‫تاریخچه حجامت‬

‫بر پایه قدیمی ترین سند از ‪ ۵۳۰۰‬سال پیش حجامت در مقدونیه انجام‬
‫می شده و پس از آن به یونان نیز گسترش یافته ودر آن زمان نشانه‬
‫پزشک بودن حجامت کردن و داشتن وسایل آن بوده‪.‬‬

‫جالبتر اینکه ‪ :‬برخی نوشته اند حجامت از آنجا پیدا شد که اندیشمندان‬

‫دریافتند زمانی که سربازی در میادین جنگ زخمی میشود با خونریزی‬
‫بسیاری از بیماریهای پیشین او مداوا میشود ‪.‬‬

‫این دست آورد بزرگ به آنها آموخت که با سوزن و تیغ زدن میتوان برخی‬
‫از بیماریها را درمان کرد از این رو در ‪ ۴۶۰۰‬سال پیش سوزنهای فلزی و‬
‫شاخ حجامت در ایران از ابزارهای پزشکی شد ‪.‬‬

‫در گذشته پزشکان ایرانی جاهای گوناگونی از تن را برای حجامت‬

‫شناسایی کرده و هر جایی را برای درمان یک بیماری حجامت میکردند ‪.‬‬
‫چینی ها نیز دریافته بودند که در تن انسان ‪ ۶۰۰‬جای اسرار آمیز وجود‬
‫دارد ‪.‬‬

‫کاغذهای پاپیروسی که از مصر باستان به دست آمده نیز نشان می دهد‬

‫که نزدیک به ‪ ۴۲۰۰‬سال پیش حجامت یکی از شیوه های درمانی بوده‬
‫است ‪.‬‬

‫در کتاب آیورودا ) طب سنتی هند ( که مربوط به ‪ ۳۵۰۰‬سال پیش است‬

‫درباره حجامت و دست آوردهای درمانی آن بسیار نوشته شده است ‪.‬‬

‫ابو علی سینا در کتاب قانون که ‪ ۱۰۰۰‬سال قبل نوشته شده حجامت را‬
‫از ارکان درمان محسوب نموده و تقریبا برای درمان تمام بیماریها‬
‫حجامت و بادکش را تجویز کرده است ‪ .‬جرجانی نیز در کتاب ذخیره‬
‫خوارزمشاهی که از کتب معتبر طب سنتی ایران است فصل مشخصی را‬
‫به حجامت اختصاص داده است ‪.‬‬

‫امروزه نیز خوشبختانه در ایران و در بسیاری از مطبها و کلینیکها‬

‫حجامت انجام میشود و بسیاری از بیماریها که به وسیله هیچ دارو و هیچ‬
‫متخصصی درمان نشده اند توسط حجامت و طب سنتی مداوا شده اند ‪.‬‬

‫همه چیز درباره حجامت‬

‫‪ :‬تاريخچه‬
‫حجامت نام يک روش درماني پيچيده است که بر اساس قديمي ترين‬
‫سند موجود از ‪ 3300‬سال قبل از ميلد مسيح درمقدونيه انجام مي شده‬
‫و بعدها به يونان رخنه کرده است و در آن زمان شاخص پزشک بودن ‪،‬‬
‫‪ .‬حجامت کردن و داشتن ابزار آن بوده است‬

‫اوراق پاپيروس که از عصر باستان بدست آمده نيز نشان مي دهد که‬
‫‪ .‬حدود ‪ 2200‬سال قبل از ميلد مسيح ‪،‬حجامت امري رايج بوده است‬

‫بقراط که حدود ‪ 400‬سال قبل از ميلد مسيح مي زيسته است با‬

‫روشهاي مختلف حجامت آشنا بوده است و در آثار خود به موارد استفاده‬
‫‪.‬و منع آن اشاره کرده است‬

‫‪ .‬در آثار جالينوس نيز مطالب متنوعي در مورد حجامت بر جا مانده است‬
‫تعريف حجامت در واقع اعمال يک استرس فوري به سيستم ساکن دفاع‬
‫عمومي بدن است تا آن را برعليه کليه عوامل دروني و بيروني هشيار و‬
‫‪.‬فعال نمايد‬

‫بيشترين کاربرد حجامت در بعد پيشگيري است و با مکانيسمهاي مختلفي‬

‫از جمله تنظيم سيستم ايمني ‪ ،‬تنظيم ترکيبات شيميايي و هورموني خون‬
‫و تنظيم سيستم اعصاب خودکاربدن ازابتل به انواع بيماريها پيشگيري مي‬
‫کند ‪.‬علوه براين حجامت کاربرد هاي در ماني نيز دارد به نحوي که در در‬
‫مان برخي بيماريها مانند سردردهاي عصبي وميگرني ‪ ،‬چربي ‪ ،‬قند و اوره‬
‫خون ‪،‬سنگهاي کليوي و کيسه صفرا موثر است‬

‫‪ :‬انواع حجامت‬
‫در کشور هاي غربي حجامت تقريبا به ده روش انجام مي شود ولي‬
‫‪ :‬درطب سنتي ايران حجامت بطور کلي به دو دسته تقسيم مي شود‬

‫‪ :‬حجامت خشک‬
‫که در فرهنگ عامه به ليوان گذاري معروف است به شيوه خل گرمايی و‬
‫از طریق گذاشتن پنبه در حال سوختن در ته لیوان و گذاشتن لیوان در‬
‫موضع انجام می شود‬

‫‪:‬حجامت تر‬
‫در این روش پس از اینکه پزشک موضع حجامت را ضد عفونی نمود ‪،‬با‬
‫استفاده از یک لیوان یکبار مصرف مخصوص حجامت وبا دستکاه مکش ‪،‬‬
‫عمل بادکشی را انجام میدهد ‪ .‬خل ایجاد شده در لیوان باعث تجمع مواد‬
‫سبک خون مویرگی در موضع حجامت می شود ‪.‬سپس پزشک لیوان را از‬
‫موضع جدا نموده و با یک تیغ یکبار مصرف چند خراش سطحی به عمق‬
‫نیم تا یک میلی متربه صورت مایل ایجاد می کند‪ .‬سپس دوباره لیوان را‬
‫گذاشته و عمل مکش را انجام می دهد‪.‬این عمل سه تا پنج مرتبه انجام‬
‫می شود و در مجموع حداکثر ‪ 50‬تا ‪ 75‬میلی لیتر خون از بدن شخص‬
‫خارج می شود ‪.‬البته بدن در مدت زمان بسیار کوتاهی قادر به باز سازی‬
‫‪ .‬این مقدار خون است‬

‫‪ :‬توصیه های قبل از حجامت‬

‫بهتر است با شکم خالی حجامت انجام نشود ‪ .‬بنابراین یکساعت قبل از‬
‫حجامت )ترجیحا شربت عسل ( یا آب انار یا ماءالشعیر لیمویی میل‬
‫‪.‬نمایید‬
‫‪.‬مصرف سیگار در روزی که قصد حجامت دارید ممنوع است‬
‫‪.‬تا ‪ 12‬ساعت قبل و بعد از حجامت مقاربت جنسی انجام نشود‬
‫‪.‬قبل از حجامت حتما عینک را از چشم بردارید‬

‫‪ :‬توصیه ها ی بعد از حجامت‬

‫‪.‬تا ‪ 24‬ساعت پس از حجامت از مصرف سیگار بپرهیزید‬
‫تا ‪ 12‬ساعت پس از حجامت از خوردن ترشی ‪،‬لبنیات ‪،‬ماهی و غذاهای‬
‫‪.‬شور بپرهیزید‬
‫تا ‪ 24‬ساعت پس از حجامت از انجام کارهای سنگین و نیز مقاربت‬
‫‪.‬جنسی اجتناب کنید‬
‫برای جبران ضعف احتمالی ‪،‬توصیه می شود بعد از حجامت یک لیوان‬
‫‪.‬شربت عسل یا ماءالشعیر لیمویی و یا یک عدد انار میل کنید‬
‫جهت جلوگیری از عفونت زخم ‪،‬حداقل تا ‪ 12‬ساعت پس از حجامت‬
‫‪.‬استحمام نکنید‬
‫صبح روز پس ازحجامت می توان استحمام کرد ‪،‬اما موضع حجامت را‬
‫‪.‬فقط با آب خالی )بدون استفاده از لیف و صابون ( بشویید‬

