ÊåöÜëáéï 9

ÅéóáãùãÞ óôá
ðíåõìáôéêÜ óõóôÞìáôá

Åðéäéùêüìåíïé óôü÷ïé:
¼ôáí ïëïêëçñþóåôå ôç ìåëÝôç áõôïý ôïõ êåöáëáßïõ,
èá åßóôå éêáíïß:
é íá äéáôõðþóåôå ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ óôïé÷åßá ôïõ
ðåðéåóìÝíïõ áÝñá
é íá ðåñéãñÜöåôå ôá åîáñôÞìáôá êáé ôéò óõóêåõÝò
ðïõ õðÜñ÷ïõí óå óôáèìïýò ðáñáãùãÞò ðåðéå-
óìÝíïõ áÝñá
é íá ðåñéãñÜöåôå ôïí ôñüðï ëåéôïõñãßáò ôùí åîáñ-
ôçìÜôùí êáé óõóêåõþí ðïõ õðÜñ÷ïõí óå åãêá-
ôáóôÜóåéò ðåðéåóìÝíïõ áÝñá
é íá áíáöÝñåôå ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ óôïé÷åßá ôõðï-
ðïßçóçò ôùí ðíåõìáôéêþí âáëâßäùí.
 êåöÜëáéï 9

9.1 EéóáãùãÞ
Ôá ðíåõìáôéêÜ óõóôÞìáôá åßíáé ìç÷áíéóìïß ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýí ùò åíåñãåéáêü ìÝóï ôïí ðåðéåóìÝíï áÝñá êáé
Ý÷ïõí ôåëéêü áðïôÝëåóìá ìç÷áíéêÞ êßíçóç üðùò ð.÷. ôçí ðáëéíäñïìéêÞ êßíçóç åíüò åìâüëïõ Þ ôçí ðåñéóôñï-
öÞ åíüò Üîïíá. Ïé óõìâáôéêïß ìç÷áíéóìïß ÷ñçóéìïðïéïýí áÝñá ìÝóçò ðßåóçò 1,5 – 12 ÁÔ.
ÓÞìåñá ôá ðíåõìáôéêÜ óõóôÞìáôá ìáæß ìå ôá õäñáõëéêÜ ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýí ùò åíåñãåéáêü ìÝóï õãñÜ, Ý÷ïõí
ìåãÜëåò åöáñìïãÝò óôç âéïìç÷áíßá, ðñÝóåò, ìç÷áíÞìáôá ðëáóôéêþí, âáñéÜ âéïìç÷áíßá, êáôáóêåõÞ åñãáëåéï-
ìç÷áíþí, ìåôáëëïâéïìç÷áíßá, áíõøùôéêÜ, ÷ùìáôïõñãéêÜ êáé áãñïôéêÜ ìç÷áíÞìáôá, ï÷Þìáôá êëð.
Ôá âáóéêüôåñá ðëåïíåêôÞìáôá áõôþí ôùí óõóôçìÜôùí åßíáé:
Ø Ç éêáíüôçôá íá áíáðôýóóïõí ìåãÜëåò äõíÜìåéò
Ø Ï õøçëüò ëüãïò äõíÜìåùò ðñïò âÜñïò
Ø Ôá åîáñôÞìáôÜ ôïõò âñßóêïíôáé åýêïëá êáé åßíáé öèçíÜ
Ø ¸÷ïõí åýêïëç óõíôÞñçóç êáé åðß ôüðïõ
Ø Äå ñõðáßíïõí ôï ðåñéâÜëëïí

Ôá ìåéïíåêôÞìáôÜ ôïõò áíôßèåôá åßíáé:

Ø Õøçëü êüóôïò ðáñáãùãÞò ðåðéåóìÝíïõ áÝñá
Ø Ôï óÞìá ìåôáäßäåôáé âñáäýôåñá áð’ ü,ôé ôï çëåêôñéêü
Ø Ç äçìéïõñãßá ìåãÜëùí äõíÜìåùí áðáéôåß ïãêþäåéò êáé õøçëïý êüóôïõò ðíåõìáôéêïýò åíåñãïðïéçôÝò

Ôá êýñéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí ðíåõìáôéêþí óõóôçìÜôùí åßíáé:

Ø ç åýêïëç áðïèÞêåõóç êáé ìåôáöïñÜ åíÝñãåéáò
Ø åñãÜæïíôáé ìå üëåò ôéò óõíèÞêåò ðåñéâÜëëïíôïò, áêüìç êáé óå ÷þñïõò ðïõ åßíáé åðéêßíäõíïé áðü öùôéÝò
êáé åêñÞîåéò
Ø ç áðëÞ äçìéïõñãßá êßíçóçò, ìå ôá÷ýôçôá áðü 1-2 M/s, ðåñéïñéóìÝíç äýíáìç 4000 ÊÑ êáé ðåñéïñéóìÝíç
áðüóôáóç 2 Ì
Ø åõêïëßá óôç ñýèìéóç ôá÷ýôçôáò êáé äýíáìçò
Ïé ðíåõìáôéêïß ìç÷áíéóìïß êáôáíáëßóêïõí ðåðéåóìÝíï áÝñá, ðïõ ðñÝðåé íá õðÜñ÷åé óå åðáñêÞ ðïóüôçôá áðü
óõìðéåóôÞ êáé áíÜëïãá ìå ôçí éó÷ý åñãáóßáò.

9.2 ÕëéêÜ åîáñôÞìáôá óôáèìïý ðáñáãùãÞò

ðåðéåóìÝíïõ áÝñïò
Ôï êýñéï óõãêñüôçìá ìéáò åãêáôÜóôáóçò ðáñáãùãÞò ðåðéåóìÝíïõ áÝñá åßíáé ï óõìðéåóôÞò (compressor).

102
 ÅéóáãùãÞ óôá ðíåõìáôéêÜ
óõóôÞìáôá

ÓõìðéåóôÝò åßíáé üëá ôá ìç÷áíÞìáôá ðïõ ìåôáöÝñïõí áÝñá, áÝñéá, áôìïýò êáé åðçñåÜæïõí ôç ó÷Ýóç ðßåóçò.
ÌÝôñï êÜèå óõìðéåóôïý åßíáé ç ðáñå÷üìåíç ðïóüôçôá óå Nl/min (ìéêñïóõìðéåóôÞò) Þ Ím3/min êáé ç ó÷Ýóç
óõìðßåóç = åðéôåõ÷èåßóá ðßåóç óå Kp/cm2. Ãéá íá ëåéôïõñãÞóïõí êáíïíéêÜ ïé ðíåõìáôéêïß ìç÷áíéóìïß, ÷ñåéáæüìá-
óôå ðßåóç áÝñá ðåñßðïõ 6 Kp/cm2. Ôï êÜôù üñéï âñßóêåôáé óôá 3 Kp/cm2 êáé ôï ðÜíù üñéï ðåñßðïõ óôá 15 Kp/cm2.

Ó÷Þìá 9.1: ÄéÜöïñïé ôýðïé åìâïëïöüñùí êéíçôþí êáé óôáèåñþí óõìðéåóôþí

Ôïõò óõìðéåóôÝò ôïõò äéáêñßíïõìå ùò:

Ø åìâïëïöüñïõò
Ø ðåñéóôñïöéêïýò êáé
Ø óõìðéåóôÝò ñïÞò.
Ïé ðëÝïí êáôÜëëçëïé óôçí ðáñáãùãÞ ðåðéåóìÝíïõ áÝñá ãéá ôïõò ðíåõìáôéêïýò ìç÷áíéóìïýò åßíáé ïé åìâïëï-
öüñïé êáé ïé ðåñéóôñïöéêïß óõìðéåóôÝò ðïõ êé áõôïß õðïäéáéñïýíôáé óå ïìÜäåò. Ïé óõìðéåóôÝò èá ðñÝðåé íá áðïñ-
ñïöïýí øõ÷ñü, îçñü áÝñá êáé åëåýèåñï áðü óêüíç. Ï âáèìüò êáèáñüôçôáò áÝñá ðïõ áðïññïöïýí åßíáé êáèïñé-
óôéêüò ãéá ôç äéÜñêåéá æùÞò åíüò óõìðéåóôÞ, üðùò åðßóçò êáé ç áðïññüöçóç èåñìïý êáé õãñïý áÝñá ïäçãåß óå
áõîçìÝíç ðáñáãùãÞ íåñïý óõìðýêíùóçò ìåôÜ ôç óõìðßåóç ôïõ áÝñá.
Ï áåñïèÜëáìïò Þ óõóóùñåõôÞò áðïôåëåß ìéá áðïèÞêç áÝñïò ãéá ïëüêëçñï ôï äßêôõï êáé óõìâÜëëåé óõ-
ìðëçñùìáôéêÜ óôçí øýîç ôïõ ðåðéåóìÝíïõ áÝñá, þóôå íá äéá÷ùñßæïíôáé ïé ôõ÷üí óõìðõêíþóåéò. ÓõíäÝåôáé áð’
åõèåßáò óôïí óõìðéåóôÞ óå óåéñÜ êáé èá ðñÝðåé íá åîéóïññïðåß ôéò ðñïåñ÷üìåíåò áðü ôï óõìðéåóôÞ êñïýóåéò
ðßåóçò.
Ïé áãùãïß ðåðéåóìÝíïõ áÝñá Ý÷ïõí åóùôåñéêÞ äéÜìåôñï, áíÜëïãá ìå ôçí ðáñï÷Þ ìåñéêÜ mm êáé ìðïñåß íá
åßíáé áðü åëáóôéêü, óõíèåôéêÞ ýëç Þ áðü ìÝôáëëï. Ïé óùëÞíåò áÝñïò óõíÞèùò åßíáé áðü óßäçñï, ÷áëêü, ðïëõáé-
èõëÝíéï, ðïëõïõñåèÜíç, Teflon, ëÜóôé÷ï, óðéñÜë áÝñïò êáé óùëÞíáò áÝñïò áëïõìéíßïõ, åðåíäåäõìÝíïò åîùôå-
ñéêÜ êáé åóùôåñéêÜ ìå ðïëõáéèõëÝíéï (ALPE). Ôï äßêôõï áÝñïò ìðïñåß íá åßíáé óôáèåñü Þ êéíçôü. Óôï êéíçôü
óùëçíïäßêôõï ÷ñçóéìïðïéïýìå óðéñÜë Þ åýêáìðôï óùëÞíá.

103
 êåöÜëáéï 9

Ó÷Þìá 9.2: ÓùëÞíåò áÝñïò áðü äéÜöïñá õëéêÜ

Ï ðåðéåóìÝíïò áÝñáò ðïõ ëáìâÜíåôáé áðü ôï äßêôõï, åêôüò ôùí áêáèáñóéþí ðïõ ìðïñïýí íá öèÜíïõí ìÝóá
óôïí ðåðéåóìÝíï áÝñá êáôÜ ôçí áíáññüöçóç ôïõ óõìðéåóôÞ, ðáßñíåé ìáæß ôïõ êáé áêáèáñóßåò áðü ôï äßêôõï ôùí
óùëÞíùí, óêüíç, óêïõñéÜ.
¸íá ìÝñïò áêáèáñóéþí êáôáêÜèåôáé óôï äï÷åßï óõãêÝíôñùóçò óõìðõêíùìÜôùí. Ôá ðïëý ìéêñÜ êïììÜôéá
üìùò áéùñïýíôáé óôï ñåýìá ôïõ áÝñá êáé äçìéïõñãïýí ðñïâëÞìáôá óôá ðíåõìáôéêÜ óôïé÷åßá. Ãé’ áõôü áêñéâþò ôï
ëüãï ÷ñçóéìïðïéïýìå ìéá ìïíÜäá óõíôÞñçóçò, ðïõ áðïôåëåßôáé áðü ôï ößëôñï, ôï ñõèìéóôÞ êáé ôï ëéðáíôÞñá,
ãéá ôïí êáèáñéóìü, ôç ñýèìéóç êáé ôç ëßðáíóç ôùí ðíåõìáôéêþí óôïé÷åßùí. Ôï ößëôñï áðáëëÜóóåé ôïí ðåðéåóìÝ-
íï áÝñá áðü ôéò áêáèáñóßåò êáé ôï íåñü óõìðýêíùóçò. Ï ñõèìéóôÞò äéáôçñåß óôáèåñÞ ôçí ðßåóç åñãáóßáò, áíåîÜñ-
ôçôá áðü ôçí óõìðéåóìÝíç ðßåóç ôïõ äéêôýïõ êáé ôçí êáôáíÜëùóç ôïõ áÝñá. Ï ëéðáíôÞñáò ôñïöïäïôåß ôéò ðíåõ-
ìáôéêÝò óõóêåõÝò ìå ôï ëéðáíôéêü ìÝóï.

