Antikanunizmi komunist Nga Haki Kola

Populli harxhoi energji te madhe ne rrugen historike te evolucionit per te vendosur raportet midis njeriut e natyres, duke percaktuar te drejtat e familjes, fisit, lagjes, fshatite krahinave mbi token bujqesore, verrinin, pyllin kashnjetin, bjeshken, hamballen. Ne kohen kur u realizua shtetezimi total, fshati malor kishte arritur nje ekuiliber dhe kishte vendosur rregullat e perdorimit te territorit per rreth tij e raportet me fqinjet:
do shtpi kishte pronn e vet private q prbhej nga kullat,stanet, tokat e punueshme me ara,kopshtie e pem frutore,livadhet e barit,pemt,hamballat e dushkut,kashnjetet e gshtenjave, bagtit, blett,koshi i drithit, arraniku etj. Sbashku me vllazrin,katundin ose fisin, shtpia gzonte t drejtn e prons kolktive si: kullotat n bjeshk e vrri, livadhet,pyjet etje. Pronn e mbronte kanuni. Toka e nj shtpie ishte e trashguar ose e bler. Ajo prcaktohej me kufinj t qart. Lvizja shtyrja e kufirit ishte e ndaluar dhe e dnueshme me kanun (Progni, D)

Mbi te njetat parime ishin rregulluar me kanun te drejtat e fisit e fshatit apo grup fshatrave. Kanuni ishte baza qe kishte rregulluar perdorimin e prones se fshatit:
Secili katund kishte pronn e vet. Toka e punueshme ishte n pronsi private t shtpive,ndrsa kullotat n bjeshk e vrri,dhe pyjet ishin n pronsi t prbashkt t gjith katundit. Pyjet e bungut dhe gshtenjat ishin t parcelizuara me pronar dhe kufinj t njohur. T parat shfrytzoheshin pr sigurimin e dushkut t that q prdorej pr ushqimin dimror t bagtive dhe t lndve pr ndrtim,ndrsa nga gshtenjat prfitoheshin frutat dhe lnda drusore pr ndrtim, e cila,veanarisht pr mbulojat e shtepive,ishte mjaft e krkuar. Pvarsisht ksaj ndarje secili i katundas mund t kulloste bagtit n do koh,si n hamballat e dushkut, ashtu dhe nkashnjetet e gshtenjave. Arat n vrri dhe livadhet n bjeshk,edhe pse ishin n pronsi private t shtpive t veanta,pas marrjes t t lashtave dhe pas kositjes s barit,mbeteshin kullota t prbaskta pr t gjith katundin. Praktikisht arat pran banesave,edhe si kullot,shfrytzoheshin nga i zoti.

Traditat e krijuara n shekuj dhe t shprehura n keto kanune,te adoptuara pothuaj sipas kushteve si ne veri Shqiperi te mesme apo jug, u sulmuan jo vetm nga udhheqja e Partis Komuniste, por edhe nj pjese e gjenerats s shkencetarve u shndrruan n propogandist, vecanrisht kundr prons private. T gjith tekstet e shkolls, apo n aktivitete shkencore masive, gjendej rasti dhe sulmoheshin traditat shekullore. N universitet krahas lndve teknike ishte edhe filozofia marksiste, e cila vazhdimisht e ushqente brezin e ri me ashprsi pr t hedhur posht t gjith at trashgimi t arritur n shekuj, pr prdorimin e terreneve malore

