Professional Documents
Culture Documents
ΒΙΒΛΙΟ ΚΑΘΗΓΗΤΗ
ΑΘΗΝΑ 2008
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
1. Εισαγωγή.................................................................................................. 5
2. Μαθηματική επεξεργασία δεδομένων .................................................... 6
2.1 Η έννοια της επεξεργασίας δεδομένων............................................. 6
2.2 Εργαλεία για την επεξεργασία δεδομένων ....................................... 6
2.3. Τα κλάσματα..................................................................................... 7
2.3.1 Τι είναι ........................................................................................ 7
2.3.2 Ενδεικτικά θέματα στα κλάσματα .............................................. 8
2.4. Οι ρητοί αριθμοί.............................................................................. 13
2.4.1 Τι είναι ...................................................................................... 13
2.4.2. Ενδεικτικά θέματα στους ρητούς............................................. 14
2.5 Αριθμητική επεξεργασία δεδομένων ............................................... 18
2.5.1.Τι είναι ...................................................................................... 18
2.5.2 Ενδεικτικά θέματα .................................................................... 18
2.6 Άλγεβρα .......................................................................................... 24
2.6.1.Τι είναι ...................................................................................... 24
2.6.2 Ενδεικτικά θέματα .................................................................... 24
2.7. Επεξεργασία εξισώσεων – ανισώσεων – συστημάτων................... 26
2.7.1.Τι είναι ...................................................................................... 26
2.7.2 Ενδεικτικά θέματα .................................................................... 27
2.7.3 Αριθμητική επεξεργασία εξισώσεων ........................................ 30
2.7.4 Αλγεβρική επεξεργασία εξισώσεων ......................................... 33
2.7.5 Αριθμητική επεξεργασία ανισώσεων........................................ 33
2.7.6 Αριθμητική επεξεργασία συστημάτων ..................................... 34
2.8. Γεωμετρική επεξεργασία δεδομένων............................................. 38
2.8.1 Τι είναι ...................................................................................... 38
2.8.2 Ενδεικτικά θέματα ................................................................... 38
Ο θεματικός κύκλος των αποδείξεων ............................................ 38
2.9 Γραφική επεξεργασία δεδομένων ................................................... 45
2.9.1 Τι είναι ...................................................................................... 45
2.9.2 Ενδεικτικά θέματα .................................................................... 45
Διευθέτηση σημείων στο καρτεσιανό σύστημα αξόνων ............... 45
Αναγνώριση σχέσεων μεταξύ των σημείων στο καρτεσιανό
σύστημα ......................................................................................... 46
Γραφική επεξεργασία συναρτήσεων.............................................. 47
2.10 Στατιστική επεξεργασία δεδομένων ............................................. 50
2.10.1 Τι είναι .................................................................................... 50
2.10.2 Ενδεικτικά θέματα .................................................................. 50
2.11 Διανυσματική επεξεργασία δεδομένων ....................................... 54
2.11.1 Τι είναι .................................................................................... 54
2.11.2 Ενδεικτικά θέματα .................................................................. 54
Σελίδα 3
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
1η Ομάδα: ...................................................................................... 55
2η Ομάδα ....................................................................................... 58
2.12. Παρουσιάσεις θεμάτων................................................................. 65
2.12.1 Τι είναι .................................................................................... 65
2.12.2. Παραδείγματα ........................................................................ 65
ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ. 67
ΤΑΞΗ Α’............................................................................................ 69
Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΕΞΙΣΩΣΗΣ ....................................................... 71
ΠΟΣΟΣΤΑ..................................................................................... 77
ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΣΗΜΕΙΩΝ ΣΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ................................. 80
ΡΗΤΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ.......................................................................... 87
ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ ................................................................................. 92
ΤΑΞΗ B΄.......................................................................................... 105
Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΗΣ ............................................. 107
4. Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΕΞΙΣΩΣΗΣ – ΑΝΙΣΩΣΗΣ.......................... 111
ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟ ΘΕΩΡΗΜΑ ....................................................... 116
ΤΕΤΡΑΓΩΝΙΚΗ ΡΙΖΑ ΘΕΤΙΚΟΥ ΑΡΙΘΜΟΥ.......................... 120
Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ............................................... 123
Η ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ψ=αχ ................................................................ 125
Η ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ψ=αχ+β ............................................................ 131
Η ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ψ=α/χ ............................................................... 137
ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ .............................................................................. 139
ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ ............................................................................... 147
ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΚΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ ............................................... 153
ΕΜΒΑΔΑ..................................................................................... 155
ΔΙΑΝΥΣΜΑΤΑ........................................................................... 158
ΤΑΞΗ Γ΄ .......................................................................................... 169
ΑΛΓΕΒΡΙΚΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ................................................. 171
ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ – ΑΝΙΣΩΣΕΙΣ......................................................... 178
ΣΥΣΤΗΜΑ ΓΡΑΜΜΙΚΩΝ ΕΞΙΣΩΣΕΩΝ ................................. 186
Η ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ψ=αχ2 ............................................................... 196
ΛΟΓΟΙ – ΑΝΑΛΟΓΙΕΣ – ΟΜΟΙΟΤΗΤΑ .................................. 204
Σελίδα 4
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
1. Εισαγωγή
Το ανά χείρας βιβλίο, σε συνδυασμό με το αντίστοιχο βιβλίο για το μαθητή,
συνοδεύουν το λογισμικό Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων (ΜΕΔ) που
σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε για να καλύψει τις ανάγκες αναφορικά με τη
διδασκαλία και τη μάθηση των μαθηματικών γυμνασίου. Μέσα από τις σελίδες
του ο αναγνώστης θα γνωρίσει τη φιλοσοφία και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά
του λογισμικού και κυρίως τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να υποστηριχθεί η
διδασκαλία και η μάθηση των μαθηματικών εννοιών και προτάσεων.
Για να εξυπηρετηθούν οι παραπάνω ανάγκες, το βιβλίο χωρίστηκε σε
δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος γίνεται μία σύντομη περιγραφή του λογισμικού και
των δυνατοτήτων του. Στο δεύτερο μέρος περιέχονται οι οδηγίες για την ένταξη
των φύλλων εργασίας του βιβλίου του μαθητή στη διδακτική ατζέντα των
εκπαιδευτικών που διδάσκουν μαθηματικά στο γυμνάσιο.
Για το πρώτο μέρος χρησιμοποιήσαμε τη φράση «σύντομη περιγραφή
του λογισμικού», καθώς πιστεύουμε ότι οι δυνατότητες και ο τρόπος
προσέγγισης της γνώσης δεν ολοκληρώνεται με αυτή την αναφορά. Όπως όλα
τα διερευνητικά λογισμικά, έτσι και το Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων
(ΜΕΔ) (πιστεύουμε ότι) παρέχει τη δυνατότητα στο χρήστη να το χρησιμοποιεί
υπό τη δική του οπτική και από αυτή την άποψη θεωρούμε ότι παρέχει αρκετές
δυνατότητες προσαρμογής σε μια προσωπική διδακτική προοπτική.
Για το δεύτερο μέρος χρησιμοποιήσαμε τη φράση «παρέχει οδηγίες για
την ένταξη των φύλλων εργασίας στη διδακτική ατζέντα των εκπαιδευτικών».
Με αυτή τη φράση εννοούμε ότι τα προτεινόμενα φύλλα εργασίας είναι
ενδεικτικά και μπορούν να προσαρμοστούν, να αντικατασταθούν ή να
διευρυνθούν με άλλα καταλληλότερα, προκειμένου να καλύψουν τις ανάγκες
μιας διδασκαλίας μαθηματικών γυμνασίου. Επιπλέον, οι προτεινόμενες
δραστηριότητες και τα σενάρια αποτελούν ταυτόχρονα και μια πρόταση
ένταξης του λογισμικού στο υπάρχον Πρόγραμμα Σπουδών. Όπως αναλύεται
στις επόμενες σελίδες, το λογισμικό επιτρέπει τη διασύνδεση διαφορετικών
γνωστικών περιοχών του Προγράμματος Σπουδών, που κατά κανόνα δεν
συνδέονται παρά μόνο περιστασιακά, ενώ επιτρέπει και τη διασύνδεση εννοιών
από διαφορετικά μαθήματα. Από αυτή την άποψη, η ένταξή του στο
Πρόγραμμα Σπουδών δημιουργεί μερικές ενδιαφέρουσες γέφυρες οι οποίες
ολοκληρώνουν –στο πλαίσιο του γυμνασίου– τη γνώση. Σε συνδυασμό με τις
δυνατότητες που παρέχουν στο χρήστη τα διερευνητικά του εργαλεία,
μπορούμε να χαρακτηρίσουμε το λογισμικό ως ένα μικρό ερευνητικό
εργαστήριο μαθηματικών, στο οποίο οι μαθητές έχουν την ευκαιρία να
αναπτύξουν και να διερευνήσουν τις δικές τους ιδέες.
Ελπίζουμε το ΜΕΔ να αποτελέσει ένα χρήσιμο περιβάλλον μάθησης για
όλους τους μαθητές, καθώς και ένα ακόμα διδακτικό εργαλείο χρήσιμο σε κάθε
εκπαιδευτικό.
Σελίδα 5
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 6
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
2.3. Τα κλάσματα
2.3.1 Τι είναι
Σελίδα 7
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 8
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 9
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
o Κατασκευάστε το κλάσμα 2/3 και στο επάνω και στο κάτω ορθογώνιο.
Προσθέστε τον ίδιο αριθμό στον αριθμητή και τον παρονομαστή στο
πρώτο κλάσμα, δηλαδή πληκτρολογήστε το κλάσμα 3/4 και συγκρίνετέ
το με το δεύτερο κλάσμα στο κάτω ορθογώνιο.
o Επαναλάβετε προσθέτοντας κάθε φορά μία μονάδα τόσο στον
αριθμητή όσο και στον παρονομαστή του πρώτου κλάσματος.
Συγκρίνετε το νέο κλάσμα με το αμέσως προηγούμενο.
o Κατασκευάστε το κλάσμα 2/3 στο πρώτο και το δεύτερο
παραλληλόγραμμο. Πολλαπλασιάστε τον αριθμητή και τον
παρονομαστή του πρώτου κλάσματος με τον ίδιο αριθμό, π.χ. με το 3,
και πληκτρολογήστε το νέο κλάσμα, δηλαδή το 6/9. Συγκρίνετε το νέο
κλάσμα με το αμέσως προηγούμενο. Πειραματιστείτε
πολλαπλασιάζοντας αριθμητή και παρονομαστή με διάφορους
αριθμούς και βγάλτε το σχετικό συμπέρασμα.
Στο παραπάνω πρόβλημα οι μαθητές μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα δύο
ορθογώνια παραλληλόγραμμα για να υλοποιήσουν τις ζητούμενες κατασκευές.
Στην πρώτη κατασκευή θα πρέπει να πληκτρολογήσουν το κλάσμα 2/3 στα δύο
ορθογώνια και θα πειραματιστούν, προσθέτοντας συνεχώς τον ίδιο τον αριθμό
στον αριθμητή και στον παρονομαστή. Επίσης θα πρέπει:
Να πληκτρολογήσουν το κλάσμα 2/3 στα δύο ορθογώνια.
Να πληκτρολογήσουν το κλάσμα 3/4 στο πρώτο ορθογώνιο και να το
συγκρίνουν με το δεύτερο, παρατηρώντας ότι το πρώτο κλάσμα τώρα
είναι μεγαλύτερο από δεύτερο.
Να επιβεβαιώσουν τη σύγκριση, πληκτρολογώντας στα κελιά που
βρίσκονται στο κάτω μέρος της οθόνης την ανίσωση 3/4>2/3.
Να συνεχίσουν τη διαδικασία, προσθέτοντας συνεχώς στον αριθμητή
και στον παρονομαστή όλο και μεγαλύτερους αριθμούς.
Σελίδα 10
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 11
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 12
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
1 2
Σελίδα 13
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 14
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 15
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 16
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 17
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 18
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 19
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Το αποτέλεσμα της πράξης που όρισαν τους βοηθά να βρουν τον κανόνα
και να τον γενικεύουν, εφαρμόζοντάς τον και για άλλες τιμές. Μπορούν δηλαδή
να υπολογίσουν ότι όταν η μπάλα αφεθεί από ύψος 12 μ., τότε το ύψος της
πρώτης αναπήδησης θα είναι 6 μ., καθώς 12/6=2. Ακόμα μπορούν να επιλέξουν
το κουμπί «Στείλε στο γράφημα» και να διαπιστώσουν ότι όλα τα σημεία που
ορίζουν οι τιμές των αντίστοιχων κελιών των δύο στηλών Α και Β ανήκουν σε
μια ευθεία.
Προεκτάσεις
1) Ο παρακάτω πίνακας δείχνει το ύψος της δεύτερης αναπήδησης:
Ύψος (σε μέτρα) από Ύψος (σε μέτρα) της Ύψος (σε μέτρα) της
το οποίο αφήνεται πρώτης αναπήδησης δεύτερης αναπήδησης
1 0,5 0,25
2 1 0,5
3 1,5 0,75
4 2 1
5 2,5 1,25
Σελίδα 20
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Ύψος (σε μέτρα) από Ύψος (σε μέτρα) της Ύψος (σε μέτρα) της
το οποίο αφήνεται πρώτης αναπήδησης δεύτερης αναπήδησης
2 0,8 0,4
3 1,2 0,6
4 1,6 8
Σελίδα 21
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 22
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 23
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
2.6 Άλγεβρα
2.6.1.Τι είναι
Με τον όρο «Άλγεβρα» εννοούμε τη διατύπωση και επεξεργασία πολυωνύμων
στο πλαίσιο του εν λόγω λογισμικού. Η διαδικασία της διατύπωσης αλγεβρικών
παραστάσεων γίνεται με τη χρήση της μονάδας (μονώνυμο), όπου ο χρήστης
επιλέγει ελεύθερα και πληκτρολογεί όλα τα στοιχεία της, το συντελεστή, τις
μεταβλητές και τους εκθέτες των δυνάμεων. Ακόμα, με τη βοήθεια της μονάδας
και των πράξεων μπορεί να δημιουργήσει μια σειρά μονωνύμων και
πολυωνύμων και να ορίσει πράξεις μεταξύ αυτών. Η επεξεργασία των
πολυωνύμων που προκύπτουν από τις μεταξύ τους πράξεις, καθώς και ο
έλεγχός τους, μπορεί να γίνει από το μαθητή είτε με την αυτοματοποιημένη
διαδικασία «Αλγεβρικός έλεγχος», είτε με τον έλεγχο «Μέσω τιμών». Οι
πολλές αριθμητικές τιμές των πολυωνύμων των δύο περιοχών επιτρέπουν στους
μαθητές να κάνουν εικασίες για την ισότητά τους. Ακόμα, η αποστολή των
τιμών αυτών στον πίνακα της «Στατιστικής» τους βοηθά να βρουν μοτίβα
διαφορών, όταν οι αριθμητικές τους τιμές δεν είναι ίσες. Τέλος, στην
περίπτωση που τα πολυώνυμα ή τα μονώνυμα είναι μιας μεταβλητής, οι
μαθητές μπορούν να επιλέξουν «Στείλε στο γράφημα» και να παρατηρήσουν τη
γραφική παράσταση των αντίστοιχων συναρτήσεων.
Τα παραπάνω περιγράφουν μια σειρά εργαλείων τα οποία επιτρέπουν στο
μαθητή να πειραματίζεται με τη διατύπωση των αλγεβρικών παραστάσεων, με
τις πράξεις μεταξύ πολυωνύμων και μονωνύμων, καθώς και με αριθμητικούς ή
αλγεβρικούς ελέγχους των αποτελεσμάτων των πράξεων. Από αυτή την άποψη,
ο εκπαιδευτικός μπορεί να αναπτύξει δραστηριότητες και σενάρια με τα οποία
θα εμπλέξει τους μαθητές του:
• Στις έννοιες των πολυωνύμων και των μονωνύμων και στην αριθμητική
τους τιμή.
• Στην έννοια της μεταβλητής.
• Στην έννοια των όμοιων μονωνύμων.
• Στην έννοια της ταυτότητας (ισότητας) των πολυωνύμων.
• Σε διαδικασίες διατύπωσης της πράξης μεταξύ πολυωνύμων και
μονωνύμων, καθώς και του αποτελέσματος αυτών.
• Σε διαδικασίες ελέγχου πράξης και αποτελέσματος.
Σελίδα 24
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
κάνει έλεγχο με τιμές και να στείλει τα αποτελέσματα στον πίνακα τιμών της
«Στατιστικής».
Με τις πρώτες τιμές που έστειλε στον πίνακα παρατήρησε ότι το πολυώνυμο
στο χώρο διατύπωσης έδινε μεγαλύτερες τιμές και μάλιστα η διαφορά τους
ήταν πάντοτε άρτιος αριθμός. Για να ελέγξει καλύτερα αυτή την κατάσταση
επανήλθε στους δύο χώρους, όπου αντικατέστησε το γράμμα β με έναν αριθμό.
Επέλεξε λοιπόν το 5. Έτσι, είχε να συγκρίνει τα πολυώνυμα (α+5)2 και α2+25.
Δίνοντας στο α τις τιμές 1, 2, 3, 4, -1, -2, -3, -4, μπόρεσε να ελέγξει καλύτερα
τις διαφορές. Μάλιστα, στο λογισμικό «Στατιστική» εμφάνισε στην τρίτη στήλη
τις διαφορές των τιμών και παρατήρησε ότι ήταν όλες πολλαπλάσια του 10.
Από αυτό υπέθεσε ότι ο ένας παράγοντας ήταν το γινόμενο 2.5=10 και ο άλλος
η τιμή του α.
Σελίδα 25
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Κάνοντας και άλλες τέτοιες δοκιμές, κατέληξε στην υπόθεση ότι οι δύο
παραστάσεις θα γίνουν ισοδύναμες, όταν στο χώρο επεξεργασίας προσθέσει το
μονώνυμο 2αβ. Έλεγξε αυτή την υπόθεση με τον «Αλγεβρικό έλεγχο» και
διαπίστωσε ότι είχε δίκιο.
2.7.1.Τι είναι
Με τον όρο «Επεξεργασία εξισώσεων – ανισώσεων» εννοούμε τη διαδικασία
με την οποία αναζητούμε τη λύση της εξίσωσης ή ελέγχουμε αν κάποιος
αριθμός είναι ή όχι λύση της εξίσωσης ή ανίσωσης. Η διαδικασία αναζήτησης
της λύσης αφορά: (1) την αλγεβρική αναζήτηση μέσω της οποίας ο μαθητής
μπορεί να αναπτύξει μια στρατηγική για τη λύση της εξίσωσης, (2) την
αριθμητική αναζήτηση η οποία συνίσταται στην επιλογή του κατάλληλου
αριθμού που να επαληθεύει την εξίσωση ή την ανίσωση ή το σύστημα των
εξισώσεων ή ανισώσεων και (3) τη γραφική αναζήτηση της λύσης μέσω της
γραφικής αναπαράστασης των σχετικών συναρτήσεων. Η συνύπαρξη και των
τριών μορφών αναζήτησης της λύσης δίνει τη δυνατότητα στο μαθητή να
αναπτύσσει αξιόλογες στρατηγικές αναζήτησης της λύσης, αξιοποιώντας τις
εμπειρίες που αποκτά από καθεμία μορφή αναζήτησης. Για παράδειγμα, η
επιλογή του κατάλληλου διαστήματος και βήματος στην αριθμητική αναζήτηση
της λύσης μπορεί να υποστηριχθεί από τη γραφική αναπαράσταση των
σχετικών συναρτήσεων. Τα εργαλεία που προτείνονται είναι τα εξής:
(1) Της «Αριθμητικής επεξεργασίας», όπου, στα πλαίσια που
προσομοιώνουν τα δύο μέλη των εξισώσεων ή ανισώσεων, μπορούν να
πληκτρολογηθούν αλγεβρικοί τύποι με ένα ή δύο αγνώστους και στη συνέχεια
να οριστούν τα πεδία ορισμού των μεταβολών, καθώς και τα βήματα των
μεταβολών. Η χρήση των μεταβολέων αυτοματοποιεί την αντικατάσταση των
αριθμών που αντιστοιχούν στους δείκτες των μεταβολέων στα δύο μέλη των
εξισώσεων ή ανισώσεων. Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων, καθώς και η
έμφαση που δίνεται όταν αυτά επαληθεύουν την ισότητα ή την ανισότητα,
διευκολύνει το μαθητή να κάνει έλεγχο για μία ή περισσότερες λύσεις, να
σκεφτεί τι συμβαίνει στις άλλες περιπτώσεις και να σκέφτεται κάθε μέλος
ξεχωριστά.
(2) Της «μεταφοράς δεδομένων στο γράφημα», όπου δίνει τη δυνατότητα
στο μαθητή να έχει τη γραφική αναπαράσταση της λύσης και τις πολλαπλές
αναπαραστάσεις αυτών των μεταβολών. Ένα από τα σημαντικά πλεονεκτήματα
αυτής της επεξεργασίας είναι το γεγονός ότι ο μαθητής, σε συνδυασμό με την
αριθμητική επεξεργασία, όπου μπορεί να παρατηρεί τις μεταβολές του ενός
μέλους όταν μεταβάλλεται η τιμή της μεταβλητής, διευκολύνεται να «βλέπει»
την αλγεβρική έκφραση του μέλους αυτού ως μια συνάρτηση και την εξίσωση ή
ανίσωση ως ειδική περίπτωση της συνάρτησης. Έτσι μπορεί με ένα φυσικό
τρόπο να «περνά» σταδιακά από το πρόβλημα, τον άγνωστο και την εξίσωσή
του, στη μεταβολή, στη μεταβλητή και στην έννοια της συνάρτησης, καθώς το
Σελίδα 26
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
πέρασμα από την εξίσωση και τον άγνωστο στη μεταβλητή και τη συνάρτηση
υποστηρίζεται πολλαπλά.
(2) Της «Αλγεβρικής επεξεργασίας», όπου ο μαθητής μπορεί να
προσομοιώνει, με τη βοήθεια της ζυγαριάς και της ισορροπίας, την ιδιότητα της
διαγραφής της πρόσθεσης και της αφαίρεσης από τα δύο μέλη της ισότητας και
έτσι να οδηγείται στην εύρεση της λύσης απλών εξισώσεων.
Α) Ένας συμμαθητής σας έχει ύψος 163,2 εκ. Ποιο πρέπει να είναι
το μήκος του βραχίονα και το μήκος της κνήμης του;
Β) Μπορείτε να επαληθεύσετε τους τύπους για το βραχίονα,
κάνοντας έρευνα μεταξύ των συμμαθητών σας; (Μετρήστε το μήκος
του βραχίονα και το ύψος τους ή ρωτήστε το ύψος τους και στη
συνέχεια υπολογίστε το μήκος του βραχίονα και υπολογίστε τον.)
Σελίδα 27
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 28
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Εικόνα 3: Για να ελέγξει ένας μαθητής ποια προσφορά συμφέρει, αφού επέλεξε για το ψ η τιμή
ψ*45 να υπερβαίνει την τιμή 122, ερεύνησε πότε συμφέρει η προσφορά Α και πότε η προσφορά
Β. Έτσι θα χρησιμοποιήσει 3 λεωφορεία και συμφέρει η προσφορά 3*χ.
Σελίδα 29
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 30
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Εικόνα 4: Τα δύο κελιά της πρώτης σχέσης κιτρινίζουν όταν χ=3,5 και χ=1.
Σελίδα 31
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 32
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 33
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 34
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
τιμή που επαληθεύει και τις δύο εξισώσεις. Στο παράδειγμα που ακολουθεί
περιγράφεται ο συγκεκριμένος τρόπος.
Οι μαθητές πληκτρολογούν τις δύο εξισώσεις και αφού ορίσουν μια τιμή στο
μεταβολέα ψ, κινούν το μεταβολέα χ μέχρι να αποκτήσουν κίτρινο χρώμα τα
κελιά των δύο ισοτήτων.
Εικόνα 8: Η εικόνα δείχνει την επιτυχή εύρεση του ζεύγους της λύσης. Επιλέξαμε ψ=2 και
κινώντας το χ, βρήκαμε χ=3. Στην περίπτωση αυτή παρατηρούμε ότι οι τιμές των δύο μελών
στην πρώτη εξίσωση είναι ίσες με 5, αλλά διαφέρουν από τις τιμές των μελών της δεύτερης
εξίσωσης που είναι ίσες με 6. Το ίδιο θα συμβεί και όταν επιλέξουμε ψ=3. Θα βρούμε χ=2.
Σελίδα 35
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 36
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Φυσικά υπάρχει και η άμεση γραφική λύση του συστήματος, όπως φαίνεται
στην παρακάτω εικόνα.
Εικόνα 11: Οι δύο εξισώσεις λύθηκαν ως προς ψ και στο λογισμικό «Γράφημα»
πληκτρολογήθηκαν οι τύποι με τους οποίους είναι ίσο το ψ. Οι τομές των δύο γραφικών
παραστάσεων δίνουν τη ζητούμενη τιμή για το χ, ώστε οι τιμές στο ψ να είναι ίσες.
Σελίδα 37
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 38
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Έχετε ήδη ανακαλύψει μία σχέση μεταξύ των γωνιών ενός τριγώνου. Εδώ όμως
θα πρέπει να αναγνωρίσετε ότι για τη σχέση αυτή έχετε μόνο ενδείξεις που
προέρχονται από την ικανότητα του λογισμικού να μετρά. Στη συνέχεια θα
πρέπει να αιτιολογήσετε μόνο με μαθηματικούς συλλογισμούς γιατί ισχύει αυτή
η σχέση, δηλαδή να κάνετε μία απόδειξη. Απαντήστε στα παρακάτω ερωτήματα:
2) Μετρήστε τις γωνίες ΔΑΒ και ΕΑΓ και συγκρίνετέ τες με τις γωνίες του
τριγώνου. Τι παρατηρείτε;
3) Σύρετε την κορυφή Α. Τι αλλάζει και ποιες σχέσεις μένουν ίδιες;
Μπορείτε να δικαιολογήσετε γιατί ορισμένες γωνίες εμφανίζουν την ίδια
τιμή;
4) Με τι ισούται το άθροισμα των γωνιών ΔΑΒ+Α+ΕΑΓ; Εξηγήστε γιατί
το άθροισμα των γωνιών του τριγώνου ΑΒΓ έχει άθροισμα 180ο.
Σελίδα 39
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Γ) Εφαρμόζω
Η πρόταση που έχετε ήδη ανακαλύψει και αποδείξει θα εφαρμοστεί τώρα για
την αιτιολόγηση άλλων προτάσεων που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν
εφαρμογές ή συνέπειες ή πορίσματα, όπως πολλές φορές αποκαλούνται, της
αρχικής πρότασης.
