TEKN‹K BÜLTEN

TECHNICAL BULLETIN Say›: 45 (Issue 45)

> Yurtiçi ve Yurtd›fl›ndan Teknik Tekstil Organizasyonlar› > Türkiye Örme

Kumafl Sanayisi ve Ülke Gerçe¤i > Metal ‹flleme S›v›lar›nda Dumanlanma
Sorunu > El Dezenfeksiyonu: Neden ve Nas›l? > GEMSAN’dan Haberler

Includes English
Summary

1 Merhaba,
GEMSAN
Genel Endüstri
Maddeleri Sanayi ve
Tic. A.fi. taraf›ndan
4 ayda bir yay›nlan›r.
May›s-A¤ustos 2005
‹mtiyaz Sahibi:
Adem ÜNAL
Yay›n Yönetmeni:
Serap fiAH‹N DURAK
Yay›n Kurulu:
Dr. N. Emel KARINCA
Dr. Nesrin KAYATÜRK
Durmufl KALE
Fatofl DURAP
GEMSAN
Genel Endüstri
Maddeleri Sanayi
ve Ticaret A.fi.
Ömerli Mah.
Adnan Kahveci Cad. 34870
Had
›mköy-Çatalca/‹STANBUL
Tel : 0 212 798 24 50 (pbx)
Faks : 0 212 798 24 54
www.gemsan.com
GRAF‹K-TASARIM
Figür Grafik
Tel : 0 212 282 72 11
www.figur.com.tr
BASKI
Fabrika Bas›m
Tel : 0 212 332 19 19
www.fabrikabasim.com
GEMSAN TEKN‹K BÜLTEN’de
yer alan yaz› ve foto¤raflar›n
sorumlulu¤u yazar›na aittir.
Yaz› ve foto¤raflar, kaynak
gösterilerek kullan›labilir.
B‹ZDENS‹ZE
Giderek geliflen üretim teknolojileri ve yayg›n kullan›m alanlar›
‹Ç‹NDEK‹LER sebebiyle TEKN‹K TEKST‹LLER; son y›llarda dünya tekstil ticaretinde
önemli bir yere sahip oldu. Bu h›zl› büyümenin bir sonucu olarak da
> TEKST‹L “Techtextil 2005 Teknik
Tekstiller Fuar› Baflar› ile Gerçekleflti” teknik tekstillerin s›n›fland›r›lmas›, tan›mlanmas› ve uygulama
alanlar›n›n belirlenmesi oldukça önem kazand›.
2-5
Estetik veya dekoratif özelliklerinden ziyade fonksiyonel özellikleri
> LUBR‹KANT “Polyester Lif ve ve teknik performanslar› için üretilen teknik tekstiller konusunda
Özellikleri” Avrupa Birli¤i Üyesi ülkelerin, teknik tekstiller ile ak›ll› tekstillerden
“Türkiye Örme Kumafl Sanayisi ve
imal edilmifl yenilikçi giysilerin üretimi konusunda gerek üniversitesi
Ülke Gerçe¤i”
gerek sanayicisi ile yo¤un çal›flmalar yürüttükleri hepimizce bilinen
6-12 bir gerçek...
> DER‹ “Kürk Süette, Tüy D›flar›da Avrupa ülkelerinin yan› s›ra, Çin, Tayvan, Güney Kore gibi Uzakdo¤u
Çal›flmalar› ‹çin Yünün Yap›s› ve ülkeleri ve H›rvatistan, Güney Afrika, Litvanya, Çek Cumhuriyeti,
Önemi” Avustralya gibi ülkeler baflta olmak üzere bir çok ülke, teknik tekstiller
13-15 ve ak›ll› tekstillerden imal edilmifl yenilikçi giysilerin üretimine
yönelmifl durumda ve bu konularda hat›r› say›l›r çal›flmalar yap›l›yor.
> METAL “Metal ‹flleme S›v›lar›nda
Dumanlanma Sorunu” Bu önemli konu ile ilgili, ilerleyen sayfalar›m›zda, gerek yurtd›fl›ndaki
16-17 gerekse ülkemizdeki etkinlikler hakk›nda detayl› bilgileri
bulabileceksiniz.
> ÖK‹M “El Dezenfeksiyonu:
Neden ve Nas›l?” Bu denli h›zl› geliflmekte olan teknik tekstiller konusunda, GEMSAN
18-21 AR-GE ve Teknik Servis fiefli¤imiz de farkl› projeler ve ürünler
gelifltiriyor; 2000’li y›llar›n bafl›nda antimikrobiyal apreler ile bafllayan
> ‹HRACAT “Deneyim Ekonomisi” ve gün geçtikçe artan çeflitlili¤i ile flu anda güç tutuflurlar,
mikrokapsüller, su, ya¤ ve kir itici apreler ile sektöre hizmet veriyor.
22-24
Bu say›m›z›n;
> KAL‹TE GÜVENCE “GMP ve TEKST‹L sayfalar›nda, teknik tekstiller konusunda yurtd›fl› ve yurtiçindeki
GLP” organizasyonlar,
25-27 LUBR‹KANT sayfalar›nda, örme sektörü ile ilgili de¤erlendirmeleri
ve polyester lif özellikleri,
> GEMSAN’DAN HABERLER DER‹ sayfalar›nda, sektördeki spesifik uygulamalardan kürk süet
28-29 çal›flmalar›,
METAL sayfalar›nda, dumanlanma sorunu,
ÖK‹M sayfalar›nda, günümüzün öncelikli konular›ndan el
> ENGLISH SUMMARIES
dezenfeksiyonu,
30-32 ‹HRACAT sayfalar›nda, geliflen dünyan›n yeni terimlerinden deneyim
ekonomisi,
KAL‹TE GÜVENCE sayfalar›nda ise, CE uygulamalar› kapsam›ndaki
GMP ve GLP çal›flmalar› ile ilgili bilgileri bulabilirsiniz.
De¤erli Okuyucular›m›z, Bilgi birikimlerimizi sizlerle paylaflmam›z›n bir di¤er yolu olan bu
Teknik Bültenimizin size daha bültenimizin, gelecek say›lar›nda da tekrar bir arada olabilmek dile¤i
kolay ulaflabilmesi için, ile...
adres de¤iflikliklerinizi lütfen
afla¤›daki iletiflim bilgilerinden Sayg›lar›m›zla,
bize ulaflt›r›n›z.
Tel: (212) 798 24 50
GEMSAN
Faks:(212) 798 24 54
serap_durak@gemsan.com
 TEKST‹L / FUAR

TECHTEXTIL 2005 TEKN‹K TEKST‹LLER FUARI

BAfiARI ‹LE GERÇEKLEfiT‹
Teknik tekstiller konusunda dünyan›n en genifl kayna¤› olacakt›r. Elde resmi rakamlar olmasa
kat›l›ml› fuarlar›ndan olan TECHTEXTIL Fuar› da Türkiye’den ziyaretçi olarak kat›lanlar›n
07-09 Haziran 2005 tarihlerinde Frankfurt’ta say›s›n›n tatmin edici düzeyde bulunmad›¤›
gerçeklefltirilmifltir. Messe Frankfur t’un belirtilmektedir. Bilindi¤i gibi Türk ziyaretçiler,
organizatörlü¤ünde yap›lan bu fuara, 47 ülkeden ITMA Fuarlar›’n›n bafll›ca ziyaretçileri aras›nda
1075 firma ürünlerini sergilemek üzere kat›lm›flt›r. yer almaktad›r. Ancak klasik tekstiller alan›nda
Daha önceki fuara göre kat›l›mc› say›s›nda %22 geliflen flartlar karfl›s›nda bir hayli zorlaflan rekabet
civar›nda bir art›fl›n oldu¤u ifade edilmektedir. or tam›nda ç›k›fl yolu arayan tekstil
Bu da teknik tekstillerin öneminin ve üretiminin sanayicilerimizin alternatif üretim olanaklar›
gün geçtikçe daha fazla artt›¤› anlam›na bulabilmeleri için, bu tip fuarlara ve
gelmektedir. Resmi rakamlara göre ziyaretçi sempozyumlara da gereken ilgiyi göstermesi bir
say›s› da 70 ülkeden 22.656 olarak ifade zorunluluk haline gelmifltir.
edilmektedir. TECHTEXTIL Fuar›’n›n yan› s›ra ayn›
anda Messe Frankfurt’un bir bölümü içerisinde
yer alan AVANTEX fuar›nda da
11 ülkeden 42 kat›l›mc› “ak›ll›
tekstiller”i sergilemifltir. Yap›lan
anketler sonucuna göre
aç›klanan bas›n bülteninde, bu
fuarlardan ziyaretçi
memnuniyetinin %95 gibi yüksek
bir düzeyde bulundu¤u
anlafl›lmaktad›r.

Kat›l›mc› say›lar› ile ilgili örnek

vermek gerekirse 368 kat›l›mc›
ile Almanya ilk s›rada yer
almaktad›r. Bunu 107 kat›l›mc›
ile ‹talya, 88 kat›l›mc› ile Fransa,
59 kat›l›mc› ile Belçika, 53
kat›l›mc› ile ‹ngiltere, 46 kat›l›mc›
ile ‹sviçre, 41 kat›l›mc› ile
‹spanya 36 kat›l›mc› ile Çin
izlemektedir. Bu y›l Türkiye’den
de 17 firman›n fuarda kat›l›mc›
olarak yer ald›¤›n› görmekteyiz.
Elbetteki bu say›n›n ITMA
Fuarlar›’nda oldu¤u çok daha
yükseklere ç›kmas›, Türk Tekstil
Sanayii aç›s›ndan övünç

2
 TEKST‹L / FUAR

“Avrupa Haz›r Giyim ve Tekstil Sanayilerinin Gelece¤i“

Klasik tekstiller alan›nda geliflen flartlar karfl›s›nda konulu bir ortak oturum yap›lm›flt›r. Son derece özel önem
bir hayli zorlaflan rekabet ortam›nda ç›k›fl yolu verilen bu ortak oturumun konuflmac›lar› ve konular› flu
arayan tekstil sanayicilerimizin alternatif üretim flekilde yer alm›fllard›r:
olanaklar› bulabilmeleri için bu tip fuarlara ve Baflkan: Fa Quix, EURATEX, Teknik Tekstiller Çal›flma Gurubu

sempozyumlara da gereken ilgiyi göstermesi • Endüstriyel Transformasyon: Yeniliklerin ‹tici Gücü Olarak
AR-GE ve Teknoloji
bir zorunluluk haline gelmifltir.
Christos Tokamanis, Avrupa Komisyonu AR-GE Genel
Müdürlü¤ü
• Tekstil ve Konfeksiyon Endüstrileri Avrupa’da Kendi
Ürün guruplar› itibar› ile bak›ld›¤›nda standlarda; Yerlerine Sahipler!
- Araflt›rma, Gelifltirme, Dan›flmanl›k hizmetleri Filiep Libeert, EURATEX Baflkan›
- Tekstil teknolojisi, makineler, aksesuarlar
- Lifler ve iplikler • Klasik Tekstiller Üreten Bir Firma Nas›l Teknik Tekstiller
- Dokuma kumafllar, örme kumafllar, “braiding” Piyasas›na Girebilir?
- Dokusuz yüzeyler Mr. Josef Albert Beckmann, Alman Tekstil ve Moda Endüstrisi
- Kaplamal› tekstiller Ortak Birli¤i Baflkan›.
- Kompozitler • Yeni ‹fl Olanaklar› Yaratmada ve Sinerji Bafllatmada
- Yüzey teknolojileri Firmalar›n Network Oluflturmalar›n›n Önemi
- Birlikler Dr. Andrea Parodi, TexClubTec (Italya) Baflkan›
- Bas›n ve yay›n kurulufllar› • Yenilikçi ve Özel Alan Uygulamalar›nda High-Tech Tekstil
fleklinde bir da¤›l›m görülmektedir. Materyalleri.
Mr Loek de Vries, Royal Ten Cate (Hollanda).
Gelecek TECHTEXTIL ve AVANTEX Fuarlar›’n›n 12-14 • Teknik ve Fonksiyonel Giysilik Tekstillerde Yenilik ve
Haziran 2007 tarihleri aras›nda yap›laca¤› da duyurulmufltur. Farkl›laflmada AR-GE ve Teknolojinin Rolü.
Dr. Guy Némoz, Dr. Denis Couvret,
TECHTEXTIL ve AVANTEX Fuarlar›’n›n yan› s›ra 06-09
Haziran 2005 tarihleri aras›nda
fuar alan›n›n hemen yan›nda
bulunan kongre merkezinde
TECHTEXTIL ve AVANTEX
Sempozyumlar› da yap›lm›flt›r.
Teknik tekstiller ve ak›ll› giysiler
konular›nda çal›flmalar yapan
çok say›da firma temsilcisi ve
akademisyen taraf›ndan 120
civar›nda bildiri sunulmufltur.
Bilimsel seviyenin hayli yüksek
oldu¤u bu sempozyumlara da
çok say›da kat›l›mc›n›n gelmesi
dikkati çekmifltir. 6 Haziran günü
bafllayan sempozyumlarda ilk
olarak ayn› gün ö¤leden sonra

3
 TEKST‹L / FUAR

IFTH (F)
Gerek fuarda gerekse
sempozyumda inflaat, t›p ve
tafl›ma alanlar›nda kullan›lan teknik
tekstiller ön plana ç›km›flt›r.
T E C H T E X T I L v e AVA N T E X
sempozyumlar› süresince ele
al›nan ana konular oturumlar itibar›
ile flöylece da¤›lm›fllard›r:

Teknik Tekstiller konusu tekstil

dünyas›nda önümüzdeki y›llarda
gündemi çok daha fazla meflgul
edece¤e benzemektedir. Çünkü;
- Asya ülkelerinden gelen fiyat
bask›lar›, üretim kadar artmayan
talep, yüksek üretim maliyetleri ve çevre koruma ad›na tekstillerin ve teknik tekstillerin cinsinin ve kullan›m alanlar›n›n
konulan yüksek üretim standartlar›, giderek artmas›, teknik tekstillere olan ilginin daima
yükselmesinin önünü açmaktad›r. Örne¤in; geliflmifl ülkelerde
- Tekstil endüstrisinin teknoloji, prodüktivite ve yarat›c›l›¤›n›n üretim ve tüketimin %40 kadarl›k bir bölümünü art›k teknik
genellikle yanl›fl anlafl›lmas› veya göz ard› edilmesi, tekstiller oluflturmaktad›r. Çin gibi geliflmekte olan baz›
ülkelerde dahi bu oran, 2000 y›l› rakamlar›na göre %20
- ‹yilefltirilmifl veya yeni özelliklere sahip yenilikçi giysilik seviyesindedir.