Ó÷Þìá 9.3: ÅîáñôÞìáôá: ñõèìéóôÞò ìå ößëôñï, óõíäõáóìïß ößëôñùí, ìïíÜäá ðñïðáñáóêåõÞò,

ñõèìéóôÞò ðßåóçò, çëåêôñïâáëâßäåò

Ï ðåðéåóìÝíïò áÝñáò ðåñéÝ÷åé õãñáóßá, ç ïðïßá ó÷çìáôßæåé óõìðõêíþìáôá ìÝóá óôï äï÷åßï ôïõ áÝñá óôá
óçìåßá óõãêÝíôñùóçò ôùí áãùãþí êáé ãé’ áõôü èá ðñÝðåé íá áðïìáêñõíèåß. Ç áðïìÜêñõíóç áõôÞ ìðïñåß íá
åðéôåõ÷èåß ìå ôñåéò ôñüðïõò:

104
 ÅéóáãùãÞ óôá ðíåõìáôéêÜ
óõóôÞìáôá

Ø îÞñáíóç ìå áðïññüöçóç
Ø îÞñáíóç ìå ðñïóñüöçóç êáé
Ø îÞñáíóç ìå øýîç.

Ó÷Þìá 9.4: ÅãêáôÜóôáóç äéáíïìÞò ðåðéåóìÝíïõ áÝñá ìå áãùãü

9.3 ÕëéêÜ åîáñôÞìáôá ðíåõìáôéêþí óõóôçìÜôùí

¸íá áðëü ðíåõìáôéêü Þ õäñáõëéêü óýóôçìá ìðïñåß íá ðåñéëáìâÜíåé ìéá áíôëßá, ìéá áðïèÞêç, ìéá âáëâßäá êáé
Ýíáí êýëéíäñï. ÌåñéêÜ óõóôÞìáôá ìðïñåß íá ðåñéëáìâÜíïõí äýï Þ ðåñéóóüôåñåò áíôëßåò, âáëâßäåò äéáöüñùí
ôýðùí êáé êõëßíäñïõò ãéá äéÜöïñåò èÝóåéò åñãáóßáò. Ôï ðëÞèïò êáé ôï åßäïò ôùí åîáñôçìÜôùí ìðïñåß íá óõíäõá-
óèåß êáôÜ ôñüðï, þóôå íá äçìéïõñãçèåß Ýíá ðíåõìáôéêü Þ õäñáõëéêü óýóôçìá ãéá ïðïéïíäÞðïôå óõíäõáóìü
êéíÞóåùò êáé äõíÜìåùò áðáéôåßôáé.
Ãéá ôç óõãêñüôçóç ôùí óõóôçìÜôùí, éó÷ýïõí ïé ðáñáêÜôù ãåíéêÝò áñ÷Ýò:
Ø Áðáñáßôçôï óõóôáôéêü ôïõ óõóôÞìáôïò åßíáé ôï Ýìâïëï.
Ø Óõíïäüò ôïõ åìâüëïõ åßíáé ç âáëâßäá åëÝã÷ïõ.
Ø Ç åíåñãïðïßçóç ôçò âáëâßäáò åëÝã÷ïõ ãßíåôáé áðü ôç âáëâßäá óÞìáôïò, Ýíáñîçò Þ ôåñìáôéóìïý Þ êáé áðü
çëåêôñïðíåõìáôéêÞ âáëâßäá.
Ø Âáëâßäåò åëÝã÷ïõ ñïÞò Þ áíåðßóôñïöåò âáëâßäåò ðáñåìâÜëëïíôáé ìåôáîý åìâüëïõ, âáëâßäáò åëÝã÷ïõ
Þ âáëâßäáò óÞìáôïò.
Ø Óôá ðíåõìáôéêÜ óõóôÞìáôá ìå áÝñá êáé ãéá ðéÝóåéò ùò 10 bar, ìðïñåß íá ÷ñçóéìïðïéçèåß ç åîßóùóç ôùí
ôåëåßùí áåñßùí.

105
 êåöÜëáéï 9

P=ñ.R.T
¼ðïõ:
Ñ = ç áðüëõôç ðßåóç (N/m2)
ñ = ç ðõêíüôçò (Kgr/m 3)
R = ç óôáèåñÜ ôïõ áåñßïõ (287 J/Kgr 0K)
Ô = ç áðüëõôç èåñìïêñáóßá (0K) = 273 +t (0C)

ÊÕËÉÍÄÑÏÉ
Ï êýëéíäñïò ìåôáôñÝðåé ôçí ðíåõìáôéêÞ éó÷ý óå ìç÷áíéêÞ éó÷ý êáé áðïôåëåß ôï âáóéêü åñãáëåßï ãéá þèçóç,
Ýëîç, áíýøùóç âáñþí, ôñïöïäüôçóç óõóêåõþí, åíåñãïðïßçóç ìï÷ëþí, ìåôáôüðéóç ôåìá÷ßùí, áõôïìáôéóìü
Üëëùí óõóôçìÜôùí êëð. Ç ðáëéíäñïìéêÞ êßíçóç åðéôõã÷Üíåôáé ìå ôïí ðåðéåóìÝíï áÝñá.

Ó÷Þìá 9.5: ÃåíéêÞ ìïñöÞ åíüò êõëßíäñïõ

Óõìâïëéóìüò êõëßíäñùí

Ó÷Þìá 9.6: Óõìâïëéóìüò êõëßíäñùí

1. Êýëéíäñïò áðëÞò åíÝñãåéáò

2. Êýëéíäñïò áðëÞò åíÝñãåéáò ìå ïðÞ áðïðßåóçò êáé åëáôÞñéï åðáíáöïñÜò
3. Êýëéíäñïò äéðëÞò åíÝñãåéáò, ìå áðëü âÜêôñï
4. Êýëéíäñïò äéðëÞò åíÝñãåéáò, ìå äéðëü âÜêôñï
5. Êýëéíäñïò äéðëÞò åíÝñãåéáò, ìå åíéó÷õìÝíï âÜêôñï
6. Äéðëüò êýëéíäñïò, äéðëÞò åíÝñãåéáò, (Tandem Cylinder)

106
 ÅéóáãùãÞ óôá ðíåõìáôéêÜ
óõóôÞìáôá

Ïé êýëéíäñïé êáôáôÜóóïíôáé
óå ôñåéò êáôçãïñßåò:
Á. áðëÞò åíÝñãåéáò
Â. äéðëÞò åíÝñãåéáò
Ã. åéäéêïýò êõëßíäñïõò

Ó÷Þìá 9.7: Åßäç êõëßíäñùí

Á. Êýëéíäñïò áðëÞò åíÝñãåéáò

Ï êýëéíäñïò ðåðéåóìÝíïõ áÝñá áðëÞò åíÝñãåéáò ìðïñåß íá ðñáãìáôïðïéÞóåé Ýñãï ìüíï ðñïò ìéá êáôåýèõí-
óç. Ç Ýîïäïò ôïõ Üîïíá Þ ç åßóïäüò ôïõ ãßíåôáé ìå ôç âïÞèåéá ðåðéåóìÝíïõ áÝñá. Ç áíôßèåôç äéáäñïìÞ ãßíåôáé
áðü Üëëç äýíáìç ð.÷. åëáôÞñéï, âÜñïò. Ïé êýëéíäñïé ôïõ ôýðïõ áõôïý åßíáé êýëéíäñïé þèçóçò åíþ õðÜñ÷ïõí êáé
ïé êýëéíäñïé Ýëîçò.

Ó÷Þìá 9.8: Ðíåõìáôéêüò êýëéíäñïò áðëÞò åíÝñãåéáò, 1 êáé 2 óôüìéá áÝñïò, 3 åëáôÞñéï, 4 ÷þñïò
óõìðßåóçò åëáôçñßïõ, 5 óôåãÜíùóç

107
 êåöÜëáéï 9

Ï ðåðéåóìÝíïò áÝñáò åéóÝñ÷åôáé áðü ôï óôüìéï 1 êáé áíáêïõößæåôáé áðü ôï óôüìéï 2. Ôï Ýìâïëï êéíåßôáé êáé ôï
åëáôÞñéï óõìðéÝæåôáé. ¼ôáí ï ðåðéåóìÝíïò áÝñáò áíáêïõöéóèåß áðü ôç äßïäï ëüãù ôïõ åëáôçñßïõ, ôï Ýìâïëï èá
åðáíÝëèåé óôçí áñ÷éêÞ ôïõ èÝóç.
ÓõíÞèùò óôï Üêñï ôïõ âÜêôñïõ õðÜñ÷åé óðåßñùìá ãéá óýíäåóç ìå ìåôáëëéêü áíôéêåßìåíï. Ïé êýëéíäñïé
áðëÞò åíÝñãåéáò õðÜñ÷ïõí óå áñêåôÝò ìïñöÝò. Ìéá áðü áõôÝò åßíáé ï “êýëéíäñïò äéáöñÜãìáôïò (ìåìâñÜíçò)”
Þ “êýëéíäñïò ìåìâñÜíçò ìå ðåñéôýëéîç”.
Â. Êýëéíäñïò äéðëÞò åíÝñãåéáò
Ï êýëéíäñïò ðåðéåóìÝíïõ áÝñá äéðëÞò åíÝñãåéáò ìðïñåß íá ðáñÜãåé Ýñãï êáé óôéò äýï êáôåõèýíóåéò êßíçóçò.
Ï êýëéíäñïò áõôüò ÷ñçóéìïðïéåßôáé ðåñéóóüôåñï áðü üëá ôá Üëëá åßäç, äéüôé ç ëåéôïõñãßá ôïõ åßíáé äõíáôÞ êáé
ðñïò ôéò äýï êáôåõèýíóåéò ôïõ åìâüëïõ, ãéá äéÜìåôñï åìâüëïõ ìåãáëýôåñçò ôùí 200 mm êáé ãéá äéáäñïìÞ
âÜêôñïõ ìåãáëýôåñçò ôùí 100 mm.
Ãéá íá áðïöýãïõìå ôçí ðñüóêñïõóç ôïõ åìâüëïõ åðß ôùí êåöáëþí ôïõ êõëßíäñïõ, ÷ñçóéìïðïéïýìå äéáôÜîåéò
åðéâñÜäõíóçò Þ áðïóâåóôÞñåò.

