‫ڦودنو‬

‫عربي فودنج هندي‬

‫فارسي فلفل مون‬
‫بنگالي‪:‬پودينه‬
‫گجراتي اردو پودينه‬
‫انگريزي‪Peper mint :‬‬
‫لطيني‪Mentha Arveniasis :‬‬
‫خاندان‪Labiatae :‬‬
‫سڃاڻپ‬
‫هي عام ڦودنو آهي جيڪو ب ڪر ۾ اسههتعمال ٿينههدو آهههي هههن‬
‫جي باقائدي پوک ٿيندي آهي‪.‬بڪر مارڪيٽ ۾ عام جههام ملههي‬
‫ٿو‪.‬پوري سنڌ ۾ پوکيو وڃي ٿو‪.‬موسم هي گھڻو ڪري مههارچ ۾‬
‫پوکيو وڃي ٿو جولئي کان اڪٽوبر تائين ٻه لوب لڻائي ٿو‪.‬‬
‫مقام پيدائش ‪ :‬سنڌ کان سههواِء چيههن ايشههيايورپ ۾ جههام ٿئي‬
‫ٿو‪.‬‬
‫جز مستعمل‪:‬سبز ۽ سڪل ٻوٽو استعمال ٿئي ٿو‬
‫مقدارو خوراڪ ‪ 3‬کان ‪ 6‬گرام تائين‬
‫مزاج ‪ :‬گرم خشڪ بي درجي ۾‬
‫فائدا‬
‫هي ٻوٽو جيڪڏهن ليپ ڪيو وڃي ته هن جو اثر مخههدر آهههي‬
‫سنڌن جي سور ۽ پيٽ جي سور ۾ مفيد آهههي‪.‬جراثيههم ڪش‬
‫الٽي روڪيندڙ هاضم پيشاب آوربخهار لهينهدڙکنگھ ۽ ڪينسهر‬
‫۾به ٿورو گھڻو فائدو ڪري ٿو‪.‬ڳڍڙين اکين جو اٿهڻ بدهضههمي‬
‫ڀرتي ڪن جههو سههور الٽههي انفلههوائنزا ‪،‬سههائي حلههق جههو ورم‬
‫معدي جي ڪينسههر دم ۾ بههه مفيههد آهههي گههردي ۽ جگرتلههي ۽‬
‫ڳوڙهين۾ ڪارائتي آهي‪.‬‬
‫جديد معلومات‬
‫ڦودنو ڪافي طبيب استعمال ڪندا اچن حڪيم اجمل خههان ۽‬
‫سندس خاندان گھڻو ڪري ‪ 9،‬گرام تازو ڦودنو‪،‬يههاگھوٽي ‪30‬‬
‫ملي لٽر رس الرجي ۾ کارائينهدا هئا‪.‬ههت الرجهي مهان مهراد‬
‫منهنجهي خيهال م ڇپهاڪي ۾ ڦهودني کهان بههتر ڪابه دوا نهه‬
‫ش‬
‫آهي‪.‬ڦودني جههي انهيَءخاصههيت کههي مههدنظر رکنههدي قههر ِ‬
‫دواخههاني وارن الههر جي ڪس دوا ايجههاد ڪئي آ ڪي جي ڪا‬
‫انتهائي مؤثر آهي‪.‬‬
 ‫ڪيمائي جزا‬
‫هن مان تيل ڪڍيو وڃي ٿو‪.‬جنهن کههي ڄمههائڻ سههان مينٿههول‬
‫يعنههي سههت ڦودنههو ڌار ٿههي وڃههي ٿههو‪.‬تيههل ۾ ميٿههائل ايسههي‬
‫ٽيٽ‪،‬مينٿون معمولي مقدار پائيپريٽو جو هوندو آهي‪.‬هن جههي‬
‫تيههل ۾ سههت ڦودنههو ‪44.8‬ميٿههائل ايسههي ٽيههٽ ‪24.4‬مينٿههون‬
‫‪34.6‬هائيڊرو ڪاربان ‪ 6.2‬هوندو اٿس‪.‬‬
‫مفرد علج‬
‫جلدي نفث الد م‬
‫چمڙي مان رت وهندڙ هجههي ۽ بنههد نههه ٿئي تههه ڦودنههو پيهههي‬
‫سرڪو ملئي‪،‬ليپ ڪرڻ سان رت بيهي رهي ٿو‬
‫طرفو يعني اک ۾ رت ڄمي پوڻ‪. ،‬ڦودني جههو پههاڻي اک ۾ ٻههه‬
‫ٽي دفعا وجھڻ سان طرفو ختم ٿي وڃي ٿو‪.‬‬
‫خفقان ۽ هڏ ڪوئي‬
‫دل جي ڌڙڪي ۽ هڏ ڪوئي ۾ ٻه ٽي پن کائڻ سههان فههائدو ٿههي‬
‫وڃي ٿو‬
‫مجربات ڪڏهن ڪڏهن ايئن ٿيندو آهي جو ٽنگن جون نسههون‬
‫ڦنڊي پونديون آهن يهها ايئن ک ڻي چئجههي تههه سههڄي پونههديون‬
‫آهن اهڙيَء صورت ۾ ‪ 10‬گههرام ڦودنههو صههبح وشههام ‪ 6‬مهينهها‬
‫ڪاڙهي پيارڻ سان فائدو ٿي وڃي ٿو‬