‫‪ :‬در چه افرادی نباید حجامت انجام شود‬

‫‪.‬زنان باردارتا پایان ماه چهارم نباید حجامت نمایند‬
‫افراد دچار مشکلت انعقادی مثل کمبود پلکت و بیماران هموفیلی‬
‫‪.‬حجامت زنان در ایام قاعدگی بویژه اواخر این دوره ممنوع است‬

‫تحقیقات جدید حجامت در آلمان‬

‫یوهان آبل )‪ ( JOHANN ABELE‬پزشك آلمانی در كتاب خود با عنوان " حجامت شیوه‬
‫ی درمان آزمون شده " كه در سال ‪ 1997‬چاپ شده‪ ،‬در مورد حجامت می گوید‪:‬‬

‫"من اعتقاد راسخ دارم كه نه تنها امروز بلكه برای همیشه‌‪ ،‬امر حجامت را در درمان‬
‫بیماری ها نباید نادیده گرفت‪ .‬حجامت پدیده ای است كه در خود تنظیمی كردن‬
‫عملكرد بدن انسان دخالت دارد‪ .‬امری كه هرگز با روش های دیگر نمی توان آن را‬
‫جایگزین كرد‪ ...‬مطالعات ما نشان می دهد كه در آلمان می توان ‪ 75‬درصد بیماری‬
‫ها را با شیوه های درمان طبیعی از جمله حجامت مداوا كرد‪" .‬‬

‫وی در كتاب خود از بیمارانی نام می برد كه تنها با یك بار حجامت بیماری چندین ساله‬
‫شان بهبود یافته است و می افزاید‪:‬‬

‫" جان كلم اینكه چگونه می توان شیوه ی درمانی حجامت را به دلیل اینکه متعلق به‬
‫دوران قرون وسطی است‪ ،‬نادیده گرفت و از كاربرد آن صرف نظر كرد؟ در صورتی‬
‫که می تواند در كوتاه ترین زمان ممکن‪ ،‬بدون ایجاد عوارض جانبی و هزینه ی گران و‬
‫وقت گیر باعث بهبود بیماری در یك مرحله شود‪".‬‬

‫وی ضمن مقایسه حجامت با سایر روش های درمانی اظهار می دارد ‪:‬‬

‫" پزشكی كه با اثرات و كاربرد بادكش و حجامت در درمان بیماری های گوناگون‬
‫آشناست‪ ،‬در برخورد با هر نوع بیماری بدون تردید‌‪ ،‬ابتدا در اندیشه ی انجام حجامت‬
‫است و بعد درمان های دیگر‪ ،‬زیرا در شرایط امروزی و با تعدد مراجعات‪ ،‬عمل ثابت‬
‫شده كه بادكش و حجامت آسان ترین و سریع ترین روش درمان است‪" .‬‬
 ‫یوهان آبل در كتاب خود به بررسی و تحقیق در مورد اثرات حجامت در مواضع‬
‫مختلف بدن پرداخته است كه در این قسمت بطور خلصه به بیان برخی از نتایج‬
‫تحقیقات وی می پردازیم‪:‬‬

‫الف ـ حجامت در ناحیه سه گوشه ی شانه‪:‬‬

‫از این ناحیه تمامی آسیب و التهابات سر را می توان معالجه نمود‪ .‬همچنین حجامت‬
‫در این نقطه موجب درمان التهاب حلق و عفونت لوزه می شود‪ .‬حجامت در این‬
‫ناحیه برای درمان ‪)EPICONDILITIS‬التهاب استخوان بازو( و درد و تورم مفاصل‬
‫موثر است و موجب تسریع گردش خون در غده ی تیروئید می شود‪ ...‬كسانی را كه‬
‫دچار افسردگی بوده و خلق و خوی مساعدی ندارند‪ ،‬باید در این ناحیه تحت ماساژ و‬
‫بادكش قرار داد‪.‬‬

‫فردی كه به مدت ‪ 4‬هفته دچار ‪) TONSILITIS‬التهاب لوزه( و اكستراسیستول* بود و‬

‫حتی با مصرف آنتی بیوتیك های زیاد بهبود نیافته بود ‪ ،‬یك روز بعد از حجامت در ناحیه‬
‫ی سه گوشه ی شانه‪ ،‬به آرامش و بهبودی قلب خود دست یافت و یك هفته پس از‬
‫آن ‪ ،‬عفونت وی برطرف شد‪.‬‬

‫ب ـ ناحیه ی صفرا و كبد‪:‬‬

‫حجامت در این ناحیه عبور صفرا در مسیر خود را تسهیل می كند و در مورد سندرم‬
‫‪) POST CHOLECYSTECTOMY‬برداشتن کیسه ی صفرا ( سریعا موجب بهبودی‬
‫می شود كه كمتر روش درمانی از این نظر با حجامت قابل مقایسه است‪ .‬حجامت‬
‫دراین ناحیه هم چنین اثرات درمانی بر آب مروارید و سینوزیت مزمن دارد‪.‬‬

‫ج ـ ناحیه ی ریه ‪:‬‬

 ‫حجامت در این ناحیه موجب تسهیل گردش خون ریوی و آسان شدن عملكرد قلب‬
‫شده و در مواردی مثل برونشیت‪ ،‬آسم و نیز عفونت ریه موثر است‪ .‬كسانی كه دچار‬
‫عفونت های ریه هستند‪ ،‬با حجامت مداوا می شوند ‪ .‬تجربیات ‪BOCHMANN-‬‬
‫‪ HUFELAND‬حاكی از موثر بودن حجامت در مبتلیان به پنومونی)ذات الریه( با تب‬
‫بال می باشد‪.‬‬

‫د ـ ناحیه ی كلیه و مثانه ‪:‬‬

‫بعد از حجامت ناحیه ی صفرا‪ ،‬مهم ترین نقطه برای پاكیزه كردن بدن از مایعات مضر‬
‫‪ ،‬این ناحیه است‪ .‬حجامت در این ناحیه انسداد در لوله های گلومرولر را برطرف می‬
‫سازد و در نتیجه بیماری های كلیه و بسیاری از بیماری های مرتبط با عملكرد كلیه ها‬
‫درمان می شوند‪ .‬برخی دیگر از اثرات درمانی حجامت در این ناحیه عبارتند از ‪:‬‬
‫اكلمپسی‪ ،‬آسم و داغ شدن بدن هنگام یائسگی‪.‬‬

‫ه ـ ناحیه ی لگن خاصره كوچك و تخمدان ها ‪:‬‬

‫برخی از اثرات حجامت در این ناحیه عبارتند از ‪ :‬تنظیم سیستم مثانه و كیسه ی‬
‫صفرا ‪ ،‬تقویت جریان خون در لگن كوچك و تقویت غدد جنسی ‪ ،‬بهبود آرتروز كمر ‌و‬
‫باسن و زانو ‌‪ ،‬درمان ناراحتی های دوران یائسگی ‪ ،‬فشار خون بال ‪ ،‬دیسمنوره‬
‫)قائدگی دردناک( و آمنوره)قطع شدن خون حیض(‪ ،‬بیماری های پروستات‬
‫‪ ،‬هموروئید ‪.‬‬