Ó÷Þìá 9.9: Ðíåõìáôéêüò êýëéíäñïò äéðëÞò åíÝñãåéáò

Óôï ó÷Þìá öáßíåôáé ç ôïìÞ åíüò êõëßíäñïõ ìå äéðëü ñõèìéæüìåíï áðïóâåóôÞñá. Ôï âÜêôñï óõíäÝåôáé ìå ôï
Ýìâïëï, óå êÜèå Üêñï ôïõ ïðïßïõ õðÜñ÷ïõí ïé óùëÞíåò. ÕðÜñ÷ïõí åðßóçò êáé óôåãáíùôéêÜ óôïé÷åßá. Ï óôñáããá-
ëéóôÞò, ñõèìßæåôáé ìå ìåôáâïëÞ ôïõ äéáêÝíïõ äéáöõãÞò ìÝóù ñõèìéóôéêïý êï÷ëßá.
Ã. Åéäéêïß Êýëéíäñïé
Åéäéêïß êýëéíäñïé åßíáé ï êýëéíäñïò Tandem Þ óõæõãüò êýëéíäñïò, óôïí ïðïßï óõíåíþíïíôáé äýï îå÷ùñéóôïß
êýëéíäñïé ðåðéåóìÝíïõ áÝñá äéðëÞò åíÝñãåéáò óå Ýíá óùëÞíá êõëßíäñïõ óå óåéñÜ, Ýôóé þóôå ïé äýï ðáñáãüìå-
íåò äõíÜìåéò íá áèñïßæïíôáé. Ìå ôç äéÜôáîç áõôÞ Ý÷ïõìå äéðëáóéáóìü ôçò äýíáìçò ôïõ åìâüëïõ, åðåéäÞ ôï
ãéíüìåíï ôçò ðßåóçò ôïõ áÝñá åðß ôçò åðéöáíåßáò ôùí åìâüëùí ìåôáâéâÜæïíôáé óôï åîåñ÷üìåíï âÜêôñï.
Óôïõò åéäéêïýò êõëßíäñïõò óõãêáôáëÝãïíôáé êáé ï êýëéíäñïò êñïýóçò, ëüãù ôçò ìåãÜëçò êáé áðüôïìçò
ôá÷ýôçôáò åêêßíçóçò, êáèþò êáé ï ðåñéóôñïöéêüò êýëéíäñïò. Ôåëåõôáßá, ï êýëéíäñïò ðïëëáðëþí èÝóåùí
÷áñáêôçñßæåôáé ùò åéäéêüò êýëéíäñïò. ´Å÷ïõìå óõíäõáóìü ðïëëþí êõëßíäñùí, ïé ïðïßïé óôçí ðñÜîç ìðïñïýí
íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí ìÝ÷ñé 12 èÝóåéò.

108
 ÅéóáãùãÞ óôá ðíåõìáôéêÜ
óõóôÞìáôá

Ó÷Þìá 9.10: Åéäéêüò êýëéíäñïò ðïëëáðëþí èÝóåùí

Ôå÷íéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ êõëßíäñùí ðåðéåóìÝíïõ áÝñá

1. Äýíáìç ðßåóçò êõëßíäñïõ
Ç äýíáìç ôïõ åìâüëïõ åîáñôÜôáé áðü ôç äéÜìåôñï ôïõ åìâüëïõ, ôçí ðßåóç ôïõ áÝñá, ðïõ åßíáé ßóç ìå ôçí ðßåóç
Ýñãïõ, êáé áðü ôçí áíôßóôáóç ôçò ôñéâÞò. Ç áíôßóôáóç ôñéâÞò áíôéóôïé÷åß óôç ñïðÞ áðï÷þñçóçò ôïõ åìâüëïõ. Ç
äýíáìç ôïõ åìâüëïõ åßíáé F=(P1-P2) A, üðïõ P 1-P2=ÄÑ åßíáé ç äéáöïñéêÞ ðßåóçò. Ç äýíáìç áõôÞ áíôéóôáèìßæåôáé
áðü ôç äýíáìç ôïõ åëáôçñßïõ (fåë) êáé ôçí åîùôåñéêÞ áíôßóôáóç (L). Ïðüôå:
(P1-P2) A=fåë+L
Ç åðéöÜíåéá ôïõ åìâüëïõ åßíáé Á = ðD2/4

Ãéá ôïí êýëéíäñï áðëÞò åíÝñãåéáò éó÷ýåé:

(P1-P 2) ðD2/4=L+ fåë

¼ðïõ:
D = äéÜìåôñïò ôïõ åìâüëïõ (cm)
A = åðéöÜíåéá åìâüëïõ (cm2)
Ñ1 = áðüëõôç ðßåóç áÝñá (Kp/ cm2)
Ñ2 = áôìïóöáéñéêÞ ðßåóç (Kp/ cm2)
fåë = äýíáìç ôïõ åëáôçñßïõ (Ê P)
L = åîùôåñéêÞ äýíáìç (ÊP)

Ãéá ôïí êýëéíäñï äéðëÞò åíÝñãåéáò éó÷ýåé:

Ãéá ôïí õðïëïãéóìü ôçò åóùôåñéêÞò äéáìÝôñïõ éó÷ýåé ç ó÷Ýóç (P1-P2). Á = L êáé Á = ðD2/4
Õðïëïãßæïõìå ìå áðïõóßá ôïõ åëáôçñßïõ. (P1-P2) A=L êáé

(P1-P2) ðD2/4=L åìâïëéóìüò åîüäïõ

(P1-P2) ð/4 (D 2-d2) =L åìâïëéóìüò åéóüäïõ

109
 êåöÜëáéï 9

2. ÊáôáíÜëùóç áÝñá
O áÝñáò ðïõ êáôáíáëþíåôáé áðü ôïí êýëéíäñï ìðïñåß åýêïëá íá õðïëïãéóôåß, ãéáôß ç êáôáíÜëùóç åîáñôÜôáé
áðü: 1) ôçí åðéöÜíåéá ôïõ åìâüëïõ 2) ó÷Ýóç óõìðßåóçò êáé 3) áðü ôïí åìâïëéóìü. Ìå ôïí üñï åìâïëéóìü
åííïïýìå ôç äéáäñïìÞ ôçò åêôüíùóçò ôïõ åìâüëïõ ðñïò ôçí Ýîïäï. Äýï åìâïëéóìïß äßíïõí ìéá åíáëëáãÞ
æåýîçò óôïí êýëéíäñï.
Áí
Q = êáôáíÜëùóç áÝñá óå Nl/min
q = êáôáíÜëùóç áíÜ cm åìâïëéóìïý
ê = åìâïëéóìüò óå cm
ë = åíáëëáãÞ æåýîçò áíÜ ëåðôü
ôüôå ç óõìðßåóç õðïëïãßæåôáé áðü ôç ó÷Ýóç:
(1,013 + ðßåóç Êp/cm2)/1,013

Ãéá ôïí êýëéíäñï áðëÞò åíÝñãåéáò

ÊáôáíÜëùóç áÝñïò:
Q = ê ë q óå l/min

Ãéá ôïí êýëéíäñï äéðëÞò åíÝñãåéáò

ÊáôáíÜëùóç áÝñïò:
Q = 2 ê ë q óå l/min

3. Ôá÷ýôçôá åìâüëùí
Ç ôá÷ýôçôá ôïõ åìâüëïõ åîáñôÜôáé áðü: 1) ôçí ðßåóç ôïõ áÝñá, 2) ôéò äéáôïìÝò êáé ôá ìÞêç ôùí áãùãþí ìåôáîý
ôçò ñõèìéæüìåíçò âáëâßäáò êáé ôïõ êõëßíäñïõ, 3) ôçí ïíïìáóôéêÞ åóùôåñéêÞ äéÜìåôñï ôçò ñõèìéæüìåíçò âáë-
âßäáò, êáé 4) ôçí áíôßññïðï äýíáìç.
Ïé âáëâßäåò ôá÷åßáò åîáÝñùóçò, üðùò êáé âáëâßäåò óôñáããáëéóìïý, åðçñåÜæïõí ôçí ôá÷ýôçôá ôïõ åìâüëïõ.

4. Öïñôßï ëõãéóìïý ôïõ âÜêôñïõ

ÅðåéäÞ õðÜñ÷åé ï êßíäõíïò ëõãéóìïý ôïõ âÜêôñïõ, üôáí Ý÷ïõìå ìåãÜëïõò åìâïëéóìïýò, ïé êáôáóêåõáóôÝò
åðéëÝãïõí Ýäñáóç ôïõ êõëßíäñïõ ìåãáëýôåñç ôïõ åìâïëéóìïý, äçëáäÞ üóï ìåãáëýôåñïò åßíáé ï åìâïëéóìüò
ôïõ êõëßíäñïõ, ôüóï ìåãáëýôåñï èá ðñÝðåé íá åßíáé ôï ìÞêïò Ýäñáóçò.

ÂÁËÂÉÄÅÓ
Ïé âáëâßäåò åßíáé óõóêåõÝò ðïõ ìáò âïçèïýí íá ñõèìßóïõìå ôçí åêêßíçóç Þ ôç óôÜóç åíüò åìâüëïõ êáé íá
êáèïñßóïõìå ôç äéåýèõíóç ñïÞò ôïõ ðåðéåóìÝíïõ áÝñá. ÁíÜëïãá ìå ôç ëåéôïõñãßá ôïõò äéáêñßíïíôáé óå âáëâß-
äåò óçìÜôùí Þ äéüäïõ êáé âáëâßäåò åëÝã÷ïõ.

110
 ÅéóáãùãÞ óôá ðíåõìáôéêÜ
óõóôÞìáôá

Á. Âáëâßäåò óçìÜôùí Þ äéüäïõ

Âáëâßäåò óçìÜôùí ðáñÝ÷ïõí ìéêñÞ ðïóüôçôá ðåðéåóìÝíïõ áÝñá, ðïõ åíåñãïðïéïýí ôéò âáëâßäåò åëÝã÷ïõ. Ïé
âáëâßäåò óçìÜôùí åßíáé óõíÞèùò ôñéïäéêÝò (3/2) êáé Ý÷ïõí ôñåéò (3) äéüäïõò êáé äýï (2) èÝóåéò êáé åßíáé
ãíùóôÝò óôï åìðüñéï ùò âáëâßäåò 3/2.
Óôï ðáñáêÜôù ó÷Þìá öáßíåôáé ç ÷ñÞóç ìéáò ôñéïäéêÞò âáëâßäáò óÞìáôïò, ðïõ åíåñãïðïéåß ìéá âáëâßäá åëÝã-
÷ïõ, ðïõ åðéóôñÝöåé ôï âÜêôñï ôïõ åìâüëïõ áÝñïò.

Ó÷Þìá 9.11: ÔñéïäéêÞ âáëâßäá óÞìáôïò

Ìå ôï ìï÷ëü ôçò âáëâßäáò åëÝã÷ïõ 1-4 åíåñãïðïéåßôáé ï êýëéíäñïò. Åêôåßíåôáé ôï âÜêôñï, áêïõìðÜ ôï ìï÷ëü
ôïõ ïñéïäéáêüðôç (âáëâßäá óÞìáôïò) êáé ôüôå áðü ôç äßïäï 1-2 ðáñÝ÷åé ðåðéåóìÝíï áÝñá (óÞìá) óôç èÝóç 12
ôçò âáëâßäáò åëÝã÷ïõ, áëëÜæåé êáôÜóôáóç êáé ìÝóù ôçò äéüäïõ 1-2, ôï âÜêôñï óõìðôýóóåôáé. Ç åêôüíùóç ôïõ
óÞìáôïò ãßíåôáé áðü ôç äéáäñïìÞ 2-3 óôçí áôìüóöáéñá.

Ïé ôñéïäéêÝò âáëâßäåò óõìâïëßæïíôáé ùò:

Ó÷Þìá 9.12: ÔñéïäéêÞ âáëâßäá

ÊÜèå ôåôñÜãùíï õðïäåéêíýåé ìéá èÝóç åñãáóßáò.

Åßóïäïò ðßåóçò óôç äßïäï 1 Þ Ñ
Åßóïäïò áðü äÝêôç óÞìáôïò óôç äßïäï 2 Þ Á
ÃñáììÞ åêôüíùóçò áÝñá äßïäïò 3 Þ R

111
 êåöÜëáéï 9

Óôï ðáñáêÜôù ó÷Þìá öáßíåôáé ç ëåéôïõñãßá ôçò ôñéïäéêÞò âáëâßäáò óå ëåéôïõñãßá áíïßãìáôïò êáé êëåéóßìáôïò.

