‪ 8‬ا‪ (='B‬ا‪ -$ ;+' E+‬ا@&ل ا‪"2+JR‬م‬
‫‪$‬م ‪ ,‬و‪Q-‬ا @‪A9‬ن ‪ (' E,‬ا‪W‬ه‪.(R‬‬

‫و)‪ 0‬أ‪A7‬اع ا‪AR‬ا<‪ (='N (R‬ا‪"2+/‬ام ‪ (A‬ا‪ l+9 @:R‬ا‪ (MS/W‬و أ‪-+$5‬‬
‫‪ ,‬و'‪"2+J‬م ا‪Z:‬رة ‪+2‬ر ا‪ )W‬ا‪Q‬ي ''"\ )‪ EMK 0‬ا_‪g%) (g‬ة ‪ ,‬وآ‪aQ‬‬
‫ا‪"2+/‬ام ا‪ [-J+ ;/‬ا‪AR‬ا<‪"2+/$ (R‬ام ا‪Z:‬رة أو ا‪"2+/‬ام ا_‪ (g‬ا‪E+‬‬
‫@‪. {RM$ [R#‬‬

‫)‪ (M‬ا‪ [R_@ ;R&+‬أ'‪:M) ;R&@ L‬ت أو ‪AO‬ا‪7$ "K‬ت ‪0'z2@ ;+' E9‬‬
‫آ‪ (R‬آ‪%‬ة )‪ 0‬ا‪7%‬ت ‪ ,‬و@‪ %+#‬ه‪ \Q‬ا‪7%‬ت ‪z5‬ء هم ‪ Q2+R‬ا=ار دا‪[6‬‬
‫ا_آ( ‪ ,‬و‪"KO‬ة ا‪7%‬ت ا‪"5 %@@ (%@R‬ا @‪ %+#‬ا=‪"K‬ة ; ا‪)AM#R‬ت‬
‫‪.‬‬
‫و'‪ [M?) EMK lX‬ا; @&‪ ;R‬إ‪5‬اءات @?‪ ;9‬وا‪5+/‬ع وذ‪('R? a‬‬
‫ام وا‪7%‬ت ‪,‬وإ‪+7‬ج ‪$ ()z‬ا)‪ x‬ذات )‪A‬ا‪:‬ت @‪ l/‬ا‪.. 0X)%R‬‬

‫وآ‪ )6 ?+[ $‬أن !‪ 1‬ى ‪: f#‬‬

‫@&‪ ;R‬ا‪36"R‬ت وا‪52R‬ت‬


‫@‪:MRM yA‬ت‬
‫‪g‬ح @‪MR#M 8M&:‬ت‬
‫@?‪A+‬ى ‪"5 EMK‬ول ‪O‬ارات أو ‪Xg‬ة ا=ارات‬
‫@?‪A+‬ى ‪ o,"@ (B'6 EMK‬ا‪7%‬ت‬
‫‪$ o,"@ (B'6‬ا)‪ x‬ام‬
‫أ‪R/‬ء وو‪W y<r‬ي أ‪5‬اء ‪ ;@ "O‬آ‪) E, -+$+‬ا[ ‪(=$/‬‬

‫‪10‬‬
Hisham Kamal

) ‫"م‬2+JRM eA@ A‫ ه‬General Design ‫م‬#‫; ا‬R&+‫ ا‬0) ‫"ف‬-‫وا‬


‫ن‬A9' ‫" أن‬$1‫ و‬, (=$J‫ا[ ا‬R‫ ا‬E, R‫( آ‬MR‫\ ا‬Q‫ ه‬E, ‫( ام‬MK ‫ن‬A9'
. (MR‫\ ا‬Q‫ ه‬E, ;+' ) [9$ ‫م‬R‫ إ‬EMK ‫"م‬2+JR‫ا‬

‫>= ا<ت‬+‫ و‬06+ :  ;‫ا  ا‬


m) ;‫[ ا‬M?) [R#' ‫' ام‬AB@ ‫ دورة ة‬0) (MR‫\ ا‬Q‫ ه‬E,
‫"م‬2+J@‫ و‬, "'"X‫م ا‬M ()‫ز‬3‫"'"ة ا‬X‫ت ا‬X)%‫' ا‬AB+ 0X)%R‫ا‬
. ‫ت‬X)%$ ‫ص‬2‫ ا‬ouA+‫; وا‬R&+M (<%‫=ت ا‬+‫” ا‬#$
ouA+‫' ا‬AB+ 0)"2+JR‫ ا‬m) ;‫[ ا‬M?) L'‫[ أ‬R#' (MR‫\ ا‬Q‫ ه‬E,‫و‬
. ‫ة‬g%R‫"ة ا‬KJR‫ وا‬, ('‫اءات ا"و‬5i‫[ ا‬R_' ‫ي‬Q‫ وا‬x)7%M u}R‫ا‬

‫"ام‬2+/‫; ا‬- ;+' y‫ آ‬0)"2+JRM eA@‫ و‬, (/‫( وار‬#e‫; و‬+' ‫ا‬Q‫وآ[ ه‬
. [‫_آ‬R‫” ا‬#$ du" ‫ إذا‬.M#, ;-MK lX' )‫ و‬, J'‫( و‬A-J$ x)7%‫ا‬

a‫ ذ‬E, l%J‫ وا‬, (MR‫\ ا‬Q‫ح ه‬+:) ;‫ '"ه‬E, 0'QM‫ ه; ا‬0X)%R‫* وا‬
. (<X‫ء ه‬B6‫"ون أي أ‬$ x)7%$ ‫ص‬2‫د ا‬A9‫( ا‬$+‫ آ‬EMK ;-@‫)="ر‬

Detailed Design 8M&:+‫; ا‬R&+‫( ا‬M) (MR‫\ ا‬Q‫ ه‬%+#@‫و‬


:  ‫ ا‬$ 6 (MR‫\ ا‬Q‫ ه‬E, ‫[ ام‬M?) ‫م‬A='

l/' 8M&:@ ;R&@ 8‫)( أ‬#‫ت ا‬:‫ا‬AR‫; ذات ا‬R&+‫'[ ا‬A?@


. "'"X‫ت ام ا‬%MB+)
o,"+‫ا<‚ ا‬6 [R_'‫[ ام و‬M?) \‫"اد‬KZ$ ‫م‬A=' ‫ى‬Q‫ ا‬8<-‫=' ا‬+‫ا‬
. Procedural Flowchart (<‫ا‬5i‫ا‬
. '‫=ر‬+‫ت وا‬3XJ‫ ا‬mRX [)g ‚B2@
”#$ [RK ;‫; ا‬R&R 09R'‫ و‬, ;R&+‫ وا‬Q:+M .MRK (B6
. %/) \‫" 'ا‬O R (::B‫ات ا‬U+‫ا‬

11
Hisham Kamal

‫ت‬X)%‫اع ا‬A7‫ أ‬0K (ASJ) x)‫ا‬%$ (2‫[ ا‬R#‫( ا‬KARX)


"K ($AMBR‫ ا‬y<rA‫م ا‬z aQ‫ وآ‬, ‫ت‬7%‫ا‬ (X#R$ (2‫ا‬
. ‫ ام‬Q:@
(2‫_آ[ ا‬R‫ @?"'" ا‬0K (}J) ‫ن‬A9@ ‫ت‬7%‫( ا‬X#) (KARX)
. [‫_آ‬R‫\ ا‬Q‫<[ ?[ ه‬/A‫[ ا‬L,‫أ‬ ‫د‬X'‫( وإ‬X#R$

(MR‫\ ا‬Q‫ ه‬E, ;+@ : Implementation "'"X‫ ام ا‬Q:@ "K‫و‬


:  ‫ت ا‬MR#‫ا‬
. -M:@ mRX$ (=BR‫ا<‚ ا‬2‫ ا‬mR5 z-X@ .1
. x)7%‫"م ا‬2+JR ‫"ة‬KJ) (M/‫[ و‬RK‫ و‬x)‫ا‬%‫( ا‬$+‫ آ‬.2
. x)‫ا‬%‫\ ا‬Q‫ر ه‬+6‫ ا‬lX' .3
. x)7%‫"م ا‬2+JR ‫"ة‬KJ) (M/‫[ و‬RK‫ و‬x)‫ا‬%‫ ا‬ouA@ .4
E, ‫دة‬A5AR‫' ا‬AB+‫( ا‬B6 EMK \‫ء‬$ ;+' "'"X‫ ام ا‬E‫ل إ‬AX+‫ ا‬.5
. 8<-‫; ا‬R&+‫( ا‬M)
(2‫( ا‬R7W‫ ا‬ouA+$ ;‫ءه‬3RK mX_+$ ‫ ا_آت‬0) ‫"د‬K ‫م‬A=@ .6
. ;-$
System Audit ‫م‬MA6 Y3‫ت ا‬61‫ ا‬L'‫( أ‬MR‫\ ا‬Q‫ ه‬E, ;+@ R‫آ‬

‫ر و@ ا(م‬7A‫ ا‬: ?‫ا  ا د‬


‫_ف‬+‫ أن اآ‬. . ‫ر‬%+6‫( ا‬MRK 0) "$1 , "'"X‫)ت ا‬AM#R‫م ا‬7 ‫"ام‬2+/‫[ ا‬%O
”#$‫( و‬:M9@ [O‫ن ا‬A9' 0)"2+JR‫ ا‬mR5 EMK ‫د ام‬R+K‫[ ا‬%O ‫ء‬B6W‫ا‬
[M) (B/‫ا‬A$ ‫ن‬A9' -L#$‫ و‬, ‚=, ‫ن‬AX)%R‫( ا‬B/‫ا‬A$ ;+@ ‫رات‬%+61‫\ ا‬Q‫ه‬
x)7%‫ ا‬Q:@ "K ‫رات‬%+61‫ ا‬0) (KARX) ;+@‫ و‬. 'A/ 0X)%R‫ا; وا‬
‫ ام‬0) ‫ذة‬A6ZR‫( ا‬#O‫ا‬A‫ت ا‬7%‫ ا‬0) (K (B/‫ا‬A$ (J<‫ ا=‚ ا‬EMK
. 8?‫ا‬
8@‫[ رو‬9_$ Q:@‫ و‬#[
‫\ ا‬Q‫ ه‬E, ;+@ (=uA@‫( ام و‬7& (%J$ )‫أ‬
0X)%RM 8@‫[ او‬R#‫; ا‬#R, . ‫)ت‬AM#R‫; ا‬7 ‫ل دورة ة‬36 0)
R‫ آ‬, (7&‫ل ا‬RK‫ أ‬0K ‫رة‬%K

12
Hisham Kamal

'AB@ ‫( ــ‬7&‫ل ا‬RK‫ أ‬EMK ‫ة‬v‫ال آ‬A)‫ق أ‬:7Z$ (‫م ا_آ‬A=@
(9%g EMK ‫ت‬#%R‫ ا‬mOA) ‫ل‬36 0) 89@)A@‫'=( أو‬B$ ‫دة‬K ;+@‫ و‬x)7%‫ا‬
World Wide Web d7+7i‫ا‬
. d,A/‫و‬9) (‫آ‬g a‫ ذ‬EMK ‫ل‬v)‫و‬
(=$J‫ا[ ا‬R‫ ا‬E, ;‫[ ا‬M?) -$ ‫م‬O E+‫اءات ا‬5i‫ل و ا‬RKW‫ ا‬mR5‫و‬
. ‫ ا?"ود‬oe‫ أ‬E, -M#X@‫( ام و‬7 .MRK E, "KJ@

