T.C.

DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ

İŞLETME ANA BİLİM DALI

İNGİLİZCE İŞLETME YÖNETİMİ

BUSINESS LAW
Anonim Şirketlerin Kuruluşu

SEÇİL KEÇECİ

2007801271
İçerik

1. Anonim Şirket Tanımı

2. Anonim Şirketin Kuruluşu
3. Ani Kuruluş
A. Sözleşmenin Düzenlenmesi Ve İmzaların Noterce Tasdiki
Kurucular
Sözleşmenin içeriği
B. Tescil ve İlan
4. Tedrici Kuruluş
A. Şirket Sözleşmesini Hazırlama Safhası
Esas Sözleşmede SerPk Hükümlerine Göre Bulunması Gerekli Hususlar
B. İzin Safhası
C. Halka arz
D. Kuruluş Genel Kurulu
E. Tescil ve İlan
5. Anonim Şirketin Kurulmama Durumu ve Sonuçları
6. Kuruluştan Doğan Sorumlulukla İlgili Ortak Hükümler
A. Kuruluştan Önceki İşlemler
B.Tescil Öncesi İşlemlerin Hukuki Durumu
C. Muamele Yapanlar Kavramı
D. Şirketin İşlemleri Devralması
E. Ortaklığın Kuruluşundan Doğan Sorumluluk
Referanslar
1. Anonim Şirket Tanımı

Türk Ticaret kanununun 269. Maddesinde anonim şirketin tanımı yapılmıştır. Buna
göre anonim şirket "Bir unvana sahip esas sermayesi muayyen ve paylara bölünmüş olan ve
borçlarından dolayı yalnız malvarlığı ile, ortaklarının sorumluluğu, taahhüt etmiş oldukları
sermaye payı ile sınırlı bulunan" şirkettir.
T.T.K m. 271'de; kanunen yasak olmayan her türlü iktisadi ve ticari gayenin
gerçekleştirilmesi için anonim şirket kurulabileceği; T.T.K m. 277'de ise; şirkette pay sahibi
en az beş kurucu ortağın bulunması koşulu öngörülmüştür.

2. Anonim Şirketin Kuruluşu

Hukuki anlamda kuruluş, A.Ş.’nin malvarlığı, organlar ve sair niteliklerle kanunun

emrettiği asgari özellikler ile tüzel kişilik kazanmasıdır. Kuruluş, ana sözleşmenin kanunun
gösterdiği şekilde hazırlanması, tescil ve ilan edilmesi ile gerçekleşir.
Anonim ortaklıkların kuruluşu genel olarak sermayenin temin ediliş şekline göre, ani
veya tedrici olmak üzere iki şekilde olmaktadır (TTK m 276/1). Payların tamamı kurucular
tarafından taahhüt edilmişse Ani Kuruluş, kurucular payların ancak bir kısmı için taahhütte
bulunmuşlar ve geri kalan paylar için “halka başvuru” amaçlanmışsa o zaman pay
taahhütlerinin Tedrici yani, aşamalı biçimde tamamlanacak olması söz konusudur. O
bakımdan bu sonucu kuruluşa Tedrici kuruluş denir.

3. Ani Kuruluş
Ani kuruluş, şirket paylarının kurucular tarafından tamamının taahhüt edilmesiyle olur
( TTK m.276/2).
Ani kuruluş safhası, TTK m. 273. maddesinin 4884 sayılı Yasa ile değiştirilmesiyle,
kural olarak anonim şirketlerde izin sisteminin terk edilip, normatif sisteme geçilmesi sonucu
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’ndan izin alınmasına gerek kalmadığından, esas sözleşmenin
hazırlanıp noterden onaylanması ve sicile tescil ve ilanı olmak üzere iki safhadan
oluşmaktadır. .

