REŠETKASTE KONSTRUKCIJE

Pretpostavke o konstrukciji:
(1) sustav je sklopljen iz pravocrtnih štapova
(2) štapovi sustava su prizmatični, konstantnog presjeka
(3) međusobno su vezani u čvorove idealnim zglobovima (bez trenja)
(4) opterećenja su zadana u smjeru osi štapa i u čvorovima sustava
(5) materijal je idealno elastičan
(6) vrijedi hipoteza malih pomaka i malih deformacija
(7) ravnoteža se uspostavlja na idealnom (polaznom) stanju

Kinematička stabilnost i statička određenost

Nužan uvjet kinematičke stabilnosti

osnovni geometrijski nepromjenljiv lik sastavljen od štapova - trokut

4 8 6
4
2

6 9 11
1 2 5

7
5 10
1 7
3 3

formiranje rešetkastog diska

Broj štapova nš koji je dovoljan da rešetkasti disk s brojem čvorova nč bude geometrijski
nepromjenljiv:
n š = 3 + ( n č − 3) ⋅ 2 = 2 n č − 3

Da bi rešetkasti disk postao nosač:

nš = 2 nč

Ispitivanje dovoljnog uvjeta kinematičke stabilnosti:

- kinematičkim metodama (preko načina vezivanja: na elementaran način ili temeljem

baznog nepromjenljivog lika)
- statičkim metodama

Vedrana Kozulić Građevinska statika 1 – Rešetkaste konstrukcije 58

Primjer: Ispitivanje geometrijske nepromjenljivosti metodom nultog opterećenja

4 5

2 3
7
8 9

3 6

1 2
1
5 6
A
B

4
S4 S5

S4 S5
S7
2 3
S8 S9
S3 S6

S7
S9 S8
S3 1 S6
S1 S2
A S1 S2 B

Sistem je neopterećen → A = 0 , B = 0
pretpostavka: S7 ≠ 0

Vedrana Kozulić Građevinska statika 1 – Rešetkaste konstrukcije 59

 Vrste rešetki
Naziv rešetke:
- prema načinu vezivanja: konzolna, gredna, gredna s prepustima, trozglobna, lučna,
rešetkasti stup, itd.
- ovisno o geometriji unutrašnjih štapova (ispune): V, N, K rešetka

štapovi gornjeg ruba - gornji pojas

štapovi donjeg ruba - donji pojas

pojasevi: poligonalni i ravni (spec.) paralelni

ako je štap ispune uspravan - uspravnica ili vertikala;
ako je štap pod kutem - kosnik ili dijagonala

Konzolne N rešetke

V rešetka

K rešetka

Gerberova rešetka

Vedrana Kozulić Građevinska statika 1 – Rešetkaste konstrukcije 60

 METODE PRORAČUNA

• metoda čvorova
• metode presjeka: metoda momentnih točaka (Ritterova metoda) i metoda projekcija
• metoda zamjene štapova

- analitički i grafički postupci. Izbor metode ovisi o cilju proračuna.

Elementarna pravila koja vrijede općenito za rešetkaste nosače:

1. 2.
P

S1 S2 S1 S2
S1 = S2 = 0
S1 = −P
S2 = 0

3. 4.
S2
S2
P

.
S1 S3
S3 = 0 S1 S3

5.
S2
S1

S4 S3
S1 = S3
S2 = S4

Vedrana Kozulić Građevinska statika 1 – Rešetkaste konstrukcije 61

 Metode čvorova

a) Metoda čvor po čvor - grafička primjena

čvor 1 čvor 2 čvor 3

V1 V2 V3 S2 S6
2 6 10 V1 S3 S1 V2 S5
S1
H1 1 3 5 H2 S2
H1 S4
S3
1 3 5 7 9 11
čvor 4 čvor 5
S10
H2 S7 V3 čvor 6
4 8 12 S5
2 4 6 S6 S11
S4 S9 S9
S8
S8
S7
S12

