วิชา : คณิตศาสตรเครื่องกล

ใบเนื้อหา _1_/_22_
หนวยการเรียนที่7: เกลียว

หนวยที่ 7 เกลียว

สาระการเรียนรู
1. ชนิดของเกลียวและสวนตางของเกลียว
2. การคํานวณหาสวนตาง ๆของเกลียว

วัตถุประสงคเชิงพฤติกรรม
1.บอกชนิดของเกลียวได
2.อธิบายสวนตาง ๆของเกลียวได
3.คํานวณหาสวนตาง ๆของ เกลียวสามเหลี่ยมได
4.คํานวณหาสวนตาง ๆของ เกลียวสี่เหลี่ยมได
5. คํานวณหาสวนตาง ๆของ เกลียวสี่เหลี่ยมคางหมูได
6. คํานวณหาสวนตาง ๆของ เกลียวฟนเลือ่ ยได
7. คํานวณหาสวนตาง ๆของ เกลียววงกลมได
 วิชา : คณิตศาสตรเครื่องกล
ใบเนื้อหา _2_/_22_
หนวยการเรียนที่7: เกลียว

หนวยที่ 7
เกลียว
ชนิดและสวนตางของเกลียว
เกลียว (Thread) หมายถึงสันหรือรองที่เกิดขึ้นบนผิวงานวนไปรอบ ๆจะซายหรือขวาก็ไดดว ยระยะทาง
ที่สม่ําเสมอ

เกลียวแบงไดออกเปน 5 ชนิด
1. เกลียวสามเหลี่ยม
1.1 เกลียวเมตริก (M-Thread)
1.2 เกลียว ISO
1.3 เกลียววิตเวอรต
1.4 เกลียวอเมริกัน
1.5 เกลียวยูนไิ ฟด
1.6 เกลียวสามเหลี่ยมยอดแหลม
2. เกลียวสี่เหลี่ยม
3. เกลียวสี่เหลี่ยมคาวหมู
3.1 เกลียว Tr
3.2 เกลียว Aeme
3.3 เกลียว หนอน
4. เกลียกลม
5. เกลียวฟนเลื่อย
 วิชา : คณิตศาสตรเครื่องกล
ใบเนื้อหา _3_/_22_
หนวยการเรียนที่7: เกลียว

สวนตาง ๆของเกลียว
เกลียวแบงตามลักษณะหนาตัดไดหลายแบบ ซึ่งแตละแบบก็มีลักษณะการใชงาน ทั้งแบบที่เหมือนกัน
และแตกตางกันไป แบงออกไดดังนี้

รูปที่ 8.1 สวนตาง ๆที่สําคัญของเกลียว

Major Diameter คือความยาวเสนผานศูนยกลางโตนอกของชิ้นงาน ทั้งของเกลียวนอกและเกลียวใน

หรือคือขนาดกําหนดนั่นเอง
Minor Diameter คือความยาวเสนผาศูนยกลางวัดที่โคนเกลียว ทั้งของเกลียวนแกและเกลียวใน
Pitch Diameter คือความยาวเสนผาศูนยกลางวัดทีว่ งกลมพิตช
Pitch คือระยะหางระหวางตําแหนงใดตําแหนงหนึ่ง ไปยังตําแหนงเดียวกัน ของเกลียวถัดไป เชน
วัดจากยอดเกลียวถึงยอดเกลียว
Angle of Thread หรือ Included Angle มุมรวมยอดเกลียว
Helix Angle มุมเอียงของฟนเกลียว
Crest คือยอดฟนเกลียว
Root คือโคนเกลียว
Axis of Screw แกนของสลักเกลียว
Depth of Thread ความลึกของเกลียว วัดจากยอดเกลียวถึงโคนเกลียว
Number of Thread จํานวนเกลียวตอนิ้ว
 วิชา : คณิตศาสตรเครื่องกล
ใบเนื้อหา _4_/_22_
หนวยการเรียนที่7: เกลียว

1. เกลียวสามเหลี่ยม
เกลียวสามเหลี่ยม คือเกลียวที่มีพื้นที่หนาตัดเปนรูปสามเหลี่ยม มีทั้งเกลียวที่เปนระบบเมตริก และ
เกลียวระบบอังกฤษ