‫ ا(م‬B+‫ و‬C3(+ :   ‫ا  ا‬

;7 Q:@ E, ;‫[ ا‬M?) "KJ' ‫' ام‬AB@ 0) (MR‫\ ا‬Q‫ ه‬E,‫و‬
(='N (,#R 0)"2+JR‫ ا‬l'‫ @"ر‬E, ‫"ة‬KJR‫\ ا‬Q‫[ ه‬vR@‫ و‬, ‫)ت‬AM#R‫ا‬
m<%‫( ا‬B/‫ا‬A$ l'‫"ر‬+‫; ا‬+' ‫ت‬1?‫; ا‬#) E, . "'"X‫ ام ا‬m) [)#+‫ا‬
‫ا‬Q‫ ه‬. ;‫[ ا‬M?) (ASJ) ‫ن‬A9@ l'‫"ر‬+‫( ا‬MRK (%O‫ و )ا‬, ‫م‬K [9_$ 09‫و‬
E‫ ام ا="'; إ‬0) ‫ل‬A?+M (B2‫ ا‬meA$ ;‫[ ا‬M?) ‫م‬A=' (,ei$
E, d7‫ آ‬E+‫ت ا‬:MRM ['A?+‫( ا‬MRK [R_@‫ و‬, (JM/ (='B$ "'"X‫ام ا‬
. ‫"'"ة‬X‫ت ا‬:MRM [9_‫ ا‬E‫ ا="'; إ‬-M9g

, ‫' ام‬AB@ ‫ دورة ة‬0) ‫ة‬6W‫( ا‬MR‫\ ا‬Q‫ ه‬0) ‫ء‬z5 ‫و@=; ام‬
09‫ و‬, ‫ت‬1?‫; ا‬#) E, (_ORM (eK ;=+‫ا ا‬Q‫ن ه‬A9' ) ‫دة‬K‫و‬
;=+ 8==?‫ح ا‬+:R‫ ا‬09‫ و‬, [‫ا‬R‫ ا‬mR5 E, ;+' ;=+‫ا ا‬Q‫ا?==( أن ه‬
. 0)"2+JR‫ ا‬e‫ ر‬A‫"'" ه‬X‫ام ا‬

0) ‫\ ا"ورة‬Q‫ ه‬yM+2@‫ و‬, ‫ دورة‬. ‫ن‬A9' ) % ‫( أن ام‬3) lX'‫و‬


.6‫ أ‬E‫م إ‬7
‫' ام‬AB@ ‫ )ا[ دورة ة‬0) (M) 0) ;‫[ ا‬M?) 8-+' )"K
(M) E, ‫"أ‬%'‫و‬
‫ع‬A5‫( ا‬MK lX' ‫ا‬Q‫( و‬MR‫\ ا‬Q‫ ه‬E, [‫_آ‬R‫” ا‬#$ (-5‫ا‬A@ "O , ‫ى‬6‫أ‬
(MRM
. -, ‫"ل‬#'‫=( و‬$J‫ا‬

‫"ا‬$ "K -)‫"ا‬2+/‫ ا‬09R' [<‫"ا‬%‫ ا‬0) ‫"د‬K ‫"'" هك‬X‫ ام ا‬Q:@ "K
: f‫ ه‬$d‫ ا>)ا‬L@‫ وه‬, "'"X‫ ام ا‬Q:@‫[ و‬U_+‫ا‬

13
‫‪Hisham Kamal‬‬

‫@_‪ [U‬آ[ )‪ 0‬ام ا‪ "'"X‬وام ا="'; ‪ {:7 E,‬ا‪+: dOA‬ة‬
‫ا‪+6‬ر ام ا‪ "'"X‬وا‪Z+‬آ" )‪. .+)3/ 0‬‬ ‫ز)( '‪-, ;+‬‬
‫@_‪ ”#$ [U‬ا‪,W‬ع ‪$‬م ا‪ "'"X‬و‪ EO$‬ا_آ( ‪$‬م ا="'; ‪,‬‬
‫و'‪ R+J‬ذ‪+: a‬ة ز)( '?[ ام ا‪ mR5 E, "'"X‬ا‪,W‬ع ‪.‬‬
‫'?[ ام ا‪A, "'"X‬را ‪ 0) 1"$‬ام ا="'; ‪.‬‬

‫ ا
ـ  ـ ا
ـم ‪The impact of‬‬
‫‪maintenance‬‬

‫‪ [U_@ .MRK "#$‬ام ا‪ [RK lX' , "'"X‬ا&‪M (7‬م ‪ ,‬و)‪ E#‬ذ‪a‬‬
‫'‪$ ['"#@ ;+‬ا)‪ x‬ا?‪ m) l/‬ا‪:+1‬ظ ‪7%$‬ت ا‪A5AR‬دة ‪ ,‬ام ا‪"'"X‬‬
‫وا‪ ‚/A+) 0) %40 [vR' (B_7W‬ا‪ 0)z‬ا‪3‬زم &‪7 (7‬م @=‪"M‬ي )‪0‬‬
‫‪ ;7‬ا‪)AM#R‬ت ا‪i‬دار'( ‪ [vR@ R$‬ا&‪ . %60 (7‬و@‪ (MRK ;+‬ا&‪(7‬‬
‫>> ‪:‬‬

‫ا>‪ /‬اول ‪ ?&+‬أ‪B6‬ء ا‪ R-) , x)7%‬آن ام ‪;@ "O‬‬


‫ا‪%+6‬ر\ ‪ mR, ,‬ا‪"2+/‬ام ام ‪ "X7‬أ‪B6‬ء ‪ Q:@ "#$‬ا‪K u}@ , x)7%‬دة‬
‫‪ "K‬ا‪"2+/‬ام ا?‪. l/‬‬

‫‪14‬‬
‫‪Hisham Kamal‬‬

‫ا>‪ /‬ا‪ ;I‬ه‪ 0J?+ A‬إ)‪79‬ت ا‪ , x)7%‬و‪A9' "O‬ن ا‪E, l%J‬‬
‫ذ‪ ”#$ a‬ا‪U+‬ات ا‪ -5+?@ E+‬ا_آ( ‪ ,‬و‪ EMK‬ا‪AR#‬م '‪A9‬ن إ"ى‬
‫ا‪3v‬ث أو‪e‬ع ا‪: (+‬‬

‫‪K .1‬دة @‪A9‬ن هك ‪ ”#$‬ا‪%MB‬ت )‪ 0‬ا‪ "#$ 0)"2+JR‬و‪0) dO‬‬


‫ا‪"2+/‬ام ا?‪ l/‬و‪ ;-,‬إ)‪79‬ت ا?‪ . l/‬و@‪A9‬ن ه‪\Q‬‬
‫ا‪%MB‬ت ‪ ”#$  (BJ$‬ا‪U+‬ات ‪ (gg E,‬ا‪#‬ض ‪.‬‬
‫‪ .2‬أ‪RK‬ل ا‪_R‬ة @‪ U+‬و@‪AB+‬ر )‪ m‬ا‪ , 0)z‬و)‪ m‬ه‪ \Q‬ا‪AB+‬ر‬
‫'‪A9‬ن هك ا‪+‬ج دا<; ‪ (MR#‬ا‪. 'AB+‬‬
‫‪ .3‬ا‪AB+‬ر ا‪ E, m'J‬آ[ )‪ 0‬ا‪z5W‬اء ا‪R‬د'( وا‪X)%‬ت ‪,‬‬
‫وا‪ (R7W‬ا‪E+‬‬
‫آ‪"2+J@ d7‬م @=ت ‪ -MK lX' (R'"O‬أن @‪AB+‬ر ‪ .‬ا‪"2+/‬ام‬
‫ا_‪9%‬ت أدى إ‪ E‬إد‪6‬ل ا‪X)%‬ت ا‪9%_ (%/R‬ت ا‪oNR‬‬
‫ا‪LAN (M?R‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻋﻦ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻟﺒﻴﺎﻧﺎﺕ ﺍﻛﺴﺲ‬

‫‪0‬ف  إ;‪Q‬ء ا‪ z‬ا‪)3 0‬ام ‪:‬ا) ا>;ت اآ‪A6  y‬ء ‪):‬ة ا>;ت ا ‬
‫‪0‬ف  ا ‪ <6 $‬و ه@ا ? ‪0‬ف  ا‪Z :‬ر ‪ ? {G B#‬ا‪)3 0‬ام ‪:‬ا)‬
‫ا>;ت اآ‪ .. y‬و ه@ا  ه@ا ا‪+-‬ء ‪ #‬ا‪. $:‬‬

‫و ‪+ + /- 9‬ي ا )رب أن !‪ ... <? Q6 #‬إ و ه أن ‪:‬ا) ا>;ت‬
‫اآ‪: ? y‬ا) ا>;ت ذات ا [ ا ‪)1‬ودة و ذ" ‪ 1; #‬ا‪)3 0‬ام ‬
‫ا ‪5QA‬ة ا‪
>9‬ى ‪.‬‬

‫و ‪A6  <?)3 ; ?)A AA9‬ء ‪:‬ا) ا>;ت ‪\ {G‬ن ذ" ا>‪ D
/‬ا أ;‪A‬‬
‫‪0‬ف ;‪G‬م ‪\6‬ذن ا‪): {6
6 z‬ة ا>;ت ‪ c?;
>6‬ا&‪-‬ال ‪ "6‬و ه@ا ‪? y‬‬
‫‪Z:‬ر ?‪:  A‬ا) ا>;ت اآ‪ y‬ن اآ‪ 1 y‬ي ‪?  -? #‬‬

‫‪15‬‬
‫‪Hisham Kamal‬‬

‫ا)وال و ادوات ا  < ا‪)G‬رة ‪A6 #‬ء ;‪M‬م ‪:‬ا) ‪;6‬ت آ?‪A6 |[ ? $‬ء‬
‫ا‪)-‬اول و ا‪Q‬ت و ا‪?} 0‬ت و ا ‪G‬ر
و ا>
?‪-‬ت و ‪}W‬ف ذ" ?‬
‫ا ‪#‬ت ا  !  ‪ #‬ا>
?‪-‬ت ? [| أو ‪ B‬ا‪)3 0‬ام ا ‪} # &# 3‬ء و‬
‫ا  ‪. ?)3‬‬

‫و ‪ AA9‬آ  ا!&‪ AG‬إ;‪0 A‬ف ; ‪A‬ول ا‪+-‬ء ا‪3‬ص ? اآ‪A>6 y‬ء )اول ‪):‬ة‬
‫ا>;ت ا  ‪0‬ف ; ‪A‬و<   ‪.... )6‬‬

‫و ذ" ?‪ D‬ا
‪ ^6 {6‬ا>
?‪ -‬ا&‪-‬ال ‪ "6‬و  ]
‪ F‬درا‪?  -? 0‬‬
‫]
ق ا
‪ ،  <A6 {6‬و ا 
ف ‪ e6 #‬ا>
ا?‪ c‬ا )ة ‪  $ - #‬ت‬
‫ا>
;?‪. c‬‬

‫و ‪A6‬ء ‪ ? #‬ذآ
; ‪ G60‬و ه ان ا ?‪M; D? $‬م ادرة ‪:‬ا) ا>;ت اآ‪y‬‬
‫‪A6 #
Z G0‬ء ا‪)-‬اول ‪
] A# /- ... {G‬ح ‪N0‬ال ?< )ا و ه ‪:‬‬