A. Sözleşmenin Düzenlenmesi Ve İmzaların Noterce Tasdiki

Kurucular
En az beş kurucu ortağın bir araya gelerek bir anonim şirket sözleşmesi düzenlemeleri
gerekir. Şirket sözleşmesi yazılı yapılır ve en az beş kurucu tarafından imzalanır. Sözleşmenin
yazılı şekilde yapılması ve bütün kurucuların imzalarının noterce tasdik edilmesi şarttır.
 T. K. m. 278 kurucuyu tarif etmiştir. Maddenin 1. fıkrasına göre esas mukaveleyi
tanzim ve imza eden ve sermaye olarak esas mukavelede muayyen parayı veyahut paradan
başka bir şeyi koymayı taahhüt eden pay sahipleri kurucu sayılırlar.(TTK m.278/1)
Tedrici kuruluşta esas mukaveleyi tanzim ve imza etmeksizin paradan başka bir şeyi
sermaye olarak koyan pay sahipleri de kurucu sayılırlar (TTK m.278/2)
Kurucular bu iki muameleden birini, üçüncü şahsın hesabına yaptıkları takdirde bu
şahıs da kuruluştan doğan mesuliyetler bakımından kurucu sayılır. Bu üçüncü şahıs, kendi
hesabına iş gören kimsenin bildiği veya bilmesi gereken bir vakıayı kendisinin bilmediğini
ileri süremez.(TTK m.278/3)
Kurucular hem gerçek kişilerden hem de tüzel kişilerden oluşur. Ancak bu durumda,
kurucu tüzel kişinin sözleşmesinin amaç ve konusunun buna uygun olması ve bu konuda
ortaklık sözleşmesinde açık hükmün bulunması gerekir. Gerçek kişilerin kurucu olabilmesi
için fiili ehliyete sahip olmaları gerekir.

Sözleşmenin içeriği

Ortaklık sözleşmesinde nelerin bulunacağına ilişkin TTK m.279 hükmünde zorunlu

olan hususlar sayılmıştır. Bunlar kısaca şunlardan ibarettir:

1)Ortaklığın ticaret unvanı

Ticaret unvanı TTK’nın 45. maddesi gereğince şirketin faaliyet konusunu gösterecek şekilde
ve Türkçe olarak tespit edilmelidir. Ancak şirketin faaliyet konusuna giren mal ve hizmetin
tanıtıcı ad veya markasının yabancı dilde olması yada Türkçe karşılığının bulunmaması
hallerinde ve yabancı sermayeli şirketlerde ticaret unvanında yabancı kelime bulunmasına izin
verilebilir.

2) Ortaklığın merkezi ve adresi

Şirketin merkezi il ve ilçe olarak esas sözleşmede yer almalıdır. Adres değişikliğinde , yeni
adresin ticaret siciline tescil ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan ettirileceği tescil ve
ilan edilmiş adrese yapılmış tebligatın şirket yapılmış sayılacağı öngörülmektedir.

3)Ortaklığın amaç ve konusu

Şirketin faaliyet göstermek istediği konu, TTK m. 271 hükmü gereğince kanunen yasaklanmış
olmamalıdır. Ana sözleşmeye şirketin gerçekten faaliyet göstereceği en azından sektör
bazında belli bir konu yazılmalıdır. Şirketi temsil yetkisi , şirketin ehliyeti, ticaret ünavnının
korunması, şirket tarafından bir işletme ve tesisatın devralınması ile ilgili uygulamalar
yönünden şirketin konusunun sınırlarının açıkça belirtilmesi önemlidir.

4) Ortaklığın esas sermayesi

Özel kanunlarda aksine hüküm olmadıkça, anonim ortaklığın esas sermayesi en az 50.000
(elli bin) YTL’den az olamaz. (TTK m.272) Ana sözleşmenin esas sermayeye ilişkin
maddesinde, sermayenin tamamen taahhüt edildiği ve nakdi sermayenin ¼’ünün ödendiği
veya şirketin kuruluşunun tescili tarihinden itibaren en geç üç ay içerisinde, kalanın daen geç
üç yıl içerisinde olmak üzere şirkete ödeme zamanı belirtilmesi gerekmektedir.

