S¸ng kiÕn kinh nghiÖm 2007 - 2008

Tríc hÕt, chóng ta h·y cïng nhau nh¾c tíi c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n thêng
xuyªn sö dông sau:

Cho Parabol y=a'x2 (P) vµ ®êng th¼ng y = ax + b (d)

Khi ®ã:
Ta cã hoµnh ®é giao ®iÓm gi÷a Parabol y=a'x 2 (P) vµ ®êng th¼ng y=ax
+ b (d) lµ nghiÖm cña ph¬ng tr×nh:
a'x2 = ax + b
<=> a'x2 – ax – b = 0 (*)
- Parabol (P) vµ ®êng th¼ng (d) kh«ng cã ®iÓm chung khi vµ chØ khi
ph¬ng tr×nh (*) v« nghiÖm.
- Parabol (P) vµ ®êng th¼ng (d) cã ®óng mét ®iÓm chung (tiÕp xóc
nhau) khi vµ chØ khi ph¬ng tr×nh (*) cã nghiÖm kÐp vµ hoµnh ®é cña tiÕp
®iÓm chÝnh lµ nghiÖm kÐp cña ph¬ng tr×nh ®ã.
- Parabol (P) vµ ®êng th¼ng (d) cã ®óng hai ®iÓm chung khi vµ chØ khi
ph¬ng tr×nh (*) cã hai nghiÖm ph©n biÖt.

B©y giê, chóng ta h·y cïng nhau t×m hiÓu c¸c d¹ng to¸n c¬ b¶n cña mèi quan
hÖ nµy:

 D¹ng 1: T×m hoµnh ®é giao ®iÓm cña Parabol vµ ®êng th¼ng.

VÝ dô 1: T×m hoµnh ®é giao ®iÓm gi÷a Parabol (P) y = x2 víi ®êng th¼ng
(d) y = x + 6
Gi¶i
Ta cã hoµnh ®é giao ®iÓm gi÷a Parabol (P) y = x 2 víi ®êng th¼ng (d) y = x
+ 6 lµ nghiÖm cña ph¬ng tr×nh:
x2 = x + 6
 x2 –x – 6 = 0
 = b2 – 4ac
= (–1)2 – 4.1.( –6)
= 1 + 24
§Æng Ngäc D¬ng 1 THCS Giao Hµ
 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm 2007 - 2008

= 25
D =5
Ph¬ng tr×nh cã hai nghiÖm ph©n biÖt:
- b+ D 1+ 5
x1 = = = 3
2a 2
- b- D 1- 5
x2 = = = - 2
2a 2
VËy hoµnh ®é giao ®iÓm gi÷a (P) vµ (d) lµ: 3 vµ – 2

VÝ dô 2: T×m hoµnh ®é giao ®iÓm gi÷a Parabol (P) y = –x2 víi ®êng
th¼ng (d) y = – 5x + 4
Gi¶i
Ta cã hoµnh ®é giao ®iÓm gi÷a Parabol (P) y = –x 2 víi ®êng th¼ng (d) y = –
5x + 4 lµ nghiÖm cña ph¬ng tr×nh:
–x2 = –5x + 4
 x2 –5x + 4 = 0
V× a + b + c = 1 + (–5) + 4 = 0 nªn x1 = 1; x2 = 4
VËy hoµnh ®é giao ®iÓm gi÷a (P) vµ (d) lµ: 1 vµ 4

 D¹ng 2: T×m to¹ ®é giao ®iÓm cña Parabol vµ ®êng th¼ng.

1 2
VÝ dô 3: T×m to¹ ®é giao ®iÓm gi÷a Parabol (P) y = x vµ ®êng th¼ng
2
(d): y = 3x – 4
Gi¶i
1 2
Hoµnh ®é giao ®iÓm gi÷a Parabol (P) y = x vµ ®êng th¼ng (d):
2
y = 3x – 4 lµ nghiÖm cña ph¬ng tr×nh:
1 2
x = 3x - 4
2
Û x 2 - 6x + 8 = 0
' = b'2 – ac
= (–3)2 – 1.8
=9–8

