Professional Documents
Culture Documents
Oleh:
MOTOR ELEKTRIK
ABD. RASHID BIN MOHD YA’ACOB
1/6/2010 JCTS 1
APA ITU MOTOR
1/6/2010 JCTS 2
JENIS-JENIS MOTOR
• Motor DC
• Motor AC satu fasa
• Motor AC tiga fasa
• Motor AC/DC
1/6/2010 JCTS 3
MOTOR DC
• Motor DC magnet kekal
• Motor DC lilitan siri
• Motor DC lilitan selari
• Motor DC lilitan wound (siri selari)
• Motor universal (AC/DC)
• Stepping motor (stepper)
1/6/2010 JCTS 4
1/6/2010 JCTS 5
1/6/2010 JCTS 6
1/6/2010 JCTS 7
1/6/2010 JCTS 8
1/6/2010 JCTS 9
MOTOR AC SATU FASA
• Motor aruhan satu fasa (split phase motor)
• Motor kutub telau (shaded pole motor)
• Motor hidupan kapasitor putaran aruhan
(capacitor start induction run) – satu
capacitor
• Motor hidupan kapasitor putaran kapasitor
(capacitor start capacitor run) – dua
capacitor
1/6/2010 JCTS 10
CAPACITOR START MOTOR
(SINGLE PHASE MOTOR)
1/6/2010 JCTS 11
MOTOR AC TIGA FASA
1/6/2010 JCTS 12
CUT OUT OF A SQUIRREL CAGE MOTOR
1/6/2010 JCTS 13
MOTOR ARUHAN SANGKAR
TUPAI
• Paling popular dan banyak digunakan
• Rekabentuknya mudah
• Boleh dipercayai dan lasak
• Kelajuannya lebih kurang tetap
• Senggaraannya mudah dan murah
• Harganya berpatutan
• Kecekapannya baik
1/6/2010 JCTS 14
SQUIRREL CAGE MOTOR
1/6/2010 JCTS 15
CUT OUT OF A SQUIRREL CAGE MOTOR
1/6/2010 JCTS 16
MOTOR CROSS SECTION
1/6/2010 JCTS 17
SQUIRREL CAGE MOTOR COUPLED
TO A WATER PUMP
PUMP MOTOR
1/6/2010 JCTS 18
MOTOR SLIP RING
• Kurang digunakan, harganya mahal
• Terdapat tiga slip ring dan carbon brush
• Perlukan resistance bank
• Senggaraannya lebih rumit dan mahal
• Sesuai untuk motor bersaiz besar sahaja
• Kawalan hanya pada rotornya sahaja
1/6/2010 JCTS 19
SLIP RING MOTOR
1/6/2010 JCTS 20
SLIP RING & CARBON BRUSH
FAN
1/6/2010 JCTS 21
SLIP RING & CARBON BRUSH
1/6/2010 JCTS 22
ROTOR & SLIP RING
FAN
ROTOR WINDING
SLIP RING
1/6/2010 JCTS
SHAFT 23
1/6/2010 JCTS 24
MOTOR SEGERAK
• Perlukan bekalan AC (stator) dan DC
(rotor)
• Mahal dan bersaiz besar
• Senggaraannya mahal dan rumit
• Kelajuannya tetap dan segerak
• Boleh digunakan untuk memperbaiki faktur
kuasa
1/6/2010 JCTS 25
KECEKAPAN MOTOR
1/6/2010 JCTS 26
BRAKE MOTOR
• Mechanical brake
• Electrical brake
• For crane, hoist, lift and other lifting
purpose
1/6/2010 JCTS 27
JENIS SAMBUNGAN GELUNG
1/6/2010 JCTS 28
MOTOR ARUHAN
• Rotor tiada gelong tapi copper bar shorted
on both ends
• Rotor tidak perlukan bekalan elektrik
• Bekalan AC pada stator akan mengaruhkan
rotor dan medan magnet yang terhasil
bertindakbalas menghasilkan dayakilas
putaran pada rotor
1/6/2010 JCTS 29
MOTOR ENDS
• D end (drive end)
• N end (non-drive end)
1/6/2010 JCTS 30
INSULATION CLASS
1/6/2010 JCTS 31
IP INDEX
• Nombor index IP XX, contoh IP 45
• Angka pertama menunjukkan tahap
