c

cc
c

 cc
cc
c c

c
  
  
 !"
 #$# % 
 &   ' '& ''
"#( # #&
#  $ 
&
# %) # # &$ ! #
#
TÜRK EKONOMİ KALKINMA AJANSI (͞TEKA͟)
SELVA TOR

c
c
c
c
c
c
c



c
| kısa bilgi not na kon olan ͞Avrasya bölgesindeki Türk sermaye yatırımlarının
desteklenmesi ve geliştirilmesi üzerine bir model önerisi͟ adlı çalışma, `

in ikinci
yarısından itibaren etkisini artıran küresel mali krizin, sermaye hareketliliği üzerindeki
etkisini, Romanya özelinde |alkanlar bölgesi itibarı ile değerlendirerek, b kapsamda
Türkiyenin doğal cografi açılım alanında b l nan Avrasya |ölgesi ülkelerindeki Türk
sermaye yatırımlarının, mevc t d r m n incelemektedir.

| çalışmayla, elde ettiğim taslak analizler çerçevesinde ve bölgesel ekonomik etkinlik

bağlamında, ͞Doğr dan Y rt Dışı Sermaye Yatırımları͟nın desteklenmesi ve geliştirilmesi
perspektifinde yeni bir model önerisi getirmekteyim.

| model önerisine baz teşkil eden temel veriler ve b kısa bilgi not nda yer alan temel
önerilerin daha da detaylandırıldığı bir dizi analiz ve detaylı modeli de içine alan daha
geniş bir raporda ele alınmıştır. Ancak, henüz önerisinde b l nd ğ m fikrin tartışmaya
açılmadığı gerçeğinden hareketle, b çalışmanın daha geniş içeriğini, b kısa bilgi
not n n n laştırıldığı taraflarca benimsenmesini müteakip ilgili taraflara s nmayı daha
dğr b l yor m.

Ok yacağınız bilgi not , kişisel deneyim ve anlizlerimden yola çıkılarak hazırlanmıştır.

|ireysel görüş ve düşüncelerimi yansıtmaktadır ve herhangi bir k r m veya k r l ş n
insiyatifinde hazırlanmamıştır. Ayrıca şimdiye kadar, b fikir dahilinde herhangi bir
k r msal veya kişisel yor m ve görüş alınmamıştır. Zira b kısa bilgi not n n da amacı,
ilgli taraflara fikrin s n m n sağlamak ve gerek görüldüğü takdirde ol şacak öneri ve
görüşler doğr lt s nda, çalışmanın geniş içeriğinde yer alan ns rlar kon s nda ayrıntılı
bir rapor taraflara s nmaktır.

| aşamada, kısa bilgi not n alanların kon n n hassasiyeti çevresinde gizlilik ilkelerine
sadık kalacaklarını varsayıyor m.
`

  !"
#$ # % &   ''& ''
"#( ##&#  $   &# %)# # &$ !##
TÜRK EKONOMİ KALKINMA AJANSI (͞TEKA͟)
SELVA TOR

c
c
c
c
c

c c
o
de İstanb lda doğd . Orta ve Lise eğitimini Kadıköy Anadol Lisesinde tamamladı.
İstanb l Universitesi İşletme Fakültesinden mez n old ktan sonra, bir süre A|Dde
University of Chicagoda, mez niyet sonrası K r msal Finansman dersleri aldı.

o
yılında iş hayatına Arth r Andersennın danışmanlık şirketi Andersen Cons ltingde

başladı. Sonra sırasıyla TE| ve Koçbankda yatırım bankacılığı deneyimini artırdı. o 
yılına kadar, K r msal ve Proje Finansman kon larında ve özellikle kam yatırımlarının
finansmanı ve temel altyapı sektörlerinde gerçekleştirilen Kam zel ortak girişim
projelerinin finansmanı kon s nda zmanlaştı. o `

` yılları arasında Yapı Kredi
Yatırım A.Ş.de Proje Finansman departmanını k rd ve yönetti. | görevi öncesinde ve
görevi devam ederken o `

` yılları arasında yaklaşık iki milyar A|D doları
büyüklüğündeki başta enerji olmak üzere önemli üretim sektörlerindeki yatıırm
projelerinin finansman modelleri ve finansmanı kon larında çalıştı.

