ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟ

Ε ΠΙΣΤΗΜΗ : Ε ΝΑ ΣΟΒΑΡΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ

Ο όρος Eπιστήμη με την ευρεία έννοια αρχικά δήλωνε το οργανωμένο σώμα της
εξακριβωμένης και τεκμηριωμένης γνώσης. Ο πρώτος αυτός ορισμός διατυπώνεται στο
έργο Θεαίτητος του Πλάτωνα όπου ένας από τους συνομιλητές αναφέρει ότι «έστιν ουν
επιστήμη δόξα αληθής μετά λόγου», δηλαδή η επιστήμη αποτελεί βεβαιωμένη με
λογικά επιχειρήματα γνώση.

Ωστόσο, το ιδανικό της απόλυτα βέβαιης γνώσης αποδείχτηκε χίμαιρα. Η επιστήμη δεν
είναι ένα σύστημα αδιαμφισβήτητων προτάσεων. Το παιχνίδι της επιστήμης είναι,
από θέση αρχής (in principle), ένα παιχνίδι χωρίς τέλος. Αν κάποιος μια μέρα
αποφασίσει ότι οι επιστημονικές προτάσεις δε χρειάζεται να ελεγχθούν περαιτέρω, ότι
έχει φτάσει στην τελική και απόλυτη αλήθεια και ότι τα πάντα μπορούν να
ερμηνευθούν από τις υπάρχουσες επιστημονικές προτάσεις, τότε θα έχει θέσει τον
εαυτό του εκτός του παιχνιδιού της επιστήμης. Με βάση αυτά, θα πρέπει να
γνωρίζουμε ότι η επιστήμη εμπεριέχει ως θεμελιώδη έννοια, την έννοια της
διερεύνησης, της αέναης διερεύνησης.

Ως επιστήμη δεν ορίζεται μόνο το σύνολο των συστηματικών και επαληθεύσιμων

γνώσεων, αλλά επίσης, η διερεύνηση καθορισμένων πεδίων του επιστητού. Η
διερεύνηση αυτή, γίνεται με συγκεκριμένες και σαφώς καθορισμένες διαδικασίες, οι
οποίες συναποτελούν την επιστημονική μέθοδο.

Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να γίνει μια κρίσιμη επισήμανση, την οποία ο προσεκτικός
αναγνώστης ίσως έχει αντιληφθεί: Η επιστημονική μέθοδος δεν έχει ως στόχο να
επιβεβαιώσει οριστικά τις προβλέψεις που προκύπτουν από την εφαρμογή μιας
επιστημονικής θεωρίας. Αντίθετα, χρησιμοποιούμε κάθε διαθέσιμο μέσο, όπως η
λογική, τα μαθηματικά, οι παρατηρήσεις, κ.λπ., για …να την απορρίψουμε! Έτσι, για να
είμαστε ακριβείς, η ουσιαστική πρόοδος της επιστήμης δεν επιτυγχάνεται με τη
συσσώρευση παρατηρήσεων (άραγε πόσες θα ήταν αρκετές;) που συμφωνούν με τις
προβλέψεις μιας θεωρίας, αλλά με τη γέννηση ιδεών και τη διατύπωση υποθέσεων,
οι οποίες ελέγχονται με συγκεκριμένες διαδικασίες στο πλαίσιο της επιστημονικής
μεθόδου. Με τα λόγια του Popper (1902-1994): “Όσοι δεν επιθυμούν να εκθέσουν τις
ιδέες τους στη διακινδύνευση της απόρριψης δε μπορούν να πάρουν μέρος στο
παιχνίδι της επιστήμης”.

www.acstac.gr info@acstac.gr
 ΑCSTAC (ANATOLIA COLLEGE SCIENCE & TECHNOLOGY ANNUAL CONFERENCE)

Ε ΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ
Επιστημονική μέθοδος είναι η διαδικασία την οποία εφαρμόζουν οι επιστήμονες στην
έρευνα των φαινομένων, ώστε να καταλήξουν σε αξιόπιστη γνώση σχετικά με τους
νόμους που τα διέπουν. Η επιστημονική μέθοδος θα λέγαμε ότι είναι μία σειρά καλά
καθορισμένων διαδικασιών που χρησιμοποιεί ο επιστήμονας στην προσπάθειά του να
ανακαλύψει τα μυστικά της φύσης, δηλαδή να βρει τους νόμους και να κατασκευάσει
θεωρίες για την εξήγηση των φαινομένων. Αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα
επιτεύγματα των Φυσικών Επιστημών, γιατί λειτουργεί ανεξάρτητα από τα άτομα που
τη χρησιμοποιούν.

Η επιστημονική μέθοδος περιλαμβάνει τα ακόλουθα βήματα και χαρακτηρίζεται από

την επαναλαμβανόμενη εκτέλεση τους:

1. Διατύπωση ερώτησης σε σχέση με κάποια παρατήρηση που έχουμε κάνει.