‫و ـ ناحیه ی كنترل فشار خون بال‪:‬‬

‫حجامت در این نقطه برای رفع درد كمر و فشار خون بال مطلوب است‪ .‬معمول‬
‫فشار خون بین ‪ 10-30‬میلی متر جیوه كاهش می یابد و برای ماه ها بدون تغییر می‬
‫ماند‪ .‬لذا داروی مصرفی بیمار را می توان كم کرد‪ .‬هم چنین با انجام حجامت در این‬
‫ناحیه معمول ً سرگیجه ‪ ،‬وزوز گوش و مشاهده ی اجسام فنری در جلوی چشم رفع‬
‫می شوند‪.‬‬
‫دكتر یوهان آبل در كتاب خود هم چنین به بیان و توضیح موارد متعددی از بیمارانی كه‬
‫با حجامت درمان شده اند پرداخته كه توضیح همه ی آنها در این جا میسر نمی باشد و‬
‫علقمندان می توانند به ترجمه ی این كتاب مراجعه كنند‪.‬‬

‫پی نوشت ‪:‬‬

‫*اكستراسیستول‪ :‬ضربه ی زودرس در ریتم بطن یا دهلیز قلب که ارتباطی با ریتم‬

‫معمولی آن ندارد و به علت پیدایش تحریک در بعضی از قسمت های قلب در خارج از‬
‫گره های آن تولید می شود‪.‬‬