`

o yılında yaşanan kriz sonrası, Siemens | siness Services A.Ş. Proje Finansman
Direktörülüğüne atanarak ͞|ilişim ve Telekomünikasyon͟ sektöründeki yatırım
projelerinin finansmanı kon s nda deneyimlerini artırdı. `

X yılına kadar görev yaptığı
Siemens Türkiyenin tamamen Türk mühendislerle birlikte geliştirdiği ve Avr pa çapında
ondan fazla proje ortağı temin ederek gerçekleştirdiği zaktan eğitim projesine, Avr pa
|irliği Çerçeve programlarından yaklaşık milyon Avro hibe yardımının temin edilmesi,
ve k llanılması sürecini yönetti.

Avr pa Komisyon nda sürdürdüğü çalışmalar son nda `

 yılında Fransız ARTTIC
şirketinin talebi üzerine Mavera Danışmanlık şirketinin k r c ortağı olarak, Türk
KO|Ilerinin rekabet ve Avr pa sürecine y m kon s nda danışmanlık verdi. `

X
yılından itibaren profesyonel çalışmalarına sosyal sor ml l k projelerini de ekleyen Tor,
özellikle kırsal kalkınma ve kümeleşme kon s nda, Kelkit Vadisi ve Malatya ölçeğinde
kalkınma modellerinin hazırlanmasında aktif rol üstlendi. | n n yanısıra, Türkiyenin
`
`X stratejilerinin tartışıldığı düşünce k r l ş For m İstanb l n `

`

 yılları
arasında yönetim k r l üyeliğinde b l nan Tor n Türkçe ve İngilizce dillerinde
yayınlamış makaleleri b l n yor. ͞İnovasyonn n Finansmanı͟, ͞Proje Finans Teknikleri
ve Altapı yatıırmlarının finansmanı͟ kon larında yayına hazır kitap çalışmaları da b l nan
Tor, `

den itibaren Romanyada çalışmalarına devam ediyor.

Tor n `

 yılında k rd ğ So thern Finance Capital Management SRL, ş anda

Romanya merkez olmak üzere |alkanlar bölgesindeki şirketlere finansal danışmanlık
hizmetleri vermektedir.
X

c
  
   !"  #$# % &   ''& ''
"#( ##& #  $  & # %)# # &$ !# #
TÜRK EKONOMİ KALKINMA AJANSI (͞TEKA͟)
SELVA TOR

‘  c
c  c 
cc

ã


c c
c c Jeostrateji, devletlerin dış siyasetlerinin coğrafi anlamda yönetimi olarak da





c tanımlanabilir. |ir devletin askeri ve diplomatik hareketliliğini yoğ nlaştırdığı




c c alanlardan bahsediyorsak, aslında b alanlara Jeostratejik tanımlamalarda
 c


c
c eklenmeyen doğal bileşenini de eklemek gerek; ͞Ekonomik Alan͟.


c

˜


c


c
c

c
c
Çok taraflı antlaşmaların, ekonomik veya siyasal işbirliklerinin veya dünya
ticaretinin özellikle son on yıllık gelişim dinamiklerinin özünde de, aslında,


c


c
jeostratejik yaklaşımın ekonomik alandaki yansımaları rol oynadı. o
yılından
 ccc  cc c
itibaren, özellikle Avrasya bölgesindeki eski doğ bloğ ekonomilerinin her biri için
büyüme dinamiklerini derinden etkileyen b yaklaşım, küreselleşmenin de özünü
ol şt rd .

Aradan gecen yaklaşık yirmi yılın son nda, küreselleşmenin; ˜
 c
c ˜  c



c c c  

ortaya koyd ğ reddedilemez en temel gerçek,
-  *-
 +, - 

- 
 
 


  

 . /
-
0
Sınırları olmayan sermayenin şimdi hangi istikamete doğr yöneleceği ise, bir
jeostratejik sor d r.