1) Κατασκευάστε ένα τρίγωνο ΑΒΓ. Κατασκευάστε μία ημιευθεία με
αρχή το Β και δεύτερο σημείο το Γ.
2) Κατασκευάστε ένα σημείο Δ πάνω στην ημιευθεία και μετρήστε τη
γωνία ΑΓΔ (η γωνία αυτή λέγεται εξωτερική γωνία του τριγώνου ΑΒΓ).
Μετρήστε τις γωνίες Β και Γ του τριγώνου. Ποια σχέση έχουν οι μετρήσεις των
δύο αυτών γωνιών με τη γωνία ΑΓΔ;
Οι γωνίες που έχουν την κορυφή τους πάνω στον κύκλο ή στο κέντρο του
κύκλου παρουσιάζουν ενδιαφέρον, διότι στο παρελθόν, με τη βοήθεια των
γωνιών αυτών, οι αστρονόμοι μελετούσαν τις αποστάσεις των αστέρων στον
ουράνιο θόλο.
Σελίδα 40
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Έχετε ήδη ανακαλύψει μία σχέση μεταξύ της επίκεντρης και της εγγεγραμμένης
γωνίας σε έναν κύκλο. Εδώ όμως θα πρέπει να παραδεχτείτε ότι για τη σχέση
αυτή έχετε μόνο ενδείξεις που προέρχονται από την ικανότητα του λογισμικού
να μετρά. Στη συνέχεια θα πρέπει να αιτιολογήσετε μόνο με μαθηματικούς
συλλογισμούς γιατί ισχύει αυτή η σχέση, δηλαδή να κάνετε μία απόδειξη.
Απαντήστε στα επόμενα ερωτήματα:
Σελίδα 41
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Γ) Εφαρμόζω
Σελίδα 42
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Όταν σε ένα τρίγωνο ΑΒΓ φέρουμε μία παράλληλη από το μέσον μιας πλευράς
προς μία άλλη, τότε αυτή θα φαίνεται ότι να περνά από το μέσον της τρίτης
πλευράς. Θα ερευνήσουμε αν αυτό ισχύει και θα βρούμε τη σχέση που συνδέει
το μήκος του τμήματος με την τρίτη πλευρά.
1. Κατασκευάστε ένα τρίγωνο ΑΒΓ και ένα σημείο Μ πάνω στην πλευρά
του ΑΒ. Φέρτε παράλληλη από το Μ προς τη ΒΓ η οποία να κόβει την
ΑΓ στο Λ.
2. Μετρήστε τα τμήματα. Μεταβάλετε τη θέση του Μ. Ποια θα είναι η
θέση του Λ, όταν το Μ είναι το μέσον του ΑΒ;
Σελίδα 43
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Λ Ν
Γ) Εφαρμόζω
1. Κατασκευάστε ένα σημείο Σ πάνω στη ΒΓ. Το τμήμα ΑΣ θα πρέπει να
τέμνει την πρώτη παράλληλη στο Ρ. Μετρήστε τα τμήματα ΑΡ και ΡΣ.
Τι παρατηρείτε;
Σελίδα 44
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 45
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Εικόνα 12: Ο μαθητής μπορεί να πληκτρολογήσει τα τρία δεδομένα σημεία μαζί με ένα
τέταρτο, αφού υποθέσει τις συντεταγμένες του. Στη συνέχεια τροποποιεί τις συντεταγμένες του
ή κινεί το σημείο, ώστε να αποτελέσει την τέταρτη κορυφή του παραλληλογράμμου.
Σελίδα 46
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Εικόνα 13: Η περιοδικότητα εμφάνισης των ψηφίων της δεκαδικής έκφρασης του ρητού
αριθμού 1/7 είναι εμφανής στο γράφημα και εύκολα κάποιος μπορεί να συσχετίσει την
περιοδικότητα με τη θέση των ψηφίων στο δεκαδικό αριθμό.
Η μάθηση των συναρτήσεων απαιτεί την εμπλοκή των μαθητών με τις τρεις
πλευρές της, τη γραφική πλευρά, την αλγεβρική πλευρά και την πλευρά του
πίνακα. Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, και οι τρεις αυτές πλευρές είναι
απαραίτητες για τη διδασκαλία και τη μάθηση των συναρτήσεων. Η
παραδοσιακή διδασκαλία δίνει έμφαση στην αλγεβρική και στη γραφική
αναπαράσταση της συνάρτησης. Το λογισμικό «Γράφημα» είναι κατάλληλο για
να εμπλέξει τους μαθητές και με τις τρεις αυτές πλευρές. Τα παραδείγματα που
ακολουθούν το αποδεικνύουν.
Σελίδα 47
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Εικόνα 14: Οι γραφικές παραστάσεις των συναρτήσεων ψ=χ+β είναι παράλληλες και για κάθε
τιμή του οι αντίστοιχες τιμές τους διαφέρουν όσο διαφέρουν οι σταθεροί τους όροι.
Εικόνα 15: Όλες οι γραφικές παραστάσεις των συναρτήσεων ψ=αχ+1 διέρχονται από το σημείο
(0,1).
Σελίδα 48
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Εικόνα 16: Η κατακόρυφη από το σημείο διέρχεται από το σημείο με τεταγμένη -1. Άρα οι
συντεταγμένες του σημείου πρέπει να γίνουν (1,-1).
Σελίδα 49
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 50
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Στη συνέχεια επιλέγουν το πεδίο «Φόρμα» και περνούν μία μία τις απαντήσεις.
Σελίδα 51
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 52
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 53
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
2.11.1 Τι είναι
Εισαγωγή
Οι δραστηριότητες που σχετίζονται με τα διανύσματα διακρίνονται σε δύο
ομάδες. Στην πρώτη ομάδα οι μαθητές εμπλέκονται στη μελέτη των
διανυσμάτων που παριστάνουν ένα φυσικό μέγεθος, όπως η ταχύτητα ή η
δύναμη. Οι δραστηριότητες αυτές στοχεύουν στη μελέτη φαινομένων κίνησης,
η οποία πραγματοποιείται σε ένα περιβάλλον προσομοίωσης, ώστε οι μαθητές
να έχουν μία εποπτική αντίληψη της δράσης των διανυσμάτων και της
συμπεριφοράς του αθροίσματός τους.
Σελίδα 54
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
1η Ομάδα:
• Δραστηριότητα 1
ΑΝΕΜΟΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ
Βόρειος
Νότιος
Δυτικός
Ανατολικός
Νοτιοανατολικός
Βορειοδυτικός
Βορειοανατολικός
Νοτιοανατολικός
Το πρόβλημα
Ένα αεροπλάνο ξεκινά από το αεροδρόμιο της Κέρκυρας (-350, 140) και
κατευθύνεται προς το αεροδρόμιο των Αθηνών (-70, -10). Ο άνεμος έχει ένταση
70 μονάδες και είναι νότιος. Τα διανύσματα να θεωρήσετε ότι παριστάνουν
δυνάμεις.
Ερωτήσεις
Σελίδα 55
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σχέδιο υλοποίησης
• Εμφάνιση ενός αντικειμένου με δύο διανύσματα – το κόκκινο
αντιστοιχεί στον άνεμο.
• Τοποθέτηση του αεροπλάνου, με σύρσιμο, στη θέση που αντιστοιχεί
στην Κέρκυρα. Το σημείο Ο καθορίζει τη θέση του αεροπλάνου.
• Καθορισμός της γωνίας και του μήκους του διανύσματος του ανέμου.
• Πειράματα με τη γωνία και το μήκος του διανύσματος του αεροπλάνου
(μπλε), έως ότου εντοπιστεί το κατάλληλο με το οποίο το αεροπλάνο θα
κατευθυνθεί προς την Αθήνα.
• Πειράματα για την κατασκευή του κατάλληλου διανύσματος που θα
οδηγήσει το αεροπλάνο από την Αθήνα στο Ηράκλειο της Κρήτης.
Σελίδα 56
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
• Δραστηριότητα 2
Το πρόβλημα
Ένα αεροπλάνο θέλει να κινηθεί με τελική ταχύτητα 100 μονάδες και με
κατεύθυνση νοτιοανατολική. Ο άνεμος έχει κατεύθυνση νότια και ταχύτητα 60
μονάδες. Εδώ τα διανύσματα να θεωρήσετε ότι παριστάνουν ταχύτητες.
Ερωτήσεις
1) Πώς πρέπει να τοποθετηθεί το διάνυσμα της ταχύτητας του ανέμου
(κόκκινο) πάνω στο αεροπλάνο και ποιες θα είναι οι μετρήσεις του;
2) Πώς πρέπει να τοποθετηθεί το διάνυσμα της ταχύτητας του αεροπλάνου
(αυτό που καθορίζει ο πιλότος), ώστε το αεροπλάνο να κινηθεί όπως
καθορίζει το πρόβλημα;
3) Ποιες θα είναι οι μετρήσεις του διανύσματος της ταχύτητας του
αεροπλάνου;
4) Πώς πρέπει να τοποθετηθεί το διάνυσμα της ταχύτητας του αεροπλάνου,
ώστε η πορεία να γίνει κάθετη στην προηγούμενη;
Σχέδιο υλοποίησης.
• Εμφάνιση ενός αντικειμένου με δύο διανύσματα – το κόκκινο
αντιστοιχεί στην ταχύτητα του ανέμου.
• Καθορισμός της θέσης της ταχύτητας του αεροπλάνου (μπλε). Η
τοποθέτηση του αεροπλάνου δείχνει τη σωστή θέση της ταχύτητας
αυτής.
• Υπολογισμός του μήκους του προηγούμενου διανύσματος με εφαρμογή
του Πυθαγορείου θεωρήματος.
• Κίνηση του αεροπλάνου με ίχνος, για να επιβεβαιωθούν οι τοποθετήσεις.
• Ακινητοποίηση του αεροπλάνου και αλλαγή κατεύθυνσης της ταχύτητάς
του.
Σελίδα 57
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
2η Ομάδα
Όταν ένα σώμα δέχεται την επίδραση δύο δυνάμεων, τότε κινείται κατά τη
διεύθυνση της συνισταμένης των δυνάμεων, δηλαδή του αθροίσματός τους.
Σελίδα 58
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 59
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
• Το υπολογιστικό περιβάλλον
Εικόνα 17: Η σύνδεση με το γράφημα στέλνει τις συντεταγμένες της αρχής Ο στον πίνακα του
γραφήματος, όπου αναπαρίστανται με σημεία στο καρτεσιανό σύστημα συντεταγμένων. Ο
χρήστης έχει τη δυνατότητα να αναζητήσει τη συνάρτηση που διέρχεται από τα σημεία,
πληκτρολογώντας την εξίσωσή της στο γράφημα, και να διαπιστώσει ότι αυτή διέρχεται από τα
σημεία. Η συνάρτηση στο παράδειγμά μας ορίζεται από το πηλίκο τεταγμένη/τετμημένη του
σημείου Ο η οποία διατηρείται σταθερή. Επομένως, η συνάρτηση αυτή περιγράφει την κίνηση
του αντικειμένου.
Σελίδα 60
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
• Δραστηριότητα 1:
Το πρόβλημα
Θέλουμε να μελετήσουμε με ποιον τρόπο επιστρέφει ένα αντικείμενο στην
αρχική του θέση, όταν έχει διανύσει ένα διάστημα υπό την επίδραση δύο
διανυσμάτων.
Ερωτήσεις
1) Ανοίξτε το περιβάλλον των διανυσμάτων (σενάριο 5) και εμφανίστε ένα
«Αντικείμενο» με δύο διανύσματα. Δημιουργήστε το ίχνος του
«Αντικειμένου» και θέστε το σε κίνηση. Τι παρατηρείτε;
2) Αν θέλουμε να επιστρέψει το αντικείμενο στην αρχική του θέση (πάνω
στην ίδια διεύθυνση), τι αλλαγές θα πρέπει να κάνουμε στα δύο
διανύσματα; Κάντε πειράματα και δικαιολογήστε τα αποτελέσματά τους.
3) Διατυπώστε έναν κανόνα με βάση τα προηγούμενα.
Σχέδιο υλοποίησης
• Εμφάνιση ενός αντικειμένου με δύο διανύσματα. Μεταφορά του
αντικειμένου σε περιοχή που να διαθέτει χώρο κίνησης. Εμφάνιση του
ίχνους και κίνηση. Τα ίχνη βρίσκονται σε ευθεία διάταξη.
Σελίδα 61
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
• Δραστηριότητα 2:
Το πρόβλημα
Δύο αντικείμενα κινούνται υπό την επίδραση δύο δυνάμεων. Θέλουμε οι
πορείες τους να είναι παράλληλες. Ποια σχέση θα πρέπει να έχουν τα
διανύσματα που τα κινούν;
Ερωτήσεις
1) Αρχίστε τα πειράματα με απλές περιπτώσεις, δηλαδή σύρετε τα δύο
διανύσματα του ενός αντικειμένου, ώστε να έχουν ίσα μήκη και να είναι
παράλληλα προς τους άξονες. Επαναλάβετε τη διαδικασία και με το
δεύτερο αντικείμενο. Θέστε σε κίνηση τα διανύσματα. Τι παρατηρείτε;
Σχέδιο υλοποίησης
• Εμφάνιση δύο αντικειμένων με δύο διανύσματα το καθένα. Μεταφορά
των αντικειμένων σε περιοχή που να διαθέτει χώρο κίνησης. Τα δύο
διανύσματα του ενός αντικειμένου να είναι ίσα μεταξύ τους και
παράλληλα με τους άξονες.
• Σύγκριση των λόγων των μηκών των διανυσμάτων και διατύπωση του
κανόνα.
Σελίδα 62
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
• Δραστηριότητα 3:
Το πρόβλημα
Ερωτήσεις
1) Εμφανίστε μόνο ένα αντικείμενο, τοποθετήστε το στην αρχή των
αξόνων και σύρετε τα δύο διανύσματα, ώστε να είναι παράλληλα προς
τους άξονες και ίσα μεταξύ τους (σε μήκος). Ποια είναι η εξίσωση της
ευθείας πάνω στην οποία ανήκουν τα ίχνη του;
2) Πώς μπορούμε να βρούμε την εξίσωση της ευθείας πάνω στην οποία
κινείται το αντικείμενο, όταν τα δύο διανύσματα δεν είναι ίσα
(εξακολουθούν να είναι παράλληλα στους άξονες).
Σελίδα 63
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σχέδιο υλοποίησης
• Εμφάνιση ενός αντικειμένου με δύο διανύσματα. Σύρσιμο του
αντικειμένου στην αρχή των αξόνων, ώστε το σημείο Ο να έχει
συντεταγμένες (0, 0).
• Εντοπισμός της κλίσης της ευθείας από το λόγο των μηκών των δύο
διανυσμάτων. Η μορφή θα είναι ψ=α.χ.
• Δραστηριότητα 4
Το πρόβλημα
Θέλουμε να μελετήσουμε την πορεία ενός αντικειμένου, το οποίο κινείται από
ένα διάνυσμα, με ένα εργαλείο συναρτήσεων όπως είναι η «Γραφική
επεξεργασία». Στην ουσία θέλουμε να επεκτείνουμε τη μελέτη του ίχνους ενός
αντικειμένου που έχουμε πραγματοποιήσει σε προηγούμενες δραστηριότητες.
Ερωτήσεις
1) Εμφανίστε ένα μόνο αντικείμενο με ένα μόνο διάνυσμα. Τοποθετήστε
το σε ένα τυχαίο σημείο και προσθέστε κίνηση στο διάνυσμα και ίχνος.
Πώς μπορούμε τώρα να βρούμε την εξίσωση της ευθείας πάνω στην
οποία ανήκουν τα ίχνη;
Σελίδα 64
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σχέδιο υλοποίησης
• Τοποθέτηση του αντικειμένου σε τυχαία θέση και εμφάνιση ίχνους.
2.12.1 Τι είναι
Πρόκειται για λογισμικό συγγραφής και παρουσίασης θεμάτων, προβλημάτων,
καταστάσεων και ερωτήσεων τα οποία μπορεί να δημιουργεί ο εκπαιδευτικός
και να ενσωματώνει ως θέματα στο λογισμικό. Στη συνέχεια οι μαθητές
μπορούν να εμπλέκονται με τα θέματα αυτά και να διαπραγματεύονται τις
καταστάσεις που παρουσιάζονται, αξιοποιώντας το υποστηρικτικό υλικό και τις
οδηγίες που ο εκπαιδευτικός έχει ενσωματώσει στο θέμα. Από αυτή την άποψη
ο εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα, εκτός από τα εργαλεία και τις πληροφορίες
που περιέχονται στο λογισμικό, να αξιοποιήσει και πηγές πληροφόρησης που
βρίσκονται εκτός αυτού, όπως εικόνες, αρχεία βίντεο και ήχου, καθώς και
ιστοσελίδες στο διαδίκτυο.
2.12.2. Παραδείγματα
Σελίδα 65
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 66
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 67
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 68
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
ΤΑΞΗ Α’
Σελίδα 69
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 70
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Το διπλάσιο ενός αριθμού είναι ίσο με τον αριθμό αυξημένο κατά 20. Ποιος είναι
αυτός ο αριθμός;
Σελίδα 71
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
εισπράξει ως αμοιβή για ένα μήνα. Μπορείτε να τον βοηθήσετε να απαντήσει στα
παρακάτω ερωτήματα;
Ερώτημα 1:
Τον τρέχοντα μήνα ο κύριος Νίκος έχει πουλήσει 12 νέα συμβόλαια. Μπορείτε να
τον βοηθήσετε να υπολογίσει πόσα χρήματα θα εισπράξει στο τέλος του μήνα;
Ερώτημα 2:
Ο κύριος Νίκος θέλει να μάθει πόσες πωλήσεις πρέπει να κάνει τον επόμενο μήνα,
ώστε να εισπράξει συνολικά γύρω στα 2.100 ευρώ;
Ερώτημα 3:
Ο κύριος Νίκος έχει τη συνήθεια να κάνει συχνά στον εαυτό του ερωτήσεις όπως
οι παραπάνω. Μπορείτε να τον βοηθήσετε να κάνει τους υπολογισμούς του με
ευκολία; Για παράδειγμα:
o Πόσες πωλήσεις πρέπει να κάνει σε ένα μήνα, ώστε να εισπράξει
συνολικά 2.570 ευρώ;
o Ποιος είναι ο ελάχιστος αριθμός πωλήσεων που πρέπει να κάνει
σε ένα μήνα, ώστε η συνολική του αμοιβή να ξεπεράσει τις 3.500
ευρώ;
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με την έννοια του αγνώστου και της εξίσωσης,
τα οποία στη συνέχεια θα εκφράσουν με συμβολικό τρόπο. Ακόμα, η
δραστηριότητα στοχεύει να εμπλέξει τους μαθητές σε διαδικασίες επίλυσης με
δοκιμές, ώστε να αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με τον έλεγχο του αν κάποιος
αριθμός αποτελεί ή όχι λύση της εξίσωσης.
Τα προτεινόμενα ερωτήματα με τη σειρά που δίνονται αποτελούν μια
αλληλουχία δράσεων που οδηγούν το μαθητή από τη συνήθη λύση ενός
προβλήματος στην αναζήτηση της κατάλληλης λύσης για τον άγνωστο (δηλαδή
στη λύση της εξίσωσης), καθώς και στη χρήση της έννοιας της μεταβλητής γι’
αυτόν.
Το λογισμικό μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να περάσουν
ευκολότερα από τη λύση ενός προβλήματος στη διατύπωση και λύση της
σχετικής εξίσωσης.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό, όπου θα κάνουν δοκιμές και
πειράματα προκειμένου να δώσουν απαντήσεις στα ερωτήματα.
Πιθανές απαντήσεις:
Στο πρώτο ερώτημα η απάντηση μπορεί να προέλθει με απλές πράξεις στο
χαρτί με το μολύβι.
Στο δεύτερο ερώτημα οι μαθητές θα πρέπει να κάνουν δοκιμές με τον αριθμό
των πωλήσεων. Το λογισμικό της «Στατιστικής» μπορεί να τους διευκολύνει
στις δοκιμές τους. Το γεγονός ότι με το λογισμικό αυτό αναγκάζονται να
Σελίδα 72
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί στο ίδιο πρόβλημα να θέσει και άλλα ερωτήματα, όπως:
• Από τις μηνιαίες αποδοχές του κύριου Νίκου η εταιρεία παρακρατά το
20% για φορολογία. Πόσες πωλήσεις πρέπει να κάνει, ώστε οι μηνιαίες
αποδοχές του να είναι 2.152 ευρώ;
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια προβλήματα. Μια καλή
ιδέα είναι να χρησιμοποιήσει τα προβλήματα του σχολικού βιβλίου και να τα
μετατρέψει σε προβλήματα εξισώσεων που μπορούν να απαντηθούν με τη
λογική της δοκιμής και με τη χρήση των ίδιων λογισμικών.
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με την έννοια του αγνώστου και της εξίσωσης,
τα οποία στη συνέχεια θα εκφράσουν με συμβολικό τρόπο. Ακόμα, η
δραστηριότητα στοχεύει να εμπλέξει τους μαθητές σε διαδικασίες επίλυσης με
δοκιμές, ώστε να αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με τον έλεγχο των τιμών που
μπορεί να πάρει ο άγνωστος. Τέλος, η «αλγεβρική επεξεργασία» και η
διάσταση της ισορρόπησης της ζυγαριάς, ώστε έπειτα από κατάλληλους
μετασχηματισμούς να μείνει στο ένα τάσι μόνο ο άγνωστος, βοηθά τους
μαθητές να αποκτήσουν εμπειρίες πάνω στην αλγεβρική διαδικασία της
επίλυσης.
Το λογισμικό μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να εκφράσουν
ευκολότερα την εξίσωση και να κάνουν δοκιμές για την εύρεση του άγνωστου
αριθμού.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό, προκειμένου να κάνουν δοκιμές με
τη λύση της εξίσωσης.
Σελίδα 73
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να πληκτρολογήσουν στο αριστερό μέλος της σχέσης τη
σχέση 12*x+23 (πληκτρολογούν το γράμμα χ με το ίδιο πληκτρολόγιο και στο
κουτάκι με το όνομα «Ορισμός του αγνώστου» και στο συντάκτη της εξίσωσης)
και στο δεξί τον αριθμό 23. Επίσης, αναμένεται να ορίσουν στο αριστερό άκρο
του μεταβολέα να βρίσκεται ο αριθμός 0. Στο δεξί μέλος μπορούν να επιλέγουν
διάφορους αριθμούς. Τέλος ορίζουν το βήμα του μεταβολέα, ώστε να βρουν τη
λύση.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια ερωτήματα, όπως:
• Μπορείτε να βρείτε ποιον αριθμό πρέπει να διαιρέσουμε με το 25, ώστε,
αν στο αποτέλεσμα προσθέσουμε τον αριθμό 20, να βρούμε 276;
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με την έννοια της λύσης της εξίσωσης. Ακόμα,
στοχεύει στο να εμπλέξει τους μαθητές σε διαδικασίες επίλυσης με δοκιμές,
ώστε να αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με τον έλεγχο των τιμών που μπορεί να
πάρει ο άγνωστος. Η «αλγεβρική επεξεργασία» και η διάσταση της
ισορρόπησης της ζυγαριάς, ώστε έπειτα από κατάλληλους μετασχηματισμούς
να μείνει στο ένα τάσι μόνο ο άγνωστος, θα βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες πάνω στην αλγεβρική διαδικασία της επίλυσης.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές με τη λύση
της εξίσωσης.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να πληκτρολογήσουν στο αριστερό μέλος της σχέσης τη
σχέση 112-x (πληκτρολογούν το γράμμα χ με το ίδιο πληκτρολόγιο και στο
κουτάκι με το όνομα «Ορισμός του αγνώστου» και στο συντάκτη της εξίσωσης)
και στο δεξί τον αριθμό 12. Επίσης, αναμένεται να ορίσουν στο αριστερό άκρο
του μεταβολέα να βρίσκεται ο αριθμός 0. Στο δεξί μέλος μπορούν να επιλέγουν
διάφορους αριθμούς. Τέλος ορίζουν το βήμα του μεταβολέα, ώστε να βρουν τη
λύση.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Μπορείτε να βρείτε τη λύση της εξίσωσης 234+χ=2.312;
• Μπορείτε να βρείτε τη λύση της εξίσωσης 24/χ=1,2;
Σελίδα 74
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με την έννοια της εξίσωσης που έχει ως λύση
όλους τους αριθμούς (αόριστη εξίσωση). Επίσης, η δραστηριότητα στοχεύει να
εμπλέξει τους μαθητές στην αριθμητική επεξεργασία (με δοκιμές) της
αντιμεταθετικής ιδιότητας της πρόσθεσης.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές με τη λύση
της εξίσωσης.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να πληκτρολογήσουν στο αριστερό μέλος της σχέσης τη
σχέση 2+x (πληκτρολογούν το γράμμα χ με το ίδιο πληκτρολόγιο και στο
κουτάκι με το όνομα «Ορισμός του αγνώστου» και στο συντάκτη της εξίσωσης)
και στο δεξί τον αριθμό x+2. Ακόμα, αναμένεται να ορίσουν στο αριστερό άκρο
του μεταβολέα να βρίσκεται ο αριθμός 0. Στο δεξί μέλος μπορούν να επιλέγουν
διάφορους αριθμούς. Τέλος ορίζουν το βήμα του μεταβολέα, ώστε να βρουν τη
λύση. Θα διαπιστώσουν ότι κάθε αριθμός επαληθεύει την εξίσωση και θα
αποδώσουν το φαινόμενο αυτό στην αντιμεταθετική ιδιότητα της πρόσθεσης.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Μπορείτε να βρείτε τη λύση της εξίσωσης 24+2*χ=2*χ+24;
• Μπορείτε να βρείτε τη λύση της εξίσωσης 48+χ/2=χ/2+48;
• Μπορείτε να βρείτε τη λύση της εξίσωσης χ+χ/2=χ/2+χ;
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με την έννοια της εξίσωσης που έχει ως λύση
όλους τους αριθμούς (αόριστη εξίσωση). Ακόμα, στοχεύει στο να εμπλέξει τους
μαθητές στην αριθμητική επεξεργασία (με δοκιμές) της αντιμεταθετικής
ιδιότητας του πολλαπλασιασμού.