‫مرڪبات‬
‫عرق ڦودنو مرڪب‪،‬حب نعناع ‪،‬جوارش پودينه‪ ،‬حههب پههودينه‬
‫الرجيڪس قرشي‬

‫ڦودنو جبلي اڇو ڦودنو‬

‫عربي ‪:‬ڦودنج خشڪ‬
‫پنجابي ‪ :‬بابوري‬
‫بلوچي شن شوبي‬
‫پشتو شن شابي‬
‫انگريزي ‪Horse mint. Mentha Borda‬‬
‫لطيني ‪Mentha longifolia‬‬
‫خاندان ‪Libiatae‬‬

‫سڃاڻپ‬
‫هي جھنگلي ڦودنو آهي جنهن کي سنڌي ۾ سفيد يا اڇو‬
‫ڦودنو چيو وڃي ٿو‪.‬جيڪو گھڻو ڪري سرحد کان جام اچي‬
‫‪2‬‬
‫ٿو اهڙيَء طرح بلوچستان ۾ به جام ٿئي ٿوانهيَء ڪري هوگز‬
‫بولر بلوچستان جي جڙي ٻوٽين جي ڪتاب ۾ هن جو ذڪر‬
‫ڪيو آهي‪.‬پنسارين جي دڪان تان عام جام ملي ٿو‪.‬هن جي‬
‫خوشبو ايتري تيز نه آهي‪.‬دوائن ۾ گھڻو ڪري اهوئي‬
‫استعمال ٿيندوآهي‪.‬منهنجي خيال ۾ هاضمي جي دوائن ۾ ٻور‬
‫وارو ڦودنو وڌيڪ بهتر آهي‬
‫موسم هي سانوڻين ۾ ڦٽي ۽ وڌي ويجھي ٿو‬
‫جاِء پيدائش‪ :‬همليا جبل جي لهين م ‪ 12‬سو ميٽر جي‬
‫بلندي کان ‪ 4‬هزار جي بلندي تائين ٿئي ٿو‬
‫جز مستعمل سڄو ٻوٽوپن ۽ ٻج‬
‫مقداروخوراڪ ‪ :‬پن ‪ 7‬گرام ٻج هڪ گرام‬
‫مزاج گرم خشڪ مصلح انجبار حمل واري عورت کي‬
‫لڳيتو کارائڻ سان نقصان ٿي سگھي ٿو‪.‬‬
‫فائدا‪:‬‬
‫پيشاب آور پگھر آڻيندڙ‪،‬انهيَء ڪري دل جي اهڙين تڪليفههن‬
‫جن ۾سوڃ ٿئي ان ۾ مفيد آهي پيٽ جي ڪيڙن جي پيههدائش‬
‫کي روڪي ٿو ساه جي نلي جي سوڃ بک نه ل ڳڻ دسههت ۽‬
‫پيچش ۾ فائدو ڪري ٿوگردي کي طاقت ڏي ٿو هههن جهها ٻههج‬
‫رت صاف ڪرڻ ڇاتي ۽ جگر جههي بيمههارين ۾ اسههتعمال ڪيهها‬
‫وڃن ٿا‪.‬بدن جي گرمائش ۽ هٿن پيرن جي سڙڻ ۾ مفيد آهههي‬
‫ه ڏڪوئي الٽههي ڀرتههي خههارش اکيههن جههي سههوڄ ڏنههدن کههي‬
‫مضبوط ڪري ٿو‪ .‬دماغي بيمارين ۽ ٻوڙاڻ ‪ ،‬گلي جي سههور ۽‬
‫هڏڪوئي جي ابتدائي صههورت ۾ لڳيتههو ڪاڙهي پيههارڻ سههان‬
‫ڪافي حد تائين فائدو ٿي وڃي ٿههو‪.‬الرجههي ۾ هاضههمو خههراب‬
‫هوندو آهي‪.‬هن سههان هاضههمو درسههت ٿههي وڃههي ٿههو ‪.‬جنهههن‬
‫ڪري الرجي ۾ فائدو ٿئي ٿو ‪.‬‬
‫ڪيميائي جز‬
‫ڪشمير مان حاصل ڪيل ڦودني جي پنن مان گلبي هيڊو‬
‫تيل ‪ 1.2‬سيڪڙو تيل نڪري ٿو ڦودني جي خوشبو مان‬
‫امريڪا ۾ تيل جي ڇڪاس ڪئي وئي جنهن مان پائيپريٽون‬
‫آڪسائيڊ ڊائيوس فينول لڌا ويا هي ست ڦودني جي جڳه تي‬
‫ڪنفيڪشنري جي شين ۾ وڌو وڃي ٿو‪.‬‬
‫مفرد علج‬