Ó÷Þìá 9.13: Ôñßïäïò âáëâßäá óå Üíïéãìá êáé êëåßóéìï

Ç ôñßïäïò áðïôåëåß ôï âáóéêü óôïé÷åßï ôïõ ìç÷áíéóìïý êáôåýèõíóçò åíüò êõëßíäñïõ áðëÞò åíÝñãåéáò. Ï
êýëéíäñï äéðëÞò åíÝñãåéáò, ïäçãåßôáé ìå äýï ôñßïäåò âáëâßäåò Þ ìéá âáëâßäá ôåóóÜñùí äéüäùí.
ÓõíÞèùò ïé âáëâßäåò 3/2 óçìÜôùí åßíáé êáíïíéêÜ êëåéóôÝò êáé Ý÷ïõí åëáôÞñéï åðáíáöïñÜò, äéüôé ç ÷ñÞóç
ôïõ áíïßãìáôïò åßíáé óôéãìéáßá. Ïé 3/2 âáëâßäåò êáôáóêåõÜæïíôáé óå ôñåéò ôýðïõò:
Ø Âáëâßäåò ìå Ýäñåò (POPPET)
Ø Âáëâßäåò ìå óýñôç Þ Ýìâïëï (SPOOL)
Ø Âáëâßäåò ìåéêôÝò (MIXED)

112
 ÅéóáãùãÞ óôá ðíåõìáôéêÜ
óõóôÞìáôá

Âáëâßäá ìå Ýäñåò (POPPET) Âáëâßäåò ìå óýñôç Þ Ýìâïëï (SPOOL)

Âáëâßäåò ìåéêôÝò (MIXED) 5 ïäéêÞ âáëâßäá ðïõ êéíåßôáé áðü 4 ïäéêü ðéëüôï

Ó÷Þìá 9.14: Âáëâßäåò ìå óýñôç Þ åìâüëï, Ýäñåò êáé ìåéêôÝò

Ïé âáëâßäåò ìå óýñôç Þ Ýìâïëï ìðïñåß íá åßíáé êáíïíéêÜ êëåéóôÝò Þ áíïéêôÝò, áíÜëïãá ìå ôïí ôñüðï ôçò
óýíäåóçò ôùí áãùãþí áÝñïò, åíþ ïé âáëâßäåò ìå Ýäñåò ìðïñïýí íá ëåéôïõñãïýí ìüíï ùò âáëâßäåò êáíïíéêÜ
êëåéóôÝò Þ êáíïíéêÜ áíïéêôÝò. Ïé ìåéêôÝò âáëâßäåò óõíäõÜæïõí ôá ðëåïíåêôÞìáôá ôùí âáëâßäùí ìå óýñôç êáé
ôùí âáëâßäùí ìå Ýäñåò.

Â. Âáëâßäåò åëÝã÷ïõ
Ïé ðåíôáïäéêÝò Þ 5/2 – âáëâßäåò ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óõíÞèùò ùò âáëâßäåò åëÝã÷ïõ.
Ôï óýìâïëü ôïõò åßíáé:

Ó÷Þìá 9.15: 5/2 âáëâßäá

113
 êåöÜëáéï 9

Åßóïäïò ðßåóçò óôç äßïäï 1 Þ Ñ

ÃñáììÝò åñãáóßáò óôç äßïäï 2, 4 Þ Á, Â
ÃñáììÝò åêôüíùóçò áÝñá óôç äßïäï 3 Þ R
ÃñáììÝò åëÝã÷ïõ äßïäï 12 Þ ×
Ïé äßïäïé 3 êáé 5 ìÝíïõí åëåýèåñåò êáé ïíïìÜæïíôáé áíáêïõößóåéò.

Ï Ýëåã÷ïò ôùí âáëâßäùí ãßíåôáé ìå ôïõò åîÞò ôñüðïõò:

Ø ×åéñïêßíçôá
Ø Ìç÷áíéêÜ
Ø ÇëåêôñéêÜ
Ø Ìå ðßåóç Þ
óõíäõáóìü ôùí äéáöüñùí ìç÷áíéóìþí ëåéôïõñãßáò ôùí âáëâßäùí, ð.÷. ðíåõìáôéêÜ óÞìáôá êáé åëáôÞñéá
åðáíáöïñÜò.

Ó÷Þìá 9.16: 5/2 Âáëâßäá ìå 1 ðíåõìáôéêü óÞìá – åëáôÞñéï

Ïé êáôáóêåõáóôÝò âáëâßäùí ðáñÝ÷ïõí ôá åîÞò:

Ø Âáëâßäåò ìå óýñôç Þ Ýìâïëï
Ø Âáëâßäåò ìå Ýäñåò
Ø Âáëâßäåò ìå äßóêï

Óôéò âáëâßäåò åìâüëïõ Ý÷ïõìå ðáëéíäñüìçóç ôïõ åìâüëïõ ðïõ åðéôñÝðåé Þ áðáãïñåýåé ôç äßïäï ôïõ áÝñá
áðü ôéò äéüäïõò ôïõ óþìáôïò. Ç åýêïëç óõíôÞñçóç ôçò âáëâßäáò áõôÞò áðïôåëåß óçìáíôéêü ðëåïíÝêôçìá
Ýíáíôé ôùí Üëëùí âáëâßäùí.
Ïé âáëâßäåò ìå Ýäñåò ïíïìÜæïíôáé 4/2 ôåôñáïäéêÝò âáëâßäåò êáé ÷ñçóéìïðïéïýíôáé üðïõ áðáéôåßôáé ìåãÜëç
ðáñï÷Þ áÝñá. Óôï ó÷Þìá 9.14 ðáñïõóéÜæïíôáé ìåñéêÜ ðáñáäåßãìáôá.
Ïé âáëâßäåò äßóêïõ åßíáé 4/2 – âáëâßäåò Þ 5/2 – âáëâßäåò êáé Ý÷ïõí ùò êéíïýìåíï ìÝñïò Ýíá ìåôáëëéêü
äßóêï ðïõ ðåñéóôñÝöåôáé ìå ôç âïÞèåéá åíüò ÷åéñïêßíçôïõ ìï÷ëïý. ×ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá ôçí êßíçóç åìâüëïõ
äéðëÞò åíÝñãåéáò.

114
 ÅéóáãùãÞ óôá ðíåõìáôéêÜ
óõóôÞìáôá

Ó÷Þìá 9.17: Âáëâßäåò ÷åéñüò ìå ìï÷ëü êáé ÷åéñüò 3 èÝóåùí

Ç êáôÜôáîç ôùí âáëâßäùí ãßíåôáé óýìöùíá ìå ôï ìÝãåèïò ôùí äéüäùí, ôï ïðïßï åßíáé êáôÜëëçëï ãéá óõãêå-
êñéìÝíç ðáñï÷Þ áÝñïò. ¸ôóé õðÜñ÷ïõí âáëâßäåò ìå ìÝãåèïò óå ßíôóåò: 1/8, 1/4, 3/8, 1/2, 3/4, 1. Ãéá íá åðéôåõ-
÷èåß ç êßíçóç ôïõ åìâüëïõ áÝñïò ìå áñãÞ Þ ãñÞãïñç êßíçóç, ðñÝðåé íá åðéëåãåß ç áíôßóôïé÷ç âáëâßäá åëÝã÷ïõ.
ÁõôÞ èá ðñÝðåé íá åßíáé ìéêñüôåñç êáôÜ ìéá óôÜèìç áðü ôç äéÜìåôñï ôùí äéüäùí ôïõ åìâüëïõ ãéá áñãÞ êßíçóç
Þ ìåãáëýôåñç êáôÜ ìéá óôÜèìç ôùí äéüäùí ôïõ åìâüëïõ ãéá ãñÞãïñç êßíçóç.

ÄÉÁÊÏÐÔÅÓ – ÌÐÏÕÔÏÍ
Ïé äéáêüðôåò, ôá ìðïõôüí êáé ôá ñåëÝ åßíáé çëåêôñéêÜ ìÝóá ëåéôïõñãßáò êáé ç ó÷åäßáóÞ ôïõò ãßíåôáé ìå ôïõò
ôõðïðïéçìÝíïõò óõìâïëéóìïýò. Ï äéáêüðôçò áðïôåëåßôáé áðü ìåñéêÝò åðáöÝò, óõæåõãìÝíåò ìç÷áíéêÜ êáé ìå
Ýíá óôïé÷åßï åíåñãïðïßçóçò ôïõ äéáêüðôç. Ôï óôïé÷åßï (åíåñãïðïßçóçò) åßíáé ç ðçãÞ ôçò êßíçóçò ôïõ äéáêüðôç.
Ôï óôïé÷åßï áõôü ìðïñåß íá åßíáé ðíåõìáôéêü (ð.÷. ðñåóóïóôÜôçò), èåñìéêü (ð.÷. äéìåôáëëéêü óôïé÷åßï), ìç÷áíéêü
(ð.÷. ìï÷ëüò), çëåêôñïìç÷áíéêüò (ð.÷. çëåêôñïìáãíÞôçò), ê.á.
Ìðïñåß åðßóçò íá ðåñéëáìâÜíïõí ùñïëïãéáêïýò ìç÷áíéóìïýò, çëåêôñïíéêÜ ìéêñïêõêëþìáôá, åðéâñáäõ-
íôÝò êßíçóçò êáé ïôéäÞðïôå Üëëï óôïé÷åßï ðïõ íá Ý÷åé ÷ñïíéêÝò Þ êéíçìáôéêÝò éäéüôçôåò.
Ïé ðåñéóóüôåñïé äéáêüðôåò êáé ìðïõôüí äéáèÝôïõí åëáôÞñéá, ôá ïðïßá ôïõò öÝñíïõí óôç èÝóç áðåíåñãïðïßç-
óçò Þ èÝóç çñåìßáò. ÈÝóç çñåìßáò åßíáé ç èÝóç ðïõ Ý÷åé êÜèå äéáêüðôçò ðñéí áñ÷ßóåé ç ëåéôïõñãßá ôïõ üëïõ
óõóôÞìáôïò áõôïìáôéóìïý.
Ï ðíåõìáôéêüò äéáêüðôçò äéåãåßñåôáé, üôáí äå÷èåß ðíåõìáôéêü óÞìá åíåñãïðïßçóÞò ôïõ. Åäþ ðñüêåéôáé ãéá
ðíåõìáôéêÜ ìðïõôüí êáé ðíåõìáôéêïýò äéáêüðôåò. Óáí ðíåõìáôéêÜ ìðïõôüí êáé ðíåõìáôéêïß äéáêüðôåò ÷ñçóéìï-
ðïéïýìå ôéò âáëâßäåò äéüäïõ. ÁíÜëïãá ìå ôïí ôñüðï ÷åéñéóìïý ôçò âáëâßäáò äéüäïõ, áõôÞ èá ëåéôïõñãÞóåé óáí
âáëâßäá óÞìáôïò Þ âáëâßäá ñýèìéóçò êáé åëÝã÷ïõ.
Ï ÷åéñéóìüò Þ ï Ýëåã÷ïò ôçò âáëâßäáò ìðïñåß íá ãßíåé:
Ø ×åéñïêßíçôá
Ø Ìç÷áíéêÜ
Ø ÇëåêôñéêÜ
Ø ÐíåõìáôéêÜ

ÅÜí ï ÷åéñéóìüò ôçò âáëâßäáò óÞìáôïò ãßíåé ÷åéñïêßíçôá, ôüôå üðùò öáßíåôáé êáé óôï ó÷Þìá 9.18 áíáöåñüìá-

115
 êåöÜëáéï 9

óôå, óå õëéêü ðïõ âñßóêåôáé óôçí êïíóüëá åíôïëïäüôçóçò åíüò ðíåõìáôéêïý óõóôÞìáôïò. Áõôü åßíáé ôá ìðïõôüí,
ôá ðåíôÜë, êáé ïé âáëâßäåò ìå óýñôç (SPOOL).