รูปที่ 8.2 สวนสําคัญตาง ๆของเกลียวสามเหลี่ยม

• สวนตาง ๆที่สําคัญของเกลียวสามเหลี่ยม
1. ยาวเสนผาศูนยกลางโตนอก (d, D)
2. ของเกลียว (P)
3. ความยาวเสนผาศูนยกลางโคนเกลียว (d1 , D1)
4. ความยาวเสนผาศูนยกลางทีว่ งกลมพิตช (d2 , D2)
5. ความลึกเกลียว (t1)
6. รัศมีโคงที่ทองเกลียว ( R )
7. ขนาดรูเจาะเพือ่ ทําเกลียว (TDS)

1.1 เกลียวเมตริกธรรมดา คือเกลียวที่มีมุมรวมยอดเกลียว 60 องศา แตกตางจากเกลียวเมตริก ISO ตรง

 วิชา : คณิตศาสตรเครื่องกล
ใบเนื้อหา _5_/_22_
หนวยการเรียนที่7: เกลียว

สูตรการคํานวณ บางคาแตกตางกัน เชน สูตรหาคาความลึก

รูปที่ 8.3 เกลียวเมตริกธรรมดา

ตัวอยางที่ 8.1 ก. ต องการกลึงเกลียว M 14× 2 จงคํานวณหาคาตาง ๆ

 วิชา : คณิตศาสตรเครื่องกล
ใบเนื้อหา _6_/_22_
หนวยการเรียนที่7: เกลียว

1.1 เกลียวเมตริกธรรมดา คือเกลียวที่มีมุมรวมยอดเกลียว 60 องศา แตกตางจากเกลียวเมตริก ISO ตรง

สูตรการคํานวณ บางคาแตกตางกัน เชน สูตรหาคาความลึก

รูปที่ 8.3 เกลียวเมตริกธรรมดา

ตัวอยางที่ 8.1 ก. ต องการกลึงเกลียว M 14× 2 จงคํานวณหาคาตาง ๆ

ตัวอยางที่ 8.1 ข. ตองการกลึงเกลียว M 14 × 1.5 จงคํานวณหาคาตาง ๆ จากตัวอยางนี้เปนตัวอยางเกลียว

ละเอียด
 วิชา : คณิตศาสตรเครื่องกล
ใบเนื้อหา _7_/_22_
หนวยการเรียนที่7: เกลียว

หมายเหตุ : เกลียวเมตริกละเอียดใชสูตรการคํานวณเหมือนกัน ตางกันตรงระยะพิตชนอยกวา

1.2 เกลียวเมตริก ISO คือเกลียวที่มีมุมรวมยอดเกลียว 60 องศา เปนเกลียวสามเหลี่ยมที่เปน
มาตรฐานสากลของระบบเมตริก สูตรในการคํานวณแตกตางจากเกลียวเมตริกธรรมดา และการ
บอกสัญบักษณของเกลียวทีม่ ีระยะพิตชมาตรฐานอาจจะไมบอกระยะพิตชมาให แตถาเปนเกลียว
ละเอียด หรือเกลียวพิเศษจะบอกระยะพิตชมาให ระยะพิตชดูไดจากตารางที่ 8.1

รูปที่ 8.4 เกลียวเมตริก ISO

ตารางที่ 8.1 เกลียวเมตริก ISO
 วิชา : คณิตศาสตรเครื่องกล
ใบเนื้อหา _8_/_22_
หนวยการเรียนที่7: เกลียว

ตัวอยางที่ 8.2 ก. ตองการกลึงเกลียวเมตริก ISO M 16 จงคํานวณหาคาตาง ๆ จากตารางที่ 8.1 เกลียว M

16 มีระยะพิตช 2 มม.

