FIZIKA 1 I 2

VISOKA TEHNIČKA ŠKOLA
POLITEHNIČKI STUDIJ
PULA
METODOLOGIJA RJEŠAVANJA
NUMERIČKIH ZADATAKA
PROMEMORIJA FORMULA
FIZIKA 1 i 2
samo za internu primjenu

2
Visoka tehnička škola – politehnički studij Pula
_______________________________________________________________________________________
RJEŠAVANJE NUMERIČKIH ZADATAKA IZ FIZIKE

Fizika je osnovna prirodna znanost koja se bavi proučavanjem zakonitostima
sveopće prirode od mikrosvijeta do makrosvijeta. Do spoznaje zakonitosti u
fizikalnim istraživanjima dolazi se eksperimentalnim i teorijskim putem.
Jedna i druga metoda se uzajamno nadopunjuju. U svojim znanstvenim
istraživanjima fizičari koriste eksperiment kao ponovljivu metodu, ali i
matematički mehanizam za objektivnu obradu rezultate istraživanja.
Eksperimentom se odreñuju parametri neke fizikalne pojave koji se zovu
fizikalne veličine. Temeljne spoznaje, koje su eksperimentalno dokazane,
nazivaju se zakoni. Zakoni dokazani na takav način su nepromjenljivi u prostoru
i vremenu i iskazuju se matematičkim algoritmima – jednadžbama ili
formulama. Formule su jednadžbe koje matematički povezuju fizikalne veličine
u njihovim meñusobnim odnosima.
Za pravilno rješavanje numeričkih zadataka iz fizike nužno je znati:
riješiti zadani problem znači krenuti od početne situacije i početnih

zadanih parametara i doći do zadovoljavajućeg rezultata;
rješavanje zadanog problema ne smije započeti traženjem odgovarajuće
formule i računanjem, već treba najprije prepoznati pojavu koju definira
zadani problem. Tako ćemo izbjeći tzv. metodološke greške u rješavanju
problema. Nedopustivo je memotehnički tražiti prvu formulu koja nam se
čini pogodna za korištenje i supstituirati zadane vrijednosti.
Prepoznavanjem zadanog problema možemo si predočiti argumente koje
imamo zadane i povezati ih s argumentima koje moramo izračunati, te
eventualno i prepoznati neke postupke na koje smo ranije naišli prilikom
rješavanja sličnih zadataka.
zadatak treba pažljivo pročitati i prepoznati fizikalni fenomen. Zadanim
fizikalnim veličinama moramo srediti mjerne jedinice temeljem pravila
Internacionalnog sustava mjernih jedinica ( Metar, Kilogram, Sekunda);
ako tražena fizikalna veličina nije eksplicitna treba je prepoznati temeljem
induktivnog zaključivanja;
kada smo prepoznali zadane i tražene fizikalne veličine moramo otkriti u
kakvoj su meñusobnoj vezi kako bismo mogli odrediti sekvencu ili
algoritam rješavanja nepoznatih traženih veličina uz korištenje zadanih
poznatih veličina.
Pritom se koristimo matematičkim jednadžbama ili formulama. Fizikalna
formula je, dakle, relacija s pomoću koje se, primjenom poznatih veličina,
dolazi do nepoznatih veličina odnosno rezultata zadatka.
__________________________________________________________________________________________
Luciano Kuhar: Metodologija rješavanja numeričkih zadataka; promemorija formula, fizika 1 i 2
3
_______________________________________________________________________________________
slijedi supstitucija numeričkih vrijednosti i matematički mehanizam

računanja koji je finalno sredstvo u rješavanju fizikalnih zadataka.
Podrazumijeva se da je osnovni preduvjet uspješnog rješavanja zadataka
iz fizike solidno znanje iz matematike.
Redoslijed postupka rješavanja numeričkih zadataka iz fizike:
1. fenomenološki prepoznati zadani problem (fizikalnu pojavu koju zadatak

opisuje);
2. prepoznati i ispisati zadane vrijednosti;
3. prepoznati i ispisati tražene vrijednosti;
4. zadane numeričke vrijednosti transformirati u skladu s Internacionalnim
sustavom mjernih jedinica (MKS sustav);
5. odrediti korelacije izmeñu zadanih i traženih vrijednosti;
6. odrediti formule, pojedine sekvence formula ili korelacije više formula koje
povezuju zadane i tražene fizikalne veličine;
7. pravilno supstituirati zadane numeričke vrijednosti;
8. pravilno izvršiti potrebne matematičke operacije;
9. dobivenom rezultatu obavezno pridružiti pravilnu mjernu jedinicu.
PRIMJER PRAVILNOG RJEŠAVANJA ZADATKA:
Zadatak: Iskočivši iz aviona, padobranac slobodno pada – trenje