5)Kuruculara ve diğer kişilere sağlanacak özel menfaatler

Kurucular, yönetim kurulu üyelerine veya diğer kimselere, şirketin kazancından veya tasfiye
bakiyesinden sağlanacak ücret, tahsisat ve özel menfaatlerin neler olduğu esas sözleşmede
belirtilmelidir. Burada söz konusu olan ücret tahsisat veya mükafat yada sağlanacak hususi
menfaatler bir defaya mahsus olabileceği gibi, ortaklık kazancından verilmek üzere devamlı
nitelikte de olabilir.

6)Şirket işlerini yönetme ve denetçilerin ne suretle seçilecekleri, bunların hak ve

görevleri; imza koymaya yetkili olanlar:
Ani kuruluşta, yönetim kurulu üyeleri ve denetçilerin adlarının esas sözleşmede yazılması
gerekir. Tedrici kuruluşta ise esas sözleşmede gösterilmemişse, kuruluşta Kuruluş Genel
Kurulu tarafından seçilir.

7) Genel kurulun toplantıya çağrı şekli:

Genel kurulu toplantıya çağrı şekli, toplantıların zamanı, oy verme ile görüşme yapılması ve
karar verilmesi hususlarının bağlı olduğu kayıt ve koşulları esas sözleşmede belirtilmelidir.

8) Ortaklığa ait ilanların ne suretle yapılacağı:

Ortaklığa ait ilanların TTK m.37 uyarınca Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde yapılacağı yasal
olarak belirtilmiştir. Bu konuda açıklığın getirilmiş bulunması, pay sahipleri, şirket
alacaklıları ve halkın bilgi edinebilmesi açısından önemlidir.

9)Şirketin süresi:
Şirket süreli ise süresinin esas sözleşmede gösterilmesi gerekir. Süre öngörülmemişse, süresiz
olarak yazılır. Bununla beraber bir imtiyaza dayanılarak kurulmuşsa imtiyaz süresi veya uğraş
konusu olan işin sınırlı niteliği şirketin süresini belirler.

10) Her ortağın taahhüt ettiği sermaye payının türü ve pay miktarı:
TTK’nın 279. ve 300. maddeleri uyarınca şirketin esas sermayesinin miktarı ile her payın
itibari kıymeti ve sermayenin ödenme suret ve şartlarının ana sözleşmede gösterilmesi
zorunludur.
Ayın sermaye konulmuş ise, şirketin kuruluşunun tescilinden itibaren 3 ay içerisinde yerine
getirilmeli ve ilgili sicilde tescil edilmelidir.

B. Tescil ve İlan

Ana sözleşme noterden onaylandıktan sonra, onay tarihinden itibaren 15 gün içerisinde
şirket merkezinin bulunduğu veya bağlı bulunduğu Ticaret Sicili Memurluğu’na tescil ettirilir.
İlan, Ankara’da yayınlanan Türkiye Sicil Gazetesi ile yapılır. Tescil ile ortaklık tüzel kişilik
kazanır ve hak ehliyetine sahip olur. Bu bakımdan tescil kurucu nitelikte bir işlemdir. İlan
kanundan doğan bir zorunluluktur. Kuruluş üçüncü kişilere karşı Anonim Ortaklığın tescili
Türkiye Ticaret Sicili gazetesinde ilan edilmesiyle ileri sürülebilir hale gelir, yapılmazsa
ortaklık idarecileri gereken ilanı yaptırmanın müeyyideleri ile karşılaşırlar, ortaklığın
kuruluşunda bir eksiklik ortaya çıkmaz.
Banka, sigortacılık, döviz büfesi, finansal kiralama, factoring, umumi mağazacılık,
holdingler, serbest bölge kurucu ve işleticileri, Sermaye Piyasası Kanunu’na tabi ve halka
açık şirketler ile özel finans kurumları’nın Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nda izin alması
gerekmektedir. Bunun dışında kalan A.Ş.’ler için Bakanlık izni kaldırılmıştır.
.

