Παγκόσµιος εφιάλτης η ανεργία

Ζοφερό διαγράφεται το µέλλον για τους

εργαζόµενους στην Ελλάδα και όλο τον κόσµο,
σύµφωνα µε τις προβλέψεις που
περιλαµβάνονται στην τελευταία έκθεση του
ΟΟΣΑ για την απασχόληση. Με βάση τις
δηλώσεις που έκανε ο επικεφαλής του διεθνούς οργανισµού,
µεξικανός Άνχελ Γκουρία, την Τετάρτη 7 Ιουλίου η ανεργία στην
Ελλάδα από 8% που ήταν τον ∆εκέµβρη του 2008 και 9,5% το
2009, φέτος αναµένεται να εκτιναχθεί στο 12,1% και το 2011 στο
14,3%. ∆ραµατικές θα είναι οι εξελίξεις και στο επίπεδο των
αµοιβών καθώς φέτος αναµένεται να µειωθούν κατά 3,3% σε σχέση
µε πέρυσι και το 2011 κατά 0,8%.
Ίδια απογοητευτική κατάσταση επικρατεί και στις χώρες του ΟΟΣΑ.
ΛΕΩΝΙ∆ΑΣ ΒΑΤΙΚΙΩΤΗΣ

Τον ∆εκέµβρη του 2007 η ανεργία έπληττε το 5,8% του

εργατικού δυναµικού στις 31 ανεπτυγµένες οικονοµικά χώρες του
ΟΟΣΑ. Τον Μάρτιο που µας πέρασε το ποσοστό της ανεργίας
έφθασε το 8,7% και µε βάση όλες τις προβλέψεις η ανεργία θα
συνεχίσει να αυξάνεται και το τρέχον και το επόµενο έτος.
Συνολικά οι άνεργοι στις χώρες που συµµετέχουν στον
οργανισµό φθάνουν επισήµως τα 47 εκ. Στην πραγµατικότητα, αν
δηλαδή συµπεριληφθούν οι υποαπασχολούµενοι κι όσοι
απογοητεύτηκαν κι έπαψαν πλέον να αναζητούν εργασία, οι
άνεργοι ξεπερνούν τα 80 εκ.! Πρόκειται για µια χαίνουσα πληγή
στο σώµα των ανεπτυγµένων οικονοµιών που τορπιλίζει την
κοινωνική συνοχή.
Τα συµπεράσµατα του ΟΟΣΑ που θέτουν σε ευθεία
αµφισβήτηση τα κοινωνικά οφέλη της – τυπικής όπως
αποδεικνύεται – εξόδου από την ύφεση επιβεβαιώνονται κι από
τις επιµέρους στατιστικές που δηµοσιεύουν οι διάφορες κρατικές
υπηρεσίες. Για παράδειγµα, στην ευρωζώνη των 16 κρατών η
Eurostat ανακοίνωσε την Παρασκευή 2 Ιούλη πως η ανεργία τον
Μάη έφθασε σε νέα υψηλά επίπεδα αγγίζοντας το 10% του
οικονοµικά ενεργού πληθυσµού της ή 15,789 εκ. άτοµα. Στην
πρώτη θέση των χωρών της ΕΕ βρίσκεται η Λετονία µε την
ανεργία στο επίπεδο του 20%, που έχει κι αυτή προσφύγει στο
∆ΝΤ κι είδε το ΑΕΠ της να καταποντίζεται, και στη δεύτερη
θέση η Ισπανία, που η ανεργία έφθασε στο 19,9%. Στη νεολαία
δε, η επίσηµη ανεργία πλήττει το 40%. Πολύ µεγαλύτερη
βαρύτητα όµως έχουν οι εξελίξεις στις ΗΠΑ για πολλούς λόγους
– επειδή προηγήθηκε της εξόδου από την ύφεση σε σχέση µε
άλλες ανεπτυγµένες χώρες ή οικονοµικά µπλοκ, επειδή αποτελεί
την µεγαλύτερη αγορά και δίνει τον παλµό κ.λπ. Με µια πρώτη
µατιά η µείωση της ανεργίας τον Ιούνη από 9,7% σε 9,5%
προσφέρει µια µικρή ελπίδα. Μια προσεκτικότερη όµως εξέταση
δείχνει ότι η κατάσταση είναι πολύ πιο ζοφερή απ’ αυτή στην
Ευρώπη, καθώς η µείωση της ανεργίας επιτεύχθηκε επειδή
625.000 άνεργοι έπαψαν πια να αναζητούν εργασία, νιώθοντας
σίγουροι ότι δεν πρόκειται να βρουν! Καθόλου τυχαία δεν είναι η
επιδείνωση όλων σχεδόν των ποιοτικών παραµέτρων που
περιγράφουν το δράµα των 15 εκ. αµερικανών ανέργων. Για
παράδειγµα, η µέση διάρκεια της ανεργίας αυξήθηκε από 23,2
εβδοµάδες τον Μάη σε 25,5 εβδοµάδες τον Ιούνη. Αξίζει δε να
ειπωθεί πως η πραγµατική ανεργία, όταν δηλαδή
συνυπολογίσουµε κι όσους παραιτούνται από την αναζήτηση
εργασίας ή τους περιθωριοποιηµένους εργάτες, αγγίζει 16,5 εκ.