Çoğ ekonomistin fikir birliğinde old ğ gibi, Dünya ekonomileri son on yıldır yerel
ve küresel ölçekte yaşanan tüketim ekonomisine odaklı ve sürdürülebilir olmayan
sağlıksız büyüme son nda, ikinci dünya savaşından b yana en büyük travmayla
karşı karşıya kaldı. | travma, sınırları olmayan serbest piyasa ekonomisinin tüm
faydalarından z nca bir süredir yararlanmış k r mların, hayatlarını
sürdürebilmek için ihtiyac d yd kları fonların mevc t bankacılık sisteminden
temin edilememesi gibi bir so nla karşı karşıya bıraktı. Ve b n n doğal bir son c
olarak, küresel mali krizin k r msal ve bireysel servetlerde meydana getirdiği
büyük yaraların etkisini ağır ve fakat derinden reel ekonomiye de taşımaya başladı.
Son zamanlarda, b ol ms z etkiyi azaltmak isteyen A|D gibi ülkelerin devlet
bütçelerinden fonlardıkları kam kaynakları, serbest piyasa ekonomisinin bütün
kab llerini yıkarcasına ve ironik biçimde, özel sermayenin yerini alarak, sistemi
ayakta t tmaya gayret ediyor. | d r m ise yakın zamanda çoğ ekonomik
birimde sermayenin el değiştireceği zamana doğr bizleri hızla yaklaştırıyor.

Son aylarda artan yoğ nl kta, kriz sonrası toparlanma sürecinin dayanacağı yeni
ekonomik kalkınma modelleri üzerinde tartışmalar b sürecin müdahil tarafları
arasında devam ediyor. | tartişmalar yeni dünya düzeninin paylaşım taraflarının
da adresini çiziyor. Sermaye hareketlliliğine yön veren merkezlerin b günlerde
yoğ n olarak odaklandığı b tartışmanın ortaya çıkardığı ayrılıklar da yavaş yavaş
gün yüzüne çıkmaya başladı.

Son olarak Londrada yapılmakta olan G`
zirvesinde, ekonomik d rg nl ğ n

geriye dönük olarak nasıl yeniden büyümeye yönleneceği kon s nda ortaya çıkan
iki temel fikir ayrılığı zirveye damgasını v rd . 
 
 - 



+.
   ,



 - 

     1
    

  

- -
       *
 
 -    

$ 
2
 -
 -
 +

      .
 

 -

-  - 
    jeostratejik düşünmenin belki de hiç olmadığı kadar
dünyanın geleceğini şekillendireceğinin habercisi gibidir.


c
  !"#$#%&  ''&''
"#(##&#$&#%)##&$!##
TÜRK EKONOMİ KALKINMA AJANSI (͞TEKA͟)
SELVA TOR

Dolayısı ile, küresel mali krzin dayattığı yeni ekonomik model önerileri ne ol rsa
ols n, temel dinamikler; c ˜c   c c 




c
; ülke
yönetimlerinin siyasal veya iktisadi kararlarında başat rol üstlenmeye devam
edecektir. | dinamikler, ana oy n k r c ülkelerin bölgesel güç olma
motivasyonlarını azaltmayacağı gibi,
  
* 

/
 - 
-  


 ,


 +
    ,


- -   
 ,

  
-/

-+

 -+
- ,



  .

- * 
  
 .

0

Türkiyenin b karmaşanın içinden güçlü bir şekilde çıkabilmesinin en önemli aracı,

yine kendi coğrafi açılım alanımızdaki etkinliğimizin, siyasal, diplomatik, askeri ve
en önemlisi ekonomik alanda artırılmasından geçmektedir.

 
c

c cc

ïc  c




c Ekonomik alanda etkinliğin artırılması, y rt içinde üretilen mal ve hizmetlerin

 c
c
˜
c ihracının yanısıra, y rt dışına yapılan doğr dan sermaye yatırımları yol yla
˜  
cc˜cc
bölgenin ekonomik, teknolojik ve kültürel kalkınmasına katkıda b l nmayı da
gerektirir. Ve hatta, y karıda anlatıldığı üzere, küresel mali krizin form ve biçim
˜  c
c
değiştirerek bölge ekonomilerini ve dolayısı ile sosyal ve siyasal yaşamı derinden



c˜cc


c
etkileyeceğini de düşünürsek, b katkının ne kadar önemli old ğ , bir kez daha
˜
˜c



