You are on page 1of 49

HADITS DLA'IF AQIQAH SELAIN HARI KETUJUH

http://subhan-nurdin.blogspot.com

PENJELASAN

A. Hadits Pertama

Dari Abdullah bin Buraidah dari ayahnya dari Nabi SAW, sesungguhnya Nabi telah
bersabda : “Aqiqah itu disembelih pada hari ketujuh kelahiran anak atau hari keempat
belas atau hari kedua puluh satu.” (HR. Al-Baihaqi).

Hadits ini diriwayatkan oleh :


1. al-Baihaqy dalam Sunanul Kubra IX:303
2. Ath-Thabrany dalam Mu'jamul Awsath I:134
3. Ath-Thabrany dalam Mu'jamus shaghir : 149
4. Abu Abdillah al-Qaththan dalam bagian kitabnya Abwabu Ziyarat
No.129

Semuanya melalui rawi Isma'il Bin Muslim Al-Makky seorang rawi yg dipandang
munkarul Hadits (pendusta). Menurut Abu Zur'ah: ia rawi yg dla'if. Menurut Ahmad:
Munkarul Hadits. Menurut An-Nasa-I : Matrukul Hadits. Menurut Ali Almadini :
Haditsnya tidak ditulis. Ibnu Ma'in menyebutnya: ia bukan apa-apa. As-Sa'di
memasukkannya pada rawi yg dla'if sekali. (Mizanul I'tidal I:248 dan al-Mughni Fi
Dlu'afa' I:87)
Al-Haitsami berkata: Ath-Thabrany meriwayatkannya dalam "As-shaghir dan Al-
Ausath, padanya ada rawi Isma'il Bin Muslim Al-Makky ia tergolong rawi dla'if karena
banyak salah dan tertuduh dusta.
(Majma' Az-Zawa-id IV: 59)

Hadits ini dla'if dan tidak bisa dijadikan dasar hukum beramal.

B. Hadits Kedua

Dari ummi Kurzin dan Abi Kurzin, keduanya berkata: "Telah bernadzar seorang
wanita dari keluarga Abdurrahman Bin Abi Bakrin, kalau istrinya melahirkan kami
akan menyembelih binatang. Maka Aisyah berkata: "Tidak, bahkan menurut sunnah
yang utama adalah bagi kelahiran anak laki-laki dua ekor kambing yang sama, dan
bagi kelahiran anak perempuan seekor kambing, dipotong anggota tubuhnya, tidak
dipecah tulang-tulangnya, maka boleh ia makan dan hendaknya ia sedekahkan,
yang demikian itu adalah pada hari ketujuh (dari kelahiran), kalau tidak bisa maka
pada hari keempatbelas dan jika tidak bisa maka pada hari kedua puluh satu. (HR.
Al-Hakim)

Hadits ini meskipun diriwayatkan oleh rawi-rawi yang baik namun sanadnya terputus
yaitu antara al-Atha' tidak bertemu dengan Ummu Kurzin.
Al-Albany Dalam Irwaul Ghalil menjelaskan : Sanad-sanadnya secara jelas memang
shahih, namun menurutku ada dua kecacatan :
(1) terputus antara 'Atha dan Ummu Kurzin. Aku telah menyebutkannya
ketika menjelaskan hadits Ummi Kurzin ini pada hadits Aisyah No. 1166.
(2) Syadz (bertentangan dengan yg shahih dan Idraj (ada tambahan
matan hadits oleh rawi). Hadits ini melalui dua jalan dari Aisyah dan padanya
tidak ada kalimat "memotong kulit…" Jelas tambahan ini dari ucapan 'Atha.
Dikuatkan lagi bahwa Amir Al-Ahwal meriwayatkan dari 'Atha dari Ummi
Kurzin berkata: "Rasulullah SAW bersabda: "bagi anak laki-laki dua kambing

1
yang sama dan bagi anak perempuan satu ekor kambing." Amir berkata:
"'Atha mengatakan : "tidak dipotong kulitnya…" tanpa ada ungkapan :
"dilakukan pada hari ketujuh…" (HR. Al-Baihaqy IX:302. Sungguh 'Amir telah
menjelaskan bahwa ungkapan tersebut tidak marfu' dalam hadits ini tetapi
hanya ungkapan 'Atha sebagai (hadits) mauquf, dan ini dalam hadits disebut
Mudraj. (Irwaul ghalil IV:369)

C. Hadits Ketiga

Rasulullah Shallallahu 'alaihi wasallam mengaqiqahi dirinya sendiri setelah


beliau diangkat sebagai nabi. [Dhaif mungkar, HR Abdur Razaq
(4/326) dan Abu Syaikh dari jalan Qatadah dari Anas]

Sebenarnya mereka tidak punya hujjah sama sekali karena hadistnya dhaif
dan mungkar. Telah dijelaskan pula bahwa nasikah atau aqiqah hanya pada
satu waktu (tidak ada waktu lain) yaitu pada hari ketujuh dari hari
kelahirannya. Tidak diragukan lagi bahwa ketentuan waktu aqiqah ini
mencakup orang dewasa maupun anak kecil.

KESIMPULAN :

- Hadits2 ttg 'aqiqah selain pada hari ketujuh adalah dla'if dan
tidak bisa dijadikan dasar ber'amal
- Aqiqah termasuk nusuk (ibadah) yang ditentukan waktunya
berdasarkan dalil yang shahih yaitu pada hari ketujuh dari kelahiran.
- Hari ketujuh ini dihitung berdasarkan penanggalan qamariyah.
Misalnya, bayi lahir hari Senin tanggal 20 April ba'da magrib pukul
19.00, maka hari kesatunya dimulai hari Selasa tanggal 21 April,
karena perpindahan hari menurut qamariyah adalah waktu maghrib
(bukan jam 12 malam).
- Pada Hari ketujuh kelahiran tsb bayi diberi nama, aqiqah,
dicukur rambutnya dan ditimbang lalu bersedekah dengan perak (atau
uang senilai harga perak) seberat timbangan rambutnya. Adapun
khitan bayi pada hari ketujuh Insya Allah dibahas pd topik terpisah.

Wallahu A'lam

BAHAN KAJIAN

Hadits Pertama

‫ت‬ َ َ
ِ ‫ب الّزَياَرا‬
ُ ‫وا‬
َ ْ ‫ت « أب‬
ِ ‫ب الّزَياَرا‬
ُ ‫وا‬
َ ْ ‫أب‬
‫إظهار التشكيل|إخفاء التشكيل‬
[ ‫] تخريج [ ] شواهد [ ] أطراف [ ] السانيد‬

2
‫رقم الحديث‪129 :‬‬
‫عيَل ْب ِ‬
‫ن‬ ‫سَما ِ‬ ‫ن ِإ ْ‬‫عْ‬ ‫طاٍء ‪َ ،‬‬ ‫عَ‬‫ن َ‬ ‫ب ْب ُ‬‫عْبُد اْلَوّها ِ‬‫ح ‪ ،‬قثنا َ‬
‫صّبا ِ‬‫ن ال ّ‬‫حّمِد ْب ِ‬
‫ن ُم َ‬
‫ن ْب ُ‬
‫سُ‬‫ح َ‬‫حّدَثَنا اْل َ‬
‫)حديث مرفوع( َ‬
‫سْبٍع‬
‫ح ِل َ‬‫سّلَم ‪َ ،‬قاَل ‪ :‬اْلَعِقيَقُة ُتْذَب ُ‬
‫عَلْيِه َو َ‬
‫ل َ‬ ‫صّلى ا ُّ‬
‫ي َ‬‫ن الّنِب ّ‬
‫عِ‬‫عْنَأِبيِه ‪َ ،‬‬‫ن ُبَرْيَدَة ‪َ ،‬‬
‫ل ْب ِ‬‫عْبِد ا ِّ‬
‫ن َ‬
‫عْ‬‫ن َقَتاَدَة ‪َ ،‬‬
‫عْ‬‫سِلٍم ‪َ ،‬‬
‫ُم ْ‬
‫ن‪.‬‬‫شِري َ‬‫ع ْ‬‫حَدى َو ِ‬ ‫شَرَة ‪َ ،‬وِل ْ‬ ‫ع ْ‬
‫‪َ ،‬وَلْرَبَع َ‬

‫الحكم المبدئي‪ :‬إسناد شديد الضعف فيه إسماعيل بن مسلم المكي وهو منكر الحديث‪.‬‬

‫عامر بن الحصيب )‪(1‬‬


‫|‬ ‫عبد ال بن بريدة )‪(2‬‬
‫|‬ ‫|‬ ‫قتادة بن دعامة )‪(3‬‬
‫|‬ ‫|‬ ‫|‬ ‫إسماعيل بن مسلم )‪(4‬‬
‫|‬ ‫|‬ ‫|‬ ‫|‬ ‫عبد الوهاب بن عطاء )‪(5‬‬
‫|‬ ‫|‬ ‫|‬ ‫|‬ ‫سريج بن يونس )‪(6‬‬
‫|‬
‫| | | | | |‬ ‫عياش بن محمد )‪(7‬‬
‫| | | | | | |‬ ‫سليمان بن أحمد )‪(8‬‬
‫| | | | | | | |‬ ‫الكتاب‪ :‬المعجم الصغير للطبراني ]الحكم‪ :‬إسناد شديد الضعف فيه )‪(9‬‬
‫]إسماعيل بن مسلم المكي وهو منكر الحديث‬
‫| | | | | | | |‬ ‫الكتاب‪ :‬المعجم الوسط للطبراني ]الحكم‪ :‬إسناد شديد الضعف فيه )‪(9‬‬
‫]إسماعيل بن مسلم المكي وهو منكر الحديث‬
‫|‬ ‫عبد ال بن بريدة )‪(2‬‬
‫| |‬ ‫قتادة بن دعامة )‪(3‬‬
‫| | |‬ ‫إسماعيل بن مسلم )‪(4‬‬
‫| | | |‬ ‫عبد الوهاب بن عطاء )‪(5‬‬
‫| | | | |‬ ‫حسن بن محمد )‪(6‬‬
‫| | | | | |‬ ‫حسين بن يحيى )‪(7‬‬
‫| | | | | | |‬ ‫هلل بن محمد )‪(8‬‬
‫| | | | | | | |‬ ‫أحمد بن الحسين )‪(9‬‬
‫| | | | | | | | |‬ ‫الكتاب‪ :‬السنن الكبرى للبيهقي ]الحكم‪ :‬إسناد شديد الضعف )‪(10‬‬
‫]فيه إسماعيل بن مسلم المكي وهو منكر الحديث‬
‫|‬ ‫عبد ال بن بريدة )‪(2‬‬
‫| |‬ ‫قتادة بن دعامة )‪(3‬‬
‫| | |‬ ‫إسماعيل بن مسلم )‪(4‬‬
‫| | | |‬ ‫عبد الوهاب بن عطاء )‪(5‬‬
‫| | | | |‬ ‫حسن بن محمد )‪(6‬‬
‫| | | | | |‬ ‫حسين بن يحيى )‪(7‬‬
‫)‪ (8‬الكتاب‪ :‬جزء من حديث أبي عبد ال القطان ]الحكم‪ :‬إسناد شديد الضعف فيه‬ ‫| | | | | | |‬
‫إسماعيل بن مسلم المكي وهو منكر الحديث[‬

‫‪Hadits Kedua‬‬

‫مَها ‪...‬‬
‫ن دَ ِ‬
‫م ْ‬
‫يٍء ِ‬ ‫ي بِ َ‬
‫ش ْ‬ ‫صب ِ ّ‬
‫س ال ّ‬
‫م ّ‬
‫ب ل يُ َ‬
‫حاَيا « َبا ُ‬
‫ض َ‬
‫ب ال ّ‬
‫السنن الكبرى للبيهقي « ك َِتا ُ‬
‫إظهار التشكيل|إخفاء التشكيل‬

‫‪3‬‬
‫] تخريج [ ] شواهد [ ] أطراف [ ] السانيد [‬

‫رقم الحديث‪17762 :‬‬


‫ش(‬ ‫عّيا ٍ‬ ‫ن َ‬ ‫حَيى ْب ِ‬
‫ن َي ْ‬
‫ن ْب ُ‬
‫سْي ُ‬‫ح َ‬
‫حّفاُر ِبَبْغَداَد ‪ ،‬أنبا اْل ُ‬
‫جْعَفٍر اْل َ‬
‫ن َ‬‫حّمِد ْب ِ‬‫ن ُم َ‬‫ح ِهلُل ْب ُ‬ ‫خَبَرَنا َأُبو اْلَفْت ِ‬
‫حديث مرفوع( َوَأ ْ‬
‫عيَل ْب ِ‬
‫ن‬ ‫سَما ِ‬‫ن ِإ ْ‬
‫عْ‬‫طاءٍ ‪َ ،‬‬ ‫عَ‬ ‫ن َ‬ ‫ب ْب ُ‬
‫عْبُد اْلَوّها ِ‬
‫ح ‪،‬ثنا َ‬ ‫صّبا ِ‬‫ن ال ّ‬ ‫حّمِد ْب ِ‬
‫ن ُم َ‬ ‫ن ْب ُ‬‫سُ‬‫ح َ‬ ‫ن ‪ ،‬ثنا اْل َ‬
‫طا ُ‬‫اْلَق ّ‬
‫سّلَم ‪َ ،‬قاَل ‪ " :‬اْلَعِقيَقُة ُتْذَب ُ‬
‫ح‬ ‫عَلْيِه َو َ‬
‫ل َ‬
‫صّلى ا ُّ‬ ‫ي َ‬ ‫ن الّنِب ّ‬
‫عِ‬ ‫ن َأِبيِه ‪َ ،‬‬‫عْ‬ ‫ن ُبَرْيَدَة ‪َ ،‬‬‫ل ْب ِ‬‫عْبِد ا ِّ‬
‫ن َ‬ ‫عْ‬ ‫ن َقَتاَدَة ‪َ ،‬‬ ‫عْ‬‫سِلٍم ‪َ ،‬‬
‫ُم ْ‬
‫شِري َ‬
‫ن‬ ‫ع ْ‬‫حَدى َو ِ‬ ‫شَرَة ‪َ ،‬وِل ْ‬ ‫ع ْ‬ ‫سْبٍع ‪َ ،‬وَلْرَبَع َ‬ ‫‪ِ " .‬ل َ‬

‫‪.‬الحكم المبدئي‪ :‬إسناد شديد الضعف فيه إسماعيل بن مسلم المكي وهو منكر الحديث‬

‫ما الل ّ ُ‬
‫ه‬ ‫مهُ َ‬
‫ح َ‬ ‫ن ال ْ َ‬
‫حك َم ِ َر ِ‬ ‫ن بْ ِ‬
‫مْرَوا َ‬
‫الدلئل في غريب الحديث « َ‬
‫إظهار التشكيل|إخفاء التشكيل‬
‫] تخريج [ ] شواهد [ ] أطراف [ ] السانيد [‬

‫رقم الحديث‪578 :‬‬


‫ن َأِبي َبْكٍر ‪ِ :‬إَذا(‬
‫ن ْب ِ‬
‫حَم ِ‬‫عْبِد الّر ْ‬ ‫ن آِل َ‬ ‫ت َلَها اْمَرَأٌة ِم ْ‬
‫عْنَها ‪َ :‬وَقاَل ْ‬‫ل َ‬ ‫ي ا ُّ‬‫ضَ‬ ‫شَة َر ِ‬‫عاِئ َ‬‫ث َ‬ ‫حِدي ِ‬‫حديث مرفوع( َوَقاَل ِفي َ‬
‫عَلى‬ ‫لِم ‪َ ،‬و َ‬
‫عَلى اْلُغ َ‬‫ن َ‬ ‫ن ُمَكاَفَأَتا ِ‬
‫شاَتا ِ‬‫سّنُة َ‬ ‫شُة ‪َ " :‬ل ‪َ ،‬بِل ال ّ‬ ‫عاِئ َ‬ ‫ت َ‬ ‫جُزوًرا ‪َ ،‬فَقاَل ْ‬‫حْرَنا َ‬ ‫ن َن َ‬
‫حَم ِ‬
‫عْبِد الّر ْ‬
‫ت اْمَرَأُة َ‬
‫َوَلَد ِ‬
‫شٍم ‪َ ،‬قاَل ‪:‬‬
‫ن َها ِ‬ ‫ل ْب ُ‬
‫عْبُد ا ِّ‬ ‫ي ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬نا َ‬ ‫عِل ّ‬
‫ن َ‬‫ل ْب ُ‬
‫عْبُد ا ِّ‬
‫حّدَثَناُه َ‬
‫ظٌم " ‪َ .‬‬ ‫عْ‬‫سُر َ‬‫جُدوًل ‪َ ،‬وَل ُيْك َ‬ ‫خ ُ‬‫طَب ُ‬
‫شاٌة ُت ْ‬
‫جاِرَيِة َ‬‫اْل َ‬
‫حِدي َ‬
‫ث‬ ‫ت اْمَرَأٌة ‪َ ،‬وَذَكَر اْل َ‬‫طاٌء ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬قاَل ِ‬ ‫عَ‬‫ك ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬نا َ‬ ‫عْبِد اْلَمِل ِ‬
‫ن َ‬ ‫عْ‬‫سِعيٍد ‪َ ،‬‬‫ن َ‬ ‫حَيى ْب ُ‬‫‪َ .‬نا َي ْ‬

‫‪.‬الحكم المبدئي‪ :‬إسناده حسن رجاله ثقات عدا القاسم بن ثابت السرقسطي وهو صدوق حسن الحديث‬

‫حديث إسحاق الدبري عن عبد الرزاق‬


‫ق ‪...‬‬
‫ن ع َب ْد ِ الّرّزا ِ‬
‫ر يّ ‪ ،‬ع َ ْ‬
‫ن ع َّباد ٍ الد ّب َ ِ‬
‫م بْ ِ‬
‫هي َ‬
‫ن إ ِب َْرا ِ‬
‫حاقَ ب ْ ِ‬
‫س َ‬
‫ث إِ ْ‬
‫دي ِ‬
‫ح ِ‬
‫ن َ‬
‫م ْ‬ ‫ال ْ ُ‬
‫جْزُء ِفيهِ ِ‬
‫] تخريج [ ] شواهد [ ] أطراف [ ] السانيد [‬