§Æng Ngäc D¬ng 2 THCS Giao Hµ

 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm 2007 - 2008

=1
D' =1
Ph¬ng tr×nh cã hai nghiÖm ph©n biÖt:
- b '+ D ' 3+ 1
x1 = = = 4
a 1
- b '- D ' 3- 1
x2 = = = 2
a 1
Thay x1 = 4 vµo ta ®îc y1 = 8
Thay x2 = 2 vµo ta ®îc y2 = 2
VËy to¹ ®é giao ®iÓm cña (P) vµ (d) lµ: (4; 8); (2; 2)

1 2
VÝ dô 4: T×m to¹ ®é giao ®iÓm gi÷a Parabol (P) y = x vµ ®êng th¼ng
3
(a): y = 2x – 3
Gi¶i
1 2
Hoµnh ®é giao ®iÓm gi÷a Parabol (P) y = x vµ ®êng th¼ng (a):
3
y = 2x – 3 lµ nghiÖm cña ph¬ng tr×nh:
1 2
x = 2x - 3
3
Û x 2 - 6x + 9 = 0
' = b'2 – ac
= (–3)2 – 1.9
=9–9
=0
Ph¬ng tr×nh cã nghiÖm kÐp:
- b' 3
x1 = x2 = = = 3
a 1
Thay x = 3 vµo ta ®îc y = 3
VËy to¹ ®é giao ®iÓm cña (P) vµ (a) lµ: (3; 3)

 D¹ng 3: Chøng minh vÒ vÞ trÝ t¬ng ®èi gi÷a Parabol vµ ®êng th¼ng.
2
VÝ dô 5: Chøng tá r»ng Parabol (P) y = - 4 x lu«n tiÕp xóc víi ®êng
th¼ng (d): y = 4mx + m2 khi m thay ®æi.
§Æng Ngäc D¬ng 3 THCS Giao Hµ
 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm 2007 - 2008

Gi¶i
Ta cã hoµnh ®é giao ®iÓm gi÷a Parabol (P) y = –4x 2 víi ®êng th¼ng (d) y =
4mx + m2 lµ nghiÖm cña ph¬ng tr×nh:
–4x2 = 4mx + m2
 4x2 + 4mx + m2 = 0
 = b2 – 4ac
= (4m)2 – 4.4.m2
= 16m2 – 16m2
=0m
Ph¬ng tr×nh cã nghiÖm kÐp. Do ®ã Parabol (P) lu«n tiÕp xóc víi ®êng
th¼ng (d) y = 4mx + m2 khi m thay ®æi.
2
VÝ dô 6: Chøng tá r»ng Parabol (P) y = x lu«n cã ®iÓm chung víi ®êng
th¼ng (d): y = 2(m – 1)x – 2m + 3 khi m thay ®æi.
Gi¶i
Ta cã hoµnh ®é giao ®iÓm gi÷a Parabol (P) y = x 2 víi ®êng th¼ng (d) y =
2(m – 1)x – 2m + 3 lµ nghiÖm cña ph¬ng tr×nh:
x2 = 2(m – 1)x – 2m + 3
 x2 – 2(m – 1)x + 2m – 3 = 0
' = b'2 – ac
= [(m – 1)]2 – (2m – 3)
= m2 – 2m +1 – 2m + 3
= m2 – 4m +4
= (m – 2)2  0  m
Ph¬ng tr×nh lu«n cã nghiÖm. Do ®ã Parabol (P) lu«n lu«n cã ®iÓm chung
víi ®êng th¼ng (d): y = 2(m – 1)x – 2m + 3 khi m thay ®æi.