-- Maxwell-Cremonin plan sila

V1 V2 V3
b c g j

H1 1 3 5

d h k
a

e i l

H2
2 4 6
f

plan sila
Maxwell / Cremona

f a e b i l

d c

h g

j k

Vedrana Kozulić Građevinska statika 1 – Rešetkaste konstrukcije 62

b) Metoda čvor po čvor - analitička primjena

Primjer: Konzolna N rešetka

V1 V2 V3
S2 2 S2 S6 6 S6 S10 10 S10
H1 1 3 5
S1 S3 S7 S11
S5 S9

1 3 5 7 9 11

S1 S3 S5 S7 S9 S11
H2 α 4 α 8 α 12
2 S4 S4 4 S8 S8 6 S12 S12

Jednadžbe ravnoteže:
č =1 č =1
∑ Yi = 0 → S1 = − V1 ∑ Xi = 0 → S 2 = − H1
č=2 č=2
∑ Yi = 0 → S3 = − S1 sin α ∑ Xi = 0 → S 4 = −S3 cos α − H 2
č =3 č =3
∑ Yi = 0 → S5 = −S3 sin α − V2 ∑ Xi = 0 → S6 = S2 + S3 cos α
č=4 č=4
∑ Yi = 0 → S7 = − S5 sin α ∑ Xi = 0 → S8 = S 4 − S7 cos α
č =5 č =5
∑ Yi = 0 → S9 = −S7 sin α − V3 ∑ Xi = 0 → S10 = S6 + S7 cos α
č=6 č=6
∑ Yi = 0 → S11 = − S9 sin α ∑ Xi = 0 → S12 = S8 − S11 cos α

Vedrana Kozulić Građevinska statika 1 – Rešetkaste konstrukcije 63

Primjer: Gredna V rešetka

2 S3 3 S3 4 S7 7 S7 6

S1
S4 S5 S8 S9 S11

11
1

9
5

8
S1 4 S4 S5 S8 S9 S11
3 5
α 2 α 6 α 10 7
1
S2 S2 S6 S6 S10 S10
Ay V1 V2 B

Prethodno se moraju odrediti reakcije.

Jednadžbe ravnoteže:
č =1 č =1
∑ Yi = 0 → S1 = − A y sin α ∑ Xi = 0 → S2 = −S1 cos α
č=2 č=2
∑ Yi = 0 → S4 = −S1 ∑ Xi = 0 → S3 = (S1 − S4 ) cos α
č =3 č =3
∑ Yi = 0 → S5 = −S4 + V1 sin α ∑ Xi = 0 → S6 = S2 + (S4 − S5 ) cos α
č=4 č=4
∑ Yi = 0 → S8 = −S5 ∑ Xi = 0 → S7 = S3 + (S5 − S8 ) cos α
č =5 č =5
∑ Yi = 0 → S9 = −S8 + V2 sin α ∑ Xi = 0 → S10 = S6 + (S8 − S9 ) cos α
č=6 č=6
∑ Yi = 0 → S11 = −S9 ∑ Xi = 0 → već iskorištena
č=7 č=7
∑ Yi = 0 → već iskorištena ∑ Xi = 0 → već iskorištena

Vedrana Kozulić Građevinska statika 1 – Rešetkaste konstrukcije 64

c) Metoda ravnoteže svih čvorova odjednom

V1 V2 V3
2 6 10
H1 1 3 5

1 3 5 7 9 11

H2 4 8 12
2 4 6

Sustav jednadžbi ravnoteže čvorova:

⎡ 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0⎤ ⎧ S ⎫ ⎧ − H ⎫
1 1
⎢ ⎥ ⎪ ⎪ ⎪ ⎪
⎢ 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0⎥ ⎪ S ⎪ ⎪ − V ⎪
⎢ ⎥ ⎪ 2 ⎪ ⎪ 1⎪
⎢ ⎥
⎢ 0 0 cos α 1 0 0 0 0 0 0 0 0 ⎥ ⎪ S ⎪ ⎪− H ⎪
⎪ 3⎪ ⎪ 2⎪
⎢ 1 ⎥ ⎪ ⎪ ⎪ ⎪
⎢ 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0⎥ ⎪ S ⎪ ⎪ 0 ⎪
⎢ sin α ⎥ ⎪ 4⎪ ⎪ ⎪
⎢ 0 −1 − cos α 0 0 1 0 0 0 0 0 ⎥
0⎥ S ⎪ ⎪ ⎪ ⎪
⎢ ⎪ 5⎪ ⎪ 0 ⎪
⎢ ⎥ ⎪ ⎪ ⎪ ⎪
⎢ 0 0 sin α 0 1 0 0 0 0 0 0 0⎥ ⎪ S ⎪ ⎪ − V ⎪
⎢ ⎥⋅⎪ ⎪ = ⎪
6 2 ⎪
⎢ 0 ⎥ ⎨ ⎬ ⎨ ⎬
0 0 −1 0 0 cos α 1 0 0 0 0 ⎪S ⎪ ⎪ 0 ⎪
⎢ ⎥ 7
⎢ 1 ⎥ ⎪ ⎪ ⎪ ⎪
⎢ 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0⎥ S ⎪ ⎪ ⎪ ⎪
sin α ⎪ 8 ⎪ ⎪ 0 ⎪
⎢ ⎥
⎢ 0 ⎪ ⎪ ⎪ ⎪
0 0 0 0 −1 − cos α 0 0 1 0 0⎥ ⎪ S ⎪ ⎪ 0 ⎪
⎢ ⎥ 9
⎢ ⎥ ⎪ ⎪ ⎪ ⎪
⎢ 0 0 0 0 0 0 sin α 0 1 0 0 0⎥ ⎪S ⎪ ⎪ − V ⎪
10 3
⎢ ⎥ ⎪ ⎪ ⎪ ⎪
⎢ 0 0 0 0 0 0 0 −1 0 0 cos α 1⎥ S ⎪ ⎪ ⎪ ⎪
⎪ 11 ⎪ ⎪ 0 ⎪
⎢ ⎥
⎢ 0 1 ⎪ ⎪ ⎪ ⎪
0 0 0 0 0 0 0 0 1 0⎥ ⎪⎩S ⎪⎭ ⎪⎩ 0 ⎪⎭
⎢⎣ sin α ⎥⎦ 12

