Aziz Nesin _ Ant Dikilen Sinek ANITI DKLEN SNEK Aziz Nesin Ant Dikilen Sinek ADAM YAYINLARI

Adam Yaynclk ve Matbaaclk A.. Bu kitaptaki yklerden bazlar daha nce u kitaplarda kmtr: Kylerin En yisi Do Gneim Do Kar Baba Aziz Dede'den Masallar Ant Dikilen Sinek'in daha nce basm yaplmtr. Adam Yaynlar'nda Beinci Basm: ubat 2000 Kapak Dzeni: Erkal Yavi Aziz Nesin'in ocuk Kitaplar Dizisi: 7 00.34.Y.0016.256 ISBN 975-418-070-9 YAZIMA ADRES: ADAM YAYINLARI, KKPARMAKKAPI SOK., NO. 17, 80060 BEYOLU - STANBUL TEL:(0-212)29341 05(3HAT) FAKS:(0-212)29341 08 Aziz Nesin Ant Dikilen Sinek yk /IH BU KTABIN TELF HAKKI NESN VAKFI'NINDIR. Aziz Nesin, Trkiye'de ve baka lkelerde yaymlanacak kitaplarnn, sahnelenecek oyunlarnn, filme alnacak eserlerinin i ve d radyo ve televizyonlarda temsil ve yaynlarndan elde edilecek telif haklarn tmyle NESN VAKFI'na balamtr. NESN VAKFI'nm amac vakfn yurduna her yl alnacak drt kimsesiz ve yoksul ocuu, ilkokuldan balatarak yksek okulu, meslek okulunu bitirinceye yada bir meslek edi-ninceye dek, her trl gereksinimlerini salayarak barndrmak, yetitirmektir. NESN VAKFI'nn senedi gereince, bu vakfn amacna uygun olmak kouluyla, her dileyen hertrl yardm, katk ve bata bulunabilir. steyenlere u adresten Nesin Vakf bror gnderilir : NESN VAKFI, P.K. 5 atalca - STANBUL Ziraat Bankas Selamieme ubesi, Nesin Vakf Hesap No: 4566 ANITI DKLEN SNEK Sinekler arasndaki bu olay, o byk kentin, yksek yaplarn ok skk bulunduu bir blgesinde geti. Orada ok katl bir konut vard. Bu konutun en alt kat, ok az gne alan bir evdi. Bu evin yars, yerden aadayd, topraa gmlyd. Dar sokan iki gecesinde ok yksek yaplar, bu bodrumdaki eve gne nlarnn girmesini engellerdi. Bu yzden o eve sabah aydnl ge gelir, ama akam karanl erkenden basard. O bodrum katndaki evde kiilik bir aile otururdu: Anne, baba ve oul. Anneyle baba, ikisi de ide alyordu. Oul, ortaokula yeni balamt. Anlatacamz olayn getii gn, o akam saatinde, anne de, baba da daha ilerinden dnmemilerdi. Oul da okuldan gelip ders alm, yorulmutu. alt ders kitabn masa stnde ak brakp, annesiyle babas eve dnnceye dek oyun oynamak iin dar kmt. Evde insan yoktu, ama karasinekler vard. Gnn o akam saatinde dars aydnlk, evin iiyse yar karanlkt. Bilindii gibi karasinekler karanlkta uamazlar. Hava aydnlanncaya yada bir k yanncaya dek olduklar yerde kalrlar. Evin ii yar karanlk olduu iin, ierdeki sinekler de uumuyorlard. Yalnz bir gen karasinek vard, o durmadan dardaki aydnla kmak iin uuyor, ama pencere camna arpp kalyordu. Ama yine de camn te yanna gemek iin aba harcyordu. Cama arptka hi ylmyordu. stenci gl bir sinekti. Uup uup pencere camna arpyor, camn zerinde dolayor, oralarn inceliyor, nasl dar kp aydnla kavuabileceini aratryordu. teki sinekler, yal, bilgili, deneyimleri de zengin sineklerdi. Uup uup boyuna cama arpan gen sinee, Bouna urama, kamazsn... dediler. Gen sinek, Ama ben, bu karanlk yerde hapsolup kalamam. Baksanza, teleri aydnlk. Ben de aydnla gitmek istiyorum... dedi. Bir yal sinek dedi ki: kide bir arptn eyin ne olduunu anlaya-madn m hl? Ona cam denir. Cam, saydamdr. Bir yanndan te yan grnr. Bir yanndan te yan grnd iin de, senin gibi gen sinekler onu yok sanr, boyuna arparlar. Gen sinek, yal sineklere u yant verdi:

 Eskiden camn ne olduunu bilmiyordum. Ama bam vura vura, kanatlarm arpa arpa, camn ne olduunu ben de rendim. Bunu syledikten sonra, yar karanlk odann iinde, havada bika daire izip hz ald ve birden ok gibi uup yine pencere camna arpt. Yal sineklerden biri ona yle dedi: Camn ne olduunu biliyorsun, ne diye boyuna cama arpp duruyorsun? Nasl olsa cam delip kamazsn. Bo yere kendini bitireceksin. Baka sinekler de , o gen sinee, cam delemeye-ceini anlatmaya altlar: Kendine yazk ediyorsun... arpp durma, bir yerin sakatlanacak. Gel, sen de bizim gibi, uralarda beendiin bir yere kon, orda dinlen sabah olana dek. Gen sinek, yine, Ben, dars aydnlkken bu karanlkta kalamam... dedi. Bir yal sinek de, Nasl olsa geceleyin her yer kararnca karanlkta kalacaksn... dedi. Gen sinek de, Evet ama, her yer kararnca baka umarmz kalmaz, dedi, oysa imdi dars aydnlk. Bunu syledikten sonra belki yznc kez hzla cama arpt. Yal sineklerden o zamana dek hi konumaya katlmam olan biri, gen sinee, Sana acyorum, dedi, camn te yanma geemeyeceini bile bile, ne diye kendini cama arpp duruyorsun? O atak, gen sinek, Ama umudum var, dedi, benimkisi bir umut... Dars aydnlk kaldka bende bu umut snmez. Ama camn tesine geemezsin. Bu olanaksz. Biliyorum, geilmez... Ama ya bir yolunu bulup geersem... ok sinirlenen bir yal sinek, Geilmez, aptal! diye bard. Gen sinek, yleyse k nasl geiyor camdan? diye sordu. O yal sinek, Sersem, sen bir sineksin, k deilsin ki... Yoksa kendini k m sanyorsun, budala! diye bard. Baka birok bilmi sinek de, Ik camdan geer ama, ses gemez... dedi. Gen sinek yine direndi: Varsn olsun... Ben yine de aydnla gitmeyi deneyeceim. Bunu havada syledikten sonra, cama yle hzla arpt ki, arpmann etkisiyle pencerenin alt pervazna dt. Orada incecik ayaklaryla, gvdesine masaj yaparak, kanatlarn dzelterek, kendisini tedavi etti. Sonra utu, utu, yine hzla cama arpt. Bir yal sinek, Son kez sana sylyorum, dedi, dar kamazsn. Boubouna kendini zedeleme, incitme... Gen sinek, Sanki siz, aydnla kmak iin uramyorsunuz da ne yapyorsunuz? Hi... Konduunuz yerlerde pinekleyip duruyorsunuz. Ben sizin gibi pinekleyeceime, hi olmazsa bir k aramak iin umutla rpmyorum. Pineklemekten ok daha iyidir benim 10 yaptm. Karmayn bana... Yal sinekler, bu dikbal, sz anlamaz gen sinee t vermekten vazgetiler. nk, ne syleseler anlamayacakt bu kaln kafal sinek... Onlardan kimisi, bu gen sinein aptal, kimisi de deli olduunu-nu dnyordu. Varsn ban arpp dursundu sert cama... Nasl olsa biraz sonra dars da kararacak, konduu yerde sabah aydnln bekleyecekti umak iin... Gen, atak ve umutlu sinek, durmadan camn tesindeki aydnla varmann bir yolunu aramaktayd. Hi ylmyor, umutsuzlua kaplmyordu. Bir ara, bu evin ocuunun az nce ders alt masaya kondu. ocuun ders alt kitab ak duruyordu. Gen sinek, her eyi renmeye ok merakl olduu iin, okumasn renmiti. Ak duran sayfay okumaya balad. Kitabn o sayfasnda k anlatlyor, k stne bilgi veriliyordu. Ama bu bilgi, olduka elenceli anlatlyordu. rnein yle bir blm vard o sayfada: Bir kedinin kuyruuna teneke balansa, kedi kuyruuna bal tenekenin grltsnden korkarak, o grltden kurtulmak iin hzla koup kamaya balar. Byle bir kedinin, arpt pencere camn krmadan camn te yanna gemesi iin ne yapmas gerekir? O sayfada bu sorunun yant da vard. yleydi: Kedi, hzla koa koa, hz, k hzna ularsa, o zaman cam krmadan, camn te yanma geebilir. nk, k saniyede yzbin kilometre hzla gittiinden, camn bir yanndan te yanna geebilir. Ama bir kedinin, cam krmadan, arpt camn te yanma