‫رقم الحديث‪19 :‬‬


‫ق ‪َ ,‬قاَل ‪(:‬‬‫عْبِد الّرّزا ِ‬ ‫ن َ‬ ‫عْ‬‫ق‪َ ,‬‬ ‫حا ُ‬ ‫سَ‬ ‫خْيَثَمُة ‪ ,‬حَّدَثَنا ِإ ْ‬‫ن ‪ ,‬أنبا َ‬ ‫حَم ِ‬‫عْبُد الّر ْ‬‫حّمٍد َ‬ ‫خَبَرَنا َأُبو ُم َ‬
‫حديث مرفوع( َقاَل ‪َ :‬أ ْ‬
‫سوَل ا ِّ‬
‫ل‬ ‫ت َر ُ‬‫سَأَل ْ‬
‫ن ُأّم َبِني ُكْرٍز اْلَكْعِبّيِة ‪َ ,‬أّنَها َ‬ ‫عْ‬‫سَرَة ‪َ ,‬‬ ‫ت َمْي َ‬‫حِبيَبَة ِبْن ِ‬
‫عْن َ‬
‫طاٌء ‪َ ,‬‬ ‫عَ‬‫خَبَرِني َ‬ ‫ج ‪َ ,‬قاَل ‪َ :‬أ ْ‬
‫جَرْي ٍ‬ ‫ن ُ‬ ‫أنا اْب ُ‬
‫ت ‪َ :‬ما‬‫شاٌة " ‪َ .‬قاَل ‪ُ :‬قْل ُ‬ ‫جاِرَيِة َ‬ ‫ن اْل َ‬
‫عِ‬ ‫ن َو َ‬‫ن ُمَكاِفَئَتا ِ‬
‫شاَتا ِ‬ ‫ن اْلُغلِم َ‬ ‫عِ‬‫ن اْلَعِقيَقِة ‪َ ،‬فَقاَل ‪َ " :‬‬ ‫عِ‬ ‫سّلَم ‪َ ،‬‬ ‫عَلْيِه َو َ‬
‫ل َ‬ ‫صّلى ا ُّ‬ ‫َ‬
‫ن ِإَناِثَها‬‫ي ِم ْ‬
‫ب ِإَل ّ‬
‫ح ّ‬‫ن اْلَمِعِز ‪ُ ,‬ذْكَراُنَها َأ َ‬‫ي ِم َ‬‫ب ِإَل ّ‬
‫ح ّ‬
‫ن َأ َ‬‫ضْأ َ‬
‫ن ال ّ‬ ‫ن ‪َ ،‬وِإ ّ‬‫ن ؟ َقاَل ‪ " :‬اْلِمْثل ِ‬ ‫‪ " .‬اْلُمَكاِفَئَتا ِ‬

‫‪.‬الحكم المبدئي‪ :‬إسناده ضعيف ويحسن إذا توبع‬


‫صن َعُ ‪...‬‬ ‫موُْلود ِ ‪ ،‬وَ َ‬
‫ما ي ُ ْ‬ ‫ن ال ْ َ‬
‫قةِ ع َ ِ‬ ‫ب ال ْعَ ِ‬
‫قي َ‬ ‫العيال « َبا ُ‬
‫إظهار التشكيل|إخفاء التشكيل‬
‫] تخريج [ ] شواهد [ ] أطراف [ ] السانيد [‬

‫رقم الحديث‪41 :‬‬


‫ن(‬‫حَيى ْب ِ‬‫ن َي ْ‬
‫عْ‬ ‫ج‪َ ،‬‬ ‫جَرْي ٍ‬ ‫ن ُ‬‫ن اْب ِ‬ ‫عِ‬ ‫ن‪َ ،‬‬ ‫سَلْيَما َ‬‫ن ُ‬‫شاُم ْب ُ‬
‫حّدَثَنا ِه َ‬ ‫ي‪َ ،‬‬ ‫عَمَر اْلَمّك ّ‬ ‫ن َأِبي ُ‬ ‫حّمُد ْب ُ‬‫حّدَثَنا ُم َ‬‫حديث مرفوع( َ‬
‫عِ‬
‫ن‬ ‫ق َ‬ ‫سّلَم ‪ُ " :‬يَع ّ‬‫عَلْيِه َو َ‬
‫ل َ‬ ‫صّلى ا ُّ‬ ‫ل َ‬ ‫سولُ ا ِّ‬
‫ت ‪َ :‬قاَل َر ُ‬ ‫شَة ‪َ ،‬قاَل ْ‬ ‫عْنَعاِئ َ‬‫ن‪َ ،‬‬ ‫حَم ِ‬‫عْبِد الّر ْ‬‫ت َ‬ ‫عْمَرَة ِبْن ِ‬ ‫ن َ‬ ‫عْ‬‫سِعيٍد ‪َ ،‬‬ ‫َ‬
‫سِ‬
‫ن‬ ‫ح َ‬‫ن اْل َ‬
‫عِ‬‫سّلَم َ‬‫عَلْيِه َو َ‬
‫ل َ‬ ‫صّلى ا ُّ‬ ‫ل َ‬ ‫سولُ ا ِّ‬‫ق َر ُ‬ ‫عّ‬ ‫ت‪َ :‬‬ ‫شاٌة " ‪َ ،‬وَقاَل ْ‬ ‫جاِرَيِة َ‬ ‫ن اْل َ‬
‫عِ‬ ‫ن ‪َ ،‬و َ‬ ‫ن ُمَكاِفَئَتا ِ‬ ‫شاَتا ِ‬ ‫اْلُغلِم َ‬
‫سوُل الِّ‬ ‫ت ‪َ :‬فَقاَل َر ُ‬ ‫سِهَما اَلَذى ‪َ ،‬قاَل ْ‬ ‫ن ُرُءو ِ‬ ‫عْ‬ ‫ط َ‬
‫ن ُيَما َ‬‫سّماُهَما ‪َ ،‬وَأَمَر َأ ْ‬ ‫ساِبِع َو َ‬ ‫حُهَما َيْوَم ال ّ‬ ‫ن ‪َ ،‬ذَب َ‬ ‫شاَتْي ِ‬ ‫ن َ‬ ‫سْي ِ‬‫ح َ‬
‫َواْل ُ‬
‫ت‪:‬‬ ‫ن " ‪َ ،‬قاَل ْ‬ ‫عِقيَقُة ُفل ٍ‬ ‫ك ‪َ ،‬هِذِه َ‬ ‫ك َوِإَلْي َ‬‫ل الّلُهّم ِمْن َ‬
‫سِم ا ِّ‬
‫سِمِه ‪َ ،‬وُقوُلوا ‪ِ :‬ب ْ‬ ‫عَلى ا ْ‬ ‫حوا َ‬ ‫سّلَم ‪ " :‬اْذَب ُ‬ ‫عَلْيِه َو َ‬ ‫ل َ‬ ‫صّلى ا ُّ‬ ‫َ‬
‫سوُل الِّ‬ ‫سِه ‪َ ،‬فَأَمَرُهْم َر ُ‬ ‫عَلى َرْأ ِ‬‫ضُعوَها َ‬ ‫ي َو َ‬ ‫صبِ ّ‬
‫حّلُقوا ال ّ‬‫طَنًة ِبَدٍم َيْوَم اْلَعِقيَقِة َفِإَذا َ‬
‫ن ُق ْ‬‫ضُبو َ‬ ‫خ ِ‬ ‫جاِهِلّيِة َي ْ‬ ‫َوَكاُنوا ِفي اْل َ‬
‫خُلوًقا‬‫ن الّدِم َ‬ ‫جَعُلوا َمَكا َ‬ ‫ن َي ْ‬‫سّلَم َأ ْ‬
‫عَلْيِه َو َ‬ ‫ل َ‬ ‫صّلى ا ُّ‬ ‫‪َ ".‬‬

‫‪.‬الحكم المبدئي‪ :‬إسناده ضعيف ويحسن إذا توبع‬


‫أسد الغابة « الكنى من النساء الصحابيات « باب الكاف « ] ‪ [ 7579‬ب د ع ‪ :‬أم كرز الخزاعية الكعبية‬
‫إظهار التشكيل|إخفاء التشكيل‬
‫] تخريج [ ] شواهد [ ] أطراف [‬

‫‪4‬‬
‫رقم الحديث‪2456 :‬‬
‫حديث مرفوع( أخبرنا يحيى ‪ ،‬كتابة ‪ ،‬بإسناده عن ابن أبي عاصم ‪ ،‬حدثنا محمد بن خالد بن عبد ال الواسطي(‬
‫‪ ،‬حدثنا أبي ‪ ،‬عن سعيد بن أبي عروبة ‪ ،‬عن قتادة ‪ ،‬عن عطاء ‪ ،‬عن ابن عباس ‪ ،‬عن أم كرز الخزاعية ‪،‬‬
‫قالت ‪ :‬سألت النبي صلى ال عليه وسلم عن العقيقة ‪ ،‬فقال ‪ " :‬عن الغلم شاتان مكافئتان ‪ ،‬وعن الجارية شاة‬
‫" ‪ .‬اختلف على عطاء فيه ‪ ،‬فروي عن عطاء ‪ ،‬عن أم كرز ‪ .‬وروي عن عطاء ‪ ،‬عن حبيبة بنت ميسرة ‪ ،‬عن‬
‫أم كرز ‪ .‬ورواه ابن عيينة ‪ ،‬عن عبيد ال بن أبي يزيد ‪ ،‬عن أبيه ‪ ،‬عن سباع بن ثابت ‪ ،‬عن أم كرز ‪ ،‬نحوه ‪.‬‬
‫أخبرنا أبو أحمد بن علي الصوفي ‪ ،‬بإسناده ‪ ،‬عن أبي داود السجستاني ‪ ،‬أخبرنا مسدد ‪ ،‬عن سفيان ‪ ،‬عن‬
‫‪ .‬عبيد ال بن أبي يزيد ‪ . . . . .‬بإسناده ‪ ،‬نحوه ‪ .‬أخرجها الثلثة‬

‫اختلف حكم اللباني على حديث في العقيقة‪،‬وهل يجزئ ذبح العقيقة قبل اليوم السابع؟‬
‫أخرج اللباني في كتابه " صحيح الجامع " حديث ) العقيقة تذبح لسبع ‪ ،‬أو لربع عشرة ‪ ،‬أو لحدى‬
‫وعشرين ( الذي رواه بريدة بن الحصيب السلمي ‪ ،‬وقال عنه ‪ :‬حديث صحيح ‪ ،‬في حين وجدت الحديث في‬
‫كتاب " الرواء " ‪ -‬نفس الحديث ‪ ، -‬وقد ضعفه ‪ .‬المرجو الرد على هذا السؤال ‪ ،‬وما حكم أن يعق في اليوم‬
‫‪ .‬الواحد والعشرين ؟ ‪ .‬وجزاكم ال عنا خير الجزاء‬

‫الجواب ‪:‬‬
‫الحمد ل‬
‫أوًل‪:‬‬
‫ننبه إلى لفظة وردت في السؤال جاءت في غير مكانها ‪ ،‬وهي قول السائل " أخرج اللبححاني " ثححم ذكححر حححديثًا‬
‫ب من كتب الشيخ اللباني رحمه ال ‪ ،‬والصواب ‪ :‬أن يقال ‪ " :‬أورد اللبححاني " ‪ ،‬أو " ذَك حَر " ‪ ،‬وذلححك‬
‫في كتا ٍ‬
‫أن كتاب الشيخ رحمه ال ليححس مصححدرًا أصححلّيا فححي الحححديث كالبخححاري ومسححلم والترمححذي وغيرهححا ممححا روى‬
‫أصحابها الحاديث بأسانيدها ‪.‬‬
‫والكتب التي تخلو من السانيد ‪ -‬كالكتب المعاصرة – إذا ُنقل الحديث منها ‪ :‬فيقال " ذكره " ‪ ،‬أو " أورده " ‪،‬‬
‫أو " نقله " ومثيلتها من العبارات ‪ ،‬وأما من يذكر الحديث بإسناده فيقال عند نسبة الحححديث إليححه ‪ " :‬رواه "‬
‫و " أخرجه " ‪.‬‬
‫ثانيًا‪:‬‬
‫أما الحديث المشار إليه فقد جاء من حديث بريدة ‪ ،‬وحديث أم كرز ‪:‬‬
‫شحَرَة‬
‫ع ْ‬
‫سحْبٍع َوَلْرَبحَع َ‬
‫ح ِل َ‬
‫ى صلى ال عليه وسلم َقححاَل ‪ ) :‬اْلَعِقيَقحُة ُتْذَبح ُ‬
‫ن الّنِب ّ‬
‫عِ‬‫ن َأِبيِه َ‬
‫عْ‬‫ن ُبَرْيَدَة َ‬
‫ل ْب ِ‬
‫عْبِد ا ِّ‬
‫ن َ‬
‫عْ‬‫أ‪َ .‬‬
‫ن(‪.‬‬
‫شِري َ‬
‫ع ْ‬
‫حَدى َو ِ‬
‫َوِل ْ‬
‫رواه الطبرانى في " المعجم الوسط " ) ‪ ( 136 / 5‬والبيهقي ) ‪. ( 303 / 9‬‬
‫قال الهيثمي – رحمه ال ‪: -‬‬
‫رواه الطبراني في " الصغير " ‪ ،‬و" الوسط " ‪ ،‬وفيه إسماعيل بن مسلم المكى ‪ ،‬وهححو ضحعيف لكحثرة غلطحه‬
‫ووهمه ‪.‬‬
‫" مجمع الزوائد " ) ‪. ( 59 / 4‬‬
‫‪Al-Haitsami berkata: Ath-Thabrany meriwayatkannya dalam "As-shaghir‬‬
‫‪dan Al-Ausath, padanya ada rawi Isma'il Bin Muslim Al-Makky ia‬‬
‫‪.tergolong rawi dla'if karena banyak salah dan tertuduh dusta‬‬
‫)‪(Majma' Az-Zawa-id IV: 59‬‬
‫ب‪ .‬عن عطاء عن أم كرز وأبي كرز قال ‪ :‬نذرت امرأة من آل عبد الرحمن بن أبححي بكححر إن ولححدت امححرأة عبححد‬
‫الرحمن نحرنا جزورًا فقالت عائشة رضي ال عنها ‪ " :‬ل ‪ ،‬بل السحّنة أفضححل ‪ ،‬عححن الغلم شححاتان مكافئتححان ‪،‬‬

‫‪5‬‬
‫جُدول ‪ ،‬ول يكسر لها عظم ‪ ،‬فيأكل ‪ ،‬ويطعم ‪ ،‬ويتصدق ‪ ،‬وليكن ذاك يححوم السححابع ‪،‬‬
‫وعن الجارية شاة ‪ ،‬تقطع ُ‬
‫فإن لم يكن ‪ :‬ففي أربعة عشر ‪ ،‬فإن لم يكن ‪ :‬ففي إحدى وعشرين " ‪.‬‬
‫رواه الحاكم في المستدرك على الصحيحين " ) ‪. ( 266 / 4‬‬
‫جْدل ‪ -‬بفتح الجيم ‪ : -‬العضو ‪.‬‬
‫جُدوًل " أي ‪ :‬أعضاء ‪ ،‬وال َ‬
‫" ُ‬
‫والحديث ضعيف ‪.‬‬
‫قال الشيخ اللباني – رحمه ال ‪: -‬‬
‫ظاهر السناد ‪ :‬الصحة ‪ ،‬ولكن له عندي علتان ‪:‬‬
‫الولى ‪ :‬النقطاع بين عطاء وأم كرز ؛ لما ذكرتححه فيمحا تقححدم محن الكلم علحى طحرق ححديث أم كحرز هحذه عنححد‬
‫حديث عائشة ‪ ،‬رقم ) ‪. ( 1166‬‬
‫والخرى ‪ :‬الشذوذ والدراج ‪ ،‬فقد ثبت الحديث عن عائشة من طريقين كما سبق هناك ‪ ،‬وليس فيهمححا قححوله ‪:‬‬
‫" تقطع جدوًل ‪ ، " ...‬فالظاهر أن هذا مدرج من قول عطاء ‪ ،‬ويؤيده أن عامر الحول رواه عن عطاء عن أم‬
‫كرز قالت ‪ :‬قال رسول ال صلى ال عليه وسلم ‪ ) :‬عن الغلم شاتان مكافئتان ‪ ،‬وعن الجارية شححاة ( ‪ .‬قححال ‪:‬‬
‫وكان عطاء يقول ‪ " :‬تقطع جدول ‪ " ...‬دون قوله " ولكن ذاك يوم السابع ‪ " ...‬أخرجه البيهقي ) ‪302 / 9‬‬
‫( ‪ ،‬فقد بّين عامر أن هذا القول ليس مرفوعًا في الحديث ‪ ،‬وإنما هو من كلم عطحاء موقوفحًا عليحه ‪ ،‬فحدل أنححه‬
‫مدرج في الحديث ‪.‬‬
‫" إرواء الغليل " ) ‪. ( 369 / 4‬‬
‫‪Dalam Irwaul Ghalil menjelaskan : Sanad-sanadnya secara jelas‬‬
‫‪memang shahih, namun menurutku ada dua kecacatan :‬‬
‫)‪(3‬‬ ‫‪terputus antara 'Atha dan Ummu Kurzin. Aku telah‬‬
‫‪menyebutkannya ketika menjelaskan hadits Ummi Kurzin ini pada‬‬
‫‪hadits Aisyah No. 1166.‬‬
‫)‪(4‬‬ ‫‪Syadz (bertentangan dengan yg shahih dan Idraj (ada‬‬
‫‪tambahan matan hadits oleh rawi). Hadits ini melalui dua jalan‬‬
‫"…‪dari Aisyah dan padanya tidak ada kalimat "memotong kulit‬‬
‫‪Jelas tambahan ini dari ucapan 'Atha. Dikuatkan lagi bahwa Amir‬‬
‫‪Al-Ahwal meriwayatkan dari 'Atha dari Ummi Kurzin berkata:‬‬
‫‪"Rasulullah SAW bersabda: "bagi anak laki-laki dua kambing‬‬
‫‪yang sama dan bagi anak perempuan satu ekor kambing." Amir‬‬
‫‪berkata: "'Atha mengatakan : "tidak dipotong kulitnya…" tanpa‬‬
‫‪ada ungkapan : "dilakukan pada hari ketujuh…" (HR. Al-Baihaqy‬‬
‫‪IX:302. Sungguh 'Amir telah menjelaskan bahwa ungkapan‬‬
‫‪tersebut tidak marfu' dalam hadits ini tetapi hanya ungkapan‬‬
‫‪'Atha sebagai (hadits) mauquf, dan ini dalam hadits disebut‬‬
‫)‪Mudraj. (Irwaul ghalil IV:369‬‬
‫وبذلك يتبين أن الراجح ضعف الحديث المذكور في العقيقة ‪ ،‬وإذا كان للشيخ اللباني رحمه ال اجتهححادان فححي‬
‫الحديث ‪ ،‬فالظهر منهما ما بين فيه حجته وفصححل قححوله فيححه ‪ ،‬وهححو قححوله بتضححعيف الحححديث ‪ ،‬ل سححيما وهححو‬
‫المتأخر منهما ‪.‬‬