Ìðïõôüí ÷ùíåõôü 1 èÝóçò, ìáíéôÜñé, ÷åñïýëé ðåñéóôñïöéêü 2 èÝóåùí

ÐåíôÜë áÝñïò ìå ÷ùíåõôü, ðëáóôéêü, ìåôáëëéêü ìç÷áíéóìü ìáíäÜëùóçò 2 èÝóåùí

Âáëâßäåò SPOOL ìå ìï÷ëü 90ï, ìå ìðïõôüí “ìÝóá Ýîù”, ìå ìï÷ëü óôçí êåöáëÞ

Ó÷Þìá 9.18: Ðáñáäåßãìáôá ÷åéñïêßíçôïõ ÷åéñéóìïý âáëâßäáò óÞìáôïò

Áí ï ÷åéñéóìüò ôçò âáëâßäáò óÞìáôïò ãßíåé ìç÷áíéêÜ, ôüôå üðùò öáßíåôáé óôï ó÷Þìá 9.19 áíáöåñüìáóôå, óå
õëéêü ðïõ âñßóêåôáé óôç ìç÷áíÞ åíüò ðíåõìáôéêïý óõóôÞìáôïò áõôïìáôéóìïý. Ôï õëéêü áõôü åßíáé ïé ðíåõìáôéêïß
áíé÷íåõôÝò óÞìáôïò (ìéíéáôïýñåò) êáé äéáêüðôåò èÝóçò.

116
 ÅéóáãùãÞ óôá ðíåõìáôéêÜ
óõóôÞìáôá

Âáëâßäåò ôåñìáôéêÝò ìå óöáßñá, ìå ñïõëåìÜí, ìå óðáóôü âñá÷ßïíá êáé ñïõëåìÜí

Ó÷Þìá 9.19: Ðáñáäåßãìáôá ìå ìç÷áíéêïýò ôñüðïõò ÷åéñéóìïý âáëâßäáò óÞìáôïò

×ÑÏÍÉÊÏÉ ÄÉÁÊÏÐÔÅÓ
Ïé ÷ñïíéêïß äéáêüðôåò åßíáé êáôÜ âÜóç çëåêôñïíüìïé ìå åëÜ÷éóôåò åðáöÝò. Ïé ðåñéóóüôåñïé Ý÷ïõí ìüíï ìéá
ìåôáãùãéêÞ åðáöÞ, ðïõ ÷ñåéÜæåôáé óôéò ðåñéóóüôåñåò åöáñìïãÝò. Ïé çëåêôñïíüìïé åêôüò áðü ôïí çëåêôñïìá-
ãíÞôç êáé ôï ìç÷áíéóìü êáèõóôÝñçóçò ôçò êßíçóçò, Ý÷ïõí êáé Ýíá åíóùìáôùìÝíï óôïé÷åßï åíåñãïðïßçóÞò ôïõò.
Ç êáèõóôÝñçóç ìðïñåß íá åßíáé óôçí åíåñãïðïßçóç Þ óôçí áðåíåñãïðïßçóç Þ êáé óôá äýï êáé ï ÷ñüíïò êáèõóôÝ-
ñçóçò ìðïñåß íá äçìéïõñãçèåß ìå çëåêôñïíéêÜ ìéêñïêõêëþìáôá, ùñïëïãéáêÜ Þ ìåôñçôéêÜ Þ ìå óôñáããáëéæü-
ìåíç êßíçóç ñåõóôïý, ìå ùñïëïãéáêü ìç÷áíéóìü, ê.á.
Ôá ðíåõìáôéêÜ ÷ñïíéêÜ ñåëáß ðñïîåíïýí ôç ÷ñïíéêÞ êáèõóôÝñçóç åíüò ðíåõìáôéêïý óÞìáôïò. Ôá üñéá ôçò
êáèõóôÝñçóçò êõìáßíïíôáé áíÜëïãá ìå ôçí åöáñìïãÞ êáé ìðïñïýí íá ñõèìéóôïýí áðü 0 Ýùò 30 sec Þ 10-180
sec. Óôï ó÷Þìá 9.20 ðáñïõóéÜæïíôáé äéÜöïñá ðáñáäåßãìáôá.

Ó÷Þìá 9.20: ÄéÜöïñïé ôýðïé ðíåõìáôéêþí ÷ñïíéêþí, Þ ÷ñïíéêþí äéáêïðôþí

Ç ëåéôïõñãßá ôùí ðíåõìáôéêþí äéáêïðôþí ãßíåôáé ìå áôìïóöáéñéêü áÝñá. Ç ñýèìéóç ôçò ÷ñïíéêÞò êáèõóôÝñç-
óçò ìåôáîý ôïõ ðíåõìáôéêïý óÞìáôïò óôçí åßóïäï êáé ôïõ ðíåõìáôéêïý óÞìáôïò óôçí Ýîïäï ãßíåôáé ìå ôï ðåñé-
óôñïöéêü êïìâßï.
Ïé ÷ñïíéêïß óõíåñãáæüìåíïé äéáêüðôåò ìå ôá äéÜöïñá õëéêÜ ðïõ âñßóêïíôáé óôï êéâþôéï åíôïëïäüôçóçò åíüò
ðíåõìáôéêïý óõóôÞìáôïò ðñïóöÝñïõí äýï ëåéôïõñãßåò, á) ôç èåôéêÞ Ýîïäï êáé â) ôçí áñíçôéêÞ Ýîïäï. Áí ëåé-
ôïõñãïýìå ôï ÷ñïíéêü äéáêüðôç ìå èåôéêÞ Ýîïäï, ôüôå ç Ýîïäïò åßíáé ìéá ëïãéêÞ ðýëç ÍÁÉ, äçëáäÞ ìéá âáèìßäá
áðïêáôÜóôáóçò ôïõ êõêëþìáôïò. Óå áíôßèåóç, áí ëåéôïõñãïýìå ôï ÷ñïíéêü äéáêüðôç ìå áñíçôéêÞ Ýîïäï, ôüôå ç
Ýîïäïò åßíáé ìéá ëïãéêÞ ðýëç Ï×É, äçëáäÞ ìéá âáèìßäá äéáêïðÞò ôïõ êõêëþìáôïò.

117
 êåöÜëáéï 9

ÐÍÅÕÌÁÔÉÊÅÓ ËÏÃÉÊÅÓ ÐÕËÅÓ

MåôÜ ôç ëÞøç ôùí óçìÜôùí ãßíåôáé ç åðåîåñãáóßá ôïõò êáé äßíïíôáé åíôïëÝò åíåñãïðïßçóçò óôéò âáëâßäåò
åëÝã÷ïõ. Óôçí åðåîåñãáóßá ôùí óçìÜôùí åíôÜóóïõìå ôç ëïãéêÞ óýæåõîç ôùí óçìÜôùí åéóüäïõ, ôçí åðßäñáóç
óôç ÷ñïíéêÞ óõìðåñéöïñÜ ôùí óçìÜôùí (ð.÷. åðéâñÜäõíóç), ôçí áðïìíçìüíåõóç êáé ôçí åíßó÷õóç ôùí óçìÜ-
ôùí.
Ç ëïãéêÞ óýæåõîç åðéôõã÷Üíåôáé ìå ôéò âáóéêÝò ëåéôïõñãßåò ôùí ðõëþí ÊÁÉ (ÁDD), ¹ (OR), OXI (NOT) êáé ôïõò
óõíäõáóìïýò ôïõò: Ï×É-ÊÁÉ (NAND) êáé Ï×É-¹ (NOR). Ç åðåîåñãáóßá ôùí óçìÜôùí ãßíåôáé ìå ðíåõìáôéêÞ, çëå-
êôñéêÞ Þ çëåêôñïíéêÞ óýæåõîç. Ãéá íá óõæåõ÷èïýí ôá óÞìáôá ìåôáîý ôïõò, ðñÝðåé íá åßíáé äõáäéêÞò ìïñöÞò êáé
ìðïñåß íá åßíáé ðíåõìáôéêÜ, õäñáõëéêÜ Þ çëåêôñéêÜ. Ï Ýëåã÷ïò ôçò åíÝñãåéáò êßíçóçò ãßíåôáé áðü ôéò âáëâßäåò
åëÝã÷ïõ êáé ç êßíçóç, åõèýãñáììç Þ ðåñéóôñïöéêÞ, ìðïñåß íá ãßíåé ìå õäñáõëéêü Þ çëåêôñéêü ìç÷áíéóìü.
Ïé âáóéêÝò ëåéôïõñãßåò óýæåõîçò åßíáé ïé ðáñáêÜôù:
Ø Ç ëåéôïõñãßá ÊÁÉ (ÁND)
Ø Ç ëåéôïõñãßá ¹ (OR)
Ø Ç ëåéôïõñãßá Ï×É (ÍÏÔ)

Óôïí ðßíáêá öáßíïíôáé ïé âáóéêÝò óõíáñôÞóåéò óýæåõîçò, óõíïäåõüìåíåò ìå ôïõò áíôßóôïé÷ïõò ðßíáêåò ëåé-
ôïõñãßáò ôïõò.

Ó÷Þìá 9.21: ÂáóéêÝò óõíáñôÞóåéò óýæåõîçò

Óôá ðíåõìáôéêÜ óõóôÞìáôá åëÝã÷ïõ:

118
 ÅéóáãùãÞ óôá ðíåõìáôéêÜ
óõóôÞìáôá

1) Ç ðñÜîç ÊÁÉ (AND) ç óýæåõîç ÊÁÉ ìðïñåß íá ðñáãìáôïðïéçèåß ìå äýï âáëâßäåò äéüäïõ ìå óýíäåóç óå
óåéñÜ Þ ìå ìéá âáëâßäá äýï ðéÝóåùí.
2) Ç ðñÜîç ¹ (OR) ç óýæåõîç ¹ ìðïñåß íá ðñáãìáôïðïéçèåß ìå ðáñÜëëçëç óýíäåóç âáëâßäùí äéüäïõ.
3) Ç ðñÜîç Ï×É ç Üñíçóç áíôéóôïé÷åß óôç ëåéôïõñãßá ìéáò âáëâßäáò äéüäïõ 3/2, åíåñãïðïéçìÝíçò ìå ðßåóç,
ðïõ óôçí êáôÜóôáóç çñåìßáò åðéôñÝðåé ôç äßïäï áÝñá.

Óôéò óõìðëçñùìáôéêÝò ëåéôïõñãßåò óýæåõîçò ìðïñïýìå íá êáôáôÜîïõìå êáé ôéò ëåéôïõñãßåò Ï×É-ÊÁÉ (NAND)
êáé Ï×É-¹ (NOR).

ÓõíÜñôçóç NAND êáé ÓõíÜñôçóç NOR

Ó÷Þìá 9.22: ÓõìðëçñùìáôéêÝò óõíáñôÞóåéò óýæåõîçò

119
 êåöÜëáéï 9

Ãéá ôéò óõìðëçñùìáôéêÝò ëåéôïõñãßåò ïé óõíäÝóåéò ãßíïíôáé ùò åîÞò:

Ø Óôç ëåéôïõñãßá Ï×É-ÊÁÉ, ïé ðíåõìáôéêÝò âáëâßäåò äéüäïõ óõíäÝïíôáé ðáñÜëëçëá êáé ïé Ýîïäïß ôïõò óõí-
äÝïíôáé ìåôáîý ôïõò ìÝóù ôçò âáëâßäáò åíáëëáãÞò êáé Ýôóé åðéôñÝðïõí Ýíá óÞìá åîüäïõ Õ.
Ø Óôç ëåéôïõñãßá Ï×É-¹, ïé ðíåõìáôéêÝò âáëâßäåò äéüäïõ óõíäÝïíôáé óå óåéñÜ. Ç ëåéôïõñãßá ÷áñáêôçñßæåôáé
áðü ôï üôé Ýíá óÞìá åîüäïõ Õ ðïõ õðÜñ÷åé ôüôå ìüíï, üôáí äåí åßíáé äåäïìÝíï ôï óÞìá åéóüäïõ ×1 êáé ×2.
Óôï ðáñáêÜôù ó÷Þìá ðáñïõóéÜæïíôáé ìåñéêÜ ëïãéêÜ óôïé÷åßá, ôá ïðïßá ìðïñïýí íá óõíäõáóôïýí êáé íá ìáò
äþóïõí Ýíá ëïãéêü äïìéêü óôïé÷åßï.