 D¹ng 4: Chøng minh vÒ tÝnh chÊt, vÞ trÝ cña giao ®iÓm trong mÆt
ph¼ng to¹ ®é gi÷a Parabol vµ ®êng th¼ng.
2
VÝ dô 7: Chøng tá r»ng Parabol (P) y = 3 x c¾t ®êng th¼ng (d): y = 5x –
2 t¹i hai ®iÓm n»m cïng mét phÝa ®èi víi trôc tung.
Gi¶i

§Æng Ngäc D¬ng 4 THCS Giao Hµ

 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm 2007 - 2008

Ta cã hoµnh ®é giao ®iÓm gi÷a Parabol (P) y = 3x 2 víi ®êng th¼ng (d) y =
5x – 2 lµ nghiÖm cña ph¬ng tr×nh:
3x2 = 5x – 2
 3x2 – 5x + 2 = 0
Ta cã a + b + c= 3 + (–5) + 2 = 0
Ph¬ng tr×nh cã hai nghiÖm ph©n biÖt:
x1 = 1 ; x2 = c = 2
a 3
Ta thÊy hai nghiÖm nµy cïng d¬ng. Suy ra hoµnh ®é giao ®iÓm ®Òu d¬ng. Do
®ã giao ®iÓm cña chóng cïng n»m ë cïng mét phÝa ®èi víi trôc tung.
2
VÝ dô 8: Chøng tá r»ng Parabol (P) y = - x c¾t ®êng th¼ng (d): y = 2x
– 2007 t¹i hai ®iÓm thuéc hai phÝa ®èi víi trôc tung.
Gi¶i
Ta cã hoµnh ®é giao ®iÓm gi÷a Parabol (P) y = -x 2 víi ®êng th¼ng (d) y =
2x – 2007 lµ nghiÖm cña ph¬ng tr×nh:
–x2 = 2x – 2007
 x2 + 2x – 2007 = 0
V× cã a.c = 1.( –2007) < 0 nªn ph¬ng tr×nh cã hai nghiÖm tr¸i dÊu. Do ®ã
giao ®iÓm thuéc hai phÝa ®èi víi trôc tung.

 D¹ng 5: BiÖn luËn sè giao ®iÓm cña ®êng th¼ng vµ Parabol.

2
VÝ dô 9: Cho Parabol (P) y = x c¾t ®êng th¼ng (D): y = 2(m +1)x – m2 –
9. T×m m ®Ó:
a) (D) c¾t (P) t¹i hai ®iÓm ph©n biÖt.
b) (D) tiÕp xóc víi (P).
c) (D) kh«ng c¾t (P).
Gi¶i
Hoµnh ®é giao ®iÓm gi÷a Parabol (P) y = x2 víi ®êng th¼ng (D)
y = 2(m +1)x – m2 – 9 lµ nghiÖm cña ph¬ng tr×nh:
x2 = 2(m +1)x – m2 – 9
 x2 – 2(m +1)x + m2 +9= 0 (1)
' = b'2 – ac
= [(m + 1)]2 – (m2 + 9)
= m2 + 2m +1 – m2 – 9
§Æng Ngäc D¬ng 5 THCS Giao Hµ
 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm 2007 - 2008

= 2m – 8
a) (D) c¾t (P) t¹i hai ®iÓm ph©n biÖt <=> Ph¬ng tr×nh (1) cã hai nghiÖm
ph©n biÖt
<=> ' > 0
<=> 2m – 8 > 0
<=> 2m > 8
<=> m > 4
VËy víi m > 4 th× (D) c¾t (P) t¹i hai ®iÓm ph©n biÖt.
b) (D) tiÕp xóc víi (P) <=> Ph¬ng tr×nh (1) cã nghiÖm kÐp
<=> ' = 0
<=> 2m – 8 = 0
<=> 2m = 8
<=> m = 4
VËy víi m = 4 th× (D) tiÕp xóc víi (P).
c) (D) kh«ng c¾t (P) <=> Ph¬ng tr×nh (1) v« nghiÖm
<=> ' < 0
<=> 2m – 8 < 0
<=> 2m < 8
<=> m < 4
VËy víi m < 4 th× (D) kh«ng c¾t (P).
2
VÝ dô 10: Cho Parabol (P) y = x c¾t ®êng th¼ng (D): y = 4x + 2m.
a) Víi gi¸ trÞ nµo cña m th× (D) tiÕp xóc víi (P).
b) Víi gi¸ trÞ nµo cña m th× (D) c¾t (P) t¹i hai ®iÓm ph©n biÖt A vµ B.
3
T×m to¹ ®é giao ®iÓm khi m =
2
Gi¶i
Hoµnh ®é giao ®iÓm gi÷a Parabol (P) y = x2 víi ®êng th¼ng (D)
y = 4x + 2m lµ nghiÖm cña ph¬ng tr×nh:
x2 = 4x + 2m
 x2 – 4x – 2m = 0 (*)
' = b'2 – ac