‫‪6‬‬
‫‪Hadits Ketiga‬‬
‫المعجم الوسط للطبراني « باب اْل َل ِف « من اسم َ‬
‫مد ُ‬
‫ح َ‬
‫هأ ْ‬‫َ ِ ْ ُ ُ‬ ‫ِ‬ ‫َ ُ‬
‫إظهار التشكيل|إخفاء التشكيل‬
‫] تخريج [ ] شواهد [ ] أطراف [ ] السانيد [‬

‫رقم الحديث‪1013 :‬‬


‫ل(‬
‫صّلى ا ُّ‬
‫ي َ‬
‫ن الّنِب ّ‬
‫س ‪َ ،‬أ ّ‬
‫ن َأَن ٍ‬
‫عْ‬‫ن ُثَماَمَة ‪َ ،‬‬
‫عْ‬‫ل‪َ ،‬‬
‫عْبُد ا ِّ‬
‫حَمُد ‪َ ،‬قاَل ‪ :‬نا اْلَهْيَثُم ‪َ ،‬قاَل ‪ :‬نا َ‬ ‫حّدَثنا َأ ْ‬
‫حديث مرفوع( َ‬
‫ث َنِبّيا‬
‫سِه َبْعَد َما ُبِع َ‬
‫ن َنْف ِ‬
‫عْ‬‫ق َ‬‫عّ‬ ‫سّلَم " َ‬
‫عَلْيِه َو َ‬
‫‪َ ".‬‬

‫الحكم المبدئي‪ :‬إسناده حسن رجاله ثقات عدا أحمد بن مسعود المقدسي وهو صدوق حسن الحديث‪ ،‬وعبد ال‬
‫‪.‬بن المثنى النصاري وهو صدوق كثير الخطأ‬
‫َ‬
‫ل ِفي‬ ‫ب قَط ِْع ال ْي َد ِ َوالّر ْ‬
‫ج ِ‬ ‫وا ِ‬
‫ماع ُ أب ْ َ‬
‫ج َ‬
‫ت« ِ‬
‫قا ِ‬
‫ف َ‬
‫ب الن ّ َ‬
‫السنن الكبرى للبيهقي « ك َِتا ُ‬
‫سرِقَةِ ‪...‬‬
‫ال ّ‬

‫رقم الحديث‪17744 :‬‬


‫ب ْب ُ‬
‫ن‬ ‫ج ُ‬‫حا ِ‬‫ل ‪ ،‬أنبا َ‬ ‫حَمُه ا ُّ‬‫ي َر ِ‬‫ن َداُوَد اْلَعَلِو ّ‬‫ن ْب ِ‬‫سْي ِ‬
‫ح َ‬‫ن اْل ُ‬
‫حّمُد ْب ُ‬‫ن ُم َ‬‫سِ‬‫ح َ‬‫خَبَرَنا َأُبو اْل َ‬
‫)حديث مرفوع( َأ ْ‬
‫ل ْب ُ‬
‫ن‬ ‫عْبُد ا ِّ‬
‫ق ‪ ،‬أنبا َ‬ ‫عْبُد الّرّزا ِ‬ ‫ي ‪ ،‬ثنا َ‬ ‫حّماٍد اَلْبُيوْرِد ّ‬ ‫ن َ‬‫حّمُد ْب ُ‬
‫ي ‪ ،‬ثنا ُم َ‬ ‫سّ‬ ‫طو ِ‬ ‫ن ال ّ‬‫سْفَيا َ‬
‫ن ُ‬‫حَمَد ْب ِ‬ ‫َأ ْ‬
‫سِه َبْعَد‬‫ن َنْف ِ‬
‫عْ‬ ‫ق َ‬‫ع ّ‬ ‫سّلَم َ‬
‫عَلْيِه َو َ‬
‫ل َ‬ ‫صّلى ا ُّ‬ ‫ي َ‬ ‫ن الّنِب ّ‬‫عْنُه ‪َ " ،‬أ ّ‬ ‫ل َ‬ ‫ي ا ُّ‬‫ضَ‬‫س َر ِ‬ ‫ن َأَن ٍ‬ ‫عْ‬‫ن َقَتاَدَة ‪َ ،‬‬ ‫عْ‬‫حّرٍر ‪َ ،‬‬ ‫ُم َ‬
‫ث ‪َ ،‬قاَل اْلَفِقيُه َرحَِمُه‬‫حِدي ِ‬‫حاِل َهَذا اْل َ‬ ‫حّرٍر ِل َ‬‫ن ُم َ‬‫ل ْب َ‬‫عْبَد ا ِّ‬
‫ق ‪ِ :‬إّنَما َتَرُكوا َ‬ ‫عْبُد الّرّزا ِ‬ ‫الّنُبّوِة " ‪َ ،‬قاَل َ‬
‫يٍء ‪.‬‬‫ش ْ‬‫س ِب َ‬
‫س ‪َ ،‬وَلْي َ‬ ‫ن َأَن ٍ‬ ‫عْ‬ ‫خَر ‪َ ،‬‬ ‫جٍه آ َ‬ ‫ن َو ْ‬‫ن َقَتاَدَة ‪َ ،‬وِم ْ‬ ‫عْ‬‫خَر ‪َ ،‬‬ ‫جٍه آ َ‬‫ن َو ْ‬ ‫ي ِم ْ‬‫ل ‪َ :‬وَقْد ُرِو َ‬ ‫ا ُّ‬

‫الحكم المبدئي‪ :‬إسناد شديد الضعف فيه عبد ال بن محرر العامري وهو متروك الحديث‪.‬‬

‫تخريج الحديث‬

‫العزو المصنف سنة الوفاة‬ ‫أفق‬ ‫اسم الكتاب‬ ‫الصحابي‬ ‫م طرف الحديث‬
‫الخامس من الفراد‬ ‫عق عن نفسه بعدما أنزلت‬
‫ابن شاهين ‪385‬‬ ‫‪---‬‬ ‫‪3‬‬ ‫أنس بن مالك‬ ‫‪1‬‬
‫لبن شاهين‬ ‫النبوة‬
‫الضياء‬
‫‪643‬‬
‫المقدسي‬
‫الحاديث المختارة ‪--- 1668‬‬ ‫أنس بن مالك‬ ‫‪ 2‬عق عن نفسه بعدما بعث نبيا‬
‫الضياء‬ ‫عق عن نفسه بعدما جاءته‬
‫‪643‬‬ ‫الحاديث المختارة ‪--- 1669‬‬ ‫أنس بن مالك‬ ‫‪3‬‬
‫المقدسي‬ ‫النبوة‬
‫أبو بكر‬ ‫البحر الزخار بمسند‬
‫‪292‬‬
‫البزار‬
‫‪7281 2763‬‬
‫البزار ‪13-10‬‬
‫أنس بن مالك‬ ‫‪ 4‬عق عن نفسه بعد ما بعث نبيا‬
‫ابن أبي‬ ‫عق عن نفسه بعدما جاءته‬
‫‪281‬‬ ‫‪66‬‬ ‫‪64‬‬ ‫العيال‬ ‫أنس بن مالك‬ ‫‪5‬‬
‫الدنيا‬ ‫النبوة‬
‫محمد بن‬
‫عق عن نفسه بعدما بعثه ال‬
‫‪307‬‬ ‫‪ 1371 1376‬هارون‬ ‫مسند الروياني‬ ‫أنس بن مالك‬ ‫‪6‬‬
‫الروياني‬ ‫نبيا‬
‫مشكل الثار‬ ‫عق عن نفسه بعدما جاءته‬
‫‪321‬‬ ‫‪ 1053 888‬الطحاوي‬ ‫أنس بن مالك‬ ‫‪7‬‬
‫للطحاوي‬ ‫النبوة‬
‫محمد بن‬
‫طاهر بن‬ ‫عق عن نفسه بعدما بعثه ال‬
‫‪507‬‬ ‫‪--- 225‬‬ ‫تذكرة الحفاظ‬ ‫أنس بن مالك‬ ‫‪8‬‬
‫القيسراني‬ ‫عز وجل‬
‫المقدسي‬
‫‪807‬‬ ‫نور الدين‬ ‫‪--- 1161‬‬ ‫كشف الستار‬ ‫أنس بن مالك‬ ‫‪ 9‬عق عن نفسه بعد ما بعث نبيا‬

‫‪7‬‬
‫الهيثمي‬
‫سليمان بن‬
‫المعجم الوسط‬
‫‪360‬‬ ‫‪ 994 1013‬أحمد‬
‫للطبراني‬
‫أنس بن مالك‬ ‫‪ 10‬عق عن نفسه بعد ما بعث نبيا‬
‫الطبراني‬
‫أبو أحمد‬
‫‪:5‬‬ ‫الكامل في ضعفاء‬ ‫عق عن نفسه بعد ما بعثه ال‬
‫بن عدي ‪365‬‬ ‫‪4485‬‬ ‫أنس بن مالك‬ ‫‪11‬‬
‫‪214‬‬ ‫الرجال‬ ‫نبيا‬
‫الجرجاني‬
‫أبو أحمد‬
‫‪:5‬‬ ‫الكامل في ضعفاء‬ ‫عق عن نفسه بعد ما بعثه ال‬
‫بن عدي ‪365‬‬ ‫‪4486‬‬ ‫أنس بن مالك‬ ‫‪12‬‬
‫‪214‬‬ ‫الرجال‬ ‫نبيا‬
‫الجرجاني‬
‫عق رسول ال صلى ال عليه‬
‫عبد الرزاق‬
‫‪211‬‬
‫الصنعاني‬
‫مصنف عبد الرزاق ‪7960 7748‬‬ ‫أنس بن مالك‬ ‫‪ 13‬وسلم عن نفسه بعد ما بعث‬
‫بالنبوة‬
‫السنن الكبرى‬
‫‪458‬‬ ‫‪ 9:300 17744‬البيهقي‬
‫للبيهقي‬
‫أنس بن مالك‬ ‫‪ 14‬عق عن نفسه بعد النبوة‬
‫‪ : 1‬علي بن‬ ‫عق عن نفسه بعدما بعثه ال‬
‫‪234‬‬ ‫العلل لبن المديني ‪5‬‬ ‫أنس بن مالك‬ ‫‪15‬‬
‫‪ 101‬المديني‬ ‫نبيا‬
‫‪:9‬‬
‫‪748‬‬ ‫الذهبي‬
‫‪472‬‬
‫تاريخ السلم الذهبي ‪2645‬‬ ‫أنس بن مالك‬ ‫‪ 16‬عق عن نفسه بعد النبوة‬

‫‪http://www.4shared.com/get/_Ii-Qvnt/__online.html‬‬

‫حكم من لم يعق عنه ‪ ،‬هل يعق عن‬


‫نفسه إذا بلغ ؟‬
‫للفقهاء في المسألة قولن ‪:‬‬
‫القول الول ‪ :‬يستحب لمن لم يعق عنه‬
‫صغيرا ً أن يعق عن نفسه كبيرا ً وبه قال‬
‫عطاء والحسن ومحمد بن سيرين وهو‬
‫قول القفال الشاشي من الشافعية‬
‫ورواية عن أحمد وعلق الشوكاني‬
‫القول به إن صح الحديث المذكور‬
‫أدناه ‪.‬‬
‫القول الثاني ‪ :‬ل يعق عن نفسه ‪ ،‬وهو‬
‫قول الشافعي ورواية عن أحمد ‪(1).‬‬
‫واستدل للولين بما روي ‪ ):‬أن النبي‬
‫) عق عن نفسه بعد النبوة ( وهذا‬

‫‪8‬‬
‫الحديث تكلم عليه المحدثون كلما ً‬
‫طويل ً أذكر خلصته ‪:‬‬
‫روى البيهقي ‪ ]:‬بسنده عن عبد الله بن‬
‫محرر عن قتادة عن أنس ‪ ):‬أن‬
‫النبي) عق عن نفسه بعد النبوة ( قال‬
‫عبد الرزاق إنما تركوا عبد الله بن محرر‬
‫لحال هذا الحديث ‪ .‬ثم قال ‪ :‬وقد روى‬
‫من وجه آخر عن قتادة ‪ .‬ومن وجه آخر‬
‫عن أنس وليس بشيء [ )‪ ،(2‬قال‬
‫الحافظ ابن حجر ‪ ]:‬وكأنه اشار بذلك‬
‫إلى أن الحديث الذي ورد أن النبي ) عق‬
‫عن نفسه بعد النبوة ل يثبت وهو‬
‫كذلك [ ثم ذكر روايات الحديث عند‬
‫البزار وأبو الشيخ والطبراني ونقل عن‬
‫البزار قوله ‪ ]:‬تفرد به عبد الله وهو‬
‫ضعيف وذكر الحافظ أن الضياء‬
‫المقدسي أخرج الحديث في الحاديث‬
‫المختارة مما ليس في الصحيحين أي‬
‫أنه صححه ‪ (1).‬وقال النووي ‪ ]:‬وهذا‬
‫حديث باطل ‪ ،‬قال البيهقي ‪ :‬هو حديث‬
‫منكر ‪ ...‬فهو حديث باطل وعبد الله بن‬
‫محرر ضعيف متفق على ضعفه ‪ .‬قال‬
‫الحافظ ‪ :‬متروك [‪(2).‬‬
‫ويستدل للخرين ‪ :‬بأن العقيقة‬
‫مشروعة في حق الوالد فل يفعلها‬
‫الولد إذا بلغ فالسنة ثبتت في حق غيره‬
‫‪ .‬وقالوا أيضا ً أن الحديث الذي احتج به‬

‫‪9‬‬
‫الفريق الول ليس ثابتا ً ولو ثبت يمكن‬
‫أن يحمل على أنه خاص به ) ‪(3).‬‬
‫مناقشة ترجيح ‪ :‬إن الحديث الذي احتج‬
‫به الفريق غير ثابت عن الرسول ) فل‬
‫يصلح دليل ً لهم ‪ .‬ولم يرد أيضا ً ما يمنع‬
‫من العقيقة حال الكبر ووردت آثار عن‬
‫بعض السلف تجيز ذلك منها ‪:‬‬
‫‪ .1‬عن الحسن البصري قال ‪ ]:‬إذا لم‬
‫يعق عنك فعق عن نفسك وإن كنت‬
‫رجل ً [‪(4).‬‬
‫‪ .2‬وقال محمد بن سيرين ‪ ]:‬عققت عن‬
‫نفسي ببختية بعد أن كنت رجل ً [‪(5).‬‬
‫‪ .3‬ونقل عن المام أحمد أنه استحسن‬
‫إن لم يعق عن النسان صغيرا ً أن يعق‬
‫عن نفسه كبيرا ً وقال ‪ ]:‬إن فعله إنسان‬
‫لم أكرهه [‪(6).‬‬
‫وبناء على ما تقدم فل بأس أن يعق‬
‫النسان عن نفسه حال الكبر إن لم‬
‫يعق عنه حال الصغر والله أعلم ‪.‬‬

‫الخامس من الفراد لبن شاهين‬

‫رقم الحديث‪3 :‬‬


‫ب‪،‬‬ ‫ن َيعُْقو َ‬
‫ضُل ْب ُ‬‫حّدَثَنا اْلَف ْ‬
‫ي ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬‬ ‫حاِمِل ّ‬‫عيَل اْلَم َ‬ ‫سَما ِ‬‫ن ِإ ْ‬‫سُم ْب ُ‬‫حّدَثَنا اْلَقا ِ‬‫)حديث مرفوع( َ‬
‫ن الّنِب ّ‬
‫ي‬ ‫س ‪َ ،‬أ ّ‬‫ن َأَن ٍ‬‫عْ‬‫ن َقَتاَدَة ‪َ ،‬‬‫عْ‬ ‫شيّ ‪َ ،‬‬ ‫جَر ِ‬‫ل اْل ُ‬‫عْبُد ا ِّ‬‫حّدَثَنا َ‬‫ي ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬‬ ‫حّراِن ّ‬‫حّدَثَنا َأُبو َقَتاَدَة اْل َ‬
‫َقاَل ‪َ :‬‬
‫ف ِلَعْبِد‬
‫عِر ُ‬ ‫ب ‪َ ،‬ول َأ ْ‬ ‫غِري ٌ‬‫ث َ‬ ‫حِدي ٌ‬‫ت اْلُنُبّوُة " ‪َ .‬وَهَذا َ‬ ‫سِه َبْعَدَما ُأْنِزَل ِ‬
‫ن َنْف ِ‬‫عْ‬ ‫ق َ‬ ‫ع ّ‬‫سّلَم " َ‬ ‫عَلْيِه َو َ‬
‫ل َ‬ ‫صّلى ا ُّ‬ ‫َ‬
‫ضِل ‪َ ،‬قاَل ‪َ :‬قاَل َأُبو َقَتاَدَة ‪َ :‬هَذا‬ ‫ن اْلَف ْ‬ ‫عِ‬‫سُم ‪َ ،‬‬ ‫ن َقَتاَدَة ‪َ ،‬وَقاَل اْلَقا ِ‬ ‫عْ‬ ‫ث‪َ ،‬‬ ‫حِدي ِ‬‫غْيَر َهَذا اْل َ‬‫ي َ‬ ‫شّ‬ ‫جَر ِ‬ ‫ل اْل ُ‬
‫ا ِّ‬
‫غْيُرُه ‪.‬‬
‫حٌد َ‬‫ث َأ َ‬‫حِدي َ‬
‫س َيْرِوي َهَذا اْل َ‬ ‫خ ‪َ ،‬وَقاَل ‪َ :‬لْي َ‬ ‫شْي ِ‬
‫ن َهَذا ال ّ‬ ‫عْ‬‫شْعَبُة ‪َ ،‬‬ ‫َأَفاَدَناُه ُ‬

‫‪10‬‬
.‫ إسناد فيه متهم بالوضع وهو عبد ال بن واقد الحراني‬:‫الحكم المبدئي‬

Hukum Aqiqah Anak


Juni 26, 2007 oleh ari2abdillah

Kata aqiqah menurut bahasa artinya penyembelihan binatang dari kelahiran


seorang anak pada hari yang ketujuh, atau nama rambut yang terdapat di atas
kepala bayi yang dilahirkan.

