Professional Documents
Culture Documents
Email: nguyendunghus@gmail.com
Một phương pháp thay đổi biến số
Trong bài viết này tôi sẽ giới thiệu với các bạn một phép thế khác trong trường hợp 3 số
yz zx xy
a,b,c có tích bằng 1, đó là đặt a = 2 , b = 2 , c = 2 , với a,b,c dương thì x,y,z cũng
x y z
dương. Tư tưởng chủ đạo của phép thế này là xuất hiện đại lượng bình phương ở tử phân
thức, sau
đó áp dụng bất đẳng thức Bunhiacopxki ở dạng Svác:
A2 B 2 C 2 ( A + B + C )
2
+ + ³ ; A, B, C , X , Y , Z > 0
X Y Z X +Y + Z
Một số kí hiệu dùng trong bài viết:
å : tổng đối xứng. Ví dụ: å a 2b = a 2b + b 2c + c 2 a + ab2 + bc 2 + ca 2
sym sym
a ,b , c , d
å
cyc
: tổng hoán vị. Ví dụ: å a 2b = a2b + b2c + c 2 a;
cyc
åcyc
a 2 c = a 2 c + ac 2 + b 2 d + bd 2
Ta có
2 ( x 2 + y 2 + z 2 ) - å ( x 2 + yz )( 2 x 2 + yz ) = x 2 y 2 + y 2 z 2 + z 2 x 2 - xyz ( x + y + z )
2
cyc
=
1 2
2
(
x ( y - z ) + y2 ( z - x ) + z2 ( x - y ) ³ 0
2 2 2
)
Bất đẳng thức trên luôn đúng, suy ra đpcm.
Dấu đẳng thức xảy ra khi và chỉ khi x = y = z = 1 Û a = b = c = 1
Ví dụ 2: Cho a,b,c là các số thực dương có tích bằng 1. Chứng minh rằng:
1 1 1
+ 2 + 2 ³1
a + a +1 b + b +1 b + b +1
2
Giải.
yz zx xy
Đặt a = 2
, b = 2 , c = 2 với x,y,z là các số thực dương, bất đẳng thức trên trở thành:
x y z
x4 y4 z4
+ + ³1
x 4 + x 2 yz + y 2 z 2 y 4 + y 2 zx + z 2 x 2 z 4 + z 2 xy + x 2 y 2
Sử dụng bất đẳng thức Svác:
( x2 + y2 + z 2 )
2
x4
å
cyc x + x yz + y z
4 2 2 2
³ 4
x + y 4 + z 4 + x 2 y 2 + y 2 z 2 + z 2 x 2 + xyz ( x + y + z )
Vậy ta chỉ cần chứng minh:
(x + y 2 + z 2 ) ³ x 4 + y 4 + z 4 + x 2 y 2 + y 2 z 2 + z 2 x 2 + xyz ( x + y + z )
2 2
Û x 2 y 2 + y 2 z 2 + z 2 x 2 ³ xyz ( x + y + z )
Û x2 ( y - z ) + y2 ( z - x ) + z 2 ( x - y ) ³ 0
2 2 2
np mp mn
Do xyz = 1 nên ta tồn tại các số thực dương m,n,p sao cho x = 2
,y = 2 ,z = 2
m n p
Bất đẳng thức trên trở thành:
m4 1
å ³
m + 2 ( m + np )
2
cyc
4 2 3
Áp dụng bất đẳng thức Svác ta có
(m + n2 + p2 )
2 2
m4
å ³
m 4 + 2 ( m 2 + np ) m 4 + n 4 + p 4 + 2å ( m 2 + np )
2 2
cyc
cyc
2
æ ö
3 ç å m 2 ÷ - å m 4 - 2å ( m 2 + np ) = å m 2 ( n - p ) ³ 0
2 2
Mà
è cyc ø cyc cyc cyc
Giải:
yzt ztx txy xyz
Vì ở đây có 4 biến nên ta đặt a = 3
, b = 3 , c = 3 , d = 3 với x,y,z,t là các số thực
x y z t
x6
dương. Bất đẳng thức trên trở thành: å ³1
( x3 + yzt )
2
cyc
(x + y3 + z3 + t 3 )
3 2
x6
Áp dụng bất đẳng thức Svác: å ³
(x + yzt ) å(x + yzt )
3 2 3 2
cyc
cyc
Đến đây các bạn có thể áp dụng bất đẳng thức Cô-si:
å x3 ( y 3 + z 3 + t 3 ) ³ 3å x3 yzt
cyc cyc
åx (y
cyc
3 3
+ z 3 + t 3 ) = å ( x 3 y 3 + y 3 z 3 + z 3 x 3 ) ³ 3å x 2 y 2 z 2
cyc cyc
Suy ra đpcm.
Nhận xét: Tương tự như trên ta có thể chứng minh được bài toán tổng quát sau
Cho a1 , a2 ,...., an là các số thực dương có tích bằng 1. Với k = n - 1 chứng minh rằng:
n
1
å ³1
( kai + 1)
2
i =1
Kết thúc bài viết, mời các bạn làm một số bài tập vận dụng sau:
Bài tập 1. Cho a,b,c,d là các số thực dương có tích là 1. Chứng minh rằng:
1 1 1 1
+ + + ³1
1 + a + 2a 1 + b + 2c 1 + c + 2c 1 + d + 2d 2
2 2 2
Bài tập 2. Cho a,b,c là các số thực dương có tích bằng 1. Chứng minh rằng:
1 1 1
+ + £3
1 - a + a 1 - b + b 1 - c + c2
2 2
1 1
Mà åcyc a + a + 1
2
³1Þ å 2
cyc a - a + 1
£3