zanemarujemo. Nakon 200 metara slobodnog padanja otvara se padobran i
brzina padanja se počinje smanjivati deceleracijom od 2 ms-2. Padobranac se
prizemljuje brzinom 10,8 kmh-1. Odrediti visinu na kojoj je padobranac iskočio.
Zadani fenomen: slobodan pad i jednoliko usporeno gibanje
Zadane vrijednosti:
h0 = 200 m → visina slobodnog pada
ha = ? → visina u toku koje se brzina smanjuje
deceleracijom (negativnom akceleracijom –a)
– a = 2 ms-2 → negativna akceleracija
v = 10,8 kmh-1 → brzina prizemljenja (konačna brzina) → 10,8 : 3,6 = 3 ms-1
__________________________________________________________________________________________
4
_______________________________________________________________________________________
h = ? → visina s koje je padobranac iskočio
Rješenje:
Ukupnu visinu, na kojoj je padobranac iskočio, čine visina njegovog slobodnog

pada h0 i visina ha u toku koje se brzina smanjuje akceleracijom –a:
h = h0 + ha (1)
Visinom h0 odreñena je brzina v0 na kraju tog dijela puta. Veza izmeñu brzine v0
i visine h0 je izraz za jednoliko ubrzano gibanje u slobodnom padu:
v0 = 2⋅g⋅h0 (2)
Početnu brzinu za prevaljivanje puta ha i padanje s visine ha opisuju formule:
v = v0 – a· t (3)
1 2
ha = v0· t – a·t (4)
2
gdje je v brzina prizemljenja a a deceleracija padobranca.
v0 − v
Iz formule (3) izlučimo t → t = (3a)
a
U formulu (4) uvrstimo izraze (3a) i (2)
2
2 ⋅ g ⋅ h0 − v 1  2 ⋅ g ⋅ h0 − v 
ha = 2⋅g ⋅h0· – a·  
a 2  a 
 
zamjenom zadanih podataka u formulu (1) slijedi izraz za visinu na kojoj je

iskočio, tj. konačna formula:
2
2 ⋅ g ⋅ h0 − v 1  2 ⋅ g ⋅ h0 − v 
h = h0 + 2⋅g ⋅h0· – a·  
a 2  a 
 
Slijedi supstitucija zadanih numeričkih vrijednosti i konačno računanje:

2
2 ⋅ 9,81 ⋅ 200 − 3 1  2 ⋅ 9,81 ⋅ 200 − 3 
h = 200 + 2 ⋅ 9,81 ⋅ 200 · – ·2·  

2 2  2 
h = 1177,3 m
__________________________________________________________________________________________
5
_______________________________________________________________________________________
PROMEMORIJA FORMULA IZ FIZIKE 1
1. KINEMATIKA ČESTICE
1.1. Gibanje po pravcu

r
r ds
v=
dt
r
r d2s
a= 2
dt
t2
s = ∫ v( t ) ⋅ dt
tt 1
t2
v = ∫ a ⋅ dt
t1
1.1.1. Jednoliko gibanje

r r r
s = v ⋅ t + s0
1.1.2. Jednoliko ubrzano gibanje

r 1r r r
s = a ⋅ t 2 + v 0 ⋅ t + s0
2
v 2 = 2 ⋅ a ⋅ s + v 02
r r r
v = v0 + a ⋅ t
1.2. Gibanje po kružnici

dϕ
ω=
dt
d 2ϕ
α= 2
dt
r r r
v = ω⋅ r
r r r
ar = ω ⋅ v
r r r
at = α ⋅ r
__________________________________________________________________________________________
6
_______________________________________________________________________________________
1.2.1. Jednoliko gibanje po kružnici
ϕ = ω ⋅ t + ϕ0
1.2.2. Jednoliko ubrzano gibanje po kružnici
1
ϕ= ⋅ α ⋅ t 2 + ω0 ⋅ t + ϕ0
2
ω2 = 2 ⋅ α ⋅ ϕ + ω02
ω = α ⋅ t + ω0
1.3. Složena gibanja – hici
1.3.1. Vertikalni hitac
g 2
h = v0·t – ·t
2
v0
t↑ =
g
v0
t↓ =
g
v0
tuk = 2·
g
v = 2⋅g⋅h
v = v0 – g · t
1.3.2. Horizontalni hitac
g s2
h= ⋅ 2
2 v0
__________________________________________________________________________________________
7
_______________________________________________________________________________________
1.3.3. Kosi hitac
vx = v 0 x = v0 ⋅ cos α vy = v 0 y − g ⋅ t = v 0 ⋅ sin α − g ⋅ t
1
x = v0 ⋅ t ⋅ cos α y = v 0 ⋅ t ⋅ sin α − g ⋅ t 2
2
g ⋅ x2
y = x ⋅ tgα −
2 ⋅ v 02 ⋅ cos 2 α
v 0 ⋅ sin α
tH =
g
v 02 ⋅ sin 2 α
h ( y) =
2⋅g
v 02 ⋅ sin 2α
s( x ) =
g
2. DINAMIKA ČESTICE
2.1. Newtonovi zakoni