Oturumlar Techtextil Avantex

1 Avrupa Haz›r Giyim ve Tekstil Sanayilerinin Gelece¤i

2 Buildtech- Tekstil takviyeli betonlar Moda / Yaflam tarz›

3 Medtech- Yeni t›bbi tekstiller Materyal + teknoloji

4 Buildtech- Hafif malzemeler ve Sa¤l›k

membranlar ile inflaatlar

5 Materyal + Teknoloji Elektronik + tekstiller

6 Kompozitler Spor / D›fl mekan

7 Mobiltech Çal›flma giysileri/Koruma

4

ÜLKEM‹ZDE B‹R ‹LK:
HIGHTEX 2005
Yurtd›fl›nda bulunan birçok örne¤ine ilave olarak “teknik
tekstiller” konusundaki ilk fuar organizasyonu da geçti¤imiz
ay, ‹stanbul Dünya Ticaret Merkezi’nde gerçeklefltirildi.
13-16 Temmuz 2005 tarihleri aras›nda, Teknik Fuarc›l›k,
TÜB‹TAK ve Dokuz Eylül Üniversitesi taraf›ndan organize
edilen 1. Nonwoven ve Teknik Tekstiller Fuar› (HIGHTEX
2005) aç›l›fl›n›, Sanayi Bakan› Say›n Ali Coflkun ile
Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakan› Say›n Murat
Baflesgio¤lu birlikte yapt›.
Fuar sürecinde TÜB‹TAK; Türkiye’de teknik tekstil üretimi
ve ar-ge faaliyetlerinin geliflmesinin yan› s›ra, 6. Çerçeve
Program› kapsam›ndaki AB fonlar› hakk›nda kat›l›mc›lara
ve ziyaretçilere bilgi sunarken, Dokuz Eylül Üniversitesi
de 2. Uluslararas› Teknik Tekstiller Kongresi’ni gerçeklefltirdi.
Ortado¤u, Balkanlar ve Avrasya co¤rafyas›n›n en büyük
nonwoven ve teknik tekstiller fuar› özelli¤ini tafl›yan HIGHTEX
2005; nonwoven endüstrisinde oluflan bilinci yükseltmek,
bu alan›n önceliklerini tespit etmek, bilgi paylafl›m›n›
sa¤lamak ve nonwoven dünya pazar›nda ticaretin ilerlemesi
2. ULUSLARARASI TEKN‹K TEKST‹LLER KONGRES‹
Üniversite-sanayi iflbirli¤ine güzel bir örnek oluflturan
ULUSLARARASI TEKN‹K TEKST‹LLER KONGRES‹’nin 2.si,
Dokuz Eylül Üniversitesi Tekstil Mühendisli¤i Bölümü’nce
13-15 Temmuz 2005 tarihleri aras›nda düzenlendi.
3 gün içerisinde yerli ve yabanc› çeflitli bilim adamlar›
ve sanayi temsilcileri taraf›ndan sunulan 31 adet sözlü
sunum, 16 adet poster sunumu ile gerçeklefltirilirken,
sunumlarda 350’nin üzerinde kat›l›mc› yer ald›.
TEKST‹L / FUAR
ve karl›l›¤› artt›rmak ad›na büyük bir f›rsat olarak alg›land›.
130’u yabanc› olmak üzere 250 kat›l›mc›n›n yer ald›¤›
fuar›, Türkiye’nin yan› s›ra Çin, Tayvan, Kore baflta olmak
üzere Pasifik bölgesi ülkeleriyle, Pakistan, Özbekistan,
‹ran, Hindistan, Suriye, Suudi Arabistan, Yunanistan,
Almanya, Avusturya, Belarus, Belçika, Danimarka, Fransa,
Hindistan, ‹talya, ‹ngiltere, ‹sviçre, ‹spanya, ABD ve di¤er
Asya ülkelerinden bine yak›n kifli fuar› ziyaret etti. Fuarda
Ortado¤u’dan gelen ziyaretçilerin yo¤unlu¤u dikkat
çekiciydi.
Kongrenin ilk gününde sektör temsilcilerinin kat›l›m› ile
“Teknik Tekstillerin Türk Tekstil Endüstrisindeki Yeri ve Önemi”
bafll›kl› bir panel düzenlenmifl; panelde yer alan özel
sektör ve kamu kurumu temsilcileri ile yabanc› konuflmac›lar
sektörün mevcut durumu ve yeni pazar olanaklar› hakk›nda
detayl› bilgi vermifllerdir. Öte yandan kongrenin uluslararas›
bir fuarla birlikte düzenlenmesi bilim, teknoloji ve
giriflimcilerin buluflmas›na olanak sa¤lam›flt›r.
Teknik tekstiller endüstrisinin de¤iflik uygulama alanlar›nda
çal›flan ‹ngiltere, Almanya, Belçika, Portekiz, Polonya,
‹spanya, ABD, ‹talya gibi ülkelerden bilim adamlar› ile
Türk akademisyenler kongrede bir araya gelerek, “yüksek
performansl› lifler, nanoteknoloji uygulamalar›, jeotekstiller,
kaplamal› kumafllar, t›bbi tekstiller, dokusuz yüzey
teknolojileri, kompozit malzemeler” vb. gibi konular› ele
ald›.
Önemi gittikçe artan teknik tekstiller konusunda, ülkemiz
sanayicilerine yeni f›rsatlar yaratmay› yurtiçi ve yurtd›fl›ndan
bilim adamlar›n› bir araya getirmeyi hedefleyen Uluslararas›
Teknik Tekstiller Kongresi’nin 3.sünün 2007 y›l›nda
gerçeklefltirilmesi planlanmaktad›r.
5
 TEKST‹L LUBR‹KANTLARI

POLYESTER L‹F ve ÖZELL‹KLER‹

Polyester lifi FTC (Federal Trade Commission) tan›m›na göre; lifi oluflturan uzun zincirli sentetik
polimer maddesi a¤›rl›kça %85 dihydrik alkol ve tereftalik asit esterinden oluflan üretilmifl lifdir.
Elyaf sektöründe en yayg›n kullan›lan polyester lif polimeri düz zincir yap›daki Poli Etilen Tereftalat’d›r
(fiekil 1). ISO 1043/1978 standartlar›na göre polyester PoliEtilen Tereftalat’›n k›saltmas› olan
PET ile sembolize edilmifl olmas›na ra¤men, sentetik elyaf sektöründe PES k›saltmas›
daha yayg›n kullan›l›r. Plastik endüstrisi ise PET k›saltmas›n› kullanmaktad›r.

HO OC CO O CH2CH2 O H
n

fiekil 1. Poli EtilenTereftalat (PET)

PBT (polibutilen tereftalat) ve PTT (politrimetilen tereftalat) gibi baflka polyester lifleri de üretilmesine
ra¤men, PET hala bu kimyasal s›n›f›n en önemli elyaf›d›r.
Dr. U¤ur KARAASLAN
‹lk elyaf formuna uygun PET J. R. Whinfield ve J.T. Dickson taraf›ndan 1941 y›l›nda Calico Printers
GEMSAN
Tekstil Lubrikantlar› Laboratuarlar›’nda ‹ngiltere’de üretilmifltir. 1948’de DuPont de Nemours & Co. fiirketi polyester
AR&GE ve lifin Amerika Birleflik Devletleri’ndeki (ABD) patent haklar›n› alm›flt›r. Bir ‹ngiliz fliketi olan ICI ise
Teknik Servis fiefi
ayn› y›l ABD d›fl›nda kalan tüm dünyadaki patent haklar›n› alm›flt›r. ‹lk ticari anlamda polyester
lif 1951 y›l›nda ‹ngiltere’de üretilmifltir. ABD’de 1953 y›l›nda ilk ticari polyester üretilmifl ve
polyester üretimi 1960 – 1970 y›llar› aras›nda çok h›zl› genifllemifltir. 1970’lere kadar olan
evrede polyester üretimi yayg›nlaflm›fl olmas›na ra¤men s›n›rl› teknoloji, düflük üretim kapasiteleri,
yüksek üretim ve AR&GE maliyetleri nedeniyle kontrollü bir büyüme gerçekleflmifltir. 1974 petrol
krizi nedeniyle sektörde dura¤anl›k yaflanm›fl ve yeniden yap›lanmada etken çok büyük etken
olmufltur. 1980’lerden günümüze yüksek tonajl› üretimler gerçeklefltirilmifl ve polyester elyaf ve
ipli¤i son on y›la damgas›n› vurmufltur.
O O O O
Kat
CH3OC COCH3 + HOCH2CH2OH HOCH2CH2OC COCH2CH2OH

+ CH3OH

fiekil 2. Trans-Esterleflme Tepkimesi

O O

H O C H 2C H 2O C C O C H 2C H 2O H

Katalizör
280-290+C
vakum

O O

H O C H 2C H 2 O C C O C H 2C H 2 O H + H O C H 2C H 2O H
n
n = 80 - 110
fiekil 3. Çoklu Yo¤unlaflma Tepkimesi

PET Üretimi:
Polietilen tereftalat›n ilk ticari üretimi, dimethyl tereftalat (DMT) ve etil glikolün (EG) tranesterifikasyon
tepkimesinden (fiekil 2) sonra, çoklu yo¤unlaflt›rma tepkimesi (fiekil 3) ile yap›lm›flt›r.
6

fiekil 4. Polyester Elyaf Çeflitlerinin Üretim fiemas›
(Kaynak: www.fibersource.com)
Birinci tepkimede çinko, manganez, kalsiyum ve kurflun
tuzlar› kazalizör olarak kullan›l›rken, antimon bileflikleri çoklu
yo¤unlaflt›rma tepkimesinde kullan›lmaktad›r. Trans-esterleflme
tepkimesi sonucunda elde edilen bis(2-hydroxyethyl)tereftalat
(BisHET) monomeri 270 ˚C’de vakum alt›nda ›s›t›larak etilen
glikol toplan›r ve polimerleflme tepkimesi sa¤lan›r. Günümüzde
saf tereftalik asit eldesi kolay oldu¤u için, DMT yerine
do¤rudan asit kullanarak tepkime sa¤lanmaktad›r. Böylece
trans-esterleflme tepkimesinde katalizör kullan›m›na ihtiyaç
duyulmaz, fakat do¤rudan etilen glikol esterleflme tepkimesinin
olabilmesi için daha fazla ›s› ve bas›nca ihtiyaç vard›r.
Buna ra¤men tepkime sonunda yan ürün olarak suyun elde
edilmesi ve böylece metanol at›k olmamas›, çok büyük
avantaj sa¤lar. Di¤er bir yan üründe tepkime flartlar›na göre
%1,5 – 1,7 aras›nda oluflan halkal› oligomerlerdir.
PET eldesi hem kesikli hem de sürekli sistemlerde
yap›labilmektedir. Küçük çaptaki iflletmelerde kesikli sistem
daha uygun olmas›na ra¤men, büyük iflletmelerde sürekli
sistem daha ekonomiktir. Sürekli sistem uygulanan firmalarda
ifllem elyaf üretimi ile tamamlan›r.
Polyester Elyaf Üretimi:
Polyester kesikli veya filament halinde üretilebilen bir sentetik
elyaf türüdür. fiekil 4’de de görüldü¤ü gibi petrolün
distilasyonundan itibaren elyaf elde edilene kadar sürekli
sistemde üretilebilir. Di¤er bir yandan polyester elyaf üretimini
haz›r üretilmifl polyester cipsinden yapmak da mümkündür.
TEKST‹L LUBR‹KANTLARI
Birçok iflletme PET tepkimesiyle u¤raflmak yerine, haz›r
üretilmifl PET cipsinden elyaf elde etmektedir. Termoplastik
bir polimer olan PET yaklafl›k 290 ˚C’de eriyik haline
getirilip, özel filtrelerden geçirildikten sonra ekstruder
yard›m›yle düze diye adland›r›lan üzerinde herbiri yaklafl›k
çap› 0,23 mm çok ince delikler olan paslanmaz çelik
bafll›klardan geçirilerek polyester lifi elde edilmektedir.
Burada uygulanan bas›nç yaklafl›k 10 – 14 MPa aras›ndad›r
(düze ve iflletme flartlar›na ba¤l› olarak farkl›l›klar olabilir).
Filaman halinde düzelerden akan lifler kontrollü bir flekilde
hava ile so¤utulur ve gerek sürtünmeleri azaltmak
(Elyaf/Metal, Elyaf/Elyaf) gerekse de su sevmeyen yap›daki
elyaf›n elektriklenmesini önlemek amac› ile bir lubrikant ile
ya¤lan›r. Elyaf›n üzerinde yaklafl›k % 0,3 ya¤ bulunmas›
gereklidir. So¤umufl haldeki elyaf godeler yard›m› ile belli
bir h›zla (600 – 4500 m/dakika) çekilerek bobine sar›l›r.
Uygulanan çekim h›z›, gerdirme oran› ve di¤er ifllem
parametreleri amorf yap›daki polyester elyaf›n moleküler
yap›s›n› belirler. Farkl› polimer zincir uzamas› sa¤lanarak
de¤iflik elyaf üretimleri yap›l›r. Polimer zincirinin uzamas›
ayarlanarak LOY (az yönlendirilmifl iplik), POY (k›smi
yönlendirilmifl iplik), FDY (tam çekilmifl iplik)
veya FOY (tam yönlendirilmifl) ad› verilen de¤iflik uzama
oranlar›na sahip elyaf türleri elde edilir. POY daha sonra
tekstüre ad› verilen baflka bir ›s›/çekim ifllemi yard›m›yla,
do¤al elyaf formuna benzetilmifl polyester elyaf eldesinde
kullan›l›r. Tekstüre iplik tekstil sektöründe önemli bir oranda
kullan›lmaktad›r. LOY ise genelde düz iplik elde etmek için
baflka bir makine ile çekim ifllemine tabi tutulur, yani FDY
elde edilir. Bu üretim genelde FDY direk üretime uygun
makine tipine sahip olmayan iflletmeler uygulamaktad›r.
Polyester, daha ince lif elde edilmek için kendi uzunlu¤unun
befl kat› kadar çekilebilen bir lif türüdür. Lif üretimi s›ras›nda
bir tak›m düzenlemeler yap›larak de¤iflik elyaf formlar› elde
edilebilir. Örne¤in; do¤al hali parlak olan PET’e TiO2 ilave
edilerek yar› mat veya mat polyester elyaf üretilir. Yine düze
içerisinde bulunan deliklerin geometrisi (yuvarlak, oval, kare
fasulye flekli vb.) sayesinde birbirinden farkl› elyaf eldesi
mümkündür. Üretim s›ras›nda boya kat›larak boyal› elyaf
üretimi gerçeklefltirilebilir. Tekstüre ifllemine tabi tutulan elyaf
ise, hacim kazan›r ve içerisinde daha çok hava bar›nd›rma
imkan› kazand›¤› için daha yüksek yal›tama sahip olur.
Polyesterde iplik üretimi ise, iki flekilde yap›l›r; filament ve
kesikli. Zaten filament formunda olan polyester lifleri bir
araya getirilerek bükülür ve iplik haline getirilir. Kesikli iplik
üretiminde ise öncelikle, filament boyutundaki uzun lifler
kesilerek k›salt›l›r. Daha sonra pamuk veya yünde uygulanan
7
 TEKST‹L LUBR‹KANTLARI

e¤irme ifllemi ile k›sa kesilmifl lifler bir araya getirilerek iplik Yine temizleme amaçl› kullan›lan bir çok yüzey aktif maddelere
formuna sokulur. Kesikli elyaf ayr›ca dolgu malzemesi olarak ve çözücü s›v›lara karfl› dirençli bir polimer türüdür. Fakat
de¤iflik sektörlerde (tekstil, döfleme vb.) kullan›l›r. direnç tamamen polimer yap›n›n sahip oldu¤u kristallenme
derecesine ve zincir yap›n›n yönlendirilme derecesine
Fiziksel Özellikler: ba¤l›d›r. PET bir çok çözücüde çözünmezken, çoklu
Polyester elyaf›n›n fiziksel özellikleri Tablo 1’de verilmifltir. halojenlenmifl asetik asit ve fenollere karfl› zay›ft›r. Deriflik
Polyester çok az bir defarmasyona u¤rayarak yüksek elastik benzoik asit ve o-fenilfenol içerisinde flifler.
kazan›ma sahip bir elyaft›r. Islak polyesterin mekanik özellikleri
neredeyse kuru elyafla ayn›d›r. Polyester elyaf›n›n asitlere, Optik ve Di¤er Özellikler:
bazlara, mikroplara ve ›fl›¤a karfl› mükemmel bir dayan›m› Polyester elyaf, parlak ve ›fl›lt›l› yap›s› ile bir çok termoplastik
vard›r. Fakat düflük nem kazanma özelli¤inden dolay› yüksek polimerin özelli¤ine sahiptir. Bu nedenle ipek kullan›lan bir
statik elektiriklenmeye sahiptir. çok dokumada ipek yerine kullan›lmaktad›r. Örne¤in;
do¤rusal yo¤unlu¤u 1,0 denye/lif (dpf)’den daha düflük
Tablo1. PET Lif Fiziksel Özellikleri olan mikro-lif, do¤al ipek tufle ve görünümüne sahiptir.
Özellik Aral›k
PET elyaf›n günefl ›fl›¤›na karfl› iyi bir direnci olmas›na
Özgül A¤›rl›k 1,38-1,39
ra¤men, çok uzun süre maruz b›rak›ld›¤›nda UV ›fl›n›ndan
Erime S›cakl›¤› 258-263 dolay› bozunmaya bafllar. Buna karfl›n UV-stabilazörleri ile
Cams› Geçifl S›cakl›¤› (˚C) 80-100 güçlendirilmifl elyaf gün ›fl›¤›ndan cam yard›m› ile korunursa
çok mükemmel bir performans sergiler.
Kristallenme S›cakl›¤› (˚C) 130
PET yan›c› olmas›na ra¤men atefle maruz kalan dokuma
Mukavemet a) 2,0-6,0
a) flartland›r›lm›fl erir ve damlar, böylece alevden uzaklafl›r. Fakat pamuk ile
b) 2,0-6,0
b) ›slak kar›flt›r›lm›fl elyaf yanar. Polyester iyi bir oksitlenme ve ›s›sal
Kopma Uzamas› a) 15-30 dirence sahiptir. Antioksidantlar yard›m› ile her iki direncide
a) flartland›r›lm›fl
b) 15-30
b) ›slak yükseltilebilir. Ayr›ca bakterilere karfl›da çok yüksek dirence
Elastik Kazan›m (%5 çekme) 75-93 sahip bir elyaf türüdür.
Nem Kapma % 0,4
Moleküler A¤›rl›k (g/mol) 1800-2500 Boyanabilirlik:
PET molekülünün kristal yap›s›ndan ve su severlili¤inin çok
Kimyasal Özellikler: düflük olmas›ndan dolay› boyanabilirli¤i zay›f olan bir elyaf
Polyester elyaf› kaynama s›cakl›klar›nda bile zay›f mineral türüdür. De¤iflik renk ve tonlarda elyaf üretimi tafl›y›c›lar ile
asitlere karfl› dayan›kl›d›r. Güçlü asitlere karfl› da oda beraber kullan›lan dispers boyalar ile yap›lmaktad›r. Tafl›y›c›lar
s›cakl›¤›nda dirençlidir. Fakat deriflik sülfirik asit içerisinde o-fenilfenol, bifenil, benzoik asit, salisilik asit, metil salisilat
k›smi çözünür. Tamamen s›cakl›¤a ba¤l› olarak hidrolize gibi lifi plastiklefltirici maddeler içerirler. Lif yüzey yap›s›nda
olur. 70 ˚C’de birkaç hafta bekletilen PET’de herhangi bir deformasyona neden olan bu kimyasallar sayesinde, boyan›n
de¤ifliklik gözlenmezken, 100 ˚C’de bir hafta bekletilen lif içerisine nüfuz etmesi sa¤lan›r. Boyanabilirlik h›z›; uygulanan
elyaf›n dayan›m›nda % 20 kay›p gerçekleflir. s›cakl›k, zaman ve lifin termal geçmifline ba¤l›d›r. Boya
banyo s›cakl›¤›n›n 100 ˚C veya daha yüksek olmas› gerekir.
Polyester bazlara karfl› çok hassast›r, özellikle sodyum Fakat tafl›y›c› içeren sistemlerde düflük ›s›larda çal›fl›l›r (40
hidroksit ve metilamin hidrolizasyon tepkimesinde katalizör ˚C veya afla¤›s›).
etkisi sa¤larlar. Metilamin kristal olmayan bölgelerden Di¤er boya türleri ise:
polimer yap›n›n içerisine nüfuz ederek ester ba¤lar›n›n a) Azoik boyalar, b) vat boyalar, c) leuco ester boyalar, d)
deformasyonuna neden olur ve bunun sonucu olarak da rezin ba¤l› pigment boyalar ve e) katyonik boyalard›r. Bu
fiziksel özellikler de¤iflime u¤rar. Birincil ve ikincil amin boya türleri ço¤unlukla özel PET türleri ve/veya çok özel
oranlar›na ba¤l› çeflitli aminlerden etkilenme dereceleri boyama ifllemlerinde kullan›lan boyalard›r.
de¤iflirken, üçüncül aminlerden 100 °C ve üzerinde
etkilenirler. Uygulama Alanlar›:
PET, oksitleme maddelerine karfl› afl›r› dirence sahiptir. PET elyaf pamuk ile kar›flt›r›larak, tekstil endüstrisi taraf›ndan
Örne¤in; geleneksel tekstil beyazlaflt›r›c›lar›na karfl› dirençlidir. çeflitli alanlarda konfeksiyon uygulamas› için kullan›lmaktad›r.