§Æng Ngäc D¬ng 6 THCS Giao Hµ

 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm 2007 - 2008

= (–2)2 – (–2m)
= 4 + 2m
a) (D) tiÕp xóc víi (P) <=> Ph¬ng tr×nh (*) cã nghiÖm kÐp
<=> ' = 0
<=> 4 + 2m = 0
<=> m = –2
VËy víi m = –2 th× (D) tiÕp xóc víi (P).
b) (D) c¾t (P) t¹i hai ®iÓm ph©n biÖt <=> Ph¬ng tr×nh (*) cã hai nghiÖm
ph©n biÖt
<=> ' > 0
<=> 4 + 2m > 0
<=> m > –2
VËy víi m > –2 th× (D) c¾t (P) t¹i hai ®iÓm ph©n biÖt.
3
Khi m = th× hoµnh ®é giao ®iÓm cña A, B lµ nghiÖm cña ph¬ng
2
tr×nh:
x2 – 4x – 3 =0
' = b'2 – ac
= (–2)2 – 1(–3)
=4+3
= 7
D' = 7

- b '+ D '
x1 = = 2+ 7
a
- b '- D'
x2 = = 2- 7
a
Thay x1 =2 + 7 vµo ta ®îc y1 = 11 +4 7
Thay x1 =2 – 7 vµo ta ®îc y1 = 11 –4 7
Tõ ®ã suy ra to¹ ®é giao ®iÓm A, B cña (P) vµ (D) lµ:
A(2 + 7 ; 11 +4 7 ); B(2 – 7 ; 11 – 4 7 )

§Æng Ngäc D¬ng 7 THCS Giao Hµ

 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm 2007 - 2008

 D¹ng 6: LËp ph¬ng tr×nh tiÕp tuyÕn gi÷a Parabol vµ ®êng th¼ng.
1 2
VÝ dô 11: Cho Parabol (P) y = - x
2
a) ViÕt ph¬ng tr×nh ®êng th¼ng (d) tiÕp xóc víi (P) t¹i ®iÓm M cã hoµnh
®é – 2.
b) ViÕt ph¬ng tr×nh tiÕp tuyÕn cña (P) viÕt tiÕp tuyÕn nµy song song víi
1
®êng th¼ng y = x- 1
2
3
c) ViÕt ph¬ng tr×nh ®êng th¼ng ®i qua A(1; ) vµ tiÕp xóc víi (P).
2
Gi¶i
Ph¬ng tr×nh ®êng th¼ng cã d¹ng y = ax + b
a) Thay x = –2 vµo ph¬ng tr×nh Parabol ta ®îc y = – 2
VËy M(–2; –2)
v× ®êng th¼ng ®i qua M(–2; –2) nªn ta cã:
–2 = –2a + b => b = 2a – 2 (1)
MÆt kh¸c, ®êng th¼ng nµy lµ tiÕp tuyÕn cña (P) nªn ph¬ng tr×nh:
1
- x 2 = ax + b Cã nghiÖm kÐp
2
2
Û x + 2 ax + 2 b = 0 Cã nghiÖm kÐp
 ' = 0
 a2 – 2b =0 (2)
Thay (1) vµo (2) ta ®îc: a2 – 2(2a – 2) = 0
a2 – 4a +4 =0
 (a – 2)2 = 0
a=2
Víi a = 2 thay vµo (1) ta ®îc b = 2.2 – 2 = 2
VËy ph¬ng tr×nh ®êng th¼ng ®i qua M vµ tiÕp xóc víi (P) lµ:
y = 2x + 2
b)
1 1
V× tiÕp tuyªn song song víi y = x - 1 nªn ta cã a =
2 2
1
Suy ra ph¬ng tr×nh ®êng th¼ng cã d¹ng y = x+b
2
V× ®êng th¼ng nµy tiÕp xóc víi (P) nªn ph¬ng tr×nh:

§Æng Ngäc D¬ng 8 THCS Giao Hµ

 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm 2007 - 2008

1 2 1
- x = x+ b cã nghiÖm kÐp
2 2
 x2 + x + 2b = 0 (I) cã nghiÖm kÐp
 = b2 – 4ac
= 12 – 4.1.2b
= 1 – 8b
§Ó ph¬ng tr×nh (I) cã nghiÖm kÐp th×  = 0
 1 – 8b = 0
1
b=
8
1 1
VËy ph¬ng tr×nh tiÕp tuyªn cÇn t×m lµ: y = x+
2 8
c)
3
§êng th¼ng (d) ®i qua A(1; ) nªn ta cã:
2
3 3
= a + b => b = – a (3)
2 2
V× ®êng th¼ng tiÕp xóc víi Parabol nªn ph¬ng tr×nh:
1
- x 2 = ax + b Cã nghiÖm kÐp
2
Û x 2 + 2 ax + 2 b = 0( II ) Cã nghiÖm kÐp

Ta cã: ' = a2 – 2b
§Ó ph¬ng tr×nh (II) cã nghiÖm kÐp th× a2 – 2b = 0 (4)
3
Thay (3) vµo (4) ta ®îc: a2 – 2( –a) = 0
2
 a2 + 2a – 3 = 0
Suy ra a = 1 vµ a = – 3
1
* Víi a = 1 thay vµo (3) ta ®îc b =
2
3
* Víi a = 3 thay vµo (3) ta ®îc b = -
2
3
VËy qua A(1; ) cã hai tiÕp tuyÕn víi Parabol (P) lµ:
2

§Æng Ngäc D¬ng 9 THCS Giao Hµ

 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm 2007 - 2008

1 3
y= x+ ; y = 3x -
2 2

 D¹ng 7: T×m gi¸ trÞ tham sè ®Ó vÞ trÝ t¬ng giao tho¶ m·n ®iÒu kiÖn
cho tríc.
2
VÝ dô 12: Trong mÆt ph¼ng to¹ ®é Oxy, cho Parabol (P) y = - x vµ ®êng
th¼ng (d) cã ph¬ng tr×nh y = mx – 1
a) Chøng minh r»ng víi mäi m (d) lu«n c¾t (P) t¹i hai ®iÓm ph©n biÖt A, B
b) Gäi hoµnh ®é giao ®iÓm cña A vµ B lµ x1; x2. Chøng minh x 1 - x 2 ³ 2
Gi¶i
a) Hoµnh ®é giao ®iÓm gi÷a Parabol (P) y = –x2 víi ®êng th¼ng (d)
y = mx – 1 lµ nghiÖm cña ph¬ng tr×nh:
–x2 = mx – 1
 x2 + mx – 1= 0 (*)
 = b2 – 4ac
= m2 – 4.1.( –1)
= m2 + 4 > 0  m
V×  > 0  m, nªn ph¬ng tr×nh (*) lu«n cã hai nghiÖm ph©n biÖt
=> (d) lu«n c¾t (P) t¹i hai ®iÓm ph©n biÖt A, B.
b) Ta cã x1; x2 lµ hai nghiÖm cña ph¬ng tr×nh (*) nªn theo ®Þnh lÝ Vi-Ðt
cã: x1.x2 = –1
1
=> x 1 - x 2 = x 1 +
x2
1
V× x1 vµ cïng dÊu nªn:
x1
1 1 1
x1 + = x1 + ³ 2 x1 . = 2
x2 x1 x1

VËy x 1 - x 2 ³ 2

x2
VÝ dô 13: Cho Parabol (P) cã ph¬ng tr×nh: y = vµ ®êng th¼ng (D) cã
2
ph¬ng tr×nh: y = mx – m + 2
a) T×m m ®Ó (P) vµ (D) cïng ®i qua ®iÓm cã hoµnh ®é x = 4