‫! ه ا
ول و آ‪ 0‬أ‪ 8 K05‬ء [
ول ؟؟؟‬
‫  >
ا‪)-‬ول ه ‪+‬ء أ‪ 00‬و ?< )ا ? ‪):‬ة ا>;ت ا‪ "6 Y3‬و ا@ي‬
‫  ‪)3‬م  [&€ ا>;ت و ا` م ‪ 1 <6‬إ
اء أي  ‪#‬ت ?‪  <# -‬‬
‫‪A6 )6‬ء ‪ #‬ا[ ج @"‪.‬‬

‫و ‪A6 #  >A6 9‬ء )ول  >‪ ? D‬ا‪E3‬ات ا  ‪:‬‬

‫* ‪ :‬أو ‪ c?;
6  &6‬اآ‪
<M  ... y‬إ" ا‪ Q‬ا  ‪:‬‬

‫‪16‬‬
Hisham Kamal

(1 -1) $9
: ‫)ة ا>;ت ا‬G €&1‫<
إ"  ا‬M  ‫;ت ر‬6 ‫)ة‬: ‫ ر‬W6 : *

17
Hisham Kamal

(2 -1) $9

<M ‫" و‬6 Y3‫)ة ا>;ت ا‬: €&[ ‫ء و‬Q;‫ء   إ‬Q;‫ ا?
إ‬#
GA6 : *
:  ‫ ا‬$9Q‫) " ا‬

(3 -1) $9

18
‫‪Hisham Kamal‬‬

‫*و ‪A6 #   ! 9‬ء ا‪)-‬ول ‪ "# /-‬ا‪ #


GA‬ا`‪ W‬ر اول ) إ;‪Q‬ء )ول‬
‫ ]

 G‬ض ا ‪ ( Z‬و ذ"  ‪
<M‬إ" ا‪ Q‬ا  ‪:‬‬

‫‪(4 – 1) $9‬‬
‫*  ‪ )6‬ذ" ‪A6‬ء ا‪)-‬ول ا‪3‬ص ‪% 6‬ع ا>
;?‪M;) c‬م ا ‪?#‬ت ا‪3‬ص‬
‫‪ ("6‬و ‪;6  9‬ت ا‪}E‬ب آ   ا‪ $9Q‬ا  ‪:‬‬

‫‪(5 -1) $9‬‬


‫* و أ‪
W‬ا  [&€ ا‪)-‬ول ‪) ) 06‬ول ا‪}E‬ب( ?‪. }I‬‬

‫‪19‬‬
‫‪Hisham Kamal‬‬

‫و ‪ L@<6‬ا‪E3‬ة ‪ ! ):‬إ;‪Q‬ء )ول  ‪):‬ة ا>;ت ا‪MA6 Y3‬م ا ‪?#‬ت‬


‫ا‪3‬ص ‪ ، "6‬و ? ‪0 "#‬ي !‪
9‬ار !‪ "#‬ا ‪)6 #‬د ا‪)-‬اول ا  ; ‪? K-‬‬
‫!‪ $#1‬ا‪MA‬م ا‪3‬ص ‪ "# 6‬ا>
;?‪. c‬‬

‫ﺍﻧﻮﺍﻉ ﺍﻟﻌﻼﻗﺎﺕ ﺑﻴﻦ ﺍﻟﺠﺪﺍﻭﻝ‬


‫‪Relationship‬‬

‫و ‪
E ; 9‬ق ‪  | )1#‬ه@ا ا‪+-‬ء ا < )ا ‪ /-‬ان ‪
ZA‬ف ذه‪ AA‬ا ‪N0‬ال‬
‫ )    اه  ) ? ?‪ A‬ا}‪:‬ت ‪ Relationship‬؟( و  ‪$I? # 6‬‬
‫ه@ا ا‪N‬ال ‪ A# /-‬أو ان ; ‪  0 $3‬و ‪ $>0 #‬ا ‪I‬ل ه‪6 :} )  $‬‬
‫]‪ /‬و ا دة ا  )ر‪ ? .... <0‬ا ‪N‬آ) ا;‪ $&6 B‬ه‪A‬ك }‪ :‬أ‪ <A6 00‬‬
‫‪ $6‬اآ‪ :} ?
I‬و ذ" ‪ #‬ا‪ 1A‬ا  ‪:‬‬
‫* ا}‪ :‬او ! ‪ )  $I‬ا)را‪. ( 0‬ن ا‪) /E‬رس ?‪ ?  -‬ا اد‬
‫* ا}‪ :‬ا‪ )  $I ! ;I‬ا ‪ (
)G‬و ا  !‪
)G! X3‬آ‪?  /] $‬دة ?‪A‬‬
‫و ‪@<6‬ا ;
ي ان ?‪ A‬آ‪
Q :}  #‬ح ;&‪ B‬و ه ا
ا‪ {6‬ا ‪ 6 GEA‬‬
‫<  ;&‪ y‬ا`]ر  ?‪%‬ع ا ‪. $#1‬‬

‫و ‪+ + "#‬ي ا )رب ان !‪ #‬ان ا}‪:‬ت ‪; K‬ع وا[) و ‪


E ! <A9‬ق )ة‬
‫ا;اع و ذ" ]>‪ 1 G‬و ‪ $9‬ا
ا‪ 6 {6‬ا‪ Q‬أو ا‪)-‬و ‪$#1! #[
? )6‬‬
‫ا‪MA‬م ‪ ...‬و ! ‪ $I‬ا;اع ا}‪:‬ت  ? ‪: #‬‬
‫‪ -1‬ا}‪ :‬وا[) ا آ‪One TO Many
I‬‬
‫‪ -2‬ا}‪ :‬ا ‪ 09‬آ‪
I‬ا وا[) ‪Many TO One‬‬
‫‪ -3‬ا}‪ :‬وا[) ا وا[) ‪One TO One‬‬
‫‪ -4‬ا}‪ :‬آ‪
I‬ا آ‪Many TO many
I‬‬
‫‪ -5‬ا}‪ :‬ا
 ‪Salve Join‬‬

‫‪20‬‬
‫‪Hisham Kamal‬‬

‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺭﺳﻢ ﺧﺮﻳﻄﺔ ﺍﻟﺒﺮﻧﺎﻣﺞ‬


‫‪ER – Schema‬‬

‫‪ -1‬أي  ‪&Y B‬ت >رة  آن ‪ .‬و  ا^‪


 /‬ف ‪ F B;56‬آ‪ #‬‬
‫)‪ (Described by‬أو آ‪ (Is defined by)  #‬أو آ‪. (Have – Has )  #‬‬

‫‪ - 2‬آ‪) )
 A! (Unique)  #‬أي ا;‪
9  B‬ر( ‪ .‬و !‪ A‬ان ا‪9‬ن ا  د ‪ B6‬آن‬
‫ ‪
9‬ر ‪ .‬و ‪@<6‬ا ;‪ K1! {W D‬ا‪ $G1‬ا&
) ‪.‬‬

‫‪<T )A -3‬ر آ‪ (Unique for all … in the same …)  #‬و !‪ A‬ه@‪L‬‬
‫ا‪ # -‬أن ا‪9‬ن ‪ . H%‬و ه@ا ‪ A‬ان ا‪9‬ن ‪ D%‬دا‪ D% $W‬دا‪#E ? $W‬‬
‫? )ا‪}W‬ن و [‪ B#G‬ا‪9 00‬ن آ  ‪0‬ف ;‪
Q‬ح ‪ 0
6‬ا‪9‬ل ا<‪E
3 0)A‬‬
‫ا>
;?‪ . c‬و ا‪ {3‬ا@ي ‪ K1! D%‬ه@ا ا & ح ا‪ 00‬آ  ‪ $9Q6‬ا  )‪. (---------‬‬

‫‪ -4‬أي )‪ (Transaction‬آن ‪) ? . H%‬ا اذا آن [‪ ) {G )


 B#G‬و @آ
ه@ا‬
‫‪ ....( 
6‬وه@ا ا‪9 $G1‬ن ?& ح ‪9‬ن ?& ح ‪9‬ن ?& ح 
) ‪.‬‬
‫ ‪9‬ن ?& ح 
)‪.‬‬

‫‪ -5‬أي }‪ :‬إدارة ‪9‬ن ;< )‪ (one to one‬و!‪ (Mgr)  #96


Z 3‬و!‪/ 9‬‬
‫ه@‪ L‬ا‪  #9‬دا‪ $9 $W‬ا ‪.‬‬

‫‪-6‬أى }‪9 $  :‬ن ;< )‪ (one to many‬و!‪ (work)  #96


Z 3‬و!‪/ 9‬‬
‫ه@‪ L‬ا‪  #9‬دا‪ $9 $W‬ا ‬

‫‪-7‬ا}‪ 6 :‬ا‪9‬ن ا‪G‬ى وا‪9‬ن ا‪ H‬دا‪9! ?  d‬ن)‪(one to many‬‬
‫واا[) ‪9‬ن ‪ )A‬ا‪9‬ن ا‪G‬ى أ? ا‪9 
I9‬ن ‪ )A‬ا‪9‬ن ا‪. H‬‬

‫‪ -8‬أي آن @آ
ا‪ B 0‬آ‪ f $G1‬آن “‪:(one to many)  <A6 :}
W‬‬
‫أ‪ [ f-‬أن ا‪ $G1‬أ[دى ا‪9  G‬ن اا[) ذه‪ /‬إ‪ f‬ا‪)
I9‬أى أن ا‪ $G1‬ه ا@ى‬
‫ذه‪9# /‬ن و‪9 "@6‬ن ا‪ $G1‬ه اا[) وا‪9‬ن ه ا‪.(
I9‬‬
‫ب‪ [ f-‬أن ا‪) ? $G1‬د ا‪9  G‬ن ا‪ )A
I9‬ا‪ $G1‬واا[) ‪ )A‬ا‪9‬ن‪.‬‬

‫‪21‬‬
‫‪Hisham Kamal‬‬

‫‪-9‬أي ء ‪ &Y B‬ا‪0 D -‬اء آن ‪


16‬ف )‪( S‬أو ‪ (a set of)  #96‬أو ‪ #96‬‬
‫)‪(one or more‬أو ‪56‬ي آ‪  #‬أ‪
W‬ى !)ل ‪ f#‬ا‪
>  D -‬ا‪) ? $G1‬د ا‪  G‬و‬
‫ ‪ D%‬دا‪.$W‬‬

‫?‪ : T1#‬ا
‪ :‬ا‪) ?
>   D -‬د ا‪(200 $I?)  G‬‬

‫أى آن ‪:‬ى  و‪ B%‬دا‪. $E ? $W‬‬ ‫‪-10‬‬


‫أى آن ‪  H%‬و‪ B%‬دا‪}E ? $W‬ن‪.‬‬
‫أى ‪6 $9  <#I !  &Y‬وي ‪.‬‬

‫ا}‪ <#I !  :‬دا‪ ? $9 $W‬و ‪9‬ن ‪


] B‬ن ‪.‬ا‪
E‬ف اول ‪)-6 $Z‬ول‬
‫اول وا}‪ / 9! :‬دا‪ $W‬ا  ‪.‬وا‪
E‬ف ا‪)-6 f;I‬ول ا‪ f;I‬أ? ا}‪ :‬ا&‬
‫   ! ‪) ? A 6 <#I‬ا‪}W‬ن و ‪9‬ن ‪
] B‬ن ‪ .‬ا‪
E‬ف اول ‪9‬ن أ[دى و ‪$Z‬‬
‫‪96‬ن ا‪G‬ى ا@ى ‪ /1‬ا‪9‬ن ا‪.H‬و ا‪
E‬ف ا‪9 f;I‬ن ?‪+‬دوج )? )د( و ‪$Z‬‬
‫‪96‬ن ا‪. H‬‬