Σελίδα 75
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές με τη λύση
της εξίσωσης.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να πληκτρολογήσουν στο αριστερό μέλος της σχέσης τη
σχέση 2*x (πληκτρολογούν το γράμμα χ με το ίδιο πληκτρολόγιο και στο
κουτάκι με το όνομα «Ορισμός του αγνώστου» και στο συντάκτη της εξίσωσης)
και στο δεξί τον αριθμό x*2. Ακόμα, αναμένεται να ορίσουν στο αριστερό άκρο
του μεταβολέα να βρίσκεται ο αριθμός 0. Στο δεξί μέλος μπορούν να επιλέγουν
διάφορους αριθμούς. Τέλος ορίζουν το βήμα του μεταβολέα, ώστε να βρουν τη
λύση. Θα διαπιστώσουν ότι κάθε αριθμός επαληθεύει την εξίσωση και θα
αποδώσουν το φαινόμενο αυτό στην αντιμεταθετική ιδιότητα του
πολλαπλασιασμού.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Μπορείτε να βρείτε τη λύση της εξίσωσης 12*χ=χ*12;
• Μπορείτε να βρείτε τη λύση της εξίσωσης χ*χ/2=χ/2*χ;
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με την έννοια της εξίσωσης που έχει ως λύση
όλους τους αριθμούς (αόριστη εξίσωση). Ακόμα, στοχεύει στο να εμπλέξει τους
μαθητές στην αριθμητική επεξεργασία (με δοκιμές) της επιμεριστικής ιδιότητας
του πολλαπλασιασμού.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές με τη λύση
της εξίσωσης.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να πληκτρολογήσουν στο αριστερό μέλος της σχέσης τη
σχέση 2*(4+x) (πληκτρολογούν το γράμμα χ με το ίδιο πληκτρολόγιο και στο
κουτάκι με το όνομα «Ορισμός του αγνώστου» και στο συντάκτη της εξίσωσης)
και στο δεξί τον αριθμό 8+2*x. Ακόμα, αναμένεται να ορίσουν στο αριστερό
άκρο του μεταβολέα να βρίσκεται ο αριθμός 0. Στο δεξί μέλος μπορούν να
επιλέγουν διάφορους αριθμούς. Τέλος ορίζουν το βήμα του μεταβολέα, ώστε να
βρουν τη λύση. Θα διαπιστώσουν ότι κάθε αριθμός επαληθεύει την εξίσωση και
Σελίδα 76
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Μπορείτε να βρείτε τη λύση της εξίσωσης 12*(3-χ)=36-12*12;
• Μπορείτε να βρείτε τη λύση της εξίσωσης (2+χ)*3=3*(2+χ);
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με την έννοια της αδύνατης εξίσωσης.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές με τη λύση
της εξίσωσης.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να πληκτρολογήσουν στο αριστερό μέλος της σχέσης τη
σχέση 2-(3-x) (πληκτρολογούν το γράμμα χ με το ίδιο πληκτρολόγιο και στο
κουτάκι με το όνομα «Ορισμός του αγνώστου» και στο συντάκτη της εξίσωσης)
και στο δεξί τον αριθμό 2*x. Ακόμα, αναμένεται να ορίσουν στο αριστερό άκρο
του μεταβολέα να βρίσκεται ο αριθμός 0. Στο δεξί μέλος μπορούν να επιλέγουν
διάφορους αριθμούς. Τέλος ορίζουν το βήμα του μεταβολέα, ώστε να βρουν τη
λύση. Θα διαπιστώσουν ότι δεν υπάρχει αριθμός που να επαληθεύει την
εξίσωση.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Μπορείτε να βρείτε τη λύση της εξίσωσης χ+(3-χ)=χ;
• Μπορείτε να βρείτε τη λύση της εξίσωσης (2+χ)-1=χ+2;
ΠΟΣΟΣΤΑ
Σελίδα 77
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Αριθμός αδελφών 0 1 2 3 4
Πλήθος μαθητών 12 24 32 11 1
• Τι ποσοστό των μαθητών έχει δύο αδέλφια και πώς παριστάνεται αυτό με
κυκλικό διάγραμμα;
• Τι ποσοστό των μαθητών έχει τρία αδέλφια και πώς παριστάνεται αυτό με
ραβδόγραμμα;
• Πόσοι μαθητές πρέπει να προστεθούν σε εκείνους που έχουν δύο αδέλφια,
ώστε το ποσοστό τους να αυξηθεί κατά 1 μονάδα;
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με τον υπολογισμό μέρους δεδομένων ως
ποσοστό του όλου και έκφρασης αυτού με τη βοήθεια ενός δεκαδικού αριθμού.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές και
πειράματα και να απαντήσουν στα ερωτήματα της δραστηριότητας.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές θα κάνουν πειράματα με το πλήθος των μαθητών που έχουν δύο
αδέλφια έως ότου το ποσοστό τους να αυξηθεί κατά 1 μονάδα. Έτσι αναμένεται
να συμπεράνουν ότι πρέπει να αυξήσουν το πλήθος των μαθητών κατά 10.
Ωστόσο θα πρέπει να επιβεβαιώσουν το αποτέλεσμά τους στο χαρτί με το
μολύβι.
Επεκτάσεις:
Σελίδα 78
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με τον υπολογισμό μέρους δεδομένων ως
ποσοστό του όλου και έκφρασης αυτού με τη βοήθεια ενός δεκαδικού αριθμού.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές και
πειράματα και να απαντήσουν στα ερωτήματα της δραστηριότητας.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές θα κάνουν πειράματα με το πλήθος των μελών που έχουν ηλικία 45
ετών. Ωστόσο το αποτέλεσμά τους θα πρέπει να το επιβεβαιώσουν και με
πράξεις στο χαρτί με το μολύβι.
Επεκτάσεις:
Α Β Γ Δ Ε Ζ
23,4 18,4 33,4 21,5 19,0 28,2
Ένα ευθύγραμμο τμήμα έχει μήκος 12 μονάδες. Πώς πρέπει να το χωρίσω, ώστε
το ένα μέρος του να είναι διπλάσιο του άλλου;
Το σκεπτικό της παρουσίασης: Με την προτεινόμενη δραστηριότητα οι
μαθητές εμπλέκονται σε διαδικασίες εξερεύνησης και διαπραγμάτευσης της
έννοιας του λόγου. Συγκεκριμένα:
9 Σχεδιάζουν ένα ευθύγραμμο τμήμα και ορίζουν σε αυτό ένα σημείο που
το χωρίζει σε δύο τμήματα με συγκεκριμένο λόγο.
Σελίδα 79
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 80
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Η συνταγή για την παρασκευή ενός γλυκού του κουταλιού έχει ως εξής:
Για 1 κιλό φρούτα χρειάζονται 1,5 κιλά ζάχαρη και 1 λίτρο νερό.
Πόση ζάχαρη χρειάζεται για την παρασκευή του ίδιου γλυκού, όταν έχουμε 2 ή 3
κιλά φρούτα; Πώς παριστάνονται γραφικά τα σημεία που δηλώνουν τα κιλά τα
φρούτα και τα κιλά τη ζάχαρη που χρησιμοποιούνται σε κάθε περίπτωση;
Το σκεπτικό της παρουσίασης: Με την προτεινόμενη δραστηριότητα οι
μαθητές εμπλέκονται σε διαδικασίες εξερεύνησης και διαπραγμάτευσης της
σχέσης των σημείων που οι συντεταγμένες τους συνδέονται με μια σχέση
αναλογίας. Συγκεκριμένα:
9 Υπολογίζουν την απαιτούμενη ποσότητα ζάχαρης στις περιπτώσεις του
προβλήματος και πληκτρολογούν τα δεδομένα στον πίνακα τιμών του
λογισμικού «Γραφική επεξεργασία».
9 Προσπαθούν με τη βοήθεια της γραφικής παράστασης των σημείων να
κάνουν προβλέψεις και για άλλες περιπτώσεις.
9 Χρησιμοποιούν το εργαλείο «Συντάκτης εξίσωσης» του λογισμικό
«Γραφική επεξεργασία» για να εισάγουν και άλλους αριθμούς στον
πίνακα τιμών, αξιοποιώντας την έννοια της αναλογίας και του
συντελεστή αναλογίας.
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με τη χρήση των συντεταγμένων για την
παράσταση (τοποθέτηση) σημείων στο επίπεδο. Ακόμα, στοχεύει στο να
Σελίδα 81
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές με τη λύση
της εξίσωσης.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να πληκτρολογήσουν τις συντεταγμένες (2,7) για να
τοποθετήσουν το τέταρτο σημείο. Σε αυτή την απάντηση θα τους οδηγήσει η
οπτική παρατήρηση των συντεταγμένων των δεδομένων σημείων και των
παραστάσεών τους στο επίπεδο.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Μπορείτε να εμφανίσετε στο επίπεδο τα σημεία Α(1,2), Β(4,6), Γ(2,5);
Μπορείτε να πληκτρολογήσετε τις συντεταγμένες ενός σημείου Δ, ώστε τα
ευθύγραμμα τμήματα ΑΒ και ΓΔ να είναι ίσα;
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με τη χρήση των συντεταγμένων για την
παράσταση (τοποθέτηση) σημείων στο επίπεδο. Ακόμα, στοχεύει στο να
Σελίδα 82
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές με τη λύση
της εξίσωσης.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να πληκτρολογήσουν τις συντεταγμένες (2,3) για να
τοποθετήσουν το μέσο του τμήματος ΑΒ. Σε αυτή την απάντηση θα τους
οδηγήσει η οπτική παρατήρηση των συντεταγμένων των δεδομένων σημείων
και των παραστάσεών τους στο επίπεδο.
Επεκτάσεις:
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με τη χρήση των συντεταγμένων για την
Σελίδα 83
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές με τη λύση
της εξίσωσης.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να πληκτρολογήσουν στο δεξιό όριο έναν αριθμό
μεγαλύτερο από τη μεγαλύτερη τετμημένη και στο πάνω όριο έναν αριθμό
μεγαλύτερο από τη μεγαλύτερη τεταγμένη.
Επεκτάσεις:
Σελίδα 84
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με τη χρήση των συντεταγμένων για την
παράσταση (τοποθέτηση) σημείων στο επίπεδο. Ακόμα, στοχεύει στο να
εμπλέξει τους μαθητές στον καθορισμό της συγκεκριμένης σειράς
πληκτρολόγησης των σημείων, ώστε να εμφανιστεί το ζητούμενο σχήμα.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές με τη λύση
της εξίσωσης.
Πιθανές απαντήσεις:
Μία από τις λύσεις που αναμένεται να πληκτρολογήσουν είναι η εξής:
(2,5), (2,10), (5,15), (8,10), (8, 5), (18, 5), (18,10), (2, 10), (5, 15), (15, 15), (18,
10), (18,5) και (2, 5).
Επεκτάσεις:
Σελίδα 85
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με την έννοια της αναλογίας και τη θέση των
σημείων με συντεταγμένες ανάλογα ποσά στο επίπεδο.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές με τον
προσδιορισμό των ζητούμενων σημείων.
Πιθανές απαντήσεις:
1 2
Οι μαθητές θα υπολογίσουν τον άγνωστο χ, ώστε = . Το αποτέλεσμα που
2 χ
θα προκύψει αναμένεται να είναι χ=4. Ένα ακόμα σημείο μπορεί να είναι το
Γ(3,6). Τα τρία σημεία ανήκουν στην ίδια ευθεία. Οι μαθητές θα καταλήξουν
στο συμπέρασμα ότι τα σημεία με συντεταγμένες ανάλογες ανήκουν σε μια
ευθεία.
Επεκτάσεις:
Σελίδα 86
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με την έννοια της αναλογίας και τη θέση των
σημείων με συντεταγμένες ανάλογα ποσά στο επίπεδο.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές με τον
προσδιορισμό των ζητούμενων σημείων.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές μπορούν να επιλέξουν διάφορα ορθογώνια. Μία πιθανή λύση είναι
το ορθογώνιο με συντεταγμένες (1,5), (3,5), (3,1) και (1,1).
Επεκτάσεις:
ΡΗΤΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ
Σελίδα 87
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
• Πώς πρέπει να μεταβάλλετε τις συντεταγμένες του σημείου, ώστε στον ίδιο
άξονα να μετακινηθεί από την τελευταία θέση 5 θέσεις δεξιά;
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με την έννοια των αρνητικών αριθμών και τη
θέση τους στον άξονα των πραγματικών αριθμών.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές με τον
προσδιορισμό της θέσης του ζητούμενου σημείου.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να πειραματιστούν, κινώντας το σημείο με το ποντίκι
τους στη νέα θέση και στο τέλος να πληκτρολογήσουν τον αριθμό 1 στη θέση
της τετμημένης.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
Τα σημεία με συντεταγμένες (1,3), (4,3), (4,1) και (1,1) είναι κορυφές ενός
ορθογώνιου παραλληλογράμμου. Μπορείτε να ορίσετε τις συντεταγμένες ενός
νέου ορθογωνίου που να αποτελεί μεγέθυνση του πρώτου κατά 3 φορές;
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με την έννοια των αρνητικών αριθμών και τη
θέση τους στον άξονα των πραγματικών αριθμών. Ωστόσο στοχεύει κυρίως στο
να βοηθήσει τους μαθητές να δώσουν απάντηση στην πράξη 2-5,
καθοδηγούμενοι από την οπτική αναπαράσταση της νέας θέσης του σημείου.
Διδακτικές οδηγίες:
Σελίδα 88
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να πληκτρολογήσουν τις συντεταγμένες του σημείου
στον πίνακα τιμών του γραφήματος και να το εμφανίσουν στο γράφημα. Στη
συνέχεια μπορούν να το μετακινήσουν στη νέα θέση και να βρουν την
τετμημένη του. Αναμένεται να βρουν τη θέση (3,0).
Επεκτάσεις:
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με την έννοια των αρνητικών αριθμών και τη
θέση τους στον άξονα των πραγματικών αριθμών. Ωστόσο στοχεύει κυρίως στο
να βοηθήσει τους μαθητές να κάνουν αφαιρέσεις μεταξύ φυσικών αριθμών για
να βρουν τη νέα θέση μετά τη μετακίνηση, καθοδηγούμενοι από την
αναπαράσταση της μετακίνησης του σημείου που μπορούν να κάνουν με το
χέρι.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές με τον
προσδιορισμό της θέσης του ζητούμενου σημείου.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να πληκτρολογήσουν τις συντεταγμένες του σημείου
στον πίνακα τιμών του γραφήματος και να το εμφανίσουν στο γράφημα. Στη
Σελίδα 89
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Επεκτάσεις:
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με την έννοια των αντίθετων ρητών αριθμών και
τη θέση τους στον άξονα των πραγματικών αριθμών. Ωστόσο στοχεύει κυρίως
στο να βοηθήσει τους μαθητές να καταλήξουν σε έναν κανόνα σχετικό με τη
θέση των αντίθετων αριθμών στον άξονα.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές με τον
προσδιορισμό της θέσης του ζητούμενου σημείου.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διατυπώσουν τον κανόνα ότι δύο αντίθετοι ρητοί
αριθμοί ορίζουν στον άξονα σημεία συμμετρικά ως προς την αρχή των αξόνων.
Επεκτάσεις:
Σελίδα 90
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με τους αρνητικούς αριθμούς και τον τρόπο με
τον οποίο χρησιμοποιούνται για να εκφράσουν διάφορες μεταβολές.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές με τον
προσδιορισμό της θέσης του ζητούμενου σημείου.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν και να εκφράσουν λεκτικά,
εμπλέκοντας και όρους των μαθηματικών, την εξέλιξη της θερμοκρασίας.
Επεκτάσεις:
Σελίδα 91
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ
Κατασκευές
• Κατασκευάστε ένα ευθύγραμμο τμήμα ΒΓ και πάρτε ένα σημείο Μ πάνω
σε αυτό.
• Κατασκευάστε μια ευθεία (ε).
• Κατασκευάστε το συμμετρικό Μ΄ του σημείου Μ ως προς την ευθεία.
• Επιλέξτε το ίχνος των σημείων να είναι ενεργοποιημένο.
Ερωτήσεις:
• Μετακινήστε το σημείο Μ πάνω στο ΒΓ και εξετάστε το σχήμα του ίχνους
του σημείου Μ΄ .
• Μετακινήστε τα άκρα του ευθύγραμμου τμήματος ΒΓ σε άλλη θέση και
εξετάστε τις αλλαγές στο σχήμα του ίχνους του σημείου Μ΄.
• Επαναλάβετε την κατασκευή, ώστε το άκρο Β να βρίσκεται πάνω στην
ευθεία (ε). Ποιο είναι τώρα το συμμετρικό σχήμα του Μ΄;
• Επαναλάβετε την κατασκευή, ώστε το άκρο Β να βρίσκεται στη μία πλευρά
της ευθείας (ε) (στο ένα ημιεπίπεδο) και το Γ στο άλλο. Ποιο είναι τώρα
το συμμετρικό σχήμα του Μ΄;
Κατασκευές:
• Κατασκευάστε μια ευθεία (ε).
• Κατασκευάστε ένα σημείο Α και μια ευθεία από το Α κάθετη στην ευθεία
(ε).
• Κατασκευάστε ένα σημείο Μ στην κάθετην ευθεία και το συμμετρικό Μ΄
του σημείου Μ ως προς την ευθεία (ε).
Σελίδα 92
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Ερωτήσεις:
• Μετακινήστε το σημείο Μ πάνω στην κάθετη από το Α ευθεία και
εξετάστε τη μετακίνηση του σημείου Μ΄ .
• Μετακινήστε την ευθεία (ε) σε νέα θέση και επαναλάβετε τη διαδικασία .
Σε ποιο συμπέρασμα καταλήγετε;
Κατασκευές:
• Κατασκευάστε μια ευθεία (ε).
• Κατασκευάστε έναν κύκλο με κέντρο σημείο Α που να ανήκει στην ευθεία
(ε) (πρώτα σχεδιάστε τον κύκλο και μετά τοποθετήστε το κέντρο του πάνω
στην ευθεία).
• Κατασκευάστε ευάσετε ένα σημείο Μ στον κύκλο και στη συνέχεια το
συμμετρικό Μ΄ του σημείου Μ ως προς την ευθεία (ε).
Ερωτήσεις:
• Μετακινήστε το σημείο Μ πάνω στον κύκλο και εξετάστε τη μετακίνηση
του σημείου Μ΄.
• Επιλέξτε το ίχνος να είναι ενεργό και επαναλάβετε τη διαδικασία. Σε ποιο
συμπέρασμα καταλήγετε σχετικά με το συμμετρικό σχήμα του κύκλου;
Διδακτική πρόταση
Τα παραπάνω τρία φύλλα εργασίας είναι ενδεικτικά υπό την έννοια της
δυνατότητας επιλογής από το διδάσκοντα μιας διαφορετικής προσέγγισης για
τη διδασκαλία της έννοιας της συμμετρίας ως προς άξονα, όπου κάτω από τις
κατασκευές και το σύρσιμο κυριαρχεί η έννοια του μετασχηματισμού (αξονικής
συμμετρίας) σημείων ως προς άξονα μια ευθεία. Αυτό εξασφαλίζεται από τις
εξής δυνατότητες και λειτουργικότητες του λογισμικού:
• Οι μαθητές μπορούν να σχεδιάσουν το συμμετρικό σημείου και όχι
σχήματος.
• Οι μαθητές μπορούν να κινούν το αρχικό σημείο και στη συνέχεια να
παράγουν το συμμετρικό του. Έτσι, αν το αρχικό σημείο κινείται σε
ευθεία, ευθύγραμμο τμήμα ή κύκλο, το συμμετρικό του θα παράγεται
από τις διαφορετικές θέσεις του συμμετρικού σημείου.
• Οι μαθητές μπορούν να μετρούν τις αποστάσεις των συμμετρικών
σημείων από τον άξονα και να εξάγουν συμπεράσματα σχετικά με τις
ιδιότητες των συμμετρικών σημείων.
Σελίδα 93
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Εικόνα 18: Στο παραπάνω σχήμα σχεδιάστηκαν τρία ευθύγραμμα τμήματα ΑΒ, ΑΓ και ΒΓ,
ώστε να σχηματίζουν το τρίγωνο ΑΒΓ. Για την εύρεση του συμμετρικού σχεδιάστηκαν τρία
σημεία στις τρεις πλευρές του και βρέθηκαν τα συμμετρικά τους ως προς τον άξονα. Με το
ίχνος ενεργό οι μαθητές σχηματίζουν το συμμετρικό κάθε πλευράς και στη συνέχεια σχεδιάζουν
τις πλευρές του συμμετρικού σημείου.
Κατασκευές
Σελίδα 94
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Ερωτήσεις
1) Μετακινήστε το σημείο Μ πάνω στο ΒΓ και εξετάστε σε ποια θέση ισχύει
ΑΒ=ΑΓ.
2) Πότε το τμήμα ΑΒ είναι μεγαλύτερο του ΑΓ; Τι ισχύει για τις γωνίες του
τριγώνου σε αυτή την περίπτωση;
3) Όταν ΑΒ=ΑΓ, ποιες άλλες μετρήσεις είναι ίσες; Διατυπώστε έναν κανόνα
για το ισοσκελές τρίγωνο.
4) Όταν το Μ βρίσκεται στο μέσον του ΒΓ, σύρτε το σημείο Α πάνω στην
κάθετη. Τι παρατηρείτε; Διατυπώστε έναν κανόνα για τη μεσοκάθετη ενός
τμήματος.
Διδακτική πρόταση
Το παραπάνω φύλλο εργασίας είναι ενδεικτικό υπό την έννοια της δυνατότητας
επιλογής από το διδάσκοντα μιας διαφορετικής προσέγγισης, π.χ την
κατασκευή του μέσου Ο του τμήματος ΒΓ και την κατασκευή της καθέτου που
περνά από το μέσον αυτό. Σε αυτή την περίπτωση μειώνονται οι δυνατότητες
διερεύνησης από το μαθητή.
• Στην τρίτη ερώτηση θα γίνει μία συνολική εκτίμηση των ίσων μεγεθών,
όταν η κάθετος περνά από το μέσον του τμήματος. Στην ουσία θα
καταγραφούν οι βασικές ιδιότητες του ισοσκελούς τριγώνου.
Σελίδα 95
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Κατασκευές
• Κατασκευάστε ένα ευθύγραμμο τμήμα ΑΒ και διαδοχικά με αυτό άλλα
πέντε τμήματα (μπλε) τα οποία θα αρχίζουν από το σημείο Α και θα
καταλήγουν στο σημείο Β.
• Κατασκευάστε πάλι με αφετηρία το σημείο Α τέσσερα τμήματα (κόκκινα)
τα οποία θα καταλήγουν στο Β, ενώ θα βρίσκονται έξω από το πολύγωνο
που σχημάτισαν τα προηγούμενα πέντε.
• Μετρήστε όλα τα τμήματα που υπάρχουν στο σχήμα.
Ερωτήσεις
1) Μεταφέρετε τις μετρήσεις στον πίνακα της «Στατιστικής». Τοποθετήστε
τις μετρήσεις των τμημάτων του ενός πολυγώνου σε μία στήλη και του
άλλου σε μία δεύτερη. Προσθέστε τις μετρήσεις και ερευνήστε αν είναι
δυνατόν η περίμετρος του πρώτου πολυγώνου να γίνει ίση με την
περίμετρο του άλλου.
2) Σύρετε τις κορυφές του εσωτερικού πολυγώνου, ώστε να δημιουργηθεί το
παρακάτω σχήμα.
Σελίδα 96
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτική πρόταση
Κατασκευές
• Κατασκευάστε μία ευθεία, δύο ελεύθερα σημεία Α, Δ πάνω σε αυτή και
ένα σημείο Β εκτός της ευθείας.
• Φέρτε παράλληλη από το Β προς την ευθεία.
Σελίδα 97
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Ερωτήσεις
1) Πώς μπορούμε, με τη βοήθεια του λογισμικού, να κατασκευάσουμε ένα
παραλληλόγραμμο με κορυφές τα σημεία Α, Β, Δ;
2) Φέρτε τη διαγώνιο του παραλληλογράμμου ΒΔ και κατασκευάστε το μέσον
της. Φέρτε και την άλλη διαγώνιο και σύρετε την κορυφή Α. Τι
παρατηρείτε;
3) Μετρήστε τις πλευρές και τις γωνίες του παραλληλογράμμου και σύρετε το
σημείο Α ή τις κορυφές Β και Δ. Τι παρατηρείτε;
4) Σύρετε το Α, ώστε το παραλληλόγραμμο να γίνει ορθογώνιο. Ποια σχέση
έχουν οι διαγώνιες;
5) Σύρετε το Α, έως ότου το παραλληλόγραμμο γίνει ρόμβος. Ποια σχέση
έχουν οι διαγώνιές του;
6) Διαγράψτε τα γεωμετρικά αντικείμενα εκτός από τις δύο αρχικές
ημιευθείες. Πώς μπορεί να κατασκευαστεί ένα τραπέζιο; Σε τι θα διαφέρει
η κατασκευή του τραπεζίου από την κατασκευή του παραλληλογράμμου;
Διδακτική πρόταση
• Καταρχήν η επιλογή των ημιευθειών έχει στόχο τη στιβαρότητα της
κατασκευής. Οι μαθητές θα πρέπει να διαπραγματευτούν τον ορισμό του
παραλληλογράμμου και με βάση αυτό να επιλέξουν την κατασκευή
παραλλήλων από τα σημεία Β και Δ προς τις απέναντι ημιευθείες. Στη
συνέχεια θα πρέπει να οριστεί το σημείο τομής των δύο αυτών ευθειών που
θα αποτελέσει την τέταρτη κορυφή. Στην ουσία η όλη κατασκευή αποτελεί
υλοποίηση του ορισμού του παραλληλογράμμου. Η απόκρυψη των
ημιευθειών και των παραλλήλων θα οδηγήσει στην εμφάνιση των κορυφών,
οπότε οι μαθητές κατασκευάζουν τις πλευρές του παραλληλογράμμου.
Σελίδα 98
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Βασική ιδέα
Το άθροισμα των γωνιών ενός τριγώνου διδακτικά μπορεί να αποτελέσει τον
πυρήνα αρκετών δραστηριοτήτων για τους μαθητές της Α΄ Γυμνασίου.
Συγκεκριμένα, ξεκινώντας από την παρατήρηση των μετρήσεων, οι μαθητές
περνούν στην απόδειξη, συνεχίζουν με την εφαρμογή και καταλήγουν στην
επέκταση της πρότασης για ένα τετράπλευρο.