8

Kar›fl›m yapmadan da endüstriyel pazarlarda genifl kullan›m
alan› bulmaktad›r. PET elyaf› dayan›kl›l›k, sürtünme dayan›m›
ve tokluk dahil olmak üzere mükemmel bir özellikler bileflimine
sahiptir. Elastikiyeti, kumafl›n geri dönme kapasitesinde
çarp›c› bir performans
sa¤lamaktad›r. Elyaf çok düflük nem
emicili¤ine ve yüksek erime
noktas›na sahiptir. Elastikiyeti ve
h›zl› kuruma özelli¤i, PET elyaf›n›
özellikle dolgu malzemesi olarak
uygun k›lmaktad›r. Ayn› zamanda,
filtre ve döflemelik çal›flmalar›nda
da kullan›m alan› bulmaktad›r. PET,
klasik ›s›l ba¤lama ifllemlerinde
kullan›m›n› s›n›rlayan yüksek erime
noktas›na sahiptir. Bununla birlikte,
baz› PET bileflenlerinin (dialkol ve
dikarboksilik asitler) farkl› flekillerde
kullan›lmas›yla PET kopolimerleri
haz›rlanarak erime noktas›
düflürülebilir ya da elyaf oryante
edilmeden üretilerek PET elyaf› veya
PET/kopolyester oldukça genifl bir
yelpazede, nispeten düflük yumuflama s›cakl›¤›na
kavuflturulabilir.
Polyester yüksek mukavemet/a¤›rl›k oran›na sahiptir ve ticari
kullan›mda en baflar›l› yapay elyaft›r. Ayr›ca oldukça s›k
tekrar kullan›labilen bir elyaft›r. Yeni yal›t›lan polyester elyaf
dolgu ürünleri, (“Everest Da¤›”nda da¤c›lar taraf›ndan test
edilen) t›rmanma elbiseleri, uyku tulumlar›, parkalar ve di¤er
yüksek performansl› aç›k hava giyiminde kullan›l›rlar. Polyester
polar hatlar›, k›fl rüzgar sörfüne izin verecek flekilde elbiseleri
kurutur.
Polyester elyaf, yumuflak ve pütürlü bir tufleye sahiptir.
Güçlüdür, çekme ve afl›nmaya karfl› dirençlidir. Hem
y›kanabilir, hem de kuru temizleme yap›labilir. K›r›flmaya
karfl› dirençlidir, ›s› uyguland›¤›nda k›vr›lma özelli¤i vard›r.
Kimyasallara karfl› dayan›kl›d›r. Ancak, statik ve tüylenme
problemi olabilir. Tüm bu özellikleri polyester elyaf›n›n haz›r
giyim (elbise, etek, pantolon, ceket, tak›m elbise), spor
k›yafetleri, ya¤murluk, bayan iç çamafl›r›, ev tekstili, yer
kaplamas›, döflemecilik, lif dolgusu, kord bezi, nonwoven
ve filtre üretiminde yüksek oranda kullan›m›n› sa¤lamaktad›r.
Endüstriyel olarak kullan›m›na bafllanmas›ndan günümüze,
en fazla geliflim gösteren elyaf türü olan polyester son on
y›la damgas›n› vuran en önemli sentetik elyaf türüdür.
Özellikle Uzak Do¤u ülkeleri ve Çin büyük yat›r›mlarla
yüksek kapasitelere ulaflarak pazar lideri konumuna
TEKST‹L LUBR‹KANTLARI
ulaflm›fllard›r. 1999 y›l›nda tahmini dünya polyester elyaf
üretim kapasitesi 362 milyon ton iken 2003 y›l›nda 516
milyon tona ulaflm›flt›r.
Türkiye’de de toplam üretim miktar› dünya klasman›n›n çok
çok alt›nda olmas›na ra¤men dünyadaki
geliflime paralel düzeyde geliflmifltir.
1999’da 367 bin ton olan tahmini üretim
miktar› 2003’de 439 bin ton
gerçekleflmifltir. Yine ayn› y›llar aras›nda
Türkiye’de tüketilen polyester elyaf ve iplik
miktar› 362 bin tondan ve 516 bin tona
ç›km›flt›r. 1999’da tahminen 104,5 bin
ton elyaf ve iplik ithal edilmifl yine ayn›
y›l 114 bin ton ihracat gerçekleflmifltir.
2003 y›l›nda ise 216 bin ton ithal
edilmiflken 95 bin ton polyester elyaf ve
iplik ihraç edilmifltir. Türkiye’de polyester
elyaf sektörünün en yo¤un oldu¤u bölgeler
ise Bursa ve Adana’d›r.
Polyester elyaf üretim, tüketim, ithalat ve
ihracat rakamlar› global düzeyde sektörde
yüksek rekabet yafland›¤›n› göstermektdir.
Bu nedenle iflletmeler verimliliklerini art›r›p,
maliyetleri düflürerek ve yüksek kalite ile beraber ürün çeflitlili¤i
yaratarak rekabet ortam›nda farkl›l›klar›n› ortaya koymaya
bafllam›fllard›r.
KAYNAKLAR:
1. Mark H.F., Gaylord N.G., ve Bikales N.M, Encyclopedia of
Polymer Science and Technology, Plastics, Resins, Rubbers, Fibers,
Volume 11, Jhon Wiley & Sons Inc., New York, 1969.
2. Carter M.E., Essential Fiber Chemistry, Marcel Dekker Inc.,
New York, 1971
3. Mark H.F., Othmer D.F., Overberger C.G.,Seaborg C.T.,
Encyclopedia of Chemical Technology, Kirk-Othmer, Vol. 18, 3rd
Edition, John Willy & Sons Inc., New York, 1982.
4. Demir A., ve Behery H.M., Synthetic Filament Yarn Texturing
Technology, Prentice Hall Inc., New Jersey, 1997.
5. Ö. Turhan ve U. Karaaslan, “Yapay Lifler Ve Özellikleri”,
Gemsan Teknik Bülten, Say› 42., ss. 6-10, 2004.
6. www.fibersource.com
7. www.tad.com.tr
De¤erli Okuyucular›m›z;
Teknik Bülten 45. Say›'nin Lubrikant sayfalar›nda Dr. Ugur
Karaaslan imzas› ile yer alan
"Polyester Lif ve Özellikleri" bafll›kl› yaz›da, dizgi hatas›ndan
dolay›, bas›l› derginin, kaynaklar k›sm› ile formüllerinde eksiklikler
olmufltur.
Düzeltir ve baflta yaz› sahibi Dr. Ugur Karaaslan olmak üzere,
kaynak sahipleri ile tüm okuyucular›m›zdan özür dileriz.
GEMSAN A.fi.
9
 TEKST‹L LUBR‹KANTLARI

TÜRK‹YE ÖRME KUMAfi SANAY‹S‹ VE

ÜLKE GERÇE⁄‹
Ülkemizin ihracat›n›n lokomotifi olma baflar›s›n› ülkeye faydas› oldu¤u söylenemez. Bunun için
y›llard›r devam ettiren tekstil ve haz›r giyim çok makina de¤il ihtiyaca do¤ru ve zaman›nda
ihracat›n›n içinde, %70’in üzerinde hammadde cevap veren makinalar gereklidir. Bizi
tedarikiyle birinci s›rada yer alan örme kumafl sevindirecek olan da budur. Zaten tüm
sektörü, kendi kulvar›nda modern makine parkuru iflletmecileri sevindiren gerçek; iflleyen ve çal›flan
ile Avrupa ülkelerinin toplam›ndan büyük ve makinalar›n varl›¤› de¤il mi? Aksi halde bofl
dünya genelinde ise, baflta gelen birkaç ülkeden duran ve ifllemeyen makinalar her zaman
birisidir. Sahip olunan yeni makina parkurunun psikolojik s›k›nt›lara sebebiyet vermifltir.
verimli çal›flabilmesi için ise sektörün, yeterli
bilgi birikimi ve yetiflmifl elemana sahip oldu¤unu Türkiye’nin devlet olarak bir tekstil stratejisinin
rahatl›kla söylemek mümkün. oluflturulamamas› nedeniyle sektör bafl›bofl
b›rak›lm›fl ve haks›z bir rekabetle karfl› karfl›ya
Moda ve marka yaratman›n öncelikle kumaflta b›rak›ld›¤› flu günlerde dahi Avrupa’n›n en
moday› ve kaliteyi yakalamakla mümkün büyük örme sektörüne sahip oldu¤umuzu
olaca¤›n› bilen örme sanayicisi konfeksiyon unutmamam›z gerekir. Bu anlatmaya çal›flt›¤›m›z
Fahrettin ‹NCE
Örme Dünyas› Dergisi
üretimi ve ihracat› yapan firmalar›m›za gerekli sahipsizlik sadece örme için de¤il, zincirin
Yay›n Yönetmeni lojistik deste¤i verebilmek ve ufkunu açabilmek di¤er halkalar› olan sektörler için de geçerli
için dünyan›n hangi ülkesinde olursa olsun oldu¤unu ve art›k aflikar bir flekilde ortaya
makinalar ve kumafllarla ilgili geliflmeleri serildi¤ini ifade etmek isteriz. Dünya’n›n en
yak›ndan takip etmektedir. pahal› elektri¤ini kullanmak zorunda kalan,
Stratejik hammaddemiz olan pamu¤un en büyük istihdam üzerindeki yükü gittikçe a¤›rlaflt›r›lan,
tüketicisi olarak sistemin gerisindeki iplik vergi yükünün alt›nda ezilerek haks›z rekabete
üreticilerini ve kendisinden sonraki konfeksiyon maruz kalan sektör, yine de bu günlere kadar
üreticilerini de geliflmeye zorlayarak önemli bir hiçbir destek görmeden salimen gelmesine
görevi yerine getirmeyi zorunlu olarak üstlenen ra¤men üzerindeki bask›lar dayan›lmaz bir
örme sektörü, tekstil ve haz›r giyimin gizli noktaya varm›flt›r.
kahraman›d›r asl›nda. Fakat buna ra¤men
sektörün ve sektörde faaliyet gösteren firmalar›n
s›k›nt›lar› da ayn› ölçüde büyüdü¤ünü veyahut
büyümeye do¤ru gitti¤ini söylemek gerekir.
Sektör ne kadar baflar›l› bir geliflme göstermifl
olsa da gerek yerli makina üretiminin
gerçeklefltirilememesi, gerekse kullan›lan ana
girdiler de üretimin olmay›fl› sebebiyle d›fla
ba¤›ml›l›ktan kurtulamam›flt›r. Bu yüzden girdi
maliyetlerini düflürememifl ve karfl›s›nda oluflan
rakip ülkelerdeki meslektafllar›n›n 5 ila 10 y›l
vade ile ald›¤› makinalar› peflin veya dünya
standartlar›n›n üzerinde finansal yüklere
katlanarak alabilmifltir. Ancak bütün bunlara
ra¤men, gerekli ve gereksiz yüzlerce makinan›n
al›nd›¤›n› da gözden kaç›rmamak gerekti¤ine
inan›yoruz ki, sektörün en önemli s›k›nt›lar›ndan
bir tanesi de bu noktada ortaya ç›kmaktad›r:
Kapasitenin çok üstünde makinan›n varl›¤›.
Elbette makinalar›n çoklu¤u çok fleyi ifade eder,
ancak kenarda köflede bekleyen makinalar›n
hiçbiri ifle yaramaz. Çünkü at›l kapasitenin

10

‹hracatç›n›n kar etmeyi unutmas› ve günü kurtarmaya
çal›fl›rken en yak›n›ndaki örmeciye finansal
zorluklar›n› yüklemesi firmalar› teker teker kapanmaya
zorlanmaktad›r. Halbuki ihracat› s›rtlayan ve di¤er
tüm yükleri s›rtlayan bir sektör olarak örme kumafl
üreticileri, Türkiye tekstil ve haz›r giyimin gelece¤i
için korunmal› ve onlara göreceli destek olunmal›d›r.
Çünkü ihracat›m›z›n ana hammaddesinin yüzde
70’ini karfl›lad›¤› gibi, tekstil ihracat›n›n da önemli
k›sm›n› karfl›lamaktad›r. Yani asl›nda örme kumafl
sanayicisi; yapt›¤› yüz milyarlarca liral›k yat›r›m
ile, istihdam›, ihracat› ve ihracat› desteklemesi gibi
yönleri ile koruma alt›na al›nmas› gereken, zincirin
ilk halkalar›ndand›r. Bunun yan›nda Tayvan ve
Kore gibi Uzakdo¤u ülkelerinden gelen polyester
türevi kumafllar, Hindistan, Pakistan, Özbekistan
gibi ülkelerden gelen pamuklu kumafllar sebebiylede
80 sonras› yap›lan önemli yat›r›mlar durma, hatta batma
noktas›na gelmifltir. Di¤er yandan ithalat ile yap›lan ihracat›n
ülkeye ne kadar faydal› oldu¤u tüm örme sanayicisinin
ilgilendi¤i sorular aras›nda yer al›yor. Her fleyden önce,
ülkenin gelece¤i ülkenin tüm bireylerine faydas› olan üretim
alanlar›n›n geniflletilmesi ve ço¤alt›lmas›nda geçti¤ini
unutmamak laz›md›r.
Bak›n yurt içinden hammaddeyi temin edemedi¤imiz fiyatlara,
bu ülkelerden mamul kumafllar gelmektedir. E¤er Türkiye’de
tekstil sektörü gözden ç›kar›ld› ise, acilen bu karar insanlara
anlat›lmal› ve alternatif sektörler gösterilmelidir. Yoksa uzun
y›llar çabalayarak oluflturulan istihdam›n belkemi¤i bu
sektörler kaybedilmekle kalmayacak, yak›n zamanda sosyal
patlamalara sebebiyet verecektir.
Sürekli moda ve marka yaratmaya çal›flt›klar›n› iddia edenler;
acilen pazarlama elemanlar› yetifltirmeleri gerekti¤ini, aç›lan
okullara iplikten örmeye, örmeden boyaya ve konfeksiyona
kadar yeterli bilgi verilerek altyap›s› k›sa zamanda
oluflturulabilecek bu gençlerin firmalar›m›z›n imdad›na
yetifltirilmesidir. Herkes kabul ediyor ki, Türkiye’nin en önemli
s›k›nt›s› üretimde de¤ildir, pazarlamadad›r. Bu gerçe¤i gören
firmalar›m›z, pazarlama a¤›na yat›r›m yapmaya bafllad›lar,
ancak bu a¤ tüm sektöre yay›lmad›¤› takdirde ülkenin
geneline hiçbir faydas› olmayacakt›r. Çünkü sektör on
firmadan oluflmuyor, binlerce firmadan meydana geliyor.
K›sacas› Türkiye’nin mevcut durumda üretim s›k›nt›s› yoktur,
pazarlama s›k›nt›s› vard›r.
Ayr›ca flu unutulmamal› ki, Türkiye tekstil sektörünü oluflturan
17 dal›n her biri, bir zincirin ayr›lmaz halkalar›d›r. Hepsi
de bütünlük içerisinde ayn› öneme sahiptir. Halkalar›n her
hangi bir tanesi zay›flad›¤› zaman, zincirin her an kopaca¤›
anlam›na gelir. Bütün halkalar eflit öneme ve güçlülü¤e
TEKST‹L LUBR‹KANTLARI
sahip olmak zorundad›r. Çünkü zincir ayn› zamanda ülkenin
gelece¤i için de çok fleyi ifade ediyor. Bu noktadan hareketle,
Türkiye’nin sahip oldu¤u örme kumafl üretim gücü, asl›nda
ihracat›n güçlü olmas›n› gerektirdi ve her iki alanda birbirini
ciddi anlamda destekledi. Fakat bu gün üretimden çok
markalaflma mant›¤› hakim oldu¤unu düflündü¤ümüzde,
sektörün uzak durmaya çal›flt›¤› bu kavram›n ne denli
gerekli¤i oldu¤unu ve üretim zincirinin tüm halkalar›na hakim
olmas› gerekti¤ini hayk›rmak zorunday›z. Katma de¤eri
yüksek ürünler üreterek ihraç etmek için, toplam kalite
anlay›fl›na hakim olmak gerekmez mi? Bunun için pamuktan
bafllay›p boyahaneye kadar giden süreçte, hep kaliteli veya
kalitesiz kumafl›n varl›¤› hakim ki, kaliteli konfeksiyonun
üretimi ve katma de¤eri yüksek ürünlerin meydana gelebilmesi
için, farkl› ve de¤erli kumafllardan geçti¤i bilinmektedir. Bu
yüzden örme sektörü, bu sektörün nirengi noktas›d›r, di¤er
bütün alt dallarda oldu¤u gibi. Yani her alt segment, kendi
varl›¤›n› kalite ve markalaflma üzerine ispat etmeye bafllarsa,
asl›nda Türkiye tekstil ve haz›m giyim sektörünün önünde
hiçbir sorun kalmayacakt›r. Çünkü ülkenin kaliteli üretim
problemi hiç olmam›flt›r. Tek problem pazarlama ve hedeflerdir.
Bu cümleden hareketle Türkiye’nin hedefi katma de¤er ile
sektöre sahip olan ülkelerin vard›¤› noktad›r. Çin asla ve
asla rakip olmamal›d›r. Türkiye, Çin’i rakip olarak alg›l›yorsa,
o zaman hamall›¤a devam demektir. Fakat flu unutulmamal›
ki, Avrupa ve ABD pazarlar›m›z bizim kalitemizi Çin fiyat›
ile bask› alt›na alma iste¤indedirler. ‘Hay›r, kimse ‹talyan
kalitesini, Çin fiyat›na bizden koparamaz’ diyebilmek için,
sektörün tüm alt segmentlerinin üzerine düflen görevleri yerine
getirmesi gerekmez mi? Nitekim ‘hay›r’ diyebilmemiz için
de devletin kendisi de bir marka olmas› kaç›n›lmazd›r. Devlet
ve özel sektörün dayan›flmas› bu noktada ne kadar önem
kazanacak, bir bilinse!..
11