r r
p=m⋅v
r d (mvr ) dpr
F= =
dt dt
r r
F = m ⋅ a (m = konst )
r r
G = m⋅g
r t2r r r
I = ∫ Fdt = p 2 − p1
t1
2.2. Sila trenja
Ftr = m ⋅ g ⋅ µ
Ftr = m ⋅ g ⋅ cos α ⋅ µ
__________________________________________________________________________________________
8
_______________________________________________________________________________________
a = g ⋅ (sin α ± cos α ⋅ µ)
2.3. Centripetalna sila

r
Fcp = −m ⋅ ω2 ⋅ r
r v2
Fcp = m ⋅ ω ⋅ r = m
2
2.4. Rad, energija, snaga

r
W = ∫ F ⋅ ds
Ep = m ⋅ g ⋅ h
m ⋅ v2
Ek =
2
1
Epe = ⋅ k ⋅ s 2
2
W
P=
t
dW r r
P= = F⋅ v
dt
Wd
η=
Wu
2.5. Impuls sile i količina gibanja
I = F ⋅ ∆t
p = m ⋅ ∆v
F ⋅ ∆t = m ⋅ ∆v
__________________________________________________________________________________________
9
_______________________________________________________________________________________
2.6. Sraz
2.6.1. Elastični sraz

r r r r
m1 ⋅ v1 + m 2 ⋅ v 2 = m1 ⋅ v1' + m 2 ⋅ v '2
m1 ⋅ v12 m 2 ⋅ v 22 m1 ⋅ v1'2 m 2 ⋅ v '22

+ = +
2 2 2 2
r ' (m1 − m 2 ) ⋅ v1 + 2 ⋅ m 2 ⋅ v 2
r r
v1 =
m1 + m 2
r ' (m 2 − m1) ⋅ v 2 + 2 ⋅ m1 ⋅ v1
r r
v2 =
m1 + m 2
2.6.2. Neelastični sraz
m1v1 + m 2 v 2 = (m1 + m 2 )v1

r r r
r r
r ' m1v1 + m 2 v 2
v1 =
m1 + m 2
v1 − v 2 = −(v1' − v '2 )
r r r r
1 m1 ⋅ m 2 r r 2
q=− (v1 − v 2 )
2 m1 + m 2
r r
v1' − v '2
k= r r koeficijent restitucije
v 2 − v1
__________________________________________________________________________________________
10
_______________________________________________________________________________________
2.7. Inercijski i neinercijski sustavi
2.7.1. Galilejeve transformacije
x = x'+vt y = y' z = z' t = t'

v = v 'x + v 0 v y = v 'y v z = v 'z a = a'
2.7.2. Inercijske sile

r r r
F + Fi = m ⋅ a '
r r
F i = −m ⋅ a 0
r 2 r'
F cf = m ⋅ ω ⋅ r
r r r
Fcor = 2 ⋅ m ⋅ v ' ⋅ ω
2.8. Klasična gravitacija
r m1 ⋅ m 2 r
F = −G r0
r2
m ⋅ m2
E = −G
r
r mr
γ = −G 2 r 0
r
m
ϕ = −G
r
G = 6,67 · 10-11 Nm2kg -2
m ⋅ MZ
FG = G ·
(RZ + h) 2
MZ
gh = G·
(RZ + h) 2
__________________________________________________________________________________________
11
_______________________________________________________________________________________
2.9. Relativistička mehanika
2.9.1. Lorentzove transformacije
v
β=
c
v
t− ⋅x
x − vt c2
x' = y = y' z = z' t' =
1− β 2
1 − β2
l = l0 1 − β 2
∆t 0
∆t =
1 − β2
2.9.2. Relativistička brzina

ux − v uy 1 − β 2 uz 1 − β 2
u =
'
x u =
'
y u =
'
z
v v v
1 − 2 ⋅ ux 1 − 2 ux 1 − 2 ux
c c c
2.9.3. Relativistička energija
m ⋅ c2
E=
1 − β2
 1 
Ek = E − mc 2 = mc 2  − 1
 1 − β2 
 
E = c p2 + m 2c2
m⋅v
p=
1 − β2
__________________________________________________________________________________________
12
_______________________________________________________________________________________
r c2 r
v= p
E
pc = E 2k + 2mc 2 Ek
3. DINAMIKA FLUIDA
dF
p=
dS
p = p0 + ρt ⋅ g ⋅ h
Fu = ρ t ⋅ g ⋅ h
3.1. Atmosferski tlak - barometarska formula