§Æng Ngäc D¬ng 10 THCS Giao Hµ

 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm 2007 - 2008

b) Chøng minh r»ng víi mäi gi¸ trÞ cña m th× (D) lu«n c¾t (P) t¹i hai ®iÓm
ph©n biÖt.
c) Gi¶c sö (x1; y1) vµ (x2; y2) lµ to¹ ®é c¸c giao ®iÓm cña (D) vµ (P). Chøng
minh r»ng: y1+y2  (2 2 –1)(x1+x2)
Gi¶i
x2
Hoµnh ®é giao ®iÓm gi÷a Parabol (P) y = víi ®êng th¼ng (D) y = mx –
2
m + 2 lµ nghiÖm cña ph¬ng tr×nh:
x2
= mx - m + 2
2
Û x 2 - 2mx + 2m - 4 = 0(**)

a) §Ó (D) vµ (P) cïng ®i qua ®iÓm cã hoµnh ®é b»ng 4 th× x = 4 ph¶i lµ

nghiÖm cña ph¬ng tr×nh (**).
Tõ ®ã suy ra:
42 – 2m.4 +2m – 4 = 0
=> m = 2
VËy víi m = 2 th× ®êng th¼ng (D) vµ Parabol (P) cïng ®i qua ®iÓm cã
hoµnh ®é b»ng 4.
b)
(D) vµ (P) t¹i hai ®iÓm ph©n biÖt <=> ph¬ng tr×nh (**) cã hai nghiÖm
ph©n biÖt <=> ' > 0
<=> (–m)2 – (2m – 4) > 0
<=> m2 – 2m +4 > 0
<=> (m – 1)2 +3 > 0 lu«n ®óng  m
VËy (D) lu«n c¾t (P) t¹i hai ®iÓm ph©n biÖt.
c)
Ta cã (x1; y1) vµ (x2; y2) lµ to¹ ®é c¸c giao ®iÓm cña (D) vµ (P) nªn x 1 vµ x2
lµ nghiÖm cña ph¬ng tr×nh (**)
b
Theo ®Þnh lÝ Vi-Ðt x1 + x2 = - = 2m
a
Ta l¹i cã: y1= mx1 – m + 2; y2 = mx2 – m + 2
Suy ra:
y1 + y2 = (mx1 – m + 2) + (mx2 – m + 2)
= m(x1 + x2) – 2m + 4
= 2m2 – 2m + 4
§Æng Ngäc D¬ng 11 THCS Giao Hµ
 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm 2007 - 2008

= [( 2 m)2 – 4 2 m + 4] + (2 2 –1).2m
= ( 2 m – 2)2 +(2 2 – 1).2m
= ( 2 m – 2)2 +(2 2 – 1).(x1 + x2) (v× x1 + x2 = 2m)

§Æng Ngäc D¬ng 12 THCS Giao Hµ

 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm 2007 - 2008

Trªn ®©y t«i ®· giíi thiÖu cïng c¸c ®ång nghiÖp vÒ b¶y d¹ng to¸n quan hÖ
gi÷a Parabol vµ ®êng th¼ng trong ch¬ng tr×nh §¹i sè 9 mµ t«i ®· nghiÖm ®îc
trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y. C¸c bµi to¸n vÒ d¹ng nµy rÊt phong phó vµ ®a d¹ng.
Song do thêi gian nghiªn cøu cha nhiÒu, bµi viÕt cã thÓ cßn thiÕu sãt, t«i rÊt
mong ®îc sù trao ®æi, gãp ý cña c¸c ®ång nghiÖp vÒ vÊn nµy ®Ó viÖc d¹y
To¸n nãi chung vµ to¸n 9 nãi riªng ®¹t ®îc hiÖu qu¶ cao h¬n, gãp phÇn gióp c¸c
em häc sinh cã thªm kiÕn thøc, kÜ n¨ng, høng thó… trong gi¶i to¸n ®Ó chuÈn bÞ
hµnh trang thËt tèt cho k× thi cuèi cÊp vµ k× thi tuyÓn sinh vµo c¸c trêng THPT
®¹t hiÖu qu¶ cao.

Xin tr©n träng c¶m ¬n!

Giao Hµ, ngµy 20 th¸ng 03 n¨m 2008

Ngêi viÕt

§Æng Ngäc D¬ng

Email: diepngoc0307@yahoo.com.vn

§Æng Ngäc D¬ng 13 THCS Giao Hµ