‫دكتر رضا منتظر‪ -‬عضو هیئت علمی موسسه ی تحقیقات حجامت ایران‬

‫حجامت‪ ،‬از کتاب قانون تا ماساچوست‬

‫گروه دانشگاه ‪-‬از ابتداي امسال رشته دانشگاهي طب سنتي در يکي از دانشگاههاي علوم پزشکي داير شده‬
‫است و سرانجام با تاخيري ‪ 100‬ساله پس از دارالفنون کشور ايران به عنوان يکي از کانون هاي اصلي طب‬
‫سنتي و شرقي بار ديگر به اين علم روي آورد‪.‬وقتي از طب سنتي ياد مي شود ناخودآگاه ذهن ها به سمت‬
‫حجامت‪ ،‬رگزني و طب سوزني شرقي متمايل مي شود‪.‬اين تبادر ذهن چندان هم بي راه نيست چرا که بخش‬
‫اعظم طب سنتي و يا به تعبيري طب ايراني منهاي داروهاي متعدد و شفابخش گياهي و سنتي را حجامت و‬
‫رگ زني)فاصدي( و فنون جانبي آن تشکيل مي دهد‪.‬سالهاي متمادي است که پزشکان امروزي و کارشناسان و‬
‫اطباي معتقد به طب سنتي و اسلمي تقابل و اختلفات بحث انگيزي بر سر انجام حجامت و يا تجويز داروهاي‬
‫سنتي و گياهي را در کشور تجربه مي کنند‪.‬با اين وجود و در شرايطي که موانع قانوني متعددي بر سر راه‬
‫فراگير شدن انجام درمان هاي سنتي و بخصوص حجامت از قبيل استفاده از تابلو و تبليغ و اطلع رساني‬
‫و‪...‬بنا شده است اما ميزان مراجعات و اعتقاد مردم به طب سنتي و حجامت در سال هاي اخير روند رو به‬
‫رشد و قابل توجهي يافته است‪.‬در کشور ما موسسه اي تحت عنوان موسسه تحقيقات حجامت ايران کار‬
‫تحقيق‪ ،‬اموزش و توسعه فن حجامت و ديگر روش هاي طبابت سنتي مرتبط با حجامت را انجام مي دهد‪.‬راه‬
‫اندازي رشته دانشگاهي طب سنتي مي تواند اميد بخش توجه روز افزون و گسترش اين شيوه موثر درمان‬
‫بيماري ها و تعامل هرچه بيشتر فعالن اين عرصه با مراکز دانشگاهي باشد‪.‬‬
‫حجامت چيست؟‬
‫در زماني که درمان پزشکي بر اساس اين باور بود که بدن انسان داراي چهار خلط و يا تنابه« خون‪ ،‬بلغم)مخاط‬
‫مثل مخاط بيني(‪ ،‬صفراي زرد و صفراي سياه است‪ ،‬پرداختن به رگزني و يا حجامت منطقي به نظر مي رسيد‪،‬‬
‫اطبا قديم به تجربه معتقد بودند سلمت انسان با پاکسازي‪ ،‬گرسنگي کشيدن‪ ،‬استفراغ و يا رگزني باز خواهد‬
‫گشت‪.‬فن رگزني خيلي جلوتر از زمان هپوکرات ها)طبيبان باستان( در پنج قرن قبل از ميلد به شکوفايي‬
‫رسيده بود‪.‬اطبا و سلماني ها هر دو در اين حرفه« خونين متخصص بودند‪.‬سلماني ها براي تبليغ حرفه« خود‬
‫خطوط قرمز)براي خون( و سفيد)بعلمت بند سفيد براي بستن شريان( را در محل کار قرار مي دادند و نماد و‬
‫ابزار کار ميله« راه راه قرمز و سفيدي بود که در محل کار خود مي گذاشتند‪ .‬اين ميله سمبل قطعه چوبي بود‬
‫که بيمار براي آمدن خون با آن رگ بريده را باز مي کرد‪.‬رگ زني زماني به امريکا رسيد که آمريکايي ها با‬
‫کشتي ميفلور در سال ‪ 1620‬از انگلستان به ماساچوست آمدند‪.‬رگزني در قرن هجدهم تا اوايل قرن نوزدهم‬
‫به طور غير قابل تصوري افزايش پيدا کرد‪.‬گرفتن يک تا چهار پياله خون در هر بار کاري معمول بود‪.‬خون معمول‬
 ‫در پياله« کم عمقي گرفته مي شد و هر موقع که بيمار از حال مي رفت خونگيري متوقف مي گرديد‪.‬خونريزي‬
‫را اغلب با بريدن در نقاط مختلف بدن بوجود مي آوردند‪.‬اما در اواخر قرن نوزدهم) ‪ ,(1875 -1900‬اين کار در‬
‫پي اعلم مضر بودن آن پايان يافت‪.‬حجامت اصطلحا به روشي از خون گيري اطلق مي شود که جهت درمان‬
‫بعضي از بيماريها بکار مي رود و داراي سابقه تاريخي هفت هزار ساله مي باشد و به عنوان يک سنت الهي در‬
‫روايات و سيره پيامبران وائمه اطهار)ع(مطرح گرديده و جز« احکام امضايي اسلم است و در طب سنتي نيز‬
‫به عنوان رکن درمان به حساب مي آيد در زبان علمي از حجامت با عناوين ‪wetcupping scarification،‬‬
‫‪ Drycupping‬و يا ‪ Bloobletting‬ياد مي شود‪.‬ابو علي سينا در کتاب قانون‪ ،‬حجامت را از ارکان درمان‬
‫محسوب کرده و تقريبا براي درمان تمام بيماري ها حجامت و بادکش)‪ (Cupping‬را تجويز کرده است‪.‬حکيم‬
‫جرجاني نيز در کتاب ذخيره خوارزمشاهي که اولين و مهمترين کتاب طب سنتي به زبان فارسي است‪ ،‬فصل‬
‫مشخصي را به حجامت اختصاص داده پيرامون قواعد و زمان مناسب آن سخن مي گويد‪.‬‬
‫تاريخچه حجامت‬
‫روش درماني حجامت بر اساس قديمي ترين سند موجود در مقدونيه انجام مي شده است و بعد ها از مقدونيه‬
‫به يونان باستان رخنه کرده است و در آن زمان شاخص پزشک بودن‪،‬حجامت کردن و داشتن ابزار آن بوده‬
‫است‪.‬در عصر ماقبل تاريخ حکميان متوجه شدند که وقتي سربازي در ميدان جنگ مورد اصابت سنگ‪ ،‬چاقو يا‬
‫شمشير قرار گرفته و زخمي بر مي دارد‪ ،‬به علت همين زخم‪ ،‬بسياري از بيماري هاي قبلي او بهبود مي يابد‪.‬اين‬
‫کشف بزرگ به آنان آموخت که با فرو بردن سوزن يا تيغ زدن مي توان برخي امراض را درمان کرد و به همين‬
‫علت ‪ 2600‬سال قبل از ميلد مسيح‪ ،‬شاخ هاي حجامت در ايران و سوزن هاي فلزي در چين وارد اصول درمان‬
‫گرديد‪.‬و طب سوزني و حجامت رواج پيدا کرد‪.‬در قرن ‪ 16‬ميلدي‪ ،‬حجامت امري رايج در کشور هاي اروپايي‬
‫بود‪.‬پزشکان معروفي در اين قرن از جمله ‪ Fallopio ,Vibious , Dallacroce‬هر کدام ابزار خاصي براي آن‬
‫ابداع کرده بودند‪.‬از اوايل قرن بيستم تا کنون نيز حجامت عمدتا از سوي مراکز درمان طبيعي) ‪(Heilpractiker‬‬
‫در آلمان انجام مي شود و بعضي از پزشکان طب جديد هم به اين امر مبادرت مي ورزند‪.‬چيني ها اين فن را به‬
‫نوعي ديگر و با عنوان طب سوزني بکار مي برند‪.‬آنها در بدن ‪ 600‬نقطه اسرار آميز براي حجامت پيدا کردند‬
‫که هر يک در درمان بيماري خاصي کاربرد داشت‪.‬همچنين اوراق پاپيروس که از عصر باستان بدست آمده است‬
‫نشان مي دهد که حدود ‪ 2200‬سال قبل از ميلد مسيح‪ ،‬حجامت امري رايج بوده است‪.‬‬
‫جنبه هاي علمي حجامت‬
‫تلش علمي براي توجيه حجامت سالهاست که درجهان شروع شده است و تاليفاتي دراين زمينه منتشرگرديده‬
‫است‪.‬کتاب »حجامت يک روش درماني آزموده شده«‪،‬حاصل پژوهشي است که آقاي »دکتر يوهان آبله«در‬
‫کشور آلمان انجام داده است کتاب) ‪ (Therapycupping‬حاصل مطالعات آقاي دکتر)‪ (chirali Likay‬است که‬
‫در کشور امريکا انجام شده است‪،‬مرکز »تحقيقات طب جايگزين« در ايالت نيويورک نيز مشغول فعاليت‬
‫پيرامون حجامت است‪.‬در کشورچين پيرامون مکانيسم اثرو کاربرد حجامت گرم و خشک مطالعاتي صورت‬
‫گرفته است در کشور مصر پزشکان متخصص تحقيقاتي را پيرامون اثرحجامت بر بيماريهاي گوناگون منتشر‬
‫ساخته اند‪.‬در دانشگاه شهيد بهشتي ايران هم در سالهاي ‪71‬و ‪ 72‬چند طرح پژوهشي پيرامون حجامت‬
‫اجراگرديده است از آن جمله))مقايسه خون وريدي و خون حجامت از نظر فاکتورهاي بيوشيميايي((‪))،‬مقايسه‬
‫مواضع حجامت با مسير مريديان هاي طب سوزني((‪))،‬بررسي تاثير حجامت بر بيماريهاي عصبي و سردردهاي‬
‫ميگرني(( و))بررسي اثر حجامت بر سرتونين خون(( نيز پژوهش ديگري است که در دانشگاه تهران در شرف‬
‫انجام است و گزارش اوليه آن در پنجمين کنفرانس بين المللي طب اسلمي در هندوستان در سال ‪ 1999‬ارائه‬
‫گرديده است))بررسي نقش حجامت بر سيستم ايمني(( مطالعه اي است که درموسسه تحقيقات حجامت‬
‫ايران صورت گرفته است و همچنين))مطالعه نقش حجامت بر تنظيم کلسترول خون(( تحقيق ديگري است که‬
‫در سال ‪1381‬در اين موسسه انجام گرفته است‪.‬در دانشگاههاي کشور موضوعات متعددي به صورت پايان‬
‫نامه دکترا تدوين شده است پزشکان و محققان عضو موسسه تحقيقات حجامت ايران نيز در تيم هاي گوناگون‬
‫پژوهشي سازماندهي شده و بيماريهاي مختلف را با روش حجامت مورد تحقيق قرارداده اند و در اين زمينه‬
‫اطلعات ارزشمندي را به دست آورده اند‪.‬بيشترين کاربرد انواع حجامت در بعد پيشگيري از بيماريها ودرمان‬
‫بيماري هاست‪.‬‬
 ‫روش انجام حجامت‬
‫پس از معاينه و اخذ شرح حال از بيمار‪ ،‬موضعي که براي حجامت تعيين شده است ضد عفوني گشته‪،‬سپس با‬
‫ليوان حجامت که به صورت يکبار مصرف ساخته شده به مدت چند دقيقه بادکش مي شود بعد از ايجاد انبساط‬
‫توسط تيغ يکبار مصرف و استريل جراحي چند خراش سطحي ايجاد مي گردد‪.‬آنگاه به تناسب وضعيت‬
‫جسمي‪،‬باليني و عروقي بيمار در سه الي پنج مرحله ازوي خون گرفته مي شود‪.‬اين عمليات مجموعا در مدت‬
‫حدود ‪20‬دقيقه انجام مي شود و خون گرفته شده حداکثر به ‪ 50‬تا ‪ 70‬سي سي بالغ مي گردد‪.‬‬
‫برخي پزشکان عليه حجامت‬
‫اطلعات پيرامون حجامت در جامعه پزشکي محدود است‪.‬به طور کلي در دانشکد ه هاي پزشکي ايران اين‬
‫موضوع تدريس نمي شود و صرفا از امسال پذيرش دانشجو در رشته طب سنتي يکي از دانشگاههاي کشور‬
‫شروع شده است که طبيعي است حجامت به عنوان يکي از ارکان طب سنتي در اين رشته مورد توجه قرار‬
‫گيرد‪ .‬دربرخي ازدانشگاههاي امريکا‪،‬انگليس‪،‬آلمان و چين اين موضوع به شکل کلسيک تدريس مي‬
‫شود‪.‬طبيعي است که وقتي اکثرپزشکان ازويژگيهاي درماني حجامت بي اطلع هستند همه اقدام به اين عمل‬
‫نکرده وگاهي بدون اطلع موضع گيري نيزمي شود‪.‬از سوي ديگر ايده هايي که مطرح گرديده است بسيار جديد‬
‫است و بيش از پانزده سال ازعمر آن نمي گذرد‪.‬در منابع طب اسلمي وطب سنتي‪ ،‬حجامت به عنوان يکي‬
‫ازارکان مهم درمان ذکرگرديده است و بيماريهاي گوناگوني را درمان مي کند‪.‬تاکنون موسسه تحقيقات حجامت‬
‫ايران و شعب مختلف آن طي پژوهشهاي مستمر بر روي بيش از پانصد هزار بيمار تعداد ‪157‬نوع بيماري را‬
‫درمان نموده اند که تعدادي از آنها به قرار زير مي باشد‪ :‬افزايش کلسترول و تري گليسيريد‪،‬ديابت غير وابسته‬
‫به انسولين‪،‬اوره بال‪،‬فشار خون بال و فشار خون پايين‪،‬غلظت خون بال‪،‬زونا‪،‬ويارحاملگي‪ ،‬مسموميت غذايي‬
‫ودارويي‪ ،‬سردرد ميگرني‪ ،‬کاهش رشد و کوتاهي قد‪ ،‬لغري‪ ،‬تصلب شرايين‪ ،‬اعتياد به مواد مخدر‪ ،‬هيپوتيروئيدي‪،‬‬
‫سنگيني سر‪ ،‬اسپاسم عضلني‪ ،‬ضعف اندام‪ ،‬واريس‪ ،‬کمردرد‪ ،‬آرتروزها‪ ،‬آکنه وکهير‪ ،‬ريزش مو‪ ،‬آفت دهان‪،‬‬
‫گرگرفتگي بدن‪.‬‬
‫جايگاه حجامت در طب اسلمي و طب سنتي‬
‫تمامي بزرگان طب سنتي ايران از حجامت به عنوان يکي از ارکان مهم درماني ذکر کرده اند محمد ذکرياي‬
‫رازي در کتاب »الحاوي«‪،‬شيخ الرئيس ابوعلي سينا در کتاب» قانون در طب «‪،‬سيد اسماعيل جرجاني در‬
‫کتاب» ذخيره خوارزمشاهي« و عقيلي خراساني در کتاب»خل صه الحکمه في مجمع الجوامع «‪،‬به شيوه‬
‫گسترده اي پيرامون حجامت و کاربرد آن در درمان صحبت کرده اند و از حجامت براي درمان بيماريهاي فراگير‬
‫و مهمي مانند سکته قلبي‪،‬ماليخوليا‪،‬سردردهاي ميگرني و بخشي از بيماريهاي پوستي بهره مي گرفته اند‪.‬در‬
‫طب اسلمي و منابع مذهبي نيز توصيه هاي فراواني به انجام حجامت شده است رسول اکرم)ص( و ائمه‬
‫اطهار)ع(خود حجامت مي کرده اند و روش انجام آن را بيان فرموده اند و ويژگيهاي درماني آن را برشمرده اند‪.‬‬