ρ0
− gh
p = p0 ⋅ e p0
T = konst.
p 0 = 101325Pa
ρ 0 = 1,225kgm −3
∆T K
= −6,5
∆h km
 0,0065 ⋅ h 
5 , 255
p h = p 0 1 − 
 288 
h
−
ph = p0 ⋅ e 7990
__________________________________________________________________________________________
13
_______________________________________________________________________________________
3.2. Dinamika strujanja tekućina

V
Q = S ⋅ v = = konst.
t
3.3. Poiseuilleov zakon - sila viskoznosti
FV = 8 ⋅ π ⋅ η ⋅ l ⋅ v
p1 − p 2 2 2
v= (R − r )
4⋅η⋅l
π p1 − p 2 4
Q= R
8η l
v
FV = η ⋅ S
2⋅R
3.4. Stokesov zakon
FV = 6 ⋅ π ⋅ η ⋅ R ⋅ v
3.5. Reynoldsov broj
ρ⋅v⋅l
R=
η
3.6. Kritična brzina laminarnog strujanja
2000 ⋅ η
v kr =
2⋅R ⋅ρ
__________________________________________________________________________________________
14
_______________________________________________________________________________________
3.7. Turbolentno strujanje
1
Ft = C 0 ⋅ S ⋅ ρ ⋅ v 2
2
3.8. Hidrodinamički tlak
ρ ⋅ v2
pd =
2
3.9. Bernoullijev teorem
ρ ⋅ v2
p + ρgh + = konst.
2
ρ ⋅ v12 ρ ⋅ v 22
p1 + ρgh 1 + = p 2 + ρgh 2 +
2 2
4. TEMPERATURA I TOPLINA
4.1. Temperaturne skale
K = 0C + 273,15
0 5
C = · ( 0F– 32 )
9
0 9
F = ( · 0C) + 32
5
0 4
R = · 0C
5
__________________________________________________________________________________________
15
_______________________________________________________________________________________
4.2. Termičko rastezanje čvrstog tijela
lt = l0 · ( 1+ α · ∆t )
lt − l0 1 ∆l
α= =
l0 ⋅ t l0 ∆T
Vt = V0 · ( 1+ γ · ∆T )
Vt − V 0 1 ∆V
γ= = ⋅ = 3α
V0 ⋅ t V 0 ∆T
1
γ =
273
4.3. Jednadžba stanja idealnog plina
m
p⋅V = n⋅R ⋅T = ⋅R ⋅T
M
p ⋅ V = konst. T = konst. izoterma
T1 V1
= p = konst. izobara
T2 V2
T1 p1
= V = konst. izohora
T2 p 2
p1 ⋅ V1 p2 ⋅ V2
=
T1 T2
p·V = N·k·T
k = 1,39 ·10-23 [J / 0K] (Boltzmanova konstanta)
pT ⋅ ρ0
ρ=
p 0(1 + γ ⋅ t )
__________________________________________________________________________________________
16
_______________________________________________________________________________________
4.4. Prijenosi topline
Q = ∆U = m·c·∆T
4.4.1. Fourierov zakon kondukcije topline
∆T
Q= –λ S·t
∆x
4.4.2. Richmanovo pravilo smjese
m1·c1·(τ – t1) = m2·c2·(t2 –τ)
4.5. KINETIČKO – MOLEKULARNA TEORIJA TOPLINE
1 N
p = ⋅ ⋅ m2
3 V
3⋅ p ⋅ V 3⋅ R ⋅T
vef = v 2 = =
m M
p⋅V = N⋅k⋅T
3
Ek = ⋅k⋅T
2
k = 1,39·10-23 JK-1 ( Boltzmanova konstanta)
__________________________________________________________________________________________
17
_______________________________________________________________________________________
4.6. TERMODINAMIKA
4.6.1. Prvi zakon termodinamike
∂Q = dU + ∂W
4.6.2. Molarni toplinski kapaciteti
1  dQ 
Cv = ⋅ 
n  dT  V =konst.
1  dQ 
Cp = ⋅ 
n  dT  p =konst.
Cp − Cv = R
Cp
κ=
Cv
4.6.3 Specifični toplinski kapaciteti
Cp Cv
cp = cv =
M M
4.6.4. Rad plina

V2
W ∫ p ⋅ dV
V1
__________________________________________________________________________________________
18
_______________________________________________________________________________________
4.6.5. Toplinski stroj
 T 
W = Q1 + Q 2 = Q1 − Q 2 = Q1 ⋅ 1 − 2 
 T1 
W Q1 − Q 2
η= =
Q1 Q1
4.6.6. Rashladni stroj
Q2
ε= (ε = koeficijent hlañenja rashladnog stroja)
W
Q2 – toplina uzeta iz prostora koji se hladi