.1 . 1 .' II gemesi olanakszdr. nk kedi, k kadar hzl koamaz. Bu, bir varsaymdr. Gen sinek, bu ilgin bilgiyi renince ok sevindi. Demek, k hz kadar hzl uabilirse, camn te yanna geebilecekti. Bu kez bu denemeye giriti. Uu hzn artrabilmek iin, gerilere, ta kar duvara gidiyor, ordan hz alarak uuyor, kendini cama vuruyordu. Camn te yanna geemeyince, hznn yetmediini anlyordu. Bu kez daha da hzl arpyordu. Bu hzl arp ok denedi. Bir uuunda, o denli ok hz almt ve o denli sert arpmt ki, camn stnde yamyass kalmt. Btn gvdesi ezilmi, derisi paralanp delinmiti. Kanlar salmt camn stne. Gen sinek, sonunda lmt ite... Odadaki sinekler, gen sinein lsnn evresinde toplandlar. Alamaya baladlar. O gne dek, pek ok sinein ldn grmler, ama hibirine bu gen sinee olduu kadar zlmemiler, hibiri iin gzya dkmemilerdi. Bu gen sinek bakayd. Sinekler, gen sinein ls banda nutuklar ekmeye baladlar. zet olarak yle diyorlard: O, sineklerin ncsdr, hepimiz iin k yolu aryordu. O, bir umut simgesiydi. Hepimize umut alyordu. Ne byk zveri! Bizler iin cann verdi... En olanaksz bile, olanakl klmak iin ld. Seni hibir zaman unutmayacaz... Sen, biz sineklerin tarihine altn sayfaya geeceksin ve senin savamn tarihe altn harflerle yazlacak. Sinekler alyorlar, gen sinein ls banda 12 sayg duruunda duruyorlard. Ordaki sineklerin en yals ve en bilgilisi, Bu kahraman sinein cam stndeki ls, onun bir ant olarak burda kalsn. nk o, aydnla kmak iin cann verdi... dedi. Baka bir sinek de, camdaki sinek lsnn ant olarak kalmasn ok beendi, nk az sonra sinek yapt camda kuruyup kalacak ve gzel bir ant olacakt. En yal sinek, O burda sonsuza dek yaayacak, onu sinekler hibir zaman unutmayacaklar... dedi. Dars da artk kararmt, gece olmutu. Bu yzden sinekler olduklar yerde kaldlar. Biraz sonra, iinden dnen anne, odaya girdi. Odann lambasn yakt. Sonra pencerenin perdesini kapamaya gidince, camdaki sinek lsn grd. Bir temizlik beziyle orasn sildi. Camda sinein ls de kalmamt. Yal sinek haklyd. Gen sinein ant sonsuza dek kalmt. nk, sonsuz denilen ey de, yaratklara gre snrldr. Kelebek iin sonsuz saatse, insan iin otuzbin yldr, bir sinek iinse olsun olsun da birka saat olsun... Ant dikilen gen sinek, sineklerin tarihine bir kahraman olarak geti. Ama kimi sinekler de onun, olanaksz deneme yznden ld iin, bir aptal, yada deli olduunu hl sylemektedirler. Hangisi doruydu? Buna sinekler kendileri, anlaylarna gre karar verdiler. Bugn hl, camlara arpp te yandaki aydnla ulamak iin aba harcayan, bu uurda canveren sinekler de vardr, bunun aptallk olduunu dnp konduklar o karanlk 13 yerde pinekleyen sinekler de vardr. Hangisinin yolunu semek gerektiini, her sinek kendisi bilir. Ama u da bir gerek ki, sineklerin tarihi, karanlkta pinekledii iin hibir sinein antnn dikilmi olduunu yazmamaktadr. BRBRLERN KISKANAN TAITLAR Bu olay byk bir kentte geti. O kentin ok byk bir gar vard. O garda birok demiryolu birleiyordu. Durmadan gara tirenler gelir, gardan tirenler kalkard. Gar, deniz kysna yaknd. Deniz kysnda vapur iskelesi vard. Garla iskele arasndaki geni alanda, otobslerin, troleybslerin, tramvaylarn, otomobillerin, kamyonlarn ayr ayr duraklar vard. Orda hemen hemen her tr tat ve binit bulunuyordu. Birbirlerine yakn olduu iin tanyorlard. Aralarnda konuurlard. Otobs durana gelen otobslerle, taksi durandaki otomobiller ok iyi arkadatlar. Bign otobslerden biri, bir otomobile yle dedi: u tirenlerin ii ne denli kolay... Hem kolay, 15 hem de rahat. Tekerlekleri, raylarn zerinde kayarak dnyor. Hep ayn yoldan gidip geliyorlar. Hibir zaman yollarn deitirmezler. Yaamlar izlence iinde geiyor. Daha yola kmadan, hangi yoldan gidip dneceklerini bilirler. Ne gzel deil mi?

