VJEŽBA 1 – UVOD U MATERIJALE 2

1.1 Mehanička opterećenja materijala u eksploataciji - Primjeri

1) mehanička opterećenja prema vrsti

zatezanje pritisak savijanje uvijanje smicanje izvijanje

(torzija)
F F M F

F F

F F

2) mehanička opterećenja prema dejstvu sile u toku vremena 3) meh. opterećenja

prema vremenu trajanja
statička dinamička (promjenljiva) - udarna
kratkotrajna (udar...)
dugotrajna (puzanje, zamor...)
F, M F, M F, M
4) meh. opterećenja
u zavisnosti od temperature
na niskim temperaturama
na visokim temperaturama
t t t na sobnoj temperaturi
termički šok

Materijali 2 - Vježbe Strana - 1

VJEŽBA 1 – UVOD U MATERIJALE 2

1.2 Osobine materijala – materijali koji se koriste u mašinstvu
Materijali u automobilskoj industriji:
- mehaničke visokočvrsti (HSLA) čelici
IF čelici (čelici sa izrazito niskim %C)
statička čvrstoća zatezanje
čelični liv
pritisak
elastičnost laki metali i legure (Al, Mg, Ti...)
savijanje
vježbe
plastičnost keramika
Materijali 2 uvijanje
guma
- sadržaj - tvrdoća plastika
žilavost prirodni materijali (koža, drvo...)
...
tranzitna temperatura
kompletna karoserija
dinamička čvrstoća žilavost i plastičnost
čvrstoća puzanja
otpornost opruge i gume
na habanje elastičnost

kompletan motor
čvrstoća
- fizičke elastičnost i plastičnost
žilavost i tranzitna temperatura
- kemijske tvrdoća
kočioni sistem i
- električne gume
opruge i osovine otpornost na habanje
dinamička i statička čvrstoća
- magnetne
kočioni sistem (diskovi i pakne)
- tehnološke tvrdoća

Materijali 2 - Vježbe Strana - 2

VJEŽBA 1 – UVOD U MATERIJALE 2
1.3 Opšte o ispitivanju materijala – Zašto ispitivanje materijala?
Ispitivanja materijala se vrše da bi se utvrdile i/ili dokazale osobine koje konkretni materijali posjeduju.
Bitno je ispitivanjem dokazati da materijal zaista posjeduje (ili čak ne posjeduje) osobine kojima se može
suprotstaviti različitim opterećenjima u toku eksploatacije za koje je i namijenjen.

Ispitivanje materijala – metode za ispitivanje osobina materijala

DT (Destructive Testing) NDT (Non-Destructive Testing)

Ispitivanja materijala sa razaranjem Ispitivanja materijala bez razaranja

u cilju određivanja mehaničkih osobina u cilju određivanja grešaka u materijalu

Ispitivanje
Ispitivanje na zatezanje
Ispitivanje na pritisak
Ispitivanje tvrdoće
Ispitivanje žilavost
Dodatna isptivanja
- Metalografska ispitivanja
- Ispitivanje kemijskog sastava
karakteristike materijala i Ispitivanje karakteristike materijala i
veličine veličine
čvrstoća i plastičnost Vizuelno ispitivanje odsutpanje od geometrije
Rm, Rv, E, A, Z (oblika, dimanzija...)
prisustvo površinskih
čvrstoća i plastičnost grešaka
Rm, Rv, E, A, Z
Ispitivanje ultrazvukom prisustvo unutrašnjih
tvrdoća grešaka
HV, HB, HR...
Radiografsko ispitivanje prisustvo unutrašnjih
žilavost grešaka
EL, TT
Magnetno ispitivanje prisustvo površinskih i
unutrašnjih grešaka
Ispitivanje penetrantima prisustvo površinskih
grešaka

Materijali 2 - Vježbe Strana - 3

VJEŽBA 1 – UVOD U MATERIJALE 2

1.4 Izbor materijala – Izborne karte
Osobine koje materijal mora zadovoljiti da bi koristio u izradi mašinskih elemenata i konstrukcija

Potrebna kombinacija mehaničkih osobina

(izborne karte)
Tehnologičan
(mogućnost obrade raspoloživim tehnologijama obrade)
Ekonomičan
(cijena materijala prihvatljiva tržištu)
Ekologičan
(ne zagađuje okolinu, može se reciklirati)

Primjer izborne karte za

kombinaciju mehaničkih osobina
čvrstoća + žilavost

Materijali 2 - Vježbe Strana - 4