‫‪-11‬ا‪ $G1‬ا
آ‪ /‬ه ا‪ $G1‬ا‪ G # $6G‬إ‪) f‬ة أ ‪+‬اء ? }ز? ?‪ <6 D‬و ‪9‬‬
‫ا‪A^ 0‬ء  أى ‪+‬ء ?‪.<A‬‬

‫‪-12‬ا‪ $G1‬ا ‪1‬ب ه [‪  6•  : B y ) K6•


 $G‬أو ?
و ?>‪ (G‬و ‪9‬‬
‫   [‪.B6‬و   ! ‪ +‬ه@ا ا‪ F
]  $G1‬آ‪(Total of ) #‬أو آ‪any )  #‬‬
‫‪ (time‬أو  ]
‪ F‬ا
) 

•‪.(K6‬‬

‫‪-13‬ا‪ $G1‬ا@ى ‪9‬ن ‪ #‬ا}‪ )6 :‬أن @آ


?‪ B‬آ; ?‪.‬‬

‫‪22‬‬
‫‪Hisham Kamal‬‬

‫و   ‪ #‬ا‪9‬ل ا<‪ 0)A‬ا رف ‪ E


W 0
 <#‬ا>
;?‪c‬‬
‫‪ER – Schema‬‬

‫و " ‪ + +‬ا )رب ان !‪9‬ن ?‪56  #‬و ‪ B‬ا‪} W‬ف و ا&


وق و ا‪)3 0‬ام ‪ 6‬و‬
‫‪ ? :} $9‬ه@‪ L‬ا}‪:‬ت و آ& ا ‪ $I‬و ا
‪ 0‬و آ& ا
 ? !‪$#1‬‬
‫ا‪MA‬م ا ا‪ $9Q‬ا‪ L@< 1Z‬ا}‪:‬ت و ذ" ? ‪}W‬ل ا ‪Q:A‬ت و ا‪
Q‬ح ‬
‫ا ‪
%1‬ات و ذ" ‪ /[ #‬ا‪ E3‬ا ‪ -<A‬ا)را‪ 0‬ا  !‪56 <# $Z1‬ول‬
‫?‪
%1‬ة ‪.....‬‬

‫‪23‬‬
‫‪Hisham Kamal‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻋﻦ ﻟﻐﺔ ﺍﻟﺒﺮﻣﺠﺔ ﻓﻴﺠﻮﺍﻝ ﺑﻴﺴﻚ‬


‫‪Visual Basic 0.6‬‬

‫ه@‪ L‬ا‪^ ? )! ^#‬ت ا>


?‪ -‬ا  ! ز ‪G6‬ة ه‪ @&A!  #d‬ر>ت ا  ‪ ?)3‬و‬
‫ا ‪  Z‬أ  ‪
>#‬ا?‪  c‬ا ‪QA‬ت و ه ^ ) < ا‪)G‬رة ا‪ # #?9‬ا
‪ {6‬و‬
‫ار!>ط ‪56‬ي ;ع ? أ;اع ‪:‬ا) ا>;ت ‪0‬اء آ>
ة أو ‪
^Y‬ة آ  ‪ F>0‬ذآ
ه ‬
‫ا‪+-‬ء ا‪3‬ص ﺑﻤﻘﺪﻣﺔ ﻋﻦ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻟﺒﻴﺎﻧﺎﺕ و ! ‪)3‬م >   < ? دور ل‬
‫ !‪ FG1‬و <  ‪ $‬ر‪ 
! ?0‬ا  ‪)3‬م  ا ?‪ D? $‬ا‪MA‬م)ا>
;?‪ (c‬آ ‬
‫ ‪ -?
6 F
]  FG1‬ا ‪#‬ت ا‪ 61‬ا) ) ? ا
اض  ‪ H# 3‬ا ‪-‬ت ‪.‬‬

‫ ‪ 1‬ي ‪ c?;
6‬ا&‪-‬ال ‪ ?  -? # "6‬ادوات ‪ Tools‬ا  ‪ # /-‬أي‬
‫?‪  Z‬أو ?>
?‪ ^6 c‬ا&‪-‬ال ‪ "6‬إن ‪9‬ن ?‪ {1? $9Q6 <6  #‬و ذ" ه  <‬
‫ا>^  !‪  Z‬ا>
?‪-‬ت ‪ ،‬و ا  ‪0‬ف ; ‪A‬و< آ‪ ?  0  #‬إ;‪Q‬ء ا‪ z‬‬
‫ا‪+-‬ء ا‪G‬دم ‪.‬‬

‫و ‪ 1‬ي ه@ا ا>


;?‪ c‬أ  ‪ ?  -? #‬ادوات و ا)وال ا  ‪0‬ف ;)ر‪<0‬‬
‫أ   ا
ا[‪ $‬ا‪G‬د? و ‪)6‬ون ا` م ‪ L@<6‬ادوات و ا)وال ل ‪ 9‬إن أ‪DE 0‬‬
‫ا‪G‬م ‪)\6‬اد و !‪
6  Z‬ا?‪ )&! # c‬ا ‪QA‬ت و ه@ا ? ‪0‬ف ; ‪A‬و‪)[  B‬ود‬
‫!‪  Z‬ا>
;?‪ c‬ا@ي ‪0‬ف ; ‪A‬و‪  B‬ا
[‪ #‬ا‪G‬د? ? ا‪ 9‬ب ‪.‬‬

‫و ‪0‬ف ; 
ض  ‪ ?  -‬ا>
ا?‪ c‬ا )ة >
;?‪ c‬ا&‪-‬ال ‪$I? "6‬‬
‫‪ $ - Active Skins‬ا‪Q‬ت و ‪A> Crystal Report‬ء و  ‪$‬‬
‫ا ‪G‬ر
ا ‪#E‬ب أ; ‪ ? <-‬ا>
;?‪ c‬أو ا‪MA‬م ا‪3‬ص ‪5QA 6‬ة ‪.‬‬

‫<@‪
^Y ?)G? 6I 6 L‬ة  ‪ c?;
6‬ا&‪-‬ال ‪ "6‬ا@ي ‪0‬ف ;‪}W ? B6 " 1‬ل‬
‫ا ?‪: D? $‬ا) ا>;ت اآ‪. y‬‬

‫‪24‬‬
‫‪Hisham Kamal‬‬

‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﻣﻬﻤﺔ ﻟﻠﺒﺮﻣﺠﺔ ﺑﻔﻴﺠﻮﺍﻝ ﺑﻴﺴﻚ‬


‫‪Functions‬‬

‫و  ه@ا ا‪+-‬ء ‪0‬ف ;‪G‬م ‪


Q6‬ح ?>{ ‪ &9‬ا ?‪ ^ D? $‬ا>
?‪-‬ت ‪-‬ل‬
‫‪ "6‬و ذ" ? [| ‪:‬‬
‫• ا ^
ات ‪Variables‬‬
‫• ‪):‬ة ‪ If‬و ‪If Then Else‬‬
‫• أه ادوات ا  ; 
ض <  ا>
;?‪c‬‬

‫ا ^
ات ‪: Variables‬‬ ‫ﺃﻭﻻ ‪:‬‬
‫ ا>)ا  ‪)-‬ب ان ; ‪
E‬ق ‪@6‬ه  
‪ H‬آ‪..
^ ?  #‬‬
‫و ا ‪ZG‬د ‪
^ 6‬ه ‪+3!  :‬ن ‪ #‬ا‪&1# /01‬ظ ‪ [? #‬ه@‪L‬‬
‫ا‪  G‬أ•‪A‬ء ا‪#   <?)3 0‬ت ا ‪;># $-‬ت ‪.‬‬

‫‪ -1‬ﻣﺴﺘﻮﻳﺎﺕ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺍﻟﻤﺘﻐﻴﺮﺍﺕ ‪:‬‬

‫  !
‪ "#! H‬ا ^
ات ‪) #‬ة ?  ت ‪;56‬ا< و ا  ! ‪: #   $I‬‬
‫• !
‪ H‬ا ^
ات ‪ ? #‬ي ا ‪
Q‬وع آ‪: $9‬‬

‫و ه@ا ‪ A‬ان ه@‪ L‬ا ^


ات ? ‪ 9‬ا‪)3 0‬ا?<  ا ‪
Q‬وع آ‪ $9‬و  آ‪$‬‬
‫ا‪Q‬ت و ذ" ‪ ? # <&
 6‬ي ا ‪
Q‬وع آ‪ $9‬آ  ذآ
; و ذ" ‪#‬‬
‫ا‪ 1A‬ا  ‪:‬‬
‫‪General‬‬ ‫‪Declaration‬‬
‫‪Dim db as database‬‬
‫‪Dim rs as record set‬‬

‫ه‪
; A‬ي ان ا ^
ات ?
  ا  ي ام ‪
Q #‬وع )‪ (General‬و ‬
‫ا‪)1‬ث !
‪ ، (Declaration) H‬و آ  ;
أن ا‪ #9‬ت ذات ا‪#‬ن ازرق‬
‫! >
آ‪ #‬ت أ‪  Y ? 00‬ا>
;?‪ c‬ذا!‪ B‬و !  ا‪ #9‬ت ا ‪-1‬زة و‬
‫ه آ‪ #‬ت ?
!>‪MA6 E‬م  ‪ 9‬ا‪ <?)3 0‬آ ^
ات و ه@ا ;< <‬

‫‪25‬‬
‫‪Hisham Kamal‬‬

‫ا‪)3 0‬ا?ت أ‪ 00‬أ‪


W‬ي ? ‪}W‬ل ا>
;?‪ $I? c‬آ‪ Dim  #‬و ه ا‪Z W‬ر‬
‫‪ H
! A 6 Damnation  #9‬و !‪ $>: / 9‬ا‪ 0‬ا ^
‪...‬‬
‫) ‪+ +‬ي ا )رب " [
 ا
أي و ا!‪3‬ذ ا‪
G‬ار  !  ا ^
ا‪3‬ص ‪"6‬‬
‫ ا>
;?‪ c‬و ‪ ? 9‬ا
 ان ‪9‬ن ا ^
دال ‪ A? #‬ا‪)3 0‬ام ( ‪..‬‬
‫و ;
ي أ  إن آ‪ ? as  #‬ا‪ #9‬ت ا ‪-1‬زة و ? ا‪ #9‬ت ا ‪-1‬زة ا ‬
‫) ‪ D‬ا)وال ا رف ‪: – <#‬ا) ا>
?‪If & For & Next & $I? -‬‬
‫‪ (End …..‬و 
ه ? ا‪
I9‬و ا‪
I9‬و ا@ي ‪0‬ف ; 
ض ‪ B‬ا•‪A‬ء‬
‫ا ‪G>E‬ت ا ‪. #‬‬