Αµερικανούς, σύµφωνα µάλιστα µε µετριοπαθείς υπολογισµούς.
Η ανεργία ήρθε για να µείνει
Αναµφισβήτητα, η εντύπωση η οποία δηµιουργείται από τις
στατιστικές που δηµοσιεύονται σε όλο τον κόσµο είναι πως η
ανεργία ήρθε για να µείνει. Πως η αύξηση της ανεργίας που
καταγράφεται αποτελεί ενδηµικό χαρακτηριστικό της νέας
οικονοµικής τάξης όπως αργά και βασανιστικά µορφοποιείται
εδώ και µερικούς µήνες. Τρεις είναι οι αιτίες για την
παρατηρούµενη αύξηση της ανεργίας, που µε βεβαιότητα θα
µετατρέψει σε µακρινή ανάµνηση το βιοτικό επίπεδο των
τελευταίων δεκαετιών.
Η πρώτη αιτία που αυξάνει τον εφεδρικό στρατό της εργασίας
είναι τα µέτρα ελαστικοποίησης και απορύθµισης των
εργασιακών σχέσεων που εφαρµόζονται. Η Ελλάδα και η
Ισπανία, µε ευθύνη των σοσιαλδηµοκρατικών κυβερνήσεων του
Παπανδρέου και του Θαπατέρο, αποτελούν τα πιο
χαρακτηριστικά παραδείγµατα. Ειδικότερα οι νόµοι µε τους
οποίους µειώνεται το ύψος της αποζηµίωσης και αυξάνεται το
όριο των απολύσεων που µπορεί να ανακοινώσει κάθε
επιχείρηση λειτουργούν σαν λάδι στη φωτιά καθώς άρουν όλα τα
αντικίνητρα που είχαν οι επιχειρήσεις για να απολύσουν τµήµα
του προσωπικού τους. Από τη στιγµή εποµένως που οι απολύσεις
γίνονται πιο φθηνές και πιο εύκολες, τι πιο φυσιολογικό από την
έκρηξη της ανεργίας;
Η δεύτερη αιτία, που είναι και η σηµαντικότερη, σχετίζεται µε
την ακολουθούµενη πολιτική άγριας λιτότητας και περικοπής
κρατικών δαπανών. Τους τελευταίους µήνες αρχής γενοµένης
από την ΕΕ, όλες σχεδόν οι κυβερνήσεις έχουν θέσει ως απόλυτη
προτεραιότητα τους την µείωση των ελλειµµάτων και την
ισοσκέλιση στην πάροδο λίγων χρόνων των κρατικών
προϋπολογισµών. Σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο στην Ελλάδα
αναµένεται να απολυθούν δεκάδες χιλιάδες συµβασιούχοι από
τους δήµους, µέχρι το τέλος του έτους µε οδηγό την εφαρµογή
του προγράµµατος «Καλλικράτης», ήδη από τα κρατικά µέσα
ενηµέρωσης απολύθηκαν εκατοντάδες κακοπληρωµένοι
εργαζόµενοι, ενώ τα κενά στα νοσοκοµεία και τα σχολεία ήδη
παρασύρουν την δηµόσια υγεία και την παιδεία στο κενό προς
όφελος των ιδιωτών. (Από τις απολύσεις, όπως ήταν φυσικό,
εξαιρούνται τα τέκνα κορυφαίων πολιτικών όπως για παράδειγµα
του αντιπροέδρου της κυβέρνησης, Θόδωρου Πάγκαλου, ο
οποίος σε ένα χαρακτηριστικό δείγµα κατάχρησης και διαφθοράς
της εξουσίας διόρισε την κόρη του σε µόνιµη θέση του
δηµοσίου).