Aqiqah menurut syara’ ialah penyembelihan binatang ternak pada hari ketujuh dari

kelahiran anak laki-laki ataupu perempuan. Pada hari itu anak diberi nama yang baik dan

rambut kepalanya dicukur.

Rasulullah SAW bersabda :

Dari Samurah ra, sesungguhnya Rasulullah SAW telah bersabda : “Setiap anak yang baru

lahir tergadai (menjadi tanggungan) dengan aqiqanya sampai disembelih (aqiqah) itu

untuknya pada hari ketujuh, dicukur dan diberi nama.” (HR. Ahmad, Imam Empat dan

Disahkan oleh At-Turmudzi).

Hukum Aqiqah

Aqiqah hukummnya sunnah muakkad bagi kedua orang tua yang mempunyai tanggungan

belanja atas anak itu. Tetapi apabila awiqah ini dinadzarkan maka hukumnya wajib.

Daging aqiqah nadzar harus dibagikan seluruhnya dan yang beraqiqah tidak boleh makan

dagingnya sama sekali.

Adapun binatang ternak untuk aqiqah adalah kambing, bagi anak laki-laki dua ekor

kambing dan bagi anak perempuan satu ekor kambing.

Rasulullah SAW bersabda :

“Allah tidak menyukai kenakalan anak-anak terhadap kedua orang tuanya (durhaka), siap

yang dianugerahi seorang anak dan ingin beribadah menyembelih hewan untuknya, maka

laksanakanlah untuk anak laki-laki dua ekor kambing yang setingkat dan untuk anak

perempuan seekor kambiing.” (HR. Abu Dawud).

Ketentuan dan sayarat binatang untuk aqiqah sama dengan ketentuan dan syarat binatang

qurban.

Waktu Pelaksanaan Aqiqah

11
Penyembelihan aqiqah dilaksanakan pada hari ketujuh kelahiran anak atau hari keempat

belas atau hari kedua puluh satu. Hal ini sesuai dengan hadits Rasulullah SAW :

Dari Abdullah bin Buraidah dari ayahnya dari Nabi SAW, sesungguhnya Nabi telah

bersabda : “Aqiqah itu disembelih pada hari ketujuh kelahiran anak atau hari keempat

belas atau hari kedua puluh satu.” (HR. Al-Baihaqi).

Hal-hal yang Disunnahkan Waktu Melaksanakan Aqiqah


1. Membaca basmalah.
2. Membaca sholawat atas Nabi.
3. Membaca takbir.

4. Membaca doa.

“Bismillahir rohmaanir rahiim Allahumma minka wa ilayka aqiiqotu fulaanin fa

taqobbal minnii” (Dengan menyebut nama Allah Yang Maha Pengasih lagi Maha

Penyayang, Ya Allah dari Engkau dan untuk Engkau aqiqah fulan (sebutkan

nama anak yang diaqiqahi) ini aku persembahkan, maka terimalah dariku).

5. Disembelih sendiri oleh ayah dari anak yang diaqiqahkan.

6. Daging aqiqah dibagikan kepada fakir miskin dan tetangga setelah

dimasak terlebih dahulu.

7. Pada hari itu anak dicukur rambutnya dan diberi nama dan bersedekah

seberat rambut bayi yang baru dicukur dengan nilai 1/2 atau 1 dirham.

Sebagian ulama berpendapat bahwa sedekah itu seberat timbangan rambut

bayi dengan nilai harga emas/perak.

Rasulullah SAW bersada :

Dari Ali bin Abi Thalib ia berkata, Rasulullah SAW telah mengaqiqahkan Hasan

dengan seekor kambing, maka Nabi bersabda : “Hai Fathimah, cukurlah

rambutnya, bersedekahlah dengan perak seberat rambutnya.” Kemudian Ali

berkata lagi : Fathimah kemudian menimbangnya satu dirham atau 1/2 dirham.

(HR. At-Turmudzi).

Panduan Untuk Anak Dalam Islam


June 17, 2009 by raudhahdakwah

12
‫خْيٌر َأَم‬
َ ‫ك َثَواًبا َو‬
َ ‫عْنَد َرّب‬
ِ ‫خْيٌر‬
َ ‫ت‬
ُ ‫حا‬
َ ‫صاِل‬
ّ ‫ت ال‬
ُ ‫حَياِة الّدْنَيا َواْلَباِقَيا‬
َ ‫ن ِزيَنُة اْل‬
َ ‫اْلَماُل َواْلَبُنو‬

Harta dan anak-anak adalah perhiasan kehidupan dunia tetapi amalan-amalan yang kekal

lagi saleh adalah lebih baik pahalanya di sisi tuhanmu serta lebih baik untuk menjadi

harapan. (Al Kahfi 46)

Bahagian Pertama : Ketika dilahirkan

1) Bergembira apabila menerima anak

Allah s.w.t berfirman :

‫حَيى‬
ْ ‫ك ِبَي‬
َ ‫شُر‬
ّ ‫ل ُيَب‬
َّ ‫ن ا‬
ّ ‫َأ‬

Sesungguhnya Allah menggembirakan kamu (nabi Zakariyya) dengan kelahrian (seorang

putera) Yahya. (Al-Imrab 39)

2) Disunatkan mengazankan di telingga yang kanan.

‫…عن أبي رافع قال رأيت رسول ال صلى ال عليه وسلم ) أذن في أذن الحسن بن علي حين ولدته فاطمة‬. )

‫ وقال هذا حديث حسن صحيح‬97 ‫ص‬/4 ‫الترمذي ج‬

Abi Raafi’ berkata : Aku melihat Rasulullah s.a.w mengazankan di teling Hassan Bin Ali

ketika Fatimah melahirkannya. (Riwayat Tarmidzi, hadis Hassan Sohih)

3) Disunatkan melakukan tahnik

13
‫عن أبي موسى قال ولد لي غلم فأتيت به النبي فسماه إبراهيم فحنكه بتمرة ودعا له بالبركة‬

2081 ‫ص‬/5 ‫صحيح البخاري ج‬

Dari Abu Musa r.a dia berkata : Dilahirkan untukku seorang budak lalu aku bawakannya

kepada nabi s.a.w. Lalu Rasulullah s.a.w menamakannya Ibrahim dan beliau

mentahnikkannya dengan kurma dan doakan keberkatan untuknya . (Riwayat Bukhari)

Bahagian Kedua : Pada hari ketujuh

1) Mencukur rambut

‫قول صلى ال عليه وسلم لفاطمة لما ولدت الحسن ) احلقي رأسه وتصدقي بوزن شعره فضة على المساكين‬

‫رواه احمد والطبراني في الكبير والبيهقي في سننه واسناده حسن‬

Rasulullah s.a.w berkata kepada Fatimah ketika melahirkan Hassan :”cukurlah rambutnya

dan sedekahkan timbangan rambut itu dengan nilai perak kepada orang-orang misikin”.

(Riwayat Imam Ahmad, Tabarani dan Baihaqi)

2) Memberikan nama yang baik

/ 4 ) ‫ ( والحاكم‬127 / 12 ) ‫ رواه ابن حبان‬. ‫ عق رسول ال صلى ال عليه وسلم عن الحسن والحسين يوم السابع وسماهما‬: ‫عن عائشة قالت‬

589 / 9 ) ” ‫ وصححه الحافظ ابن حجر في ” فتح الباري‬. ( 264 )

Aisrah r.a berkata : Rasulullah s.a.w mengakikahkan untuk Hassan dan Hussein pada hari

ketujuh dan menamakan mereka berdua pada hari tersebut.

(Riwayat Ibn Hibban dan Hakim)

14
3) Khitan (bersunat)

257 ) ‫ ( ومسلم‬5550 ) ‫ رواه البخاري‬. ” ‫ ) عن أبي هريرة ” خمس من الفطرة الختان والستحداد ونتف البط وتقليم الظفار وقص الشارب‬.

Dari Abu Huraurah : rasulullah s.a.w bersabda : Lima perkara yang termasuk fitrah,

berkhitan, mencukur rambut kemaluan, mencabut bulu ketiak, memotong kuku dan

mengunting misai.

(Riwayat Bukhari dan Muslim)

Bahagian Ketiga : Aqiqah dan hukumnya

Takrif Aqiqah : Haiwan yang disembelih untuk menebus bayi yang dilahirkan.

Hukumnya : Sunnah Muakkadah. Bagi bayi lelaki dengan dua ekor kambing dan bagi bayi

perempuan seekor kambing.

Dalilnya :

، ‫ ويسمى فيه‬، ‫ تذبح عنه يوم سابعه‬، ‫ قال رسول ال صلى ال عليه وسلم ” كل غلم مرتهن بعقيقته‬: ‫عن سمرة بن جندب رضي ال عنه قال‬

‫ ” ويحلق رأسه‬.

/ 4 ) ” ‫ صححه الشيخ اللباني رحمه ال في ” الرواء‬: ‫ والحديث‬. ( 2838 ) ‫ ( وأبو داود‬4220 ) ‫ ( والنسائي‬1522 ) ‫رواه الترمذي‬

385 ) .

15
Rasulullah s.a.w bersabda : Setiap anak yang baru lahir, ia tergadai sehingga

disembelihkan aqiqah untuknya pada hari yang ketujuh dan dinamakannya dan dicukur

rambutnya. ( Riwayat Tarmidzi, Nasa’i dam Abu Daud)

Pembahagian daging Aqiqah :

Dibolehkan untuk memakan dari daging aqiqah atau memberikannya untuk kerabat,

kawan atau orang miskin. Dibolehkan juga untuk memasaknya atau memberikannya

secara mentah. Sepertimana kata Ataa’ Bin Abi Rabaah ,

‫ رواه البيهقي في السنن‬.“ ‫ و يهدى في الجيران‬، ‫ و يطبخ بماء وملح‬، ‫ ” يقطع آرابا آرابا‬: ‫ عطاء بن أبي رباح يقول في العقيقة‬.

Ataa’ Bin Abi Rabaah berkata mengenai Aqiqah : Dipotong-potong daging itu, dan dimasak

dengan air dan garam, dan diberikan kepada jiran tetangga.

(Riwayat Baihaqi didalam al-Sunan )

‫طَعُم‬
ْ ‫ ُيْؤَكُل َوُي‬, ‫جُدول‬
ُ ‫جَعُل‬
ْ ‫ ” ُي‬: ‫“ عن عائشة قالت عن لحم العقيقة‬

5 / ‫ رواه ابن أبي شيبة في المصنف‬.

Aisyah radiallahu anha berkata menggenai daging Aqiqah : Dipotong-potong

daging tersebut, dan dimakannya dan berikan kepada orang lain.

(Riwayat Ibn Abi Syaibah didalam al-Musannaf)

Bahagian Keempat : Kewajipan Ibubapa terhadap anak.

1) Wajib mendidiknya dengan Aqidah Islam. Rasulullah s.a.w bersabda :

‫كل مولود يولد على الفطرة فأبواه يهودانه أو ينصرانه أو يمجسانه‬

Setiap bayi dilahirkan dalam keadaan fitrah, maka orang tuanyalah yang menjadikannya

yahudi, nasrani dan majusi”

(H.R.Bukhari & Muslim)

16
2) Mengajarnya mula beribadah apabila berumur 7 tahun.

‫ رواه الترمذي وأبو داود‬. ‫ علموا الصبي الصلة ابن سبع سنين واضربوه عليها ابن عشر‬: ‫قال رسول ال صلى ال عليه وسلم‬

Rasulullah s.a.w bersabda : Ajarilah anakmu mengerjakan solat ketika mereka berumur

tujuh tahun dan pukullah dia ketika meninggalkannya apabila dia telah berumur sepuluh

tahun. (Riwayat Tarmidzi dan Abu Daud)

3) Ajari anak tersebut adab dan akhlak yang mulia.

4) Memberikan pujian kepada anak tersebut apabila anak tersebut layak dipuji.

5) Berikan mereka tanggungjawab yang sesuai dengan kemampuan dan umur mereka.

6) Melindunginya daripada perkara-perkara yang menakutkannya dan

membahayakannya.

7) Jauhkannya daripada memiliki sifat malas dan terlalu banyak berehat, kerana

perkara-perkara ini hanya akan merugikannya. Sepertimana kata Yahya Ibn Abi Kathir :

‫ل ينال العلم براحة الجسم‬

Ilmu tidak boleh dimiliki dengan merehatkan badan.

Bahagian Kelima : Soal Jawab

17
1) Tembuni atau uri bayi. Apa perlu dibuat?

Menurut amalan orang dulu, tembuni anak yang keluar sesudah kelahiran anak tersebut

akan diambil dan dibersihkan. Tembuni itu kemudian akan dimasukkan ke dalam bekas

dan ditanam. Amalan ini dilakukan dengan alasan bahawa tembuni itu adalah kembar anak

tersebut atau merupakan sebahagian dari anggota anak yang baru lahir itu.

Ibubapa memang berhak mengambil tembuni itu dan menanamnya, tetapi dakwaan

seperti di atas adalah bertentangan dengan Islam dan kepercayaan yang khurafat. Jika

ibu-bapa tidak mengambil tembuni tersebut dan menyerahkannya kepada pihak hospital,

perbuatan tersebut juga tidak menyalahi ajaran Islam.

2) Adat melenggang perut dan pemeriksaan scanning

Bila ibu mengandungkan anak sulungnya, dan masa hamilnya sudah mencapai tujuh

bulan, bidan dipanggil untuk menjalankan adat berlenggang perut. Direntangkan kain

sepanjang tujuh helai, disusun berlapis-lapis dan ibu yang hamil itu disuruh baring

berlentang. Tengah-tengah kain itu terletak bahagian pinggang. Hujung kain berada di

sebelah kiri dan kanannya. Bidan kemudian menarik helai demi helai kain panjang itu,

arah ke kanan pada helai yang pertama dan ke kiri pada helai yang berikutnya, begitulah

seterusnya berselang-seli.

Menurut adat Banjar, diambil tiga biji kelapa dan kelapa itu dibelah dua. Kepercayaan anak

itu tidak selamat kalau tidak menjalankan adat itu merupakan khurafat. Begitu juga,

kepercayaan anak itu selamat kalau belahan kelapa itu elok, juga merupakan khurafat.

Adat melenggang perut yang diamalkan sebenarnya bertujuan memastikan kedudukan

bayi dalam kandungan adalah betul. Cuma yang menjadikan amalan ini bertentangan

dengan ajaran Islam ialah apabila kepercayaan khurafat dikaitkan dengan keselamatan

bayi dalam kandungan. Walaupun adat melenggang perut ini tidak diamalkan lagi,

pemeriksaan scanning yang dilakukan terhadap ibu yang mengandung juga mempunyai

tujuan yang sama dengan adat melenggang perut. Selain dari memastikan kedudukan

bayi dalam kandungan, scanning juga dikatakan dapat membantu mengenalpasti jantina

bayi itu. Islam tidak melarang pemeriksaan scanning khusus berkenaan kedudukan bayi

dalam kandungan. Bahkan pemeriksaan ini dapat membantu memudahkan si ibu apabila

18
tiba waktu melahirkan. Bayi yang tidak betul kedudukannya dalam perut atau diistilahkan

‘songsang’ boleh membahayakan kedua-dua ibu dan bayi tersebut.

Scanning untuk melihat jantina bayi itu juga tidak menyalahi agama kerana ia hanya

ramalan semata-mata. Mempercayai hasil pemeriksaan ini tidak bermakna seseorang itu

mengengkari kuasa dan ilmu Allah swt. Bahkan realitinya banyak laporan menunjukkan

bahawan ramalan awal hasil pemerik-saan scanning adalah sebaliknya.

3) Keguguran janin. Apa yang perlu dilakukan?

Kandungan yang belum sempurna atau keguguran ketika hamil memang ada berlaku.

Keguguran itu kadang-kadang berlaku ketika kandungan itu berusia sebulan atau tiga

bulan atau lima atau tujuh bulan. Janin yang gugur pula itu kadang-kadang telah

sempurna tubuh anggotanya dan ada pula yang separuh sempurna.

Dalam keadaan begini, Islam telah memberi panduan cara mengurus dan

menyempurnakan janin tersebut. Jika janin yang gugur itu terdapat padanya tanda-tanda

bernyawa seperti bergerak ia dan bersuara ia, maka keguguran itu hendaklah

disempurnakan seperti lazimnya menyempurnakan mayat orang dewasa. Bererti

keguguran itu mesti dimandikan, dikafankan, disembahyangkan dan dikebumikan. Jika

tidak terdapat tanda bernyawa tetapi mempunyai bentuk manusia seperti kelihatan

telinganya atau jari-jarinya atau apa jua anggota badannya, maka keguguran itu hanya

dimandikan, dikafankan dan dikebumikan tanpa perlu disembahyangkan.