‫• !
‪ H‬ا ^
ات ‪ ? #‬ي ا‪)1‬ث ‪: {G‬‬

‫و ه@ا ‪ A‬ان ه@‪ L‬ا ^


ات  ? ‪ 9‬ا‪)3 0‬ا?<  ا ‪
Q‬وع آ‪ $9‬و  آ‪$‬‬
‫ا‪Q‬ت و‪  9‬آ‪ c?;
>#  $‬و آ‪)[ $‬ث ‪)[ #‬ة و ذ" ‪<&
 6‬‬
‫‪ ? #‬ي ا‪)1‬ث ‪ {G‬و  آ‪)[ $‬ث  !‪ B  Z‬أ) !
‪ H‬ا ^
ات‬
‫?
ة أ‪
W‬ي آ  ذآ
; و ذ" ‪ #‬ا‪ 1A‬ا  ‪:‬‬

‫‪Command 1‬‬ ‫‪Click‬‬


‫)(‪Private Sub Command 1_Click‬‬
‫‪Dim x as integer‬‬
‫‪End Sub‬‬

‫و  ه@ا ا ‪I‬ل ! !
‪ H‬ا ^
‪ ? #‬ي ا‪)1‬ث ;&‪ B‬و ا@ي  ‬
‫)(‪ Command 1_Click‬و ه@ا ‪ A‬إ;‪ DE ;  A‬ان ; ‪)3‬م ه@ا‬
‫ا ^
إ ‪ ? #‬ي ا‪)1‬ث ;&‪ B‬و ‪ ? # y‬ي ا ‪
Q‬وع آ‪. $9‬‬

‫‪ -2‬ﺃﻧﻮﺍﻉ ﺍﻟﻤﺘﻐﻴﺮﺍﺕ ‪:‬‬

‫و ه‪0 A‬ف ;‪G‬م ‪


6‬د ه أ;اع ا ^
ات و ا  ‪0‬ف ; 
ض < ا•‪A‬ء ا ?‪$‬‬
‫?‪ D‬ا>
;?‪ c‬و ا  ! ‪: #   $I‬‬
‫? ^
ا)اد ا‪Integer 11Z‬‬
‫? ^
ا)اد ا‪Single 
Q‬‬
‫? ^
ا ?‪ D? $‬ا‪1‬ت ا ‪ Boolean GEA‬و ه@ا ?‪ D‬ا‪? #0‬‬
‫ا‪A‬ع )ه‪ ($‬و ا  !‪
Z G‬ا` ‪ 6‬ا‪( – ;) # <6 Y3‬‬
‫? ^
ا ?‪ D? $‬ا‪ZA‬ص ‪String‬‬
‫و ه@‪ e6 L‬ا;اع ا ^
ات و ا  ! ?‪ D? $‬ا‪ 0‬ا ^
و ‪; /[ #‬ع‬
‫ا>ن ا‪3‬ص ‪. B6‬‬

‫‪26‬‬
Hisham Kamal

: If Then Else ‫ و‬If ‫)ة‬: :‫• ﺛﺎﻧﻴﺎ‬


  ‫
ار‬: ‫ذ‬3!‫ ج ا ا‬1 ‫ع‬%? ‫ء‬A6  >
‫) ا‬A ‫)ة‬G‫ ا‬L@‫)م ه‬3 ! ‫و‬
 ‫ف‬0 ‫ ) ـ( و ه@ا ه ا
اض ا@ي‬A! If  #‫ا 
وف ^  أن آ‬
‫)ه ?
اد‬6 !5 ‫
ار و‬G# @&A ‫ ا‬A! Then  #‫ و آ‬، B;5 ? ‫
ار‬G‫ذ ا‬3!‫ا‬
A! 0‫ ;&@ ر‬40 ?
>‫
ارة اآ‬1‫ل )  در  ا‬G; ‫} إذا أرد; ان‬I  L@&A!
: #  ‫ آ‬If # -6 ‫
ار‬G‫ <@ا ا‬$I ‫ [ر   ا‬yGE‫ أو ا‬-‫ان ا‬

If mark > 40 Then


Msgbox (" The Withered is Very Hot ")
End if
‫ي‬+ + ‫)? !>)أ‬A ‫ و‬, ‫
ارة‬1‫)ر  ا‬6 ‫ص‬3‫ ا ^
ا‬0‫ ه ا‬mark ‫[| أن‬
End if $I?  <; < ‫ن‬9! ‫ ان‬/- B;‫ ا‬#! ‫ و أن‬/- If ‫)ة‬G6 ‫ا )رب‬

  ? ‫ ج ا‬1; A;5 ‫


ارات‬G‫ذ ا‬3!‫ ) ? ا‬+ # ‫ ج‬1! 5  A%
! ‫أ? إذا‬

ارات‬G‫ ا‬e6 ‫} إذا ذادت‬I  ، Else B# F#E; ‫
ارات و‬G‫ ا‬6 #%& ‫? ا‬
-‫ ان ا‬A! 0‫ ;&@ ر‬40 ?
>‫
ارة اآ‬1‫ )  در  ا‬$I? F6‫ل ا‬I ‫ ا‬
-‫ ان ا‬A! 0‫ ;&@ ر‬40 ? $:‫
ارة أ‬1‫ در  ا‬K;‫ أ? اذا آ‬،‫ [ر‬yGE‫أو ا‬
.. ‫رد‬6 -‫ ان ا‬A! 0‫ دي أ? اذا آن 
ذ" ;&@ ر‬yGE‫أو ا‬
: #  ‫ آ‬If Then Else # -6 ‫
ار‬G‫ <@ا ا‬$I ‫  ا‬
If mark > 40 Then
Msgbox (" The Withered is Very Hot ")
Else
If mark < 40 Then
Msgbox (" The Withered is Normal ")
Else
Msgbox (" The Withered is Colder ")
End if
End if

# ‫ل‬I 6  ‫ ا‬A


! ‫ و‬If # ‫)ا?ت‬3 0‫ ا‬A
! ): ‫ي ا )رب‬+ + "@6 ‫و‬
.... ‫
ارات‬G‫
ار وا[) أو ? )دة ا‬G‫< اذا آن ا‬6 Y3‫ ا‬HT ‫آ& ا‬

27
‫‪Hisham Kamal‬‬

‫‪ ? e6‬أه ادوات ا  ; 
ض <  ا>
;?‪:c‬‬ ‫• ﺛﺎﻟﺜﺎ ‪:‬‬
‫و ه@ا ا‪+-‬ء ‪+ +‬ي ا )رب ‪
 A‬ف ‪ #  0‬أه و ا‪
6‬ز ادوات ا ‬
‫; 
ض < أ•‪A‬ء ا‪)3 0‬ام ا>
;?‪ c‬و أ  ا•‪A6 A‬ء ا ‪G>E‬ت ا ‪QA # 6#E‬ت‬
‫‪... <!-? f Q6‬‬

‫‪)AY -1‬وق ا`د‪W‬ل ‪: Text‬‬

‫  ‪)3‬م ه@ا ا‪)AZ‬وق   ‪#‬ت إد‪W‬ل ا>;ت ا ا‪F


]  Input /01‬‬
‫ا>
;?‪ c‬ا >‪6 A‬ا‪ E0‬ا ‪ F>E‬ا  ‪)3‬م و ذ" آ‪E3‬ة ‪)6‬ا‪ !` d‬م  ‪#‬‬
‫ا ‪. Processing -‬‬

‫‪ -2‬أداة ا`‪
W‬اج ‪:Label‬‬

‫و ! ‪)3‬م ه@‪ L‬اداة  ‪ G#‬ا ‪


3‬ت ‪ Output‬ا‪ #  ? -!A‬ا ‪-‬‬
‫‪;>#‬ت ا )‪ #W‬ا ا‪
]  /01‬ي ‪)AY‬وق ا`د‪W‬ل آ
[‪ #‬أو ‪D? $? #‬‬
‫ا>;ت ‪ ،‬آ  ! ‪)3‬م أ   !  ‪AY‬د ‪ F‬ا`د‪W‬ل آ   !‪$<  1%‬‬
‫ا‪)3 0‬ام ا>
;?‪. ?)3  # c‬‬

‫‪ -3‬زر اوا?
‪: Command Button‬‬

‫و ) ه@ا ? أه ادوات ا  ‪ c?;


6  ?)3‬ا&‪-‬ال ‪ "6‬و  ‪ $G‬أه ‬
‫ ادوات ا  ‪
0 F>0‬ده ‪.....‬‬
‫و  ‪)3‬م  !‪ G#‬اوا?
‪6[ ? <!-? f Q6‬ت أو ‪
:‬ارات أو ‪}W‬ف ذ" ‪،‬‬
‫و ذ"  ]
‪ F‬ا‪)6 6 9‬ا‪ $W‬ا‪+‬ر  ا‪)1‬ث ا
اد ‪ B‬و ا@ي !‪ 3‬ر‪ L‬ان  }‪ d‬‬
‫  ا ‪ $‬ا
اد !‪5‬د ‪}W ? B‬ل ه@ا ا‪+‬ر ‪0‬اء آن [&€ ‪6‬ن – !) ‪6 $‬ن –‬
‫[@ف ‪6‬ن – ‪6  |16‬ن ‪ .....‬ا‪º‬‬

‫‪  d: -4‬ا‪ W‬ر ‪: Compo \ List Box‬‬

‫و  ‪)3‬م  إدراج ‪ e6‬ا‪ W‬رات ا


اد !ا
ه  ا>
;?‪ c‬و  ‪+‬ء ?‬
‫و ‪ 9‬و ‪ $>0 #‬ا ‪I‬ل ‪:‬‬

‫‪28‬‬
‫‪Hisham Kamal‬‬

‫ ‪;6‬ن ا[) ا‪}E‬ب ;‪ 1‬ج ا ?