‫حجامت و تقويت سيستم ايمني بدن‬

‫يکي از اثرات منحصر به فرد و قوي حجامت‪ ،‬پيشگيري از سرماخوردگي‬

‫هاي مکرر و انواع آلرژي است‪ .‬توضيحات ذيل در اين مورد قابل دقت‬
‫است ‪:‬‬
‫قسمتي از بدن که حجامت در آنجا انجام مي شود‪ ،‬ارتباط بسيار نزديکى با محل‬
‫مع سيستم لنفوييد و غدد لنفاوى دارد‪ .‬در صورت نفوذ ميکروبها و هرگونه آنتىژن‪،‬‬
‫تج ّ‬
‫سلولهاى ايمنى موجود در غدد لنفاوي به صورت بسيار قوى و شديد با عامل مهاجم‬
‫به نبرد پرداخته‪ ،‬آن را مغلوب مىکنند‪ .‬بنابراين وجود غنىترين و قوىترين سيستم‬
‫لنفاوى در کنار مواضع حجامت باعث مىشود که احتمال ابتلء به عفونت و غلبهى‬
‫ميکروب بر بدن از طريق موضع حجامت در حد ّ صفر باشد و بر عکس تحريک سيستم‬
‫ايمنى به وسيلهى حجامت باعث تقويت اين سيستم حياتى شود‪.‬‬
‫در طب رايج نه تنها هيچ روشى براى تقويت سيستم ايمنى بدن وجود ندارد‪ ،‬بلکه‬
‫بسيارى از درمانهاى موجود از جمله تجويز داروهاى کورتونى باعث تضعيف عملکرد‬
‫آن مىشود‪ .‬بنابراين اثبات نقش حجامت در تقويت سيستم ايمنى از اهميت زيادى‬
‫برخوردار بوده و تأثير آن را در درمان بسيارى از بيمارىها توجيه مىکند‪.‬‬
‫وجود قوىترين سيستم لنفاوى )ايمني( در کنار مواضع حجامت باعث مىشود که‬
‫احتمال ابتلء به عفونت و غلبهى ميکروب بر بدن از طريق محل حجامت در حد ّ صفر‬
‫باشد و بر عکس تحريک سيستم ايمنى به وسيلهى حجامت باعث تقويت اين سيستم‬
‫حياتى مي شود‪.‬‬
‫دعا کمک مىکند‪ ،‬عبارتند از‪:‬‬
‫شواهدى که به اثبات اين م ّ‬
‫?‪ -‬ائمهى معصوم عليهم السلم در روايات متعدد حجامت را به عنوان وسيلهاى براى‬
‫پيشگيرى از بيمارىهاى مختلف مطرح فرمودهاند‪ .‬بديهى است‪ ،‬بدن موقعي در‬
‫پيشگيرى از بيمارىها موفق است که از سيستم دفاعى قوى برخوردار باشد‪.‬‬
‫جدرى و حصبه‪ ،‬براى حجامت تأثيرى پيشگيرانه‬
‫?‪ -‬زکرياى رازى در فصل پنجم کتاب ُ‬
‫شبيه واکسيناسيون قائل شده و مىگويد‪:‬‬
‫» در احتراز از آبله قبل از ظهور و جلوگيرى از ازدياد آن بعد از بروز‪ ،‬مقتضى است‬
‫کودکان و نوباوگان و جوانانى را که آبله در نياوردهاند يا آنکه آبله مرغان گرفتهاند و‬
‫همچنين کسانى که مزاج آنها مستعد قبول آبله است‪ ،‬فصد و کودکان کمتر از چهارده‬
‫سال را حجامت کنند‪«.‬‬
‫وى‪ ،‬همچنين مىگويد‪:‬‬
‫»‪...‬اما شيرخواران متجاوز از پنج ماه که بدن آنها تر و تازه و سفيد و سرخ باشد را‬
‫بايد حجامت کرد‪«.‬‬
‫اين نظر رازى که براى پيشگيرى از ابتلى کودکان زير چهارده سال به آبله‪ ،‬حجامت‬
‫را توصيه کرده است‪ ،‬با فرضيهاى که مکانيسم اثر حجامت را تقويت سيستم ايمنى‬
‫بدن مىداند‪ ،‬کامل ً مطابقت دارد و چه خوب است که امروزه با ريشهکن شدن بيمارى‬
‫آبله‪ ،‬به تحقيق و بررسى اثر حجامت در پيشگيرى از ابتل به ساير بيمارىهاى عفونى‬
‫بپردازيم‪.‬‬
‫?‪ -‬درمان زکام و آلرژى به وسيلهى حجامت‪:‬‬
‫از زکرياى رازى رسالهاى باقى مانده که در آن سؤال شهيد بلخى را در مورد فردى‬
‫که مبتل به زکام بوده‪ ،‬پاسخ داده است‪ .‬رازى در اين رساله بعد از بيان فهرست‬
‫طولنى از پرهيزهايى که بايد مراعات شود و نيز بيان داروهاى گياهى مؤثر بر اين‬
‫بيمارى‪ ،‬مي گويد در مواردى که بيمارى شديد باشد بايد از حجامت نيز استفاده شود‪:‬‬
 ‫» اما کسانى که رنج آنان از اين بيمارى افزون باشد‪ ،‬يعنى بدين گونه که سوراخهاى‬
‫بينى بسته شده و خارش داشته باشد و عطسه فراوان شده و آب از بينى فرو ريزد‪،‬‬
‫بايد از چيزهايى شبيه به آنچه ياد شد و نيز از راه رفتن و عرق کردن در حمام و‬
‫حجامت از فرو رفتگى پشت استفاده کنند‪«...‬‬
‫لزم به ذکر است که براى درمان انواع آلرژى از نوعى حجامت خاص استفاده مىکنيم‬
‫و اينجانب بيماران متعددى داشتهام که بعد از ساليان متعدد مصرف داروهاى شيميايى‬
‫و مراجعه به کلينيک آلرژى‪ ،‬هيچ نتيجهاى نگرفته اند‪ ،‬ليکن با انجام چند نوبت حجامت‬
‫آلرژى‪ ،‬کامل ً بهبود يافتهاند‪.‬‬
‫?‪ -‬نقش حجامت در پيشگيرى از سرماخوردگى‪:‬‬
‫افرادى که به طور منظم حجامت مىشوند‪ ،‬يا دچار سرماخوردگى نمىشوند و يا در‬
‫صورت ابتلء‪ ،‬بيمارىشان بسيار خفيف و زودگذر خواهد بود‪ .‬اين حقيقتى است که‬
‫بسيارى از بيماران‪ ،‬شخصا ً متوجه آن شده و به ما اعلم کردهاند که اگر مثل ً سال‬
‫گذشته چندين نوبت سرماخوردگى شديد داشتهاند‪ ،‬زمستان امسال که حجامت‬
‫کردهاند اصل ً سرما نخورده و يا بيمارىشان ظرف يک يا دو روز کامل ً خوب شده و‬
‫علئمى چون تب و درد بدن نيز نداشتهاند‪ .‬پروندهى بيماران درمان شده گواه روشنى‬
‫دعا که حجامت با افزايش توان ايمنى فرد باعث غلبهى زودرس وى بر‬
‫است بر اين ا ّ‬
‫انواع ويروسهاى سرماخوردگى مىشود‪.‬‬
‫حال دقت بفرماييد که اگر تنها همين يک خاصيت حجامت را در نظر بگيريم‪ ،‬فراگير‬
‫شدن اين سنت اسلمى تا چه حد مىتواند مصرف انواع آنتىبيوتيک‪ ،‬آمپولهاى پنىسيلين‪،‬‬
‫کن و تببر و انواع شربتهاى سينه را که به وفور خصوصا ً در فصل‬
‫داروهاى مس ّ‬
‫زمستان استفاده مىشوند‪ ،‬کاهش دهد و تا چه حد مىتواند بهرهى کارى دانشآموزان و‬
‫شاغلين را که به دنبال آنفلوآنزا بعضا ً به مدت يک هفته بسترى مىشوند‪ ،‬افزايش دهد‪.‬‬
‫حجامت با افزايش توان ايمنى در فرد‪ ،‬باعث غلبهى سريع او بر انواع ويروسهاى‬
‫سرماخوردگى مىشود‪.‬‬
‫لزم به ذکر است که فرزندان بنده که ? و ? سال دارند‪ ،‬از بدو تولد سرماخوردگى‬
‫شديد نداشته و تاکنون هيچ يک از انواع داروهاى آنتىبيوتيک يا پنىسيلين را نيز دريافت‬
‫نکردهاند‪ .‬آنها را صرفا ً سالى دو نوبت حجامت مىکنم و در سلمت کامل به سر‬
‫مىبرند و تعجب مىکنيد اگر بگويم‪ ،‬برنامهى واکسيناسيون را که براى همهى اطفال از‬
‫بدو تولد انجام مىشود‪ ،‬براى آن دو انجام ندادهايم‪ .‬فرزند اولم تا ?ماهگى واکسن‬
‫دريافت کرده ولى دومى اصل ً واکسيناسيون نشده و از قضا از نظر تغذيه و رشد‬
‫جسمى از اولى نيز سالمتر است‪.‬‬
‫?‪ -‬تأثير حجامت در افراد پيوند عضو شده‪:‬‬
‫يکى از معدود موارد ممنوعيت انجام حجامت‪ ،‬افرادى هستند که عضو پيوندى دارند‪.‬‬
 ‫شرط موفق بودن عمل پيوند اعضاء‪ ،‬ضعيف نگاه داشتن سيستم ايمنى بيمار است‪.‬‬
‫به همين منظور داروهاى متعددى به نام ايمونوساپرسيو را تجويز مىکنند تا سيستم‬
‫ايمنى فرد همواره ضعيف بماند‪ .‬اگر سيستم ايمنى بيمار به هر دليل تقويت يا فعال‬
‫شود‪ ،‬خطر پس زدن عضو پيوند شده وجود دارد‪ .‬انجام حجامت‪ ،‬از آنجايى که باعث‬
‫تقويت سيستم ايمنى مىشود‪ ،‬در بيماران پيوند شده خطرناک و ممنوع است‪.‬‬
‫به هر حال چنان چه فرضيهى تقويت ايمنى صحيح باشد که شواهد زيادى هم براى آن‬
‫وجود دارد‪ ،‬مىتوان اميدوار بود که حجامت وسيلهى مناسبى براى درمان بسيارى از‬
‫بيمارىهاى عفونى‪ ،‬سرطانها و نيز بيمارىهاى اتوايميون که طب رايج در مقابل آنها‬
‫درمانده است‪ ،‬باشد‪.‬‬