W – uloženi rad
4.6.7. Entropija
2
S2 – S1 = ∫ dS
1
2dQ
S2 – S1 = ∫
1 T
∆S ≥ 0 (drugi zakon termodinamike)
__________________________________________________________________________________________
19
_______________________________________________________________________________________
PROMEMORIJA FORMULA IZ FIZIKE 2
1. TITRANJE
1.1. Harmoničko titranje
F = −k ⋅ s sila
m
T = 2π perioda
k
4 ⋅ π2 ⋅ m
k= konstanta opruge
T2
 2πt 
y = A sin + ϕ0  elongacija
 T 
2πt
v = v 0 cos brzina titranja
T
2πA
v= najveća brzina
T
2πt
a = −a sin akceleracija titranja
T
a = −ω ⋅ y
2
4 ⋅ π2 ⋅ A
a0 = najveća akceleracija
T2
1
ν= frekvencija
T
ω
ν=
2π
1.2. Matematičko njihalo
__________________________________________________________________________________________
20
_______________________________________________________________________________________
l
T = 2π perioda
g
1.3. Fizikalno njihalo
I
T = 2π perioda ( I = moment inercije oko objesišta; m= masa
mgd
štapa; d = udaljenost centra mase (težišta) od točke
objesišta)
2. ELEKTROMAGNETSKI TITRAJI I VALOVI
2.1. Izmjenična struja
i = I0 sin ω ⋅ t jakost struje

u = U 0 sin ω ⋅ t napon struje
I0
Ief = efektivna struja
2
U0
Uef = efektivni napon
2
ϕ = ω⋅ t fazni kut
ω= 2⋅π⋅ν kutna brzina
2π
ω=
T
2.2. Otpori izmjenične struje

Uef
R= omski otpor
Ief
RL = L ⋅ ω induktivni otpor
1
RC = kapacitivni otpor
C⋅ω
__________________________________________________________________________________________
21
_______________________________________________________________________________________
2.3. RLC – strujni krug
Z = R 2 + (RL − RC )
2
impendanca (ukupni otpor)
2
 1 
Z = R + L⋅ω−
2

 C⋅ω
N2 ⋅S
L = µ 0 ⋅ µR induktivitet zavojnice
l
S
C = ε0 ⋅ εR kapacitet pločastog kondenzatora
d
C = ε 0 ⋅ εR ⋅ 4 ⋅ r ⋅ π kapacitet kuglastog kondenzatora
RL − R C
tgϕ = razlika faze izmeñu napona i struje
R
X = R L − RC reaktanca
1
ν0 = rezonantna frekvencija (Thomsonova formula)
2π LC
U
I= Ohmov zakon za izmjeničnu struju
Z
P = U ⋅ I ⋅ cos ϕ snaga izmjenične struje (korisna)
P = U⋅I snaga izmjenične struje (prividna)
T 0 = 2π LC električni titrajni krug
__________________________________________________________________________________________
22
_______________________________________________________________________________________
1
c= brzina elektromagnetskog vala u vakuumu
ε0 ⋅ µ0
3. OPTIKA
3.1. Geometrijaska optika
α =β zakon refleksije
sin α
n2 / 1 = zakon refrakcije (relativni indeks loma)
sin β
v1
n2 / 1 =
v2
sin α
n= zakon refrakcije (apsolutni indeks loma)
sin β
c
n=
v
sin 90
n2 / 1 = totalna refleksija
sin βgran
1
n2 / 1 =
sin βgran
1
sin βgran =
n2 / 1
n1
sin βgran =
n2
__________________________________________________________________________________________
23
_______________________________________________________________________________________
1 1 1
= + jednadžba sfernog zrcala (konjugacije)
f p q
q y
G= = povećanje
p x
1 1 1
= + jednadžba tanke leće
f p q
q y
G= = povećanje
p x
1
j= jakost leće
f
1 1 
= (n − 1) ⋅  − 
1
jednadžba debele leće
f  R1 R 2 
3.2. Fizikalna optika
λ⋅a
s= interferencija (razmak dviju pruga)
d
∆ = n ⋅ (x 2 − x1)
d ⋅λ
∆= interferencija (optička razlika putova)
a
∆ = k ⋅λ interferencija (maksimum – svijetle pruge)
λ
∆ = (2k ± 1) ⋅ interferencija (minimum – tamne pruge)
2
δ = AD + DC − BC interferencija tankih listića (geometrijska razlika
__________________________________________________________________________________________
24
_______________________________________________________________________________________
putova)
λ
δ = n ⋅ (AD + DC ) − BC + interferencija tankih listića (optička razlika
2
putova)
 cos α 
δ = d ⋅ sin α ⋅ 1 −  planparalelna ploča
 n − sin α 
2 2
Dλ = (nλ − 1) ⋅ A prizma (najmanji kut devijacije)
r = k ⋅R ⋅λ Newtonovi kolobari (polumjer k-tog