Έχετε ήδη ανακαλύψει μία σχέση μεταξύ των γωνιών ενός τριγώνου. Εδώ όμως
θα πρέπει να αναγνωρίσετε ότι για τη σχέση αυτή έχετε μόνο ενδείξεις που
προέρχονται από την ικανότητα του λογισμικού να μετρά. Στη συνέχεια θα πρέπει
να δικαιολογήσετε μόνο με μαθηματικούς συλλογισμούς γιατί ισχύει αυτή η σχέση,
δηλαδή να κάνετε μία απόδειξη. Απαντήστε στα παρακάτω ερωτήματα:
Σελίδα 99
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
2) Μετρήστε τις γωνίες ΔΑΒ και ΕΑΓ και συγκρίνετέ τες με τις γωνίες του
τριγώνου. Τι παρατηρείτε;
3) Σύρετε την κορυφή Α. Τι αλλάζει και ποιες σχέσεις μένουν ίδιες;
Μπορείτε να δικαιολογήσετε γιατί ορισμένες γωνίες εμφανίζουν την ίδια
τιμή;
4) Με τι ισούται το άθροισμα των γωνιών ΔΑΒ+Α+ΕΑΓ; Εξηγήστε γιατί το
άθροισμα των γωνιών του τριγώνου ΑΒΓ έχει άθροισμα 180ο.
Γ) Εφαρμόζω
Η πρόταση που έχετε ήδη ανακαλύψει και αποδείξει θα εφαρμοστεί τώρα για την
αιτιολόγηση άλλων προτάσεων που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν εφαρμογές,
συνέπειες ή πορίσματα, όπως πολλές φορές αποκαλούνται, της αρχικής πρότασης:
1) Κατασκευάστε ένα τρίγωνο ΑΒΓ. Κατασκευάστε μία ημιευθεία με αρχή το Β
και δεύτερο σημείο το Γ.
2) Κατασκευάστε ένα σημείο Δ πάνω στην ημιευθεία και μετρήστε τη γωνία ΑΓΔ
(η γωνία αυτή λέγεται εξωτερική γωνία του τριγώνου ΑΒΓ). Στη συνέχεια
μετρήστε τις γωνίες Β και Α του τριγώνου. Ποια σχέση έχουν οι μετρήσεις των
δύο αυτών γωνιών με τη γωνία ΑΓΔ;
3) Σύρετε την κορυφή Α. Ποια μεγέθη αλλάζουν και ποια σχέση παραμένει ίδια;
Δικαιολογήστε τη σχέση αυτή με βάση την πρόταση που έχετε ήδη ανακαλύψη και
αποδείξει.
4) Διατυπώστε έναν κανόνα για την εξωτερική γωνία ενός τριγώνου.
Δ) Επεκτείνω
Εξετάστε το άθροισμα των γωνιών ενός τετραπλεύρου και ενός πενταγώνου με τη
χρήση του πίνακα της «Στατιστικής».
Σελίδα 100
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτική πρόταση
Τα φύλλα εργασίας είναι οργανωμένα σε δύο ομάδες δραστηριοτήτων. Στην
πρώτη ομάδα περιλαμβάνεται η ανακάλυψη και η δικαιολόγηση της πρότασης
που αφορά στο άθροισμα των γωνιών του τριγώνου. Στη δεύτερη ομάδα
περιλαμβάνεται η εφαρμογή και η επέκτασή της.
• Αρχικά ο διδάσκων ζητά από τους μαθητές να μετρήσουν τις γωνίες του
τριγώνου και να σύρουν την κορυφή Α προς την πλευρά ΒΓ. Θα
παρατηρήσουν ότι το μέτρο της γωνίας της κορυφής Α πλησιάζει τις
180ο.
Σελίδα 101
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
• ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 8: Ο χάρτης
Βασική ιδέα
Η βασική ιδέα της δραστηριότητας στηρίζεται στο συνδυασμό της προβολής
ενός χάρτη και ενός υπολογιστικού περιβάλλοντος το οποίο διαθέτει
γεωμετρικά αντικείμενα (κύκλοι, ευθύγραμμα τμήματα) μέσω των οποίων
μπορούμε να κάνουμε μετρήσεις και να εντοπίζουμε περιοχές.
• Το υπολογιστικό περιβάλλον
Το περιβάλλον της δραστηριότητας αποτελεί στην ουσία ένα μικρόκοσμο στον
οποίο περιλαμβάνονται:
Σελίδα 102
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Ένας χάρτης της Μήλου με επιλεγμένες περιοχές. Δύο κύκλοι τους οποίους
έχουν κατασκευάσει οι μαθητές και μπορούν να σύρουν από το κέντρο τους και
να αυξομειώσουν την ακτίνα τους από ένα σημείο που βρίσκεται πάνω στην
περιφέρειά τους. Δύο ελεύθερα σημεία Α, Β. Οι μετρήσεις ρ1, ρ2, Α, Β των
ακτίνων των δύο κύκλων.
Φύλλο εργασίας
4) Καταγράψτε τη θέση κάθε οικισμού με βάση την απόστασή του από τον
Αδάμαντα και τον προσανατολισμό του στο χάρτη. Για παράδειγμα, 1,5 χλμ. BA
(Βορειοανατολικά).
Σελίδα 103
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτική πρόταση
Το σενάριο που περιγράφεται στο φύλλο εργασίας είναι ενδεικτικό. Ο διδάσκων
θα μπορούσε να αναπτύξει και δραστηριότητες δικής του επινόησης.
• Πριν από τη δραστηριότητα είναι χρήσιμο ο διδάσκων να ζητήσει από
τους μαθητές να ανακαλέσουν τη βασική ιδιότητα των σημείων ενός
κύκλου, ότι δηλαδή ισαπέχουν από το κέντρο.
• Επέκταση
Ο διδάσκων μπορεί να δημιουργήσει μία δραστηριότητα που να αφορά σε μια
εικονική αναζήτηση θησαυρού πάνω στο νησί. Θα δώσει τις σχετικές
γεωγραφικές πληροφορίες τις οποίες ο μαθητής μπορεί να χρησιμοποιήσει με
τα εργαλεία που διαθέτει.
Ο εντοπισμός ενός ναυαγίου ή μιας περιοχής αξιόλογης για ψάρεμα αποτελούν
επίσης αφορμές για ενδιαφέρουσες δραστηριότητες.
Σελίδα 104
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
ΤΑΞΗ B΄
Σελίδα 105
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 106
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
1. Αν του προσφέρουν 3.200 ευρώ για κάθε μοσχάρι, πόσα χρήματα θα εισπράξει
αν πουλήσει 12 αγελάδες και 8 μοσχάρια;
2. Πόσα ζώα από κάθε είδος πρέπει να πουλήσει, για να εισπράξει 51.200 ευρώ;
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με την έννοια της μεταβλητής και για να
εκφράσουν αλγοριθμικές σχέσεις που να περιγράφονται στα διάφορα
προβλήματα με τη βοήθειά της.
Τα ερωτήματα με τη σειρά που προτείνονται αποτελούν μια αλληλουχία
δράσεων που οδηγούν το μαθητή από τη συνήθη λύση ενός προβλήματος στη
χρήση αρχικά μίας και κατόπιν δύο μεταβλητών, προκειμένου να εκφράσουν τη
σχέση που υπολογίζει το συνολικό ποσό των χρημάτων που θα εισπράξει ο
κτηνοτρόφος από την πώληση. Επίσης, οι δοκιμές που μπορούν να κάνουν με
τη βοήθεια του λογισμικού και να εισάγουν διάφορες τιμές στις ή στη
μεταβλητή τους βοηθούν να αισθητοποιήσουν την έννοια της μεταβλητής,
καθώς και της συμμεταβολής των τιμών της παράστασης που υπολογίζει το
συνολικό ποσό των χρημάτων από την πώληση σε σχέση με την τιμή της
μεταβλητής.
Το λογισμικό μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να διαπραγματευτούν
καλύτερα την έννοια της μεταβλητής.
Σελίδα 107
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές με τη λύση
των προβλημάτων που προτείνονται. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να επιστήσει
την προσοχή τους στη σχέση που υπολογίζει το συνολικό ποσό των χρημάτων
από την είσπραξη, καθώς και τους αριθμούς που μπορούν να αντιστοιχούν στις
δύο μεταβλητές του προβλήματος.
Πιθανές απαντήσεις:
Στην πρώτη ερώτηση οι μαθητές θα χρησιμοποιήσουν τις γνώσεις τους και θα
κάνουν διάφορες πράξεις με σκοπό να υπολογίσουν το συνολικό ποσό των
χρημάτων. Έτσι θα έλθουν σε επαφή με τη διαδικασία υπολογισμού. Στη
δεύτερη ερώτηση οι μαθητές θα χρησιμοποιήσουν το λογισμικό «Αριθμητική
επεξεργασία εξισώσεων – ανισώσεων» που τους επιτρέπει να ορίσουν τη σχέση
με τη βοήθεια δύο μεταβλητών χ, για τον αριθμό των αγελάδων, και ψ για τον
αριθμό των μοσχαριών. Αφού ορίσουν τη σχέση που υπολογίζει το συνολικό
ποσό των χρημάτων από την πώληση στο αριστερό μέλος της πρώτης σχέσης
και τον αριθμό 51.200 στο δεξιό μέλος, μπορούν κινώντας τους δύο μεταβολείς
να πειραματίζονται με τις τιμές των δύο μεταβλητών. Οι μαθητές αναμένεται να
ορίσουν στο αριστερό άκρο των δύο μεταβολέων τον αριθμό 0 και στο δεξιό
διάφορους αριθμούς. Ακόμα αναμένεται να ορίσουν το 1 ως βήμα και για τους
δύο μεταβολής, εξαιτίας της φύσης του προβλήματος.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Μπορείτε να βρείτε τη λύση της εξίσωσης 12*χ=χ*12;
• Μπορείτε να βρείτε τη λύση της εξίσωσης χ*χ/2=χ/2*χ;
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με τη διαδικασία εύρεσης και ελέγχου μιας
παράστασης ίσης με μια δεδομένη.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν στο χαρτί τους, κάνοντας τις πράξεις
και τις απλοποιήσεις που απαιτούνται. Το τελικό αποτέλεσμα το
πληκτρολογούν στο δεύτερο μέλος της σχέσης που ορίζουν με την αρχική
παράσταση στο λογισμικό. Αν έχουν κάνει σωστά της πράξεις, η ισότητα που
δημιουργούν θα πρέπει να επαληθεύεται για όλες τις τιμές των δύο μεταβλητών.
Σελίδα 108
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές με τη λύση
των προβλημάτων που προτείνονται. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να επιστήσει
την προσοχή τους διαδικασία πληκτρολόγησης των παραστάσεων στα δύο μέλη
της ισότητας του λογισμικού.
Πιθανές απαντήσεις:
Στη πρώτη ερώτηση οι μαθητές θα χρησιμοποιήσουν τις γνώσεις τους και θα
κάνουν πράξεις στο χαρτί, προκειμένου να υπολογίσουν την παράσταση.
Αναμένεται να υπολογίσουν ότι η δοθείσα παράσταση είναι ίση με -3*χ-10*ψ.
Σε ό,τι αφορά το δεύτερο ερώτημα, μία τιμή που μπορεί να βρουν χ=6 και ψ=3.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Μπορείτε να βρείτε με ποια παράσταση ισούται η παράσταση 4(χ+2ψ)-
3(2χ-ψ);
• Μπορείτε να βρείτε με ποια παράσταση ισούται η παράσταση 3(2χ-ψ)-
2(4χ-2ψ);
Σελίδα 109
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με τη διαδικασία εύρεσης και ελέγχου μιας
παράστασης ίσης με μία δεδομένη.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν στο χαρτί, κάνοντας τις πράξεις και
τις απλοποιήσεις που απαιτούνται. Στο αριστερό σκέλος πληκτρολογούν την
παράσταση που προκύπτει αμέσως μετά την αντικατάσταση. Αφού κάνουν τις
πράξεις και τις σχετικές απλοποιήσεις, πληκτρολογούν το τελικό αποτέλεσμα
στο δεύτερο μέλος της σχέσης που ορίζουν με την αρχική παράσταση στο
λογισμικό. Αν έχουν κάνει σωστά της πράξεις, η ισότητα που δημιούργησαν θα
πρέπει να επαληθεύεται για όλες τις τιμές των δύο μεταβλητών. Στην
περίπτωση που δεν επαληθεύεται η ισότητα, ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να
προτρέψει τους μαθητές να εξετάσουν τις πράξεις που έκαναν και να κάνουν τις
αλλαγές που απαιτούνται. Ακόμα, με τα κατάλληλα παραδείγματα και τις
ερωτήσεις, μπορεί να τους οδηγήσει να ανακαλύψουν οι ίδιοι το λάθος τους.
Το λογισμικό μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να κάνουν ελέγχους για
την ορθότητα της ισότητας. Ακόμα, θα τους βοηθήσει να συνειδητοποιήσουν
ότι η χρήση ενός γράμματος απορρόφησε τη σχέση των δύο μεταβλητών και
έτσι μπορούν να θέτουν στη μεταβλητή όποια τιμή θέλουν.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές με τη λύση
των προβλημάτων που προτείνονται. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να επιστήσει
Σελίδα 110
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
την προσοχή τους στη διαδικασία πληκτρολόγησης των παραστάσεων στα δύο
μέλη της ισότητας του λογισμικού.
Πιθανές απαντήσεις:
Στην πρώτη ερώτηση οι μαθητές θα χρησιμοποιήσουν τις γνώσεις τους και θα
κάνουν πράξεις στο χαρτί, προκειμένου να υπολογίσουν την παράσταση.
Αναμένεται να υπολογίσουν ότι η δοθείσα παράσταση μετά την αντικατάσταση
ισούται με
3*[2*χ-(14-χ)]-2*[4*χ-2*(14-χ)]. Στο δεξί μέλος πληκτρολογούν το
αποτέλεσμα μετά τις πράξεις -3*χ+14.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Μπορείτε να βρείτε την τιμή της παράστασης 4(χ+2ψ)-3(2χ-ψ), όταν
2χ+ψ=10;
Σελίδα 111
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με την αριθμητική επεξεργασία εξισώσεων.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν στο χαρτί, εφαρμόζοντας την
αλγεβρική διαδικασία επίλυσης της εξίσωσης. Στο λογισμικό «Αριθμητική
επεξεργασία εξίσωσης – ανίσωσης» πληκτρολογούν τα δύο μέλη της ανίσωσης
και μετακινούν το δείκτη του μεταβολέα χ μέχρι να αποκτήσουν κίτρινο χρώμα
και τα δύο πλαίσια της ανίσωσης.
Το λογισμικό μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να ελέγξουν αν
υπάρχουν περισσότερες από μία λύσεις.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές με τη λύση
των προβλημάτων που προτείνονται. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να επιστήσει
την προσοχή τους στη διαδικασία πληκτρολόγησης των παραστάσεων στα δύο
μέλη της ανίσωσης του λογισμικού.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν ότι η εξίσωση επαληθεύεται, όταν ο
δείκτης του μεταβολέα δείχνει την τιμή 0,5. Μπορούν επίσης να μεταβάλλουν
το δεξί άκρο του μεταβολέα και να διαπιστώσουν ότι τελικά μπορούν να
μεγαλώνουν το δεξί του όριο. Έτσι, αισθητοποιούν ότι η λύση είναι όλοι οι
αριθμοί χ=0,5.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Να λυθεί η ανίσωση 2χ-3=1-χ;
• Να λυθεί η ανίσωση χ-3=1-3χ;
Σελίδα 112
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με την αριθμητική επεξεργασία ανισοτικών
σχέσεων και την αριθμητική εύρεση επίλυσης μιας ανίσωσης.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν στο χαρτί, εφαρμόζοντας την
αλγεβρική διαδικασία επίλυσης της ανίσωσης. Στο λογισμικό «Αριθμητική
επεξεργασία εξίσωσης – ανίσωσης» πληκτρολογούν τα δύο μέλη της ανίσωσης
και μετακινούν το δείκτη του μεταβολέα χ μέχρι να αποκτήσουν κίτρινο χρώμα
και τα δύο πλαίσια της ανίσωσης.
Το λογισμικό μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να ελέγξουν το
διάστημα ή τα διαστήματα στα οποία ανήκουν οι λύσεις της ανίσωσης.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές με τη λύση
των προβλημάτων που προτείνονται. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να επιστήσει
την προσοχή τους στη διαδικασία πληκτρολόγησης των παραστάσεων στα δύο
μέλη της ανίσωσης του λογισμικού.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν ότι η ανίσωση επαληθεύεται, όταν ο
δείκτης του μεταβολέα δείχνει τιμές μεγαλύτερες του 1. Μπορούν επίσης να
μεταβάλλουν το δεξί άκρο του μεταβολέα και να διαπιστώσουν ότι τελικά
μπορούν να μεγαλώσουν το δεξί του όριο. Έτσι, αισθητοποιούν ότι η λύση είναι
όλοι οι αριθμοί χ>1.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Να λυθεί η ανίσωση 2χ-3>1-χ;
• Να λυθεί η ανίσωση χ-3<1-3χ;
Σελίδα 113
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με τη συναλήθευση ανισώσεων.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν στο χαρτί, εφαρμόζοντας την
αλγεβρική διαδικασία επίλυσης της ανίσωσης. Στο λογισμικό «Αριθμητική
επεξεργασία εξίσωσης – ανίσωσης» πληκτρολογούν τα δύο μέλη της ανίσωσης
στην πρώτη σχέση και τα μέλη της δεύτερης ανίσωσης στο δεύτερο πλαίσιο. Σε
κάθε σχέση επιλέγουν το ανάλογο σύμβολο της ανίσωσης και μετακινούν το
δείκτη του μεταβολέα χ μέχρι να αποκτήσουν κίτρινο χρώμα και τα τέσσερα
πλαίσια των δύο ανισώσεων.
Το λογισμικό μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να ελέγξουν το
διάστημα ή τα διαστήματα στα οποία ανήκουν οι λύσεις της ανίσωσης.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές με τη λύση
των προβλημάτων που προτείνονται. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να επιστήσει
την προσοχή τους στη διαδικασία πληκτρολόγησης των παραστάσεων στα δύο
μέλη της ανίσωσης του λογισμικού.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν ότι οι δύο ανισώσεις επαληθεύονται,
όταν ο δείκτης του μεταβολέα δείχνει τιμές μεγαλύτερες του 1. Μπορούν επίσης
να μεταβάλλουν το δεξί άκρο του μεταβολέα και να διαπιστώσουν ότι η πρώτη
ανίσωση επαληθεύεται για χ>0,5 και η δεύτερη για χ>1. Τέλος μπορούν να
μεγαλώσουν το δεξί όριο του μεταβολέα. Έτσι, αισθητοποιούν ότι οι δύο
ανισώσεις συναληθεύουν, όταν χ>1.
Σελίδα 114
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Μπορείτε να βρείτε ποιοι αριθμοί συναληθεύουν τις ανισώσεις 2χ-(χ-
1)>2-χ και 1-χ>χ-1;
• Μπορείτε να βρείτε ποιοι αριθμοί συναληθεύουν τις ανισώσεις 3χ-(2χ-
1)>3-χ και 2-χ>2χ-1;
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με τη συναλήθευση εξίσωσης και ανίσωσης.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν στο χαρτί, εφαρμόζοντας την
αλγεβρική διαδικασία επίλυσης της εξίσωσης και της ανίσωσης. Στο λογισμικό
«Αριθμητική επεξεργασία εξίσωσης – ανίσωσης» πληκτρολογούν τα δύο μέλη
της εξίσωσης στην πρώτη σχέση και τα μέλη της ανίσωσης στο δεύτερο πλαίσιο.
Σε κάθε σχέση επιλέγουν το ανάλογο σύμβολο της ανίσωσης και μετακινούν το
δείκτη του μεταβολέα χ μέχρι να αποκτήσουν κίτρινο χρώμα και τα τέσσερα
πλαίσια των δύο ανισώσεων.
Το λογισμικό μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να ελέγξουν το
διάστημα ή τα διαστήματα στα οποία ανήκουν οι λύσεις της ανίσωσης.
Διδακτικές οδηγίες:
Σελίδα 115
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν ότι η εξίσωση και η ανίσωση
επαληθεύονται, όταν ο δείκτης του μεταβολέα δείχνει την τιμή 0,5. Επίσης
μπορούν εύκολα, μετακινώντας το δείκτη του μεταβολέα, να διαπιστώσουν ότι
η ανίσωση επαληθεύεται για ένα διάστημα τιμών της μεταβλητής χ και ότι η
λύση της εξίσωσης ανήκει σε αυτό το διάστημα.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Μπορείτε να βρείτε ποιοι αριθμοί συναληθεύουν την ανίσωση 2χ-(χ-1)>2-
χ και την εξίσωση 1-χ=χ-1;
• Μπορείτε να βρείτε ποιοι αριθμοί συναληθεύουν την ανίσωση 3χ-(2χ-
1)<3-χ και την ανίσωση 2-χ=2χ-1;
ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟ ΘΕΩΡΗΜΑ
Σελίδα 116
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με τη χρήση των συντεταγμένων για την
παράσταση (τοποθέτηση) σημείων στο επίπεδο. Ακόμα στοχεύει στο να
εμπλέξει τους μαθητές στην αριθμητική επεξεργασία (με συντεταγμένες) των
ιδιοτήτων γεωμετρικών σχημάτων και εννοιών.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές με τη λύση
της εξίσωσης.
Σελίδα 117
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να πληκτρολογήσουν τις συντεταγμένες (2,7) για να
τοποθετήσουν το τέταρτο σημείο. Σε αυτή την απάντηση θα τους οδηγήσει η
οπτική παρατήρηση των συντεταγμένων των δεδομένων σημείων και των
παραστάσεών τους στο επίπεδο.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Μπορείτε να εμφανίσετε στο επίπεδο τα σημεία Α(1,2), Β(4, 6), Γ(2, 5);
Μπορείτε να πληκτρολογήσετε τις συντεταγμένες ενός σημείου Δ, ώστε τα
ευθύγραμμα τμήματα ΑΒ και ΓΔ να είναι ίσα;
Βασική ιδέα:
Τρεις θετικοί ακέραιοι, οι οποίοι είναι μέτρα πλευρών ενός ορθογώνιου
τριγώνου, αποτελούν μία Πυθαγόρεια τριάδα. Η πλέον γνωστή Πυθαγόρεια
τριάδα είναι η (3, 4, 5), όμως η κατασκευή μιας τέτοιας τριάδας με αριθμούς
πρώτους συνιστά ένα αρκετά σύνθετο πρόβλημα της θεωρίας αριθμών και σε
αυτή την περίπτωση η τριάδα ονομάζεται βασική. Η κατασκευή Πυθαγορείων
τριάδων από μία βασική είναι απλή αφού ανάγεται στην κατασκευή ομοίων
τριγώνων. Για παράδειγμα, από την τριάδα (3, 4, 5) παράγονται όλες οι τριάδες
της μορφής (3κ, 4κ, 5κ).
Στη δραστηριότητα αυτή οι μαθητές θα χρησιμοποιήσουν τις ιδιότητες του
πλέγματος για να υπολογίσουν όσο το δυνατόν περισσότερες Πυθαγόρειες
τριάδες.
Στο περιβάλλον της «Γεωμετρίας» το πλέγμα δίνει τη δυνατότητα στους
μαθητές να αναζητήσουν Πυθαγόρειες τριάδες, πειραματιζόμενοι με το μήκος
ενός πλάγιου τμήματος στο πλέγμα, το οποίο τμήμα θα πρέπει να έχει ακέραιο
μέτρο.
Α) Κατασκευάζω
• Εμφανίστε στο χώρο της «Γεωμετρίας» το πλέγμα και επιλέξτε
«Δέσμευση».
• Κατασκευάστε ένα πλάγιο τμήμα και μετρήστε το μήκος του.
Σελίδα 118
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτική πρόταση:
• Στην αρχή της δραστηριότητας ο διδάσκων αναφέρει στους μαθητές την
έννοια της Πυθαγόρειας τριάδας, δίνοντας ως βασικό παράδειγμα την
τριάδα (3, 4, 5). Ακόμη τους ζητά να υπολογίσουν με τη βοήθεια του
συντάκτη εξίσωσης από τη γραφική επεξεργασία την υποτείνουσα ενός
ορθογώνιου τριγώνου με κάθετες πλευρές 1 και 1, 1 και 2, 1 και 3, 2 και
3. Ο υπολογισμός του 2 μπορεί να γίνει ως εξής:
• Οι μαθητές εμφανίζουν το συντάκτη, κάνουν κλικ στο σύμβολο της
τετραγωνικής ρίζας και πληκτρολογούν την παράσταση 1^2+1^2.
Στόχος είναι να χρησιμοποιήσουν το άθροισμα των τετραγώνων ως
ανάλυση του υπόριζου, ώστε να παραπέμπει στην εφαρμογή του
Πυθαγόρειου θεωρήματος.
Σελίδα 119
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Πόσο μήκος έχει η διαγώνιος ενός ορθογώνιου και ισοσκελούς τριγώνου του
οποίου οι κάθετες πλευρές έχουν μήκη ίσα με 1 μονάδα;
Σελίδα 120
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 121
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Μπορείτε να βρείτε ένα διάστημα με όσο το δυνατόν μικρότερο πλάτος, στο οποίο
να ανήκει η λύση της εξίσωσης χ2=2; Μπορείτε να βρείτε μια προσέγγιση της
ρίζας;
Σχόλια
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με την έννοια του άρρητου αριθμού.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν με το λογισμικό «Αριθμητική
επεξεργασία εξίσωσης – ανίσωσης». Πληκτρολογούν τα δύο μέλη της εξίσωσης
στην πρώτη σχέση και επιλέγουν το ανάλογο σύμβολο της εξίσωσης.
Μετακινούν το δείκτη του μεταβολέα χ έως ότου βρουν το διάστημα με το
ελάχιστο πλάτος στο οποίο ανήκει η ζητούμενη ρίζα.
Το λογισμικό μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να επιλέγουν
διαστήματα με όλο και μικρότερο πλάτος όπου θα ανήκει η ζητούμενη λύση της
εξίσωσης.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές με τη λύση
των προβλημάτων που προτείνονται. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να επιστήσει
την προσοχή τους στη διαδικασία πληκτρολόγησης των αριθμών στα δύο άκρα
του μεταβολέα, καθώς και στο βήμα της μεταβολής του αριθμού.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν ότι η λύση της εξίσωσης ανήκει στα
διαστήματα, [1,2], μετά [1,4, 1,5], [1,41, 1,42] κ.τ.λ., όπου το κάθε νέο
διάστημα βρίσκεται στο εσωτερικό του προηγούμενου. Θα διαπιστώσουν έτσι
ότι η ζητούμενη λύση μπορεί να προσεγγίζεται είτε με το αριστερό είτε με το
δεξί άκρο του κάθε διαστήματος.