perlindungan dari solid particle
• Angka kedua menunjukkan tahap
perlindungan dari percikan air
1/6/2010 JCTS 32
1/6/2010 JCTS 33
CIRI-CIRI MOTOR
• Kelajuan (Speed)
• Daya kilas (Torque)
• Faktur Kuasa (Power Factor)
• Kuasa (kW, H.P)
• Kecekapan (efficiency)
• Slip (dalam peratus)
1/6/2010 JCTS 34
1/6/2010 JCTS 35
1/6/2010 JCTS 36
1/6/2010 JCTS 37
KELAJUAN MOTOR
120 x f
N = ---------
P
N – speed
f – frequency
P – no of poles
1/6/2010 JCTS 38
SPEED CONTROL
• Change no of poles
• Vary frequency
• Vary voltage
• Mechanical gear
1/6/2010 JCTS 39
MOTOR SLIP
• Slip ialah beza diantara kelajuan sebenar
rotor dengan kelajuan segerak motor
• Slip adalah diantara 1.5% hingga 4% dari
kelajuan segerak
• Hanya motor segerak tiada slip
1/6/2010 JCTS 40
BAHAGIAN-BAHAGIAN MOTOR
• Stator
• Rotor
• Bearing and shaft
• Terminal connection
• Air gap
• Capacitor
• Slip ring , commutator, carbon brush
1/6/2010 JCTS 41
PERLINDUNGAN MOTOR
• Arus lebih
• Beban lebih
• Bocor ke bumi
• Lampau panas
• Single phasing (tiga fasa sahaja)
• Reverse phase rotation (tiga fasa sahaja)
1/6/2010 JCTS 42
ALAT-ALAT PERLINDUNGAN
• Fius
• MCB
• MCCB / ACB
• RCCB
1/6/2010 JCTS 43
RELAY UNTUK MOTOR
• Thermal Overload Relay (TOR)
• Thermal fuse
• Earth Leakage Relay (ELR)
• Thermister relay
• Gold relay
• Single phasing relay
• Reverse phase rotation relay
1/6/2010 JCTS 44
RELAY CHARACTERISTIC
• Slow action on overload (thermal effect)
• Slow action on overheating
• Able to distinguish starting current and
short time temporary overload
• Fast action on short circuit
• Fast action on earth fault
1/6/2010 JCTS 45
SAMBUNGAN GELONG
• Sambungan Delta (fixed) – 3 terminal
• Sambungan Star (fixed) – 3 terminal
• Sambungan Star / Delta – 6 terminal
• Tidak termasuk terminal pembumian
• Motor tiga fasa tidak memerlukan neutral
1/6/2010 JCTS 46
PENGENALAN 6 TERMINAL
1/6/2010 JCTS 47
SUSUNAN 6 TERMINAL
• Susunan adalah melintang – contoh
R1 S1 T1
T2 R2 S2
1/6/2010 JCTS 49
JENIS-JENIS PEMULA
• Direct On Line (DOL)
• Star Delta
• Oto- Transformer
• Rotor Resistance
• Soft Starter
1/6/2010 JCTS 50
TUJUAN PEMULA
• Mengurangkan arus permulaan motor
• Mengelakkan bahaya motor hidup secara
tiba-tiba
• Untuk kendalian kawalan jauh (remote)
• Motor dapat dihidupkan secara
berperingkat-peringkat
1/6/2010 JCTS 51
PRINSIP PEMULA
• Voltan kurang masa permulaan (kecuali
DOL)
• Rintangan rotor tinggi masa permulaan
(rotor resistance starter)
1/6/2010 JCTS 52
KOMPONEN PEMULA
• Contactor
• Timer
• Thermal Overload Relay (TOR)
• Push button
• Auto-transformer
• Indicating lights
• Resistance bank
1/6/2010 JCTS 53
CONTACTOR 3 POLES, 2NC, 2NO
AC 240V/415V
OR DC
COIL
1/6/2010 JCTS 54
CONTACTORS
AC1, AC2, AC3, AC4
1/6/2010 JCTS 55
TIMER
• 0 – 60 saat