ตัวอยางที่ 8.2 ข. ตองการกลึงเกลียวเมตริก ISO M 16× 1.5 จงคํานวณหาคาตาง ๆจากตัวอยางนี้เปน

เกลียวละเอียด เพราะระยะพิตช 1.5 มม
 วิชา : คณิตศาสตรเครื่องกล
ใบเนื้อหา _9_/_22_
หนวยการเรียนที่7: เกลียว

1.3 เกลียววิตเวอรต คือ เกลียวระบบอังกฤษทีค่ ิดคนขึ้นโดย Mr. Joseph Whitworth เปนชาวอังกฤษ

เปนเกลียวที่มมี ุมมนโคงทั้งยอดเกลียวและโคนเกลียว มีมุมรวมยอดเกลียว 55 องศา บอกเกลียว
เปนจํานวนเกลียวตอนิว้ การใชสัญลักษณ จะบอกดวยความยาวเสนผาศูนยกลางโตนอกของเกลียว
เปนนิ้ว และตามดวยจํานวนเกลียวตอนิ้ว และอักษรตัวยอ ดังตอไปนี้
• BSW = (British Standard Whitworth) หมายถึงเกลียววิตเวอรตชนิดหยาบ
• BSF = ( British Standard Fine ) หมายถึงเกลียววิตเวอรตชนิดละเอียด

ตารางที่ 8.2 เกลียววิตเวอรต

รูปที่ 8.5 เกลียววิตเวอรต

1
ตัวอยางที่ 8.3 ตองการกลึงเกลียววิตเวอรต × 20 BSM จงคํานวณหาคาตาง ๆ จากตัวอยางนี้ได
4
เปลี่ยนหนวยเปนระบบเมตริก
 วิชา : คณิตศาสตรเครื่องกล
ใบเนื้อหา
หนวยการเรียนที่7: เกลียว 10 / 22

1.4 เกลียวอเมริกัน (American National Thread) คือเกลียวสามเหลี่ยมทีใ่ ชหนวยเปนนิ้วเหมือน

เกลียววิตเวอรต แ ตมีรูปรางแตกตางกันตรงมีมุมรวมยอดเกลียว 60 องศา บอกเปนจํานวนเกลียว
ตอนิ้ว สัญลักษณในการบอก จะขึน้ ดวยขนาดเสนผาศูนยกลางโตนอกมีหนวยเปนนิว้ ตามดวย
จํานวนเกลียวตอนิ้ว และตามดวยอักษรตัวยอดังตอไปนี้
• NC (National Coarse Thread Series) หมายถึงเกลียวอเมริกันชนิดเกลียวหยาบ
• NF (National Fine Thread ) หมายถึงเกลียวอเมริกันชนิดละเอียด
• NEF ( National Extra – Fine Thread Series ) หมายถึงเกลียวอเมริกันชนิดพิเศษที่ผลิตมาใช
งานเฉพาะอยาง มีจํานวนเกลียวตอนิ้วทีแ่ ตกตางจากสองชนิดแรกเมื่อเทียบกับขนาดของเกลียว
ที่โตเทากัน

ตัวอยางที่ 8.4 ตองการกลึงเกลียวอเมริกัน ¼ - 20 NC จงคํานวณหาคาตางๆ

 วิชา : คณิตศาสตรเครื่องกล
ใบเนื้อหา
หนวยการเรียนที่7: เกลียว 11 / 22

1.5 เกลียวยูนไิ ฟด (Unified Thread ) คือเกลียวสามเหลี่ยมที่ใชหนวยเปนนิ้ว เปนเกลียวที่ดดั แปลงมาจาก

เกลียวอเมริกัน แตมาทําใหเปนมาตราฐานสากลของระบบเกลียวสามเหลี่ยมระบบอังกฤษ จึงเรียกวาเกลียว
ISO Inch มีมุมรวมยอดเกลียว 60 องศา บอกเปนจํานวนเกลียวตอนิว้ แตแตกตางจากเกลียวอเมริกันตรงสูตร
การคํานวณ เชน ความลึกเกลียว สัญญาลักษณในการบอกจะขึ้นตนดวยความยาวเสนผานศูนยกลางโตนอกมี
หนวยเปนนิ้ว และตามดวยจํานวนเกลียวตอนิ้วและตามดวยอักษรตัวยอดังนี้
• UNC ( Unified National Coarse Thread Series ) หมายถึงเกลียวยูนไิ ฟดชนิดหยาบ
• UNF ( Unified National Fine Thread Series ) หมายถึงเกลียวยูนไิ ฟดชนิดละเอียด
• UNEF ( Unified National Extra - Fine Thread Series ) หมายถึงเกลียวยูนไิ ฟดชนิดเกลียวพิเศษที่
ผลิตมาใชงานเฉพาะอยาง มีจาํ นวนเกลียวตอนิ้วแตกตางจากสองชนิดแรกเมื่อมีขนาดเกลียวโตนอก
เทากัน