Σελίδα 122
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Μπορείτε να βρείτε ένα διάστημα με όσο το δυνατόν μικρότερο πλάτος
στο οποίο να ανήκει η λύση της εξίσωσης χ2=3; Μπορείτε να βρείτε μια
προσέγγιση της ρίζας;
• Μπορείτε να βρείτε ένα διάστημα με όσο το δυνατόν μικρότερο πλάτος
στο οποίο ν αανήκει η λύση της εξίσωσης χ2=5; Μπορείτε να βρείτε μια
προσέγγιση της ρίζας;
• ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1: Πρόβλημα
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να έλθουν σε
επαφή με συγκεκριμένους τρόπους έκφρασης των μεταβολών σε ένα
πραγματικό πρόβλημα.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν με τις μονάδες λογισμικού
«Στατιστική» και «Επεξεργασία γραφήματος» και να παρουσιάσουν τον τρόπο
που σχετίζονται οι πωλήσεις των εφημερίδων με το κέρδος του εφημεριδοπώλη.
Το λογισμικό μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να εκφράσουν τις αντιστοιχίες
της συνάρτησης αριθμητικά και γραφικά.
Σελίδα 123
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να εκφράσουν το κέρδος του
εφημεριδοπώλη. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να επιστήσει την προσοχή τους στη
διαδικασία πληκτρολόγησης των αριθμών στα κελιά του πίνακα τιμών.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν ότι η αντιστοιχία μεταξύ του αριθμού
των εφημερίδων και του κέρδους ορίζει σημεία που ανήκουν σε μία ευθεία.
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να έλθουν σε
επαφή με την έννοια της συμμεταβολής δύο ποσοτήτων: πλήθος εφημερίδων,
κέρδος, σε ένα πραγματικό πρόβλημα.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν με τις μονάδες λογισμικού
«Στατιστική» και «Επεξεργασία γραφήματος» και να πειραματιστούν με τις
μεταβολές του κέρδους σε σχέση με τις μεταβολές του πλήθους των
εφημερίδων. Το λογισμικό μπορεί να τους βοηθήσει να εκφράσουν τις
συμμεταβολές της συνάρτησης αριθμητικά και γραφικά.
Σελίδα 124
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να εκφράσουν τις μεταβολές στο
κέρδος του εφημεριδοπώλη. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να επιστήσει την
προσοχή τους στη διαδικασία πληκτρολόγησης των αριθμών στα κελιά του
πίνακα τιμών.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν ότι η ο διπλασιασμός των πωλήσεων
των εφημερίδων διπλασιάζει και το κέρδος, ο τριπλασιασμός των εφημερίδων
τριπλασιάζει το κέρδος κ.ο.κ.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
Ένα αυτοκίνητο κινείται με μέση ταχύτητα 12 μ./δευτερόλεπτο.
• Πόσα μέτρα θα διανύσει σε 2 δευτερόλεπτα;
• Πόσα μέτρα θα διανύσει σε 4 δευτερόλεπτα;
• Σε διπλάσιο χρόνο πόσο περισσότερα μέτρα θα διανύσει;
• Σε τριπλάσιο χρόνο πόσο περισσότερα μέτρα θα διανύσει;
• Μπορείτε να παρουσιάσετε με το λογισμικό «Γραφική επεξεργασία» τον
τρόπο μεταβολής της απόστασης που διανύει το κινητό σε σχέση με το
χρόνο που διαρκεί η κίνηση;
Η ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ψ=αχ
• ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1:
Μπορείτε να περιγράψετε τη συνάρτηση ψ=2χ:
• Με τη βοήθεια ενός προβλήματος;
• Με τη βοήθεια ενός πίνακα τιμών;
• Με τη βοήθεια του γραφήματος;
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να έλθουν σε
επαφή με τη συνάρτηση ψ=αχ.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν με τις μονάδες λογισμικού
«Στατιστική» και «Επεξεργασία γραφήματος» και να πειραματιστούν με την
έκφραση της αντιστοιχίας μεταξύ των τιμών χ και ψ της συνάρτησης ή με τη
συμμεταβολή των χ και ψ. Το πρόβλημα θα τους βοηθήσει να περιγράψουν τη
συνάρτηση με λιγότερο αφηρημένους όρους.
Σελίδα 125
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να εκφράσουν τις αντιστοιχίες
και τις μεταβολές της συνάρτησης.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν ότι αν εκμεταλλευτούν τις εμπειρίες
που απέκτησαν από την προηγούμενη δραστηριότητα, μπορούν εύκολα να
κατασκευάσουν ένα πρόβλημα που να περιγράφει μεταβολές της μορφής ψ=2χ.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
Μπορείτε να περιγράψετε τη συνάρτηση ψ=0,5χ:
• Με τη βοήθεια ενός προβλήματος;
• Με τη βοήθεια ενός πίνακα τιμών;
• Με τη βοήθεια του γραφήματος;
• ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2:
Μπορείτε να περιγράψετε τη συνάρτηση ψ=-2χ; Σε τι διαφέρει και τι κοινό έχει
με την ψ=2χ;
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να έλθουν σε
επαφή με το ρόλο του συντελεστή α στη συνάρτηση ψ=αχ.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν με τις μονάδες λογισμικού
«Στατιστική» και «Επεξεργασία γραφήματος» και να πειραματιστούν με την
έκφραση της αντιστοιχίας μεταξύ των τιμών χ και ψ των δύο συναρτήσεων, ή
με τη συμμεταβολή των χ και ψ σε αυτές, και να περιγράψουν τις διαφορές και
Σελίδα 126
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να εκφράσουν τις αντιστοιχίες
και τις μεταβολές των δύο συναρτήσεων και να τις αξιοποιούν για τη
διατύπωση των διαφορών και ομοιοτήτων τους.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν ότι και οι δύο συναρτήσεις έχουν ως
γραφικές παραστάσεις ευθείες που διέρχονται από την αρχή των αξόνων. Τα
σημεία τους ανά δύο είναι συμμετρικά ως προς τον άξονα χχ΄.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Μπορείτε να περιγράψετε τη συνάρτηση ψ=-0,5χ; Σε τι διαφέρει και τι
κοινό έχει με την ψ=0,5χ;
• ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 3:
Στο λογισμικό «Γραφική επεξεργασία» εμφανίστε τη γραφική παράσταση της
συνάρτησης ψ=2χ. Ένα κινητό μπορεί κάθε φορά να κάνει δύο κινήσεις. Μία
οριζόντια και μία κατακόρυφα. Μπορείτε να το οδηγήσετε να κινείται πάνω στη
γραφική παράσταση της συνάρτησης;
Σελίδα 127
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να έλθουν σε
επαφή με την κυρίαρχη ιδιότητα της ψ=αχ που είναι η κλίση της ευθείας α.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν με τη μονάδα λογισμικού
«Επεξεργασία γραφήματος» και να πειραματιστούν με τον προσδιορισμό των
συντεταγμένων των σημείων που προσδιορίζονται από το χαρακτηριστικό
τρόπο κίνησης του υποθετικού κινητού. Η διαδικασία αυτή θα βοηθήσει τους
μαθητές να διαπιστώσουν ότι αν κάθε σημείο κινείται οριζόντια κατά 1 μονάδα,
τότε θα πρέπει να κινείται κατακόρυφα κατά 2 μονάδες.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να εκφράσουν το σταθερό τρόπο
κίνησης του κινητού σημείου.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν ότι για κάθε μονάδα κίνησης οριζόντια
θα πρέπει στη συνέχεια να κινηθούν κατακόρυφα κατά 2 μονάδες.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Στο λογισμικό «Γραφική επεξεργασία» εμφανίστε τη γραφική παράσταση
της συνάρτησης ψ=-2χ.
• Ένα κινητό μπορεί κάθε φορά να κάνει δύο κινήσεις. Μία οριζόντια και
μία κατακόρυφα. Μπορείτε να το οδηγήσετε να κινείται πάνω στη γραφική
παράσταση της συνάρτησης;
Σελίδα 128
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
• ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 4:
Ένας εργολάβος κατασκευάζει τα σκαλιά μιας οικοδομής όπως φαίνεται στο
παρακάτω σχήμα.
• Όπως παρατηρείτε, λοιπόν, κάθε σκαλί έχει πλάτος διπλάσιο του ύψους
του. Μπορείτε:
• Να σχεδιάσετε τη σκάλα στο λογισμικό «Γραφική επεξεργασία»;
• Μπορείτε να σχεδιάσετε την ευθεία που διέρχεται από τις κορυφές των
σκαλιών;
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να έλθουν σε
επαφή με την κυρίαρχη ιδιότητα της ψ=αχ που είναι η κλίση της ευθείας α.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν με τη μονάδα λογισμικού
«Επεξεργασία γραφήματος» και να πειραματιστούν με τον προσδιορισμό των
συντεταγμένων των σημείων που προσδιορίζουν τις κορυφές των σκαλιών. Η
διαδικασία αυτή θα βοηθήσει τους μαθητές να συνδέσουν τη συνάρτηση ψ=αχ
με την κλίση της α.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να εκφράσουν το σταθερό τρόπο
σχεδίασης των σημείων.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν ότι για κάθε 2 μονάδες κίνησης
οριζόντια θα πρέπει στη συνέχεια να κινηθούν κατακόρυφα κατά 1 μονάδα.
Επίσης θα διαπιστώσουν ότι ο λόγος 1/2 των δύο κινήσεων είναι ίσος με το
συντελεστή α της ψ=αχ που διέρχεται από τα σημεία αλλαγής του επιπέδου των
σκαλιών.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Ο εργολάβος κατασκευάζει τα σκαλιά με πλάτος 24 εκ. και ύψος 20 εκ. Σε
ποια συνάρτηση ανήκουν τα σημεία των σκαλιών στα οποία αλλάζει το
επίπεδο;
• Ένας εργολάβος κατασκευάζει δύο ειδών σκαλιά. Στη μία περίπτωση οι
κορυφές αλλαγής του επιπέδου των σκαλιών ανήκουν στη γραφική
Σελίδα 129
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
• ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 5:
Το σχήμα που ακολουθεί δηλώνει τον τρόπο σχεδίασης μιας σειράς σημείων στο
γράφημα. Το σημείο (1,0) είναι το σημείο εκκίνησης και οι δύο διαδοχικές
κινήσεις δηλώνονται ως εξής:
2
(1,0)
3
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να έλθουν σε
επαφή με την κυρίαρχη ιδιότητα της ψ=αχ που είναι η κλίση της ευθείας α.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν με τη μονάδα λογισμικού
«Επεξεργασία γραφήματος» και να πειραματιστούν με τον προσδιορισμό των
συντεταγμένων των σημείων που προσδιορίζουν τις κορυφές των σκαλιών. Η
διαδικασία αυτή θα βοηθήσει τους μαθητές να συνδέσουν τη συνάρτηση ψ=αχ
με την κλίση της α.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να εκφράσουν το σταθερό τρόπο
σχεδίασης των σημείων.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν ότι για κάθε 2 μονάδες κίνησης
οριζόντια θα πρέπει στη συνέχεια να κινηθούν κατακόρυφα κατά 1 μονάδα.
Επίσης θα διαπιστώσουν ότι ο λόγος 2/3 των δύο κινήσεων είναι ίσος με το
συντελεστή α της ψ=αχ που διέρχεται από τα σημεία αλλαγής του επιπέδου των
σκαλιών.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
Σελίδα 130
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Το σχήμα που ακολουθεί δηλώνει τον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζεται μία σειρά
σημείων στο γράφημα. Το σημείο (1,0) είναι το σημείο εκκίνησης και οι δύο
διαδοχικές κινήσεις δηλώνονται ως εξής:
2
(8,7)
3
Η ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ψ=αχ+β
• ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1: Ο σερβιτόρος
Είστε σερβιτόρος και πληρώνεστε κάθε ημέρα με 20 ευρώ σταθερά, ενώ για κάθε
πελάτη που σερβίρετε λαμβάνετε 1,5 ευρώ επιπλέον. Μπορείτε να περιγράψετε με
πόσα χρήματα πληρώνεστε κάθε μέρα:
• Με τη βοήθεια ενός πίνακα τιμών;
• Με τη βοήθεια του γραφήματος;
• Με τη βοήθεια μιας εξίσωσης;
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να έλθουν σε
επαφή με συγκεκριμένους τρόπους έκφρασης των μεταβολών σε ένα
πραγματικό πρόβλημα.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν με τις μονάδες του λογισμικού
«Στατιστική» και «Επεξεργασία γραφήματος» και να παρουσιάσουν τον τρόπο
που σχετίζονται οι πελάτες του σερβιτόρου με την αμοιβή του. Το λογισμικό
μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να εκφράσουν τις αντιστοιχίες της
συνάρτησης αριθμητικά και γραφικά.
Σελίδα 131
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να εκφράσουν την αμοιβή του
σερβιτόρου. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να επιστήσει την προσοχή τους στη
διαδικασία πληκτρολόγησης των αριθμών στα κελιά του πίνακα τιμών.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν ότι η αντιστοιχία μεταξύ του αριθμού
των πελατών και της αμοιβής του σερβιτόρου ορίζει σημεία που ανήκουν σε
μια ευθεία.
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
συσχετίσουν τη συνάρτηση ψ=αχ+β με την ψ=αχ.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν με τη μονάδα λογισμικού
«Επεξεργασία γραφήματος» και να παρουσιάσουν τις δύο γραφικές
παραστάσεις. Μπορούν ακόμα να εμφανίσουν δύο σημεία, ένα σε κάθε γραφική
παράσταση, τα οποία να έχουν την ίδια τετμημένη, και στη συνέχεια να
παρατηρήσουν τη σταθερή απόσταση των σημείων αυτών σε κάθε περίπτωση
σημείων.
Σελίδα 132
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να εκφράσουν τη σχέση μεταξύ
των δύο ευθειών. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να επιστήσει την προσοχή τους
στη διαδικασία πληκτρολόγησης των συντεταγμένων των σημείων και των
άκρων του γραφήματος.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν ότι η γραφική παράσταση της ψ=αχ+β
είναι μια παράλληλη μετατόπιση της ψ=αχ κατά 2 μονάδες.
3
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
διερευνήσουν την κοινή ιδιότητα των ευθειών ψ=αχ και ψ=αχ+β που είναι η
κλίση των γραφικών παραστάσεών τους.
Σελίδα 133
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να πειραματιστούν με τη
σχεδίαση των σημείων.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν ότι για κάθε 2 μονάδες κίνησης
οριζόντια θα πρέπει στη συνέχεια να κινηθούν κατακόρυφα κατά 1 μονάδα και
στις δύο περιπτώσεις. Επίσης θα διαπιστώσουν ότι ο λόγος 2/3 των δύο
κινήσεων είναι ίσος με το συντελεστή α της ψ=αχ και της ψ=αχ+β.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
Το σχήμα που ακολουθεί δηλώνει τον τρόπο που σχεδιάζετε μια σειρά σημείων
στο γράφημα. Σε τι διαφέρει η σειρά των σημείων, αν το σημείο εκκίνησης είναι
το (1,0) στη μία περίπτωση και (3,1) στην άλλη; Οι δύο διαδοχικές κινήσεις
δηλώνονται ως εξής:
Σελίδα 134
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
κατανοήσουν το ρόλο των συντελεστών α και β στο σχηματισμό της γραφικής
παράστασης της συνάρτησης.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν με τη μονάδα λογισμικού
«Επεξεργασία γραφήματος», να παρουσιάσουν τις διάφορες γραφικές
παραστάσεις και να παρατηρήσουν τη σχετική τους θέση.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να εκφράσουν τη σχέση μεταξύ
των γραφικών παραστάσεων. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να επιστήσει την
προσοχή τους στη διαδικασία ορισμού των άκρων του γραφήματος.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν ότι στην πρώτη περίπτωση οι ευθείες
είναι παράλληλες, ενώ στη δεύτερη διέρχονται από το σημείο (0,1).
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Μπορείτε να εξετάσετε το ρόλο των συντελεστών της ψ=αχ+β κατά στον
προσδιορισμό των σημείων τομής της γραφικής παράστασης με τους
άξονες;
Σελίδα 135
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
κατανοήσουν την έννοια της εξίσωσης με δύο αγνώστους, το είδος και το
πλήθος των λύσεων αυτής, την αναπαράσταση στο γράφημα όλων των λύσεων,
καθώς και το ρόλο της ψ=αχ+β στην εύρεση των λύσεων.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν με τις μονάδες λογισμικού
«Στατιστική» και «Επεξεργασία γραφήματος» και να παρουσιάσουν αριθμητικά
και γραφικά τις λύσεις του προβλήματος.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να αποδώσουν τη σχέση που
εκφράζει το χρόνο που έτρεξε και περπάτησε, προκειμένου να καταναλώσει
320 θερμίδες. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να επιστήσει την προσοχή τους στη
διαδικασία ορισμού των άκρων του γραφήματος.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν ότι η εξίσωση 4χ+8ψ=320 έχει πολλές
λύσεις, οι οποίες αναπαρίστανται στο γράφημα με τη γραφική παράσταση της
συνάρτησης ψ=1/8(320-4χ).
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Μπορείτε να περιγράψετε στον πίνακα τιμών και στο γράφημα τις λύσεις
της εξίσωσης 2χ+3ψ=12;
Σελίδα 136
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Η ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ψ=α/χ
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να εκφράσουν τη σχέση μεταξύ
των δύο μεταβαλλόμενων μεγεθών. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να επιστήσει
την προσοχή τους στη διαδικασία πληκτρολόγησης των αριθμών στα κελιά του
πίνακα τιμών.
Σελίδα 137
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν ότι η σχέση μεταξύ των δύο μεγεθών
είναι χψ=24 και να εκφράσουν τη συνάρτηση ψ=24/χ.
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
κατανοήσουν το ρόλο του συντελεστή α στο σχηματισμό της γραφικής
παράστασης της συνάρτησης.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν με τη μονάδα λογισμικού
«Επεξεργασία γραφήματος», να παρουσιάσουν τις διάφορες γραφικές
παραστάσεις και να παρατηρήσουν τη σχετική τους θέση.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να εκφράσουν τη σχέση μεταξύ
των γραφικών παραστάσεων. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να επιστήσει την
προσοχή τους στη διαδικασία ορισμού των άκρων του γραφήματος.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν ότι για τιμές με το ίδιο πρόσημο, όσο
μεγαλύτερη είναι η τιμή του α τόσο απομακρύνεται η γραφική παράσταση από
την αρχή των αξόνων. Όταν ο α έχει θετικές τιμές, η γραφική παράσταση
Σελίδα 138
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Μπορείτε να εξετάσετε το ρόλο του συντελεστή α της ψ=α/χ, όταν παίρνει
τιμές αρνητικές στον προσδιορισμό της θέσης της γραφικής παράστασης
με τους άξονες;
ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ
Ρωτήσαμε 24 μαθητές μιας τάξης πόσα αδέλφια έχουν και πήραμε τις εξής
απαντήσεις:
1, 2, 0, 1, 2, 1, 2, 1, 1, 0, 1, 0, 1, 1, 2, 0, 1, 1, 0, 1, 2, 1, 0, 1
Στη μονάδα «Ερώτηση» επιλέξτε «Δημιουργία ερωτήματος» και στο πρώτο κελί
της στήλης «Ερώτηση» πληκτρολογήστε την ερώτηση: «Πόσα αδέλφια έχεις». Στο
πρώτο κελί της δεύτερης στήλης με το όνομα «Μεταβλητή» πληκτρολογήστε το
όνομα της μεταβλητής της παραπάνω ερώτησης. Στο πρώτο κελί της τρίτης
στήλης με το όνομα «Τύπος μεταβλητής» επιλέξτε μεταξύ της «ποσοτικής –
διακριτής», «ποσοτικής – συνεχής» και «ποιοτικής» τον τύπο της μεταβλητής που
ορίσατε.
Στη συνέχεια επιλέξτε το πεδίο «Φόρμα» και στην ερώτηση «Πόσα αδέλφια
έχετε» δώστε τις 24 παραπάνω απαντήσεις. Κάθε φορά που πληκτρολογείτε μια
απάντηση θα πρέπει να επιλέγετε το πλήκτρο «Εγγραφή». Αφού δώσετε όλες τις
απαντήσεις, επιλέξτε το πεδίο «Εγγραφές» για να δείτε στην πρώτη στήλη με το
όνομα «Πόσα αδέλφια έχεις» τις απαντήσεις σας. Στο πεδίο αυτό επιλέξτε τη
στήλη με τις εγγραφές και στη συνέχεια επιλέξτε «Διαλογή&Μεταφορά». Στον
πίνακα της «Στατιστικής» θα εμφανιστεί η συχνότητα για κάθε τιμή της
μεταβλητής.
• Μπορείτε να αναπαραστήσετε με ραβδόγραμμα την κατανομή συχνοτήτων
του δείγματος;
• Μπορείτε να αναπαραστήσετε με κυκλικό διάγραμμα την κατανομή
συχνοτήτων του δείγματος;
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
κατανοήσουν τη διαδικασία συλλογής δεδομένων.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν με τη μονάδα λογισμικού
«Ερωτήσεις», προκειμένου να αναπαραστήσουν τη συλλογή δεδομένων του
προβλήματος και στη συνέχεια να χρησιμοποιήσουν το λογισμικό για να
κάνουν επεξεργασία και αναπαράσταση των δεδομένων με ραβδόγραμμα ή
Σελίδα 139
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να αναπαραστήσουν όλη τη
διαδικασία μιας στατιστικής έρευνας.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται ορίσουν τη μεταβλητή ύψος ως ποσοτική – διακριτή
μεταβλητή, να πληκτρολογήσουν όλες τις δεδομένες απαντήσεις και να τις
επεξεργαστούν.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί στο ίδιο θέμα να θέσει και άλλα ερωτήματα, όπως:
• Μπορείτε να ομαδοποιήσετε τα δεδομένα σε πέντε ομάδες και να
αναπαραστήσετε τη συχνότητα εμφάνισης των δεδομένων σε ένα
ιστόγραμμα;
Ρωτήσαμε τους 40 υπαλλήλους μιας εταιρείας τι ηλικία έχουν και πήραμε τις εξής
απαντήσεις:
35, 64, 22, 25, 43, 38, 42, 39, 47, 42, 44, 38, 29, 26, 37, 52, 34, 26, 62, 54,
55, 32,57, 47, 49, 25, 37, 49, 55, 53, 34, 37, 34, 26, 52, 37, 33, 45, 48, 63
Στη μονάδα «Ερώτηση» επιλέξτε «Δημιουργία ερωτήματος» και στο πρώτο κελί
της στήλης «Ερώτηση» πληκτρολογήστε την ερώτηση «Τι ηλικία έχετε». Στο
πρώτο κελί της δεύτερης στήλης με το όνομα «Μεταβλητή» πληκτρολογήστε το
Σελίδα 140
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
όνομα της μεταβλητής της παραπάνω ερώτησης. Στο πρώτο κελί της τρίτης
στήλης με το όνομα «Τύπος μεταβλητής» επιλέξτε μεταξύ της «ποσοτικής –
διακριτής», «ποσοτικής – συνεχής» και «ποιοτικής» τον τύπο της μεταβλητής που
ορίσατε. Στη συνέχεια επιλέξτε το πεδίο «Φόρμα» και στην ερώτηση «Τι ηλικία
έχετε» δώστε τις 40 παραπάνω απαντήσεις. Κάθε φορά που πληκτρολογείτε μια
απάντηση θα πρέπει να επιλέγετε το πλήκτρο «Εγγραφή». Αφού δώσετε όλες τις
απαντήσεις, επιλέξτε το πεδίο «Εγγραφές» για να δείτε στην πρώτη στήλη με το
όνομα «Τι ηλικία έχετε» όλες τις απαντήσεις. Στο πεδίο αυτό επιλέξτε τη στήλη με
τις εγγραφές και στη συνέχεια στο πτυσσόμενο κουτί επιλέξτε το πλήθος των
ομάδων στις οποίες θέλετε να χωρίσετε τα δεδομένα σας. Στη συνέχεια επιλέξτε
«Ομαδοποίηση». Στον πίνακα της «Στατιστικής» θα εμφανιστούν: στην πρώτη
στήλη οι ομάδες στις οποίες χωρίσατε τα δεδομένα, στη δεύτερη στήλη το κέντρο
της ομάδας και στην τρίτη στήλη η συχνότητα εμφάνισης των δεδομένων.
• Μπορείτε να αναπαραστήσετε με ιστόγραμμα την κατανομή συχνοτήτων
του δείγματος;
• Μπορείτε να αναπαραστήσετε με κυκλικό διάγραμμα την κατανομή
συχνοτήτων του δείγματος;
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
κατανοήσουν τη διαδικασία συλλογής και ομαδοποίησης δεδομένων.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν με τη μονάδα λογισμικού
«Ερωτήσεις» για να αναπαραστήσουν τη συλλογή δεδομένων του προβλήματος
και στη συνέχεια να χρησιμοποιήσουν το λογισμικό για να κάνουν επεξεργασία
και αναπαράσταση των δεδομένων με ραβδόγραμμα ή κυκλικό διάγραμμα. Η
διαδικασία αυτή εμπλέκει τους μαθητές σε μια σειρά ενεργειών που συνήθως
δεν εμφανίζονται στην παραδοσιακή διδασκαλία της στατιστικής.
Συγκεκριμένα, οι μαθητές πληκτρολογούν την ερώτηση, καθορίζουν τη
μεταβλητή που μελετούν, καθώς και το είδος της, συλλέγουν δεδομένα,
απαντώντας στην ερώτηση όπως οι ερωτώμενοι, επεξεργάζονται τα δεδομένα,
επιλέγοντας «Ομαδοποίηση» και «Μεταφορά» στο πρόγραμμα της Στατιστικής,
και εκεί επεξεργάζονται περαιτέρω τη συχνότητα της κατανομής, επιλέγοντας
τη γραφική της παρουσίαση.