Bu szlerinden, otobsn tireni kskand belli oluyordu. Otomobil, tireni otobsten de ok kskanyordu. ok doru, dedi, tirenler ansl tatlar... Bizim gibi deil, Hele benim ne zaman, nereye gideceim hi belli olmaz. Bu dzensiz yaamdan bktm. ncecik bir ses araya girdi. O ince ses, otobse yle diyordu: Sayn otobs, niin yakndnz anlamyorum. Hi olmasza belli bir tarifeye gre kalkyorsunuz, o tarifeye gre belli yollardan gidip geliyorsunuz, belirli duraklarda duruyorsunuz. Ama benim hangi yollardan gideceim, ne zaman gidip ne zaman, nerede duracam hi belli olmaz; stme binenin isteine bal... Bu incecik ses, duraa braklm bir bisikletten geliyordu. Belli ki bisiklet de, tarifesi var diye otobs kskanmaktayd. Bu kez kaln bir ses girdi araya. O kaln ses, otobse yle dedi: ok doru sylyor bisiklet. Benim de hibir zaman tarifem olmad. Bu dzensiz yaam ekilmiyor. ofr, beni istedii zaman srer, istedii yoldan gtrr, istedii yerde durdurur. Bu kaln ses, duraktaki bir kamyondan geliyordu. Kamyonun da, otobs kskand belliydi. Kamyon 16 yle ekledi: Ne gzel eydir tarifesi olmak... Tarifesi olanlar bizim acmz anlayamazlar. Btn yaammda hi tarifem olmad. Bundan sonra olaca da yok... Bisiklet, o incecik sesiyle, Bir tarifem olmasn hep zlemiimdir. Belli zamanda kalkmak, belli zamanlarda belirli yerlere gitmek belirli yollardan... Ne gzel ey dzenli bir yaam... Otomobil de, ince sesli bisikletle, kaln sesli kamyonu dorulad: Otobsler bizlere gre ok iyi bir yaam sryorlar. Ne mutlu otobslere... Tarife, dzen demektir. Benim hibir zaman dzenli bir yaamm olmad. Gece yarlan, hatta sabaha kar bile ofr beni altrr, srer. Oysa otobslerin yaam bir izlence iinde geer. Otomobilin de, bisiklet ve kamyon gibi, tarifesi var diye otobs kskand belliydi. Otobs, bu ne u yant verdi: Evet, belediyenin yapt tarifeye gre yaadm dorudur. Ama hep ayn yoldan gidip gelsem bile, ofr beni, yolun bir o yanna, bir bu yanna srebilir. Sonra yol tkannca, beni tarife d bir yerde durdurabilir. Oysa tirenler yle mi? Tirenin tekerlekleri, raylarn zerindedir. Raydan bir santim bile ayrlmadan yaamn srdrr. Sonra duraa gidinceye dek hibir yerde durmaz. Otobsn de tireni kskand anlalyordu. Bu szlerine kar otomobil, otobse yle dedi: Olsun, hi olmazsa senin bir tarifen var yine... Bizim o da yok ya... 17 Otobs de yle dedi: Yaammda hibir zaman tiren gibi dzenli olamadm, hi olmazsa troleybsler gibi olsaydm... Tirenler nasl raylarndan ayrlamazlarsa, troleybsler de, elektrik akm aldklar elektrik telinden ayrlmazlar. Belli yoldan gidip geldikleri, elektrik telinden ayrlmadklar, dzenli yaadklar iin, troleybsler kimbilir ne mutludurlar... Sert bir ses, Yanlyorsun... dedi. Bu ses, duraktaki bir troleybsten geliyordu. yle diyordu onlara: Tarife dediiniz ey, ok canskcdr. Elektrik telinden kl pay ayrlamazsn. Otobsn