4. Tedrici Kuruluş

Tedrici kuruluş, ortakların sermayesinin bir bölümünün ortaklarca taahhüt edilmesi ve

geri kalan bölümü içinde halka müracaat edilmesi ile olur ( TTK m.276/3). Halka açık anonim
ortaklık şeklinde kurulmak istenen anonim şirketler, esas sözleşmelerini TTK hükümlerine
göre hazırlamakla beraber, gerek kuruluş işlemleri, gerek faaliyetleri ve işleyişleriyle ilgili
olarak SPK mevzuat hükümlerine uygun olarak hazırlamak zorundadırlar. Çünkü SPK,
HAAO’ların kuruluşuna, işleyişine, faaliyetlerine etkili olacak birçok hükümleri içermektedir.
A. Şirket Sözleşmesini Hazırlama Safhası
Ortaklık sözleşmesinde bulunması gerekli hükümler ani kuruluştaki gibidir. Ancak ondan
ayrılan ve farklı olan durumlar şunlardır.
– Tedrici kuruluşta, ortaklık sözleşmesinde sadece kurucuların ad ve soyadları,
adresleri, tabiiyetleri gösterilir, diğer pay sahipleri henüz belli olmadığından, isimleri
sözleşmede gösterilmez.
– Yönetim kurulu üyeleri ve denetçilerin isimlerinin gösterilmesi de gerekmez.
Denetçilerin hiçbir surette esas sözleşme ile tayin edilmesine izin verilmemiştir.
Buların seçimi kurulu genel kurulu tarafından yapılmalıdır.
– Kurucu ortaklar arasında tüzel kişi varsa, limited şirket ise, ortaklar genel
kurulunun; anonim şirket ise, yönetim kurulunun kararı ve esas sözleşmelerinin bir
örneğinin verilmesi gerekir.

Esas Sözleşmede SerPk Hükümlerine Göre Bulunması Gerekli Hususlar

1) Kar payına ilişkin düzenleme

HAOO’ların esas sözleşmelerinde birinci temettü oranının gösterilmesi zorunludur ve oran
kurulca belirlenin miktardan az olamaz. (SerPK m.15.1)

2) Yönetim kurulu üyelerine, memur ve müstahdem ve işçilere kardan pay

dağıtılabilmesi için esas sözleşmede hüküm bulunması şarttır.

3) Kayıtlı sermaye sisteminin kabulü

Esas sermaye yerine kayıtlı sermayenin öngörülmesi durumunda başlangıç sermayesinin SPK
tarafından belirlenen miktardan (100 milyardan) az olmaması gerekir. Kayıtlı sermaye
sisteminde çıkarılacak hisselerin türünün ve sayısının ana sözleşmede gösterilmesi
gerekmektedir.

4) Yönetim kuruluna bazı konularda özel yetki verilmesi

Yönetim kuruluna tanınabilen özel yetkiler, imtiyazlı hisse senedi çıkarılması ile pay
sahiplerinin haklarının sınırlandırılması konularında veya imtiyazlı hisse senedi sahiplerinin
haklarını kısıtlayan nitelikte karar alma yetkisidir.

5) Tahvil çıkarma yetkisinin yönetim kuruluna devredilmesi

 6) Hisse senediyle değiştirilebilir tahvil çıkarmaya olanak verilmesi

B. İzin Safhası
1) SPK’nın Esas Sözleşme taslağını onaylaması
Tedrici kuruluşta, halka arz yolu ile kuruluş olduğu için, Sanayi ve Ticaret Bakanlığının izni
alınmadan önce Sermaye Piyasası Kurulunun onayına sunulması gerekir.
2) Sanayi ve Ticaret Bakanlığından izin alınması
SPK, esas sözleşmeyi inceledikten sonra, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’na izin için başvurulur.
Belgeler arasında en önemlisi SPK’nın izin belgesi ve sermayenin 1/10’unun temin yada
tediye edildiğine dair belgedir.
3) Kurul kaydına alınma
Halkı kurulmakta olan anonim şirkete davet için, halka arz edilecek hisse senetlerinin kayda
alınması talebiyle SPK’ya müracaat edilir. Başvuruda öenmli olan belgelerden biri halka
arzedilen sermaye paylarından satılmayanların satış süresinin bitiş tarihinden itibaren 3 işgünü
içerisinde bedellerinin tam olarak ve nakden satın alınacağına ilişkin kurulmakta olan
ortaklığa verdiği satın alma taahhütnamesidir.