˜
c

cc˜  
./
 - /

 - /  
 
 ,
 
 -
  
c
v rg lanmış ol r.
| nedenle, Türk sermaye yatırımlarının bölgedeki mevc t varlığı derhal
desteklenmeli, bölgenin orta ve z n gelecekte alacağı m htemel roller
hesaplanarak yeni yatırımlara, Türk sermayesinin dahil ve m dahil olması amacı ile
yeni ve yaratıcı modeller devreye alınmalıdır.
| ana yatırım kalemlerinin neler olabileceğine ilişkin öneriler, b çalışmada pilot
bölge olarak seçilen Romanya özelinde ele alınmıştır. Ancak b rada asıl ifade
edilmek istenen, vakit geçirmeksizin, mali krizin etkilerini hisseden Avrasya
bölgesinde mevc t Türk sermaye yatırımlarıın sürdürülebilir olmasını sağlamak ve
genel ekonomik trendlerin bölgedeki her bir ülkeye biçececiği roller çercevesinde,
henüz bölgeye girmemiş Türk KO|I ve güçlü sermaye gr plarının b perskpektifte
bilinçlendirilmesini sağlamak ve süratle desteklenerek yeni yatırımlara
yönlendirilmesini temin etmekdir.
Herhangi bir ikileme yer vermek istemediğimiz için b noktada, Avrasya
bölgesinde desteklenmesini önerdiğimiz Türk sermaye yatırımlarının y rt içi
yatırımlara alternatif değil, y rt içi ekonomik büyümeyi destekleyen doğal bir
yapıtaşı old ğ n belirtmek isterim. Elbette, y rt içi yatırımlara hız verme ve
dolayısı ile istihdamı artırma Türkiyenin ana meselesidir. Ancak Türkiyenin
jeostratejik kon m üzerinde yıllar boy nca yapılan tespitler, -


-/./

 bizlere göstermiştir. Aslında, geçmişin derinliklerinde
k r lm ş güçlü devlet yapılarının, b dinamiği en yararlı şekilde k llanabilmiş
örgütlenmelerin başarıları üzerinde şekillendiği, tarihi gerçekler ışığında
söyleyebiliriz. | na m kabil, iktisadi olarak b motivasyondan zaklaşıldıkça
büyük yenilgilere, başarısızlıklara ve hatta devlet yapılarının tamamen sona
ermesine zemin hazırlanmıştır.

  !"#$#%&  ''&''
"#(##&#$&#%)##&$!##
TÜRK EKONOMİ KALKINMA AJANSI (͞TEKA͟)
SELVA TOR

| çalışma ile, Türkiyenin batı ve doğ ekseninde açlım alanı olan Avrasya
bölgesinde, Türk sermaye yatırımlarının teşvik edilmesi, b yatırmların kısmi
sermaye finansmanı yol yla güçlendirlmesi ve yeni yatırımlara özendirilmesi
önerilmektedir. | model sayesinde halihazırda faaliyet gösteren ve küresel mali
krizin ol ms z etkilerinden ciddi anlamda yara alan Türk sermaye yatırımlarına acil
yaşam desteği verilerek, bölgedeki iktisadi varlığımızın sürdürülmesi ve
büyümesine imkan sağlanabileceği düşünülmektedir.

| model, Türkiyede faaliyet gösteren yabancı sermayenin pazara giriş ve pazarda

kalış modelleri baz alınarak tasarlanmıştır. Ancak model, Avrasya coğrafyasındaki
ülkeler ile Türkiye arasındaki tarihsel siyasal, sosyal işbirliği ve diyalog
geleneklerine ters düşmeyecek, Türkiyenin taraf old ğ l slarası anlaşmalar ve
çeşitli çok taraflı ilişkilerin doğasına aykırı veya içeriği ile örtüşmeyecek öneriler
barındırmamaktadır. Aksine, önerdiğimiz model, özellikle b kaynakların
yaratacağı ekonomik ve sosyal katma değerden ol ml yönde etkilenecek bölge
ülkelerinin, takdir ve desteğini de kazanacak niteliktedir.

|  c


c


c   
c

c c  c
c c 

c
| çalışmada varsayımsal olarak Türk Ekonomik Kalkınma Ajansı (͞TEKA͟) olarak
adlandırdığım, bir üst k r m n,

o.c Türkiye menşeli sermaye, mal ve hizmetlerin, bölge ülkelerinde k llanımının

sağlanması ve yaygınlaştırılmasını,
`.c Türk sermayesinin, mal ve hizmetlerinin, yatırım yapılan ülkelerin ekonomik
gelişme ve büyümelerini destekleyen yatırımlarda ortak olarak yer almasını,
X.c Türk iş dünyasınn dahil old ğ yatırım projelerinde ve doğr dan yabancı
sermaye yatırımları çervesinde, yatırım yapılan ülkelerde ortaya çıkabilecek
m htemel risklerin yönetilmesini,
.c Ve böylelikle, bölgede Türk dış politikasının desteklenmesini

sağlamak amacıyla k r lması ve faaliyet göstermesi önermekteyim.