2. Διεξαγωγή έρευνας υπόβαθρου, ώστε να μελετηθούν σχετικές εργασίες και
συμπεράσματα άλλων επιστημόνων.
3. Σχηματισμός μιας υπόθεσης (μοντέλου) η οποία είναι συνεπής με τις
παρατηρήσεις που έγιναν και μπορεί να τις εξηγήσει.
4. Χρησιμοποίηση της υπόθεσης για να γίνουν προβλέψεις.
5. Εξέταση των προβλέψεων που έγιναν με επιπρόσθετες παρατηρήσεις και
διεξαγωγή πειραμάτων.
6. Ανάλυση των δεδομένων, εξαγωγή συμπερασμάτων και ενδεχόμενη
αναθεώρηση της υπόθεσης, αν η αρχική υπόθεση δεν επαληθεύεται από το
σύνολο των δεδομένων.
7. Διάχυση των αποτελεσμάτων σε κάθε ενδιαφερόμενο.
Τα βήματα, από το τρίτο έως το έκτο, μπορούν να επαναλαμβάνονται συνεχώς,
ενισχύοντας ή τροποποιώντας την αρχική υπόθεση μέσα στα όρια της ακρίβειας των
παρατηρήσεων.

Πηγή: http://www.sciencebuddies.org/science-fair-projects/project_scientific_method.shtml

www.acstac.gr info@acstac.gr
 ΑCSTAC (ANATOLIA COLLEGE SCIENCE & TECHNOLOGY ANNUAL CONFERENCE)

Ε ΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ
Θα πρέπει να επισημανθεί ότι διαφορετικοί άνθρωποι μπορεί να εξάγουν διαφορετικά
συμπεράσματα από τις ίδιες παρατηρήσεις επειδή χρησιμοποιούν διαφορετικές
θεωρίες για να τα ερμηνεύσουν. Αν και η πραγματικότητα (reality) είναι συγκεκριμένη,
η γνώση μας γι’ αυτή είναι απατηλή και αβέβαιη. Οι επιστημονικές θεωρίες κρίνονται
ως περισσότερο ή λιγότερο χρήσιμες και όχι ως, με την αυστηρή έννοια, σωστές ή
λάθος.

Ωστόσο, όταν η αλήθεια μιας υπόθεσης έχει τεκμηριωθεί μέσω παρατηρήσεων,

πειραμάτων και κριτικής σκέψης, τότε γίνεται αποδεκτό ότι αποτελεί μια ικανοποιητική
προσέγγιση της πραγματικότητας και έτσι αποκτά τη θέση έγκυρης επιστημονικής
θεωρίας, η οποία κυριαρχεί μέχρι τη διατύπωση μιας καλύτερης.

Ε ΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΡΓ ΑΣΙΑ

Κριτήρια για να χαρακτηριστεί μια εργασία επιστημονική, είναι:

1. Επαναληψιμότητα των πειραμάτων και επιβεβαίωση των παρατηρήσεων.

2. Τεκμηρίωση των ισχυρισμών βάσει άλλων επιστημονικών θεωριών ή
μαθηματικής απόδειξης.
3. Επεξήγηση όλων των προηγούμενων παρατηρήσεων και γενίκευση
παλαιότερων θεωριών.

Ο φιλόσοφος Karl Popper (1902-1994) ασχολήθηκε με το

πρόβλημα του διαχωρισμού (problem of demarcation)
μεταξύ εμπειρικής επιστήμης και πίστης ή συστημάτων
μεταφυσικής. Εισήγαγε ως κριτήριο για τον
χαρακτηρισμό μιας θεωρίας ως επιστημονικής, τη
δυνατότητα διάψευσής της: για να είναι μια θεωρία
επιστημονική, θα πρέπει να διατυπώνει προβλέψεις, οι
οποίες θα μπορούσαν να διαψευσθούν με την εκτέλεση
πειραμάτων. Αν μια πρόταση δεν είναι διαψεύσιμη,
δηλαδή, αν δεν μπορεί να υπάρξει δοκιμασία που να
Πηγή: Stanford Encyclopedia of Philosophy
μπορεί να την διαψεύσει, τότε δεν είναι επιστημονική http://plato.stanford.edu/entries/popper/
πρόταση. Αντίθετα είναι άποψη, δήλωση ή απλή
απάτη, που δεν βασίζεται στην επιστημονική μέθοδο.

Α ΞΙΩΜΑ
Μια μη επαληθευμένη υπόθεση είναι δυνατόν να γίνει ευρύτερα αποδεκτή, βάσει
κάποιας διαισθητικής ή λογικής αντίληψης της εγκυρότητάς της, οπότε ονομάζεται
αξίωμα.

www.acstac.gr info@acstac.gr
 ΑCSTAC (ANATOLIA COLLEGE SCIENCE & TECHNOLOGY ANNUAL CONFERENCE)

Π ΗΓΕΣ
1. Wilson, E. Bright. An Introduction to Scientific Research (McGraw-Hill, 1952).
2. Steven D. Schafersman. An Introduction to Science Scientific Thinking and the Scientific
Method (Miami University, 1997).
3. http://www.geo.sunysb.edu/esp/files/scientific-method.html
4. Travis W. Binion, Jr. Evolution of the Scientific Method (Scientific Symposium, 1988).
http://urantiabook.org/archive/science/binion1.htm
5. Science Buddies. Steps of the Scientific Method.
http://www.sciencebuddies.org/science-fair-projects/project_scientific_method.shtml
6. Το Λεξικό του Σκεπτικιστή. Eπιστήμη. http://www.skepdic.gr/entries/Epsilon/epistimi.htm
7. Πανεπιστήμιο Αθηνών Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης Διδακτική των Φυσικών
Επιστημών. Βασικές θέσεις της Διδακτικής των Φυσικών Επιστημών.
8. http://www.primedu.uoa.gr/sciedu/new_ant/new_method.htm
9. Karl Popper. The logic of Scientific Discovery. (Routledge Classics, 2002).

www.acstac.gr info@acstac.gr