Jika tidak terdapat langsung apa-apa tanda sama ada bernyawa atau bentuknya, maka

keguguran itu tidak wajib disempurnakan seperti lazimnya. Tetapi adalah digalakkan dan

sunat hukumnya keguguran itu dibungkus dan kemudiannya ditanam sahaja.

Bahagian Keenam : Doa-doa dari al-Quran

1)

‫عاِء‬
َ ‫سِميُع الّد‬
َ ‫ك‬
َ ‫طّيَبًة ِإّن‬
َ ‫ك ُذّرّيًة‬
َ ‫ن َلُدْن‬
ْ ‫ب ِلي ِم‬
ْ ‫ب َه‬
ّ ‫َقاَل َر‬

19
Ya tuhanku, berilah aku dari sisi engkau seorang anak yang baik. Sesungguhnya engkau

maha pendengar doa. ( Ali Imran ayat 38)

2)

‫صَناَم‬
ْ ‫ن َنْعُبَد ال‬
ْ ‫ي َأ‬
ّ ‫جُنْبِني َوَبِن‬
ْ ‫جَعْل َهَذا اْلَبَلَد آِمًنا َوا‬
ْ ‫با‬
ّ ‫َر‬

Ya tuhanku, jadikanlah negeri ini negeri yang aman, dan jauhkanlah aku berserta anak

cucuku daripada menyembah berhala. (Ibrahim ayat 35)

3)

‫عاِء‬
َ ‫ن ُذّرّيِتي َرّبَنا َوَتَقّبْل ُد‬
ْ ‫صلِة َوِم‬
ّ ‫جَعْلِني ُمِقيَم ال‬
ْ ‫با‬
ّ ‫َر‬

Ya tuhanku, jadikanlah aku dan anak cucuku orang-orang yang tetap mendirikan solat, ya

tuhan kami, perkenankanlah doaku. (Ibrahim ayat 40)

4)

َ ‫خْيُر اْلَواِرِثي‬
‫ن‬ َ ‫ت‬
َ ‫ب ل َتَذْرِني َفْرًدا َوَأْن‬
ّ ‫َر‬

Ya tuhanku, janganlah engkau membiarkan aku hidup seorang diri dan engkaulah waris

yang paling baik. (Al-Anbiyaa’ ayat 89)

20
5)

َ ‫حي‬
‫ن‬ ِ ‫صاِل‬
ّ ‫ن ال‬
َ ‫ب ِلي ِم‬
ْ ‫ب َه‬
ّ ‫َر‬

Ya tuhanku, anugerahkanlah kepadaku (seorang anak) yang termasuk orang-orang yang

saleh. (Ash Shaaffaat ayat 100

6)

َ ‫ك َوِإّني ِم‬
‫ن‬ َ ‫ت ِإَلْي‬
ُ ‫ح ِلي ِفي ُذّرّيِتي ِإّني ُتْب‬
ْ ‫صِل‬
ْ ‫ضاُه َوَأ‬
َ ‫حا َتْر‬
ً ‫صاِل‬
َ ‫عَمَل‬
ْ ‫ن َأ‬
ْ ‫ي َوَأ‬
ّ ‫عَلى َواِلَد‬
َ ‫ي َو‬
ّ ‫عَل‬
َ ‫ت‬
َ ‫ك اّلِتي َأْنَعْم‬
َ ‫شُكَر ِنْعَمَت‬
ْ ‫ن َأ‬
ْ ‫عِني َأ‬
ْ ‫ب َأْوِز‬
ّ ‫َر‬

َ ‫سِلِمي‬
‫ن‬ ْ ‫اْلُم‬

Ya tuhanku, tunjukkilah aku untuk mensyukuri nikmat engkau yang telah engkau berikan

kepadaku dan kepada ibu bapaku dan supaya aku dapat berbuat amal saleh yang engkau

ridhai. Berilah kebaikan kepadaku dengan (memberi kebaikan) kepada anak cucuku.

Sesungguhnya aku bertaubat kepada engkau dan sesungguhnya aku termasuk orang-

orang yang berserah diri. ( Al-Ahqaaf ayat 15)

7)

‫ن ِإَماًما‬
َ ‫جَعْلَنا ِلْلُمّتِقي‬
ْ ‫ن َوا‬
ٍ ‫عُي‬
ْ ‫جَنا َوُذّرّياِتَنا ُقّرَة َأ‬
ِ ‫ن َأْزَوا‬
ْ ‫ب َلَنا ِم‬
ْ ‫َرّبَنا َه‬

Ya tuhan kami, anugerahkanlah kepada kami isteri-isteri kami dari keturunan kami

sebagai penyenag hati (kami) dan jadikanlah kami imam bagi orang-orang yang bertakwa.

( Al-Furqaan ayat 74)

Abu Zarkashi

21
‫سائل يسأل‬

‫السؤال الول ‪ :‬ماهو حكم العقيقة؟ وماهي‬


‫صفتها ؟ وماهي آدابها؟‬
‫السؤال الثاني ‪ :‬هل يجوز للسلفيين تعلم أحكام‬
‫التجويد عند مشايخ الصوفية في زوايا الصوفية‬
‫علما أن هذه الحالة تكاد تكون عامة في بلدنا؟‬

‫الجواب‪:‬‬
‫بسم الله الرحمن الرحيم‬
‫أما بعد‪:‬‬

‫فجواب السؤال الول‪:‬‬


‫فالعقيقة هي الذبيحة التي تذبح‬
‫للمولود‪.‬‬
‫وهي سنة مؤكدة وهذا قول جمهور‬
‫أهل العلم من الصحابة والتابعين‬
‫والفقهاء وهو قول الشافعية‬
‫والمالكية والمشهور المعتمد في‬
‫مذهب‬
‫الحنابلة ‪ ،‬لحديث النبي صلى الله‬
‫عليه وسلم‪) :‬من ولد له ولد فأحب‬
‫‪22‬‬
‫أن ينسك عنه فلينسك عن الغلم‬
‫شاتان مكافأتان و عن الجارية‬
‫شاة( رواه أبو دود وغيره وصححه‬
‫اللباني‪.‬‬

‫قال ابن القيم ‪ ]:‬أما أهل الحديث‬


‫قاطبة وفقهاؤهم وجمهور أهل‬
‫السنة ‪ ،‬فقالوا ‪ :‬هي من سنة‬
‫رسول الله صلى الله عليه وسلم ( ‪.‬‬
‫)تحفة المودود ص ‪.(32‬‬

‫وقتها ‪ :‬اليوم السابع من الولدة‬


‫لقوله صلى الله عليه وسلم‪ ) :‬كل‬
‫غلم مرتهن بعقيقته ‪ .‬تذبح عنه يوم‬
‫السابع ويحلق رأسه ويسمى (‬
‫رواه أبو داود واللفظ له ورواه‬
‫وأحمد والترمذي والنسائي وابن‬
‫ماجة‬
‫والبيهقي والحاكم وصححه ووافقه‬
‫الذهبي وقال الترمذي ‪ :‬حسن‬

‫‪23‬‬
‫صحيح ‪ .‬وقال اللباني ‪ :‬صحيح‪.‬‬
‫قوله‪ ) :‬مرتهن (‪ :‬قيل المراد أن‬
‫العقيقة لزمة له ‪ .‬وقيل هو‬
‫كالشيء‬
‫المرهون ل يتم النتفاع به بدون‬
‫فكه‪.‬‬
‫قال الخطابي ‪" :‬قال أحمد ‪ :‬هذا‬
‫في الشفاعة يريد أنه إن لم يعق‬
‫عنه‬
‫فمات طفل ً لم ُيشفع في والديه"‪.‬‬
‫)معالم السنن ‪.( 265-4/264‬‬
‫وعن يحيى بن حمزة قال ‪" :‬قلت‬
‫لعطاء الخراساني ما مرتهن‬
‫بعقيقته ؟‬
‫قال ‪ :‬يحرم شفاعة ولده"‪) .‬سنن‬
‫البيهقي ‪ .( 9/299‬والله اعلم‪.‬‬

‫فإن لم يتيسر السابع ففي الرابع‬


‫عشر أو الحادي والعشرين لحديث‪:‬‬
‫)العقيقة تذبح لسبع أو لربع عشرة‬

‫‪24‬‬
‫أو لحدى و عشرين(‪ .‬رواه‬
‫الطيالسي‪ ،‬البيهقي‪ ،‬والضياء‪.‬‬
‫وصححه اللباني في "صحيح‬
‫الجامع"‪.‬‬

‫على أن تكون العقيقة سليمة من‬


‫العيوب وهذا مذهب جمهور أهل‬
‫العلم‪ ،‬قال المام مالك ‪ " :‬وإنما‬
‫هي ‪ -‬العقيقة ‪ -‬بمنزلة النسك‬
‫والضحايا ل يجوز فيها عوراء ول‬
‫عجفاء ول مكسورة القرن ول‬
‫مريضة ‪) ." ...‬الموطأ بهامش‬
‫المنقى ‪.(3/103‬‬

‫وقال المام الترمذي في سننه )‬


‫‪" :(4/101‬وقال أهل العلم ل يجزئ‬
‫العقيقة من الشاة إل ما يجزئ في‬
‫الضحية "‪.‬‬

‫ونقل الخلل في الجامع أن المام‬


‫أحمد قال ‪ " :‬وفي قول النبي صلى‬
‫الله عليه وسلم ‪):‬‬

‫‪25‬‬
‫من ولد له فأحب أن ينسك عنه‬
‫فليفعل ( فالدليل على أنه إنما‬
‫يجزئ‬
‫فيها ما يجزئ في النسك سواء من‬
‫الضحايا والهدايا ولن ذبح مسنون‬
‫إما واجبا ً وإما استحبابا ً يجري مجرى‬
‫الهدي والضحية في الصدقة‬
‫والهدية والكل والتقرب إلى الله‬
‫فاعتبر فيها السن الذي يجزئ‬
‫فيهما‬
‫ولنه شرع بوصف التمام والكمال‬
‫ولهذا شرع في حق الغلم شاتان‬
‫وشرع أن تكونا متكافئتين ل ينقص‬
‫أحدهما عن الخرى فاعتبر أن‬
‫يكون سنهما سن الذبائح المأمور بها‬
‫ولهذا جرت مجراها في عامة‬
‫أحكامها"‪ .‬تحفة المودود ص ‪. 63‬‬
‫لبن القيم‪.‬‬

‫أما الفضل من ذبح العقيقة وطبخها‬

‫‪26‬‬
‫أو التصدق بثمنها‪ ،‬فنقول‪:‬‬
‫سئل العلمة الشنقيطي صاحب‬
‫أضواء البيان في شرحه على كتاب‬
‫"زاد المستقنع"‪:‬‬
‫السؤال‪ :‬هل الفضل أن تذبح‬
‫العقيقة ويفرق لحمها‪ ،‬أم تذبح‬
‫وتطبخ‬
‫ويدعى لها‪ ،‬وهل يجوز التصدق‬
‫بثمنها؟ الجواب‪ :‬هذه المسألة‬
‫يصعب‬
‫فيها البت وأن يقال‪ :‬الفضل كذا‪،‬‬
‫ولكن يقال‪ :‬كل جائز‪ ،‬إن شاء‬
‫ذبحها وقسمها على الفقراء‬
‫والضعفاء‪ ،‬وهو على خير‪ ،‬وإن شاء‬
‫طبخها وأطعمها ودعا إليها‬
‫المسكين والمحتاج والقرابة وجمع‬
‫بين‬
‫الجميع‪ .‬وبعض العلماء يفصل‬
‫فيقول‪ :‬إذا كان المسكين ينتفع‬
‫بأخذ‬

‫‪27‬‬
‫اللحم أكثر من حضوره فالفضل أن‬
‫تعطيه اللحم؛ لنه يبقى عنده‬
‫اليوم واليومين والثلثة والربعة‪،‬‬
‫فهو أرفق بحاله وأصلح‪ ،‬ومن هنا‬
‫يكون ذلك أعظم في الجر‪ ،‬ومنهم‬
‫من يقول‪ :‬إن كان الفضل‬
‫العكس؛ كأن يصعب عليه طبخ‬
‫الطعام‪ ،‬ويجد الكلفة والمؤنة؛‬
‫فالفضل أن تدعوه إلى ذلك‪ ،‬ولكن‬
‫هذا فيه صعوبة‪ ،‬فإن النسان لو‬
‫نظر إلى طبخ العقيقة وإحسان‬
‫الضيافة إليها‪ ،‬ودعوة القرابة‪،‬‬
‫وجمع‬
‫الشمل‪ ،‬وصلة الرحم‪ ،‬وأنسهم في‬
‫البيت‪ ،‬وكونهم ضيوفا ً على‬
‫النسان‪ ،‬وما يحصل باجتماعهم من‬
‫المحبة‪ ،‬بخلف ما إذا بعث لكل‬
‫إنسان بلحم؛ فإننا نجد أن دعوتهم‬
‫إلى البيت أعظم وأكثر عناء‪،‬‬

‫‪28‬‬
‫وأبلغ في الكرام‪ ،‬وأدعى إلى‬
‫المحبة واللفة‪ ،‬ومن هنا يقوى أن‬
‫يقال‪:‬‬
‫إن طبخها وتهيئتها للضيوف أعظم‬
‫أجرًا؛ لما فيه من المصالح خاصة‬
‫القرابة‪ .‬وبالنسبة للمساكين فالمر‬
‫قد ل يبعد أن يكون فيه تفصيل‪،‬‬
‫والبت في هذه المسألة وأن يقال‪:‬‬
‫الفضل؛ أمر يحتاج إلى ضوابط‬
‫معينة‪ ،‬وقد تكلم العلماء على‬
‫ضوابط الفضلية‪ ،‬ولكنها متداخلة‬
‫هنا‪ ،‬فبالنسبة للفقراء الله أعلم‬
‫بالفضل‪ ،‬فقد يكون اختلف‬
‫الحوال‬
‫يدل على الفضلية‪ ،‬بحيث يرغب‬
‫المسكين أن يأخذها وأن يطعمها‬
‫أولده في الوقت الذي يشاء‬
‫وبالطريقة التي يريد‪ ،‬فهذا قد‬
‫يكون‬
‫موجبا ً للقول بأن الفضل أن تعطى‬

‫‪29‬‬
‫للمسكين‪ .‬والعكس بالعكس‪..‬‬
‫فمث ً‬
‫ل‪ :‬لو كان من أناس ل يتيسر‬
‫لهم أن يطبخوا ويكون عليهم في‬
‫الطبخ مشقة وكلفة وعناء‪ ،‬فالحكم‬
‫بالعكس‪ ،‬والله تعالى أعلم‪.‬‬

‫جواب السؤال الثاني‪:‬‬


‫ل يجوز تعلم التجويد عند مشايخ‬
‫الصوفية حتى لو لم تجدوا‬
‫غيرهم ‪ ،‬لن سلمة العقيدة مقدم‬
‫على علم التجويد بل شك‪.‬‬
‫ولشك أن للمعلم أثر على المتعلم‬
‫سلبا ً وإيجابا‪.‬‬
‫فالحذ كل الحذر الجلوس في‬
‫مجالس أهل البدع قاطبة‪.‬‬

‫هذا وصلى الله وسلم على نبينا‬


‫محمد وآله وصحبه أجمعين‪،،،‬‬

‫‪30‬‬
‫كتبه‬
‫أبو فريحان جمال بن فريحان الحارثي‬
‫فجر الثنين ‪25/10/1431‬هـ‪.‬‬

‫اختلف حكم اللباني على حديث في العقيقة‪،‬وهل يجزئ ذبح العقيقة قبل اليوم السابع؟‬
‫أخرج اللباني في كتابه " صحيح الجامع " حديث ) العقيقة تذبح لسبع ‪ ،‬أو لربع عشرة ‪ ،‬أو لحدى‬
‫وعشرين ( الذي رواه بريدة بن الحصيب السلمي ‪ ،‬وقال عنه ‪ :‬حديث صحيح ‪ ،‬في حين وجدت الحديث في‬
‫كتاب " الرواء " ‪ -‬نفس الحديث ‪ ، -‬وقد ضعفه ‪ .‬المرجو الرد على هذا السؤال ‪ ،‬وما حكم أن يعق في اليوم‬
‫‪ .‬الواحد والعشرين ؟ ‪ .‬وجزاكم ال عنا خير الجزاء‬