Σελίδα 141
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να αναπαραστήσουν όλη τη
διαδικασία μιας στατιστικής έρευνας.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται ορίσουν τη μεταβλητή «ηλικία» ως ποσοτική – διακριτή
μεταβλητή, να πληκτρολογήσουν όλες τις δεδομένες απαντήσεις, να επιλέξουν
την ομαδοποίηση σε οκτώ ομάδες και να επεξεργαστούν περαιτέρω τη
συχνότητα των δεδομένων.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί στο ίδιο θέμα να θέσει και άλλα ερωτήματα, όπως:
• Μπορείτε να ομαδοποιήσετε τα δεδομένα σε πέντε ομάδες και να
αναπαραστήσετε τη συχνότητα εμφάνισης των δεδομένων σε ιστόγραμμα
και κυκλικό διάγραμμα;
Ρωτήσαμε τους 40 υπαλλήλους μιας εταιρείας τι ηλικία έχουν και πήραμε τις εξής
απαντήσεις:
35, 64, 22, 25, 43, 38, 42, 39, 47, 42, 44, 38, 29, 26, 37, 52, 34, 26, 62, 54,
55, 32,57, 47, 49, 25, 37, 49, 55, 53, 34, 37, 34, 26, 52, 37, 33, 45, 48, 63
Σελίδα 142
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να αναπαραστήσουν όλη τη
διαδικασία μιας στατιστικής επεξεργασία.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διατάξουν τα δεδομένα κατά αύξουσα σειρά και να
βρουν τη διάμεσο που είναι η μέση τιμή του 20ού και του 21ου δεδομένου. Για
τη μέση τιμή προσθέτουν όλα τα δεδομένα και διαιρούν το αποτέλεσμα διά του
πλήθους 40.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί στο ίδιο θέμα να θέσει και άλλα ερωτήματα, όπως:
• Μπορείτε να ομαδοποιήσετε τα δεδομένα σε οκτώ ομάδες και να βρείτε τη
συχνότητα και τη μέση τιμή;
Μετρήθηκε η μέση θερμοκρασία μιας πόλης για τις 30 ημέρες ενός μήνα και
βρέθηκαν οι εξής τιμές:
18, 21, 22, 25, 23, 18, 17, 19, 20, 22, 23, 21, 20, 19, 23,
25, 22, 20, 22, 19, 23, 22, 17, 17, 19, 20, 17, 19, 18, 20
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
κατανοήσουν την έννοια της σχετικής συχνότητας.
Σελίδα 143
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να αναπαραστήσουν όλη τη
διαδικασία εύρεσης της σχετικής συχνότητας.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαιρέσουν τη συχνότητα με τον αριθμό 30 και στη
συνέχεια να πολλαπλασιάσουν το αποτέλεσμα με το 100.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί στο ίδιο θέμα να θέσει και άλλα ερωτήματα, όπως:
• Μπορείτε να ομαδοποιήσετε τα δεδομένα σε οκτώ ομάδες και να βρείτε τη
σχετική συχνότητα;
Σελίδα 144
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
κατανοήσουν την έννοια της σχετικής συχνότητας.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν με τη μονάδα λογισμικού
«Ερωτήσεις» για να αναπαραστήσουν τη συλλογή δεδομένων του προβλήματος
και στη συνέχεια να χρησιμοποιήσουν το λογισμικό «Στατιστική» για να
κάνουν επεξεργασία και να βρουν την αθροιστική και τη σχετική συχνότητα. Η
διαδικασία αυτή εμπλέκει τους μαθητές σε μια σειρά ενεργειών που συνδέονται
άμεσα με την έννοια της αθροιστικής συχνότητας και της σχετικής αθροιστικής
συχνότητας. Φυσικά, μπορούν να εισάγουν τα δεδομένα απευθείας στον πίνακα
του προγράμματος της «Στατιστικής» και στη συνέχεια να ακολουθήσουν τις
απαιτούμενες διαδικασίες για να απαντήσουν στο ερώτημα.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να αναπαραστήσουν όλη τη
διαδικασία εύρεσης της αθροιστικής και της σχετικής αθροιστικής συχνότητας.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να υπολογίσουν την αθροιστική συχνότητα μιας τιμής
της μεταβλητής από το άθροισμα της συχνότητας αυτής της τιμής και όλων των
μικρότερών της. Άρα θα πρέπει να έχουν διατάξει με την επιλογή
«Ταξινόμηση» τις τιμές της μεταβλητής κατά αύξουσα σειρά. Για τη σχετική
αθροιστική συχνότητα αναμένεται να διαιρέσουν τις αθροιστικές συχνότητες με
τον αριθμό 30.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί στο ίδιο θέμα να θέσει και άλλα ερωτήματα, όπως:
Σελίδα 145
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Οι βαθμοί που πήραν 20 μαθητές της Β΄ Τάξης στο μάθημα των Μαθηματικών
ήταν οι εξής:
11, 12, 14, 15, 12, 9, 10, 11, 20, 16, 13, 11, 10, 9, 12, 15, 12, 10, 12, 19
Μπορείτε να βρείτε:
• Τη μέση τιμή της βαθμολογίας των τιμών του δείγματος;
• Την τυπική απόκλιση των τιμών του δείγματος;
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
κατανοήσουν την έννοια της τυπικής απόκλισης.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν με τη μονάδα λογισμικού
«Ερωτήσεις» για να αναπαραστήσουν τη συλλογή δεδομένων του προβλήματος
και στη συνέχεια να χρησιμοποιήσουν το λογισμικό «Στατιστική» για να
κάνουν επεξεργασία και να βρουν τη μέση τιμή και την τυπική απόκλιση. Η
διαδικασία αυτή εμπλέκει τους μαθητές σε μια σειρά ενεργειών που συνδέονται
άμεσα με την έννοια της τυπικής απόκλισης.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να αναπαραστήσουν όλη τη
διαδικασία εύρεσης της τυπικής απόκλισης.
Σελίδα 146
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να υπολογίσουν τη μέση τιμή και στη συνέχεια τα
υπολογίσουν στις επόμενες στήλες: το «Τιμή x Συχνότητα», το «Τιμή – Μέση
Τιμή», το «(Τιμή – Μέση Τιμή)2» και στη συνέχεια το «Συχνότητα x (Τιμή –
Μέση Τιμή)2». Τέλος θα υπολογίσουν το άθροισμα των εγγραφών της
τελευταίας στήλης και στη συνέχεια το πηλίκο του τελευταίου αθροίσματος διά
του πλήθους 20. Η τετραγωνική ρίζα του τελευταίου πηλίκου είναι η ζητούμενη
τυπική απόκλιση.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί στο ίδιο θέμα να θέσει και άλλα ερωτήματα, όπως:
• Μπορείτε να ομαδοποιήσετε τα δεδομένα σε πέντε ομάδες και να βρείτε
την τυπική απόκλιση του δείγματος;
ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ
Βασική ιδέα
Με τη δραστηριότητα αυτή οι μαθητές θα κατασκευάσουν σταδιακά ένα
κανονικό εξάγωνο, χρησιμοποιώντας έναν εικονικό διαβήτη και έναν κανόνα. Η
δραστηριότητα έχει στόχο να κατανοήσουν οι μαθητές τη δομή ενός κανονικού
εξαγώνου και τις σχέσεις που έχουν μεταξύ τους τα μέρη από τα οποία
αποτελείται.
Α) Κατασκευάζω
Σελίδα 147
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Β) Δικαιολογώ
Γ) Γενικεύω
Δ) Επεκτείνω
1) Κατασκευάστε από το κέντρο τις καθέτους προς όλες τις πλευρές του
εξαγώνου. Σημειώστε τα σημεία τομής των καθέτων αυτών με τον αρχικό
κύκλο. Ποιο κανονικό πολύγωνο μπορούμε να κατασκευάσουμε, αν
ενώσουμε τα νέα σημεία με τις κορυφές του αρχικού εξαγώνου;
Διδακτική πρόταση:
Οι μαθητές θα εμπλακούν σε δραστηριότητες οι οποίες διακρίνονται ανάλογα
με το είδος της δράσης την οποία υλοποιούν:
• Το πρώτο είδος δράσεων θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως κατασκευές
με τη βοήθεια των υπολογιστικών εργαλείων που διαθέτουν. Στην ουσία
οι μαθητές θα χρησιμοποιήσουν το διαβήτη του λογισμικού και τον
κανόνα.
• Μόλις οι μαθητές ολοκληρώσουν την κατασκευή, καλούνται να
δικαιολογήσουν γιατί τα έξι τμήματα είναι ίσα. Εδώ θα πρέπει να
επικαλεστούν την ισότητα των ακτίνων των κύκλων.
• Ο διδάσκων ζητά από τους μαθητές να συσχετίσουν την πλευρά του
εξαγώνου με την ακτίνα των ίσων κύκλων.
• Στη συνέχεια οι μαθητές αλλάζουν το μέτρο της ακτίνας του αρχικού
κύκλου και διαπιστώνουν ότι και πάλι είναι ίσες οι έξι πλευρές. Το
Σελίδα 148
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Εισαγωγή
Ο θεματικός κύκλος των αποδείξεων στηρίζεται καταρχήν στις δυνατότητες του
λογισμικού να παρέχει στο μαθητή ευκαιρίες για διερεύνηση και διατύπωση
εικασίας σχετικά με την ενδεχόμενη σχέση ανάμεσα σε μεγέθη που
μεταβάλλονται. Το να αρκείται όμως ο μαθητής στη διατύπωση εικασιών δεν
ολοκληρώνει μία γνήσια μαθηματική διαδικασία, αφού παραμένει εκτός η
απόδειξη της εικασίας.
Είναι αλήθεια ότι η αποδεικτική διαδικασία αποτελεί για το γυμνάσιο ένα
διδακτικό ερώτημα και απαιτεί παροχή σημαντικής εποπτικής υποστήριξης
προς το μαθητή. Οι δραστηριότητες που ακολουθούν οδηγούν το μαθητή από
τη διερεύνηση και την εικασία στη δικαιολόγηση και τελικά στην απόδειξη μιας
σχέσης. Ο δυναμικός χαρακτήρας του λογισμικού και η κατευθυνόμενη πορεία
που δημιουργούν τα ερωτήματα των φύλλων εργασίας παρέχουν μία ισχυρή
βάση για δραστηριότητες απόδειξης.
Κρίναμε απαραίτητο να υπάρχει στο τέλος μία φάση εφαρμογής της πρότασης
που οι μαθητές έχουν αποδείξει, ώστε η πρόταση αυτή να αποτελέσει το υλικό
πάνω στο οποίο θα στηριχτεί μία νέα ενδεχομένως απόδειξη.
Βασική ιδέα
Με τη δραστηριότητα αυτή οι μαθητές θα μελετήσουν τις σχέσεις που συνδέουν
τις εγγεγραμμένες και τις επίκεντρες γωνίες. Οι μαθητές θα χρησιμοποιήσουν
τη δυνατότητα του λογισμικού να μετρά και αρχικά θα εντοπίσουν, μέσω των
μετρήσεων, σχέσεις ανάμεσα στις γωνίες. Στη συνέχεια θα προχωρήσουν σε μία
απόδειξη των σχέσεων που έχουν εντοπίσει.
2) Μετρήστε τις γωνίες ΟΒΓ και ΒΑΓ. Τι παρατηρείτε; Ποια σχέση φαίνεται
να συνδέει τις δύο γωνίες;
Σελίδα 149
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Έχετε ήδη ανακαλύψει μία σχέση μεταξύ της επίκεντρης και της εγγεγραμμένης
γωνίας σε έναν κύκλο. Εδώ όμως θα πρέπει να αναγνωρίσετε ότι για τη σχέση
αυτή έχετε μόνο ενδείξεις που προέρχονται από την ικανότητα του λογισμικού να
μετρά. Στη συνέχεια θα πρέπει να αιτιολογήσετε μόνο με μαθηματικούς
συλλογισμούς γιατί ισχύει αυτή η σχέση, δηλαδή να κάνετε μία απόδειξη.
Απαντήστε στα επόμενα ερωτήματα:
Σελίδα 150
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Γ) Εφαρμόζω
Σελίδα 151
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτική πρόταση
Η δραστηριότητα μπορεί να υλοποιηθεί σε τρεις φάσεις, σε καθεμία από τις
οποίες οι μαθητές πραγματοποιούν διαφορετικές μαθηματικές δράσεις.
Σελίδα 152
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΚΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ
Βασική ιδέα
Με τη δραστηριότητα αυτή οι μαθητές θα κατασκευάσουν σταδιακά ένα
μεταβαλλόμενο ορθογώνιο τρίγωνο, θα μετρήσουν τις πλευρές και τις γωνίες
του και θα υπολογίσουν τους τριγωνομετρικούς αριθμούς διαφόρων γωνιών με
τη βοήθεια του πίνακα της «Στατιστικής».
Το μεταβαλλόμενο ορθογώνιο τρίγωνο επιτρέπει στους μαθητές να
διαπιστώσουν ότι οι τριγωνομετρικοί αριθμοί μιας γωνίας είναι ανεξάρτητοι
από το ορθογώνιο τρίγωνο στο οποίο ανήκει, αρκεί να μην μεταβάλλονται οι
γωνίες του. Επιπλέον δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές να επινοήσουν μία
διαδικασία, με βάση τα εργαλεία που διαθέτουν, ώστε να δημιουργήσουν έναν
πίνακα τριγωνομετρικών αριθμών.
Α) Κατασκευάζω
• Μετρήστε κατά σειρά την πλευρά ΑΓ, την υποτείνουσα ΒΓ και τη γωνία Β.
Κάντε κλικ στο κουμπί «Μετρήσεις», έχοντας επιλέξει «Αποστολή» στον
πίνακα.
Σελίδα 153
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
1) Αλλάξτε την κλίση της ευθείας ε. Ποια ποσά μεταβάλλονται και ποια
παραμένουν σταθερά στο τρίγωνο ΑΒΓ;
2) Θέλουμε να κατασκευάσουμε έναν πίνακα με ημίτονα δέκα γωνιών.
Αποστείλετε τις μετρήσεις στον πίνακα της «Στατιστικής» και με τις
κατάλληλες πράξεις εμφανίστε το ημίτονο της γωνίας Β δίπλα στο κελί
που εμφανίζεται η μέτρησή της.
3) Μεταβάλετε την κλίση της ευθείας ε και εισάγετε άλλες εννιά ομάδες
μετρήσεων στον πίνακα. Υπολογίστε τα ημίτονα των γωνιών.
4) Μελετήστε τον τρόπο με τον οποίο μεταβάλλονται οι τιμές του ημιτόνου
και συγκρίνετέ τον με τον τρόπο που μεταβάλλονται οι τιμές της γωνίας.
Διατυπώστε το σχετικό κανόνα.
5) Διαγράψτε όλες τις τιμές από τον πίνακα. Σύρετε το σημείο Β. Περάστε τις
μετρήσεις των δύο πλευρών στον πίνακα και υπολογίστε το λόγο τους.
Επαναλάβετε αρκετές φορές. Τι παρατηρείτε;
Διδακτική πρόταση
Σελίδα 154
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Η στήλη των πηλίκων περιέχει τα ημίτονα των τιμών της γωνίας Β που
έχουν μετρηθεί.
ΕΜΒΑΔΑ
Βασική ιδέα
Με τη δραστηριότητα αυτή οι μαθητές θα κατασκευάσουν πολύγωνα με
κορυφές τα σημεία ενός πλέγματος και θα υπολογίσουν το εμβαδόν τους. Το
πλέγμα αποτελεί ένα διδακτικό εργαλείο για πλήθος εννοιών που συναντώνται
στο γυμνάσιο, μεταξύ αυτών συγκαταλέγεται και η μέτρηση εμβαδών επιπέδων
σχημάτων. Η βασική του αρχή είναι ο περιορισμός που τίθεται για τα επίπεδα
σχήματα να έχουν τις κορυφές τους πάνω στα σημεία που δημιουργεί το πλέγμα.
Με τον τρόπο αυτό μπορούμε να υπολογίσουμε το εμβαδόν οποιουδήποτε
πολυγώνου με τη βοήθεια ορθογώνιων τριγώνων και μονάδα μέτρησης την
απόσταση δύο σημείων που βρίσκονται στην ίδια κατακόρυφη ή οριζόντια
ευθεία.
Α) Κατασκευάζω
Σελίδα 155
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτική πρόταση
Στόχος της δραστηριότητας είναι να μπορούν οι μαθητές να υπολογίζουν το
εμβαδόν ενός πολυγώνου και προσθετικά και αφαιρετικά. Συγκεκριμένα θα
πρέπει να επινοήσουν διάφορους τρόπους υπολογισμού του εμβαδού,
χωρίζοντας σε υπολογίσιμα τμήματα το αρχικό πολύγωνο ή αφαιρώντας από
ένα μεγαλύτερο πολύγωνο ορισμένα τμήματα, ώστε να προκύψει το ζητούμενο
εμβαδόν.
Σελίδα 156
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 157
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
ΔΙΑΝΥΣΜΑΤΑ
Εισαγωγή
Οι δραστηριότητες που σχετίζονται με τα διανύσματα διακρίνονται σε δύο
ομάδες. Στην πρώτη ομάδα οι μαθητές θα εμπλακούν στη μελέτη των
διανυσμάτων που παριστάνουν ένα φυσικό μέγεθος, όπως η ταχύτητα ή η
δύναμη. Στις δραστηριότητες αυτές στόχος είναι η μελέτη φαινομένων κίνησης
η οποία πραγματοποιείται σε ένα περιβάλλον προσομοίωσης, ώστε οι μαθητές
να έχουν μία εποπτική αντίληψη της δράσης των διανυσμάτων και της
συμπεριφοράς του αθροίσματός τους. Στη δεύτερη ομάδα περιλαμβάνονται
δραστηριότητες με τις οποίες οι μαθητές θα συνδέσουν διαφορετικές θεματικές
περιοχές, όπως η περιοχή των διανυσμάτων με την ομοιότητα και τις
συναρτήσεις.
ΣΕΝΑΡΙΟ 1
Νότιος
Δυτικός
Ανατολικός
Νοτιοανατολικός
Βορειοδυτικός
Βορειοανατολικός
Νοτιοανατολικός
Σελίδα 158
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Το πρόβλημα
Ένα αεροπλάνο ξεκινά από το αεροδρόμιο της Κέρκυρας (-350, 140) και
κατευθύνεται προς το αεροδρόμιο των Αθηνών (-70, -10). Ο άνεμος έχει ένταση
70 μονάδες και είναι νότιος. Τα διανύσματα να θεωρήσετε ότι παριστάνουν
δυνάμεις.
Ερωτήσεις
1) Πώς πρέπει να τοποθετηθεί το διάνυσμα του ανέμου (κόκκινο) πάνω στο
αεροπλάνο και ποιες θα πρέπει να είναι οι μετρήσεις του;
Διδακτική πρόταση
• Οι μαθητές επιλέγουν το «Σενάριο 1» και εμφανίζουν ένα αντικείμενο
με δύο διανύσματα. Το κόκκινο αντιστοιχεί στον άνεμο. Επιλέγουν να
εμφανίζονται και οι μετρήσεις.
Σελίδα 159
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Το πρόβλημα
Ένα αεροπλάνο απογειώνεται από το αεροδρόμιο της Ρόδου που βρίσκεται στο
σημείο (260, -180) και θέλει να κινηθεί με τελική ταχύτητα 60 μονάδες προς το
αεροδρόμιο της Αθήνας. Ο άνεμος έχει κατεύθυνση νότια και ταχύτητα 60
μονάδες. Τα διανύσματα να θεωρήσετε τώρα ότι παριστάνουν ταχύτητες.
Ερωτήσεις
1) Πώς πρέπει να τοποθετηθεί το διάνυσμα της ταχύτητας του ανέμου
(κόκκινο) πάνω στο αεροπλάνο και ποιες θα είναι οι μετρήσεις του;
Σελίδα 160
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτική πρόταση
• Οι μαθητές αρχικά επιλέγουν το «Σενάριο 1» και εμφανίζουν ένα
αντικείμενο με δύο διανύσματα. Το κόκκινο αντιστοιχεί στον άνεμο.
Επιλέγουν να εμφανίζονται και οι μετρήσεις.
Σελίδα 161
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
ΣΕΝΑΡΙΟ 2
• Βασική ιδέα
Όταν ένα σώμα δεχτεί την επίδραση δύο δυνάμεων, τότε θα κινηθεί κατά τη
διεύθυνση της συνισταμένης των δυνάμεων αυτών, δηλαδή του αθροίσματός
τους.
Σελίδα 162
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
• Το υπολογιστικό περιβάλλον
Το περιβάλλον της δραστηριότητας συνδυάζει δύο εργαλεία διερεύνησης. Το
ένα επιτρέπει τη μελέτη της κίνησης ενός αντικειμένου υπό την επίδραση δύο
διανυσμάτων και το άλλο επιτρέπει τη συναρτησιακή διερεύνηση μέσω
γραφικών παραστάσεων. Στην αρχή θα χρησιμοποιηθεί το περιβάλλον
«Διανύσματα» και στη συνέχεια το «Γραφική επεξεργασία».
Το πρόβλημα
Θέλουμε να μελετήσουμε με ποιον τρόπο επιστρέφει ένα αντικείμενο στην αρχική
του θέση, όταν έχει διανύσει ένα διάστημα υπό την επίδραση δύο διανυσμάτων.
Ερωτήσεις
1) Ανοίξτε το περιβάλλον των «Διανυσμάτων» (σενάριο 5) και εμφανίστε
ένα «Αντικείμενο» με δύο διανύσματα. Δημιουργήστε το ίχνος του
«Αντικειμένου» και θέστε το σε κίνηση. Τι παρατηρείτε;
Σελίδα 163
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτική πρόταση
• Οι μαθητές επιλέγουν το «Σενάριο 5» και εμφανίζουν ένα αντικείμενο
με δύο διανύσματα. Μεταφέρουν το αντικείμενο σε περιοχή που να
διαθέτει χώρο κίνησης, εμφανίζουν το ίχνος του και το θέτουν σε
κίνηση. Παρατηρούν ότι τα ίχνη βρίσκονται σε ευθεία διάταξη.
Το πρόβλημα
Δύο αντικείμενα κινούνται υπό την επίδραση δύο δυνάμεων. Θέλουμε οι πορείες
τους να είναι παράλληλες. Ποια σχέση θα πρέπει να έχουν τα διανύσματα που τα
κινούν;
Ερωτήσεις
1) Αρχίστε τα πειράματα με απλές περιπτώσεις, δηλαδή σύρετε τα δύο
διανύσματα του ενός αντικειμένου, ώστε να έχουν ίσα μήκη και να είναι
παράλληλα στους άξονες. Κάντε το ίδιο με το δεύτερο αντικείμενο. Θέστε
σε κίνηση τα διανύσματα. Τι παρατηρείτε;
2) Αλλάξτε τις τιμές των δύο διανυσμάτων του πρώτου αντικειμένου. Τώρα
πλέον τα μήκη τους δεν είναι ίσα. Κάντε πειράματα με τις τιμές των
διανυσμάτων του δεύτερου αντικειμένου. Τι θα πρέπει να συμβαίνει, ώστε
οι πορείες τους να είναι παράλληλες;
Σελίδα 164
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτική πρόταση
• Οι μαθητές επιλέγουν το «Σενάριο 5» και εμφανίζουν δύο αντικείμενα
με δύο διανύσματα. Μεταφέρουν τα αντικείμενα αυτά σε περιοχή που
να διαθέτει χώρο κίνησης και εμφανίζουν το ίχνος τους.
Το πρόβλημα
Όταν σε ένα αντικείμενο εφαρμόζονται δύο δυνάμεις, τότε αυτό κινείται
ευθύγραμμα στη διεύθυνση της συνισταμένης, δηλαδή του αθροίσματος των
δύο διανυσμάτων. Θέλουμε να βρούμε την εξίσωση της ευθείας πάνω στην
οποία θα κινηθεί το αντικείμενο.
Ερωτήσεις
1) Εμφανίστε μόνο ένα αντικείμενο, τοποθετήστε το στην αρχή των αξόνων
και σύρετε τα δύο διανύσματα, ώστε να είναι παράλληλα προς τους άξονες
και ίσα μεταξύ τους (σε μήκος). Ποια είναι η εξίσωση της ευθείας πάνω
στην οποία ανήκουν τα ίχνη του;
Σελίδα 165
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Πώς μπορούμε να βρούμε την εξίσωση της ευθείας πάνω στην οποία κινείται
το αντικείμενο, όταν τα δύο διανύσματα δεν είναι ίσα (εξακολουθούν να είναι
παράλληλα στους άξονες).
Διδακτική πρόταση
• Οι μαθητές επιλέγουν το «Σενάριο 5» και εμφανίζουν δύο διανύσματα.
Σύρουν το αντικείμενο στην αρχή των αξόνων, ώστε το σημείο Ο να
έχει συντεταγμένες (0, 0).
• Στη συνέχεια το αντικείμενο σύρεται στο σημείο (0, 80). Η κλίση της
ευθείας θα πρέπει να είναι ίση με 2, άρα τα μήκη των δύο διανυσμάτων
καθορίζονται με τρόπο, ώστε το ένα (κατακόρυφο) να έχει διπλάσιο
μήκος από το άλλο (οριζόντιο).
Το πρόβλημα
Θέλουμε να μελετήσουμε την πορεία ενός αντικειμένου, το οποίο κινείται από ένα
διάνυσμα, με ένα εργαλείο συναρτήσεων όπως είναι η «Γραφική επεξεργασία».
Σελίδα 166
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Στην ουσία θέλουμε να επεκτείνουμε τη μελέτη του ίχνους ενός αντικειμένου που
έχουμε πραγματοποιήσει σε προηγούμενες δραστηριότητες.
Ερωτήσεις
1) Εμφανίστε ένα μόνο αντικείμενο με ένα μόνο διάνυσμα. Τοποθετήστε το
σε ένα τυχαίο σημείο και προσθέστε κίνηση στο διάνυσμα και ίχνος. Πώς
μπορούμε τώρα να βρούμε την εξίσωση της ευθείας πάνω στην οποία
ανήκουν τα ίχνη;
Διδακτική πρόταση
• Οι μαθητές επιλέγουν το «Σενάριο 5» και εμφανίζουν ένα αντικείμενο
με ένα διάνυσμα. Τοποθετούν το αντικείμενο σε τυχαία θέση και
εμφανίζουν το ίχνος του.