−1
U matričnom obliku: D⋅s = f → s=D ⋅f
D - matrica koeficijenata koji su funkcije geometrijskog položaja štapova rešetke
s - vektor nepoznatih sila u štapovima
f - vektor opterećenja u čvorovima

Nužan i dovoljan uvjet kinematičke i statičke stabilnosti: det D ≠ 0

Vedrana Kozulić Građevinska statika 1 – Rešetkaste konstrukcije 65

 Metode presjeka
a) Metoda presjeka - grafička primjena (Culmannova metoda)

Primjer: Gredna poligonalna rešetka

poligon sila

mjerilo sila F1
1cm :: 1kN A
R
R

Rd G Rl
K c
F2 D F2
t
F1 Rl B
G

K
c

D
t B
A

ravnoteža čitave rešetke: F1 + F2 + A + B = 0

ravnoteža lijevog dijela: A + F1 + G + K
12+3
D=0
c

Primjer: 'K' rešetka

poligon sila

mjerilo sila
1cm :: 1kN A F1
R
R

F1 Rd
K2 G
Rl c
t F2 K
K1 D Rl
G
F2
B
K2
c

K1

D
t B
A

K = K1 + K 2
ravnoteža lijevog dijela: A + F1 + G + K + D = 0

Vedrana Kozulić Građevinska statika 1 – Rešetkaste konstrukcije 66

b) Metoda presjeka - analitička primjena (Ritterova metoda)

Primjer: Gredna poligonalna rešetka

poligon sila

mjerilo sila F1
1cm :: 1kN A
R

R
Rl
F2

Rd B

t F2
rd
F1 Rl RD
G
g d
rg
K
RK
rk RG D
t B
A
k

Uvjeti ravnoteže lijevog dijela rešetke:

0
∑ MR D = d ⋅ D − rd ⋅ R l = d ⋅ D − M R = 0
D

0
∑ MR K = k ⋅ K − rk ⋅ R l = k ⋅ K − M R
K
=0

0
∑ MRG = −g ⋅ G − rg ⋅ R l = −g ⋅ G − M R
G
=0

Vrijednosti sila u presjeku t-t:

0
r MR
D = d ⋅ Rl = D
d d
0
r MR
K = k ⋅Rl = K
k k
0
rg MR
G=− ⋅ Rl = − G

g g

Vedrana Kozulić Građevinska statika 1 – Rešetkaste konstrukcije 67

Analitička metoda presjeka u slučaju paralelnih pojaseva

t
G RD

g K d

α
RG D
t
3.5 V V V V V V V V 3.5 V

Sustav jednadžbi:
0
MR
∑ MR D = 0 → D = D
d
t−t
t−t T
∑ Yi =0 → K= -- uvjet ravnoteže projekcije sila u smjer
sin α
okomito na pojasne štapove
0
MR
∑ MRG = 0 → G = G

Metoda zamjene štapova - Hennebergova metoda

Primjer:
P P

4 4

4 5 4 5
X1
2 3 2 z 3
7
8 9 8 9

3 6 3 6
X1
1 2 1 2
1 1

A B A B

A B
zadani nosač zamjenjujući nosač

Vedrana Kozulić Građevinska statika 1 – Rešetkaste konstrukcije 68

 P

4 5 A

z S 40

S30
2 3

8 9 z10
S8 B
3 6 0 S 90
S5
0

S 60
1 2
1

A P
B

A B

4 5
1
S8

S31
z1 S 91 1
2 3 S 11
8 9 S 41 1 z11
S21 S
3 6 51
1
S 91
1 2 S8
S 61
1 1

A B
A= B = 0

Sila u i-tom štapu zamjenjujuće rešetke:

( 0)
Si = Si + Si1X1
(0)
Si - sila u štapu i izazvana vanjskim opterećenjem
Si1 - sila u štapu i izazvana djelovanjem jedinične sile X1 = 1
Sila u zamjenskom štapu:
( 0)
Z1 = Z1 + Z11X1
(0)
Z
Z1 = 0 → X1 = − 1
Z11

Vedrana Kozulić Građevinska statika 1 – Rešetkaste konstrukcije 69

 Rešetkasti nosači s paralelnim pojasevima

Primjer:
g1 g2 G3 G3 RD3 g4 g5 g6 g7 g8

V4
v1 k1 v2 k2 v3 K3 k4 v5 k5 v6 k6 v7 k7 v8 k8 v9 h
K3 V4
α1 α2 D3 D3
d1 d2 RG3 d4 d5 d6 d7 d8

0
P1 P2 P3 P4 P5 P6 P7
0
A B
λ1 λ2 λ3 λ4 λ5 λ6 λ7 λ8

1 0
h
M

d1 d2 d3 d4 d6 d7 d8

−g2 −g3 −g4 d5 −g5 −g6 −g7

0
T
+
V4 −K3

Sile u pojasnim štapovima:

1 0 1 0
Di = + ⋅ M i ; Gi = − ⋅ Mi
h h
Sile u dijagonalnim štapovima:
1 0
Ki = ± ⋅ Ti
sin α
Sile u štapovima vertikala:
0
Vi = ± Ti −1

Vedrana Kozulić Građevinska statika 1 – Rešetkaste konstrukcije 70

 Rešetkasti nosači sa K - ispunom
rk3
I
G3 g4
G3
IV RD3
g2 K3g g5
V3g k4g
g1 rg3 v4g
V3g v g6
v2g k K3g k5g
2g v5g
v1g k1g K3d k6g
V3d k4d k5d v6g
k2d rd3 v4d
v1d k1d v2d K3d v5d k6d
β V3d v6d

Rk3 A d1 d2 RG3 D3 D3 d4 d5 d6 B
II I
III
0 0
A B

Vig Vig P id Vid

Kig Kig ig p β ig
RKi Gi
Ki−1 d
αig αig β α(i−1) d
i i Gi−1
αid αid
Di−1 Di
Kid Kid (αi−1 −β )
Vid Vid Ki−1 g Vig Pid

Sile u štapovima donjeg i gornjeg pojasa za vertikalno opterećenje:

1 0 1 0
Di = ⋅ Mi ; Gi = − ⋅ Mi
rdi rgi

Sile u dijagonalnim štapovima

Ravnoteža čvora i: K ig + K id = R Ki
cos α id
∑ SiX = 0 : K ig cos α ig + K id cos α id = 0 ⇒ K ig = − ⋅ K id → K ig = −f i ⋅ K id
cos α ig

Rezultanta sila u dijagonalama istog polja:

R Ki = K i (sin α ig + f i sin α id ) ; α ig = α id ⇒ R Ki = 2 K i sin α i
1 0
R Ki = − ⋅ Mi
rki
Sile u štapovima vertikala
sin (α (i −1) g − β)
Ravnoteža čvora ig: ∑ Sip = 0 : Vig = − ⋅ K (i −1) g − Pig
cos β

Ravnoteža čvora id : ∑ SiY = 0 : Vid = K (i −1) d ⋅ sin α (i −1) d + Pid

0
Nosač s paralelnim pojasevima, α i = α : D i = −G i = 1 h ⋅ M i ; K ig = −K id = K i ;

1 0 1 0 1 0
Ki = − ⋅ Ti ; Vig = T −P ; Vid = − Ti −1 + Pid
2 sin α 2 i −1 ig 2

Vedrana Kozulić Građevinska statika 1 – Rešetkaste konstrukcije 71

 Rešetkasti nosači sa sekundarnom ispunom

0
P1 P2 P3 P4 P5 P6 P7 P8 P9 P10 P11
A B
0

− osnovna rešetka
− sekundarne rešetke

Sile u štapovima
− proračun sila u štapovima sekundarnih rešetki
− proračun sila u štapovima osnovne rešetke

sekundarni nosač 1. sekundarni nosač 2. sekundarni nosač 3.

P1 P2 P3 P5 P6 P7 P9 P10 P11
R1d R2l R 2d R3l

P I = P4 + R 1d + R 2l

P II = P8 + R 2d + R 3l

0
PI PII
A B
0

I II
Konačne veličine sila u štapovima: Si = Si + Si
I
Si − sila u štapu i u osnovnom nosaču
II
Si − sila u štapu i u sekundarnom nosaču

Vedrana Kozulić Građevinska statika 1 – Rešetkaste konstrukcije 72