Zbulimi i botkuptimit idealist dhe i ideologjis reaksionare q prmban kanuni i Lek Dukagjinit, ka rndsi t vecant n kuadrin e revolucionit ideologjik dhe kulturor...Me clirimin e vendit dhe vendosjen e pushtetit popullor, e drejta zakonore n prgjithsi dhe KLD n vecanti, nuk vepron m si e drejt. Vendin e s drejts shfrytzuese e zuri e drejta jon socialiste, e bazuar n marrdhniet e reja n prodhim. Por shum zakone, shprehi, botkuptime q ekzistojn si mbeturina n ndrgjegjen e njerzve ton edhe n kto norma t s kaluars 1. (Luarasi, A 1977) Bashk me pronn private, duke u mbshtetur n filozofin ton materialiste, ne po shkatrrojm tani edhe gjithe superstrukturn dhe filozofin e saj dhe po e zvndsojm at me superstrukturn ton, me filozofin materialiste2 (Enver Hoxha). Po ta studjojm me kujdes vepren e Shtjefn Gjecovit, KLD, dhe vecanrisht kapitujt mbi pronn, mbi trashgimin, mbi familjen..... do t shohim se si prona private mban n skllavri gruan, ...........(Enver Hoxha Mbi problemin e gruas 1973). Shkenca jon socialiste....hedh posht prfaqsuesit t klerit e konservatorizmit shqiptar Gjergj Fishta, i cili e konsideronte Kanunin e Lek Dukagjinit si burim kryesor pr t hartuar ligjet e shtetit shqiptar, ndonse kanuni prmbante norma patriarkore, feudale, reaksionare e konservatore. Ideologjia e Partis son sht n luft t hapt me zakonet prapanike e reaksionare t kanuneve. Kjo luft frontale dhe e thelle, udhhiqet nga Partia dhe ka karakter t thell masiv (Elezi,I., Konferenca Kombetare e studimeve etnografike 1977) Me injorimin e kufinjve te familjes, fisit, fshatit, bajrakut e krahines, dhe me terrorin me kualifikim te larte kunder saj, qeveria komuniste I vuri rndsi t madhe shfrytzimit e vjeljes s burimeve natyrore vecanrisht lnds s drurit, shtyllave t miniers e druve t zjarrit, pr t plotsuar nevojat e nje ekonomie t kontrolluar gjithmon n zgjerim. Funksione t tjera t rndsishme t pyllit si mbrojtja e toks nga erozioni, habitati i jets s egr, bukuria e pejsazheve, vlerat rekreative, apo shrbimet mjedisore qe mund t realizonte pylli u injoruan. Shtetzimi dhe mbyllja e tregjeve, si dhe mosperfshirja e dijeve pr tokn, ekologjin apo pyllin n kurikulumet shkollore t asnj niveli, bn q injoranca e trashguar n shekuj, n drejtim t sjelljes mjedisore t mos cnohej, pavarsisht nga shtimi i rrjetit t shkollave t mesme e t larta.

1 2

Luarasi, A.,: Konferenca Kombtare e Studimeve Etnografike, Tiran 1977 Hoxha E.,, Raporte e Fjalime 1967,1968 Tiran f.129

Gjeneratat e shkolluara ne secilin nga fakultetet, ne periudhen 1950-1990, te ushqyera me nota teper negative per kanunin, I bejne rezistence te madhe e te kualifikuar tradites popullore qe eshte sunduese tashme ne menaxhimin informal te territorit shqiptar e qe tenton te gjeje vendin qe I takon edhe tek kurikualt, politikat kuadri ligjor e kudo qe e ka vendin, , ashtu si shume dukuri te kthyera e pranuara pas revolucionit demokratik. Dode Progni shpjego te tilla marredhenie ne zonen e Nikja Merturit: Kshtu
psh.nga bjeshka e Nikajt,Lekbibajt dilnin pr verim dhe kishin pr kullot Tthermen dhe Fangjet. Po edhe kto ishin t ndara sipas vllazrive t mdha. Nikprendajt i kishin stanet n Ttherme,nrsa Paplekajt n Fangje. Nga bjeshkt e Merturit,Brisa zotronte Shtreziqen,ndrsa Pali Okolin e Tthermen e Kotecit,etje. Pr t mbajtur fisin-bajrakun t bashkuar,dhe pr t mos patur t huaj n gjirin e vet,asnj shtpi nuk mund ti shiste tokn,n bjeshk as n vrri,nj pjstari t nj fisi - bajraku tjetr. Po nuk gjeti blers brenda barkut ose vllazris s vet,tokn ja blente gjith katundi,fisi-bajraku ose i lihej djerr

Gjeneratat e shkolluara ne ato vite, e qe aktualisht kontribuojne ne hartimin e politikave te perdorimit te tokes, e kane te veshtire te pranojne dhe jane po thuaj kundershtare, te kesaj tradite qe eshte ruajtur ne fshehetesi e jeton informale duke mbisunduar ne administrimin e rreth 70% te territorit te Shqiperise nga popullsite rurale. Ndoshta kjo mund te jete arsyeja qe edhe sot e kesaj dite kjo tradite e ka te veshtire te pranohet e te marre qytetarine shqiptare, duke zene vendin qe I takon si ne politika, legjislacion, kurikula shkollore. Ripranimi dhe futja ne sistemin ligjor dhe ate edukativ te dijes shekullore popullore, eshte nje sfide qe per momentin duke larg pranimit. Eshte koha per nje reflektim e debat te pergjithshem, per te ristudjuar e marre ne considerate sin je alternative ne rrugen drejt ndalimit te degradimit e meaxhimit te qendrueshem te ketyre resursve jashtezakonisht te rendesishme per vendin.