‫مرڪبات‬

‫‪3‬‬
 ‫ڦودنومشڪ طرامشيح‬
‫عربي بقت الغزال‬
‫فارسي زنگ بلوڏي ڪاه ڪوٽي خاران ‪ :‬ڪوهي پرچنڪ‬
‫انگريزي ‪penny wort filamint :‬‬
‫لطيني ‪Zizyphora‬‬
‫‪Labiatea‬‬ ‫خاندان‪ :‬تلسييارو‬
‫سڃاڻپ‬
‫هي جھنگلي قسم جو ٻوٽو آهي هن جهها پههن ڦههودني کههان وڏا‬
‫هوندا آهن هن جو تعداد به زياده هوندوآهي يعني هههي تمههام‬
‫ڳتيل هوندا آهن‪.‬پن ۾گولئي ۽ کردراڻ هوندي آهي‪.‬هههن جههي‬
‫پنن جي پاڻي جو رنگ ڳاڙهو ٿيندو آهي هههن جههو ٻوٽههو منههو‬
‫ميٽرکن وڏو ٿيندو آهي ‪.‬‬
‫موسم‪:‬هن پيدائش هي بلوچستان افغانستان ايران ۽ مغربي‬
‫ايشيا م ٿئي ٿو ‪.‬‬
‫جز مستعمل سڄو ٻوٽو استعمال ٿئي ٿو‬
‫مزاج گرم خشڪ مصلح انجبار‬
‫مضر هي حمل ضايع ڪري ٿوهن جو جھجھي مقدار۾‬
‫استعمال پيشاب ۾ رت جا جزا وڌائي ٿو‪.‬‬
‫مقداروخوراڪ ‪:‬‬
‫‪5‬گرام کان ست گرام تائين‬
‫فائدا‬
‫پيشاب جاري ڪندڙ‪،‬حيض آڻيندڙ‪،‬انهيَء سان گڏ پيٽ جا‬
‫ڪيڙا به ماري ٿو‪.‬ٻار خارج ڪرڻ سان گڏ ائور به خارج ڪري‬
‫ٿو ‪ .‬ڪن نڪ ۾ هن جو ڪاڙهو وجھڻ سان زخمن ۽ ڪيڙن‬
‫وغيره کي ختم ڪري ٿو هن جي استعمال سان ڦڦڙن مان‬
‫رطوبتون خارج ٿي کنگھ ۽ دم ۾ آرام ڏي ٿو معدي ۽ آنڊن کي‬
‫قوت ڏئي بک وڌائي ٿو هن جي لطيني نالي پولي جيئم جي‬
‫معنى آهي‪ .‬ڪارڙن کي ڀڄائڻ واري انهيَء ڪري ڪارڙن کي‬
‫ختم ڪرڻ لِء هن کي استعمال ڪيو ويندو آهي‪.‬خاص ڪري‬
‫ڪڪڙن ۾ ڪارڙا صفا چهٽل هوندا آهن ‪ .‬انهيءَ ڪري ڪٽي‬
‫لپري ٺاهي ليپ ڪيو ويندو آهي هن جا ٻج پيهي مکڻ ۾ ملئي‬
‫کارائڻ سان پيچش ۾ فائدو ڪن ٿا‪.‬ٻج خاران بلوچستان ۾‬
‫بخار لهڻ لِء به استعمال ڪندا آهن‪.‬‬