KÜRK SÜETTE, TÜY DIfiARIDA ÇALIfiMALAR ‹Ç‹N
YÜNÜN YAPISI VE ÖNEM‹
Türkiye Deri Sektöründe önemli bir potansiyele
sahip olan Kürk Süet üretiminin 1980’li y›llar›n
ikinci yar›s›ndan sonra y›ld›z› parlamaya
bafllam›flt›r. 1990’l› y›llar›n ilk yar›s›nda kürk
süet fabrikalar›n›n üretim kapasiteleri ve üretilen
deri kaliteleri daha da artmaya bafllam›fl; bu
tablo 1998 y›l› krizine kadar, ayn› flekilde
devam etmifltir. Takip eden y›llarda, kürk süet
üretiminde kapasite azalmalar› görülmeye
bafllanm›fl; ancak kalite anlay›fl›m›zdaki
farkl›laflma ile birlikte; 2001 y›l›ndan sonra
Türkiye kürk süette, modan›n yarat›c›s› ve yeni
üretilen artickle’lerin öncüsü olma yolunda ciddi
ad›mlar atarak; bu günkü noktaya ulafl›lm›flt›r.
Son iki y›lda, trend haline gelen “tüyü d›flar›”
artickle’ler, tasar›mc›lar›n da katk›lar›yla kürk
süet derilerinden, neler yap›labilece¤i hususunda
çok iyi örnekler sergilenmifltir. Bu baflar›n›n
s›rr›; son y›llarda gerek süet taraf›nda, gerekse
yün taraf›nda yap›lan teknik uygulamalar ve
modan›n bir araya gelmesiyle oluflan sinerjinin
eseridir.
Kürk süet deri üretiminde, klasik çizginin d›fl›na
ç › k › l a r a k y ü n ü d › fl a r › d a u y g u l a m a l a r,
son zamanlar›n moda ak›m› olmufltur. Kürk süet
derilerin vazgeçilmezi olan “yünü” ele alacak
olursak; histolojik yap›s›n› inceleyerek bafllamak
daha do¤ru olacakt›r.
Derinin yap›s›, üç ana tabakadan meydana
gelmektedir.
Epidermis; derinin en d›fl tabakas›n› teflkil eder,
kendinden sonra gelen dermis tabakas›na
oranla çok ince olup; deri kal›nl›¤›n›n %0,5
ila %2’si kadard›r.
Dermis tabakas›, esas itibar›yla kollagen, elastin
ve retikülin ba¤ dokular›ndan meydana gelmifltir.
Dericilikte istifade edilen esas deri tabakas›d›r.
Hipodermis tabakas›, gevflek ba¤ dokular›ndan
oluflur ve dermisi vücuda ba¤lar.
DER‹
Tüm bu dokular›n en üst k›sm›nda yer alan
yünün, dermis içinde yatakland›¤› k›sm›na
folikül veya yün yata¤› denir. Folikülün epidermal
k›l›f› devaml› olup epidermisin di¤er k›s›mlar›yla
benzer yap›dad›r. Folikül k›l›f›n›n alt k›sm›na
d›fl kök k›l›f› denir. Bunun üst k›sm› ise üreme
kabiliyetinde ve granüler tabiattad›r. Folikülün
alt ucunda kollegenli papilla bulunur. Papillan›n
etraf› kan damarlar›yla sar›lm›flt›r. Papilla
hücrelerinin üremesi ile önce k›l (yün) kökü ve
etraf›ndaki yap›lar oluflur. Papilla hücreleri daha
sonra üremelerine devam ederek yukar›ya
do¤ru ço¤al›rlar ve yünün oluflumunu sa¤larlar. Cem KOBAK
Yünün d›fl k›sm›nda çok incelmifl kütiküla Deri Yüksek Mühendisi
tabakas›, ortada korteks tabakas›, en içte baz› GEMSAN A.fi.
Deri Yard›mc› Kimyasallar›
yünlerde bulunan ‘medulla’dan ibarettir. Grup Sat›fl Müdürü
Kütiküla tabakas›; yünün orta tabakas› olan
korteks tabakas›n› d›fltan çepeçevre sarar.
Elektron mikroskobu ile yap›lan incelemelerde
kütiküla tabakas›n›n üç k›s›mdan meydana
geldi¤i tespit edilmifltir. Bunlar epikütikül,
exokütikül ve endokütikül ad›n› al›r. Kütiküla
tabakas› boynuz tabiat›nda olup, kal›nl›klar›
takriben 0,3 – 1 mikron, boylar› genellikle
14,9 – 28,0 mikron aras›nda de¤iflen
genifllikleri de 36 mikron kadar olan fleffaf
pulcuklardan ibarettir. Bu tabakay› meydana
getiren pulcuklar›n flekilleri, muhtelif tip yüne
göre de¤ifliklik gösterir. Yünün üzerini kaplayan
13
 DER‹

kimyasal maddelerden kolay etkilenir ve asit boya

maddeleriyle boyanabilirler.

Medula tabakas›; özellikleri bak›m›ndan korteks

pulcuklar›n diziliflleri, çat› üzerindeki kiremitlerin dizilifl
flekline benzer. Kütiküla tabakas› çok dayan›kl› olup,
görevi fiziksel ve kimyasal etkenlere karfl› yünün as›l
önemli olan korteks tabakas›n› korumakt›r. Bu tabakadaki
hücreler kükürt ihtiva eden bir hücre zar›yla çevrelenmifltir.
Bu hücre zarlar›, hücreleri tutkal gibi birbirine yap›flt›rarak
sa¤lamlaflt›r›r. Bu dayan›kl›l›k hücreler aras›ndaki çengel
fleklindeki oluflumla artt›r›lm›fl olur. Exokütiküla’n›n kükürt
oran› çok yüksektir ve s›k a¤ dokusu ile teflkil edilmifltir.
Endokütiküla kükürt ihtiva etmez alkali ve oksidasyon
maddelerine oldukça dayan›kl›d›r; yaln›zca tripsin
enzimlerinden etkilenir.
tabakas›ndan farkl›l›k gösterir. Çok yüzlü hücrelerden
meydana gelmifl olup; bazen içlerinde pigment tanecikleri
veya hava hapsolmufltur. Yünde medulan›n varl›¤› ve
bu kanal›n korteks tabakas›na oranla kal›nl›¤›, yünün
fiziksel özelliklerini etkiler. Yünlerde bulunan medula
kaplad›¤› hacim bak›m›ndan farkl› olabilece¤i gibi
flekilleri itibar›yla da farkl›l›k gösterebilir. Buna göre
devaml›-devams›z medula, kesik medula, fragmental
medula, tek s›ral›-çok s›ral› medula fleklinde isimlendirilir.
Medula’n›n yap›s›, yünün s›n›fland›r›lmas›na yarar; ince
alt liflerde medula bulunmamaktad›r. Yünün medula çap›
ile toplam çap› aras›ndaki orana “ medula indisi ” denir.
Bu indis 0,3 ila 0,9 aras›nda de¤iflen bir de¤ere sahiptir;
kürk süetlik deri yünleri 0,5 indisten daha küçüktür.
Yünün, kimyasal yap›s›n› proteinler oluflturur. Fibriler
proteinin yap›s› içinde yer alan en önemli amino asit,
sistindir. Bunun haricinde; glisin, alenin, valin, prolin,
treonin, hidroksilin, meteonin, arginin, histidin, serin,
triosin gibi amino asitler de bulunmaktad›r. Yap›s›nda
kükürt atomu içeren amino asit, iki protein zinciri aras›nda
oluflan hidrojen ve tuz ba¤lar›n›n d›fl›nda, kükürt köprüsü
oluflturarak keratin yap›n›n sa¤lamlaflmas›n› sa¤lar; bu
amino asite, “sistin” ad› verilir.

Yünün orta tabakas›n› oluflturan Korteks Tabakas›, kütiküla

tabakas›n›n alt›nda bulunur ve yünün en önemli k›sm›n›
teflkil eder. ‹¤ fleklinde hücrelerden meydana gelmifltir.
Medula’l› (k›l ili¤i) yünlerde bu tabaka, yün hacminin
2/3 veya 4/5 kadar k›sm›n› kaplamaktad›r. Yünler,
gerek mukavemet gerekse elastikiyet gibi fiziksel
özelliklerini bu tabakadan almaktad›r. Korteks tabakas›n›n
kal›nl›¤› hayvan›n yün yap›s›na ba¤l› olarak de¤iflir. K›l
tipi yünlerde korteks tabakas› fazla geliflmemifltir. ‹nce
yünlerde bu tabakan›n kal›nl›¤› daha fazlad›r. Bu
tabakan›n hücre zarlar›, kükürt oran› yüksek yap›flkan
bir madde ile birbirine ba¤l›d›r. Yünlerin, korteks
tabakas›n› teflkil eden liflerin d›fl yüzeyleri yani
(Parakorteks) yüksek oranda kükürt ihtiva etti¤i için
kimyasal maddelere dayan›kl›d›r. Liflerin iç yüzeyi
(ortokorteks) düflük oranda kükürt ihtiva eder; bu sebeple

14
 DER‹

NH_ NH_

CH - CH_ - S — S - CH_ - CH

COOH COOH
Keratin, yünlerin iç ve d›fl tabakalar›nda k›l kökü ve yün
ucunda farkl› yap› gösterir. Keratini meydana getiren amino
asitler cins ve oran olarak kollagenden farkl›d›r. Keratine
asit ve alkali etkisi ile önemli bir fliflme meydana gelmez.
Bu, sülfit köprülerinin kuvvetli iyonik ba¤ teflkil etmesi ve
polipeptit zincirleri aras›ndaki oldukça s›k› yap› nedeniyledir.
Sülfit köprüleri parçaland›¤›nda kuvvetli bir fliflme meydana
gelir ve yünler erir. Yün keratininin izoelektrik noktas› 4,85
civar›ndad›r. Keratinlerde yüksek oranda diaminokarboksilik
asit bulunur. Sistin köprüleri (-S-S-) protein dokusuna çok
s›k› bir yap› kazand›r›r. Keratin ve prekeratin yap› olarak
birbirinden ayr›l›rlar. Prekeratinin protein yap›s›nda bulunan
sistein ve sülfihidril gruplar› nedeniyle kolayl›kla fliflebilir;
kimyasal maddeler ve enzimlerden etkilenebilir. Sülfihidril
gruplar›n oksidasyonla polipeptit zincirleri aras›nda disülfit
köprüleri, sistin köprüleri haline dönüflmesi ile keratin yap›s›
oluflur; bu yap› kimyasal maddelere ve enzimlere dayan›kl›d›r.
Epidermis keratini ve k›l kökünün d›fl k›l›f›, yün keratininden
daha az oranda sistin ihtiva eder. Yünün d›fl yüzeyi, yünün
di¤er tabakalar›na göre daha fazla sistin ihtiva eder.
Kürklük derilerde, her türün kendine özgü yün kompozisyonu
ve k›l örtüsü vard›r. Bu yap›, alt ince yünlerle üst kaba
k›llardan oluflur. Yün örtüsünün as›l görevi organizmay›
so¤u¤a karfl› korumakt›r. Tropik bölgelerde yaflayan
hayvanlardaki k›l örtüsü ise organizmay› fliddetli s›caklardan
ve günefl ›fl›nlar›n›n zararlar›ndan korunmas›n› sa¤lar.
K›fl aylar›nda so¤u¤un etkisiyle yün örtüsünün alt lifleri (tüy
yap›s›nda) s›klaflm›fl ve tutumlar› yumuflak bir özellik kazanm›fl
olur. Buna karfl›n üst kaba k›llar uzam›fl ve kendilerini
karakterize eden renge bürünmüfl olurlar. Ancak bu durumu
uzun süre koruyamazlar özellikle ›l›man iklim bölgelerinde
yaflayan hayvanlar, ilkbahar›n sonlar›na do¤ru havalar›n
›s›nmas›yla birlikte, s›k yün örtüsüne gereksinim duymazlar.
Yeterince beslenemeyen yün kökleri zay›flar ve dökülmeye
bafllar.
Yapa¤› de¤iflimi yaz aylar›n›n ortas›nda son bulur. Bu
nedenle yün örtüleri yaz›n seyrekleflmifl, alt ince tüylerin
miktar› en aza düflmüfl bulunur.
Sonbaharda havalar›n serinlemeye bafllamas› üzerine yün
örtüsünde alt ince tüylerle baz› üst k›llar›n yeniden meydana
gelmeleri yün örtüsünün görünümünü güzellefltirmifl; öte
yandan derinin dokusal yap›s›n›n da iyileflmesini sa¤lam›fl
olur. Bu sebeple en kaliteli kürklük deriler, Kas›m ile Mart
aylar› aras›nda elde edilen derilerden üretilir.
Sonuç olarak;
Kürk süet üretiminde yapa¤›n›n önemi, tola kalitesi kadar
önem tafl›maktad›r. Yün üzerine uygulanan; tiping, light
brissa, desenli k›rpma, serigrafi bask›, laser
k›rpma, dispers boyama, serigrafi ile eritme deseni, afl›nabilir
boyalar ile çeflitli efektler, muton, multi color, oksido,
brilliant boyamalar, fosforlu vaya yald›zl› boyalar ile çeflitli
efektler verilerek; bir çok artickle üretimleri yapmak
mümkündür.
Bu sayede, katma de¤eri yüksek, albenisi fazla artickle’ler
üretilerek; daha genifl spektrumda müflteri kitlesine hitap
edilmektedir.
KAYNAKLAR:
1. Prof. Dr. Turgut Yaz›c›o¤lu (1981),
Kürk Teknolojisi, Bornova / ‹zmir
2. Doç. Dr. Yalç›n Dikmelik ve
Prof. Dr. Tuncay Yakal› (1994),
Deri Teknolojisi, ‹zmir
3. Ahmet Toptafl (1993),
Deri Teknolojisi, ‹stanbul
4. Ramon Palop (1995),
Kürk Süet Teknolojisi, Barcelona
5. Prof. Dr. Mustafa Harmanc›o¤lu ve
Doç. Dr. Yalçon Dikmelik (1993),
Ham Deri, ‹zmir