ตัวอยางที่ 8.3 เกลียวยูนิไฟดและเกลียวอเมริกัน

 วิชา : คณิตศาสตรเครื่องกล
ใบเนื้อหา
หนวยการเรียนที่7: เกลียว 12 / 22

ตัวอยางที่ 8.4 ตองการกลึงเกลียวยูนิไฟด ¼ - 20 UNC จงคํานวณหาสวนตางๆ

1.5 เกลียวสามเหลี่ยมยอดแหลม ( Sharp V – Thread ) คือเกลียวสามเหลี่ยมที่นํามาใชในชวงเริ่มแรก

แตในปจจุบันไมนิยมใช เพราะเปนเกลียวยอดแหลมไมมกี ารตัดยอดตัดโคนเกลียวหรือทําการโคง
มนเกลียวแตอยางใด เมื่อใชงานไปยอดฟนจะหักแตกงายทําใหเศษที่หักไปติดในเกลียวทําใหการ
ขันติดขัดเปนเกลียวพื้นฐานที่เกลียวสามเหลี่ยมชนิดตางๆนําไปดัดแปลงใชเปนเกลียวชนิดตางๆ
ไมวาจะเปนเกลียวในระบบเมตริกและระบบอังกฤษ
 วิชา : คณิตศาสตรเครื่องกล
ใบเนื้อหา
หนวยการเรียนที่7: เกลียว 13 / 22

ตัวอยางที่ 8.5 ตองการกลึงเกลียว Sharp V – thread โต 12 x 1.75 จงคํานวณหาคาตางๆ จากตัวอยางนี้เปน

เกลียวระบบเมตริก ถาเกลียวระบบอังกฤษ จะบอกจํานวนเกลียวตอนิว้ ใหเปลี่ยนเปนระยะพิตช โดยใชสูตร P =
25.4 / N

2. เกลียวสี่เหลี่ยมคางหมู
2.1 เกลียวสี่เหลี่ยมคางหมูเมตริก ( Tr ) คือมุมที่มีมุมรวมยอดเกลียว 30 องศา เปนเกลียวที่เหมาะ
สําหรับใชในการสงกําลังขับเคลื่อน เพราะมีความแข็งแรงกวาเกลียวสามเหลี่ยม เชน เกลียวปากกา
จับงาน และเกลียวเพลานําของเครื่องกลึง
ตารางหาคา ac.

เกลียวสี่เหลีย่ มคางหมูเมตริก

ตาราง เกลียวสี่เหลี่ยมคางหมูเมตริก
 วิชา : คณิตศาสตรเครื่องกล
ใบเนื้อหา
หนวยการเรียนที่7: เกลียว 14 / 22

ตัวอยาง ตองการกลึงเกลียวสี่เหลี่ยมคางหมูเมตริก Tr 20 x 4 จงคํานวณหาคาตางๆ

3. เกลียวสี่เหลี่ยมคางหมู
2.2 เกลียวสี่เหลี่ยมคางหมูเมตริก ( Tr ) คือมุมที่มีมุมรวมยอดเกลียว 30 องศา เปนเกลียวที่เหมาะ
สําหรับใชในการสงกําลังขับเคลื่อน เพราะมีความแข็งแรงกวาเกลียวสามเหลี่ยม เชน เกลียวปากกา
จับงาน และเกลียวเพลานําของเครื่องกลึง
ตารางหาคา ac.