Σελίδα 167
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 168
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
ΤΑΞΗ Γ΄
Σελίδα 169
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 170
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
ΑΛΓΕΒΡΙΚΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ
Σελίδα 171
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σχόλια
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
κατανοήσουν την έννοια των μονωνύμων και να εξερευνήσουν την έννοια της
ομοιότητας μονωνύμων και τις πράξεις του πολλαπλασιασμού και της
διαίρεσής τους.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν με τη μονάδα λογισμικού
«Άλγεβρα», όπου θα πληκτρολογήσουν στην περιοχή διατύπωσης του
λογισμικού τα δοσμένα μονώνυμα. Στη συνέχεια μπορούν με τη βοήθεια του
κουμπιού «Όμοια μονώνυμα» να ελέγξουν ποια από τα δεδομένα μονώνυμα
είναι όμοια. Ακολούθως μπορούν στην περιοχή διατύπωσης να
πληκτρολογήσουν τις ζητούμενες πράξεις μεταξύ των συγκεκριμένων
μονωνύμων και στη συνέχεια, στην περιοχή επεξεργασίας, να διατυπώσουν το
αποτέλεσμα της πράξης. Τέλος μπορούν να ελέγξουν αν το αποτέλεσμα είναι
σωστό, είτε επιλέγοντας «Αλγεβρικό έλεγχο» είτε επιλέγοντας «Έλεγχο με
τιμές», οπότε δίνουν τιμές στη μεταβλητή και παρατηρούν το αποτέλεσμα των
εκφράσεων στις δύο περιοχές.
Διδακτικές οδηγίες
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να απαντήσουν στα ερωτήματα
της δραστηριότητας.
Πιθανές απαντήσεις
Οι μαθητές αναμένεται να βρουν ότι τα μονώνυμα Α, Γ είναι όμοια μεταξύ τους,
καθώς επίσης και τα Β, Ε και Δ, Ζ. Αναμένεται επίσης να βρουν ότι το
μονώνυμο -6χ5 είναι το γινόμενο ΑΒ και το -χ2 είναι το πηλίκο Β/Δ.
Επεκτάσεις
Ο εκπαιδευτικός μπορεί στο ίδιο θέμα να θέσει και άλλα παρόμοια ερωτήματα
σχετικά με την έννοια και τις πράξεις μονωνύμων. Κυρίως θα πρέπει να
αναφερθεί στην αντίληψη ότι ένας πραγματικός αριθμός μπορεί να ειδωθεί και
ως μονώνυμο με συντελεστή τον αριθμό αυτό και κύριο μέρος δυνάμεις με
βάση οποιεσδήποτε μεταβλητές και εκθέτη 0.
Σελίδα 172
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σχόλια
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
εξερευνήσουν την έννοια του πολυωνύμου και τις πράξεις μεταξύ πολυωνύμων.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν με τη μονάδα λογισμικού
«Άλγεβρα», όπου θα πληκτρολογήσουν στην περιοχή διατύπωσης του
λογισμικού τα δοσμένα πολυώνυμα. Στη συνέχεια μπορούν με τη βοήθεια του
κουμπιού «Όμοια μονώνυμα» να ελέγξουν ποια από τα μονώνυμα που
συνιστούν τα πολυώνυμα είναι όμοια. Ακολούθως μπορούν στην περιοχή
διατύπωσης να πληκτρολογήσουν τις ζητούμενες πράξεις μεταξύ των
συγκεκριμένων πολυωνύμων και στη συνέχεια, στην περιοχή επεξεργασίας, να
διατυπώσουν το αποτέλεσμα της πράξης. Τέλος μπορούν να ελέγξουν αν το
αποτέλεσμα είναι σωστό, είτε επιλέγοντας «Αλγεβρικό έλεγχο» είτε
επιλέγοντας «Έλεγχο με τιμές», οπότε δίνουν τιμές στη μεταβλητή και
παρατηρούν το αποτέλεσμα των εκφράσεων στις δύο περιοχές.
Διδακτικές οδηγίες
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να απαντήσουν στα ερωτήματα
της δραστηριότητας.
Πιθανές απαντήσεις
Οι μαθητές αναμένεται: (1) Αφού διατυπώσουν το άθροισμα Α+Β στην περιοχή
διατύπωσης, να εντοπίσουν τα όμοια μονώνυμα και στη συνέχεια να
πληκτρολογήσουν στην περιοχή επεξεργασίας το άθροισμα αυτών. (2) Αφού
διατυπώσουν τη διαφορά Α-Β, τοποθετώντας τα πολυώνυμα μεταξύ
παρενθέσεων να διατυπώσουν τη διαφορά τους στην περιοχή επεξεργασίας,
λαμβάνοντας υπόψη την απαιτούμενη αλλαγή προσήμων. (3) Να διατυπώσουν
το γινόμενο Α.Β και στη συνέχεια στην περιοχή επεξεργασίας να διατυπώσουν
το αποτέλεσμα της πράξης. Ακόμα σε καθεμία περίπτωση αναμένεται να
ελέγξουν το αποτέλεσμα με τους διαθέσιμους τρόπους.
Επεκτάσεις
Ο εκπαιδευτικός μπορεί στο ίδιο θέμα να θέσει και άλλα παρόμοια ερωτήματα
σχετικά με τις πράξεις μεταξύ πολυωνύμων. Ιδιαίτερα χρειάζεται να αναφερθεί
στην αλλαγή των προσήμων των μονωνύμων, όταν έξω από το πολυώνυμο
υπάρχει -, καθώς και στη χρήση της επιμεριστικής ιδιότητας για την πράξη του
πολλαπλασιασμού πολυωνύμων.
Σελίδα 173
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σχόλια
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
εξερευνήσουν την έννοια της ταυτότητας ως ισότητα που επαληθεύεται για
κάθε τιμή των μεταβλητών της.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν με τη μονάδα λογισμικού
«Άλγεβρα», όπου θα πληκτρολογήσουν στην περιοχή διατύπωσης του
λογισμικού το δοσμένο πολυώνυμο Α και στην περιοχή επεξεργασίας το
πολυώνυμο Β. Στη συνέχεια μπορούν: (1) Επιλέγοντας «Έλεγχο με τιμές» να
δώσουν διάφορες τιμές στις δύο μεταβλητές και να παρατηρούν τα
αποτελέσματα στις δύο περιοχές. (2) Να στείλουν τα αποτελέσματα σε κάθε
ζεύγος τιμών στη «Στατιστική», στη συνέχεια να επιλέξουν μία από τις
διαθέσιμες αναπαραστάσεις τους σε ένα γράφημα και να παρατηρήσουν τον
τρόπο που αναπαρίστανται.
Εικόνα 19: Η εγγραφή των αριθμητικών τιμών των δύο πολυωνύμων στον πίνακα τιμών και η
αναπαράστασή τους στο ΧΨ γράφημα αναδεικνύει τν έννοια της ταυτότητας πολυωνύμων με
πολλαπλούς τρόπους.
Σελίδα 174
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να απαντήσουν στα ερωτήματα
της δραστηριότητας.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν ότι σε κάθε περίπτωση οι αριθμητικές
τιμές των δύο πολυωνύμων είναι ίσες και ότι το γράφημα αυτών, με τετμημένη
τη μία τιμή και τεταγμένη την άλλη, είναι η ευθεία ψ=χ.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί στο ίδιο θέμα να θέσει και άλλα παρόμοια ερωτήματα
σχετικά με την ταυτότητα πολυωνύμων. Μπορεί να θέσει ένα ανάλογο θέμα με
μια μεταβλητή, π.χ. τα χ3-1 και (χ-1)(χ2+χ+1), και να εμπλέξει στην έννοια της
ταυτότητας και την ταύτιση των γραφικών τους παραστάσεων, ζητώντας από
τους μαθητές να στείλουν στο γράφημα τα πολυώνυμα.
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
συνδέσουν την έννοια του πολυωνύμου με την έννοια της συνάρτησης.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν με τη μονάδα λογισμικού
«Άλγεβρα» για να πληκτρολογήσουν στην περιοχή διατύπωσης του λογισμικού
το δοσμένο πολυώνυμο Α και στην περιοχή επεξεργασίας το αποτέλεσμα του
αθροίσματος Α+Β. Στη συνέχεια μπορούν: (1) Επιλέγοντας «Έλεγχος με τιμές»
να δώσουν διάφορες τιμές στη μεταβλητή και να παρατηρούν τα αποτελέσματα
στις δύο περιοχές. (2) Να στέλνουν τα αποτελέσματα σε κάθε τιμή στη
«Στατιστική» και στη συνέχεια να επιλέξουν μία από τις διαθέσιμες
αναπαραστάσεις αυτών σε ένα γράφημα και να παρατηρήσουν τον τρόπο που
αναπαρίστανται. (3) Να στείλουν τις δύο αναπαραστάσεις στο γράφημα και να
παρατηρήσουν τις ομοιότητες και τις διαφορές τους.
Σελίδα 175
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Εικόνα 20: Η εγγραφή των αριθμητικών τιμών των δύο πολυωνύμων στον πίνακα τιμών και η
αναπαράσταση αυτών στο ΧΥ γράφημα αναδεικνύει την έννοια της ταυτότητας των
πολυωνύμων με πολλαπλούς τρόπους.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να απαντήσουν στα ερωτήματα
της δραστηριότητας.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν ότι οι αριθμητικές τιμές των δύο
παραστάσεων διαφέρουν όσο η τιμή του πολυώνυμου Β.
Σελίδα 176
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 177
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ – ΑΝΙΣΩΣΕΙΣ
Σχόλια
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με τη λύση προβλημάτων με τη βοήθεια
εξισώσεων 2ου βαθμού, καθώς και με την αριθμητική και γραφική επεξεργασία
της εξίσωσης.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν:
• Στο λογισμικό της «Γεωμετρίας» για να κάνουν πειράματα με το σχήμα και
την επέκταση του λογισμικού. Επίσης, με τη βοήθεια της επεξεργασίας στο
λογισμικό αυτό, αναμένεται να οδηγηθούν στον προσδιορισμό της εξίσωσης
που λύνει το πρόβλημα και στη συνέχεια να τη διατυπώσουν στο χαρτί τους.
• Στο λογισμικό «Αριθμητική επεξεργασία εξίσωσης – ανίσωσης», όπου θα
πληκτρολογήσουν τα δύο μέλη της εξίσωσης και θα μετακινήσουν το δείκτη
του μεταβολέα χ, έως ότου αποκτήσουν κίτρινο χρώμα και τα δύο πλαίσια
της ανίσωσης.
• Να στείλουν στο λογισμικό «Γράφημα» τις συναρτήσεις των δύο μελών και
να οδηγηθούν οπτικά στον προσδιορισμό της λύσης.
Επίσης τα παραπάνω λογισμικά μπορούν να βοηθήσουν τους μαθητές
να ελέγξουν αν υπάρχουν περισσότερες από μία λύσεις.
Διδακτικές οδηγίες
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν τα προτεινόμενα λογισμικά για να κάνουν δοκιμές με τη λύση
των προβλημάτων που προτείνονται. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να επιστήσει
Σελίδα 178
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
την προσοχή τους στη διαδικασία πληκτρολόγησης των παραστάσεων στα δύο
μέλη της εξίσωσης του λογισμικού, καθώς και στον ορισμό των άκρων και του
βήματος μεταβολής.
Πιθανές απαντήσεις
Οι μαθητές αναμένεται να σχεδιάσουν το παρακάτω σχήμα στο λογισμικό
«Γεωμετρία». Έτσι μπορούν να διαπιστώσουν τι προστίθεται στο εμβαδόν του
αρχικού ορθογωνίου 6.8 = 48. Αν μάλιστα ονομάσουν με χ το πλάτος της
επέκτασης, τότε το επιπλέον εμβαδόν θα είναι 2χ(8+2χ)+12χ. Έτσι θα
διαμορφώσουν την εξίσωση 2χ(8+2χ)+12χ =32 ή χ(2χ+8)+6χ=16.
Σελίδα 179
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Επεκτάσεις
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια προβλήματα, όπως:
• Ένας αγρότης θέλει να ανταλλάξει το οικόπεδό του σχήματος ορθογωνίου
με διαστάσεις 3 και 12 μ. με ένα τετράγωνο οικόπεδο. Τι μήκος πρέπει να
έχει η πλευρά του τετραγώνου;
Σχόλια
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με την αριθμητική επεξεργασία εξισώσεων 2ου
βαθμού.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν στο λογισμικό «Αριθμητική
επεξεργασία εξίσωσης – ανίσωσης». Πληκτρολογούν τα δύο μέλη της εξίσωσης
και μετακινούν το δείκτη του μεταβολέα χ, έως ότου αποκτήσουν κίτρινο
χρώμα και τα δύο πλαίσια της ανίσωσης. Μπορούν να στείλουν στο γράφημα
τα δεδομένα των δύο μελών και να παρατηρήσουν πού τέμνονται.
Το λογισμικό μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να ελέγξουν αν
υπάρχουν περισσότερες από μία λύσεις.
Σελίδα 180
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτικές οδηγίες
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν τα προτεινόμενα λογισμικά. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να
επιστήσει την προσοχή τους στη διαδικασία πληκτρολόγησης των
παραστάσεων στα δύο μέλη της εξίσωσης του λογισμικού, καθώς και στον
ορισμό των άκρων και του βήματος μεταβολής.
Πιθανές απαντήσεις
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν ότι η εξίσωση επαληθεύεται, όταν ο
δείκτης του μεταβολέα δείξει την τιμή -0,5 και 2.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
2
• Μπορείτε να λύσετε την εξίσωση 2χ -1=1-χ;
• Μπορείτε να λύσετε την εξίσωση χ-3=1-3χ;
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με το πλήθος των ριζών της εξίσωσης 2ου
βαθμού.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν στα λογισμικά «Αριθμητική
επεξεργασία εξίσωσης – ανίσωσης» και «Γράφημα». Πληκτρολογούν τα δύο
μέλη της εξίσωσης και μετακινούν το δείκτη του μεταβολέα χ, έως ότου
αποκτήσουν κίτρινο χρώμα και τα δύο πλαίσια της ανίσωσης. Στέλνουν στο
Σελίδα 181
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
γράφημα τα δεδομένα των δύο μελών και παρατηρούν τα σημεία τομής του
γραφήματος της χ2-χ+1 με τον άξονα.
Το λογισμικό «Γράφημα» μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να
ελέγξουν αν υπάρχουν περισσότερες από μία λύσεις και σε ποια διαστήματα
αναμένονται αυτές οι λύσεις.
Διδακτικές οδηγίες
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν τα προτεινόμενα λογισμικά για να κάνουν δοκιμές με τη λύση
των προβλημάτων που προτείνονται. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να επιστήσει
την προσοχή τους στη διαδικασία πληκτρολόγησης των παραστάσεων στα δύο
μέλη της εξίσωσης του λογισμικού, καθώς και στον ορισμό των άκρων και του
βήματος μεταβολής.
Πιθανές απαντήσεις
Οι μαθητές αναμένεται να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι η εξίσωση δεν έχει
αριθμητική λύση, καθώς θα διαπιστώσουν ότι η γραφική παράσταση της
συνάρτησης δεν τέμνει τον άξονα χχ΄. Στη συνέχεια μπορούν να κάνουν
αλλαγές στους συντελεστές -1 και 1, ώστε να σχηματίσουν εξισώσεις που
απαντούν στα ερωτήματα της δραστηριότητας. Για παράδειγμα, αν
αντικαταστήσουν το συντελεστή 1 με το 0, η εξίσωση θα έχει λύσεις τους
αριθμούς 0 και 1. Τότε η γραφική παράσταση της νέας συνάρτησης θα τέμνει
τον χχ΄ στα δύο αυτά σημεία. Ακόμα, αν στην αρχική εξίσωση
πληκτρολογήσετε το -2 στη θέση του -1, τότε η εξίσωση θα έχει μία λύση, τη
χ=1.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
2
• Μπορείτε να λύσετε την εξίσωση 2χ -1=1-χ;
Σελίδα 182
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
1 χ
Μπορείτε να βρείτε ποιοι αριθμοί επαληθεύουν την εξίσωση = ;
2χ χ +3
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με την αριθμητική επεξεργασία κλασματικών
εξισώσεων.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν στο λογισμικό «Αριθμητική
επεξεργασία εξίσωσης – ανίσωσης» σε συνδυασμό με το λογισμικό «Γράφημα».
Πληκτρολογούν τα δύο μέλη της εξίσωσης και μετακινούν το δείκτη του
μεταβολέα χ, έως ότου αποκτήσουν κίτρινο χρώμα και τα δύο πλαίσια της
ανίσωσης.
Το λογισμικό «Γράφημα» μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να
ελέγξουν αν υπάρχουν περισσότερες από μία λύσεις και σε ποια διαστήματα
αναμένονται αυτές.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να
επιστήσει την προσοχή τους στη διαδικασία πληκτρολόγησης των
Σελίδα 183
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
παραστάσεων στα δύο μέλη της εξίσωσης του λογισμικού καθώς και στον
ορισμό των άκρων μεταβολής και του βήματος μεταβολής.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν ότι η εξίσωση επαληθεύεται όταν ο
δείκτης του μεταβολέα δείξει την τιμή -1 και 1,5.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Μπορείτε να λύσετε την εξίσωση χ-1/χ=χ+5/2;
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με την αριθμητική επεξεργασία εξισώσεων.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν στο χαρτί, εφαρμόζοντας την
αλγεβρική διαδικασία λύσης της ανίσωσης. Στο λογισμικό «Αριθμητική
επεξεργασία εξίσωσης – ανίσωσης» πληκτρολογούν τα δύο μέλη της εξίσωσης
και μετακινούν το δείκτη του μεταβολέα χ, έως ότου αποκτήσουν κίτρινο
χρώμα και τα δύο πλαίσια της ανίσωσης.
Το λογισμικό μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να ελέγξουν αν
υπάρχουν περισσότερες από μία λύσεις.
Σελίδα 184
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές με τη λύση
των προβλημάτων που προτείνονται. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να επιστήσει
την προσοχή τους στη διαδικασία πληκτρολόγησης των παραστάσεων στα δύο
μέλη της ανίσωσης του λογισμικού, καθώς και στον ορισμό των άκρων και του
βήματος μεταβολής.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν ότι η ανίσωση επαληθεύεται, όταν ο
δείκτης του μεταβολέα δείξει τιμές μικρότερες του 3.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Μπορείτε να λύσετε την εξίσωση χ-3>1-3χ;
Σελίδα 185
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με τη γραμμική εξίσωση δύο αγνώστων.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν στο λογισμικό «Αριθμητική
επεξεργασία εξίσωσης – ανίσωσης». Πληκτρολογούν τα δύο μέλη της εξίσωσης
και αφού ορίσουν μια τιμή στον ένα μεταβολέα, μετακινούν το δείκτη του
άλλου έως ότου να αποκτήσουν κίτρινο χρώμα και τα δύο πλαίσια της
ανίσωσης. Έτσι κατανοούν ότι μια εξίσωση της μορφής αυτής έχει άπειρες
λύσεις οι οποίες προκύπτουν μόλις επιλεγεί μια τυχαία τιμή για τον ένα
άγνωστο και βρεθεί η τιμή του δεύτερου αγνώστου.
Το λογισμικό «Γράφημα» επιτρέπει στους μαθητές να επισημαίνουν, για
κάθε επιλογή τιμής του ενός αγνώστου, την ύπαρξη λύσης για τον άλλο
άγνωστο, καθώς και την περιοχή στην οποία αυτή ανήκει.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές με τη λύση
των προβλημάτων που προτείνονται. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να επιστήσει
την προσοχή τους στη διαδικασία πληκτρολόγησης των παραστάσεων στα δύο
μέλη της ανίσωσης του λογισμικού, καθώς και στον ορισμό των άκρων και του
βήματος μεταβολής. Ακόμα, μπορεί να τους ζητήσει τη συμπλήρωση ενός
πίνακα με τους δύο αγνώστους, προκειμένου να γίνει περισσότερο κατανοητή η
απειρία που ισχύει για τα ζεύγη των λύσεων.
Σελίδα 186
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να προσδιορίζουν πολλά ζεύγη τα οποία επαληθεύουν
την εξίσωση, όπως (7, -3), (1, 1), (-2, 3) κ.ο.κ.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Μπορείτε να βρείτε πέντε λύσεις για την εξίσωση 2χ-3ψ=4;
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με την αναπαράσταση των λύσεων της
γραμμικής εξίσωσης δύο αγνώστων.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν στο λογισμικό «Γράφημα». Λύνουν
στο χαρτί την εξίσωση ως προς ψ και στο γράφημα εμφανίζουν τη γραφική
παράσταση της παράστασης του δεύτερου μέλους. Στη συνέχεια μετακινούν το
δείκτη του ποντικιού τους κατά μήκος του άξονα χχ΄ και παρατηρούν την
αντίστοιχη τιμή του ψ για κάθε θέση του δείκτη. Έτσι κατανοούν ότι όλα τα
σημεία της γραφικής παράστασης αναπαριστούν ζεύγη λύσεων. Επιπλέον, με τη
βοήθεια του λογισμικού «Γραφική επεξεργασία εξίσωσης – ανίσωσης»,
διαπιστώνουν ότι για κάθε τιμή του ψ, για παράδειγμα, υπάρχει μόνο μία τιμή
για τον άγνωστο χ, γεγονός που συνεπάγεται ότι καθένα από τα σημεία που δεν
ανήκουν στο γράφημα δεν επαληθεύουν την εξίσωση.
Σελίδα 187
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές με τη λύση
των προβλημάτων που προτείνονται. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να επιστήσει
την προσοχή τους στη διαδικασία πληκτρολόγησης των παραστάσεων στα δύο
μέλη της ανίσωσης του λογισμικού, καθώς και στον ορισμό των άκρων και του
βήματος μεταβολής. Ακόμα, μπορεί να τους ζητήσει τη συμπλήρωση ενός
πίνακα με τους δύο αγνώστους, προκειμένου να γίνει περισσότερο κατανοητή η
απειρία των ζευγών λύσεων.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να προσδιορίσουν πολλά ζεύγη τα οποία επαληθεύουν
την εξίσωση, όπως (7, -3), (1, 1), (-2, 3) κ.ο.κ.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Μπορείτε να εμφανίσετε όλες τις λύσεις της εξίσωσης 2χ-3ψ=4;
Μπορείτε να βρείτε τις κοινές λύσεις των εξισώσεων 2χ+3ψ=5 και χ-2ψ=-1;
Σελίδα 188
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με την αναπαράσταση των κοινών λύσεων δύο
γραμμικών εξισώσεων δύο αγνώστων.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν στα λογισμικά «Αριθμητική
επεξεργασία εξίσωσης – ανίσωσης» και «Γράφημα». Εμφανίζουν τις δύο
εξισώσεις στο λογισμικό και επιλέγοντας μία τιμή για τον άγνωστο ψ,
αναζητούν την κατάλληλη τιμή για τον άγνωστο χ. Σε αυτό μπορεί τους
βοηθήσει η εντολή «Στείλε στο γράφημα». Εκεί θα εμφανιστούν οι γραφικές
παραστάσεις των τεσσάρων μελών και οι μαθητές θα πρέπει να βρουν αν
υπάρχουν κοινές λύσεις.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές με τη λύση
των προβλημάτων που προτείνονται. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να επιστήσει
την προσοχή τους στη διαδικασία πληκτρολόγησης των παραστάσεων στα δύο
μέλη των εξισώσεων του λογισμικού, καθώς και στον ορισμό των άκρων και
του βήματος μεταβολής. Ακόμα, θα πρέπει να τους καθοδηγήσει να
κατανοήσουν τις αναπαραστάσεις των τεσσάρων μελών των εξισώσεων στο
γράφημα και να αναζητήσουν εκεί την ύπαρξη των κοινών λύσεων.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν στο γράφημα την ύπαρξη των
γραφικών παραστάσεων των συναρτήσεων των τεσσάρων μελών για μια
συγκεκριμένη τιμή του ψ. Για παράδειγμα, για ψ=-3, θα έχουν τις γραφικές
παραστάσεις των συναρτήσεων 2χ-9, χ+6, 5 και -1. Αυτό που αναμένεται οι
Σελίδα 189
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
μαθητές να αναζητήσουν είναι μια τιμή στο χ που να επαληθεύει τις δύο
εξισώσεις για ψ=-3, ή μια τιμή της 2χ-9 να είναι 5 και ταυτόχρονα της χ+6 να
είναι -1. Αυτό στο γράφημα θα συμβεί όταν υπάρχει μια συγκεκριμένη θέση
του δείκτη του ποντικιού στην οποία θα ταυτίζονται οι δείκτες των τιμών των
2χ-9 και 5 και ταυτόχρονα θα ταυτίζονται και οι δείκτες των τιμών των χ+6 και
-1 (πρώτη εικόνα).
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Μπορείτε να εμφανίσετε τις κοινές λύσεις των εξισώσεων 2χ-3ψ=4 και
χ+ψ=1;
Μπορείτε να βρείτε τις κοινές λύσεις των εξισώσεων 3χ-ψ=2 και χ+4ψ=5;
Σελίδα 190
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με την αναπαράσταση των κοινών λύσεων δύο
γραμμικών εξισώσεων δύο αγνώστων.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν στα λογισμικά «Αριθμητική
επεξεργασία εξίσωσης – ανίσωσης» και «Γράφημα». Λύνουν τις δύο εξισώσεις
ως προς ψ και τις εμφανίζουν στο λογισμικό. Επιλέγουν μια τιμή για τον
άγνωστο ψ και αναζητούν την κατάλληλη τιμή για τον άγνωστο χ. Σε αυτό
μπορεί να τους βοηθήσει η εντολή «Στείλε στο γράφημα». Εκεί θα εμφανιστούν
οι γραφικές παραστάσεις των τεσσάρων μελών, εκ των οποίων οι δύο θα
ταυτίζονται, και οι μαθητές θα πρέπει να βρουν αν υπάρχουν κοινές λύσεις.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές με τη λύση
των προβλημάτων που προτείνονται. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να επιστήσει
την προσοχή τους στη διαδικασία πληκτρολόγησης των παραστάσεων στα δύο
μέλη των εξισώσεων του λογισμικού, καθώς και στον ορισμό των άκρων και
του βήματος μεταβολής. Ακόμα θα πρέπει να τους καθοδηγήσει να
κατανοήσουν τις αναπαραστάσεις των τεσσάρων μελών των εξισώσεων στο
γράφημα και να αναζητήσουν εκεί την ύπαρξη των κοινών λύσεων.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν στο γράφημα την ύπαρξη των
γραφικών παραστάσεων των συναρτήσεων των τριών μελών για τη
συγκεκριμένη τιμή του ψ. Για παράδειγμα, για ψ=-3, θα έχουν τις γραφικές
παραστάσεις των συναρτήσεων 3χ-2, (5-χ)/4 και -3. Αυτό που αναμένεται να
συμβεί είναι το εξής: Οι μαθητές θα διαπιστώσουν ότι αν οι τρεις γραφικές
Σελίδα 191
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Μπορείτε να εμφανίσετε τις κοινές λύσεις των εξισώσεων 2χ-ψ=5 και
3χ+2ψ=11;
Μπορείτε να βρείτε τις κοινές λύσεις των εξισώσεων 3χ-ψ=2 και χ+4ψ=5, χωρίς
να εμπλέξετε τον άγνωστο ψ στη διαδικασία;
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με την αναπαράσταση των κοινών λύσεων δύο
γραμμικών εξισώσεων δύο αγνώστων.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν στα λογισμικά «Αριθμητική
επεξεργασία εξίσωσης – ανίσωσης» και «Γράφημα». Λύνουν τις δύο εξισώσεις
ως προς ψ και τις εμφανίζουν στο λογισμικό. Επιλέγουν το αριστερό πλαίσιο
της πρώτης σχέσης και πληκτρολογούν το δεύτερο μέλος της πρώτης εξίσωσης:
3χ-2. Στο δεύτερο πλαίσιο της πρώτης σχέσης πληκτρολογούν το δεύτερο μέλος
της δεύτερης εξίσωσης: (5-χ)/4. Κινούν το μεταβολέα και αναζητούν την τιμή
Σελίδα 192
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
του μεταβολέα χ που κάνει και τα δύο πλαίσια κίτρινα. Σε αυτό μπορεί να τους
βοηθήσει η εντολή «Στείλε στο γράφημα». Εκεί θα εμφανιστούν οι γραφικές
παραστάσεις των δύο μελών και οι μαθητές θα πρέπει να βρουν αν υπάρχουν
κοινές λύσεις.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές με τη λύση
των προβλημάτων που προτείνονται. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να επιστήσει
την προσοχή τους στη διαδικασία πληκτρολόγησης των παραστάσεων στα δύο
μέλη των εξισώσεων του λογισμικού, καθώς και στον ορισμό των άκρων και
του βήματος μεταβολής. Ακόμα θα πρέπει να τους καθοδηγήσει να
κατανοήσουν τις αναπαραστάσεις των δύο μελών των εξισώσεων στο γράφημα
και να αναζητήσουν εκεί την ύπαρξη των κοινών λύσεων.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν στο «Γράφημα» την ύπαρξη κοινού ή
όχι σημείου των γραφικών παραστάσεων των συναρτήσεων των δύο μελών.