tamnog kolobara)
2k − 1
r= ⋅ R ⋅λ Newtonovi kolobari (polumjer k-tok
2
svijetlog kolobara)
d ⋅ sin α = k ⋅ λ difrakcija svjetlosti (tamne pruge ogiba)
λ
d ⋅ sin α = (2k ± 1) ⋅ difrakcija svjetlosti (svijetle pruge ogiba)
2
k ⋅ λ = d ⋅ sin α optička rešetka
tgα = n polarizacija svjetlosti (Brewsterov zakon)
2d ⋅ sin α = k ⋅ λ rendgenski spektri (Braggova jednadžba)
__________________________________________________________________________________________
25
_______________________________________________________________________________________
4. ZRAČENJE CRNOG TIJELA
P = σ ⋅S⋅T4 snaga zračenja crnog tijela

σ = 5,67 ⋅10 −8 Wm K – Stefan-Boltzmanova
-2 -4
konstanta
αm ⋅ T = b Wienov zakon
b = 2,9·10-3 K·m– Wienova konstanta
8⋅ π⋅ h ⋅c 1
E= ⋅ Plackov zakon
λ5 hc
e kλT
−1
(h = 6,626·10-34 Js – Planckova konstanta)
5. ELEMENTI KVANTNE FIZIKE
h
λ= valna svojstva čestica u gibanju
m⋅v
(De Broglieov kvantni uvjet)
h
λ= De Broglieov uvjet za svjetlost
m⋅c
E = h ⋅ν Planckova kvantna teorija (energija fotona)
h ⋅ ν = En − Em Bohrov postulat
e2
vn = brzina elektrona na stazi n = 1,2,3…
2 ⋅ n ⋅ ε0 ⋅ h
ε0 ⋅ h 2
rn = n ⋅
2
polumjer kvantne staze
π ⋅ me ⋅ e 2
__________________________________________________________________________________________
26
_______________________________________________________________________________________
me ⋅ e 4
En = n ⋅ 2
energija elektrona na kvantnoj stazi
8 ⋅ ε 02 ⋅ h 2
n = 1,2,3…
13,6
En = − energija vodikovog atoma u n-tom stanju
n2
 1 1 
En − Em = 13,6 2 − 2  energetski nivoi vodikovog atoma
m n 
 1 1 
Ef = 13,6 2 − 2  energija emitiranog fotona vodikovog atoma
m n 
En - Em me ⋅ e 4
ν = = frekvencija zračenja na kvantnoj stazi
h  1 1 
8ε 02 h 2  2 − 2 
m n 
m ⋅ v2
h ⋅ ν = Wizl + fotoelektrični efekt
2
N = N 0 ⋅ e − λt zakon radioaktivnog raspada
ln 2
T1 / 2 = vrijeme poluraspada
λ
__________________________________________________________________________________________
27
_______________________________________________________________________________________
OSNOVNE FIZIČKE KONSTANTE
konstanta gravitacije G = 6,67 ·10-11 [Nm2 kg-2]

brzina svjetlosti u vakuumu c = 3 ·108 [ms-1]
električna konstanta vakuuma k0 = 9 ·109 [Nm2 C-2]
apsolutna permitivnost Є0 = 8,85 ·10 -12 [C2 N-1 m-2]
apsolutna permeabilnost µ0 = 4π10-7
naboj elektrona e = 1,6 ·10-19 [C]
naboj protona +e = 1,6 ·10-19 [C]
masa elektrona (u miru) me = 9,11 · 10-31 [kg]
masa protona (u miru) mp = 1,6725 · 10-27 [kg]
masa neutrona (u miru) mn = 1,6748 · 10-27 [kg]
190
Planckova konstanta h = 6,63 · 10-34 [Js]

Boltzmanova konstanta k = 1,38·10-23 [JK-1]
Avogadrov broj NA = 6,02·10 23 [mol-1]
godina svjetlosti gs = 9,5 · 1015 [m]
astronomska jedinica aj = 15 · 1010 [m]
gravitacijsko ubrzanje (srednje) g = 9,805 [ms-2]
polumjer Zemlje (na Ekvatoru) RZ = 6,38 · 106 [m]
polumjer Mjeseca RM = 1,74·106 [m]
udaljenost Zemlja-Mjesec (prosječna) Z-M = 3,84·108 [m]
masa Zemlje MZ = 5,98 · 1024 [kg]
udaljenost Zemlja-Sunce (prosječna) Z-S = 1,5·1011 [m]
masa Sunca MS = 1,99 · 1030 [kg]
polumjer Sunca RS = 7 ·108 [m]
solarna konstanta S = 1,35 ·108 [Wm-2]
191
NEKE OSNOVNE TABLIČNE VRIJEDNOSTI
SPECIFIČNA GUSTOĆA - (ρ); u [kgm-3] pri 273 K