เกลียวสี่เหลีย่ มคางหมูเมตริก

ตาราง เกลียวสี่เหลี่ยมคางหมูเมตริก
 วิชา : คณิตศาสตรเครื่องกล
ใบเนื้อหา
หนวยการเรียนที่7: เกลียว 15 / 22

ตัวอยาง ตองการกลึงเกลียวสี่เหลี่ยมคางหมูเมตริก Tr 20 x 4 จงคํานวณหาคาตางๆ

4. เกลียวสี่เหลี่ยมคางหมู
2.3 เกลียวสี่เหลี่ยมคางหมูเมตริก ( Tr ) คือมุมที่มีมุมรวมยอดเกลียว 30 องศา เปนเกลียวที่เหมาะ
สําหรับใชในการสงกําลังขับเคลื่อน เพราะมีความแข็งแรงกวาเกลียวสามเหลี่ยม เชน เกลียวปากกา
จับงาน และเกลียวเพลานําของเครื่องกลึง
ตารางหาคา ac.

เกลียวสี่เหลีย่ มคางหมูเมตริก

ตาราง เกลียวสี่เหลี่ยมคางหมูเมตริก
 วิชา : คณิตศาสตรเครื่องกล
ใบเนื้อหา
หนวยการเรียนที่7: เกลียว 16 / 22

ตัวอยาง ตองการกลึงเกลียวสี่เหลี่ยมคางหมูเมตริก Tr 20 x 4 จงคํานวณหาคาตางๆ

2.4 เกลียวสี่เหลี่ยมคางหมูอเมริกัน (Acme ) คือเกลียวสี่เหลี่ยมคางหมูเหมือนเกลียวสี่เหลี่ยมคางหมู

เมตริก มีมุมรวมยอดเกลียว 29 องศา ลักษณะการใชงานเหมือนกับเกลียวสี่เหลี่ยมคางหมูเมตริก มี
การกําหนดขนาดเปนนิ้ว และบอกจํานวนเกลียวตอนิว้ แทนระยะพิตช ดังนั้นในการคํานวณถา
ตองการหนวยเปนมิลลิเมตร จะตองคูณดวย 25.4 มม. จึงจะมีหนวยเปนมิลลิเมตร

เกลียวสี่เหลี่ยมคางหมูอเมริกัน
 วิชา : คณิตศาสตรเครื่องกล
ใบเนื้อหา
หนวยการเรียนที่7: เกลียว 17 / 22

ตัวอยาง ตองการกลึงเกลียวสี่เหลี่ยมคางหมูอเมริกัน Acme 1 in x 5 จงคํานวณหาคาตางๆ จากโจทย เกลียว

มีความยาวเสนผานศูนยกลางโตนอก 1 นิ้ว จํานวนเกลียว 5 เกลียวตอนิ้ว

2.5 เกลียวหนอน ( Brown and Shape Worm Thread ) คือเกลียวหนอน ที่ใชเฟองหนอนมีมุมยอด

เกลียว 29 องศา ตางจากเกลียว Acme ตรงสูตรในการคํานวณ

ตัวอยาง ตองการกลึงเกลียวหนอน B & S 1 in x 4 จงคํานวณหาคาตางๆ

จากโจทย เกลียวมีขนาดความโตนอก 1 นิ้ว จํานวนเกลียวตอนิว้ 4 เกลียว/ นิ้ว
 วิชา : คณิตศาสตรเครื่องกล
ใบเนื้อหา
หนวยการเรียนที่7: เกลียว 18 / 22

5. เกลียวสี่เหลี่ยม ( Square Thread ) คือเกลียวที่มีมุมเปน 90 องศา และมีความแข็งแรงเหมาะ

สําหรับงานที่ตองการสงกําลังมากๆ เชนเกลียวของปากกาจับงาน

ตัวอยาง ตองการกลึงเกลียวสี่เหลี่ยม Square 20 x 4 จงหาคาตางๆ จากโจทย ความโตเกลียว 20 มม.

ระยะพิตช 4 มม.