Αυτό που αναμένεται να συμβεί είναι το εξής: Οι μαθητές θα διαπιστώσουν ότι
η κοινή λύση του συστήματος, στην περίπτωση που λύσουν ως προς ψ τις δύο
εξισώσεις και βρουν τις γραφικές τους παραστάσεις, είναι το κοινό τους σημείο.
Αυτό στο γράφημα θα συμβεί, όταν η τιμή του χ είναι 1.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Μπορείτε να εμφανίσετε τις κοινές λύσεις των εξισώσεων 2χ-ψ=5 και
3χ+2ψ=11;
Σελίδα 193
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Μπορείτε να βρείτε τις κοινές λύσεις των εξισώσεων 3χ-2ψ=5 και 6χ-4ψ=10;
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με την αναπαράσταση των κοινών λύσεων δύο
γραμμικών εξισώσεων δύο αγνώστων.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν στα λογισμικά «Αριθμητική
επεξεργασία εξίσωσης – ανίσωσης» και «Γράφημα». Λύνουν τις δύο εξισώσεις
ως προς ψ και τις εμφανίζουν στο λογισμικό. Επιλέγουν το αριστερό πλαίσιο
της πρώτης σχέσης και πληκτρολογούν το δεύτερο μέλος της πρώτης εξίσωσης:
(3χ-5)/2. Στο δεύτερο πλαίσιο της πρώτης σχέσης πληκτρολογούν το δεύτερο
μέλος της δεύτερης εξίσωσης: (6χ-10)/4. Κινούν το μεταβολέα και αναζητούν
την τιμή του μεταβολέα χ που κάνει και τα δύο πλαίσια κίτρινα. Σε αυτό μπορεί
να τους βοηθήσει η εντολή «Στείλε στο γράφημα». Εκεί θα εμφανιστούν οι
γραφικές παραστάσεις των δύο μελών και οι μαθητές θα πρέπει να βρουν αν
υπάρχουν κοινές λύσεις.
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές με τη λύση
των προβλημάτων που προτείνονται. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να επιστήσει
Σελίδα 194
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
την προσοχή τους στη διαδικασία πληκτρολόγησης των παραστάσεων στα δύο
μέλη των εξισώσεων του λογισμικού, καθώς και στον ορισμό των άκρων και
του βήματος μεταβολής. Ακόμα θα πρέπει να τους καθοδηγήσει να
κατανοήσουν τις αναπαραστάσεις των δύο μελών των εξισώσεων στο γράφημα
και να αναζητήσουν εκεί την ύπαρξη των κοινών λύσεων.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν: στο «Αριθμητική επεξεργασία
εξίσωσης – ανίσωσης» ότι τα δύο πλαίσια έχουν πάντοτε κίτρινο χρώμα και στο
«Γράφημα» την ύπαρξη μιας γραφικής παράστασης, αν και υπάρχουν δύο
εξισώσεις. Έτσι θα καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι το σύστημα έχει άπειρες
λύσεις. Στην περίπτωση που θα λύσουν τις δύο εξισώσεις ως προς ψ και βρουν
τις γραφικές τους παραστάσεις, αυτό θα είναι το κοινό σημείο τους. Αυτό στο
γράφημα θα συμβεί, όταν η τιμή του χ είναι 1.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Μπορείτε να εμφανίσετε τις κοινές λύσεις των εξισώσεων χ+ψ=3 και
3χ+3ψ=9;
Μπορείτε να βρείτε τις κοινές λύσεις των εξισώσεων 3χ-2ψ=5 και 6χ-4ψ=8;
Σχόλια:
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να βοηθήσει τους μαθητές να
αποκτήσουν εμπειρίες σχετικά με την αναπαράσταση των κοινών λύσεων δύο
γραμμικών εξισώσεων δύο αγνώστων.
Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν στα λογισμικά «Αριθμητική
επεξεργασία εξίσωσης – ανίσωσης» και «Γράφημα». Λύνουν τις δύο εξισώσεις
ως προς ψ και τις εμφανίζουν στο λογισμικό. Επιλέγουν το αριστερό πλαίσιο
της πρώτης σχέσης και πληκτρολογούν το δεύτερο μέλος της πρώτης εξίσωσης:
(3χ-5)/2. Στο δεύτερο πλαίσιο της πρώτης σχέσης πληκτρολογούν το δεύτερο
μέλος της δεύτερης εξίσωσης, (6χ-8)/4. Κινούν το μεταβολέα και αναζητούν
την τιμή του μεταβολέα χ που κάνει και τα δύο πλαίσια κίτρινα. Σε αυτό μπορεί
να τους βοηθήσει η εντολή «Στείλε στο γράφημα». Εκεί θα εμφανιστούν οι
γραφικές παραστάσεις των δύο μελών και οι μαθητές θα πρέπει να βρουν αν
υπάρχουν κοινές λύσεις.
Σελίδα 195
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν το προτεινόμενο λογισμικό για να κάνουν δοκιμές με τη λύση
των προβλημάτων που προτείνονται. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να επιστήσει
την προσοχή τους στη διαδικασία πληκτρολόγησης των παραστάσεων στα δύο
μέλη των εξισώσεων του λογισμικού, καθώς και στον ορισμό των άκρων
μεταβολής και του βήματος μεταβολής. Ακόμα θα πρέπει να τους καθοδηγήσει
να κατανοήσουν τις αναπαραστάσεις των δύο μελών των εξισώσεων στο
γράφημα και να αναζητήσουν εκεί την ύπαρξη των κοινών λύσεων.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν: στο «Αριθμητική επεξεργασία
εξίσωσης – ανίσωσης» ότι τα δύο πλαίσια δεν αποκτούν ποτέ κίτρινο χρώμα και
στο «Γράφημα» την ύπαρξη δύο γραφικών παραστάσεων που είναι ευθείες
παράλληλες. Έτσι, οι μαθητές θα διαπιστώσουν ότι το σύστημα δεν έχει λύσεις.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Μπορείτε να εμφανίσετε τις κοινές λύσεις των εξισώσεων χ-2ψ=3 και 3χ-
6ψ=5;
Η ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ψ=αχ2
• ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1: Ο φωτογράφος
Σελίδα 196
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σχόλια:
Σελίδα 197
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν τα προτεινόμενα λογισμικά για να κάνουν δοκιμές με τη λύση
των προβλημάτων που προτείνονται.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν ότι στο «Γράφημα» η μορφή της
γραφικής παράστασης των σημείων δεν είναι ευθεία, αλλά έχει το σχήμα της
παραβολής,
Σχόλια:
Σελίδα 198
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν τα προτεινόμενα λογισμικά για να κάνουν δοκιμές με τον
εμπλουτισμό των μέσων έκφρασης της τετραγωνικής μεταβολής.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν ότι στο «Γράφημα» η μορφή της
γραφικής παράστασης των σημείων δεν είναι ευθεία, αλλά έχει το σχήμα της
παραβολής,
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Μπορείτε να εκφράσετε και με τους τρεις τρόπους πώς μεταβάλλεται το
εμβαδό μιας κυκλικής πίτσας σε σχέση με το μήκος της ακτίνας της;
•
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 3: Η συνάρτηση ψ=αχ2
Σχόλια:
Σελίδα 199
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν τα προτεινόμενα λογισμικά για να κάνουν δοκιμές με τον
εμπλουτισμό των μέσων έκφρασης της τετραγωνικής μεταβολής.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν ότι στο «Γράφημα» η μορφή της
γραφικής παράστασης των συναρτήσεων ψ=αχ2 εξαρτάται από την τιμή του α.
Αναμένεται να εκφράσουν:
(1) Την ιδιότητα ότι όλες οι παραστάσεις έχουν κορυφή το σημείο (0,0),
είτε ως μέγιστη είτε ως ελάχιστη τιμή.
(2) Την ιδιότητα ότι όσο μικρότερη τιμή έχει ο α, τόσο ποιο ανοικτή είναι η
καμπύλη.
(3) Το γεγονός ότι όταν ο α έχει θετικές τιμές, τότε η γραφική παράσταση
εμφανίζεται πάνω από τον άξονα χχ΄, και όταν έχει αρνητικές τιμές, τότε
εμφανίζεται κάτω από τον άξονα χχ΄.
(4) Για γεγονός ότι για δύο αντίθετες τιμές του α, οι γραφικές παραστάσεις
είναι συμμετρικές ως προς τον άξονα χχ΄.
•
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 4: Παραβολικά σκαλιά
Σελίδα 200
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Αυτό σημαίνει ότι τα σημεία αλλαγής των επιπέδων των σκαλιών θα ανήκουν
στην παραβολή ψ=χ2.
• Μπορείτε στο λογισμικό «Γραφική επεξεργασία» να σχεδιάσετε τη
σκάλα;
• Σε τι διαφέρει αυτή η παραβολική σκάλα από τη σκάλα που
κατασκευάζεται σύμφωνα με την ευθεία ψ=χ;
Σχόλια:
Σελίδα 201
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν τα προτεινόμενα λογισμικά για να κάνουν δοκιμές με τον
προσδιορισμό των σημείων του γραφήματος.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν τα σκαλιά της παραβολικής σκάλας
δεν έχουν σταθερό ύψος, αν και το πλάτος τους είναι σταθερό με μήκος 1.
Αντίθετα, αυτό ισχύει στην περίπτωση που τα σημεία αλλαγής των επιπέδων
των σκαλιών ανήκουν σε μια ευθεία.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Μπορείτε να κατασκευάσετε στο «Γράφημα» σκαλιά που τα σημεία
αλλαγής να ανήκουν στην ψ=-χ2.
Σχόλια:
Σελίδα 202
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτικές οδηγίες:
Οι μαθητές θα πρέπει να εργάζονται σε μικρές ομάδες και να ενθαρρύνονται να
χρησιμοποιούν τα προτεινόμενα λογισμικά για να πληκτρολογούν σωστά τις
εξισώσεις των συναρτήσεων.
Πιθανές απαντήσεις:
Οι μαθητές αναμένεται να διαπιστώσουν ότι στο «Γράφημα»:
(1) Οι γραφικές παραστάσεις των ψ=χ2 και ψ=χ2+3 έχουν το ίδιο σχήμα,
όμως η δεύτερη είναι μετατοπισμένη παράλληλα προς την κατεύθυνση
του άξονα ψψ΄ και έχει ελάχιστο το σημείο (0,3).
(2) Οι γραφικές παραστάσεις των ψ=χ2 και ψ=(χ-1)2 έχουν το ίδιο σχήμα,
όμως η δεύτερη είναι μετατοπισμένη παράλληλα προς την κατεύθυνση
του άξονα χχ΄ και έχει ελάχιστο το σημείο (1,0).
(3) Οι γραφικές παραστάσεις των ψ=χ2 και ψ=(χ-1)2+3 έχουν το ίδιο σχήμα,
όμως η δεύτερη είναι μετατοπισμένη παράλληλα προς τους δύο άξονες
και έχει ελάχιστο το σημείο (3,1).
(4) Για δύο αντίθετες τιμές του α, οι γραφικές παραστάσεις είναι
συμμετρικές ως προς τον άξονα χχ΄.
Επεκτάσεις:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει και άλλα παρόμοια θέματα, όπως:
• Μπορείτε να περιγράψετε σε τι διαφέρουν οι γραφικές παραστάσεις των
συναρτήσεων ψ=-3χ2 και ψ=-3(χ+1)2-2;
Σελίδα 203
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Βασική ιδέα
Η διαίρεση ενός τμήματος σε ίσα μέρη είναι μία δραστηριότητα με την οποία οι
μαθητές θα εφαρμόσουν το Θεώρημα του Θαλή ως εργαλείο γεωμετρικών
κατασκευών.
Το να χωρίσουμε ένα ευθύγραμμο τμήμα σε δύο, τέσσερα, οκτώ κ.λπ. ίσα μέρη
με κανόνα και διαβήτη είναι μία διαδικασία που μπορεί να υλοποιηθεί με τη
βοήθεια διαδοχικών μεσοκαθέτων. Όταν όμως μας ζητούν να διαιρέσουμε ένα
τμήμα σε τρία, πέντε, επτά κ.λπ. ίσα μέρη, τότε θα πρέπει να αναζητήσουμε
άλλες μεθόδους σε άλλες μαθηματικές περιοχές. Το Θεώρημα του Θαλή είναι η
πλέον κατάλληλη μαθηματική περιοχή για τη διαίρεση ενός τμήματος σε ίσα
μέρη με τη βοήθεια του κανόνα και του διαβήτη.
Το πρόβλημα που καλούνται οι μαθητές να λύσουν έχει ως εξής:
Πώς χωρίζουμε ένα ευθύγραμμο τμήμα σε τρία ίσα μέρη με κανόνα και διαβήτη;
Α) Κατασκευάζω
Β) Δικαιολογώ
Σελίδα 204
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Γ) Γενικεύω
Μετρήστε τα μήκη των τριών τμημάτων πάνω στο ΟΚ και σημειώστε τις
μετρήσεις αυτές. Μεταβάλετε τη θέση της ημιευθείας και την ακτίνα του αρχικού
κύκλου και επαναλάβετε την κατασκευή.
3) Τι μεταβάλλεται και τι παραμένει σταθερό;
Δ) Επεκτείνω
Διδακτική πρόταση:
Οι μαθητές θα εμπλακούν σε δραστηριότητες οι οποίες διακρίνονται ανάλογα
με το είδος της δράσης την οποία υλοποιούν.
• Το πρώτο είδος δράσεων θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως κατασκευές
με τη βοήθεια των υπολογιστικών εργαλείων που διαθέτουν. Στην ουσία
οι μαθητές θα χρησιμοποιήσουν το διαβήτη και τον κανόνα του
λογισμικού.
Σελίδα 205
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Βασική ιδέα
Όταν μία ευθεία κινείται παράλληλα προς τη βάση ΒΓ ενός τριγώνου, τότε τη
στιγμή που περνά από μέσον της ΑΒ περνά και από το μέσον της ΑΓ. Το
γεγονός αυτό μπορεί να δοθεί στους μαθητές προς διερεύνηση, με στόχο να
φτάσουν στην απόδειξη της αντίστοιχης πρότασης που αφορά στα μέσα δύο
πλευρών τριγώνου.
Η δραστηριότητα που ακολουθεί έχει σχεδιαστεί για να οδηγήσει τους μαθητές
από την απλή εικασία στην απόδειξη και στην εφαρμογή μιας πρότασης της
γεωμετρίας.
Όταν σε ένα τρίγωνο ΑΒΓ φέρουμε μία παράλληλη από το μέσον της μιας
πλευράς προς μία άλλη, τότε αυτή θα δείχνει ότι περνά από το μέσον της τρίτης
πλευράς. Θα ερευνήσουμε αν αυτό ισχύει και θα βρούμε τη σχέση που συνδέει το
μήκος του τμήματος με την τρίτη πλευρά.
1. Κατασκευάστε ένα τρίγωνο ΑΒΓ και ένα σημείο Μ πάνω στην πλευρά του
ΑΒ. Φέρτε μία παράλληλη από το Μ προς τη ΒΓ η οποία να κόβει την ΑΓ
στο Λ.
2. Μετρήστε τα τμήματα. Μεταβάλετε τη θέση του Μ. Ποια είναι η θέση του
Λ, όταν το Μ είναι το μέσον του ΑΒ;
1. Φέρτε μία παράλληλη από το Γ προς την ΑΒ η οποία να κόβει την αρχική
παράλληλη στο Ν. Μετρήστε το τμήμα ΓΝ. Τι παρατηρείτε;
Σελίδα 206
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Λ Ν
2. Εξηγήστε με βάση το σχήμα γιατί όταν το Μ βρίσκεται στο μέσον του ΑΒ,
το Λ βρίσκεται στο μέσον του ΑΓ.
Γ) Εφαρμόζω
1. Κατασκευάστε ένα σημείο Σ πάνω στη ΒΓ. Το τμήμα ΑΣ θα τέμνει την
πρώτη παράλληλη στο Ρ. Μετρήστε τα τμήματα ΑΡ και ΡΣ. Τι
παρατηρείτε;
Διδακτική πρόταση
Η δραστηριότητα μπορεί να διακριθεί σε τρεις επιμέρους φάσεις.
• Κατά τη φάση της ανακάλυψης οι μαθητές θα στηριχτούν κυρίως στις
μετρήσεις, προκειμένου να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι μόνο αν η
παράλληλη περάσει από το μέσον του ΑΒ, θα περάσει και από το μέσον
του ΑΓ. Αυτό αποτελεί μια εικασία και ο διδάσκων επισημαίνει ότι θα
πρέπει να το αποδείξουν γενικώς, οπότε η δραστηριότητα περνά τη
δεύτερη φάση.
Σελίδα 207
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Βασική ιδέα
Όταν δύο τρίγωνα είναι όμοια, τότε ο λόγος των πλευρών τους είναι σταθερός.
Η σταθερότητα, όμως, του λόγου παραπέμπει σε γραμμική συνάρτηση, δηλαδή
αν τα τρίγωνα μεταβάλλονται, ενώ παραμένουν όμοια, τότε η σχέση μεταξύ των
πλευρών τους είναι γραμμική.
Στην παρακάτω δραστηριότητα οι μαθητές θα διερευνήσουν τη σχέση των
πλευρών δύο ομοίων τριγώνων με τη βοήθεια της γραφικής παράστασης των
μέτρων των πλευρών των δύο τριγώνων. Η δραστηριότητα διακρίνεται σε δύο
φάσεις, την κατασκευή και τη διερεύνηση. Στόχος της πρώτης φάσης είναι να
εντοπίσουν οι μαθητές τη γεωμετρική δομή της κατασκευής και της σχέσης που
συνδέει δύο τρίγωνα με πλευρές παράλληλες. Στη δεύτερη φάση στόχος είναι
να εντοπίσουν οι μαθητές τη συναρτησιακή συσχέτιση των γεωμετρικών
μεγεθών, αφού κάνουν χρήση γραφικής παράστασης και πίνακα τιμών.
Α) Κατασκευάζω
• Κατασκευάστε μία ευθεία και ένα σημείο εκτός αυτής.
• Φέρτε μία κάθετη από το σημείο πάνω στην ευθεία και κατασκευάστε το
σημείο τομής Α.
• Κατασκευάστε ένα ελεύθερο σημείο Β πάνω στη μία ευθεία και ένα
ελεύθερο σημείο Γ πάνω στην άλλη. Αποκρύψτε τις ευθείες και
κατασκευάστε το τρίγωνο ΑΒΓ.
• Κατασκευάστε ένα ελεύθερο σημείο Α΄ και από αυτό φέρτε παράλληλες
προς τις δύο κάθετες πλευρές του τριγώνου.
• Πάνω σε μία από αυτές κατασκευάστε ένα ελεύθερο σημείο Γ΄ και από
αυτό φέρτε παράλληλη προς την υποτείνουσα του ορθογωνίου τριγώνου.
• Σημειώστε το σημείο τομής Β΄ της παράλληλης αυτής με την άλλη κάθετη
και αποκρύψτε τις ευθείες. Ενώστε τα σημεία με ευθύγραμμα τμήματα.
• Μετρήστε τις πλευρές του ενός και τις πλευρές του άλλου.
Σελίδα 208
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
4) Επιλέξτε τώρα δύο άλλες μετρήσεις, π.χ. ΒΓ και ´ô, και επαναλάβετε τη
διαδικασία. Τι παρατηρείτε;
Διδακτική πρόταση
• Ο διδάσκων υλοποιεί την κατασκευή πριν από τη δραστηριότητα, ώστε να
εξοικειωθεί με τη δομή και τη λειτουργία της. Αν το κρίνει σκόπιμο, όπως
και για λόγους εξοικονόμησης χρόνου, μπορεί να δώσει έτοιμη στους
μαθητές την κατασκευή. Στην περίπτωση αυτή θα ήταν χρήσιμο να
ζητήσει από τους μαθητές να αποκαλύψουν τις ευθείες που έχουν υποστεί
απόκρυψη, ώστε να παρατηρήσουν τη δομή της κατασκευής και ιδιαίτερα
την παραλληλία των πλευρών των δύο τριγώνων.
• Οι μαθητές σύρουν την κορυφή Β και παρατηρούν τον τρόπο με τον οποίο
μεταβάλλεται το τρίγωνο Α΄Β΄Γ΄. Η μεταβολή αυτή θα αποτελέσει
αντικείμενο διαπραγμάτευσης με στόχο να σημειωθεί από τους μαθητές
ότι πρόκειται για μεγέθυνση ή σμίκρυνση του ΑΒΓ. Επιπλέον θα
επισημανθεί ότι τα δύο τρίγωνα έχουν ίσες γωνίες.
Σελίδα 209
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Βασική ιδέα
Στη δραστηριότητα αυτή οι μαθητές θα κατασκευάσουν όμοια πολύγωνα, τα
οποία θα έχουν ως κορυφές τα σημεία ενός πλέγματος, και στη συνέχεια θα
υπολογίσουν και θα συγκρίνουν το εμβαδόν τους.
Το πλέγμα αποτελεί ένα διδακτικό εργαλείο για πλήθος εννοιών που
συναντώνται στο γυμνάσιο, μεταξύ δε αυτών και για τη μέτρηση εμβαδών
επίπεδων σχημάτων. Βασική του αρχή είναι ο περιορισμός που τίθεται για τα
επίπεδα σχήματα να έχουν τις κορυφές τους πάνω στα σημεία που δημιουργεί
το πλέγμα. Με τον τρόπο αυτό οι μαθητές μπορούν να υπολογίσουν το εμβαδόν
οποιουδήποτε πολυγώνου με τη βοήθεια ορθογώνιων τριγώνων και μονάδα
μέτρησης την απόσταση δύο σημείων που βρίσκονται στην ίδια κατακόρυφη ή
οριζόντια ευθεία.
Η κατασκευή όμοιων σχημάτων στο πλέγμα αναδεικνύει την αναλογία των
πλευρών των όμοιων σχημάτων και επιτρέπει τη σύγκριση των εμβαδών τους.
Σελίδα 210
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Α) Κατασκευάζω
Διδακτική πρόταση:
Ο διδάσκων υλοποιεί την κατασκευή πριν από τη δραστηριότητα, ώστε να
εξοικειωθεί με τη δομή και τη λειτουργία της.
• Στην πρώτη ερώτηση οι μαθητές θα πρέπει να μετρήσουν τα σημεία που
περιέχει κάθε πλευρά των τριγώνων, ώστε να καθορίσουν το μέτρο τους.
Μία άλλη επιλογή είναι να μετρήσουν τις πλευρές με τη δυνατότητα που
παρέχει το λογισμικό.
Σελίδα 211
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΑ
Σελίδα 212
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Αν, τώρα, κινούνται και με την ίδια ταχύτητα, τότε θα βρεθούν στο σημείο
τομής την ίδια χρονική στιγμή, δηλαδή στη μεσοκάθετο δεν θα συναντηθούν
μόνο οι πορείες τους, αλλά και τα ίδια τα κινητά.
Στην περίπτωση αυτή η γωνία κίνησης του Β, όταν είναι σταθερή η γωνία
κίνησης του Α, μπορεί να υπολογιστεί τριγωνομετρικά. Ο υπολογισμός των
αποστάσεων που θα διανύσει κάθε κινητό μέχρι το σημείο όπου τέμνονται τα
ίχνη μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσα από το θεώρημα των ημιτόνων, ιδιαίτερα
στην περίπτωση που το σημείο αυτό δεν βρίσκεται πάνω στην κατακόρυφη.
Α) Κατασκευάζω
• Εμφανίστε στο χώρο των διανυσμάτων δύο αντικείμενα με ένα διάνυσμα
το καθένα.
• Τοποθετήστε το ένα αντικείμενο στο σημείο (-200, 0), ας το ονομάσουμε
Α, και το άλλο στο σημείο (200, 0), ας το ονομάσουμε Β.
• Ρυθμίστε τα μέτρα ώστε να είναι ίσα και τις γωνίες ώστε να είναι
παραπληρωματικές. Προτιμήστε την τιμή των 450 για την οξεία γωνία.
Σελίδα 213
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Διδακτική πρόταση
Σελίδα 214
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Σελίδα 215
Μαθηματική Επεξεργασία Δεδομένων Βιβλίο Καθηγητή
Κατασκευές
• Στο χώρο των διανυσμάτων εμφανίστε δύο αντικείμενα με ένα διάνυσμα
το καθένα.
• Ρυθμίστε τα μέτρα ώστε να είναι ίσα και τις γωνίες ώστε να είναι
παραπληρωματικές. Προτιμήσετε την τιμή των 45ο για την οξεία γωνία.
Σελίδα 216