platina 2150
zlato 930
živa 13500
srebro 10500
uran 19000
željezo 7870
bakar 8960
aluminij 2700
olovo 11300
dijamant 3250
guma 1200
mramor 2700
staklo 2500
pluto 200
drvo 580-850 192
__________________________________________________________________________________________
28
_______________________________________________________________________________________
led 917
voda 1000
morska voda 1008
benzin 720
mlijeko 1020
ulje 950
alkohol 800
zrak 1,29
helij 0,18
neon 0,9
ozon 2,22
193
KOEFICIJENT TRENJA (klizanja) – ( µ )
koža – drvo 0,3 – 0,5

koža – metal 0,2 – 0,3
metal – metal 0,1 – 0,15
drvo – drvo 0,3 – 0,4
guma – asfalt 0,7 – 0,89
čelik – led 0,015
194
KOEFICIJENT TERMIČKE DILATACIJE – LINEARNI – ( 0C-1)

aluminij 23,2 · 10-6
srebro 19,2 · 10-6
željezo 11,7 · 10-6
zlato 14,0 · 10-6
bakar 16,8 · 10-6
wolfram ,5 · 10-6
živa 182 · 10—6 (volumno)
olovo 28,9 · 10-6
cink 29,7 · 10-6
guma 200 · 10-6
195
__________________________________________________________________________________________
29
_______________________________________________________________________________________
beton 12 · 10-6
asfalt 200 · 10-6
pluto 0
teflon 90 · 10-6
bakelit 30 · 10-6
KOEFICIJENT TERMIČKE DILATACIJE –VOLUMNI – (0C-1)

voda 0,21·10-3
morska voda 0,19·10-3
benzin 1·10-3
mlijeko 0,8·10-3
ulje 0.72·10-3
196
SPECIFIČNI TOPLINSKI KAPACITET – (c) u [JkgK-1] pri T = 293 K
zlato 129
željezo 460
bakar 380
aluminij 880
voda 4186
morska voda 3930
benzin 2100
živa 182
ulje 1650
mlijeko 3900
staklo 500
197
TEMPERATURA TALJENJA – (TT) u [K] pri p = p0
olovo 601
cink 693
živa 234
bakar 1356
zlato 1337
željezo 1808
srebro 1234
aluminij 933
198
__________________________________________________________________________________________
30
_______________________________________________________________________________________
TEMPERATURA VRENJA – (TV) u [K] pri p = p0
voda 373
alkohol 351
mlijeko 378
ulje 570
živa 630
SPECIFIČNA TOPLINA ISPARAVANJA – (Li) u [Jkg-1]
voda 2,26·106
alkohol 0,84·106
aceton 0,5·106
kloroform 0,25·106
živa 0,3 ·106
199
KOEFICIJENT TOPLINSKE VODLJIVOSTI - κ (Wm-1 K-1)
aluminij 230
bakar 380
beton 0,2 – 20
opeka (puna) 0,9
drvo 0,08 - 0,13
guma 0,2
led (T=269 K) 1,3
morska voda 0,6
mramor 2-4
papir 0,14 - 0,18
poliuretanska pjena 0,03
200
pluto 0,05 - 0,11

srebro 420
staklena vuna 0,04
staklo 0,2 - 0,3
šamot 0,2
voda 0,6
zemlja 0,5
zrak 0,025
žbuka 0,8
željezo 50 - 60
201
__________________________________________________________________________________________
31
_______________________________________________________________________________________
RELATIVNA ELEKTRIČNA PERMITIVNOST – ( εr) pri T = 293 0K

azbest 6,5
asfalt 2,7
papir 2,1
germanij 16
silicij 12
drvo 5
staklo 10
porculan 7
voda 80
ulje 2,2
zrak 1,0005
RELATIVNI INDEKS LOMA – (n) – u odnosu na zrak,

pri T = 293 0 K i p = p0
voda 1,33
zrak 1,00029
petrolej 1,45
led 1,31
dijamant 2,42
staklo - flint 1,55
plexi 1,49
IZLAZNI RAD PRI FOTOELEKTRIČNOM EFEKTU - [eV]