 ?‪ $1‬ا }د ‪ ? )> ..‬آ ‪ 6‬ا‪ 0‬ه@‪L‬‬
‫ا ‪) M1‬و  ‪G; ..‬م ‪56‬دراج ?‪ ?  -‬أ‪ 0‬ء ا ‪M1‬ت ا
‪ dG6 d‬‬
‫ا‪ W‬ر ا [ ) " و ? ‪0 "#‬ي ا^{ ‪ <1 & <#‬و ا‪ W‬ر ? !
اد‬
‫ا‪ W‬ر‪A
  ? {G L‬ء ا ‪ $‬ا)وي إ" ‪.‬‬

‫‪)AY -5‬وق ا‪Z‬ر ‪: Picture Box‬‬

‫و ! ‪)3‬م ه@‪ L‬اداة  إدراج أي ‪Y‬رة ? ‪ #‬ا‪<-‬ز ا‪3‬ص ‪  ? "6‬‬


‫"  ‪ #‬ا >
ا
‪%?  d‬ع ا>
;?‪ c‬ا‪3‬ص ‪ ، "6‬آ  !  ‪) )6‬‬
‫? ا‪ XdZ3‬و ا  !‪
Q‬ك < ?‪ e6 D‬ادوات ‪.‬‬

‫‪ -6‬أداة ا‪ W‬ر ‪: Check Box‬‬

‫و ! ‪)3‬م ه@‪ L‬اداة  [ت ا )د  ا‪ W‬ر ‪ A 6‬أ;‪ A‬أر ) ا‪ W‬ر اآ‪?
I‬‬
‫ا‪ W‬ر ?‪? $I‬ا‪ D:‬ا`;
;‪. K‬‬

‫‪-7‬أداة ا ‪: Option Button ) )1‬‬

‫! ‪  B6Q‬ا >
?‪ D‬اداة ا‪) G6‬أداة ا‪ W‬ر( و ‪ 9‬و ‪ B‬ا‪} W‬ف ا
‪d‬‬
‫ه ه@‪ L‬اداة ! ‪)3‬م  [ !‪ ) )1‬ا‪ W‬ر وا[) ‪ {G‬و ‪  -? y‬ا‪ W‬رات‬
‫و ذ" ?‪; $I‬ع ا‪ ) /E‬ذآ
– أ;‪. ( I‬‬

‫‪ -8‬ا‪ A‬ذج ‪: Form‬‬

‫و ‪ $‬ه@‪ L‬اداة ? ادوات ا‪ c?;


6  00‬ا&‪-‬ال ‪ "6‬و ا  !‪ 1‬ي‬
‫‪  -? #‬ادوات ا  ‪ $9Q6 " c?;
># <&T 6 K :‬ا ‪"!  [ /0A‬‬
‫و < ا  ا) ) ن ا‪. XdZ3‬‬

‫و ‪A! ): "@6‬و‪
Q6 A‬ح و ا 
‪ H‬أه ادوات ا  ! 
ض إ< ? ‪}W‬ل‬
‫ا>
;?‪ c‬وإ?‪M;  <&T! ;9‬م ا ‪?#‬ت ا@ي ‪0‬ف ;‪G‬م ‪BdQ;\6  0‬‬
‫إ;‪Q‬ء ا‪ z‬ا ا‪ c?;
6 )
)G‬أو ?‪
Q‬وع ) ‪;6‬ت ا‪
Q‬آت(( و ذ" ‬
‫ا
[‪ #‬ا‪G‬د? ? ا‪ 9‬ب ‪.‬‬

‫‪29‬‬
‫‪Hisham Kamal‬‬

‫ﺍﻟﺠﺰﺀ ﺍﻟﻌﻤﻠﻲ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﺞ ﻟﺘﺴﺠﻴﻞ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﺍﻟﺸﺮﻛﺎﺕ‬
‫‪Company System‬‬

‫و  ه@ا ا‪+-‬ء ‪+ + "# /-‬ي ا )رب ان !‪9‬ن ?‪ ? $96  #‬ت درا‪? B 0‬‬
‫‪:‬ا) ‪;6‬ت و !‪ M; $#1‬و ا[]‪?# 6 B‬ت ا<? ا  [‪? <# K#Z‬‬
‫[| ا ?‪ D? $‬أدوات ا>
ا?‪ c‬ا  ‪ A6  ?)3‬ا>
;?‪. c‬‬

‫ه@ا ا>
;?‪> c‬رة   ‪):‬ة ‪;6‬ت  ‪;6 $-‬ت 
آت ? [| ا>;ت‬
‫ا‪
 $9 Y3‬آ و ‪;6‬ت ا ‪- A‬ت و ا ارد و ا )
 ‪.‬‬

‫و ‪ 9‬أو ‪ $#1 6 "#‬ا‪MA‬م و ذ" ‪


& 6‬ا‪ EG‬ا‪G‬د? و ا‪
3 0‬اج ?‪<A‬‬
‫ا‪;9‬ت ا‪ 00‬و ا‪  G‬و ا‪G1‬ل ا ‪ $9 6‬آن و ذ"  ‪E
W  9‬‬
‫ا>
;?‪ c‬و ا  ‪ F>0‬درا‪ < 0‬و ا  ;‪ER – Schema Diagram <# F#E‬‬
‫و ?‪  <A‬ا ‪G‬ق ا‪)-‬اول ا  ‪0‬ف !)ر < ‪ c?;
6 #‬اآ‪ y‬آ  در‪ A0‬و‬
‫!‪G‬م ‪ c?;
>6 {6
6‬ا&‪-‬ال ‪ "6‬و ا ?‪ D? $‬أوا?
ا`‪ %‬و ا ) ‪ $‬و ا‪@1‬ف‬
‫و ا>‪ |1‬و ا) ) ? أوا?
ا>
?‪ -‬و ذ" ‪
?56‬ا‪ z‬ا ا‪ 
)G‬ا
[‪#‬‬
‫ا‪G‬د? ‪.‬‬

‫‪30‬‬
Hisham Kamal

:  +#-;`‫^ ا‬#6 "‫م و ذ‬MA‫;ت ا‬6 # ‫ ي‬1!  ‫ ا‬EG‫ن ا‬.‫إ" ا‬

A Database is decided to maintain information about a


large holding Company To Record us data :
Each Company is described by Company Code (unique)
,name ,address, phone , E-mail address .
This Company have a same of manager , The manager is
described by manager Code (unique) ,name , phone ,address,
Gender ,E-mail address, year of Experience , Computer
Course ,another Experience , notes .
This Company product a several of production but the
production is product by one Company and The Company is
described by Production Code (unique) , name , Type , Factor
date , selling date , inter national number .
This Company have a several of resources this resources is
described by Code (unique) ,name , type , The name of
company resources ,entry date ,quantity , price ,value .

The Requires:

a) Design an ER – Schema for the above data requirements.


b) Design the relational schema and determined The primary
key and foreign key in this system .

31
‫‪Hisham Kamal‬‬

‫و ا‪.‬ن ه ‪GA A6‬م ‪ FG1 6‬ا ‪#E‬ب اول و ه ا‪


3 0‬اج ‪ E
W‬ا>
;?‪? c‬‬
‫ا>;ت ا [ ‪ A‬و ذ" ‪ )6‬ا ‪MA# $#1‬م ‪....‬‬

‫و ‪A6‬ءا ‪ ! ? #‬درا‪: ? 0‬ا) ‪;6‬ت و ‪:‬ا) ر‪ 0‬أل ‪5 ER – Schema‬ن‬


‫ا‪ $9Q‬ا‪ $#1! ? c!A‬ه@ا ا‪MA‬م ‪0‬ف ‪9‬ن آ  ‪: #‬‬

‫‪32‬‬
‫‪Hisham Kamal‬‬

‫و ‪ )6‬ان ‪A6 E
W % 6 A :‬ء ا>
;?‪ !5! c‬إ‪ A‬ا‪E3‬ة ا  و ه ا ‪$ 1‬‬
‫‪ ? Mapping‬آ;ت و [‪G‬ل و }‪:‬ت ا ا‪)-‬اول ا  ‪0‬ف ;
اه ‪#‬‬
‫اآ‪ y‬و ;‪G‬م ‪ ، <# F>E 6‬و ا  ! ‪  $I‬ا‪ $9Q‬ا  ‪:‬‬

‫‪33‬‬
‫‪Hisham Kamal‬‬

‫و ‪ )6‬ان ا; <‪ E
W %! ? A‬ا>
;?‪ c‬و ا‪)-‬اول و ا}‪:‬ت   أدرا < ‪c?;
6 #‬‬
‫اآ‪ y‬آ>
;?‪G c‬ا) ا>;ت و  ذ" آ  ‪ "Q6‬ا  ‪:‬‬

‫و ;‪ !5‬ا أه ا


ا[‪ A ) $‬و ه آ& ا
‪ c?;
6 6 {6‬وو‪ #0‬ا>
?‪-‬‬
‫ا  ‪ ?)3‬ا&‪-‬ال ‪ "6‬و ‪): c?;
6‬ة ا>;ت ا  ‪)3‬م ?‪
9‬و‪ K0‬اآ‪y‬‬
‫و ذ" ‪  $Z& 6‬ا
[‪ #‬ا‪G‬د?  ا‪ 9‬ب ‪....‬‬

‫‪34‬‬
Hisham Kamal

)‫ا‬: c?‫
ا‬6 ‫" و‬6 ‫ال‬-&‫ ا‬c?;
6 6 {6
‫ي ا )رب ان ]
ق ا‬+ + " ‫و‬
‫)ة‬: D? {6
# <?‫)ا‬3 0‫ف  ا‬0  ‫
ق و ا‬E‫ ا‬L@‫
ز ه‬6‫ا>;ت ) )ة و ? ا‬
? < ( Micro Soft DAO 3.6 Object library) G
] y‫ا>;ت اآ‬
.... $Z& 6  <A6 {6
‫ آ& ا‬# ‫ ; 
ف‬9

‫ و‬6 "6 ‫ال‬-&‫&  ا‬6 : ... y‫)ة ا>;ت اآ‬: ‫\)اد‬6 A : ? )6 •
......  ‫ات ا‬E3‫ ? ا‬D> !
References ‫ ر‬W‫ ر ا‬W‫ أ‬project  d: ? •
‫ ر‬W6 : {6
# ‫ رات‬W‫ ا) ) ? ا‬# ‫ ي‬1!  d: "
<M  0 •
"‫ و ذ‬Micro Soft DAO 3.6 Object library {6
‫ ا‬G
]
... Ok {^%‫< • ا‬# # 6
‫)?< و‬3 ! ‫ف‬0  ‫{ ا‬6
‫ ا‬G
] 0‫) ) ا‬1 6 $&6 K : ): ‫<@ا‬6 ‫و‬ •
e6  $I
W‫ أ‬F0 ‫ك‬A‫   زال ه‬$?96 {6
‫ ا‬#   !  9
Form ‫ أل‬# XW6 ‫ و‬c?;
>‫ <  ا‬6 ‫  آ‬0  ‫ ا‬-?
>‫ر ا‬E0
:  ‫ ا‬1A‫ ا‬# "‫< و ذ‬6 Y3‫ ا‬-?
>‫ ا‬Q6 "‫و ذ‬

General Declaration
Dim db as database
Dim rs as recordset

Form Load
Set db = opendatabase (app.path & "\" & " db1.mdb")
Set rs = db.openrecordset ("Company")

 ‫ ^
ات‬# H
 ‫ ا‬/-  ‫آ  !
ي أ < ا )رب ا;"  ا>)ا‬
‫)ة‬:    ‫ل‬N ‫ و ه ا‬db 
^ 6 "‫ و ذ‬General ‫)ث‬1‫ا‬
‫ و ه‬rs   ‫; و ا@ي‬I‫ و ا ^
ا‬db1  !  ‫ا>;ت و ا‬
‫)ة ا>;ت و‬: $W‫)ا‬6 B? $? ‫)ول ا 
اد ا‬-‫ل    ا‬N ‫ا‬
# "‫{ و ذ‬6
‫ ا‬#  K !‫) أ‬G "@6 ‫و‬ Company 9
... B? $? ‫ ; ذج !>^ ا‬$‫? ي آ‬

$‫ ان ! )  آ‬/-  ‫ و ا‬-?