‫الجواب ‪:‬‬
‫الحمد ل‬
‫أوًل‪:‬‬
‫ننبه إلى لفظة وردت في السؤال جاءت في غير مكانها ‪ ،‬وهي قول السائل " أخرج اللبححاني " ثححم ذكححر حححديثًا‬
‫ب من كتب الشيخ اللباني رحمه ال ‪ ،‬والصواب ‪ :‬أن يقال ‪ " :‬أورد اللبححاني " ‪ ،‬أو " ذَك حَر " ‪ ،‬وذلححك‬
‫في كتا ٍ‬
‫أن كتاب الشيخ رحمه ال ليححس مصححدرًا أصححلّيا فححي الحححديث كالبخححاري ومسححلم والترمححذي وغيرهححا ممححا روى‬
‫أصحابها الحاديث بأسانيدها ‪.‬‬
‫والكتب التي تخلو من السانيد ‪ -‬كالكتب المعاصرة – إذا ُنقل الحديث منها ‪ :‬فيقال " ذكره " ‪ ،‬أو " أورده " ‪،‬‬
‫أو " نقله " ومثيلتها من العبارات ‪ ،‬وأما من يذكر الحديث بإسناده فيقال عند نسبة الحححديث إليححه ‪ " :‬رواه "‬
‫و " أخرجه " ‪.‬‬
‫ثانيًا‪:‬‬
‫أما الحديث المشار إليه فقد جاء من حديث بريدة ‪ ،‬وحديث أم كرز ‪:‬‬
‫شحَرَة‬
‫ع ْ‬
‫سحْبٍع َوَلْرَبحَع َ‬
‫ح ِل َ‬
‫ى صلى ال عليه وسلم َقححاَل ‪ ) :‬اْلَعِقيَقحُة ُتْذَبح ُ‬
‫ن الّنِب ّ‬
‫عِ‬‫ن َأِبيِه َ‬
‫عْ‬‫ن ُبَرْيَدَة َ‬
‫ل ْب ِ‬
‫عْبِد ا ِّ‬
‫ن َ‬
‫عْ‬‫أ‪َ .‬‬
‫ن(‪.‬‬
‫شِري َ‬
‫ع ْ‬
‫حَدى َو ِ‬
‫َوِل ْ‬
‫رواه الطبرانى في " المعجم الوسط " ) ‪ ( 136 / 5‬والبيهقي ) ‪. ( 303 / 9‬‬
‫قال الهيثمي – رحمه ال ‪: -‬‬
‫رواه الطبراني في " الصغير " ‪ ،‬و" الوسط " ‪ ،‬وفيه إسماعيل بن مسلم المكى ‪ ،‬وهححو ضحعيف لكحثرة غلطحه‬
‫ووهمه ‪.‬‬
‫" مجمع الزوائد " ) ‪. ( 59 / 4‬‬
‫ب‪ .‬عن عطاء عن أم كرز وأبي كرز قال ‪ :‬نذرت امرأة من آل عبد الرحمن بن أبححي بكححر إن ولححدت امححرأة عبححد‬
‫الرحمن نحرنا جزورًا فقالت عائشة رضي ال عنها ‪ " :‬ل ‪ ،‬بل السحّنة أفضححل ‪ ،‬عححن الغلم شححاتان مكافئتححان ‪،‬‬
‫جُدول ‪ ،‬ول يكسر لها عظم ‪ ،‬فيأكل ‪ ،‬ويطعم ‪ ،‬ويتصدق ‪ ،‬وليكن ذاك يححوم السححابع ‪،‬‬
‫وعن الجارية شاة ‪ ،‬تقطع ُ‬
‫فإن لم يكن ‪ :‬ففي أربعة عشر ‪ ،‬فإن لم يكن ‪ :‬ففي إحدى وعشرين " ‪.‬‬
‫رواه الحاكم في المستدرك على الصحيحين " ) ‪. ( 266 / 4‬‬
‫جْدل ‪ -‬بفتح الجيم ‪ : -‬العضو ‪.‬‬
‫جُدوًل " أي ‪ :‬أعضاء ‪ ،‬وال َ‬
‫" ُ‬
‫والحديث ضعيف ‪.‬‬
‫قال الشيخ اللباني – رحمه ال ‪: -‬‬

‫‪31‬‬
‫ظاهر السناد ‪ :‬الصحة ‪ ،‬ولكن له عندي علتان ‪:‬‬
‫الولى ‪ :‬النقطاع بين عطاء وأم كرز ؛ لما ذكرتححه فيمحا تقححدم محن الكلم علحى طحرق ححديث أم كحرز هحذه عنححد‬
‫حديث عائشة ‪ ،‬رقم ) ‪. ( 1166‬‬
‫والخرى ‪ :‬الشذوذ والدراج ‪ ،‬فقد ثبت الحديث عن عائشة من طريقين كما سبق هناك ‪ ،‬وليس فيهمححا قححوله ‪:‬‬
‫" تقطع جدوًل ‪ ، " ...‬فالظاهر أن هذا مدرج من قول عطاء ‪ ،‬ويؤيده أن عامر الحول رواه عن عطاء عن أم‬
‫كرز قالت ‪ :‬قال رسول ال صلى ال عليه وسلم ‪ ) :‬عن الغلم شاتان مكافئتان ‪ ،‬وعن الجارية شححاة ( ‪ .‬قححال ‪:‬‬
‫وكان عطاء يقول ‪ " :‬تقطع جدول ‪ " ...‬دون قوله " ولكن ذاك يوم السابع ‪ " ...‬أخرجه البيهقي ) ‪302 / 9‬‬
‫( ‪ ،‬فقد بّين عامر أن هذا القول ليس مرفوعًا في الحديث ‪ ،‬وإنما هو من كلم عطحاء موقوفحًا عليحه ‪ ،‬فحدل أنححه‬
‫مدرج في الحديث ‪.‬‬
‫" إرواء الغليل " ) ‪. ( 369 / 4‬‬
‫وبذلك يتبين أن الراجح ضعف الحديث المذكور في العقيقة ‪ ،‬وإذا كان للشيخ اللباني رحمه ال اجتهححادان فححي‬
‫الحديث ‪ ،‬فالظهر منهما ما بين فيه حجته وفصححل قححوله فيححه ‪ ،‬وهححو قححوله بتضححعيف الحححديث ‪ ،‬ل سححيما وهححو‬
‫المتأخر منهما ‪.‬‬
‫ثالثًا‪:‬‬
‫وأما من حيث الحكم الشرعي العملي ‪ :‬فإنه قد اختلف العلماء في الوقت التي ُتجزئ فيه العقيقة علححى أقححوال ‪،‬‬
‫مع اتفاقهم على استحباب كون ذلك الذبح في اليوم السابع ‪.‬‬
‫وفي " الموسوعة الفقهية " ) ‪: ( 279 ، 278 / 30‬‬
‫ذهب الشافعية والحنابلة إلى أن وقت ذبح العقيقة يبدأ من تمام انفصال المولحود ‪ ،‬فل تصحح عقيقحة قبلحه ‪ ،‬بحل‬
‫تكون ذبيحة عادية ‪.‬‬
‫وذهب الحنفية والمالكية إلى أن وقت العقيقة يكون في سابع الولدة ول يكون قبله ‪.‬‬
‫واتفق الفقهاء على استحباب كون الذبح في اليوم السابع على اختلف في وقت الجزاء كما سبق‪.‬‬
‫‪. ...‬‬
‫وقال المالكية ‪ :‬إن وقت العقيقة يفوت بفوات اليوم السابع ‪.‬‬
‫وقال الشافعية ‪ :‬إن وقت الجزاء في حق الب ونحوه ينتهي ببلوغ المولود ‪.‬‬
‫وقال الحنابلة ‪ -‬وهو قول ضعيف عند المالكية ‪ : -‬إن فات ذبح العقيقة في اليوم السابع يسن ذبحها في الرابححع‬
‫عشر ‪ ،‬فإن فات ذبحها فيه انتقلت إلى اليوم الحادي والعشرين من ولدة المولود فيسن ذبحها فيححه وهححو قححول‬
‫عند المالكية ‪ ،‬وهذا مروي عن عائشة رضي ال تعالى عنها ‪.‬‬
‫انتهى‬
‫والراجح من تلك القوال ‪ :‬أن العقيقة تستحب في اليوم السابع من ولدة المولود ‪ ،‬وأنه إن فححات ذلححك اليححوم ‪:‬‬
‫فُتذبح في أي يوم ؛ لضعف الحديث الوارد في كونها ُتذبح فححي اليححوم الرابححع عشححر ‪ ،‬والواحححد والعشححرين ‪ ،‬إن‬
‫فات اليوم السابع ‪ ،‬وأن ذبحها متعلق بالولدة ‪ ،‬فتجوز قبل السابع وبعححده ‪ ،‬وهححو قححول الشححافعية والحنابلححة ‪-‬‬
‫كما سبق ‪ ، -‬وهو ما رجحه ابن القيم رحمه ال ‪ ،‬ووافقه عليه علماء اللجنة الدائمة ‪.‬‬
‫قال ابن القيم – رحمه ال ‪: -‬‬
‫والظاهر ‪ :‬أن التقييد بذلك – أي ‪ :‬اليوم السابع ‪ -‬استحباب وإل فلو ذبح عنه في الرابححع أو الثححامن أو العاشححر‬
‫أو ما بعده ‪ :‬أجزأت ‪.‬‬
‫" تحفة المودود بأحكام المولود " ) ص ‪. ( 63‬‬

‫‪32‬‬
‫وقال علماء اللجنة الدائمة ‪:‬‬

‫العقيقة سّنة مؤكدة عن الغلم شاتان تجزئ كل منهما أضحية ‪ ،‬وعن الجارية شاة واحدة ‪ ،‬وتذبح يوم السابع‬
‫‪ ،‬وإذا أخرها عن السابع ‪ :‬جاز ذبحها في أي وقت ‪ ،‬ول يأثم في تأخيرها ‪ ،‬والفضل تقديمها ما أمكن ‪.‬‬

‫الشيخ عبد العزيز بن باز ‪ ،‬الشيخ عبد الرزاق عفيفي ‪ ،‬الشيخ عبد ال بن غديان ‪ ،‬الشيخ عبد ال بن قعود ‪.‬‬

‫" فتاوى اللجنة الدائمة " ) ‪. ( 439 / 11‬‬

‫وقالوا – أيضًا ‪: -‬‬

‫وتحديد اليوم السابع للذبح ل يؤخذ منه أن مشروعيتها ل تبدأ إل فححي اليححوم السححابع ؛ فححإن الححولدة هححي سححبب‬
‫طلب العقيقة ‪ ،‬واليوم السابع هو الوقت الفضل لتنفيذ هذا المححر المشححروع ‪ ،‬ولهححذا لححو ذبحهححا قبححل السححابع ‪:‬‬
‫أجزأت ‪ ،‬كما قال ابن القيم ومن وافقه من أهل العلم ‪.‬‬

‫الشيخ عبد الرزاق عفيفي ‪ ،‬الشيخ عبد ال بن غديان ‪ ،‬الشيخ عبد ال بن منيع‬

‫" فتاوى اللجنة الدائمة " ) ‪. ( 446 ، 445 / 11‬‬

‫وانظر حكم العقيقة في جواب السؤال رقم ) ‪ ، ( 20018‬وجواز توزيع لحم العقيقة نيئًا أو مطبوخًا في جواب‬
‫السؤال رقم ) ‪ ( 26046‬و ) ‪ ( 8423‬و ) ‪. ( 8388‬‬

‫وال أعلم‬

‫السلم سؤال وجواب‬

‫‪1. Pengertian Aqiqah‬‬


‫‪Imam Ibnul Qayyim rahimahullah dalam kitabnya Tuhfatul Maudud‬‬
‫‪hal.25-26, mengatakan bahwa: Imam Jauhari berkata : Aqiqah ialah‬‬
‫‪"Menyembelih hewan pada hari ketujuhnya dan mencukur rambutnya".‬‬
‫‪Selanjutnya Ibnu Qayyim berkata: "Dari penjelasan ini jelaslah bahwa‬‬
‫‪aqiqah itu disebut demikian karena mengandung dua unsur diatas dan ini‬‬
‫"‪lebih utama.‬‬

‫‪33‬‬
Imam Ahmad dan jumhur ulama berpendapat bahwa apabila ditinjau dari
segi syar'i maka yang dimaksud dengan aqiqah adalah makna berkurban
atau menyembelih (an-nasikah).

2. Dalil-dalil Syar'i Tentang Aqiqah


1. Hadist no.1: Dari Salman bin Amir Ad-Dhabiy, dia berkata:
Rasulullah Shallallahu 'alaihi wasallam bersabda: "Aqiqah
dilaksanakan karena kelahiran bayi, maka sembelihlah hewan dam
hilangkanlah semua gangguan darinya." [Shahih HR Bukhari
(5472), untuk lebih lengkapnya lihat Fathul Bari (9/590-592), dan
Irwaul Ghalil (1171), Syaikh Albani] Makna menghilangkan
gangguan adalah mencukur rambut bayi atau menghilangkan semua
gangguan yang ada [Fathul Bari (9/593) dan Nailul Authar (5/35),
Cetakan Darul Kutub Al-'Ilmiyah, pent]
2. Hadist no.2: Dari Samurah bin Jundab dia berkata: Rasulullah
Shallallahu 'alaihi wasallam bersabda : "Semua anak bayi tergadaikan
dengan aqiqahnya yang pada hari ketujuhnya disembelih hewan
(kambing), diberi nama dan dicukur rambutnya." [Shahih, HR Abu
Dawud 2838, Tirmidzi 1552, Nasa'i 7/166, Ibnu Majah 3165,
Ahmad 5/7-8, 17-18, 22, Ad Darimi 2/81, dan lain-lainnya]
3. Hadist no.3: Dari Aisyah dia berkata: Rasulullah Shallallahu
'alaihi wasallam bersabda: "Bayi laki-laki diaqiqahi dengan dua
kambing yang sama dan bayi perempuan satu kambing." [Shahih,
HR Ahmad (2/31, 158, 251), Tirmidzi (1513), Ibnu Majah (3163),
dengan sanad hasan]
4. Hadist no.4: Dari Ibnu Abbas bahwasannya Rasulullah
Shallallahu 'alaihi wasallam bersabda: "Mengaqiqahi Hasan dan
Husain dengan satu kambing dan satu kambing." [HR Abu Dawud
(2841) Ibnu Jarud dalam kitab al-Muntaqa (912) Thabrani
(11/316) dengan sanadnya shahih sebagaimana dikatakan oleh
Ibnu Daqiqiel 'Ied]
5. Hadist no.5: Dari 'Amr bin Syu'aib dari ayahnya, dari
kakeknya, Rasulullah Shallallahu 'alaihi wasallam bersabda:
"Barangsiapa diantara kalian yang ingin menyembelih (kambing)
karena kelahiran bayi maka hendaklah ia lakukan untuk laki-laki dua
kambing yang sama dan untuk perempuan satu kambing."[Sanadnya
Hasan, HR Abu Dawud (2843), Nasa'i (7/162-163), Ahmad (2286,
3176) dan Abdur Razaq (4/330), dan shahihkan oleh al-Hakim
(4/238)].
6. Hadist no.6: Dari Fatimah binti Muhammad ketika melahirkan
Hasan, dia berkata: Rasulullah Shallallahu 'alaihi wasallam bersabda:
"Cukurlah rambutnya dan bersedekahlah dengan perak kepada orang
miskin seberat timbangan rambutnya." [Sanadnya Hasan, HR

34
Ahmad (6/390), Thabrani dalam Mu'jamul Kabir 1/121/2, dan al-
Baihaqi (9/304) dari Syuraiq dari Abdillah bin Muhammad bin
Uqoil]

Dari dalil-dalil yang diterangkan di atas maka dapat diambil hukum-hukum


mengenai seputar aqiqah dan hal ini dicontohkan oleh Rasulullah
Shallallahu 'alaihi wasallam para sahabat serta para ulama salafusholih.

3. Hukum-Hukum Seputar Aqiqah


Hukum Aqiqah Sunnah Al 'Allamah Imam Asy-Syaukhani rahimahullah
berkata dalam Nailul Authar (6/213):

• Aqiqah adalah Sunnah Nabi shallallahu alaihi wasallam

"Jumhur ulama berdalil atas sunnahnya aqiqah dengan hadist Nabi ..."
berdasarkan hadist no.5 dari 'Amir bin Syu'aib. Bantahan Terhadap Orang
yang Mengingkari dan Membid'ahkan Aqiqah Ibnul Mundzir rahimahullah
membantah mereka dengan mengatakan bahwa: "Orang-orang Aqlaniyyun
(orang-orang yang mengukur kebenaran dengan akalnya, saat ini seperti
sekelompok orang yang menamakan sebagai kaum Islam Liberal, pen)
mengingkari sunnahnya aqiqah, pendapat mereka ini jelas menyimpang jauh
dari hadist-hadist yang tsabit (shahih) dari Rasulullah Shallallahu 'alaihi
wasallam karena berdalih dengan hujjah yang lebih lemah dari sarang laba-
laba." [Sebagaimana dinukil oleh Ibnu Qayyim al-Jauziyah dalam
kitabnya Tuhfatul Maudud hal.20, dan Ibnu Hajar al-Asqalani dalam
Fathul Bari (9/588)].

• Waktu Aqiqah Pada Hari Ketujuh Berdasarkan hadist no.2 dari


Samurah bin Jundab.

Para ulama berpendapat dan sepakat bahwa waktu aqiqah yang paling utama
adalah hari ketujuh dari hari kelahirannya. Namun mereka berselisih
pendapat tentang bolehnya melaksanakan aqiqah sebelum hari ketujuh atau
sesudahnya.

Al-Hafidz Ibnu Hajar rahimahullah berkata dalam kitabnya Fathul Bari


(9/594):

"Sabda Rasulullah Shallallahu 'alaihi wasallam pada perkataan 'pada hari


ketujuh kelahirannya' (hadist no.2), ini sebagai dalil bagi orang yang
berpendapat bahwa waktu aqiqah itu adanya pada hari ketujuh dan orang
yang melaksanakannya sebelum hari ketujuh berarti tidak melaksanakan
aqiqah tepat pada waktunya. Bahwasannya syariat aqiqah akan gugur
setelah lewat hari ketujuh. Dan ini merupakan pendapat Imam Malik. Beliau

35
berkata: "Kalau bayi itu meninggal sebelum hari ketujuh maka gugurlah
sunnah aqiqah bagi kedua orang tuanya"."

Sebagian membolehkan melaksanakannya sebelum hari ketujuh. Pendapat


ini dinukil dari Ibnu Qayyim al-Jauziyah dalam kitabnya Tuhfatul Maudud
hal.35.

• Sebagian lagi berpendapat boleh dilaksanakan setelah hari


ketujuh.

Pendapat ini dinukil dari Ibnu Hazm dalam kitabnya al-Muhalla 7/527.