15

METAL ‹fiLEME SIVILARINDA DUMANLANMA SORUNU*
Dumanlanma sorununun nedenleri ve
çözümlerinden bahsetmeden önce
“dumanlanma nedir?” sorusunu
cevaplamak gerekir. Metal iflleme s›v›s›,
metal iflleme operasyonu s›ras›nda
çeflitli flekillerde küçük partiküller halinde
havada ask›da kalabilir. Bu metal
iflleme s›v›s› duman› veya dumanlanma
olarak adland›r›l›r. Duman oluflmas› çeflitli flekillerde
olabilir.
Bunlardan ilki, metal iflleme s›v›s› içindeki uçucu
niteli¤e sahip bileflenlerin buharlaflmas› yoluylad›r.
Dr. Burak ESAT Kesme iflleminin meydana geldi¤i, kesici ucun
GEMSAN metale de¤di¤i noktada yüksek ›s› a盤a ç›kar.
Metal ‹flleme S›v›lar›
AR&GE ve Teknik Servis Bu alanla temasta olan ve uçucu bileflenler içeren
fiefi metal iflleme s›v›ndaki bu bileflenler ›s›n›n etkisiyle
buharlafl›rlar. Böylelikle oluflan küçük s›v›
zerrecikleri yo¤unlafl›p küçük damlac›klar
oluflturarak çal›flma ortam›na yay›l›rlar. Yeterli
havaland›rma olmad›¤› takdirde bu duman veya
buhar genifl alanlara yay›labilir.
Kesme ifllemi s›ras›nda metal kesme s›v›s›n›n
makinan›n iç duvarlar›na veya makine parçalar›na
yüksek h›zla çarpmas›ndan dolay› oluflan çok
küçük damlac›klar dumanlanmaya sebep olabilir.
Bu flekilde oluflan damlac›klar genellikle genifl
alanlara yay›lmay›p metal iflleme yap›lan tezgah›n
çevresinde kal›rlar.
Metal ifllenirken metal iflleme s›v›s› içinde oluflan
köpükler veya baloncuklar operasyon durdurulup
s›v› hareketsiz hale geldi¤inde patlarlar. Bunun
sonucunda küçük damlac›klar hava ortam›na
geçebilir ve genifl alanlara yay›labilirler.
Dumanlanmay› Etkileyen Faktörler:
Metal iflleme tezgah›n›n çal›flma h›z›n›n;
dumanlanma oluflumundaki en önemli faktör
oldu¤u ve dumanlanma miktar›n›n ifllem h›z›n›n
karesi ile orant›l› oldu¤u anlafl›lm›flt›r.
16
M E TA L
Metal iflleme tezgah›n›n çal›flma h›z›;
dumanlanma oluflumundaki en önemli
faktördür ve dumanlanma miktar›n›n
ifllem h›z›n›n karesi ile orant›l›d›r.
‹fllenilen metalin beslenme ve kesme kal›nl›¤›n›n
ise dumanlanma oluflumuna yok denecek kadar
az etkisi oldu¤u anlafl›lm›flt›r.
Saf kesme ya¤lar› di¤er tipteki kesme ya¤lar›na
(suda çözünen kesme ya¤lar›, yar› sentetik ve
sentetik ya¤lar vb.) oranla daha çok dumanlanma
yaratmakta olduklar› belirlenmifltir.
Su içeren kesme s›v›lar›nda dumanlanma, ya¤›n
su de¤il de ya¤ (veya solvent) faz›ndan
kaynaklanmaktad›r. Yani daha çok ya¤ ve daha
az su içeren ya¤lar (standard bor ya¤lar› vb.)
daha çok dumanlanma oluflturacakt›r.
Kaçak ya¤lar da dumanlanma oluflumunu
artt›racakt›r. Ya¤ miktar›ndaki %3 lük bir art›fl›n
(kaçak ya¤dan kaynaklanan) dumanlanma
miktar›n› üç kat›na ç›kard›¤› laboratuar testleriyle
kan›tlanm›flt›r.
Metalin ifllenmesi prosesi ile ilgili olmayan di¤er
faktörlerin de dumanlanma oluflumuna etki etti¤i
bilinmektedir. Örne¤in; sigara duman›, dizel
motor ekzos duman›, ortamdaki toz ve duman
(kaynak duman›, çal›flan ekipman›n yaratt›¤› toz
vb.) gibi.
Oluflan talafl›n uzaklaflt›r›lmas›nda kullan›lan bent
kapa¤› veya savaklar dumanlanman›n
oluflumunda birincil kaynaklar olduklar› tesbit
edilmifltir. Oluflan talafl›n mekanik yollarla
uzaklaflt›r›lmas›n›n veya metal iflleme s›v›s›n›n

devaml› ak›t›lmas› yerine nab›z at›fl› gibi pulslarla
uygulanmas›n›n dumanlanman›n önlenmesinde etkili oldu¤u
görülmüfltür.
Dumanlanman›n Minimum Seviyeye ‹ndirilmesi
Metal iflleme s›v›lar›n›n kirlenmesinin dumanlanmay› ne
kadar artt›rd›¤› göz önünde tutuldu¤unda, metal iflleme
s›v›s›n›n düzenli kontrolü ve genel iflletme temizli¤inin önemi
ortaya ç›kmaktad›r. Metal iflleme s›v›lar›na kaçak ya¤lar›n
kar›flmas›n›n önlenmesi veya kar›flan ya¤lar›n metal iflleme
s›v›lar›ndan uzaklaflt›r›lmas› oldukça büyük bir önem
tafl›maktad›r.
Dumanlanman›n azalt›lmas›nda flu stratejiler afla¤›daki
gibi katagorize edilebilir:
1) Kesme noktas›nda mekanik olarak (yani kesme s›v›s›
s›çramas› yoluyla) oluflan dumanlanman›n azalt›lmas›
2) Talafl uzaklaflt›rma h›z›n›n düflürülmesi
3) Genel ve yerel havaland›rma flartlar›n›n iyilefltirilmesi
4) Çal›flan tezgahlar›n kapaklar›n›n kapal› tutulmas›
5) Baz› özel kimyasal katk›lar kullan›lmas›
M E TA L
Birinci kategoriyle ilgili olarak do¤ru s›v›n›n kullan›lmas›
büyük önem tafl›maktad›r. Bunun d›fl›nda do¤ru
konsantrasyonun kullan›lmas›n›n ve metal iflleme s›v›s›n›n
düzenli kontrolünün yap›lmas› da dumanlanma oluflumunu
azaltmaya yard›mc› olacakt›r.
Metal iflleme s›v›s›n›n ak›fl h›z›n›n ayarlanmas› ve mümkün
olan en düflük h›zda tutulmas› da oldukça önemlidir.
Metal iflleme s›v›s›n›n ç›kt›¤› hortumun ifllenen parçaya
göre en do¤ru flekilde konumlanmas› da etkili bir çözüm
olabilir.
Talafl uzaklaflt›rma bir metal iflleme s›v›s›n›n ikincil fonksiyonu
olarak düflünülmeli ve talafl uzaklaflt›rma h›z› mümkün olan
en düflük ideal de¤ere ayarlanmal›d›r.
Genel olarak iflletmenin ve tezgah etraf›n›n havaland›rma
sistemiyle havaland›r›lmas› yoluyla da dumanlanma ve
buna ba¤l› sorunlar›n önüne geçilmesi mümkün olabilir.
* Dr. Neil Canter’›n
http://www.stle.org/lube_fundamentals/pdf/36-
45_tlt_feature_3-05.pdf web sitesinde yer alan “Metal
17

EL DEZENFEKS‹YONU:
NEDEN VE NASIL?
Günlük yaflant›m›zda katk›s›z sabun ve su ile yap›lan “el y›kama” ifllemi, kiflisel
temizli¤in en temel ve vazgeçilmez bir ö¤esini oluflturmaktad›r. Katk›s›z sabun ile
yap›lan el y›kama ifllemi ile geçici mikroorganizmalar mekanik olarak ortamdan
kald›r›lmaya ve gözle görünür kirler ellerden ar›nd›r›lmaya çal›fl›lmaktad›r.
Etkili bir el y›kamada uygulama flekli ve el y›kama
süresi önemlidir. Bu sayede hem insan›n kendi
sa¤l›¤›, hem de baflkalar›n›n sa¤l›¤› korunmaya
çal›fl›l›r. Uygun el y›kama ifllemi fiekil 1’de
Doç. Dr. Ça¤r› BÜKE
özetlenmifltir.
Ege Üniversitesi T›p Fakültesi
Enfeksiyon Hastal›klar› ve
Klinik Mikrobiyoloji Anabilim
Dal› Ö¤retim Üyesi
fiekil - 1 El Y›kama Basamaklar›
1. Musluk aç›l›r ve eller su ile ›slat›l›r
2. Sonra ele bir miktar s›v› sabun* dökülür
3. 10–15 saniye boyunca sabunun her iki elin
tüm yüzeylerine; t›rnaklara, el parmak aralar›na,
bafl parma¤a, bilek ve avuç içine temas etmesi
sa¤lan›r
4. Bundan sonra hiç sabun kalmayacak flekilde
her iki el bile¤inden el parmak uçlar›na do¤ru
eller bol su ile durulan›r
18
ÖZEL K‹MYASALLAR
5. Musluk el ile temas etmeden kapat›l›r
6. Tek kullan›ml›k ka¤›t havlu ile eller kurulan›r ve
ka¤›t havlu çöpe at›l›r
“El dezenfeksiyonu” ise biraz farkl› bir anlam›
ifade etmektedir. Bu ifllem s›ras›nda el derisinde
bulunan mikroorganizma say›s›n›n olabildi¤ince
azalt›lmas› amaçlan›r. Bu amaç için kullan›lan
sabunlar›n içerisinde antiseptik ya da antimikrobiyal
ad› verilen kimyasal maddeler bulunmaktad›r.
Antimikrobiyal sabunlar›n as›l etkisi el derisindeki
geçici ve kal›c› flora bakterilerinin hem mekanik
olarak ortamdan uzaklaflt›r›lmas›n› ve hem de bu
b a k t e r i l e r i n ö l d ü r ü l m e s i n i s a ¤ l a m a k t › r.
Günümüzde su ile y›kama ifllemi yap›lmaks›z›n
içerisinde alkol bar›nd›ran s›v› ya da jel halindeki
kimyasal maddeler ile de eller dezenfekte
edilebilmektedir.
El dezenfeksiyonu, as›l olarak hastanede yatan
bir hastada komplikasyon olarak geliflebilen
“hastane enfeksiyonlar›”n›n s›kl›¤›n› azaltmada en
etkin yollardan birisi olarak kabul edilmektedir.
Her ne kadar kavram olarak hastane ortam›nda
“el y›kama” denildi¤inde bu ifllem amaçlan›yorsa
da böyle ortamlarda el temizli¤inden söz ederken
“el dezenfeksiyonu” terimini kullanmak daha do¤ru
bir anlam› ifade edecektir.
* Katk›s›z sabun, antimikrobiyal sabun,
antiseptik sabun
 ÖZEL K‹MYASALLAR

El dezenfeksiyonunun geçmifli 1800’lü y›llar›n ilk çeyre¤ine baz› özel durumlarda enfeksiyon geliflimine neden olurlar.
kadar dayanmaktad›r. O dönemlerde Frans›z farmakologlar Buna karfl›n geçici flora bakterileri derinin yüzeyel
klorid içeren kimyasal s›v›n›n insan vücudundaki “kötü tabakas›nda çevre ile ellerin temas› sonucunda ellere
kokular›” giderebildi¤ini saptam›fllar ve bu solüsyonlar›n yerleflebildikleri/kolonize olabildikleri gibi yine eller arac›l›¤›
dezenfektan ya da antiseptik olarak kullan›labilece¤i fikrini ile baflka yüzeylere ve bir baflka insana bulaflabilirler. Bu
ortaya atm›fllard›r. Ayn› farmakologlar 1825 y›l›nda durum özellikle hastane ortamlar›nda özel bir önem
yay›nlad›klar› bir makalede, bulafl›c› hastal›¤› olan hastalar tafl›maktad›r. Hastanede, hasta çevresinde bulunan
ile temas eden sa¤l›k personeli ve di¤er kiflilerin ellerini eflyalardan ya da do¤rudan enfekte bir hastadan sa¤l›k
kirlerden ar›nd›rmada s›v› klorid solüsyonlar›n yararl› personelinin eline bir mikroorganizma temas sonucu
olabilece¤ini vurgulam›fllard›r. bulaflt›¤›nda uygun ya da yeterli bir el dezenfeksiyonu
El dezenfeksiyonunun, el y›kamadan farkl› bir etkinli¤e sahip yap›lmad›¤› koflullarda böyle bir el arac›l›¤› ile bir baflka
oldu¤unu Ignaz Semmelweis 1846 y›l›nda rastlant›sal bir hastaya bu mikroorganizmalar bulaflarak hastane enfeksiyonu
gözlemi sonucu or taya geliflimi kaç›n›lmaz olmaktad›r.
koymufltur. Semmelweis; Semmelweis’in bu saptamas›, sa¤l›k personelinin Bu aç›dan el dezenfeksiyonu
V i y a n a ’ d a k i G e n e l elleri arac›l›¤› ile bulaflan hastal›klar›n çok önemli olup bu yolla ço¤u
Hastanenin her iki do¤um geçici florada bulunan ve
önlenmesinde, su ve sabun ile yap›lan “el
klini¤inde ayn› koflullarda hastal›k yapabilen
do¤um yapt›ran hekim ve y›kama”ya oranla antiseptik ajanlar›n ele mikroorganizma-lar›n eller
asistanlar olmas›na karfl›n bir uygulanmas›n›n (el dezenfeksiyonu) çok daha arac›l›¤› ile tafl›nmalar›
numaral› do¤um klini¤inde etkili oldu¤unu gösteren ilk kan›tt›r. önlenebilmekte ya da belirgin
anne ve bebek ölümlerinin iki olarak say›lar›
numaral› klini¤e göre çok daha yüksek oldu¤unu fark etmifltir. azalt›labilmektedir. Günümüzde el dezenfeksiyonu ile hastane
Gözlemi s›ras›nda bir numaral› klini¤e do¤um yapt›rmak enfeksiyonlar›n›n gelifliminin %50 oran›nda azalt›labildi¤i
için giren hekim ve asistanlar›n otopsi salonundan geldiklerini bildirilmektedir.
ve ellerini su ve sabun ile y›kamalar›na karfl›n odan›n Ellerin temizli¤i amac›yla çok çeflitli ürünler kullan›lmaktad›r.
içerisine ellerinden kötü bir kokunun yay›ld›¤›n› saptam›flt›r. Bunlar;
O dönemde klorin bilefli¤inin deodorizan etkisi bilindi¤inden
kötü kokular› gidermek için el y›kama iflleminden sonra 1. Antimikrobiyal madde içermeyen sabunlar
ellere uygulamas›n› flart koflmufltur. Bu uygulama anne ve
bebek ölümlerinin belirgin olarak azalmas›na yol açm›flt›r. Ester hale gelmifl ya¤ asitleri ile sodyum ya da potasyum
‹flin ilginç olan yan›, klorin bilefli¤inin bafllang›çta eldeki hidroksit içeren deterjanlard›r. Eldeki kir, toz ve organik
kötü kokular› gidermek amac›yla kullan›lmas›d›r. Anne ve maddeleri ortadan kald›rmada yararl›d›rlar. Bu aç›dan
bebek ölümlerinin azald›¤› saptan›nca klorinin antiseptik özellikle s›v› haldeki sabunlar genellikle günlük kiflisel temizlik
etkisinin yüksek oldu¤u fikri belirmifltir. Semmelweis’in bu amac›yla tercih edilmelidir. Antimikrobiyal etkinlikleri hemen
saptamas›, sa¤l›k personelinin elleri arac›l›¤› ile bulaflan hiç olmad›¤›ndan bu ürünlerin hastane enfeksiyonlar›n›n
hastal›klar›n önlenmesinde, su ve sabun ile yap›lan “el kontrolünde yeri yoktur.
y›kama”ya oranla antiseptik ajanlar›n ele uygulanmas›n›n
(el dezenfeksiyonu) çok daha etkili oldu¤unu gösteren ilk 2. Alkoller
kan›tt›r.
Bilindi¤i gibi normalde insan derisi bakteriler ile kolonizedir. Alkol temelli el dezenfektanlar›n›n büyük bir k›sm› içerisinde
Bir insan›n ellerinde 3.9x104 ile 4.6x106 aras›nda de¤iflen isopropanol, etanol, n-propanol ya da bunlar›n ikili
say›da bakteri bulunmaktad›r. Ellerde bulunan bu bakteriler kombinasyonlar›n› bar›nd›rmaktad›r. Alkollerin antimikrobiyal
kal›c› ve geçici olmak üzere iki grupturlar. Kal›c› flora etkinlikleri proteinleri denatüre edebilme yeteneklerine
bakterileri derinin daha derin tabakas›nda yaflar ve ço¤al›rlar. ba¤l›d›r. ‹çerisinde %60-95 oran›nda alkol bulunan bileflikler
Hastal›k oluflturucu yetenekleri çok yüksek olmamakla birlikte oldukça yüksek antimikrobiyal etkinli¤e sahiptir. Alkolün