C. Halka arz
Tedrici kuruluşta, sermayenin tamamı taahhüt edilmediğinden, SPK ve Bakanlıktan
izin alındıktan sonra, anonim şirketin sermayesinin sağlanması için halka başvurulur. Halka
arz edilen hisse senetlerinin tümü satılınca da, kuruluş halindeki anonim şirketin sermayesi
temin edilmiş olur. Halka açılma, izahname ve sirküler vasıtasıyla sağlanır. Ortaklık
sermayesine katılmak isteyenler katılma ve iştirak taahhütnamelerini ortaklık kurucularına
göndererek, talepte bulunurlar. Hisse senetlerinin satışı sürelidir ve süre sonunda satılmamış
olarak kalan hisseler, taahhütte bulunan kişi veya kuruluşlar tarafından satın alınır ve bedelleri
nakden ödenir. Satış süresinin bitiminden itibaren 6 gün içinde satışın sonucu hakkında
Kurul’a bilgi verilir.

Kuruluş Genel Kurulu

Sermayenin tamamı kurucular ve taahhüt edenler tarafından yüklenildikten ve payların

bedellerinin en az ¼’ü ödendikten sonra, kurucular 10 gün içinde pay sahiplerini genel kurul
toplantısına davet ederler. Pay bedellerinin ödendiğinin tespiti, denetçilerin ve yönetim kurulu
üyelerinin seçilmesi, ayın değerler için bilirkişi seçimi, kuruculara tanınan özel çıkarlara
ilişkin tekliflerin karara bağlanması, kurucuların şirketi kurmak için giriştikleri taahhütlerde
yaptıkları işlem ve masrafların kabulünü içermektedir.
Kuruluş genel kurul kararlarının geçerli olabilmesi için toplantı da hükümet
komiserinin bulunuyor olması ve toplantı tutanağını imzalaması gerekir.
Tescil ve İlan
Şirketin tescil ve ilanı için, ortaklığın merkezinin bulunduğu Ticaret Sicili
Memurluğu’na kurucular tarafından müracaat edilir. Tescil ile şirket tüzel kişilik kazanır.

5. Anonim Şirketin Kurulmama Durumu ve Sonuçları

 Adi ortaklığın infisahı :

Herhangi bir sebeple anonim şirketin kurulamaması durumunda, adi ortaklığın konusu
elde edilememiş demektir ve adi ortaklık bu durumda infisah ve tasfiyeye tabi tutulur.
 Sorumluluk :
Anonim ortaklık adına işlem yapmış olanlar, şahsen ve müteselsil olarak
sorumludurlar ve sorumlulukları da öyle kalır, çünkü anonim şirket kurulmadığından dolayı
taahhütlerinin şirket tarafından devralınması olanağı ortadan kalkmıştır.
 Katılım paylarının iadesi :
Şirkete ortak olmak isteyenlerce getirilen paralar bankaya şarta bağlı olarak
bırakıldığından, banka bu paraları katılma taahhüdünde bulunanlara geri verir. Ayın sermaye
bakımından ise böyle bir iade söz konusu olamaz, çünkü bunlar, şirket tescil edilip tüzel
kişilik kazandığında şirkete devredilecektir.

6. Kuruluştan Doğan Sorumlulukla İlgili Ortak Hükümler

A. Kuruluştan Önceki İşlemler
TTK’da düzenlenmiş bulunan ticaret şirketleri, Ticaret Siciline tescil ile tüzel kişilik
kazanır ve dolayısıyla haklara ve borçlara ehil olma yeteneğini elde ederler. (TTK m.137)
Ancak ortaklık henüz tüzel kişilik kazanmadan önce kurucular tarafından ileride doğacak
ortaklığın nam ve hesabına bir takım işlemler yapılması gerekir. Kurucular tarafından ortaklık
namına yapılan işlemler esas sözleşmenin hazırlanması masrafları, bakanlık izin masrafları vs.
gibi olabilir. Bu işlemlere ilişkin masraflar doğrudan doğruya kurulacak şirketin namına
yapılmakta ve hatta yapılmak zorundadır.
 Kurucuların işlemleri kendi adlarına ancak ortaklık hesabına yapmaları da söz
konusudur. Bu durumda kurucuların üçüncü kişilerle yaptığı işlemlerden kendisi şahsen
sorumludur.