TEKA s nacağı hizmet ve ürünleri piyasa fiyatları ile benzer seviyelerde

s nacağından, ayrıca Türk vergi mükelleflerine ek bir yükümlülük veya maliyet
getirmeyecek, kar odaklı olmayacağından, sadece maliyetlerini karşılayacak gelir
yaratma perspektifi nedeni ile piyasadaki benzer hizmet ve ürünlere nazaran daha
rekabetçi olacaktır.

Türk iş dünyasınını bölgedeki yatırımlarını artırmaya, mal ve hizmetlerini s nmaya

seferber ederek, bölgedeki Türk dış politik önceliklerine ve amaçlarına hizmet
etmekle birlikte, TEKAnın desteklediği projelerle bölge ülkelerinin ekonomik
büyümesi ve siyasi istikrarına katkı yaratarak farklılık yaratmak hedeflenmelidir.

TEKA faaliyetlerini üç ana temelde s nmalıdır. ( b faaliyetlerin her biri için temel
prensipleri anlatan bir çalışma ayrıca hazırlanmıştır)

o.c Finansman
`.c Politik Risk Sigoratası
X.c Risk ve Ozel Sermaye Fonları

c
  !"#$#%&  ''&''
"#(##&#$&#%)##&$!##
TÜRK EKONOMİ KALKINMA AJANSI (͞TEKA͟)
SELVA TOR

ù
 cc c|cù
 cc c

Romanya ekonomik büyüklüğü veya nüf s itibarı ile |alkan bölgesinin önemli bir
ülkesi olmasının yanı sıra, jeostratejik kon m nedeni ile ayrıca önemsenmesi
gereken bir ülkedir. Y karıda anlatılan gerekçeler ışığında, Romanyanın gelecekte
Türkiyenin de stratejik kon m na etki edeceğini düşündüğümüz özelliklerini beş
ana sektörde ele aldık.

| alanlarda sermaye ve finansman ihtiyacı gösteren proje ve yatırımlara, Türk iş

adamlarının yatırım yapmalarını TEKA bünyesinde ol şt r labilecek finansal
enstrümanlarla desteklemek, kriz sonrası sermaye hareketliliğinin getireceği
küresel rekabette, Türkiyenin bölgedeki dış politika öncelikleri lehine bir son ç
ortaya çıkaracaktır.

| çalışmada en önemli beş alan olarak tespit ettiğimiz

o.c Ulaştırma, Taşımacılık ve Lojistik

`.c Enerji
X.c S ve Tarım
.c Eğitim ve Sağlık
.c |ilişim Teknolojileri

sektörülerinde hali hazırda mevc t küresel krizin etkilerinden ciddi ve derin

anlamda etkilenmiş sermaye gr plarının ihtiyac d yd ğ finansal veya stratejik
ortaklık yapılarına, TEKAnın finansal desteği ile birlikte cevap vererek,
Romanyadaki Türk sermaye yapılanmasının, +  -
 +  -  - 
 





 -+.


- /  
.

*    
sağlanabilir.

Her beş alanda da sınırlı imkanlarla yaptığım tespitler dahi, bahsettiğim katma
değerin ne kadar anlamlı bir büyüklüğe sahip olabileceğini gözler önüne seriyor.

| sektörlerin hemen birinci sırasına yerleştirdiğim laştırma ve lojistik alanında

gelecek on yıl içinde Romanyada ol şt r labilecek potansiyel hemen göze
çarpıyor. Yaptığım çalışmalar, Karadeniz kıyısındaki önemli bir liman olan Köstence
limanının T na bağlantısı nedeni ile yaratacağı katma değeri, Romanyayı yakın
gelecekte kıta Avr pasının ana laşım ve lojistik merkezi haline getireceğini
söylüyor. Hali hazırda Köstencenin, Roterdama alternatif olma özelliği, Romen
makamları ve l slarası merkezler tarafından da teyit edilmiştir. Yapılan
çalıışmalar Uzak Asyadan, Kıta Avr paya yapılan mal taşımacılığının Köstence
T na bağlantısı üzerinden yapılması halinde, her bir noktaya, ortalama `o gün
daha kısa sürede tamamlanacağını göstermektedir.