ËïãéêÝò ðýëåò
ËïãéêÜ óôïé÷åßá

Ó÷Þìá 9.23: ËïãéêÜ óôïé÷åßá êáé ëïãéêÝò ðýëåò

ÐíåõìáôéêÜ äéáãñÜììáôá
Ôá Ýìâïëá åðéôõã÷Üíïõí ìéá áêïëïõèßá óõó÷åôéóìÝíùí êéíÞóåùí ìå ôçí ðáñï÷Þ åíüò óÞìáôïò Ýíáñîçò. Ç
óõíåñãáóßá áõôÞ äçìéïõñãåß Ýíá óýíèåôï óýóôçìá. Ôá óýíèåôá ðñïâëÞìáôá áõôïìáôéóìïý ìðïñïýìå íá ôá
áðïôõðþóïõìå ìå äýï ôñüðïõò êáé ìåôÜ áêïëïõèïýìå ôï ó÷åäéáóìü ôùí áíáãêáßùí åîáñôçìÜôùí óôï ðíåõìá-
ôéêü äéÜãñáììá.
1. Äçìéïõñãßá ôïõ ðßíáêá èÝóåùí, äçë. áðïôõðþíïõìå ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï ìéá áêïëïõèßá êéíÞóåùí
åìâüëùí åßíáé äõíáôÞ
2. Äçìéïõñãßá ôïõ äéáãñÜììáôïò êéíÞóåùí, äçë. êáèïñßæïõìå ôéò ÷ñïíéêÝò öÜóåéò êéíÞóåùí ôùí åìâüëùí
êáé ôéò èÝóåéò ôùí

Óõìâïëßæïõìå ìå ôá ãñÜììáôá Á, Â, C, D, E… ôá äéÜöïñá Ýìâïëá áÝñïò êáé ôéò èÝóåéò ôùí âÜêôñùí ùò Å Þ +
áíÜëïãá ìå ôï áí åßíáé åêôüò Þ åíôüò ôùí åìâüëùí áíôßóôïé÷á. ÐáñáêÜôù ðáñïõóéÜæïõìå äõï ðáñáäåßãìáôá,
Ýíá ìå ðßíáêá èÝóåùí êáé Ýíá ìå äéÜãñáììá êéíÞóåùí.

120
 ÅéóáãùãÞ óôá ðíåõìáôéêÜ
óõóôÞìáôá

Ðßíáêáò èÝóåùí:

H ðñþôç óôÞëç åìöáíßæåé ôá äéÜöïñá Ýìâïëá ðïõ óõíåñãÜæïíôáé óôçí áêïëïõèßá óõó÷åôéóìÝíùí êéíÞóåùí.
Ç äåýôåñç óôÞëç åìöáíßæåé ôç èÝóç ôùí âÜêôñùí óå êáôÜóôáóç çñåìßáò. Ïé óôÞëåò 1, 2, 3, 4 åìöáíßæïõí ôç
èÝóç ôùí âÜêôñùí Á, Â, C, D, E. ÌÝóá óå êýêëï åìöáíßæåôáé ç èÝóç ôùí âÜêôñùí ðïõ êéíïýíôáé óå ó÷Ýóç ìå ôçí
ðñïçãïýìåíç öÜóç. Ç óôÞëç 5 åìöáíßæåé ôçí ôåëåõôáßá öÜóç ðïõ ðñÝðåé íá åßíáé ßäéá ìå ôçí êáôÜóôáóç
çñåìßáò.
ÄéÜãñáììá êéíÞóåùí:
Ó÷åäéáóìüò öÜóåùí êáé êéíÞóåùí. Ìå ïñéæüíôéåò ãñáììÝò åìöáíßæåôáé ôï Ýìâïëï óå çñåìßá Üíù Þ êÜôù,
áíÜëïãá ìå ôç èÝóç ãñáììÞò. Ìå ðëÜãéåò ãñáììÝò åìöáíßæåôáé ç êßíçóç.

121
 êåöÜëáéï 9

Ðáñáäåßãìáôá Âáóéêþí ÊõêëùìÜôùí

¸ëåã÷ïò åíüò Êõëßíäñïõ ÁðëÞò ÅíÝñãåéáò
Ðñüâëçìá:
Ôï Ýìâïëï åíüò êõëßíäñïõ áðëÞò åíÝñãåéáò ðñÝðåé íá åêôáèåß üôáí Ýíá ìðïõôüí åíåñãïðïéçèåß. Åëåõèåñþ-
íïíôáò ôï ìðïõôüí, ï êýëéíäñïò ðñÝðåé íá åðéóôñÝøåé ðßóù óôçí áñ÷éêÞ ôïõ èÝóç.
Ëýóç:

Ó÷Þìá 9.24

¼ôáí ç âáëâßäá 3/2 åíåñãïðïéçèåß, ï áÝñáò ñÝåé áðü Ñ®Á åíþ ôáõôü÷ñïíá êëåßíåé ç äßïäïò åîáÝñùóçò R.
¼ôáí ôï ìðïõôüí åëåõèåñùèåß, ç âáëâßäá åðáíÝñ÷åôáé óôçí áñ÷éêÞ ôçò èÝóç äéáìÝóïõ ôïõ åëáôçñßïõ. Ï ðåðéå-
óìÝíïò áÝñáò ðïõ âñßóêåôáé óôïí êýëéíäñï êáé óôç óùëçíïãñáììÞ åîáåñþíåôáé áðü ôï Á®R, åíþ ôáõôü÷ñïíá
ç äßïäïò Ñ êëåßíåé.

¸ëåã÷ïò åíüò Êõëßíäñïõ ÄéðëÞò ÅíÝñãåéáò

Ðñüâëçìá:
Ôï Ýìâïëï åíüò êõëßíäñïõ äéðëÞò åíÝñãåéáò ðñÝðåé íá åêôáèåß üôáí Ýíá ìðïõôüí åíåñãïðïéçèåß. Åëåõèåñþ-
íïíôáò ôï ìðïõôüí ï êýëéíäñïò ðñÝðåé íá åðéóôñÝøåé ðßóù óôçí áñ÷éêÞ ôïõ èÝóç.
Ëýóç:

Ó÷Þìá 9.25

122
 ÅéóáãùãÞ óôá ðíåõìáôéêÜ
óõóôÞìáôá

¸íáò êýëéíäñïò äéðëÞò åíÝñãåéáò ìðïñåß íá áíôéóôñáöåß ÷ñçóéìïðïéþíôáò ìßá âáëâßäá 4/2 Þ ìéá âáëâßäá 5/2.
Óôçí êáíïíéêÞ ôçò èÝóç ìéá âáëâßäá 4/2 Ý÷åé ôçí åîÞò ëåéôïõñãßá: ôï Ñ óõíäÝåôáé ìå ôï  êáé ôï Á óõíäÝåôáé ìå
ôï R. Åíåñãïðïéþíôáò ôï ìðïõôüí ç âáëâßäá áíôéóôñÝöåôáé äçëáäÞ ôï Ñ óõíäÝåôáé ìå ôï Á êáé ôï  ìå ôï R.
ÅðïìÝíùò ï êýëéíäñïò áðü ôç èÝóç óýìðôõîçò ðçãáßíåé óôç èÝóç Ýêôáóçò. Óôçí êáíïíéêÞ ôçò èÝóç ìßá âáëâß-
äá 5/2 Ý÷åé ôçí åîÞò ëåéôïõñãßá: ôï Ñ óõíäÝåôáé ìå ôï  êáé ôï Á ìå ôï R. Åíåñãïðïéþíôáò ôï ìðïõôüí ç âáëâßäá
áíôéóôñÝöåôáé äçëáäÞ ôï Ñ óõíäÝåôáé ìå ôï Á êáé ôï  ìå ôï S. ÅðïìÝíùò ï êýëéíäñïò áðü ôç èÝóç óýìðôõîçò
ðçãáßíåé óôç èÝóç Ýêôáóçò.

¸ëåã÷ïò ìå Âáëâßäá Äýï ÐéÝóåùí (AND) êáé Óýíäåóç óå ÓåéñÜ

Ðñüâëçìá:
Ôï Ýìâïëï åíüò êõëßíäñïõ áðëÞò åíÝñãåéáò ðñÝðåé íá åêôáèåß ìüíï üôáí åíåñãïðïéçèïýí äýï âáëâßäåò 3/2.
Ëýóç: á) Âáëâßäá äýï ðéÝóåùí (âáëâßäá ÁÍD)

Ó÷Þìá 9.26

á) Åíåñãïðïßçóç ôùí âáëâßäùí 1.2 êáé 1.4 ðáñÜãåé óÞìáôá óôéò äéüäïõò × êáé Õ ôçò âáëâßäáò äýï ðéÝóåùí
(1.6) êáé åðïìÝíùò ðåðéåóìÝíïò áÝñáò åöáñìüæåôáé óôïí êýëéíäñï.
Ëýóç: â) Óýíäåóç óå óåéñÜ Ëýóç: ã)

Ó÷Þìá 9.27 Ó÷Þìá 9.28

123
 êåöÜëáéï 9

â) Ãéá ôçí åêêßíçóç ôïõ êõëßíäñïõ áðëÞò åíÝñãåéáò ðñÝðåé íá åíåñãïðïéçèïýí ïé âáëâßäåò 1.2 êáé 1.4 ïé
ïðïßåò åßíáé óõíäåäåìÝíåò óå óåéñÜ.
ã) Óå áõôÞ ôçí ðåñßðôùóç ðñÝðåé íá åíåñãïðïéçèïýí êáé ïé äýï âáëâßäåò 1.2 êáé 1.4. Ç âáëâßäá 1.6 åêôåëåß
ôç ëåéôïõñãßá ÊÁÉ (AND). Ç âáëâßäá 1.6 åíåñãïðïéåßôáé áðü ôç âáëâßäá 1.2 ìÝóù ôçò äéüäïõ åëÝã÷ïõ Æ åíþ ï
ðåðéåóìÝíïò áÝñáò ñÝåé áðü ôç âáëâßäá 1.4 äéáìÝóïõ ôçò äéüäïõ Ñ ôçò âáëâßäáò 1.6.

Ðáñáäåßãìáôá áíáðáñÜóôáóçò áêïëïõèéþí êßíçóçò

êáé óõíèçêþí åíåñãïðïßçóçò
Ãéá íá åðéôñÝøïõìå óôéò áêïëïõèßåò êéíÞóåùí êáé óôéò óõíèÞêåò åíåñãïðïßçóçò ôùí äéáöüñùí óôïé÷åßùí óå
Ýíá óýóôçìá åëÝã÷ïõ íá áíé÷íåõèïýí ãñÞãïñá êáé áîéüðéóôá åßíáé áíÜãêç íá êáèïñßóïõìå ôïí ðßíáêá èÝóåùí
êáé ôï äéÜãñáììá êéíÞóåùí. Óôï ó÷Þìá 9.29 ðáñïõóéÜæïõìå Ýíá ðáñÜäåéãìá êáìðôéêÞò óõóêåõÞò.