‫ڦودنو جاڻي‬
‫حاشا ‪ :‬اردو‬
‫‪4‬‬
 ‫پنجابي ماشو‬
‫هندي بن اجوئن‬
‫انگريزي ‪Hill wort,Creeping thyme :‬‬
‫لطيني‪Thymus Serphylum :‬‬
‫خاندان ‪libiatae‬‬
‫سڃاڻپ هن جو ٻوٽو ‪ 10‬کان ‪ 20‬سينٽي ميٽر ٿيندو آهي‬
‫ٽاريون سنهڙيون پن ننڊاگول بجيارا‪،‬گل ننڍا سفيد ڳاڙهاڻ‬
‫مائل‪،‬ٻج اهر جيڏاهي به جبلي قسم جي ڦودني جو هڪ‬
‫قسم آهي‪.‬‬
‫پيدائش جو هنڌ‪:‬‬
‫هي هماليه جي ڪک ۾ ڪشمير ۽ پاڪستان ۾ ‪5‬هزار کان ‪12‬‬
‫هزار جي اچائي تي ڏٺو ويو آهي ‪.‬هي گھڻو ڪري بلوچستان‬
‫ايران وغيره ۾ تمام گھڻو ٿيندو آهي‬
‫جز مستعمل ٻوٽو ۽ سندس ٻج استعمال ٿين ٿا‪.‬‬
‫مقدارو خوراڪ ‪ 5‬کان ست گرام‬
‫مضر ‪:‬‬ ‫مزاج گرم خشڪ ٻي درجي ۾ مصلح‬
‫هي تيزذائقيدار آهي‪.‬جگر جههي بيمههارين ۾ مفيههد آهههي‪.‬ڇههاتي‬
‫تلي جگر جي سور ۾ مفيد آهي‪.‬دم ۽ کنگ هھ ۾ بههه فههائدي منههد‬
‫آههي بلغهم رقيهق ڪرڻ سهان گهڏ رت کهي بهه رقيهق ڪري‬
‫ٿو‪.‬يعني اسپرين جي جڳهه تههي ڪم ڪري ٿههو‪.‬پههن مليههن ۽‬
‫مقوي معده آهن اکين ۽ گردن ۾ به استعمال ڪيههو وڃههي ٿههو‬
‫پنجاب جا ماڻهو نظر جي ڪمزوري ۾ به هههن کههي اسههتعمال‬
‫ڪندا آهن اهڙيَء طرح پيشاب جي گھٽ اچڻ ڪڪڪري پيشههاب‬
‫کي جاري ڪرڻ سان گڏ حيض بههه جههاري ڪنههدو آهههي‪.‬چنههاب‬
‫نههدي جههي علئقههن ۾ ڪيههڙن خههارج ڪرڻ لِءواپريههو وڃههي‬
‫ٿو‪.‬اعصاب ۾ مفيد هجڻ ڪري فالج لقوو مرگههي۾ بههه ڪارآمههد‬
‫آهي‪.‬هنجو ڪيميائي تيل ڏڊ چنبل ايگزيما خارش ۾ مفيد آهههي‬
‫محلل هئڻ ڪري ورمن کي تحليل ڪري ٿو‬
‫جديد معلومات‬
‫هن جو تيل ڏانٺن جي سور لِء استعمال ڪيو وڃي ٿوهي‬
‫حقيقت ۾ ڦودني جو تيل آهي پر هن مان ست جاڻ نڪرندو‬
‫آهي انهيَء ڪري هن جو نالو ڦودنو جاڻي رکيو ويو آهي‬
‫يورپ ۾ هن کي پيٽ جي سو ر هاضم ۽ مقوي طور‬
‫استعمال ڪيو وڃي ٿو جڏهن ته شديد کنگھ کرٽيو ‪،‬نزلو‬
‫زڪام حلق جي سوزش سوڃ ‪،‬اعصابي ۽ هسٽريائي مٿي‬