rneğin coğrafi özelliği nedeni ile zengin yeraltı akars larına sahip olan Romanya,
Dünyada gelecek o
yıl içinde baş gösterecek s ihtiyacının önemli kısmını
karşılayabilecek potansiyeli taşımaktadır.

Yine zengin geotermal kaynakların yanısıra, alternatif enerji yatırımlarına yaptığı

͞yeşil sertifika͟ desteği ile bölgenin önemli bir alternatif enerji yatırım noktası ve
bilahare de enerji ihracatçı ülkesi haline gelmesi olasıdır.


c
  !"#$#%&  ''&''
"#(##&#$&#%)##&$!##
TÜRK EKONOMİ KALKINMA AJANSI (͞TEKA͟)
SELVA TOR

à c

| ana başlıkların her biri için ayrı ayrı detaylı çalışmalar yapılabilir. Hatta doğr
yerden bakıldığı takdirde, Türkiyenin içinde b l nd ğ ve dış politik önceliklerinin
küresel kriz sonrasında daha da önemini artıracak Avrasya coğrafyasında b l nan
ülkelerin, hemen hemen her biri için, ülkemizin jeostratejik kon m n
destekleyecek y rt dışı yatırımların odaklanması gereken daha çok potansiyel alan
b l nabilir.

Ancak b çalışmada ifade etmek istediğim, Türkiyenin hemen yakın mesafasindeki

b pazarlara, Türkiyenin b ölçekte kayıtsız kalması, gelecek k şakların selameti
ve devletimizin bekaası açısından affedilemez bir yanılgı olacagidir.

Günümüz dünyasında ülkeler, askeri ve diplomatik güçlerini, TEKA benzeri

yapılanmalarla l sal sermaye gr plarının y rt dışındaki stratejik lokasyonlarda
yaptıkları yatırımları destekleyerek perçinlemektedirler.

Malesef, Türk iş adamının kendi caba ve s bjektif vizyonları ile yaptığı sınırlı
yatırımları, etki alanı sınırlı, konvansiyonel yöntemlerle (TIKA, EXIM|ANK v.b)
kısmi olarak desteklenmektedir. |enzerleri gibi TEKA ölçeğinde bir k r msallaşma
olmadığından, Türkiyenin jeostratejik kon m n anlamlı bir katma değere
dönüştürecek bir mekanizma da ş an mevc t değildir. | boşl ğ özellikle
Avrasya coğrafyasında dold rmaya çalışan bir takım cemaat örgütlenmeleri de
yine iç dinamikler açısından bahsettiğimiz etkiyi yaratacak motivasyondan ve
vizyondan zaktır.

Ancak, küresel kriz b anlamda, Türkiyeye önemli bir avantaj yakalamasına vesile
olacaktır. Zira krizin yarattığı ol ms z etki ve artan finansman ihtiyacı, daha önce
girilememiş stratejik sektörlerde ve pazarlarda faaliyet gösteren yabancı
şirketlerin yönetim hisselerinin, Türk sermaye gr pları tarafından satın
alınabilecek düzeylere çekmiştir. Keza, artan altyapı ihtiyacı yine b pazarlarda,
sözü edilen k r m n (TEKA) desteğinde fon sağlanması halinde, Türk sermaye
gr pları tarafından b yatırımların gerçekleştirilmesine fırsat yaratacak ortam
hazırdır.

Gayri Safi Milli Hasılası o Trilyon USDye laşmış 
milyona yakın n f s ile
Dünya ekonomisinin o. |üyük ülkesi Türkiye, geçmişin edilgen ve sav nma
merkezli düşüncelere değil, geleceğin proaktif ve etken vizyonlara ihtiyac
d ymaktadır.

Gelecek k şaklar b gün alınacak yapıcı kararları gelecekte takdir edeceklerdir.

Saygilarimla,

SELVA TOR

 Nisan `

, | kres