Sebagian ulama lainnya membatasi waktu pada hari ketujuh dari hari
kelahirannya. Jika tidak bisa melaksanakannya pada hari ketujuh maka
boleh pada hari ke-14, jika tidak bisa boleh dikerjakan pada hari ke-21.
Berdalil dari riwayat Thabrani dalam kitab As-Shagir (1/256) dari Ismail
bin Muslim dari Qatadah dari Abdullah bin Buraidah:

"Kurban untuk pelaksanaan aqiqah, dilaksanakan pada hari ketujuh atau hari
ke-14 atau hari ke-21." [Penulis berkata: "Dia (Ismail) seorang rawi yang
lemah karena jelek hafalannya, seperti dikatakan oleh al-Hafidz Ibnu Hajar
dalam Fathul Bari (9/594)." Dan dijelaskan pula tentang kedhaifannya
bahkan hadist ini mungkar dan mudraj]

• Bersedekah dengan Perak Seberat Timbangan Rambut

Syaikh Ibrahim bin Muhammad bin Salim bin Dhoyyan berkata :

"Dan disunnahkan mencukur rambut bayi, bersedekah dengan perak seberat


timbangan rambutnya dan diberi nama pada hari ketujuhnya. Masih ada
ulama yang menerangkan tentang sunnahnya amalan tersebut (bersedekah
dengan perak), seperti: al-Hafidz Ibnu Hajar al-Asqalani, Imam Ahmad, dan
lain-lain."

Adapun hadist tentang perintah untuk bersedekah dengan emas, ini adalah
hadit dhoif.

Tidak Ada Tuntunan Bagi Orang Dewasa Mengaqiqahi Dirinya Sendiri


Sebagian ulama mengatakan : "Seseorang yang tidak diaqiqahi pada masa
kecilnya maka boleh melakukannya sendiri ketika sudah dewasa."

Mungkin mereka berpegang dengan hadist Anas yang berbunyi :

Rasulullah Shallallahu 'alaihi wasallam mengaqiqahi dirinya sendiri setelah


beliau diangkat sebagai nabi. [Dhaif mungkar, HR Abdur Razaq
(4/326) dan Abu Syaikh dari jalan Qatadah dari Anas]

36
Sebenarnya mereka tidak punya hujjah sama sekali karena hadistnya dhaif
dan mungkar. Telah dijelaskan pula bahwa nasikah atau aqiqah hanya pada
satu waktu (tidak ada waktu lain) yaitu pada hari ketujuh dari hari
kelahirannya. Tidak diragukan lagi bahwa ketentuan waktu aqiqah ini
mencakup orang dewasa maupun anak kecil.

• Aqiqah untuk Anak Laki-laki Dua Kambing dan Perempuan


Satu Kambing Berdasarkan hadist no.3 dan no.5 dari Aisyah dan
'Amr bin Syu'aib.

Setelah menyebutkan dua hadist diatas, al-Hafidz Ibnu Hajar berkata


dalam Fathul Bari (9/592): "Semua hadist yang semakna dengan ini
menjadi hujjah bagi jumhur ulama dalam membedakan antara bayi laki-laki
dan bayi perempuan dalam masalah aqiqah."

Imam Ash-Shan'ani rahimahullah dalam kitabnya Subulus Salam


(4/1427) mengomentari hadist Aisyah tersebut diatas dengan perkataannya:
"Hadist ini menunjukkan bahwa jumlah kambing yang disembelih untuk
bayi perempuan ialah setengah dari bayi laki-laki."

Al-'Allamah Shiddiq Hasan Khan rahimahullah dalam kitabnya Raudhatun


Nadiyyah (2/26) berkata: "Telah menjadi ijma' ulama bahwa aqiqah untuk
bayi perempuan adalah satu kambing."

Penulis berkata: "Ketetapan ini (bayi laki-laki dua kambing dan perempuan
satu kambing) tidak diragukan lagi kebenarannya."

• - Boleh Menaqiqahi Bayi Laki-laki dengan Satu Kambing


Berdasarkan hadist no.4 dari Ibnu Abbas.

Sebagian ulama berpendapat boleh mengaqiqahi bayi laki-laki dengan satu


kambing yang dinukil dari perkataan Abdullah bin 'Umar, 'Urwah bin
Zubair, Imam Malik dan lain-lain mereka semua berdalil dengan hadist Ibnu
Abbas diatas.

Tetapi al-Hafidz Ibnu Hajar rahimahullah berkata dalam kitabnya Fathul


Bari (9/592): ..meskipun hadist riwayat Ibnu Abbas itu tsabit (shahih),
tidaklah menafikan hadist mutawatir yang menentukan dua kambing untuk
bayi laki-laki. Maksud hadist itu hanyalah untuk menunjukkan bolehnya
mengaqiqahi bayi laki-laki dengan satu kambing.

Sunnah ini hanya berlaku untuk orang yang tidak mampu melaksanakan
aqiqah dengan dua kambing. Jika dia mampu maka sunnah yang shahih
adalah laki-laki dengan dua kambing.

37
4. Aqiqah Dengan Kambing
4.1 Tidak Sah Aqiqah Kecuali dengan Kambing
Telah lewat beberapa hadist yang menerangkan keharusan menyembelih dua
ekor kambing untuk laki-laki dan satu ekor kambing untuk perempuan. Ini
menandakan keharusan untuk aqiqah dengan kambing.

Dalam Fathul Bari (9/593) al-Hafidz Ibnu Hajar rahimahullah


menerangkan: "Para ulama mengambil dalil dari penyebutan syaatun dan
kabsyun (kibas, anak domba yang telah muncul gigi gerahamnya) untuk
menentukan kambing buat aqiqah." Menurut beliau: "Tidak sah aqiqah
seorang yang menyembelih selain kambing".

Sebagian ulama berpendapat dibolehkannya aqiqah dengan unta, sapi, dan


lain-lain. Tetapi pendapat ini lemah karena:

Hadist-hadist shahih yang menunjukkan keharusan aqiqah dengan kambing


semuanya shahih, sebagaimana pembahasan sebelumnya. Hadist-hadist
yang mendukung pendapat dibolehkannya aqiqah dengan selain kambing
adalah hadist yang talif saqith alias dha'if.

4.2 Persyaratan Kambing Aqiqah Tidak Sama


dengan Kambing Kurban (Idul Adha)
Penulis mengambil hujjah ini berdasarkan pendapat dari Imam As-Shan'ani,
Imam Syaukani, dan Iman Ibnu Hazm bahwa kambing aqiqah tidak
disyaratkan harus mencapai umur tertentu atau harus tidak cacat
sebagaimana kambing Idul Adha, meskipun yang lebih utama adalah yang
tidak cacat.

Imam As-Shan'ani dalam kitabnya Subulus Salam (4/1428) berkata :

"Pada lafadz syaatun (dalam hadist sebelumnya) menunjukkan persyaratan


kambing untuk aqiqah tidak sama dengan hewan kurban. Adapun orang
yang menyamakan persyaratannya, mereka hanya berdalil dengan qiyas."

Imam Syaukhani dalam kitabnya Nailul Authar (6/220) berkata :

"Sudah jelas bahwa konsekuensi qiyas semacam ini akan menimbulkan


suatu hukum bahwa semua penyembelihan hukumnya sunnah, sedang
sunnah adalah salah satu bentuk ibadah. Dan saya tidak pernah mendengar
seorangpun mengatakan samanya persyaratan antara hewan kurban (Idul
Adha) dengan pesta-pesta (sembelihan) lainnya. Oleh karena itu, jelaslah

38
bagi kita bahwa tidak ada satupun ulama yang berpendapat dengan qiyas ini
sehingga ini merupakan qiyas yang bathil."

Imam Ibnu Hazm dalam kitabnya Al-Muhalla (7/523) berkata :

"Orang yang melaksanakan aqiqah dengan kambing yang cacat, tetap sah
aqiqahnya sekalipun cacatnya termasuk kategori yang dibolehkan dalam
kurban Idul Adha ataupun yang tidak dibolehkan. Namun lebih baik (afdhol)
kalau kambing itu bebas dari catat."

4.3 Bacaan Ketika Menyembelih Kambing


Firman Allah Ta'ala:

"Maka makanlah dari apa yang ditangkapnya untukmu dan sebutlah nama
Allah" (QS. Al-Maidah : 4)

Firman Allah Ta'ala:

"Dan janganlah kamu memakan binatang-binatang yang tidak disebut nama


Allah ketika menyembelihnya, sesungguhnya perbuatan semacam itu adalah
suatu kefasikan." (QS. Al-An'am : 121)

Adapun petunjuk Nabi tentang tasmiyah (membaca bismillah) sudah


masyhur dan telah kita ketahui bersama (lihat Irwaul Ghalil 2529-2536-
2545-2551, karya Syaikh Al-Albani). Oleh karena itu, doa tersebut juga
diucapkan ketika meyembelih hewan untuk aqiqah karena merupakan salah
satu jenis kurban yang disyariatkan oleh Islam. Maka orang yang
menyembelih itu biasa mengucapkan: "Bismillahi wa Allahu Akbar".

Mengusap Darah Sembelihan Aqiqah di Atas Kepala Bayi Merupakan


Perbuatan Bid'ah dan Jahiliyah

Dari Aisyah berkata: Dahulu ahlul kitab pada masa jahiliyah, apabila mau
mengaqiqahi bayinya, mereka mencelupkan kapas pada darah sembelihan
hewan aqiqah. Setelah mencukur rambut bayi tersebut, mereka
mengusapkan kapas tersebut pada kepalanya! Maka Rasulullah Shallallahu
'alaihi wasallam bersabda: "Jadikanlah (gantikanlah) darah dengan khuluqun
(sejenis minyak wangi)." [Shahih, diriwayatkan oleh Ibnu Hibban
(5284), Abu Dawud (2743), dan disahihkan oleh Hakim (2/438)]

Al-'Allamah Syaikh Al-Albani dalam kitabnya Irwaul Ghalil


(4/388) berkata : "Mengusap kepala bayi dengan darah sembelihan aqiqah
termasuk kebiasaan orang-orang jahiliyah yang telah dihapus oleh Islam."

39
Al-'Allamah Imam Syaukani dalam kitabnya Nailul Aithar
(6/214) menyatakan: "Jumhur ulama memakruhkan (membenci) at-tadmiyah
(mengusap kepala bayi dnegan darah sembelihan aqiqah)."

Sedangkan pendapat yang membolehkan dengan hujjah dari Ibnu Abbas


bahwasannya dia berkata : "Tujuh perkara yang termasuk amalan sunnah
terhadap anak kecil: ...dan diusap dengan darah sembelihan aqiqah." [HR
Thabrani], maka ini merupakan hujjah yang dhaif dan mungkar.

4.4 Boleh Menghancurkan Tulangnya (Daging


Sembelihan Aqiqah) Sebagaimana Sembelihan
Lainnya
Inilah kesepekatan para ulama, yakni boleh menghancurkan tulangnya,
seperti ditegaskan Imam Malik dalam Al-Muwaththa (2/502), karena tidak
adanya dalil yang melarang maupun yang menunjukkan makruhnya. Sedang
menghancurkan tulang sembelihan sudah menjadi kebiasan disamping ada
kebaikannya juga, yaitu bisa diambil manfaat dari sumsum tersebut untuk
dimakan.

Adapun pendapat yang menyelisihinya berdalil dengan hadist yang dhaif,


diantaranya adalah :

Bahwasannya Rasulullah Shallallahu 'alaihi wasallam bersabda: "Janganlah


kalian menghancurkan tulang sembelihannya." [Hadist Dhaif, karena
mursal terputus sanadnya, HR. Baihaqi (9/304)]

Dari Aisyah dia berkata: " ...termasuk sunnah aqiqah yaitu tidak
menghancurkan tulang sembelihannya... " [Hadist Dhaif, mungkar dan
mudraj, HR. Hakim (4/283]

Kedua hadist diatas tidak boleh dijadikan dalil karena keduanya tidak
shahih. [lihat kitab Al-Muhalla oleh Ibnu Hazm (7/528-529)].

Disunnahkan Memasak Daging Sembelihan Aqiqah dan Tidak


Memberikannya dalam Keadaan Mentah

Imam Ibnu Qayyim rahimahullah dalam kitabnya Tuhfathul Maudud


hal.43-44, berkata :

"Memasak daging aqiqah termasuk sunnah. Yang demikian itu, karena jika
dagingnya sudah dimasak maka orang-orang miskin dan tetangga (yang
mendapat bagian) tidak merasa repot lagi. Dan ini akan menambah kebaikan
dan rasa syukur terhadap nikmat tersebut. Para tetangga, anak-anak dan

40
orang-orang miskin dapat menyantapnya dengan gembira. Sebab orang yang
diberi daging yang sudah masak, siap makan, dan enak rasanya, tentu rasa
gembiranya lebih dibanding jika daging mentah yang masih membutuhkan
tenaga lagi untuk memasaknya... Dan pada umumnya, makanan syukuran
(dibuat dalam rangka untuk menunjukka rasa syukur) dimasak dahulu
sebelum diberikan atau dihidangkan kepada orang lain."

4.5 Tidak Sah Aqiqah Seseorang Kalau Daging


Sembelihannya Dijual
Imam Ibnu Qayyim rahimahullah dalam kitabnya Tuhfathul Maudud
hal.51-52, berkata :

"Aqiqah merupakan salah satu bentuk ibadah (taqarrub) kepada Allah


Ta'ala. Barangsiapa menjual daging sembelihannya sedikit saja maka pada
hakekatnya sama saja tidak melaksanakannya. Sebab hal itu akan
mengurangi inti penyembelihannya. Dan atas dasar itulah, maka aqiqahnya
tidak lagi sesuai dengan tuntunan syariat secara penuh sehingga aqiqahnya
tidak sah. Demikian pula jika harga dari penjualan itu digunakan untuk upah
penyembelihannya atau upah mengulitinya" [lihat pula Al-Muwaththa
(2/502) oleh Imam Malik].

Orang yang Aqiqah Boleh Memakan, Bersedekah, Memberi Makan, dan


Menghadiahkan Daging Sembelihannya, Tetapi yang Lebih Utama Jika
Semua Diamalkan

Imam Ibnu Qayyim rahimahullah dalam kitabnya Tuhfathul Maudud


hal.48-49, berkata :

"Karena tidak ada dalil dari Rasulullah Shallallahu 'alaihi wasallam tentang
cara penggunaan atau pembagian dagingnya maka kita kembali ke hokum
asal, yaitu seseorang yang melaksanakan aqiqah boleh memakannya,
memberi makan dengannya, bersedekah dengannya kepada orang fakir
miskin atau menghadiahkannya kepada teman-teman atau karib kerabat.
Akan tetapi lebih utama kalau diamalkan semuanya, karena dengan
demikian akan membuat senang teman-temannya yang ikut menikmati
daging tersebut, berbuat baik kepada fakir miskin, dan akan memuat saling
cinta antar sesama teman. Kita memohon taufiq dan kebenaran kepada Allah
Ta'ala". [lihat pula Al-Muwaththa (2/502) oleh Imam Malik].

4.6 Jika Aqiqah Bertepatan dengan Idul Qurban,


Maka Tidak Sah Kalau Mengerjakan Salah Satunya
(Satu Amalan Dua Niat)

41
Penulis berkata: "Dalam masalah ini pendapat yang benar adalah tidak sah
menggabungkan niat aqiqah dengan kurban, kedua-duanya harus dikerjakan.
Sebab aqiqah dan adhiyah (kurban) adalah bentuk ibadah yang tidak sama
jika ditinjau dari segi bentuknya dan tidak ada dalil yang menjelaskan
sahnya mengerjakan salah satunya dengan niat dua amalan sekaligus.
Sedangkan sebaik-baik petunjuk adalah petunjuk Rasulullah Shallallahu
'alaihi wasallam dan Allah Ta'ala tidak pernah lupa."

4.7 Tidak Sah Aqiqah Seseorang yang Bersedekah


dengan Harga Daging Sembelihannya Sekalipun
Lebih Banyak
Al-Khallah pernah berkata dalam kitabnya: Bab Maa yustahabbu minal
aqiqah wa fadhliha 'ala ash-shadaqah:

"Kami diberitahu Sulaiman bin Asy'ats, dia berkata Saya mendengar Ahmad
bin Hambal pernah ditanya tentang aqiqah: 'Mana yang kamu senangi,
daging aqiqahnya atau memberikan harganya kepada orang lain (yakni
aqiqah kambing diganti dengan uang yang disedekahkan seharga
dagingnya)?' Beliau menjawab: 'Daging aqiqahnya'." [Dinukil dari Ibnul
Qayyim dalam Tuhfathul Maudud hal.35 dari Al-Khallal]

Penulis berkata: "Karena tidak ada dalil yang menunjukkan bolehnya


bershadaqah dengan harga (daging sembelihan aqiqah) sekalipun lebih
banyak, maka aqiqah seseorang tidak sah jika bershadaqah dengan harganya
dan ini termasuk perbuatan bid'ah yang mungkar! Dan sebaik-baik petunjuk
adalah petunjuk Muhammad Shallallahu 'alaihi wasallam"

5. Adab Menghadiri Jamuan Aqiqah


Diantara bid'ah yang sering dikerjakan khususnya oleh ahlu ilmu adalah
memberikan ceramah yang berkaitan dengan hokum aqiqah dan adab-
adabnya serta yang berkaitan dengan masalah kelahiran ketika
berkumpulnya orang banyak (undangan) di acara aqiqahan pada hari
ketujuh.

Jadi saat undangan pada berkumpul di acara aqiqahan, mereka membuat


suatu acara yang berisi ceramah, rangkaian do'a-do'a, dan bentuk-bentuk
seperti ibadah lainnya, yang mereka meyakini bahwa semuanya termasuk
dari amalan yang baik, padahal tidak lain hal itu adalah bid'ah, (pen).

Perbuatan semacam itu tidak pernah dicontohkan dalam sunnah yang shahih
bahkan dalam dhaif sekalipun!! Dan tidak pernah pula dikerjakan oleh
Salafush Sholih rahimahumulloh. Seandainya perbuatan ini baik niscaya

42
mereka sudah terlebih dahulu mengamalkannya daripada kita. Dan ini
termasuk dalam hal bid'ah-bid'ah lainnya yang sering dikerjakan oleh
sebagian masyarakat kita dan telah masuk sampai ke depan pintu rumah-
rumah kita, (pen) !!