Ó÷Þìá 9.29

ÌåôáëëéêÜ öýëëá ëõãßæïíôáé ìå ôï êáìðôéêü åñãáëåßï.

Ôï öýëëï ôïðïèåôåßôáé ìå ôï ÷Ýñé. ¼ôáí ôï ìðïõôüí åêêßíçóçò ðéåóèåß, ï êýëéíäñïò Á óõóößããåé ôï êáôåñãÜóéìï
êïììÜôé. Óôç óõíÝ÷åéá ï êýëéíäñïò  ëõãßæåé ôï êïììÜôé êáé åðéóôñÝöåé. Ï êýëéíäñïò C êÜíåé ôïí ôåëéêü ëõãéóìü.
¼ôáí ï êýëéíäñïò C åðéóôñÝøåé óôçí áñ÷éêÞ ôïõ èÝóç, ôüôå ï êýëéíäñïò Á èá åëåõèåñþíåé ôï êïììÜôé.

124
 ÅéóáãùãÞ óôá ðíåõìáôéêÜ
óõóôÞìáôá

Áêïëïõèßá óå ÷ñïíéêÞ óåéñÜ

Óôïé÷åßï åñãáóßáò Ëåéôïõñãßá
Êýëéíäñïò Á Ôï ìåôáëëéêü êïììÜôé óõóößããåôáé
Êýëéíäñïò  Ôï ìåôáëëéêü êïììÜôé ëõãßæåôáé
Êýëéíäñïò  ÅðéóôñÝöåé óôçí êáíïíéêÞ ôïõ èÝóç
Êýëéíäñïò C Ôï ìåôáëëéêü êïììÜôé äÝ÷åôáé ôçí ôåëéêÞ ôïõ êÜìøç
Êýëéíäñïò C ÅðéóôñÝöåé óôçí êáíïíéêÞ ôïõ èÝóç
Êýëéíäñïò Á Ôï ìåôáëëéêü êïììÜôé åëåõèåñþíåôáé

Ïé êéíÞóåéò Ýêôáóçò êáé óýìðôõîçò êáôáãñÜöïíôáé êáé óõìâïëßæïíôáé ùò åîÞò:

Ç Ýêôáóç áíáðáñßóôáôáé ìå Å
Ç óýìðôõîç áíáðáñßóôáôáé ìå
Ðßíáêáò èÝóåùí:

ÄéÜãñáììá êéíÞóåùí:

125
 êåöÜëáéï 9

Óôï ó÷Þìá 9.30 ðáñïõóéÜæïõìå Ýíá ðáñÜäåéãìá ìåôáöïñÜò êéâùôßùí ìå äýï êõëßíäñïõò.

Ó÷Þìá 9.30

Ôá êéâþôéá öèÜíïõí áðü Ýíá ñáïõëüäñïìï ìåôáöïñÝá êáé õøþíïíôáé áðü ôïí êýëéíäñï Á. Ï Êýëéíäñïò Â
óðñþ÷íåé ôá êéâþôéá óå Ýíá äåýôåñï ñáïõëüäñïìï. Ï Êýëéíäñïò  äåí ðñÝðåé íá åðéóôñÝøåé Ýùò üôïõ ï êýëéí-
äñïò Á Ý÷åé öèÜóåé óôçí ôåëéêÞ ôïõ ðßóù èÝóç.
Ïé êéíÞóåéò Ýêôáóçò êáé óýìðôõîçò êáôáãñÜöïíôáé êáé óõìâïëßæïíôáé ùò åîÞò:
Ç Ýêôáóç áíáðáñßóôáôáé ìå Å
Ç óýìðôõîç áíáðáñßóôáôáé ìå
Ðßíáêáò èÝóåùí:

ÄéÜãñáììá êéíÞóåùí:

126
 ÊåöÜëáéï 10

ÇëåêôñïðíåõìáôéêÜ
åîáñôÞìáôá
êáé óõóêåõÝò

Åðéäéùêüìåíïé óôü÷ïé:
¼ôáí ïëïêëçñþóåôå ôç ìåëÝôç áõôïý ôïõ êåöáëáßïõ,
èá åßóôå éêáíïß:
é íá ðåñéãñÜöåôå ôïí ôñüðï ëåéôïõñãßáò ôùí çëå-
êôñïðíåõìáôéêþí åîáñôçìÜôùí êáé óõóêåõþí
ðïõ õðÜñ÷ïõí óå åãêáôáóôÜóåéò ðåðéåóìÝíïõ
áÝñá
é íá áíáöÝñåôå ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ óôïé÷åßá ôõðï-
ðïßçóçò ôùí çëåêôñïðíåõìáôéêþí âáëâßäùí.
 êåöÜëáéï 10

ÃÅÍÉÊÁ
Ï óõíäõáóìüò ôùí çëåêôñéêþí êáé ðíåõìáôéêþí óõóôçìÜôùí äçìéïõñãåß ôá çëåêôñïðíåõìáôéêÜ óõóôÞìáôá,
ðïõ âñßóêïõìå óå äéÜöïñåò ìç÷áíÝò êáé åãêáôáóôÜóåéò. ÁíÜëïãá ìå ôï ðþò ãßíåôáé ï Ýëåã÷ïò, ôá çëåêôñïðíåõ-
ìáôéêÜ óõóôÞìáôá êáôáôÜóóïíôáé óå äýï êáôçãïñßåò, äçëáäÞ:
Á. Çëåêôñéêïß Ýëåã÷ïé ðíåõìáôéêþí óõóôçìÜôùí êáé
Â. Ðíåõìáôéêïß Ýëåã÷ïé çëåêôñéêþí óõóôçìÜôùí.

Ï çëåêôñéêüò Ýëåã÷ïò ôùí ðíåõìáôéêþí óõóôçìÜôùí åðéôõã÷Üíåôáé ìÝóù çëåêôñïðíåõìáôéêþí âáëâßäùí

êáé áíôßèåôá, ï ðíåõìáôéêüò Ýëåã÷ïò ôùí çëåêôñéêþí óõóôçìÜôùí ãßíåôáé ìå äéáêüðôåò ðßåóçò.

Ó÷Þìá 10.1: Ôýðïé çëåêôñïðíåõìáôéêþí âáëâßäùí

Ç óùóôÞ ÷ñÞóç ôùí çëåêôñïðíåõìáôéêþí óõóôçìÜôùí äçìéïõñãåß ôåñÜóôéåò äõíáôüôçôåò ðïõ ðñïÝñ÷ïíôáé
êáé áðü ôá äýï ìÝóá, (çëåêôñéêü êáé ðíåõìáôéêü), êáé Ý÷åé ðïëëÜ ðëåïíåêôÞìáôá, ôá êõñéüôåñá ôùí ïðïßùí
åßíáé ôá ðáñáêÜôù:
Ø ÃñÞãïñç äéÝëåõóç ôùí çëåêôñéêþí óçìÜôùí. Óå ÷þñïõò ðïõ õðÜñ÷åé êßíäõíïò öùôéÜò êáé Ýêñçîçò
÷ñçóéìïðïéïýìå ðíåõìáôéêÜ óÞìáôá.
Ø Ìåßùóç áðáéôïýìåíçò åíÝñãåéáò.
Ø Ìéêñüôåñï ìÝãåèïò çëåêôñéêþí êáé çëåêôñïíéêþí óôïé÷åßùí.
Ø Ìåãáëýôåñåò äõíáôüôçôåò åëÝã÷ïõ.

Ôá óçìáíôéêüôåñá åîáñôÞìáôá óôá çëåêôñïðíåõìáôéêÜ óõóôÞìáôá áðïôåëïýí ïé çëåêôñïðíåõìáôéêÝò âáëâß-

äåò êáé ïé äéáêüðôåò ðßåóçò ðïõ èá ðåñéãñÜøïõìå ðáñáêÜôù. Ç ðåñéãñáöÞ ôùí õðïëïßðùí åîáñôçìÜôùí åßíáé
ç ßäéá ìå áõôÞ ðïõ áíáðôý÷èçêå óôï ðñïçãïýìåíï êåöÜëáéï. Ôï ìüíï ðïõ áëëÜæåé åßíáé ï Ýëåã÷ïò êáé ï ôñüðïò
÷åéñéóìïý ôùí âáëâßäùí.

128
 ÇëåêôñïðíåõìáôéêÜ
åîáñôÞìáôá êáé óõóêåõÝò

ÇËÅÊÔÑÏÐÍÅÕÌÁÔÉÊÅÓ ÂÁËÂÉÄÅÓ
Ïé çëåêôñïðíåõìáôéêÝò âáëâßäåò äÝ÷ïíôáé çëåêôñéêÞ äéÝãåñóç êáé ôçí ìåôáôñÝðïõí óå ðíåõìáôéêü óÞìá.
Á. ¸ëåã÷ïò êõëßíäñïõ ìïíÞò åíÝñãåéáò ìå çëåêôñïðíåõìáôéêÞ âáëâßäá 3/2

Ó÷Þìá 10.2: Ó÷Þìá 10.3:

ÇëåêôñïðíåõìáôéêÞ 3/2- âáëâßäá ×ñÞóç çëåêôñïðíåõìáôéêÞò 3/2 âáëâßäáò

Ç ôñéïäéêÞ âáëâßäá ÷ñçóéìïðïéåßôáé óáí âáëâßäá óÞìáôïò Þ óáí âáëâßäá åëÝã÷ïõ êõëßíäñïõ ìïíÞò åíÝñ-
ãåéáò. Áðïôåëåßôáé áðü Ýíá ðåñßâëçìá ìå ôñåéò äéüäïõò ðïõ ðåñéÝ÷åé Ýíá ðçíßï. ÌÝóá óôï ðçíßï õðÜñ÷åé Ýíáò
ìáãíçôéêüò ðõñÞíáò ðïõ åíåñãåß óáí äéðëü äéÜöñáãìá, ï ïðïßïò óå êÜèå èÝóç ôïõ êëåßíåé ìéá äßïäï. ¼ôáí ôï
ðçíßï åíåñãïðïéçèåß, ï ìáãíçôéêüò ðõñÞíáò ìåôáêéíåßôáé áíïßãïíôáò ôç äßïäï 1-2. ×ñçóéìïðïéþíôáò Ýíá äéáêü-
ðôç, ôï ðçíßï ôçò âáëâßäáò åíåñãïðïéåßôáé êáé ç âáëâßäá åðéôñÝðåé ôç ñïÞ ôïõ áÝñá ðñïò ôïí êýëéíäñï, ïðüôå ôï
âÜêôñï åêôåßíåôáé.

Ïé çëåêôñïðíåõìáôéêÝò âáëâßäåò 3/2 óõìâïëßæïíôáé üðùò óôï ó÷Þìá 10.4.