>‫ت ا‬00‫ إ أ‬A ) G6 ? "@ 6 ‫و‬
‫ و ه‬%`‫ زر ا‬-?
6  $I !  ‫?ت و ا‬#? T; ‫ أو‬c?;
6
‫@ف و‬1‫ و آ@" زر ا‬, $ ) ‫ و زر ا‬, ‫ و [&€ ا>;ت‬%‫ل  إ‬N ‫ا‬
"‫ و ذ‬, Q‫ ا‬# ? ‫  }م و زر ? ا>;ت‬0‫| و ا‬1>‫زر ا‬
....  ‫ ا‬1A‫ ا‬# ‫م‬MA‫ ا‬# F>E 6

35
‫‪Hisham Kamal‬‬

‫‪0‬ف ;
ي ا‪.‬ن أو ت ا ‪
Q‬وع ا‪3‬ص ‪ A6‬و ه ا‪Q‬‬
‫ا
‪ d‬و ه ا ‪  N‬ا ‪ 6 ? $GA‬أ ‪+‬اء ا ‪
Q‬وع و ا>
;?‪c‬‬
‫ا ‪ &# 3‬و ه آ  ‪ $9Q6‬ا  ‪:‬‬

‫و آ  ;
ي ان ه@‪ L‬ا‪ 1! Q‬ي ‪ D #‬أ ‪+‬اء ا ‪  $GA‬أر ء ا‪MA‬م‬
‫? [| ‪;6‬ت ا‪
Q‬آت أو ا ‪- A‬ت أو ‪ ......‬ا‪ , º‬و زر ا‪
3‬وج ا‪? d<A‬‬
‫ا>
;?‪ c‬و ?‪ ? A ?  -‬ا‪9‬ل ا 
‪ /‬ا  ‪)3‬م  ا ?‪$‬‬
‫?< ? [| !^
أان و ‪ $9‬وا < ا ?‪... $‬‬

‫‪36‬‬
‫‪Hisham Kamal‬‬

‫\ذا ارد; ان ;)‪ # $W‬ا‪ Q‬ا ‪  N‬ا ?‪;6 D? $‬ت ا‪
Q‬آت \;‪A‬‬
‫; 
ض ا ا‪ Q‬ا  ‪:‬‬

‫آ  ;
ي ان ه@‪ L‬ا‪  G? Q‬ا •}ث أ ‪+‬اء ا‪+-‬ء اول ه أدوات إد‪W‬ل‬
‫ا>;ت و ا‪+-‬ء ا‪ ;I‬أدوات ا ?‪ D? $‬ا>;ت و ا‪+-‬ء ا‪
W‬ه أدوات‬
‫ا ‪
> $GA‬أر ء ا‪MA‬م ‪...‬‬

‫و ‪  6‬ا;‪
 ! B‬ح آ& ا‪)3 0‬ام ادوات ا‪\6 Y3‬د‪W‬ل ا>;ت و ا ‪#I‬‬
‫ ?‪AY ?  -‬د ‪ F‬ا`د‪W‬ل ‪ ...‬ف ; ‪A‬ول ‪56‬ذن ا‪ ! z‬ادوات‬
‫ا‪ D? $? 6 Y3‬ا>;ت ? إ‪ %‬و !) ‪ $‬و [@ف و ‪ |16‬و ? 
ذ"‬
‫? أوا?
ا ?‪ D? $‬ا>;ت ‪.‬‬

‫‪37‬‬
‫‪Hisham Kamal‬‬

‫‪+ + "5‬ي ا )رب ‪ -?


6‬زر ا`‪ %‬و ذ" ‪ # F>E 6‬ا>
;?‪c‬‬
‫ا‪3‬ص ‪
Q6‬آ و ه آ  ‪ $9Q6‬ا  ‪:‬‬

‫‪38‬‬
Hisham Kamal

: c?;
>‫ ا‬$9 # y ‫ اد  و‬6 96 #  ‫ اآاد آ‬L@‫ن ه‬9! ‫و‬

Private Sub Command2_Click


If Text1.Text = "" Or Text2.Text = "" Then
MsgBox (" ‫ل ا>;ت‬W‫آ) ? إد‬5! " )

Exit Sub
End If

hh.AddNew
hh![c] = Text1.Text
hh![name] = Text2.Text
hh![address] = Text3.Text
hh![specialization] = Text4.Text
hh![Phone] = Text5.Text
hh![E-mailaddres] = Text6.Text

hh.Update

MsgBox ("‫ح‬-A6 %`‫ ا‬#  K ! ")

Text1.Text = ""
Text2.Text = ""
Text3.Text = ""
Text4.Text = ""
Text5.Text = ""
Text6.Text = ""
Text1.SetFocus

End Sub

39
Hisham Kamal

 ‫
آ و ه آ‬Q6 ‫ص‬3‫ ا‬c?;
>‫ ا‬# F>E 6 "‫ و ذ‬$ ) ‫ زر ا‬-?
6
:  ‫ ا‬$9Q6

40
Hisham Kamal

: c?;
>‫ ا‬$9 # y ‫ اد  و‬6 96 #  ‫ اآاد آ‬L@‫ن ه‬9! ‫و‬

()Private Sub Command3_Click


If Text1.Text = "" Or Text2.Text = "" Then
MsgBox (" ‫ل ا>;ت‬W‫آ) ? إد‬5! " )
Exit Sub
End If

hh.Edit

hh.AddNew
hh![c] = Text1.Text
hh![name] = Text2.Text
hh![address] = Text3.Text
hh![specialization] = Text4.Text
hh![Phone] = Text5.Text
hh![E-mailaddres] = Text6.Text

hh.Update

MsgBox ("‫ح‬-A6 $ ) ‫ ا‬#  K ! ")

Text1.Text = ""
Text2.Text = ""
Text3.Text = ""
Text4.Text = ""
Text5.Text = ""
Text6.Text = ""
Text1.SetFocus

End Sub

41
Hisham Kamal

‫
آ‬Q6 ‫ص‬3‫ ا‬c?;
>‫ ا‬# F>E 6 "‫ }م و ذ‬0‫| و ا‬1>‫ زر ا‬-?
6
:  ‫ ا‬$9Q6  ‫و ه آ‬

42
Hisham Kamal

: c?;
>‫ ا‬$9 # y ‫ اد  و‬6 96 #  ‫ اآاد آ‬L@‫ن ه‬9! ‫و‬

()Private Sub Command4_Click

hh.Index = ("C")
hh.Seek "=", Text1
If hh.NoMatch Then

MsgBox ("‫د 
? د‬9‫)" ه@ا ا‬

Text1.Text = ""
Text2.Text = ""
Text3.Text = ""
Text4.Text = ""
Text5.Text = ""
Text6.Text = ""
Text1.SetFocus

Else

Text1.Text = hh![c]
Text2.Text = hh![name]
Text3.Text = hh![address]
Text4.Text = hh![Specialization]
Text5.Text = hh![phone]
Text6.Text = hh![E_mailaddress]

MsgBox ("‫ح‬-A6 ‫ }م‬0‫)" ! ا‬

End If

End Sub

43
Hisham Kamal

 ‫
آ و ه آ‬Q6 ‫ص‬3‫ ا‬c?;
>‫ ا‬# F>E 6 "‫@ف و ذ‬1‫ زر ا‬-?
6
:  ‫ ا‬$9Q6

44
Hisham Kamal

: c?;
>‫ ا‬$9 # y ‫ اد  و‬6 96 #  ‫ اآاد آ‬L@‫ن ه‬9! ‫و‬

Private Sub Command6_Click

If Text1.Text = "" Or Text2.Text = "" Then

MsgBox ("B@[ ‫ ا>ن ا


اد‬$W‫)"اد‬

Exit Sub

End If

hh.Delete

Text1.Text = ""
Text2.Text = ""
Text3.Text = ""
Text4.Text = ""
Text5.Text = ""
Text6.Text = ""

MsgBox ("$&6 ‫)"! [@ف ا>ن‬

Text1.SetFocus

End Sub

 ‫ و ا‬-?
>‫ت ا‬# ‫ت  ا‬00‫ ا‬%! ! ): ‫ي ا )رب‬+ + ‫<@ا‬6 ‫و‬
... B  Z 6 ‫م‬G! ‫?ت‬#? ‫م‬M; ‫ أو‬c?;
6 $‫ف ! 
ض <  آ‬0

45
‫‪Hisham Kamal‬‬

‫آ  ان ه‪A‬ك ا) ) و ا) ) ?  ‪#‬ت ا>


?‪ -‬ا^
•‪  6‬و ‪# H: ! <A9‬‬
‫?)ي ا[ ج ا>
;?‪ c‬و ;‪M‬م ا ‪?#‬ت ا@ي ! ?‪ B? $‬و ه@ا ?‪BG>E! ! ? $I‬‬
‫  ا )
و ا  و ‪ < /‬ا‪
  0‬اض آ‪ $‬ا‪  0‬ا‪
Q‬آت ا ‪ #-‬‬
‫‪):‬ة ا>;ت ‪ ) )1!   9‬ا‪ 0‬ا‪
Q‬آ ا ‪ < D6‬ه@ا ا )
و ‪  9 9‬‬
‫!‪ F>E‬ه@‪ L‬ا&‪
9‬ة   ‪ "# /‬إ!>ع ا‪E3‬ات ا  ‪:‬‬

‫ ا>)ا  ‪ /-‬ان !‪ #‬ا;" ‪


 ! 9‬ض ‪6‬ن ? )ول ا‪
Q‬آ ‬
‫ !‪;6 $-‬ت ا )
 و ا  ! ?‪) D? $‬ول ا )
‪/-‬‬
‫‪ "#‬ان !‪G‬م ‪  ) )
^ ? H
 6‬ا‪)1‬ث ‪9 General‬ن‬
‫?‪N‬ل  ا‪)3 0‬ا?‪   #   B‬ا‪)-‬ول ا‪3‬ص ‪
Q6‬آ ‪  9‬‬
‫ا ?‪ $‬و ا‪) 0‬ء ا>;ت و أ‪ 0‬ء آ‪ $‬ا‪
Q‬آت ا ‪)G6 " ) #-‬ة‬
‫ا>;ت و ‪ 9‬ا‪ 0‬ه@ا ا ^
‪... RS1‬‬

‫    ه@ا ا‪)-‬ول  ا‪)1‬ث ‪ Form Load‬و ذ" آ  ا );  ‪B#‬‬


‫ ا‪+-‬ء ا‪ ? F6‬ا‪ 9‬ب ‪...‬‬

‫‪   9‬ا‪
  0‬اض أ‪ 0‬ء ا‪
Q‬آت   ا )
 ‪"# /-‬‬
‫ا‪)  0‬راج اداة ا ‪ c?;
6 ? "@ >0A‬ا&‪-‬ال ‪ , "6‬و ?‬
‫ا>) < ان أداة ا‪
  0‬اض اآ‪6 ?
I‬ن ) ‪ A‬ه ‪  d:‬ا
ض‬
‫‪ Combo Box‬و  ??‪   B #‬ا ‪ ) 9‬و ا>
?‪#?? -‬‬
‫‪)AY‬وق ا`د‪W‬ل ‪ Text Box‬و  !  ‪ ? B‬ا‪ XdZ3‬ا ‪.B 6‬‬

‫? ‪ A ) G6‬ا‪.‬ن ‪0‬ي ‪ -?