srebro 4,7
bakar 4,48
željezo 4,63
zlato 4,71
germanij 4,67
aluminij 4,7
silicij 3,59
olovo 4,04
cezij 1,94
rubidij 2,13
__________________________________________________________________________________________
32
_______________________________________________________________________________________
IZVEDBENE MJERNE JEDINICE SI MJERNOG SUSTAVA
fizikalna veličina prevladajući simbol mjerna jedinica
akceleracija a m/s2
akceleracija (kutna) α rad/s2
brzina (kutna) ω rad/s
brzina v m/s
duljina,put l,s m
električna permitivnost Є F/m
električni kapacitet C F
električni naboj Q C
električni otpor R Ω
električni potencijal, napon V,U V
energija, rad E,W J
frekvencija f,ν Hz
impuls sile I Ns
indukcija (magnetska) B T
induktivitet L H
intenzitet električnog polja E N/C, V/m
intenzitet svjetlosti I cd
intenzitet zvuka I W/m2
jakost struje I A
koeficijent viskoznosti η kg/ms
količina gibanja p kgm/s
količina protoka Q,V m3 /s
količina topline Q J
kut α,β,φ,θ rad,0
kut (prostorni) A,B,C,D sr
magnetska permeabilnost µ H/m
masa m kg
moment inercije I kgm2
moment sile M Nm
osvjetljenost E lx
ploština A,S m2
__________________________________________________________________________________________
33
_______________________________________________________________________________________
sila, težina tijela F,G N

snaga P W
specifična gustoća tvari ρ kg/m3
specifični električni otpor ρ Ωm
specifični toplinski kapacitet c J/kg K
temperatura t 0C, 0F
termodinamička temperatura T K
tlak p Pa
tok električnog polja Φ,E Nm2 /C, Vm
tok magnetskog polja Φ,B Wb
toplinska provodljivost σ,k W/m K
toplinski kapacitet C J/ K
volumen V m3
vrijeme t s
__________________________________________________________________________________________

FIZIKA 1 I 2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

FIZIKA 1 I 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

VISOKA TEHNIČKA ŠKOLA

samo za internu primjenu

RJEŠAVANJE NUMERIČKIH ZADATAKA IZ FIZIKE

Za pravilno rješavanje numeričkih zadataka iz fizike nužno je znati:

riješiti zadani problem znači krenuti od početne situacije i početnih

slijedi supstitucija numeričkih vrijednosti i matematički mehanizam

Redoslijed postupka rješavanja numeričkih zadataka iz fizike:

1. fenomenološki prepoznati zadani problem (fizikalnu pojavu koju zadatak

PRIMJER PRAVILNOG RJEŠAVANJA ZADATKA:

Zadatak: Iskočivši iz aviona, padobranac slobodno pada – trenje

Zadani fenomen: slobodan pad i jednoliko usporeno gibanje

Ukupnu visinu, na kojoj je padobranac iskočio, čine visina njegovog slobodnog

Početnu brzinu za prevaljivanje puta ha i padanje s visine ha opisuju formule:

zamjenom zadanih podataka u formulu (1) slijedi izraz za visinu na kojoj je

Slijedi supstitucija zadanih numeričkih vrijednosti i konačno računanje:

PROMEMORIJA FORMULA IZ FIZIKE 1

1.1. Gibanje po pravcu

1.1.1. Jednoliko gibanje

1.1.2. Jednoliko ubrzano gibanje

1.2. Gibanje po kružnici

1.2.1. Jednoliko gibanje po kružnici

1.2.2. Jednoliko ubrzano gibanje po kružnici

1.3. Složena gibanja – hici

1.3.1. Vertikalni hitac

1.3.2. Horizontalni hitac

1.3.3. Kosi hitac

2.1. Newtonovi zakoni

2.2. Sila trenja

2.3. Centripetalna sila

2.4. Rad, energija, snaga

2.5. Impuls sile i količina gibanja

2.6.1. Elastični sraz

m1 ⋅ v12 m 2 ⋅ v 22 m1 ⋅ v1'2 m 2 ⋅ v '22

2.6.2. Neelastični sraz

m1v1 + m 2 v 2 = (m1 + m 2 )v1

2.7. Inercijski i neinercijski sustavi

2.7.1. Galilejeve transformacije

x = x'+vt y = y' z = z' t = t'

2.7.2. Inercijske sile

2.8. Klasična gravitacija

2.9. Relativistička mehanika

2.9.1. Lorentzove transformacije

2.9.2. Relativistička brzina

2.9.3. Relativistička energija

3.1. Atmosferski tlak - barometarska formula

3.2. Dinamika strujanja tekućina

3.3. Poiseuilleov zakon - sila viskoznosti

3.4. Stokesov zakon

3.5. Reynoldsov broj

3.6. Kritična brzina laminarnog strujanja

3.7. Turbolentno strujanje

3.8. Hidrodinamički tlak

3.9. Bernoullijev teorem

4.1. Temperaturne skale

4.2. Termičko rastezanje čvrstog tijela

4.3. Jednadžba stanja idealnog plina

k = 1,39 ·10-23 [J / 0K] (Boltzmanova konstanta)

4.4. Prijenosi topline

4.4.1. Fourierov zakon kondukcije topline

4.4.2. Richmanovo pravilo smjese

m1·c1·(τ – t1) = m2·c2·(t2 –τ)

4.5. KINETIČKO – MOLEKULARNA TEORIJA TOPLINE

k = 1,39·10-23 JK-1 ( Boltzmanova konstanta)