‫‪5‬‬
 ‫جي سور ڀرتي ۾ انتهائي مفيد ڄاڻايو وڃي ٿوهن جو ڪاڙهو‬
‫چمڙي جي مختلف سوڄن ۾ به استعمال ڪيو وڃي ٿو‪.‬‬
‫ڪيميائي جز‬
‫هن مان هڪ اڏامندڙ تيل نڪري ٿو‪.‬جنهن کي آئل آف ولڊ‬
‫ٿائم چيو وڃي ٿو‪.‬تازن ٻوٽن مان‪27.،‬سيڪڙو نڪري ٿو‬
‫جڏهن ته سڪل ٻوٽي مان ‪ .6‬سيڪڙو نڪري ٿو ٽي فليوو نائڊ‬
‫به هن مان ڪڍيا ويا آهن‪.‬هن جي ڪچن پنن مان ‪.75‬‬
‫ارسولڪ ايسڊ نڪري ٿو هن جي گلن جو رس وٽامن سي‬
‫سان مال مال آهي‪.‬‬
‫مفرد استعمال‬
‫ست گرام ڦودنو جاڻي ‪ 250‬ملي لٽر ۾ ڪاڙهي ڇاڻي ‪20‬‬
‫ملي لٽر ماکي ملئي صبح وشام پيارڻ سان ساه جي تنگي‬
‫دم ۽ پيٽ جا ڪيچوڙا خارج ٿي ويندا آهن‪).‬ابن بيطار(‬
‫جون جي پانيَء ۾ گھوٽي عرق النساَء ۾ دڏ تي‬ ‫‪2‬‬
‫ليپ ڪرڻ سان فائدو ٿي وڃي ٿو‬
‫کاڌي ۾ هن جو سفوف کائڻ سان نظر وڌي‬ ‫‪3‬‬
‫مجربات‬
‫شربت ويسقوريدوس‬
‫‪ 450‬گرام ڦودنو گھوٽي ‪ 3‬لٽر انگورن جي پاڻي ۾‬
‫ملئي ٻه ٽي ڏينهن مٽي جي ٿانو ۾ رکي ڪاڙهي ۾ رکي‬
‫ڇڏجي جڏهن شربت تيار ٿي وڃي ته ڇاڻي سنڀالي‬
‫رکجي‪.‬‬
‫مقدارو خوراڪ ‪ 50‬ملي لٽرصبح و شام واپرايو‪.‬‬
‫فائدا‬
‫بک نه لڳڻ بدهضمي‪،‬اعصابي سور پيٽ جي مٿئين‬
‫حصي ۾ سور اهڙن ڪيڙن جي ڏنگ ۾ ترياق آهي جنهن ۾‬
‫رت ٿڌو ٿي ڄمي وڃي ٿو‬
‫مرڪبات‬
‫ضماد ڪبد‪،‬ترياق مثانه معجون ڪلڪلنج‪ ،‬مفرح ڪبير‬

‫‪6‬‬