2.6 เกลียวหนอน ( Brown and Shape Worm Thread ) คือเกลียวหนอน ที่ใชเฟองหนอนมีมุมยอด

เกลียว 29 องศา ตางจากเกลียว Acme ตรงสูตรในการคํานวณ

ตัวอยาง ตองการกลึงเกลียวหนอน B & S 1 in x 4 จงคํานวณหาคาตางๆ

จากโจทย เกลียวมีขนาดความโตนอก 1 นิ้ว จํานวนเกลียวตอนิว้ 4 เกลียว/ นิ้ว
 วิชา : คณิตศาสตรเครื่องกล
ใบเนื้อหา
หนวยการเรียนที่7: เกลียว 19 / 22

6. เกลียวสี่เหลี่ยม ( Square Thread ) คือเกลียวที่มีมุมเปน 90 องศา และมีความแข็งแรงเหมาะ

สําหรับงานที่ตองการสงกําลังมากๆ เชนเกลียวของปากกาจับงาน

ตัวอยาง ตองการกลึงเกลียวสี่เหลี่ยม Square 20 x 4 จงหาคาตางๆ จากโจทย ความโตเกลียว 20 มม.

ระยะพิตช 4 มม.

2.7 เกลียวหนอน ( Brown and Shape Worm Thread ) คือเกลียวหนอน ที่ใชเฟองหนอนมีมุมยอด

เกลียว 29 องศา ตางจากเกลียว Acme ตรงสูตรในการคํานวณ

ตัวอยาง ตองการกลึงเกลียวหนอน B & S 1 in x 4 จงคํานวณหาคาตางๆ

จากโจทย เกลียวมีขนาดความโตนอก 1 นิ้ว จํานวนเกลียวตอนิว้ 4 เกลียว/ นิ้ว
 วิชา : คณิตศาสตรเครื่องกล
ใบเนื้อหา
หนวยการเรียนที่7: เกลียว 20 / 22

7. เกลียวสี่เหลี่ยม ( Square Thread ) คือเกลียวที่มีมุมเปน 90 องศา และมีความแข็งแรงเหมาะ

สําหรับงานที่ตองการสงกําลังมากๆ เชนเกลียวของปากกาจับงาน

ตัวอยาง ตองการกลึงเกลียวสี่เหลี่ยม Square 20 x 4 จงหาคาตางๆ จากโจทย ความโตเกลียว 20 มม.

ระยะพิตช 4 มม.

8. เกลียวฟนเลื่อย ( Buttress Thread ) เหมาะสําหรับงานสงกําลังที่ตองการความปลอดภัย เคลื่อนที่ได

สะดวกในทิศทางเดียว อีกทางจะเคลื่อนที่ลงยาก เปนการปองกันการรูดของเกลียวเหมาะสําหรับ
ใชทําอุปกรณแมแรงยกรถหรือของหนัก เพราะปลอดภัยกวาเกลียวชนิดอื่นๆ มีมุมรวมยอดเกลียว
30 + 3 องศา รวม 33 องศา

รูป เกลียวฟนเลื่อย
 วิชา : คณิตศาสตรเครื่องกล
ใบเนื้อหา
หนวยการเรียนที่7: เกลียว 21 / 22

ตาราง เกลียวฟนเลื่อย

ตัวอยาง ตองการกลึงเกลียวฟนเลื่อย S 40 x 3 จงคํานวณหาคาตางๆ

9. เกลียวกลม ( Knuckle Thread ) คือเกลียวที่มีมุมรวม 30 องศา ยอดเกลียวและโคนเกลียวโคงมน

เปนเกลียวในระบบอังกฤษ มีการบอกเปนจํานวนเกลียวตอนิ้ว ปจจุบนั ไดมีการกําหนดขนาดเปน
มิลลิเมตร แตระยะพิตชเปนนิ้ว เหมาะสําหรับงานที่ตองการการเคลื่อนที่ไดสะดวก เชน เกลียวที่
ขวดน้ําอัดลม เกลียวหลอดไฟฟา เปนตน
 วิชา : คณิตศาสตรเครื่องกล
ใบเนื้อหา
หนวยการเรียนที่7: เกลียว 22 / 22

ตาราง เกลียวกลม

ตัวอยาง ตองการกลึงเกลียวกลม Rd 8 x 1/10 จงคํานวณหาคาตางๆ จากโจทย ขนาดกําหนด เทา

กับ 8 มิลลิเมตร จํานวนเกลียว 10 เกลียวตอนิ้ว