Sedangkan yang disyariatkan disini adalah bahwa berkumpulnya kita di


dalam acara aqiqahan hanyalah untuk menampakkan kesenangan serta
menyambut kelahiran bayi dan bukan untuk rangkaian ibadah lainnya yang
dibuat-buat.

Sedang sebaik-baik petunjuk adalah petunjuk Muhammad Shallallahu 'alaihi


wasallam. Semua kabaikan itu adalah dengan mengikuti Salaf dan semua
kejelekan ada pada bid'ahnya Khalaf.

Wallahul Musta'an wa alaihi at-tiklaan.

Abu Muhammad 'Ishom bin Mar'i


17 Maret 2003
Disalin ringkas kembali dari kitab Ahkamul Aqiqah karya Abu
Muhammad 'Ishom bin Mar'i, terbitan Maktabah as-Shahabah, Jeddah,
Saudi Arabia, dan diterjemahkan oleh Mustofa Mahmud Adam al-
Bustoni, dengan judul Aqiqah terbitan Titian Ilahi Press, Yogjakarta, 1997.

1. ‫ما هي أحكام العقيقة للمولود الذكر؟‬

‫ما هي أحكام العقيقة للمولود الذكر ؟‬

‫الحمد لله‬
‫ العقيقة‬:
‫هي الذبيحة التي تذبح عن المولود في اليوم السابع من‬
‫ وقد كانت العقيقة معروفة عند العرب في‬، ‫مولده‬
‫ " فأما العقيقة فهي شاة تذبح‬: ‫ قال الماوردي‬، ‫الجاهلية‬
‫ " عند الولدة كانت العرب عليها قبل السلم‬.
" 126 / 15 ) " ‫ ) الحاوي الكبير‬.
‫وقد ثبتت مشروعية العقيقة في الحاديث الصحيحة الثابتة‬
‫ ومنها‬، ‫ عن النبي صلى الله عليه وسلم‬:
1. ‫ عن بريدة رضي الله عنه قال‬:

43
‫كنا في الجاهلية إذا ولد لحدنا غلم ذبح شاة ولطخ (‬
‫رأسـه بدمهـا ‪ ،‬فلما جاء الله بالسـلم كنا نذبح شاة‬
‫) ونحلق رأسه ونلطخه بزعفران‬
‫‪.‬‬
‫رواه أبو داود ) ‪ ( 2843‬وصححه الشيخ اللباني في "‬
‫‪ " .‬صحيح أبي داود‬
‫‪ .‬والزعفران ‪ :‬نوع من الطيب‬
‫وعن سلمان بن عامر رضي الله عنه أن النبي صلى ‪2.‬‬
‫الله عليه وسلم قال‬
‫مع الغلم عقيقة ‪ ،‬فأهريقوا عنه دما ً ‪ ،‬وأميطوا عنه ( ‪:‬‬
‫‪ ) .‬الذى (رواه البخاري ) ‪5154‬‬
‫ويشرع ذبح شاتين عن المولود الذكر ‪ ،‬وشاة واحدة عن‬
‫‪ :‬النثى ‪ ،‬كما دلت عليه الدلة الصحيحة الصريحة ‪ ،‬ومنها‬
‫عن أم كرز أنها سألت رسول الله صلى الله عليه ‪1.‬‬
‫‪ :‬وسلم عن العقيقة فقال‬
‫عن الغلم شاتان ‪ ،‬وعن النثى واحدة ‪ ،‬ل يضركم ذكرانا ً (‬
‫‪ ) .‬أم إناثا ً‬
‫رواه الترمذي ) ‪ ( 1516‬وقال ‪ :‬هذا حديث حسن صحيح ‪،‬‬
‫والنسائي ) ‪ ، ( 4217‬وصححه الشيخ اللباني في " إرواء‬
‫‪ ) .‬الغليل " ) ‪391 / 4‬‬
‫وعن عائشة رضي الله عنها أن رسول الله صلى الله ‪2.‬‬
‫عليه وسلم ) أمرهم عن الغلم شاتان مكافئتان ‪ ،‬وعن‬
‫‪ ) .‬الجارية شاة‬
‫رواه الترمذي ) ‪ ( 1513‬وقال ‪ :‬حسن صحيح ‪ .‬وصححه‬
‫‪ .‬اللباني في صحيح الترمذي‬
‫وهذه الحاديث ظاهرة في التفاضل بين الذكر والنثى في‬
‫‪ .‬العقيقة‬
‫وقد علل العلمة ابن القيم هذا التفاضل بين الذكر والنثى‬
‫‪ :‬بقوله‬
‫وهذه قاعدة الشريعة ‪ ،‬فإن الله سبحانه وتعالى فاضل "‬
‫بين الذكر والنثى ‪ ،‬وجعل النثى على النصف من الذكر‬
‫في المواريث والديات والشهادات والعتق والعقيقة ‪ ،‬كما‬

‫‪44‬‬
‫رواه الترمذي وصححه من حديث أمامة عن النبي صلى‬
‫‪ :‬الله عليه وسلم قال‬
‫أيما امرئ مسلم أعتق مسلما ً كان فكاكه من النار ‪( ،‬‬
‫يجزئ كل عضو منه عضوا ً منه ‪ ،‬وأيما امرئ مسلم أعتق‬
‫امرأتين مسلمتين كانتا فكاكه من النار ‪ ،‬يجزئ كل عضو‬
‫) منهما عضوا ً منه‬
‫رواه الترمذي ) ‪ (1547‬فجرت المفاضلة في العقيقة هذا‬
‫المجرى لو لم يكن فيها سنة صريحة ‪ ،‬كيف والسنن‬
‫‪ .‬الثابتة صريحة بالتفضيل " انتهى‬
‫‪ ) .‬تحفة المودود " ) ص ‪ 53‬و ‪" 54‬‬
‫‪ :‬وقال ابن القيم أيضا ً‬
‫ضل الذكر على النثى كما قال "‬ ‫إن الله سبحانه وتعالى ف ّ‬
‫‪:‬‬
‫كاْل ُن َْثى ( آل عمران‪( 36/‬‬ ‫‪ ،‬وَل َي ْ َ‬
‫س الذ ّك َُر َ‬
‫ومقتضى هذا التفاضل ‪ :‬ترجيحه عليها في الحكام ‪ ،‬وقد‬
‫جاءت الشريعة بهذا التفضيل في جعل الذكر كالنثيين في‬
‫الشهادة والميراث والدية ‪ ،‬فكذلك ألحقت العقيقة بهذه‬
‫‪ .‬الحكام " انتهى‬
‫‪ ) .‬زاد المعاد " ) ‪" 331 / 2‬‬
‫‪ :‬فائدة‬
‫‪ :‬قال ابن القيم رحمه الله تعالى ما ملخصه‬
‫‪ :‬ومن فوائد العقيقة "‬
‫أنها قربان يقرب به عن المولود في أول أوقات خروجه‬
‫… إلى الدنيا‬
‫ومن فوائدها ‪ :‬أنها تفك رهان المولود ‪ ،‬فإنه مرتهن‬
‫‪ .‬بعقيقته حتى يشفع لوالديه‬
‫ومن فوائدها ‪ :‬أنها فدية يفدى بها المولود كما فدى الله‬
‫‪ .‬سبحانه إسماعيل بالكبش " انتهى‬
‫) تحفة المودود " ) ص ‪" 69‬‬
‫‪.‬‬
‫وأفضل توقيت للعقيقة يوم السابع من الولدة ‪ ،‬لقوله‬
‫‪ :‬صلى الله عليه وسلم‬

‫‪45‬‬
‫كل غلم رهينة بعقيقته ‪ ،‬تذبح عنه يوم سابعه ويحلق (‬
‫) ويسمى‬
‫رواه أبو داود ) ‪ ( 2838‬وصححه الشيخ اللباني في "‬
‫‪ " .‬صحيح أبي داود‬
‫ولو تأخرت عن السابع فل حرج ‪ ،‬وتذبح متى استطاع‬
‫‪ .‬المسلم إلى ذلك سبيل ً‬
‫والله أعلم‬

‫‪[flash=http://www.taz0.com//uploads/files/taz-69deadae77.swf]WIDTH=400‬‬
‫]‪HEIGHT=350[/flash‬‬

‫رد مع اقتباس‬
‫‪2.‬‬ ‫‪06-03-2008 12:45 AM#2‬‬

‫‪rare_pearls‬‬

‫مشرف شهراوي سابق‬

‫‪ :‬الحالة‬

‫رقم العضوية ‪103 :‬‬

‫‪ : Nov 2006‬تاريخ التسجيل‬

‫الدولة ‪ :‬خارج حدود المدى حيث ينعدم الزمان والمكان‬

‫المشاركات ‪2,432 :‬‬

‫التقييم ‪10 :‬‬

‫معدل تقييم المستوى ‪7 :‬‬

‫اول السلم عليكم‬

‫اخى العزيز د سعيد بالفعل الموضوع جميل ومميز بارك الله لك وجعله فى‬

‫‪46‬‬
‫ميزان حسناتك‬

‫‪.‬ملخص من كتاب ]أحكام العقيقة[ تأليف أبي عصام بن مرعي رحمه الله‬

‫العقيقـــــــــــــــــــــــــــــــــــة‬

‫‪.‬معنى العقيقة في اللغة‪ :‬القطع ومنه عقّ والديه إذا قطعهما‬


‫ومعناها في الصطلح الشرعي‪ :‬ذبح الشاة عن المولود يوم السابع من‬
‫‪.‬ولدته‬

‫‪:‬الدلة على شرعية العقيقة‬


‫عن سمرة بن جندب رضي الله عنه قال‪ :‬قال رسول الله صلى الله عليه‬
‫وعلى آله وسلم " كل غلم رهينة بعقيقته ُتذبح عنه يوم سابعه وُيسمى فيه‬
‫‪".‬وُيحلق رأسه‬

‫وعن عائشة رضي الله عنها قالت‪ :‬قال رسول الله صلى الله عليه وعلى آله‬
‫]وسلم "عن الغلم شاتان مكافئتان وعن الجارية شاة"‪] .‬أحمد والترمذي‬
‫وفي رواية " أمرنا رسول الله صلى الله عليه وعلى آله وسلم أن نعق عن‬
‫‪".‬الجارية شاة وعن الغلم شاتان‬

‫‪:‬معلومات هامة تتعلق بالعقيقة‬

‫لبد من إخلص النية قبل البدء في عمل العقيقة وأن يكون الذبح لله وحده ‪-‬‬
‫سنة نبينا‪ ,‬ولتكون من باب الرياء والسمعة والمباهاة فاحذري ذلك‬ ‫‪.‬امتثال ً ل ُ‬
‫العقيقة مستحبة وليست واجبة‪ ,‬وقد ذهب إلى ذلك جمهور أهل العلم ‪-‬‬
‫‪.‬رحمهم الله تعالى‬
‫أفضل أوقات العقيقة إنما هو اليوم السابع من تاريخ الولدة‪ ,‬واليوم يحسب ‪-‬‬
‫من آذان الفجر إلى غروب الشمس‪ ,‬فمن ُولد بعد أذان المغرب يحسب له‬
‫من اليوم التالي‪ ,‬وهذه ملحوظة مهمة جدا ً لن أكثر الناس يخطئون في‬
‫‪.‬تحديد يوم العقيقة إل من يعلم هذه المعلومة‬
‫ليجوز ذبح شاة واحدة للذكر إل لغير القادر‪ ،‬أو من أراد أن يقسم الذبح ‪-‬‬
‫‪.‬على دفعتين لقلة ذات اليد‬
‫ل تجزيء العقيقة إل بالشياه فقط‪ ,‬والشياه جمع شاه‪ ,‬والشاة تكون من ‪-‬‬
‫الغنم‪ ,‬والغنم تشمل المعز والضأن‪ ,‬فل تجزيء أن تكون العقيقة من الطيور‬
‫‪.‬كالحمام والدجاج والديوك وما إلى ذلك‬
‫ليشترط في شاة العقيقة سن معين ولسلمة من العيوب كما في الشاة ‪-‬‬
‫التي تذبح في الضحية لنها لها شروط خاصة بها‪ .‬وإن كان الفضل والقرب‬
‫‪.‬إلي الله عز وجل أن تكون سالمة من العيوب‬
‫ُيسمى على العقيقة لنها من جنس الذبائح المشروعة‪ ,‬فيقول الذابح "بسم ‪-‬‬
‫‪".‬الله والله أكبر‬
‫اعلمي أختي المسلمة أن عظام العقيقة ُتكسر كغيرها من الذبائح‪ ،‬أما ‪-‬‬
‫الحديث الوارد في النهي عن كسر عظام العقيقة فهو حديث مرسل في‬
‫‪.‬مرسايل أبي داود‪ ،‬والمرسل من أقسام الضعيف‬
‫العقيقة قربة إلى الله تعالى بتمامها‪ ,‬ومن باع شيئا ً منها فما عقّ في ‪-‬‬

‫‪47‬‬
‫‪.‬الحقيقة‬
‫وذلك لن ذاك البيع ينقص من أصل الذبيحة وعليه فلن تكون العقيقة حينئذ‬
‫تامة موافقة لمراد الشرع الحنيف‪ ,‬وعليه أيضا ً فل تجزيء العقيقة إذا صرف‬
‫‪.‬شيء منها ُأجرة علي القيام بذبحها وسلخها‬
‫مخيرون بين أكلها وبين التصدق والطعام والهداء منها ‪-‬‬ ‫أصحاب العقيقة ُ‬
‫وإن كان من الفضل الجمع بين كل ذلك لما فيه من الحسان إلى الفقير‬
‫‪.‬والمساكين ولما فيه من التودد إلى الصدقاء والحبة‬
‫ولدة" فهو حديث‬ ‫وأما ماورد في أن ترسل ِرجل الذبيحة إلى القابلة "الم ّ‬
‫‪.‬ضعيف لنقطاعه‬
‫العقيقة عبادة وأن الضحية عبادة وكل منها مستقلة بذاتها‪ ,‬فإذا اجتمعت ‪-‬‬
‫رد في الشرع‬ ‫العقيقة مع الضحية فل تجزيء إحداهما عن الخرى‪ ,‬ولم ي ِ‬
‫‪.‬مايثبت إجزاء إحداهما عن الخرى إذا اجتمعتا في يوم النحر‬
‫ك مال ً تستطيعين أن تشتري به الشياه‪- ,‬‬ ‫إذا جاء وقت العقيقة ولم يكن لدي ِ‬
‫فيجوز القتراض لهذا المر إذا كان يسُهل رد هذا القرض‪ ,‬أما في حالت‬
‫الفقر الشديد فل يستحب القتراض إذا كان المقترض ليستطيع رد ذلك‬
‫‪.‬القرض‬
‫رد دليل ثابت يدل على أن العقيقة يتصدق بثمنها ولو زاد‪ ,‬وعليه ‪-‬‬ ‫لم ي ِ‬
‫فالتصدق بثمنها ولو زاد ليجزيء عنها‪ ,‬والذي يتصدق بثمنها ‪ -‬دون الذبح‬
‫‪.‬المشروع‪ -‬قد سقط في بدعة منكرة‬
‫إن إلقاء أية محاضرات حول العقيقة وبيان أحكامها وآدابها وحول المولود ‪-‬‬
‫وأحكامه في اليوم السابع والدوام على ذلك في كل اجتماع للعقيقة يعتبر‬
‫أمرا ً محدثا ً ل ُيعرف في السنة الصحيحة ولم يعرفه أئمة السلف الصالح‬
‫رحمهم الله تعالى‪ ،‬ولو كان خيرا ً لسبقونا إليه‪ ,‬فل تجبري زوجك أن يحضر‬
‫ك لكي يلقي محاضرة علي المدعوين فالعبرة‬ ‫بعض المشايخ في كل مولود ل ِ‬
‫‪.‬هنا التحذير من أن يصبح هذا المر من المور الواجبة‬
‫سنة‪ ,‬لذلك‬
‫فبعض الناس يعتقدون أن هذه المحاضرة يوم العقيقة من ال ُ‬
‫ينبغي لهل العلم الموجودين في اجتماع يوم العقيقة أن ُيعلموا الحاضرين أن‬
‫سنة وإنما هذا الجتماع إنما هو لظهار الفرح‬ ‫هذه المحاضرة ليست من ال ُ‬
‫بالمولود في صورة إطعام الطعام وتهنئة المولود له‪ ,‬وليس هو اجتماع للقاء‬
‫محاضرات في الفقه والحكام فإن هذا له شأن وموضع آخر هو دروس العلم‬
‫صة‪ -‬لنفع الناس وتعليمهم دينهم وسنة‬ ‫والمحاضرات النافعة التي تقام ‪ -‬خا ّ‬
‫‪.‬رسولهم صلى الله عليه وعلى آله وصحبه وسلم‬

‫‪:‬بدع وخرافات اليوم السابع من الولدة‬

‫‪:‬اخوانى ارجو ان تبتعدوا عن البدع والخرافات في اليوم السابع والتي منها‬

‫العتقاد بأنه لبد لمن ترمي المشيمة )الخلص( أن تضحك حتى ليكون ‪-‬‬
‫‪.‬المولود عابسا ً كاشرا ً‬
‫‪.‬تعليق الحجبة والتمائم للمولود ‪-‬‬
‫شحذ نقود للمولود من سبعة أشخاص كلهم اسمهم محمد أو شحذ ملبس ‪-‬‬
‫‪.‬للمولود بقصد أن يعيش المولود‬
‫تشغيل أشرطة الغناء الخاصة بمناسبة السبوع وغيرها إذ أنه ليس في ‪-‬‬
‫‪.‬تحريم الغناء والموسيقى من شك‬

‫‪48‬‬
‫ولم يأت في شرعنا الحنيف مايشير إلى البدع السابقة‪ ,‬فلماذا نصدق هذه‬
‫البدع والخرافات؟‬

‫ولى عودة مرة اخرى للتعليق على الستشهاد بأية‬


‫كاْل ُن َْثى ( فى مسار الحوار‬ ‫) وَل َي ْ َ‬
‫س الذ ّك َُر َ‬

‫‪49‬‬

You might also like