B.Tescil Öncesi İşlemlerin Hukuki Durumu

Anonim şirketi kurmak üzere bir araya gelen ve şirket sözleşmesini imzalayan
kurucular arasındaki tescil öncesi birleşme, Borçlar Kanunu anlamında bir adi ortaklıktır. Adi
ortaklıktan farklı olan husus, kurucuların asıl ve nihai amacının TTK hükümlerine dayanan bir
anonim şirket ortaklığı kurmak olmasıdır. Kurucular arasında meydana gelen bir anonim
şirketi kurmaya yönelik ilişkiye önce TTK’nın hükümleri, sonra Borçlar Kanunu’nun
hükümleri uygulanacaktır.

C. Muamele Yapanlar Kavramı

Henüz tüzel kişiliği kazanmamış ortaklığın adına ve hesabına işlem yapanlar, yasada
muamele yapanlar olarak belirtilmiştir.

D. Şirketin İşlemleri Devralması

Kabul Beyanı:
Şirketin tescil öncesi yapılan işlemleri devralması şekle bağlı değildir. Açık veya örtülü
biçimde olabilir. Ancak şirket yapılan işlemleri kabule zorunlu değildir. Fakat, şirketin
menfaati için yapılan işlemlerde dolayı şirket masrafları ödemekle yükümlü tutulabilir.
İşlem ve taahhütlerin yapıldığı anda ortaklık namına ve hesabına yapıldığı kurucular
tarafından bildirilmiş ve yönetim kurulu tarafından kabul edilmişse, ortaklık sorumlu olur
(TTK m.301). Ancak kabul edilen işlemler şirketi zarara sokacak nitelikte ise, yönetim kurulu
üyeleri sorumlu olur (TTK m.336/5).
Kabul süresi:
Kabul, tescil tarihinden itibaren 3 ay içerisinde yapılmalıdır. Bu süre alacaklı üçüncü şahıs
için bağlayıcıdır.

E. Ortaklığın Kuruluşundan Doğan Sorumluluk

Sorumlu olanlar:
Anonim ortaklığın gerek ani, gerek tedrici kuruluşunda sorumlu olanlar yasada belirtilmiştir.
Bunlar:
 TTK madde 278’de tanımlanan kurucular ve kurucu gibi sorumlu olanlar,
  TTK 305, 306, 307 deki fiilleri katılan kimseler,
 İlk yönetim kurulu üyeleri ve denetçileri,
Sorumluluk sebepleri
 Belgelerin doğru olmaması ( TTK m.305)
 Esas sermaye hakkında yanlış beyanlarda bulunulması ( TTK m.306)
 Ayın türünden bir sermayeye değer biçilmesinde hileye başvurulması ( TTK m.307)
Müeyyide:
Hukuki müeyyide tazminattır. Dava hakkına sahip olanlar zarar gören pay sahipleri ve
alacaklılardır.
Zamanaşımı süresi
Öğrenildiği tarihten itibaren 2 yıl, işlemin yapıldığı tarihten itibaren 5 yıldır. Ancak söz
konusu fiiller TCK bakımından cezayı gerektiren nitelikte olup, daha uzun bir zamanaşımına
tabi bulunuyorsa, tazminat davasına da o zamanaşımı süresi uygulanır.
Referanslar
 Hasan Pulaşlı. (2001), Şirketler Hukuku, 4. baskı, Karahan Kitabevi.
 Fehiman Tekil.( 1993), Anonim Şirketler Hukuku.
 Anonim Şirket ve Kuruluşu, http://www.isletme.biz
 Anonim Şirketlerin Özellikleri ve Genel Bilgiler, http://www.alomaliye.com
 Anonim Şirketlerde Kuruluş İşlemleri, http://www.kpss.com.tr
 Anonim Şirketler, http://www.sanayi.gov.tr
 Anonim Şirket Kuruluşu, http://www.turkhukukrehberi.net