Ó÷Þìá 10.4: ÇëåêôñïðíåõìáôéêÞ âáëâßäá 3/2, êáíïíéêÜ êëåéóôÞ

129
 êåöÜëáéï 10

Â. ¸ëåã÷ïò êõëßíäñïõ äéðëÞò åíÝñãåéáò ìå çëåêôñïðíåõìáôéêÝò âáëâßäåò 5/2 êáé 5/3

Ó÷Þìá 10.5: Ó÷Þìá 10.6:

ÇëåêôñïðíåõìáôéêÞ âáëâßäá 5/2 ÇëåêôñïðíåõìáôéêÞ âáëâßäá 5/3

Ï Ýëåã÷ïò åíüò êõëßíäñïõ äéðëÞò åíÝñãåéáò ìðïñåß íá åðéôåõ÷èåß ìå äéÜöïñïõò ôñüðïõò êáé óôï ó÷Þìá 10.5,
âëÝðïõìå Ýíáí áðü áõôïýò. Ï Ýëåã÷ïò êõëßíäñïõ äéðëÞò åíÝñãåéáò ãßíåôáé ìå çëåêôñïðíåõìáôéêÞ 5/2 –
âáëâßäá, åíüò ðçíßïõ êáé ìå åëáôÞñéï åðáíáöïñÜò. Óôï åìðüñéï âñßóêïõìå óõìðáãÞ 5/2 – âáëâßäá ìå åíóù-
ìáôùìÝíç ôçí 3/2 – âáëâßäá óÞìáôïò êáé ìå Ýíá Þ äýï ðçíßá, ìå åëáôÞñéï åðáíáöïñÜò êáé ëåéôïõñãåß óáí 5/2
– âáëâßäá ìå åíäéÜìåóç èÝóç êëåéóôÞ Þ áíïéêôÞ.
Óôï ó÷Þìá 10.6, ç çëåêôñïðíåõìáôéêÞ âáëâßäá 5/3 åëÝã÷åé ôïí êýëéíäñï äéðëÞò åíÝñãåéáò. Ç åíåñãïðïßçóç
ãßíåôáé ìå ôï óõíäõáóìü ðçíßïõ êáé âáëâßäáò ðéëüôïõ. Ç ôñïöïäïóßá P åßíáé áðïìïíùìÝíç, åíþ ïé åêôïíþóåéò
R êáé S åßíáé áíïéêôÝò. Ôþñá, áí äéåãåßñïõìå ôá ðçíßá SA êáé SB, èá Ý÷ïõìå áíáôñïðÞ ôçò éóïññïðßáò êáé ç çëåêôñï-
ðíåõìáôéêÞ âáëâßäá èá áëëÜîåé èÝóç. Ï áÝñáò åîÝñ÷åôáé áðü ôéò äéüäïõò Á êáé Â.
Óôï ó÷Þìá 10.7 ðáñïõóéÜæïõìå äéÜöïñïõò ôýðïõò áíáëïãéêþí âáëâßäùí ñýèìéóçò ðßåóçò. Ç áíáëïãéêÞ
âáëâßäá ìåôáôñÝðåé Ýíá ìåôáâáëëüìåíï çëåêôñéêü óÞìá óå áíáëïãéêÞ ðíåõìáôéêÞ ðßåóç.

Ó÷Þìá 10.7: Ôýðïé áíáëïãéêþí âáëâßäùí ñýèìéóçò ðßåóçò

130
 ÇëåêôñïðíåõìáôéêÜ
åîáñôÞìáôá êáé óõóêåõÝò

ÄÉÁÊÏÐÔÅÓ ÐÉÅÓÇÓ
Ï ðéåóïóôáôéêüò äéáêüðôçò åßíáé ìéá óõóêåõÞ ðïõ ìåôáôñÝðåé Ýíá óÞìá ðßåóçò óå çëåêôñéêü óÞìá. Áðïôåëåßôáé
áðü Ýíá Ýìâïëï ðïõ ðéÝæåôáé óôçí Ýäñá ôïõ áðü Ýíá åëáôÞñéï ñõèìéæüìåíçò Ýíôáóçò. ¼ôáí áíõøþíåôáé ôï
Ýìâïëï, åíåñãïðïéåß Ýíá ìéêñïäéáêüðôç ìå äýï åðáöÝò (çñåìßáò êáé åñãáóßáò). Áí ç ðßåóç ôïõ óõóôÞìáôïò
öèÜíåé ôçí ðñïêáèïñéóìÝíç ôéìÞ ôçò áíôßóôáóçò ôïõ åëáôçñßïõ, ôüôå ôï Ýìâïëï áíõøþíåôáé êáé ï äéáêüðôçò
ëåéôïõñãåß.

Ó÷Þìá 10.8: Äéáêüðôçò ðßåóçò ìå ôï Ýìâïëü ôïõ

Ï ìéêñïäéáêüðôçò åíåñãïðïéåß óôç óõíÝ÷åéá êÜðïéï çëåêôñïíüìï Þ çëåêôñïâáëâßäá, ìå óêïðü íá ìåôáâÜëåé

ôç öïñÜ ñïÞò óå êÜðïéï êëÜäï ôïõ óõóôÞìáôïò Þ íá óôáìáôÞóåé ôçí ðåñéóôñïöÞ ôçò áíôëßáò. Ï ðéåóïóôáôéêüò
äéáêüðôçò ìðïñåß íá åßíáé áðëüò Þ äéðëüò. Ìå ôï äéðëü ìðïñïýìå íá êáèïñßóïõìå áêñéâþò ôá üñéá ìåôáâïëÞò
ôçò ðßåóçò ôïõ óõóôÞìáôïò.
Óôï ðáñáêÜôù ó÷Þìá 10.9 ðáñïõóéÜæïõìå äéÜöïñá åßäç ðéåóïóôáôéêþí äéáêïðôþí.

Ó÷Þìá 10.9: Ôýðïé ðéåóïóôáôéêþí äéáêïðôþí

131
 êåöÜëáéï 10

ÐñïêåéìÝíïõ íá êáôáëÜâïõìå êáé íá åêôéìÞóïõìå ôç ÷ñçóéìüôçôá ôùí ðíåõìáôéêþí êáé çëåêôñïðíåõìá-

ôéêþí âáëâßäùí, ðáñáèÝôïõìå Ýíá ðáñÜäåéãìá ôùí âáëâßäùí áóöáëåßáò ãéá ôç óùóôÞ áíôéìåôþðéóç êáé
áóöÜëåéá ôùí åñãáæïìÝíùí. Ç óùóôÞ ôïðïèÝôçóç ôùí âáëâßäùí áóöáëåßáò êáôÜ ôïí ó÷åäéáóìü ôùí ðíåõ-
ìáôéêþí êáé çëåêôñïðíåõìáôéêþí óõóôçìÜôùí ðáñÝ÷åé ôçí ðñüëçøç áôõ÷çìÜôùí êáé ôçí áóöÜëåéá óôïõò
åñãáæüìåíïõò.

Âáëâßäåò áóöáëåßáò
Óýìöùíá ìå ôçí êïéíïôéêÞ ïäçãßá 89/392 üëåò ïé ðñÝóåò ìåôáëëïõñãßáò ðñÝðåé íá åßíáé åöïäéáóìÝíåò ìå
âáëâßäåò áóöáëåßáò. ÐáñáêÜôù ðáñïõóéÜæïõìå âáëâßäåò áóöáëåßáò ìå äýï ðçíßá ãéá ðñÝóåò ìå óõìðëÝêôç
(êüðëåñ) áÝñïò.
Ðñüêåéôáé ãéá 3ôñéïäéêÞ êáíïíéêÜ êëåéóôÞ (ÍC) âáëâßäá, ìå äýï ðçíßá, ðïõ óå ðåñßðôùóç âëÜâçò áêéíçôï-
ðïéåßôáé ãéá íá ðñïóôáôåýóåé ôï ÷åéñéóôÞ.

Ó÷Þìá 10.10: Âáëâßäåò áóöáëåßáò ãéá ðñÝóåò êáéíïýñãéåò êáé ðáëéÝò

Ôï óýóôçìá ÷ñçóéìïðïéåßôáé ãéá ôçí ðíåõìáôéêÞ åíôïëÞ åêêßíçóçò óå ðñÝóåò ìåôáëëïõñãßáò. Ç åíôïëÞ äßíå-
ôáé, üôáí ï ÷åéñéóôÞò ðéÝóåé ôáõôü÷ñïíá êáé ìå ôá äýï ÷Ýñéá ôïõ ôá äýï ìðïõôüí, áðïöåýãïíôáò Ýôóé ôïí êßíäõíï íá
Ý÷åé ôá ÷Ýñéá ôïõ åêôåèåéìÝíá êáôÜ ôç ëåéôïõñãßá ôçò ðñÝóóáò.

132
 ÇëåêôñïðíåõìáôéêÜ
åîáñôÞìáôá êáé óõóêåõÝò

Ðáñáäåßãìáôá Âáóéêþí Çëåêôñïðíåõìáôéêþí

ÊõêëùìÜôùí
ÐáñÜëëçëï êýêëùìá (êýëéíäñïò áðëÞò Þ äéðëÞò åíÝñãåéáò)
Ï êýëéíäñïò åßíáé óå óýìðôõîç óôçí áñ÷éêÞ ôïõ èÝóç. Ôï Ýìâïëï ðñÝðåé íá êéíçèåß óôçí ôåëéêÞ ôïõ ìðñïóôÜ
èÝóç áðü äýï óçìåßá åíåñãïðïßçóçò.

Ó÷Þìá 10.11

Ëýóç:
¼ôáí ôá ìðïõôüí S1 Þ S2 ðéåóèïýí, ôï ðçíßï Õ1 åíåñãïðïéåßôáé.
Ç âáëâßäá äéåýèõíóçò åëÝã÷ïõ (3/2 Þ 4/2) áëëÜæåé èÝóç êáé ôï Ýìâïëï êéíåßôáé óôçí ôåëéêÞ ôïõ ìðñïóôÜ
èÝóç. ¼ôáí Ýíá Þ êáé ôá äýï ìðïõôüí åëåõèåñùèïýí, ôï óÞìá äéáêüðôåôáé áðü ôï Õ1, ç âáëâßäá áëëÜæåé èÝóç
êáé ï êýëéíäñïò åðéóôñÝöåé ðßóù óôç âáóéêÞ ôïõ èÝóç.

133
 êåöÜëáéï 10

Óåéñéáêü êýêëùìá (êýëéíäñïò áðëÞò Þ äéðëÞò åíÝñãåéáò)

Ï êýëéíäñïò åßíáé óå óýìðôõîç óôçí áñ÷éêÞ ôïõ èÝóç. ¸íá Ýìâïëï ðñÝðåé íá êéíçèåß üôáí äýï ìðïõôüí
ðéåóèïýí.

Ó÷Þìá 10.12

Ëýóç:
ÅÜí ôá ìðïõôüí S1 êáé S2 ðéåóèïýí, ôï êýêëùìá êëåßíåé. Ôï ðçíßï Õ1 åíåñãïðïéåßôáé êáé ç âáëâßäá áëëÜæåé
èÝóç. Ôï Ýìâïëï êéíåßôáé óôçí ôåëéêÞ ôïõ ìðñïóôÜ èÝóç. ÅÜí ôï ìðïõôüí S1 Þ S2 åëåõèåñùèåß äåí õðÜñ÷åé
ðëÝïí óÞìá óôï Õ1. Ôï Ýìâïëï ìðïñåß íá åðéóôñÝøåé óôç âáóéêÞ ôïõ èÝóç äéüôé ç âáëâßäá äéåýèõíóçò ñïÞò
áëëÜæåé èÝóç ìÝóù ôïõ åëáôçñßïõ.

134
 Óýìâïëá

Óýìâïëá ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óôá ðíåõìáôéêÜ

ÊáôÜ DIN/ISO 1219

¸ëåã÷ïò ÅíÝñãåéáò - Âáëâßäåò äéåýèõíóçò ñïÞò

135
 Óýìâïëá

¸ëåã÷ïò ÅíÝñãåéáò - Âáëâßäåò äéåýèõíóçò ñïÞò (óõíÝ÷åéá)

Âáëâßäåò áíôåðéóôñïöÞò

Âáëâßäåò åëÝã÷ïõ ðßåóçò

Äéáêüðôåò

136
 Óýìâïëá

ÌåôáöïñÜ åíÝñãåéáò

Ìç÷áíéêüò ¸ëåã÷ïò

Çëåêôñéêüò ¸ëåã÷ïò

Ðíåõìáôéêüò ¸ëåã÷ïò

ÌÝóá åíåñãïðïßçóçò - ÷åéñïêßíçôïò Ýëåã÷ïò

137
 Óýìâïëá

ÅéäéêÜ óýìâïëá ìç ôõðïðïéçìÝíá

Óõíäõáóìüò åëÝã÷ùí

Êùäéêïðïßçóç óõíäÝóåùí

138