‫یرود‪ .‬حجامت سابقه‬ ‫یها بکار م ‌‬

‫یشودکه برای درمان بعضی ازبیمار ‌‬
‫نگیری اطلق م ‌‬
‫حجامت به روشی ازخو ‌‬
‫تاریخی زیادی دارد‪ .‬از نظر مسلمانان به عنوان یک سنت الهی در روایات و سیره پیامبران و ائمه اطهار مطرح‬
‫یآید‪.‬‬
‫گردیده وجزء احکام امضائی اسلم است‪ .‬در طب سنتی به عنوان رکن درمان به حساب م ‌‬

‫نها به مرور زمان‬‫یشود‪ .‬این خو ‌‬‫یشود که بوسیله حجامت خون آلوده و غیر قابل استفاده از بدن خارج م ‌‬ ‫ادعا م ‌‬
‫یشود اما عملکرد بدن در این زمینه‬‫در پشت و برخی دیگر از نقاط بدن جمع شده و به تدریج توسط بدن خارج م ‌‬
‫یشود و سلمتی را تحت تاثیر‬ ‫نهای آلوده افزوده م ‌‬
‫های که به مرور زمان بر تراکم این خو ‌‬
‫بسیار کند است به گون ‌‬
‫یدهد‪.‬‬
‫قرار م ‌‬

‫فهرست مندرجات‬
‫]نهفتن[‬

‫‪ ۱‬تاریخچه‬ ‫•‬
‫‪ ۱.۱‬قدمت حجامت در ایران‬ ‫‪o‬‬
‫‪ ۱.۲‬جایگاه حجامت درطب سنتی‬ ‫‪o‬‬
‫‪ ۲‬روش حجامت‬ ‫•‬
‫‪ ۳‬حجامت و علم پزشکی‬ ‫•‬
‫‪ ۳.۱‬پزشکان و حجامت‬ ‫‪o‬‬
‫ه‬
‫ٔ‬ ‫جامع‬ ‫در‬ ‫حجامت‬ ‫پذیرفتگی‬ ‫میزان‬ ‫‪۳.۲‬‬ ‫‪o‬‬
‫علمی‬
‫‪ ۳.۳‬ارزش درمانی‬ ‫‪o‬‬
‫‪ ۳.۴‬مزایای حجامت نسبت به دیگر‬ ‫‪o‬‬
‫شهای درمانی‬ ‫رو ‌‬
‫‪ ۴‬کاربردها و فواید‬ ‫•‬
‫یها‬
‫‪ ۴.۱‬کاربرد در درمان بیمار ‌‬ ‫‪o‬‬
‫‪ ۴.۲‬دیگر فواید‬ ‫‪o‬‬
‫‪ ۵‬خطرات‬ ‫•‬
‫‪ ۵.۱‬لزوم عدم انجام حجامت در مورد برخی‬ ‫‪o‬‬
‫افراد‬
‫‪ ۵.۲‬تعداد مجاز مراحل حجامت برای‬ ‫‪o‬‬
‫یخطربودن‬ ‫ب ‌‬
‫‪ ۶‬مراکز معتبر انجام حجامت‬ ‫•‬
‫‪ ۶.۱‬در ایران‬ ‫‪o‬‬

‫‪ ۷‬منابع‬ ‫•‬
 ‫]ویرایش[ تاریخچه‬
‫]ویرایش[ قدمت حجامت در ایران‬

‫یرسد‪ .‬بهرام گوریکی ازپادشاهان ساسانی چون درمان بیماری خودرا‬ ‫قدمت حجامت درایران به قبل ازاسلم م ‌‬
‫منحصر به حجامت یافت دستوردادتااین روش درایران رایج گردد براساس استنادات تاریخی این روش درمانی‬
‫یگردد سالنه درفصل‬ ‫هاست وردپای فرهنگی آن درادبیات کشورمشاهده م ‌‬ ‫یشد ‌‬
‫دردانشگاه جندی شاپورتدریس م ‌‬
‫هاند ومعتقد‬‫ینامید ‌‬
‫یکردند واصطلحا این مراسم را عید خون م ‌‬‫بهار مردم؛ کودکان ومیان سالن خودراحجامت م ‌‬
‫هها‬
‫ینماید ابزار حجامت سنتی درموز ‌‬‫بودند بادفع فضولت وسموم ازبدن موجبات سلمتی فرد را فراهم م ‌‬
‫یخورد‪.‬‬‫ودرمراکز آثارباستانی تازمان هزارسال قبل به چشم م ‌‬