19
 ÖZEL K‹MYASALLAR

daha yüksek konsantrasyonlar›nda ise dezenfeksiyon etkinli¤i klorhegzidin glukonat gibi antimikrobiyal maddeler ile
azalmaktad›r. kombine edildiklerinde etkinlik süresi belirgin olarak
Alkol günümüz hastane enfeksiyonlar›nda önemli sorunlara uzamaktad›r.
yol açmakta olan mikroorganizmalardan metisiline dirençli Alkol temelli el dezenfektanlar›n›n etkinli¤i çeflitli faktörlere
stafilokok (MDS/MRSA), vankomisine dirençli enterokok ba¤l›d›r. Miktar olarak s›v› ya da jel hali ele sürüldü¤ünde
(VDE/VRE) türleri de dahil olmak üzere pek çok dirençli 10-15 saniye içerisinde el kuruyor ise miktar yetersiz
gram olumlu ve olumsuz bakterilere, tüberküloz basiline ve demektir. Baz› çal›flmalarda jel halindeki alkolün baz›lar›nda
baz› mantar türlerine karfl› ise s›v› alkolün daha etkin oldu¤u
mükemmel denilebilecek bildirilmektedir.
bir etkinli¤e sahiptir.
Virüsler aç›s›ndan Sonuç olarak; jel ya da s›v› halin
de¤erlendirildi¤inde, grip fark›n›n olmad›¤› söylenebilir.
etkeni influenza virüsüne, Uygulanaca¤› s›rada ellerin ›slak
human immunodeficiency olmas› alkol içeren el
virus (HIV)’e, baz› so¤uk dezenfektanlar›n›n etkinli¤ini
alg›nl›¤› etkeni virüslere azaltmaktad›r.
karfl› da etkili olduklar› zamanda, cerrahi öncesi el
bilinmektedir. Hepatit B dezenfeksiyonu amac›yla da
ve C virüslere karfl› ise oldukça etkili bir dezenfektand›r.
alkollerin etkinlikleri daha Ancak alkol temelli el
az olmakla birlikte alkolün dezenfektanlar› elde kurulu¤a
%60-70 konsantrasyonlar› yol açarlar. Ayr›ca kontakt
ile bu virüsler dermatite neden olurlar. Bu
öldürülebilirler. Hepatit A ürünleri kullan›rken ellere
ve çocuk felci etkeni olan nemlendirici uygulanmal›d›r.
poliovirüsleri inaktive
etmek için ise daha yüksek 3. Klorhegzidin
konsantrasyon olan %70-
80 alkole gereksinim Klorhegzidin glükonat’›n
vard›r. Bunlar›n d›fl›nda antimikrobiyal etkisi alkole göre
alkollerin bakteri daha yavafl bafllamaktad›r.
(Klostridyum vb.) Ancak etkinlik biraz daha uzun
sporlar›na, protozoa süre devam etmektedir. Gram
ookistlerine ve baz› zarfs›z virüslere karfl› etkileri hiç yoktur. olumlu bakterilere karfl› yüksek etkinli¤e sahip olmas›na
karfl›n ayn› derecede gram olumsuz bakterilere, mantarlara
Çeflitli çal›flmalarda antimikrobiyal sabunlar ile ve tüberküloz basiline etkinlikten söz etmek mümkün de¤ildir.
karfl›laflt›r›ld›¤›nda alkol temelli ürünlerin el dezenfeksiyonunda Alkol ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda klorhegzidinin etkinli¤i daha
çok daha etkili olduklar› gösterilmifltir. Bu durum hastane düflüktür. %4’lük konsantrasyonu el dezenfeksiyonu amac›yla
enfeksiyonlar›n›n kontrolünde alkollerin ya da alkol ile kullan›lmaktad›r. Alkol ile %1’lik klorhegzidin birlikte
kombine edilmifl ürünlerin çok daha etkin bir el dezenfeksiyonu kullan›ld›¤›nda el dezenfektan›n›n etkinli¤i artmakta ve etki
sa¤lad›¤› fikrini ortaya koymaktad›r. süresi uzamaktad›r. Bu nedenle özellikle hastane
Alkoller elde bulunan bakteri say›s›n› belirgin oranda enfeksiyonlar›n›n kontrolünde el dezenfeksiyonu amac›yla
azaltmaktad›rlar. ‹nsan eline uyguland›¤›nda etkinlikleri h›zla tek bafl›ndan çok alkol ile kombine edilmifl klorhegzidin
bafllar ancak bu etki k›sa sürelidir. Ancak hegzaklorofen, tercih edilmektedir.
kuarterner amonyum bilefli¤i, povidon-iyodin ya da

20

4. Kloroksilenol
Etkisi ve etkinlik süresi klorhegzidin glükonattan daha azd›r.
%0.3 - %3.75 konsantrasyonlar›nda kullan›lmaktad›r. Gram
olumlu bakterilere etkili iken gram olumsuz bakterilere,
tüberküloz basiline ve virüslere karfl› etkinlik oldukça zay›ft›r.
5. Hegzaklorofen
Hegzaklorofenin %3’lük solüsyonu hijyenik el y›kama
amac›yla s›kça kullan›lan bir üründür. Özellikle stafilokok
türlerine karfl› etkinli¤i mükemmeldir. Buna karfl›n gram
olumsuz bakterilere, tüberküloz basiline ve mantarlara
etkinli¤i zay›ft›r.
6. ‹yodin
Povidon-iyodin %5-10’luk solüsyonu el antisepti¤i olarak
etkin ve güvenilirdir. Etki alanlar› genifl olup sporlu bakteriler
de dahil olmak üzere gram olumlu ve gram olumsuz
bakterilere, tüberküloz basiline, virüslere ve mantarlara karfl›
etkinlik gösterirler. Araflt›rmalarda etki sürelerinin uzun oldu¤u
ve el dezenfeksiyonundan sonra etkilerinin 4 saate kadar
devam edebildi¤i bildirilmektedir.
7. Kuarterner amonyum bileflikleri
Kuar ter ner amonyum bileflikleri ancak yüksek
konsantrasyonlar›nda mikroorganizmalar› öldürebilme
yetene¤ine sahiptirler. Gram olumlu bakterilere karfl› etkinlikleri
gram olumsuz bakterilerden daha iyidir. Buna karfl›n
tüberküloz basiline ve mantarlara karfl› etkinlikleri azd›r.
Alkol içeren el dezenfektanlar› ile karfl›laflt›r›ld›klar›nda
kuarterner amonyum bilefliklerinin (benzalkoniyum klorid,
benzetonyum klorid) el dezenfeksiyonu için etkinlikleri daha
düflüktür. Ancak alkol ile kombine edildi¤inde el
dezenfeksiyonu etkinli¤i artmaktad›r.
8. Triklosan
Triklosan›n %0.2 - %2 konsantrasyonlar›n›n antibakteriyel
etkinli¤i vard›r. Antimikrobiyal etkinli¤i genifl olmakla birlikte
onlar› öldürücü etkilerinden çok bakterilerin üremelerini
durdurucu etkileri söz konusudur. Gram olumlu bakterilere
(MRSA) olan etkisi gram olumsuzlara göre daha fazlad›r.
ÖZEL K‹MYASALLAR
Sonuç olarak; el temizli¤i gerek kiflisel sa¤l›¤›m›z ve
gerekse toplum sa¤l›¤› aç›s›ndan çok önemlidir. Hastane
ortamlar› d›fl›nda katk›s›z sabun ve su ile el y›kama yeterli
bir ifllem iken hastane ortamlar›nda eller ile çevreye ya
da hastaya temas söz konusu oldu¤unda ya antimikrobiyal
sabun ve su ile el dezenfeksiyonu ya da antimikrobiyal
etkili s›v› ya da jel maddelerin ellere uygulanmas› ile el
dezenfeksiyonu mutlak uygulanmal›d›r.
Kaynaklar
1. Pittet D, Sax H, Hugonnet S, Harbarth S. Cost implications
of successful hand hygiene promotion. Infect Control Hosp
Epidemiol 2004; 25: 264-266.
2. (Morbidity and Mortality Weekly Report) Guideline for
Hand Hygiene in Health-Care Settings. Recommendations
of the Healthcare Infection Control Practices Advisory
Committee and the HICPAC/SHEA/APIC/IDSA Hand
Hygiene Task Force 2002; 51: RR-16.
3. Sickbert-Bennett EE, Weber DJ, Gergen-Teague MF,
Sobsey MD, Samsa GP, Rutala WA. Comparative efficacy
of hand hygiene agents in the reduction of bacteria and
viruses. Am J Infect Control 2005;33: 67-77.
4. Tvedt C, Bukholm G. Alcohol-based hand disinfection:
a more robust hand-hygiene method in an intensive care
unit. J Hosp Infect 2005; 59: 229-234.
5. Bjerke NB. The evolution: Handwashing to hand hygiene
guidance. Crit Care Nurs Q. 2004; 27: 295-307.
6. Girou E, Loyeau S, Legrand P, Oppein F, Brun-Buisson
C. Efficacy of handrubbing with alcohol based solution
versus standard handwashing with antiseptic soap:
randomised clinical trial. BMJ 2002; 325: 362.
7. Hugonnet S, Perneger TV, Pittet D. Alcohol-based handrub
improves compliance with hand hygiene in intensive care
units. Arch Intern Med 2002; 162: 1037-1043.
8. Foz MK, Langner SB, Wells RW. How good are hand
washing practices? Am J Nursing 1974; 74: 1676 –
1678.
9. Rotter ML. Arguments for alcoholic hand disinfection. J
Hosp Infect 2001; 48 Suppl A:S4-8.
10. Teare L, Cookson B, Stone S. Hand hygiene. BMJ
2001; 323: 411-412.
11. www.rch.org.au/.../ factsheets.cfm?doc_id=5508
21
 ‹ H R A C AT

DENEY‹M EKONOM‹S‹

Art›k babam›z›n ifl yapt›¤› dönemler gerilerde

kald›. Bugünün ifl dünyas›n›n yeni kurallar› var
ve geçmiflte kalan yöneticiler rekabet yar›fl›nda
da gerilerde kalmaya mahkumlar. Günümüz ifl
dünyas›nda pazarlama faaliyetleri de boyut
de¤ifltirerek buna ba¤l› “yeni marka” konseptini
ortaya ç›kart›yor.

Geçmiflinden bugüne ifl dünyas› 4 aflamadan

geçti.;
1. Hammadde Ekonomisi
2. Mal Ekonomisi
Selim S‹PAH‹O⁄LU 3. Hizmet Ekonomisi Art›k, do¤um günü çocu¤unun annesi pastaneye
GEMSAN 4. Deneyim Ekonomisi. gider ve 10 YTL karfl›l›¤›nda profesyonel ellerden
Genel Müdür Yard›mc›s›
(‹hracat) ç›kan bir pastay› al›r
‹fl dünyas›n›n tarihini oluflturan bu 4 aflamay› bir
do¤um günü pastas› örne¤iyle aç›klayal›m: 1990 – DENEY‹M EKONOM‹S‹:
Her fley o kadar de¤iflti ki... Bu kez do¤um
1940–HAMMADDE EKONOM‹S‹: günü organizasyonu görevi babaya ait. Çocuk
Büyükanne un, fleker ve di¤er hammaddelerin talimatlar› veriyor;
tümünü sat›n al›r ve hepsini kar›flt›rarak sadece
1 YTL’ye mal etti¤i do¤um günü pastas›n› “Do¤um günümde parti vermek istiyorum,
meydana getirir. McDonald’s’da yapaca¤›m. Bütün arkadafllar›m
gelecek”. Baba ise cebinden ç›kacak bir 100
1955 – MAL EKONOM‹S‹: YTL karfl›l›¤›nda çocu¤un do¤um günü hayallerinin
Büyükanne yine al›fl verifle ç›kar, ancak bu kez tümünü gerçeklefltirmeyi baflar›yor. Bir önceki
tüm malzemelerin bir arada oldu¤u haz›r bir nesille aradaki 90 YTL’lik fark ise mekan
unlu kar›fl›m sat›n al›r. Paketlenmifl endüstriyel bir iflletmecisinin deneyimine karfl›l›k ödenmifl oluyor.
mal olan haz›r unlu kar›fl›mdan yap›lan pasta 2
YTL’ye mal olur. Görünen odur ki içinde bulundu¤umuz dönemde
pazarlamaya, dolay›s›yla marka yönetimine
1970 – H‹ZMET EKONOM‹S‹: “deneyim ekonomisi” damgas›n› vuracak.
Pastaneler art›k sadece zenginlerin cüzdan›na
de¤il, herkesin cüzdan›na hitap edebilmektedir. Katma de¤er zincirinin her halkas›n› baflar›l› bir
biçimde oluflturman›n yolu, iflin her aflamas›na
Günümüz ifl dünyas›nda pazarlama daha fazla “entelektüel sermaye” eklenmesinden
faaliyetleri de boyut de¤ifltirerek geçiyor. Bu; tüm tedarik, üretim ve da¤›t›m›
buna ba¤l› “yeni marka” konseptini etkileyen, k›sacas› tüm de¤er zincirine yay›lmas›

ortaya ç›kart›yor. gereken bir felsefe olarak karfl›m›za ç›k›yor.

22
 ‹ H R A C AT

“YEN‹ ‹fi” KURALLARI PAZARLAMAYI NASIL DE⁄‹fiT‹RD‹?

Geçmifl Bugün

Ürün yada hizmet Deneyim

‹fle yar›yor Ak›lda kal›yor

‹yi ki alm›fl›m Daha fazlas›n› istiyorum

Tatmin olmufl müflteri Bir kulübün üyesi

Ne ödediysen onun karfl›l›¤›n› al›rs›n Her seferinde flafl›r›r ve büyülenirsin

‹htiyaçlar›n›zla ilgilenilir Kimli¤inizi bulman›za yard›m eder

Tatmin olmufl müflteri mi ?.. deriler giydirip motoruyla dolafl›rken etraftakilerin onu
Yeni ifl ve yeni marka olarak nitelendirebilece¤imiz bu hayranl›kla ve biraz da korkuyla izlemelerini sa¤lamak
dönemde flu bafll›klar öne ç›k›yor: oldu¤una inan›yor.

• Günümüzde bu stratejiyi hayata geçirebilmek için
müflterilerin görme, hissetme, tatma, dokunma duyular›ndan
mümkün olanlara daha fazla hitap etmek gerekiyor. Yeni
devir “müflteri deneyimlerini zenginlefltirme” devri. Bu kural
kahve satan Starbucks ma¤azalar› için de, teknoloji
dan›flmanl›¤› yapan IBM Global Services flirketi için de
geçerli.
Bugün geldi¤i noktada Harley Davidson bir ürün de¤il,
bafll› bafl›na bir deneyim olarak alg›lan›yor. Firman›n
CEO’su Rich Teerlink, s›rf müflterilerinin yaflad›¤› deneyimleri
zenginlefltirebilmek ad›na Disney Üniversitesi’nde s›radan
bir ö¤renci gibi e¤itim gördü. Teelink, kiflili¤ini de¤ifltirmeyi
baflard›¤› flirketinin piyasadaki de¤erine de milyarlarca
dolarl›k katk›da bulundu.

• 1980’li y›llar›n bafl›nda “tatmin olmufl müflteri” idealini
alk›fll›yorduk. fiimdi ise tüm ifl dünyas› farkl›, al›fl›lmam›fl,
heyecan verici müflteri deneyimleri üzerine odakland›. Bu
konuda baflar›l› olabilmek için Starbucks, Walt Disney,
Southwest Airlines, Harley Davidson, Club Med ve
Guinness gibi baflar›l› örneklerin yapt›klar›n› dikkatle
incelemek gerekiyor.
Deneyimin de¤erini bilen flirketler
Frans›z tatil ve e¤lence grubu Club Mediterannean ise
sadece bir tatil flirketi olmaktan çok önde. Club Med’in
yaratt›¤› mekanlar inan›n kendisini yeniden keflfetmesine
ve tümüyle yenilemesine imkan tan›yan yerler. ‹maj›n›
sa¤lam temellere oturtan flirket, rakiplerinden çok daha
farkl› bir müflteri kitlesine sahip.