Αµόκ περικοπών δηµοσίων δαπανών
Ίδια κατάσταση παρατηρείται και στο εξωτερικό: Στην Αγγλία η
νέα κυβέρνηση συνεργασίας ανακοίνωσε προγράµµατα
περικοπών δηµοσίων εσόδων και αύξησης φόρων ύψους 171 δισ.
δολ. για την επόµενη πενταετία, ταυτόχρονα µε την µείωση των
αποζηµιώσεων για όσους απολύονται από το δηµόσιο – εκεί η
απουσία καθεστώτος µονιµότητας λύνει τα χέρια στους
κυβερνώντες… Κοινή συνισταµένη των δύο µέτρων είναι να
δοθεί η δυνατότητα στη Ντάουνιγκ Στριτ να περιορίσει τον
αριθµό των δηµοσίων υπαλλήλων µε το ελάχιστο δυνατό κόστος.
Στη Γερµανία η απόφαση της κυβέρνησης της Μέρκελ να
επιβάλλει περικοπές ύψους 80 δισ. δολ. πριν απ’ όλους θα πλήξει
την απασχόληση που προσφέρει ο δηµόσιος τοµέας. Στις ΗΠΑ η
κατάσταση είναι πιο δραµατική καθώς η σταδιακή εξάντληση του
δηµοσιονοµικού πακέτου στήριξης ύψους 862 δισ. δολ. που
εκταµιεύτηκε πέρυσι απειλεί όχι µόνο δεκάδες χιλιάδες θέσεις
εργασίας δασκάλων, ιατρών και αστυνοµικών, αλλά ακόµη και
µεγάλες πολιτείες. Τραπεζικό στέλεχος δήλωνε στους Financial
Times στις 6 Ιούλη πως ο κίνδυνος είναι στο δεύτερο εξάµηνο
του έτους η προσοχή των επενδυτών να στραφεί από την Ευρώπη
στις αµερικανικές πολιτείες κι ειδικότερα στην Καλιφόρνια, το
Ιλινόις, το Μίτσιγκαν και τη Νέα Υόρκη που ήδη βρίσκονται σε
δεινή θέση.
Η πιο αρνητική όµως επίδραση της άγριας λιτότητας δεν αφορά
στην κατάργηση των θέσεων εργασίας στο δηµόσιο, αλλά στην
µείωση της καταναλωτικής δαπάνης που στερεί από την αγορά τα
χρηµατικά εκείνα µέσα που θα υποκινούσαν µια νέα άνοδο της
βιοµηχανικής παραγωγής και της προσφορά υπηρεσιών. Η
λιτότητα είναι εποµένως η αιτία πίσω από την εξασθένιση της
βιοµηχανικής παραγωγής τον Ιούνη, που παρατηρήθηκε στις
ΗΠΑ, την Ευρώπη και την Ασία, ωθώντας την Wall Street
Journal να βγάλει τον ακόλουθο τίτλο στο φύλλο του
Σαββατοκύριακου 2-4 Ιούλη: «Η παγκόσµια παραγωγή χάνει την
ορµή της, εγείρει ανησυχίες»!
Υπό το παραπάνω πρίσµα είχαν πέρα για πέρα δίκιο οι New York
Times που ξεκίναγαν άρθρο της σύνταξης την Τρίτη 6 Ιούλη
γράφοντας πως «αν η αµερικανική οικονοµία ήταν ορυχείο, η
αγορά εργασίας θα ήταν καναρίνι που θα προειδοποιούσε πως η
ανάκαµψη ξεµένει από οξυγόνο». Στη συνέχεια δε τόνιζαν πως το
σηµαντικότερο εµπόδιο για την ανάκαµψη δεν είναι οικονοµικό,
αλλά πολιτικό, υποδεικνύοντας έτσι τις ευθύνες που έχουν τα
νοµοθετικά σώµατα των ΗΠΑ για την µη επέκταση των
επιδοµάτων ανεργίας. Μια απόφαση που θα πλήξει 3,2 εκ.
ανέργους, µε δραµατικές επιπτώσεις στην ικανότητα
αποπληρωµής των δανείων τους, στην καταναλωτική τους
ζήτηση, ακόµη και την ψυχική τους υγεία! Στην Ιαπωνία για
παράδειγµα είναι κοινό µυστικό ότι πίσω από την εκτίναξη των
αυτοκτονιών στον ασύλληπτο µέχρι πριν λίγα χρόνια αριθµό των
30.000 ανθρώπων κατ’ έτος κρύβεται η γενικευµένη εργασιακή
ανασφάλεια.