‫]ویرایش[ جایگاه حجامت درطب سنتی‬

‫هاند محمدذکریای رازی در‬ ‫یبزرگان طب سنتی ایران ازحجامت به عنوان یکی از ارکان مهم درمانی ذکر کرد ‌‬ ‫تمام ‌‬
‫کتاب الحاوی شیخ الرئیس ابوعلی سینا درکتاب قانون در طب سید اسماعیل جرجانی درکتاب ذخیره‬
‫های پیرامون حجامت‬ ‫خوارزمشاهی عقیلی خراسانی درکتاب خلصه الحکمه فی مجمع الجوامع به شیوه گسترد ‌‬
‫یمانند سکته قلبی؛‬ ‫یهای فراگیر ومهم ‌‬ ‫هاند واز حجامت برای درمان بیمار ‌‬‫وکاربردآن دردرمان صحبت کرد ‌‬
‫یومنابع مذهبی نیز‬‫هاند‪ .‬در طب اسلم ‌‬ ‫یگرفت ‌‬‫یهای پوستی بهره م ‌‬‫مالیخولیا؛ سردردهای میگرنی وبخشی ازبیما ‌‬
‫هاند وروش‬
‫یکرد ‌‬‫هاست‪ .‬رسول اکرم )ص(وائمه اطهار)ع(خود حجامت م ‌‬ ‫ههای فراوانی به انجام حجامت شد ‌‬ ‫توصی ‌‬
‫هاند یکی ازمهمترین روایاتی که درزمینه حجامت‬ ‫یهای درمانی آن رابرشمرد ‌‬‫هاند و ویژگ ‌‬‫انجام آن را بیان فرمود ‌‬
‫هاست‪.‬‬ ‫هاست ودرذیل آیه یک سوره اسری درتفسیر المیزان وبرخی ازتفاسیر آمد ‌‬ ‫درمنابع معتبر روایی آمد ‌‬
‫یفرمایند ))وقتی که به آسمان هفتم صعود کردم برهیچ ملکی ازملئک‬ ‫درحدیث شب معراج که رسول اکرم )ص(م ‌‬
‫گذرنکردم مگراینکه گفتند یامحمد حجامت کن وامتت رابه حجامت کردن امر فرما((‪.‬‬

‫]ویرایش[ روش حجامت‬

‫هاست ضد عفونی گشته سپس با لیوان‬ ‫پس ازمعاینه واخذ شرح حال ازبیمارموضعی که برای حجامت تعیین شد ‌‬
‫یشود‪ .‬بعد از ایجاد انبساط چند‬‫حجامت که گاه بصورت یکبارمصرف ساخته شده به مدت چنددقیقه بادکش م ‌‬
‫یگردد آنگاه به تناسب وضعیت جسمی‪ ،‬بالینی و عروقی بیمار در سه الی پنج مرحله ازوی‬ ‫خراش سطحی ایجاد م ‌‬
‫یشود که خون گرفنه شده حداکثر به‬ ‫یشود‪ .‬این عملیات مجموعا در مدت حدود ‪ ۲۰‬دقیقه انجام م ‌‬ ‫خون گرفته م ‌‬
‫یشود‪.‬‬‫یگردد‪ .‬در حجامت خشک مرحله خونگیری انجام نم ‌‬ ‫یسی بالغ م ‌‬ ‫‪ ۵۰‬تا ‪ ۷۰‬س ‌‬

‫]ویرایش[ حجامت و علم پزشکی‬

‫هاست‬ ‫هاست وتالیفاتی نیز در این زمینه منتشر گردید ‌‬‫تلش علمی برای توجیه حجامت در جهان شروع شد ‌‬
‫هاست‪.‬‬‫))حجامت یک روش درمانی آزموده((حاصل پژوهشی است که آقای دکتر یوهان آبله در آلمان انجام داد ‌‬
‫کهای مجهز پژوهشی‬ ‫هاند ویکی از کلینی ‌‬
‫برخی از متخصصین آمریکایی نیز تحقیقاتی در این موضوع منتشر ساخت ‌‬
‫یباشد‪ .‬دربرخی ازکشورهای‬ ‫پیرامون حجامت درآمریکا تاسیس گردیده و در حال بررسی علمی روی حجامت م ‌‬
‫هاست‪.‬‬
‫هاست و گزارش آن منتشر گردید ‌‬ ‫یهای خاص مورد مطالعه قرارگرفت ‌‬‫آسیایی نیز اثر حجامت بر روی بیمار ‌‬

‫هاست‬ ‫لهای ‪ ۱۳۷۲ -۱۳۷۱‬چند طرح پژوهشی پیرامون حجامت اجرا گردید ‌‬ ‫در دانشگاه شهید بهشتی ایران هم درسا ‌‬
‫از آن جمله ))مقایسه خون ورید و خون حجامت ازنظر فاکتورهای بیوشیمیایی((؛ ))مقایسه مواضع حجامت با‬
‫یهای عصبی سردردهای میگرنی((؛ به صورت‬ ‫نهای طب سوزنی((؛ ))بررسی تاثیر حجامت بربیمار ‌‬ ‫مسیر مریدیا ‌‬
‫یباشد‪)) .‬بررسی اثر حجامت برسروتونین خون((نیزپژوهشی دیگراست که در دانشگاه تهران‬ ‫پایان نامه دکتری م ‌‬
‫ی در هندوستان درسال ‪۱۹۹۹‬‬ ‫نالمللی طب اسلم ‌‬ ‫درشرف انجام است و گزارش اولیه آن در پنجمین کنفرانس بی ‌‬
‫ههای مرتبط؛ موضوعات متعددی رادراین زمینه به صورت‬ ‫هاست‪ .‬دانشجویان سال آخرپزشکی و رشت ‌‬ ‫ارائه گردید ‌‬
‫یهای گوناگون را باروش حجامت مورد‬ ‫هاند‪ .‬پزشکان و محققان عضو شده و درمان بیمار ‌‬ ‫پایان نامه تدوین کرد ‌‬
‫هاند‪.‬‬
‫هاند و در این زمینه اطلعات ارزشمندی رابه دست آورد ‌‬ ‫تحقیق قرارداد ‌‬

‫]ویرایش[ پزشکان و حجامت‬

‫ههای پزشکی ایران این موضوع‬ ‫اطلعات پیرامون حجامت در جامعه پزشکی محدوداست‪ .‬به طورکلی دردانشکد ‌‬
‫ههای آمریکا؛ انگلیس؛ آلمان؛ و چین این موضوع به شکل کلسیک‬ ‫یشود‪ .‬فقط دربعضی ازدانشگا ‌‬
‫تدریس نم ‌‬
‫یاطلع هستند همه اقدام به این عمل‬‫یهای درمانی آن ب ‌‬
‫یشود‪ .‬طبیعی است که وقتی پزشکان ازویژگ ‌‬ ‫تدریس م ‌‬
‫یکنند‪.‬‬
‫نم ‌‬

‫ه علمی‬
‫]ویرایش[ میزان پذیرفتگی حجامت در جامع ٔ‬
 ‫یوسنتی دارد واین حرکت بسیارپرشتاپ‬ ‫ییک بازنگری اساسی به رفتارهای درمانی اسلم ‌‬ ‫به طورکلی جامعه علم ‌‬
‫ههای آمریکا اروپاوچین به این‬
‫یدردانشگا ‌‬
‫یجهانی درمراکزعلم ‌‬ ‫یرود ودرزمینه حجامت نیز جامعه علم ‌‬‫پیش م ‌‬
‫یقرارداده اندووسایل سمعی بصری‬ ‫هاست وکارشناسان امرنیزاطلعات خودرادرمعرض نشر عموم ‌‬ ‫امرتوجه کرد ‌‬
‫هاست‬ ‫یمتولد نشد ‌‬
‫یایران این موضوع به شکل یک باورعلم ‌‬ ‫نیزبه اطلع رسانی پرداخته اندلکن درجامعه علم ‌‬
‫وبیشتر کارشناسان منتظر هستند تاگزارشات کشورهای خارجی منتشر گردد‪.‬‬