• Asi bir yaflam biçimini ça¤r›flt›ran Harley Davidson Dünyan›n en tan›nm›fl kahve markalar›ndan bir olan
markas› için çal›flan hiç kimse motosiklet üretimi yapt›¤›n› Starbucks da deneyim kavram›n›n önemini ve geçerlili¤ini
düflünmüyor. Harley çal›flanlar› as›l yapt›klar›n›n 47 en güzel flekilde ortaya koyan örneklerden biri. Starbucks,
yafl›ndaki bir muhasebe müdürüne bafltan afla¤›ya siyah müflterileri için evleri ve iflyerleri d›fl›nda hofl vakit

23
 ‹ H R A C AT

geçirebilecekleri üçüncü bir dünya yaratt›¤›n›

düflünüyor. Müflterileri ise Starbucks kafelerini
Bir projeniz varsa onu defalarca gözden
huzurlu bir s›¤›nak olarak kabul ediyor ve
kuvvetli bir sadakat gösteriyorlar. geçirin, baz› testleri geçene kadar asla
dinlenmeyin. Hayal sürecinden sa¤lam ç›kan
‹ngiliz alkollü içecek devi Guinness’in yapt›¤›
as›l ifl de içki satmaktan çok insanlar› bir bir proje tasar›mc›-tedarikçi ve kullan›c›-
araya getirerek an›lar›n› paylaflmalar›n› müflteri perspektifini oldukça de¤ifltirecektir.
sa¤lamak

Kahverengi da¤›t›m araçlar› ve da¤›t›m görevlilerinin

üniformas›ndaki kahverengi ile bir fenomen haline gelen
UPS de kendisini yeniden konumland›rma çabas› içerisinde.
Bu kadar karamsar bir renkle bile insan zihninde do¤rudan
do¤ruya deneyim ve güveni ça¤r›flt›ran flirket, yeni logosu
ve reklam kampanyas›yla “kahverengi” imaj›n›n ötesinde
lojistik ve tedarik zincirinde mükemmeliyetin tek adresi
olabilmek için bu aralar fazla mesai yap›yor.
Hayalleri ifle dönüfltürmek
Verilere göre “rüya ürün” tabir edilen ürünler, müflteride
al›fl›lm›fl ürünlere k›yasla daha fazla tatmin sa¤lamakla
beraber hissedarlara dönen getiri de çok daha yüksek
oluyor.
Hayal etmek finansmandan sat›n almaya, insan
kaynaklar›ndan mühendisli¤e kadar bir organizasyonun
her alan›nda geçerli ve etkili bir yaklafl›m olacakt›r. Bir
projeniz varsa onu defalarca gözden geçirin, baz› testleri
geçene kadar asla dinlenmeyin. Hayal sürecinden sa¤lam
ç›kan bir proje tasar›mc›-tedarikçi ve kullan›c›-müflteri
perspektifini oldukça de¤ifltirecektir
Rüya ekibini yaratman›n s›rlar›
Bir firman›n proje ekibini bir rüya tak›m›na dönüfltürmek
isteyen yöneticilere afla¤›daki önerilerimizi sunabiliriz;
• Müflterilerin hayalleri gerçeklefltirilerek katma de¤er
art›r›lmal›d›r
• Sadece müflteri için de¤eri olan fleye yat›r›m yap›lmal›d›r
• K›sa dönemli sonuçlar›n, markan›n uzun dönemdeki
de¤erini düflürmesine izin verilmemelidir
• Markan›n mali ve duygusal yönü kontrollü olarak
dengelenmelidir
• Risk alabilme yetene¤i olan bir mali yap› oluflturulmal›.
Unutulmamal›d›r ki risk yoksa hayal de yoktur.
• Ürünün uzun dönemdeki sa¤l›¤› için fiyat gücü
sa¤lanmal›d›r
• fiirkete yeni bir bak›fl aç›s› kazand›racak bir lider, bir
yarat›c› bulunmal›d›r
• Liderlikte duygusall›k, vizyon ve özgünlük vazgeçilmez
niteliklerdir.
• Yarat›c›l›¤›n yaflam boyu sadakat gerektirdi¤i de
unutulmamal›d›r.

Unutulmamas› gereken bir baflka konu da, yap›lmakta olan bir geniflleme plan›n›n as›l hayalin
çevresinden uzaklaflmadan yap›lmal›d›r. Kaliteyi teminat alt›na almak ve müflteri memnuniyeti
sa¤lamak ad›na ifl dünyas›nda al›nan en popüler tedbirlerden biri de “beklentileri aflmak”
ile ilgilidir. Karl›l›k ve büyümenin bir arada götürülmesinde en önemli rol oynayan faktörlerden
biri de cesarettir. De¤iflimin karfl›s›nda cesurca davranabilmek, bu niteliklerden yoksun olan
çok say›da rakibi geride b›rakmak anlam›na geliyor.

24
 K A L ‹ T E G Ü V E N C E

GMP ve GLP

Firmam›zda bir süredir yürütülmekte olan CE Markalama çal›flmalar›nda, art›k son aflamaya
gelinmifltir. Kalite Yönetim Sistemleri Departman›’nca yürütülen CE Markalama çal›flmalar›
kapsam›nda, mevcut ISO 9001:2000 Kalite Yönetim Sistemimizin yan›nda ISO 13485 Kalite
Yönetim Sistemi de kurulmufltur.

Çal›flanlar›m›z bu süreçte, GMP (‹yi Üretim Uygulamalar›) ve GLP (‹yi Laboratuar Uygulamalar›)
e¤itimlerini alm›fl ve hastane ürünleri üretim tesisi GMP kurallar›na, Proses Kontrol ve Kalite Kontrol
Noktalar› da GLP kurallar›na göre düzenlenmifltir. CE markalamas›n› gerçeklefltirece¤imiz
ürünlerimiz, GMP ve GLP standartlar›na göre üretilmektedir.

GMP - (Good Manufacturing Practices)- test edilmesindeki zay›fl›¤›n nedenleridir.

‹yi Üretim Uygulamalar›
GMP, ürünlerin sürekli olarak istenen kullan›ma
uygun kalitede üretilmesini hedefleyen “kalite
yönetim sistemi”nin bir bölümüdür.
Medikal ürünlerin tümünün, do¤ru kalitede
üretilmesi, pek çok aktiviteyi gerektirir.
Çok az say›daki hatal› ya da yanl›fl etiketlenmifl
medikal ürün bile, kullan›c›lar için tehlikeli olup,
bu çok az say›daki hatay› yakalamak da oldukça
zordur. Reyhan GÜRKAN
Yukar›daki bu ve benzeri nedenler GMP’yi (‹yi
GEMSAN
Üretim Uygulamalar›’n›) gerekli k›lm›flt›r. Kalite Yönetim Temsilcisi

GMP; medikal ürünlerin imalat, ambalaj, saklama,

nakliye, kontrol ve test aflamas›ndaki ve ayr›ca
temizlik, bak›m veya kay›tlardan sorumlu olanlar›
ilgilendirir.
GMP’nin Tarihçesi:
• WHO 1968 Helsinki’de “iyi imalat ve kontrolü”
milletleraras› karar›,
• 1970 y›l›nda ABD ve Avrupa’da yayg›n
uygulama,
• 1992’de 12 Avrupa Birli¤i ülkesinde rehber
yay›nlanm›fl ve 1993’de uygulamaya girmifltir.
Türkiye’deki Durum:
Türkiye’de 1928 y›l›nda yay›nlanan “‹spençiyari
ve T›bbi Müstahzarlar Kanunu”, 1955 y›l›nda
“‹spençiyari ve T›bbi Müstahzar ‹malathaneleri
Talimatnamesi” ve 1984 y›l›nda “Befleri T›bbi
Ürünler ‹malathaneleri Yönetmeli¤i” ile iyi üretim
uygulamalar›na dair yönetmelikler yay›nlanmaya
bafllanm›flt›r.
Tam anlam›yla iyi üretim uygulamalar›na (GMP)
dair, 1994’de “Uygulama K›lavuzu” yay›nlanm›fl
ve 2004 y›l›nda “Befleri T›bbi Ürünler
‹malathaneleri Yönetmeli¤i”nde de¤ifliklik
yap›lm›flt›r.
GMP’nin Gereklili¤i:
Bir hatay› veya yanl›fll›¤› kullan›c›n›n yakalama
flans› çok düflüktür. Her fleyin test edilemeyifli ve
sadece numunelerin test edilebilmesi, ürünlerin
GMP’nin 10 Temel Kural›:
• Herhangi bir ifle bafllamadan önce, do¤ru
yaz›lm›fl talimatlara (SOP-Standart Operation
Procedure) sahip oldu¤unuzdan emin olun.
• Bu talimatlar› her zaman TAM ANLAMIYLA
takip edin. Anlafl›lmayan bir yer varsa sorun.
• Do¤ru mater yallerin, do¤ru ve temiz
ekipmanlar›n kullan›ld›¤›na emin olun.
• Kar›flma ve kirlili¤i önleyin.
• Etiketleme hatalar›na karfl› dikkatli olun (En
hayati hatalar etiket hatalar›d›r).
• Her zaman dikkatli ve titiz çal›fl›n, kendiniz
dahil her fleyi temiz ve düzenli tutun.
• Her zaman hatalar›, kötü uygulamalar›
gözlemleyip, derhal rapor edin.
• Yap›lan ifllerle ve kontrollerle ilgili aç›k ve net
kay›tlar tutun.
Etiketler ile ‹lgili Genel Kurallar:
• Güvenli bir flekilde kullan›lmal› ve saklanmal›.
• Aç›k ve net, okunabilir olmal›, tan›mlanm›fl
olmal›, ayn› formatta olmal›.
• Düzgün ve görünür yerlere yap›flt›r›lmal›.
• Etiketler asla kapak üzerine konulmamal›d›r
(Kapak ve ambalaj›n ayr› tutulmas› halinde, sorun
yaflanabilir.).
Personel:
Kurulufl; Kalite Yönetim Sisteminin kurulmas›,
sürdürülmesi ve ürünün do¤ru bir flekilde imal
25

edilmesi için yeterli say›da kalifiye personele sahip olmal›d›r.
Kuruluflun güncel bir organizasyon flemas› bulunmal› ve
burada personelin görev ve sorumluluklar› tan›mlanm›fl
olmal›d›r (örn. Organizasyon flemas›). Kalite Kontrol
Sorumlusu, ürünün serbest b›rak›lmas›nda tek yetkili olabilir.
Personelin sa¤l›k testleri, düzenli olarak yap›lmal›d›r. Kurulufl
tam gün Mesul Müdür çal›flt›rmal›d›r.
Çal›flanlar, GMP kurallar› hakk›nda bilgi sahibi olmal›,
ihtiyaçlar›na ba¤l› olarak ve hijyen, sa¤l›k ve giyim
konusunda belirli bir program ile bafllang›çta ve sürekli
e¤itim almal›d›r.
Kirlili¤in Önlenmesi ve Temizlik ile ‹lgili Kurallar:
Kirlili¤in önlenmesinde, kiflisel temizlik ve çal›fl›lan alan ile
çevresinin temiz - düzenli olmas› oldukça önemlidir. Çal›flma
esnas›nda koruyucu elbiseler ve eldiven kullan›lmal›, çal›flma
alan›na yiyecek, içecek ve kiflisel ilaçlar sokulmamal›d›r.
Toz, partikül ve benzeri kirlilik kaynaklar›na karfl› çok dikkatli
olunmal›d›r. Firma temizlik prosedürleri haz›rlanmal› ve bu
prosedüre uyulmal›d›r. Kirlili¤in önlenmesinde önemli olan
bir husus da çal›flan›n hastal›k durumudur. Periyodik olarak
yap›lan sa¤l›k takipleri, bu sorunun oluflmas›n› engeller.
Çapraz bulaflman›n önlenmesi için; ayr›lm›fl alanlarda
üretim yap›lmal›, üretim alanlar› temiz tutmal›d›r.
Havan›n d›flar› at›lmas› sa¤lanmal› ve havan›n sebep
oldu¤u bulaflma riskini en aza indirmelidir. Üretim alan›nda
uygun k›yafet giymeli, bafll›k, maske ve eldiven giymek,
gözlük takmal›d›r. Koruyucu giysilere özen göstermeli ve
kiflisel hijyen sa¤lanmal›d›r. K›yafet de¤iflimi ve y›kanma
yaz›l› prosedürlere göre yap›lmal›, k›yafetler çal›fl›lan
sahalar›n hava s›n›f›na uymal›d›r. Üretim alanlar›nda yiyecek
ve içecek bulundurmamal›, sigara içilmemeli, pencere
aç›lmamal›, çöp biriktirmemelidir. ‹htiyaç duyuldu¤u kadar
personel ile çal›flmal› ve personelin periyodik sa¤l›k kontrolleri
yap›lmal›d›r.
E¤itim:
GMP konusunda bir e¤itim plan› oluflturulmal›, çal›flanlar
bu plana göre sürekli e¤itilmelidir. Tüm çal›flanlar›n e¤itim-
ö¤renim, yetenek ve deneyimine ait kay›tlar tutulmal› ve
personelin iflten ayr›lmas›na kadar saklanmal›d›r.
Ziyaretçiler ve e¤itimsiz personel, üretim alanlar›na
al›nmamal›, e¤er gireceklerse refakatçi ile girmeli ve hijyen
ve k›yafet konusunda yeterli bilgi verilmelidir.
Üretim:
• GMP’ye uygun olarak gerçeklefltirilmeli,
• Yeterli kaynaklar (altyap›, çal›flma ortam›, personel v.b.)
ile üretim yap›lmal›,
26
K A L ‹ T E G Ü V E N C E
• Yetkin personel taraf›ndan SOP (Standart Operation
Procedure) lere uygun flekilde yap›lmal›,
• Giren madde/malzeme kontrol edilmeli, bu esnada
karantinaya al›nmal›,
• Her bir aflama kaydedilmeli ve ürün/aflamalar
etiketlenmeli,
• Proses içi kontroller ile desteklenmeli,
• Düzgün flekilde depolanmal›,
• Üretim alanlar›na girifl s›n›rland›r›lmal›,
• Çapraz bulaflma riski göz önünde bulundurulmal›,
• Drenajlar, kapanlarla kapat›lm›fl olmal›,
• Proses içi kontrollerin, ölçümlerin ve fiziksel kontrollerin
uyguland›¤›n›n kontrolü yap›lmal›,
• Proses içi analiz numunelerinin numune al›m prosedürüne
uygun flekilde al›nd›¤›n›n kontrolü yap›lmal›,
• Üretim aflamalar›na ait di¤er ek kay›tlar›n kontrolü ve
seri üretim kayd›na ilavesi yap›lmal›d›r.
Geri Çekme:
Sa¤l›k Bakanl›¤›n›n talimat› üzerine, flikayetlerin
de¤erlendirilmesi sonunda geri çekme ifllemi, Mesul
Müdür’ün sorumlulu¤unda yürütülür.
Geri çekme ifllemi için; sat›fl yapt›¤› tüm iç pazar müflterilerinin
adresleri ve telefon numaralar›, numune verilen tüm
müflterilerin adresleri ve telefon numaralar›, kolay elde
edilebilir flekilde listelenmelidir.
Bu konuda sorumluluk Sat›fl ve Pazarlama Departman›na
aittir.
fiikayet:
Tüm flikayetler ve hatal› olmas› muhtemel ürünlere iliflkin
di¤er tüm bilgiler dikkatle incelenir. Spesifikasyonlara uygun
olmad›¤› bilinen veya bu konuda flüphe duyulan ürünlerin
gerekti¤i takdirde, piyasadan h›zla ve etkin bir flekilde geri
çekilmesi ifllemi yaz›l› prosedür olarak haz›rlan›r ve bu
prosedüre göre yap›l›r.
Validasyon:
Bir malzeme, ekipman veya sistemin belirlenen
spesifikasyonlarda çal›flt›¤›n›n ispat edilmesi için yürütülen
çal›flmalard›r.
GLP – (Good Laboratory Practices)- ‹yi Laboratuar
Uygulamalar›
Laboratuar çal›flmalar›n›n planlanmas›, yürütülmesi, izlenmesi,
kaydedilmesi, rapor edilmesi ve organizasyon ile ilgili
yöntemleri, ifllemleri ve koflullar› belirleyen standartt›r.
‹yi üretim uygulamalar›n›n (GMP’nin) temel standartlar›na
ek olarak gelifltirilmifltir.
GLP; organizasyon, proses ve laboratuar çal›flmalar›n›n