Ευρωπαίοι «λαθρεπιβάτες» των ελλειµµάτων
Επιστρέφοντας στο ζήτηµα της οικονοµίας έχουν ξεχωριστή
σηµασία οι επικρίσεις που δέχονται κυρίως οι Ευρωπαίοι ότι
έχουν µετατραπεί σε «λαθρεπιβάτες» των αµερικανικών
ελλειµµάτων. Η κατηγορία που διατυπώνεται όλο και συχνότερα
(και ισχύει στον βαθµό που οι ΗΠΑ συνεχίσουν να µην
στοιχίζονται πίσω από την γραµµή µείωσης των ελλειµµάτων και
δηµοσιονοµικής πειθαρχίας) ξεκινάει από τα δρακόντεια µέτρα
περιορισµού της εσωτερικής ζήτησης που έχουν επιβληθεί στην
ΕΕ. Μέτρα, τα οποία συµπληρώνονται από την ανάδειξη των
εξαγωγών σε ατµοµηχανή της οικονοµικής µεγέθυνσης,
βοηθούσης και της πτώσης της συναλλαγµατικής ισοτιµίας του
ευρώ. Το αποτέλεσµα όµως είναι η Γερµανία να επωφελείται των
µέτρων στήριξης της ζήτησης που λαµβάνονται στις ΗΠΑ για
παράδειγµα, τη στιγµή που η αγορά της – ελέω λιτότητας – δεν
συµβάλει καθόλου ή συµβάλει ελάχιστα στην άνοδο της
παγκόσµιας ζήτησης.
Ως αποτέλεσµα η λιτότητα δηµιουργεί µια καµένη γη
συµβάλλοντας ώστε η τρέχουσα κρίση πτώσης του µέσου
ποσοστού κέρδους αρχικά και του χρηµατοπιστωτικού τοµέα στη
συνέχεια, όταν προσέλαβε εκρηκτικές διαστάσεις, να µετατραπεί
σε κρίση υποκατανάλωσης, αποκτώντας νέα ορµή.
Τέλος, µια πολύ σηµαντική αιτία πίσω από την άνοδο της
ανεργίας σχετίζεται µε τις υποκείµενες τεχνολογικές µεταβολές
που συντελούνται στο έδαφος της κρίσης τις οποίες µπορούµε να
θεωρήσουµε ως την δηµιουργική, κατά Γιόζεφ Σουµπέτερ
πλευρά της, προετοιµάζοντας το σχήµα και την µορφή που θα
έχει η οικονοµία την επόµενη µέρα. Οι µεταβολές αυτές ήρθαν
στην επιφάνεια µέσω της αναντιστοιχίας προσφοράς και ζήτησης
στην αγορά εργασίας, την αδυναµία δηλαδή των επιχειρήσεων να
καλύψουν τις εξελιγµένες ανάγκες τους σε ανθρώπινο δυναµικό.
Έγραφε η International Herald Tribune το Σαββατοκύριακο 3-4
Ιούλη: «Κατά τη διάρκεια της ύφεσης οι εγχώριες βιοµηχανίες
φαίνεται να επιτάχυναν την µακροχρόνια στροφή τους προς τον
µεγαλύτερο αυτοµατισµό, απολύοντας όλο και περισσότερους
από τους λιγότερο εξειδικευµένους εργάτες τους και
αντικαθιστώντας τους µε λιγότερη ακριβή εργασία από το
εξωτερικό. Τώρα προσπαθούν να προσλάβουν ανθρώπους που
µπορούν να λειτουργήσουν εξελιγµένο µηχανολογικό εξοπλισµό
στη βάση υπολογιστών, να ακολουθήσουν σύνθετα προσχέδια
και να επιδείξουν υψηλότερη µαθηµατική επάρκεια απ’ αυτή που
απαιτούταν προηγουµένως από έναν µέσο βιοµηχανικό εργάτη.
Κατασκευαστές καινοτόµων προϊόντων όπως προηγµένες
ιατρικές συσκευές και ανεµογεννήτριες είναι µεταξύ αυτών που
αναπτύσσονται γρήγορα και ζητούν προσλήψεις κι αυτοί είναι
που ζητούν ανώτερες ειδικότητες».
Κυρίως όµως… λιγότερο προσωπικό, µε αποτέλεσµα ακόµη κι η
πιο φωτεινή πλευρά της σηµερινής κρίσης, η ανάδυση µιας νέας
γενιάς βιοµηχανιών, να συνοδεύεται από αύξηση και
σταθεροποίηση της ανεργίας. Ήρθε λοιπόν για να µείνει,
οδηγώντας σε παροξυσµό στο άµεσο µέλλον το κοινωνικό
ζήτηµα.
(The Press Project, weekly report, 9/7/2010)