‫]ویرایش[ ارزش درمانی‬

‫یهای‬‫هاست و بیمار ‌‬‫در منابع طب اسلم و طب سنتی حجامت به عنوان یکی از ارکان مهم درمان ذکرگردید ‌‬
‫یها‬
‫یکند و به صورت اختصاصی درمنابع طب اسلمی به شکل پیشگیرانه درمان همه بیمار ‌‬ ‫گوناگون را درمان م ‌‬
‫هاست‪ .‬بوعلی‬ ‫یهای ناشی از غلبه خون گفته شد ‌‬‫یهای خاص درمان تمامی بیمار ‌‬
‫هاست ودرموردبیمار ‌‬‫شمرده شد ‌‬
‫سینا اعتقاد دارد صفرا و سودا نیز از طریق حجامت قابل دفع است‪.‬‬

‫شهای درمانی‬
‫]ویرایش[ مزایای حجامت نسبت به دیگر رو ‌‬

‫بطورکلی حجامت یک روش درمانی بدون عوارض جانبی است واگربه صورت تخصصی ازآن استفاده شود‬
‫تهای‬‫شهای درمانی جاری مانند مصرف داروهای شیمیایی وجراحی دارد‪ .‬مزی ‌‬ ‫یهای فراونی نسبت به رو ‌‬ ‫برتر ‌‬
‫یتوان بطورخلصه بدین شرح بیان کرد‪-۱ :‬حجامت یک روش درمانی بدون عوارض جانبی‬ ‫درمان باحجامت م ‌‬
‫یسنین )به جزچهارماه اول زندگی(کاربرددارد‪-۳ .‬حجامت باحداقل توان فنی وتجهیزات‬‫است‪-۲ .‬حجامت برای تمام ‌‬
‫یوابزاری به خارج‬‫یهای سخت ومزمن رادرمان کند‪-۴ .‬حجامت هیچگونه وابستگی فنی؛ علم ‌‬ ‫یتواند بیمار ‌‬
‫اجرایی م ‌‬
‫ازکشورندارد‪-۵ .‬حجامت یک رفتاردرمانی سرپایی است ونیازی به تجهیزات بیمارستانی ندارد‪-۶ .‬درحجامت‬
‫یشود‪-۷ .‬حجامت یک دستوردینی است توان جلب‬ ‫فاکتورهای مداخله گروجودنداردویک رفتارکامل موجب درمان م ‌‬
‫تاثیرات روانی درآن بالست وازاین طریق علوه برافزایش سطح درمان پذیری موجب تقویت فرهنگ واعتقادات‬
‫یشود‪.‬‬‫مذهبی وارتباطانسان باخدام ‌‬

‫]ویرایش[ کاربردها و فواید‬

‫یها‬
‫]ویرایش[ کاربرد در درمان بیمار ‌‬

‫ی پرلیپیدمی )چربی خون بال(؛ دیابت غیر وابسته به انسولین؛ دردهای عضلنی؛‬ ‫حجامت در مورد بیمارها ‌‬
‫یهای دارویی؛ غذایی؛ فصلی؛‬
‫یهای پوستی شامل آکنه؛ پسوریازیس؛ آلرژ ‌‬ ‫سردردهای عصبی و میگرنی؛ بیمار ‌‬
‫یهای انسدادی عروق کرونر؛ عوارض بعد از یائسگی )منوپوز( دردهای قاعدگی درزنان و‬ ‫اعتیادبه مواد مخدر؛ بیمار ‌‬
‫یهای عفونی؛ هورمونی وغددکاربردارد‪.‬‬
‫دوشیزگان )دیسمونوره( وبرخی بیمار ‌‬

‫]ویرایش[ دیگر فواید‬

‫بیشترین کاربردانواع حجامت دربعدازبیماریهاست وبامکانیسم مختلفی ازجمله تنظیم سیستم ایمنی موجب‬
‫یتوان نتیجه گرفت که کاربردحجامت فقط برای درمان بیماریهانیست‪.‬‬
‫یگرددوبدین ترتیب م ‌‬
‫پیشگیری ازبیماریها م ‌‬

‫]ویرایش[ خطرات‬
‫]ویرایش[ لزوم عدم انجام حجامت در مورد برخی افراد‬

‫یتوان هرسال حداقل درفصل بهار حجامت‬ ‫حجامت پیشگیرانه خطرافرین نیست وبه منظورپیشگیری ازبیماریها م ‌‬
‫یشود تاسن روزفاصله یعنی چهل ساله چهل روزیک‬ ‫کردوحداقل فاصله زمانی برای حجامت ازیک ماه شروع م ‌‬
‫بار؛پنجاه ساله وپنجاه روزیکبارو ‪۰۰۰‬ولی حجامت درمانی اگرتوسط افرادغیر مطلع انجام شودممکن است موجب‬
‫درمان نگردیده ویااشکالتی راپدید آورد‪ .‬درموردافرادزیرنبایدحجامت کرد‪-۱ :‬افرادی که باتعریف طب‬
‫یوطب سنتی دچارغلبه شدیدبلغم هستند‪-۲ .‬کودکان ازبدوتولدتاچهارماهگی ‪-۳‬زنان باردارتا ماه چهارم‬‫اسلم ‌‬
‫بارداری ‪-۴‬زنان درمدت ایام عادت ماهیانه ‪-۵‬افراد دارای کمبود پلکت خون ‪-۶‬افرادی که دچار فشارخون مقطعی‬
‫بال هستند )دراین افرادابتداباید بااستفاده ازحجامت گرم وخشک به طریق مخصوص فشارخون راکاهش داده‬
‫وسپس اقدام به حجامت کرد(‬

‫یخطربودن‬
‫]ویرایش[ تعداد مجاز مراحل حجامت برای ب ‌‬

‫برای طبایع بلغی وصفراوی انجام ‪۱‬الی ‪۳‬مرحله درسال مفیدوبی خطراست وبیشترازآن نبایدتجویزنگردد‪ .‬برای‬
‫یتوان افزایش داد‪ .‬سقف حجامت‬ ‫طبایع سوداوی به همراه یک سلسله تمهیدات درمانی دیگر تعدادرام ‌‬
‫هاست‪ .‬یعنی فردسی ساله سی روزیکبار؛چهل ساله چهل روزیکبار؛و ‪۰۰۰‬والبته‬ ‫موردنیازطبایع دموی؛ سن روزفاصل ‌‬
‫کمترازسی روزیکبارنبایدتجویزگردد‪.‬‬
 ‫]ویرایش[ مراکز معتبر انجام حجامت‬
‫پزشکانی که دوره آموزش اجراوروش تجویزراگذرانده باشند صلحیت انجامت رادارند‪ .‬پیراپزشکان نیزدرصورت‬
‫یتوانندحجامت نمایند ولی تجویزحجامت بایدبانظرپزشک آشنا بااین روش درمانی صورت‬
‫گذراندن دوره آموزشی م ‌‬
‫گیرد‪.‬‬

‫]ویرایش[ در ایران‬

‫ههای اخیروزارت بهداشت؛ حجامت رایک رفتاردرمانی نیازمند به پژوهش‬ ‫لزم به تذکراست که بخشنام ‌‬
‫ههای میسر‬‫حهای پژوهشی زیر نظرمراکز تحقیقاتی ودانشگا ‌‬ ‫هاست واین امررادر قالب طر ‌‬ ‫یتوصیف کرد ‌‬‫علم ‌‬
‫نهای مجری این طرح مانند بیمارستان لقمان حکیم‬ ‫یتوانند به بیمارستا ‌‬
‫یداند‪ .‬بیماران برای انجام حجامت م ‌‬
‫م ‌‬
‫)تهران( و شعبات موسسه تحقیقات حجامت ایران و پزشکانی که عضو موسسه تحقیقات حجامت ایران هستند و‬
‫دوره آموزشی خودراطی کرده اندمراجعه نمایند‪.‬‬