• 240V
• Jenis biasa (pemasangan tetap)
• Jenis plug-in dan base
• 2NC, 2NO
1/6/2010 JCTS 56
TOR
(THERMAL OVERLOAD RELAY)
• Kadaran arus
• Julat arus (ampere range)
• Pemilihan julat arus
• Tatahan arus
• Manual trip
• Reset button
• Contact (1NC, 1NO,1 COMMON)
1/6/2010 JCTS 57
PEMULA DOL
(DIRECT ON LINE)
• Untuk motor kecil, sehingga 3k.k sahaja
• Arus permulaan 6 hingga 8 kali ganda
• Arus permulaan 2 hingga 3 saat
• Motor disambung terus kepada gelong
stator dengan voltan penuh
• Satu fasa dan tiga fasa
1/6/2010 JCTS 58
PEMULA
DOL
TOR
1/6/2010 JCTS 59
PEMULA DOL – LITAR KAWALAN
1/6/2010 JCTS 60
PEMULA DOL – LITAR KUASA
1/6/2010 JCTS 61
DOL – KAWALAN BERTURUT
1/6/2010 JCTS 62
DOL – FORWARD
REVERSE
1/6/2010 JCTS 63
PEMULA STAR DELTA
• Untuk motor 3 hingga 10 k.k
• Voltan permulaan kira-kira 58%
(sambungan star) dari voltan penuh, reduce
torque, reduce current principle
• Masa arus permulaan 3 hingga 7 saat
• Untuk motor 6 terminal sahaja
• Voltan permulaan tidak boleh diubah-ubah
1/6/2010 JCTS 64
STAR DELTA
1/6/2010 JCTS 65
PEMULA OTO TRANSFORMER
1/6/2010 JCTS 66
AUTO-
TRANSFORMER
1/6/2010 JCTS 67
AUTO-
TRANSFORMER
POWER
CIRCUIT
1/6/2010 JCTS 68
PEMULA RINTANGAN ROTOR
• Untuk motor bersaiz besar dan H.T sebab
mahal untuk mengawal bekalan masuknya
• Voltan penuh dikenakan kepada gelong
startor masa permulaan – voltan tinggi
• Hanya untuk motor slip ring sahaja
• Resistance bank disambung kepada lilitan
rotor melalui slip ring dan berus karbon
• More resistance, less torque, less current
1/6/2010 JCTS 69
ROTOR
RESISTANCE
POWER
CIRCUIT
1/6/2010 JCTS 70
RESISTANCE BANK
1/6/2010 JCTS 71
SOFT STARTER
• Electronic starter menggunakan thyrister
• Menaikkan voltan perlahan-lahan dari
kosong kepada voltan penuh dan juga
sebaliknya – no jerking
• Kuasa motor bergantung kepada beban
motor
• Menjimatkan kuasa elektrik semasa motor
tiada beban tapi harganya mahal
1/6/2010 JCTS 72
MOTOR NAME PLATE
• Serial number and Model number
• kW atau Horse power
• Ampere, Volt/phase, Hz
• Speed
• Insulation class
• Duty class (continuous, short time)
• Efficiency
• Noise level
• Winding connection
1/6/2010 JCTS 73
SENGGARAAN MOTOR
• Bearing
• Shaft and coupling alignment
• Insulation
• Vibration
• Noise
• Cleanliness of surrounding
• Lubrication of bearing
1/6/2010 JCTS 74
BEARING
1/6/2010 JCTS 75
GREASE
LUBRICATION
BEARING
SHAFT
1/6/2010 JCTS 76
NIPPLE
LUBRICATION
SHAFT
1/6/2010 JCTS 77
GREASING NIPPLE
1/6/2010 JCTS 78
COUPLING
PUMP
MOTOR
1/6/2010 JCTS 79
COUPLING ALIGNMENT CHECK
1/6/2010 JCTS 80
UJIAN MOTOR
• Penebatan (Insulation)
• Kepastian terminal sambungan
• Arah pusingan
• Kelajuan (Speed)
• Arus
• Gegaran (Vibration)
• Kebisingan (Noise)
• Suhu (Temperature)
1/6/2010 JCTS 81