planland›¤›, yap›ld›¤›, kaydedildi¤i flartlardan söz eder.
Bu uygulamalar, kalite ve test verilerinin geçerlili¤ini
sa¤lamaya yöneliktir.
GLP-Tarihçe:
1970’lerde FDA’ya sunulan raporlarda veri tutars›zl›¤› ve
kabul edilemez laboratuar uygulamalar›na rastlanmas›
üzerine, 21 CFR Part 58, 19 Kas›m 1976’da ise GLP
kurallar› konulmufltur.
Türkiye’de “‹yi Laboratuar Uygulamalar› Yönetmeli¤i”
1995’de yay›nlanm›fl ve yürürlü¤e gir mifltir.
GLP’nin Gereklili¤i:
Kalite Kontrol Laboratuarlar›, üretim ifllemleri ve tesisin
büyüklü¤üne, üretilen ürünlere, kullan›lan makine ve
ekipmanlara uygun olmal›d›r. Firmalar, kalite kontrol
ifllemlerine uygun, yeterli ve üretim alanlar›ndan ayr›lm›fl
alanlar düzenlenmelidir. Kalite kontrol laboratuarlar›nda
yan›c›, uçucu, patlay›c› solventler, zehirli kimyasallar v.b.
için özel saklama odalar›/dolaplar› olmal›d›r. Dokümanlar›,
numuneleri, laboratuar materyallerini emniyetli ve stabil bir
flekilde saklanabilmelidir. Test aletlerinin bulundu¤u alanlar,
titreflim, nem, elektriksel etkileflim v.b. etkilerden korunmal›
ve kolayca temizlenebilir olmal›d›r. Gerekli oldu¤u durumda
biyolojik ve hayvan laboratuar› kurulmal›d›r.
Numune alma:
Numune alma yöntemleri ile ilgili yaz›l› prosedüre göre
yap›lmal› ve saklanmal›d›r.
Laboratuarda çal›flma kurallar›:
• Laboratuarlarda e¤itim görmüfl kifliler çal›flmal›, e¤itimsiz
personel laboratuara girmemelidir.
GEMSAN A.fi. olarak Hastane Dezenfektanlar› Ünitemizin
hammadde tedariki, araflt›rma, üretim, kontrol ve sevk›yat
flartlar›n›n oluflturulup devam›n›n sa¤lanmas› için, GMP
ve GLP konular›nda e¤itim çal›flmalar›m›z da bafllat›lm›flt›r.
Kalite Yönetim Temsilcimiz Sn. Reyhan GÜRKAN ve
çal›flmalar›m›zda dan›flmanl›k deste¤i ald›¤›m›z e¤itimci
Sn. Gülflen ÖZKAN taraf›ndan, “Üretim, Ar-Ge, Kalite
Kontrol, Stok-Sevk›yat ve Sat›nalma Departmanlar›m›za”
14.05.2005 Cumartesi günü GMP ve GLP e¤itimleri
verilerek, bilgilerin ilgili departmanlar geneline
yayg›nlaflt›r›lmas› sa¤lanm›flt›r.
K A L ‹ T E G Ü V E N C E
• Mutlaka önlük giyilmeli ve önlüklerin önü kapal› olmal›d›r.
• Çal›flma alanlar›nda bir fley yenilip içilmemelidir.
• Eller s›k s›k y›kanmal›, gerekiyorsa dezenfekte edilmelidir.
• Tüm kirli malzemeler “kirli malzeme toplama
alanlar›nda/kaplar›nda” toplanmal›d›r.
• Çal›flma bankolar›n›n üzerinde bir fley b›rak›lmamal›d›r,
mikroskop ve di¤er aletler temizlenmelidir.
• Kaza ile düflerek k›r›lan mikroplu materyalin üzerine
mikroorganizman›n cinsine göre uygun dezenfektan
dökülmeli ve ka¤›t havlu ile kapat›larak bekletilmeli, daha
sonra y›kanmal›d›r.
• Bütün çal›flmalar yaz›l› prosedürlere göre yap›lmal›d›r.
• Toksik maddelerle, yanma ve patlama riski olan maddeler
ile çeker ocak alt›nda çal›fl›lmal›d›r.
• Pamuksuz pipetler, hiçbir zaman a¤›z ile çekilmemelidir.
Mutlaka puar kullan›lmal›d›r.
• Personel koruyucu ekipman (eldiven,önlük, gözlük,yüz
siperli¤i) kullanmal›d›r.
• Numuneler veya at›klar s›zma ve dökülmeye karfl› sa¤lam
kaplarda toplanmal›d›r.
• Konsantre asitler lavabolara mutlaka su ile seyreltilerek
dökülmelidir.
Stabilite Çal›flmalar›:
Miktar tayini çal›flmalar› süresince, etkin maddenin veya
çal›fl›lan yöntemin stabil kald›¤›ndan emin olmak için,
hammadde ve ürünlerin stabiliteleri takip edilir. Stabilite
ifllemleri 2 yöntemle yap›labilir:
a) H›zland›r›lm›fl (40±2°C, % 75±5 RN) - 6 ay
(30±2°C, % 60±5 RN) - 6 ay
b) Uzun süreli (25±2°C, % 60±5 RN) - 24 ay
27
 G E M S A N ’D A N H A B E R L E R

“TRAKYA DÖKÜM” Bölümler Aras›

1. Hal› Saha Turnuvas›

Müflterilerimizden TRAKYA DÖKÜM

taraf›ndan Haziran Ay› içinde birincisi
gerçeklefltirilen ve geleneksel olarak
sürdürülmesi planlanan “Bölümler Aras›
Hal› Saha Turnuvas›”ndaki tak›mlar
aras›nda yer alan D‹fi AÇMA Bölümü
formalar›na sponsor olduk. Difl Açma
Bölümü Tak›m›, ilk maçlar›ndan itibaren
ald›¤› galibiyetler sonucunda, toplam 11
tak›m›n kat›ld›¤› turnuvada bu y›l›n
flampiyonu oldu. Kendilerini tebrik ediyor,
baflar›lar›n›n gelecek y›llarda da devam›n›
diliyoruz.

‘B‹GA MESLEK YÜKSEKOKULU’NDA

DER‹ SEM‹NER‹
Çanakkale 18 Mart Üniversitesi’ne ba¤l›
Biga Meslek Yüksek Okulu Dericilik Program›
ö¤rencilerine, 23 May›s 2005 tarihinde
“Genel Deri ‹fllentisi” konulu bir e¤itim semineri
verildi.

Ev sahipli¤ini Meslek Yüksekokulu Müdürü

Dr Murat TOZAN ve Yrd. Doç. Dr. A. Nail
YAPICI’n›n yapt›¤› seminer; Deri Yard›mc›
Kimyasallar› Grup Sat›fl Müdürümüz Say›n
Cem KOBAK taraf›ndan verildi. Yaklafl›k 50
ö¤renciye verilen sunum sonunda ö¤rencilerin
sorular›n› da yan›tlayan KOBAK, ö¤rencilik
yaflam› sonras›nda bafllayacak ifl yaflam›
için de ö¤rencilere tavsiyelerde bulundu.

De¤erli Müflterilerimiz,

GEMSAN’›n e¤itim ve geliflime verdi¤i önemin bir göstergesi olarak, Tekstil, Lubrikant, Deri, Metal ve
Özel kimyasallar konular›nda y›l boyunca devam edecek e¤itim seminerlerimizden yararlanmak ve/veya
yeni e¤itim taleplerinde bulunmak için (0212) 798 24 50 telefondan bize ulaflabilirsiniz.

28
 G E M S A N ’D A N H A B E R L E R

GEMSAN METAL ‹fiLEME SIVILARI DEPARTMANI,

‘TÜYAP MAKTEK BURSA 2005 FUARI’NDAYDI

Türkiye’nin yard›mc› kimyasallar alan›nda önde

gelen üreticilerinden GEMSAN’›n Metal ‹flleme
S›v›lar› Bölümü; 02-05 Haziran 2005 tarihleri
aras›nda TÜYAP BURSA’da düzenlenen MAKTEK
BURSA 2005 Fuar›’nda müflterileri ile bir araya
geldi.

Fuar ziyaretçileri ile Bursa ve civar›nda kurulu

iflletmelerdeki proseslere özgü çözüm formüllerinin
de de¤erlendirildi¤i fuar›n, kat›l›mc› ve ziyaretçiler
aç›s›ndan oldukça verimli geçti¤i gözlendi.
Fuarda ayr›ca GEMSAN AR&GE Laboratuar›’nda
yeni formüle edilen “cam kesme s›v›s›
GEMLUB GL-40”›n da tan›t›m› yap›ld›.

Cam kesme sektörü için gelifltirilen

GEMLUB GL-40, yüksek lubrikasyon özelli¤i ile
kesme ifllemi s›ras›ndaki sürtünme ve afl›nmay›
minimuma indirerek, uçlar›n daha uzun ömürlü
olmas›n›; uçuculuk özelli¤i sayesinde de kesme
ifllemi sonras›nda cam yüzeyinde leke ve iz
kalmamas›n› sa¤l›yor.

YÖNET‹M KURULU BAfiKANIMIZ ADEM ÜNAL,

‘F‹NANS CAFE PROGRAMI’NA KONUK OLDU

CNBC-e TV’de hafta içi her gün yay›nlanan

F‹NANS CAFE Program›’n›n 28 Haziran 2005
tarihli konuklar›ndan biri de Yönetim Kurulu
Baflkan›m›z Say›n Adem ÜNAL’d›. ÜNAL,
program›n yap›mc›s› ve sunucusu Levent O⁄UZ
ile kimya sektörünün Türkiye ve Dünya’daki geliflimi
ile Çin tehdidi ve AB uyumu konular›nda sohbet
etti. O⁄UZ’un sorular›n› yan›tlarken, GEMSAN’›n,
yaklafl›k 30 y›l önce Türkiye’nin yard›mc›
kimyasallar üreten ilk yerli firmas› oldu¤una da
dikkat çeken ÜNAL, çal›flmalar›m›z›n AR&GE
a¤›rl›kl› olarak her geçen gün artarak devam
etti¤ini belirtti. Levent O⁄UZ’a gelifltirilmekte olan
yeni ürünlerimiz ve dünyada de¤iflen trendler
hakk›nda da bilgi aktaran Yönetim Kurulu
Baflkan›m›z Adem ÜNAL, teflviklere ra¤men, üretim
konusunda hiçbir zaman Türkiye d›fl›na gitmeyi
düflünmedi¤ini özellikle vurgulayarak, bunun yerine
ihracat çal›flmalar›na a¤›rl›k verdi¤imizi ve ülkemiz
ekonomisine katk› sa¤lamay› tercih etti¤imizi dile
getirdi.

29

Techtextil, International Trade Fair for Technical Textiles and Nonwovens, and Avantex, International
Forum for Innovative Apparel Textiles, in Frankfurt am Main from 7 to 9 June 2005
"Technical textiles and innovative apparel fabrics are still
gaining ground - the mood in the sectors is optimistic!"
This was the conclusion drawn after Techtextil and Avantex
in Frankfurt, which closed their doors on 9 June. Under
the mottos 'Focusing on Innovation' and 'Face your Visions
- Discover the Future of Clothing', 1,117 exhibitors
presented their latest products, developments and trends
from the fields of technical textiles and innovative garment
textiles.
Of this total, 1,075 companies from 47 countries exhibited
at Techtextil and covered the entire spectrum of technical
textiles. Compared to the previous event, this represents
an increase of 22 percent. 42 exhibitors from eleven
countries presented 'intelligent textiles' at Avantex. With
around 21,730 visitors from 70 countries, Techtextil and
Avantex registered an increase of eleven percent over the
last events.
"A pioneering spirit was clearly evident in the halls", said
Detlef Braun, Member of the Board of Management of
Messe Frankfurt GmbH. Market developments confirm the
NEW ARTICKLES OF DOUBLE FACE
At the last two years; the firm showed us perfect examples
about what tey can make with double face leather and
out side of wool articles by help designers. The secrets
of this success is technic applications both suede side or
wool side and fashion to come together for work with
same functions.
Importance of wool side at production of double face, to
get value had as important as at quality of suede, to be
Disinfectants and Public Health
Hands play the most important role to extend the
microorganisms into the environment and to contaminate
the other people. For this reason the hand washing and
especially hand disinfection in a hospital environment has
been suggested to prevent the most of the nosocomial
(hospital) infections. The goal of the hand disinfection is
to maintain the microbicidal or microbiostatic effects for
30
TEXTILE
positive mood while the prognosis for Germany calls for
the share of technical textiles and innovative apparel
textiles to climb from 40 to 45 percent of total textile sales.
"These were the best ever Techtextil and Avantex events.
Both were characterised by a very good underlying
atmosphere and a high degree of satisfaction on the
exhibitor and exhibitor sides. All participants expect them
to generate sustained impulses for their individual segments",
said Michael Jänecke, Project Manager, Techtextil and
Avantex Worldwide.
"Techtextil and Avantex have unequivocally shown that
the market for technical textiles and innovative apparel
fabrics is still expanding", confirmed Fa Quix, Chairman
of the 'Technical Textiles Working Group' of EURATEX
(Belgium). "At both events, we could see how innovative
and fast growing the sectors are - and that in all product
groups and areas of application. For visitors, the emphasis
was on obtaining an overview of the sectors and insights
into the individual technical innovations and product ideas",
he continued.
L EEAX TPHOERRT
understood beter. With the works on the wool; with typing,
light brissa, shear having designs, seriegraphic printed,
laser shear, dispers dying, different effects with bleachable
acide dyes, muton, multi color, oksido, brillant dying,
phosphorescent or silvered dyes to be given kind of effects
we can produce lots of artickle. Therefor to address all
inclusive customers to produce with attractiveness artickles.
SPECIAL CHEMICALS
the microorganisms that cause infections. For this purpose
disinfection of hands can be made by washing with
antimicrobial soaps and water or by alcohols based hand
rubs, which contains only alcohols or alcohol, combined
with other antimicrobial agent. Hand hygiene is very
important issue both for our healthcare and for the other
people’s healthcare.
 M E TA L

METAL WORKING LIQUIDS

One issue that has concerned the metalworking fluid
industry for sometime has been worker exposure to
metalworking fluid mist that is usually ignored by the
formulators and by the users also. It is important to
develope an understanding by the industry of what the
mist is, how it is generated, what steps have been taken
to minimize its presence in manufacturing facilities. And
also after understanding of this issue , how can mist
problem be minimized or solved completely. What
methods and strategies can be developed to eliminate
this problem and to prevent workers from this serious
problem. Choosing the right product, that is
developed by formulator who is aware of health aspect
of mist formation, is the best way of preventing mist
formation. All these subjects that are usually not taken
into consideration by many formulators and users
explained in this article.

EXPORT

Experience Economy
The business life has passed through four phases from Turn Dreams into Work
past to date; Dreaming is going to be the most valuable and effective
1.Raw Material Economy. approach, from finance to purchasing, from human
2.Merchandise Economy. resources to engineering, in any part of organization. If
3.Service Economy. you have a project, overview it over and over again.
4.Experience Economy. Don’t rest until get good results. Project passed by good
dreaming period will change the looking way of designer-
It is seen that we are in a period in which the experience supplier and user-costumer couples.
economy is going to determine the marketing as well as
brand management. Secrets Of Forming A Dream Team
Here are some advices to managers who want to transform
The successful way of forming an added value in every his project team into a dream team;
single link of the chain depends on intellectual capital to Increase added value with becoming costumer’s dreams
be added in every level of the process. This is the main true.
philosophical topic has to be expanded in value chain, Investments have to be depended on costumers wishes
which effects accumulation, production and distribution. Don’t allow of short time results to decrease long-term
value of the brand mark.
How did ‘’the new business rules’’ change the marketing? Balance emotional part and merchant side of the brand.
The financial structure has to have risk potential. No risk
PAST PRESENT
no dream.
Product or service Experience Provide price power
It works Easily remembered Find a new leader with new perception view.
Originality, vision and sentimentality are important in
Worth buying Want more
leadership.
Satisfied costumer Member of a club Creativity requires life long loyalty.
You get what you pay Astonished every time
Cares with your needs Helps to find your own identity

31

POLYESTER FIBER & PROPERTIES
PET (PolyEthytlene Teraphthalate) is the most widely used
polymer to produce polyester fiber. According to FTC
(Federal Trade Commission) description, polyester fiber is
a manufactured fiber in which the fiber forming substance
is any long chain synthetic polymer composed at least
85% by weight of an ester of a dihydric alcohol and
terephtalic acid. Fiber forming properties of PET was first
discovered in 1941 by J. R. Whinfield ve J.T. Dickson
and commercial production began in 1951 in the United
QUALTY MANAGEMENT
GMP and GLP
GEMSAN A.fi. is at the end of the way to have CE
trademark.
GEMSAN A.fi. have implemented ISO 9001:2000
Quality Management System, Responsible Care system
and finally ISO 13485:2003 Quality Management
System.
In addition to all these systems, GEMSAN A.fi. is a
manufacturer carrying out GMP and GLP regulations in
Medical Disinfectants.
What is GMP? (Good Manufacturing Practices)
GMP refers to the Good Manufacturing Practice Regulations.
These regulations, which have the force of law, require
that manufacturers, processors, and packagers of drugs,
medical devices, some food, and blood take proactive
steps to ensure that their products are safe, pure, and
effective.
GMP regulations require a quality approach to
manufacturing, enabling companies to minimize or eliminate
instances of contamination, mix-ups, and errors. This in
turn, protects the consumer from purchasing a product,
32
LUBRICANT
Kingdom. Today polyester fiber production covers the
biggest volume of all man made fiber production capacity
on the world. Due to polyester fiber has a lot of special
characteristics, it can be used in many industrial areas.
Such as manufacturing of every form of clothing, home
furnishing, tire cord production, power belting, fiberfill for
various products including pillows and furniture, wall
covering, nonwoven, filtration etc.
which is not effective or even dangerous. Failure of firms
to comply with GMP regulations can result in very serious
consequences including recall, seizure, fines, and jail
time.
What is GLP? (Good Laborator y Practices)
Quality Control is concerned with sampling, specifications
and testing as well as the organisation, documentation
and release procedures which ensure that the necessary
and relevant tests are carried out, and that materials are
not released for use, nor products released for sale or
supply, until their quality has been judged satisfactory.
Quality Control is not confined to laboratory operations,
but must be involved in all decisions, which may concern
the quality of the product. The independence of Quality
Control from Production is considered fundamental to the
satisfactory operation of Quality Control. Control laboratories
should be designed to suit the operations to be carried
out in them. Sufficient space should be given to avoid
mix-ups and cross-contamination. There should be adequate
suitable storage space for samples and records.