6‬ه@‪ L‬اداة `! م ? ;
) ان ;&‪ B#‬و ه@‪L‬‬
‫ا>
?‪):  $I ! -‬ة ‪):  ! -?
6‬ة ‪ For‬و ‪0‬ف ! 
ف‬
‫إ< ‪
Q6‬ح أ•‪A‬ء 
ة ا)ورة ا )ر > ‪.‬‬

‫و   ‪ F>E! #‬ه@‪ L‬ا‪E3‬ات ‪ ) 6‬و ا ‪ %‬أ


‪.... ?0‬‬

‫‪46‬‬
‫‪Hisham Kamal‬‬

‫أو ‪
 ::‬ض ‪ Q‬ا )
 و ا   ا ?‪: BG>E! )
; ? %  ? $‬‬

‫و آ  !
ي ‪+ +‬ي ا )رب أن ه‪A‬ك أداة ‪ Combo Box‬و ا  !‪ 1‬ي ‪#‬‬
‫أ‪ 0‬ء ا‪
Q‬آت ا ‪):  " ) #-‬ة ا>;ت ‪...‬‬

‫‪47‬‬
Hisham Kamal

‫)ث‬1‫ ا‬$W‫)ا‬6 ‫د‬9‫ ه@ا ا‬6 ‫ اداة   آ‬L@‫) إدراج ه‬6 # ‫ ا‬L@‫ !   ه‬9 ‫و‬
: Form Load

Set db = Opendatabase(App.Path & "\" & "db2.mdb")


Set rs = db.OpenRecordset ("Manager")
Set rs1 = db.OpenRecordset("Company")

Dim H As Integer

For H = 1 To rs1.RecordCount
txtid.List (a - 1) = rs1![Name]
rs1.MoveNext
Next H

  &T6 ‫م‬G ) )
^ ? ‫)ام‬3 0‫ ا‬$&6 ! ): B;‫ي ا )رب ا‬+ + ‫  !
ي‬9
. ( ‫
آ‬Q‫ ) ا‬B? $? ‫ف  ا‬0 ‫; و ا@ي‬I‫)ول ا‬-‫ا‬

<> 9! ‫ف‬0  ‫ و ا‬-?


>‫& ا‬T6 ‫م‬G D 9 ‫ ? ^
و‬H
! ! ‫و‬
‫)ام‬3  0‫ف   ا‬0  ‫ و ا‬, 
) ‫  ا‬$W‫
آت دا‬Q‫ ء ا‬0‫  
اض أ‬0
. G6‫
ة ا‬G&‫ إ"  ا‬%? ‫ آ  ه‬For ‫)ة‬:

9   ‫ ا‬K6‫ا‬I‫ت و ا‬00‫ ا‬# K#Z[ ): ‫ي ا )رب‬+ + ‫<@ا‬6 ‫و‬
.....  Z? ‫?ت‬#? ‫م‬M; ‫<  أي‬A ‫ء‬A^ 0‫ا‬

‫) ا@ي  " ان‬-‫ ا‬$9Q6 B;G!‫ و إ‬, B 0‫ ? ! درا‬$‫" إ ?
ا  آ‬# ? ‫و‬
‫ أول‬6I 6 ‫ <@ا‬...
W‫  أ‬c?
>? $‫ آ‬+ !  ‫ر ا‬9‫)ات و ا‬6`‫<
ا‬M!
......... z‫\ذن ا‬6 ‫" ا 
ة‬#! $Y‫" إ ان !ا‬# ? ‫ و‬-?
>‫ [
ف ا‬F
E‫ا‬

48
Hisham Kamal

‫ﺑﻌﺾ ﺃﻭﺍﻣﺮ ﺍﻟﺒﺮﻣﺠﺔ ﻓﻲ ﺍﻟﻔﻴﺠﻮﺍﻝ ﺑﻴﺴﻚ‬


Programming in V.b

-?
>‫ أوا?
ا‬e6 # z‫\ذن ا‬6 ‫ي ا )رب‬+ + ‫ف ! 
ف‬0 ‫ء‬+-‫و  ه@ا ا‬
‫م ا أي‬MA‫ ? [| ا[ ج ا‬B?)3 ! D
? 6I 6 " ‫ن‬9! ‫ف‬0  ‫و ا‬
.... < 0‫ درا‬F6‫م ا‬MA‫ ا‬$#1! #[
6 "‫)م و ذ‬3  ‫ ا‬/#] # ‫ء‬A6 &T‫و‬

: Form1 ? Form2 }I? 9 ‫


و‬W‫ )ء ; ذج ? أ‬0‫أ?
ا‬

?‫ ا‬B#W‫)ا‬6 / 9! ‫ و‬Command Button
?‫دراج أداة زر اوا‬56 ‫م‬G!
: ‫ و ه‬Form2 ‫ )ء أل‬06 ‫ص‬3‫ا‬
Form1.hide
Form2.show
‫)ة ا>;ت‬: ‫ ا‬BW‫د ا@ي ! إد‬9‫ن ا‬56 )! B>A! 0‫<ر ر‬T‫أ?
أ‬
‫ل‬W‫)وق ا`د‬AZ6 ?  • ‫>ن‬# %`‫ ا‬#  ‫
ر •   إ^ء‬9?
$> ‫ و‬%`‫ر ا‬+6
?‫ ذ" ا‬/ 9 ... B6
N ‫ ا‬$M ‫د و‬96 ‫ص‬3‫ا‬
:  ‫ ا‬1A‫ ا‬# "‫ و ذ‬%`‫ ا‬-?
6
Rs.movefirst
Do until rs.EOF
If rs![code] = text1.text Then
MsgBox ("This Code Is Duplicate ")
Text1 = ""
Text1.setfocus
Exit sub
End if
Loop

 B 6 ‫; ا  و   آ‬3‫ل ا ا‬W‫; اد‬W ?


N ‫ل ا‬G ;‫أ?
ا‬
"‫ و ذ‬B# ‫ل ا ا@ي‬G ;‫ل
اد ا‬W‫)وق اد‬AY $9 Key Down ‫)ث‬1‫ا‬
:  ‫ ا‬1A‫ ا‬#
If keycode = 13 then
Text2.setfocus
End if

49
Hisham Kamal

‫م‬G; , ‫ل‬W‫ اد‬F ‫د‬AY )[56 ‫ن 


?)رج‬6 ‫ك‬A‫ن ه‬56 )&! 0‫<ر ر‬M
:  ‫ ا‬1A‫ ا‬# "‫ و ذ‬%`‫ ا?
ا   زر ا‬6 96
If text1.text = "" OR Text2.text = "" Then
MsgBox (" Are you Sure from your Data ")
Exit sub
Text1.text = ""
Text1.setfocus
End if
‫ و آ& ه@ا ا`دراج و‬d
‫ ا&رم ا‬# º ‫أ?
دراج ا و ا ر‬
:  ‫ ا‬1A‫ ا‬# "‫ذ‬
<A? $9 E‫ و أ‬Label ‫
اج‬W`‫ ? أدوات ا‬2 ‫ )ء )د‬06 : .1
. h1 – h2 9 ‫  و‬0‫ا‬
‫ ? 
{ ادوات‬Timer K: ‫\دراج أداة ا‬6 : .2
XdZ3‫ )ء ا‬0 "‫ ? [ ا &! و ذ‬F4 ‫ زر‬# {^%‫ ا‬.3
. ‫ اداة‬L@<6 Y3‫ا‬
. Interval ‫ ر‬W`‫) ا‬A "‫( و ذ‬1000) 6 96 : .4
"‫ و ذ‬Timer ‫داة‬Ç ‫)ث‬1‫ ا‬$W‫ اوا?
ا   دا‬6 96 : .5
:  ‫ ا‬1A‫ ا‬#
H1.caption = time
H2.caption = date

50
‫‪Hisham Kamal‬‬

‫ﺍﻟﺨـــــــﺎﺗﻤﺔ‬

‫و ‪@<6‬ا ‪+ +‬ي ا )رب ‪ # K#Z[ ):‬أ‪00‬ت ا>


?‪ -‬و ا  ‪0‬ف‬
‫!‪G! 9 <  1‬م ‪ F>E 6‬أي ;‪M‬م ?‪?#‬ت ‪....‬‬

‫? !‪ B  1‬ا‪.‬ن ه ? ر‪ 0‬آ‪  # ? B# K#Z[ ? $‬ه@ا ا ‪-‬ل و إ‪


6‬از‬
‫آ‪ ? $‬ه ) ) إ" ? أ‪9‬ر و ا ‪ /A-‬ا‪
9& d<A‬ة ا ‪ $#‬و ا‪A‬ء ?‪ D‬ا‪@W‬‬
‫ ا >ر )م ا ‪ #6
>9‬ا ح "  ه@ا ا ‪-‬ل ‪ #‬ا[) ا‪W‬ة أو‬
‫ا‪}E‬ب ن ا ‪
>9‬و ا^
ور ‪ ) #6‬أو در ت ا‪ ... $<-‬و ا‪ z‬و ‬
‫ا ‪.... F‬‬

‫‪ &@ ^p L‬ان ا' ا‪"E‬ي ‪ GI‬ان ‪ '3I‬ا& أي ‪ &@ wp‬ا[د و 


ة ! ‪L‬ت‬
‫و ‪ G‬ا‪ *6‬ه آ‪ 0Z9 0<0‬ه‪R‬ا ا' @& ا ن ا‪\I\? q/H@ ، x03‬ي‬
‫ا‪
5‬رب @& ‪ I 6/‬ه‪R‬ا ا‪ 05‬أ‪  ( qEF‬إ‪ M/‬ن ‪ 89
$‬ول و[‪ 6 E‬آ'‬
‫ا‪ "F 8‬ا‪Rh‬ا‪ .... 0Y‬و & ‪ *5I‬ا‪ SR6 K55‬ا[‪ I E‬ان ‪  *?
 9‬ء 

‫ا م & ‪ ^I
 '5I‬إ‪ Mc‬س ا‪ 5‬و ا‪Rh‬اء و ه‪R‬ا ‪"5/‬ض ‪_j W‬ث !"ات‬
‫‪ @ ... 0!I‬ن آ ‪ !! q/‬ت ا‪ 05‬ه& ا م @ ‪ &? 40E5‬ا  ا‪&z‬‬
‫ (  ا"اب ا‪R‬ي ‪ &?
? MI‬ه>* ا م ‪R{ W K55‬ا‪ 0Y‬و رو‪ 0/ c‬و !‪G‬‬
‫أه* ! ‪ ! ^8I‬در‪ q‬ه ‪ &? ^0E9‬ا  و ه‪R‬ا ه روح ا' ‪ ..‬و ‪W/%‬‬
‫!‪ G‬ا‪ 5‬ان ‪"9‬ي ‪ q9 ! 05/ ^080‬و ‪ K05M5‬ا‪F‬ل ‪ &3$%‬در[ ت‬
‫ا‪ *5‬و ‪ n0‬ا* ‪ G! W/% ...‬ا‪ '05M‬ا‪F‬ل  ا* و ه‪R‬ا ‪@ W/%‬ق آ'‬
‫ذي ?* ?‪. *0‬‬

‫ﻧﺼﻴﺤﺔ ﻫــــﺎﻣﺔ‬
‫إ‪ I‬ك ?\‪\I‬ي ا‪
5‬رب ا< ‪ 'J‬و ا‪"h‬ور * و  ‪% q9‬ن ه‪R‬ا ا‪ Mcb‬س‬
‫‪I‬دي ^ ا& أو& در[ ت ا‪5! G@ ... '6‬ا‪ 25c J‬ا‪ K05M5 I 68‬ان ‪*59‬‬
‫‪ *9 c‬ا‪5‬ا‪ 'E$ KJ‬ا* ا
‪0/‬ي ‪ ...‬و ‪R6‬ا إ‪ /‬ء ا| ف ‪ '39‬ا& ا?&‬
‫در[ ت ا‪ ... *5‬و ا| ا@‪ E 4‬د‪ S‬و ه ار‪ *c‬ا"‪........ G0c‬‬

‫‪  * +‬ا

‫‪51‬‬

You might also like