de tarifesi var ama, hi olmazsa yolun bir sa, bir sol yanna gidebilir. Yol tkannca geliigzel yerde durabilir. Oysa benim hibir zgrlm yok. Tarifeyle yaamay siz gzel biey sanyorsunuz. zlenceymi! Yerin dibine batsn izlence... Hangi saatte, nerde olacan, nerelerde duracan bitirmisin... Bir gn, iki gn deil ki bu, btn yaam boyu ekilmiyor. Hi olmazsa, aylk, yllk izin verselerdi de, bal olduum telden kurtulup ben de istediim zaman, istediim yerlerde gnlmce gezebilseydim, tpk otomobil gibi, bisiklet, kamyon gibi... Hi zgrlm yok benim... Bu szlerinden troleybsn de otomobili, bisikleti, kamyonu, hatta otobs bile kskand anlalyordu. Heceleri uzata uzata konuan biri sze kart. Bu, gardaki bir tirendi. Konuurken heceleri, vagonlarnn saysna gre uzatyordu. Oradakilere yle dedi: 18 Troleybs doru sylyor. Belli zamanlarda hep belirli ileri yapmann ne denli canskc olduunu kimse biz tirenler kadar bilemez. Yaamaktan bktm. Tekerleklerimle bal olduum u raylardan biraz olsun ayrlp, ayrlara, dalara, uzak ovalara gitmek, oralarda neler olduunu gezip grmek isterim... Oralarn merak ediyorum. Ama hibir zgrlm yok, raylarn belirledii yollardan baka yere gidemem ve tarifenin belirledii zamandan baka zamanlarda hibir istediimi yapamam... zgrlm kazanabilmek iin canm vermeye bile razym. Troleybsn de tarifesi var, o da elektrik teline bal ama, yine de benden iyi onun

durumu. Hi olmazsa, elektrik telinin sana soluna birazck da olsa alabilir. Ama ben tekerleklerimi, bir santim bile raylardan ayramam. Tirenin, salt otomobili, kamyonu, bisikleti, otobs deil, troleybs bile kskand bu szlerinden apak belli oluyordu. Gcrtl bir ses konumaya katld. Bu, duraktaki bir tramvayd. Tekerleklerinin raylarda kard o gcrtl sesiyle, tirene yle dedi: Batan sona doru sylyorsunuz. Ama sayn tiren, bana gre siz, yine de ok ansl saylrsnz. Benden ok daha zgrsnz. Ben de sizin gibi, tekerleklerimi raydan bir santim bile ayramam. Belli bir tarifeye gre yaamak zorundaym. te bu canskc yaama, kimileri dzen diyorlar. zgrlk olmaynca ben ne yapaym dzeni... Ben de sizin gibi, raylarn deli olduu yollarn dnda neler olduunu ok merak ediyorum. Bam alp kentin iine dalmak, pazar yerlerini, sokaklar gezmek istiyorum. Ama olanaksz. 19 Tiren, Sizi ok iyi anlyorum. Ama neden ben sizden ok daha ansl oluyor muum, aklar msnz? dedi. Tramvay o gcrtl sesiyle yant verdi: Siz kendi yaamnzdan bo yere yaknyorsunuz. nk siz hi olmazsa, kentlerden kentlere uzun yollar boyunca gidebiliyorsunuz. Ya ben? Kentin belli duraklar arasnda yaamak zorundaym. Hergn ksa aralkl ayn duraklar arasnda git-gel... Ne canskc bir yaam... nann, zaman zaman, ne olursa olsun deyip, raylarmdan kp kentin iine yrmek istiyorum. Bu szlerinden anlaldna gre tramvay, hem otomobili, bisikleti, kamyonu, otobs, hem de tireni kskanyordu. skeleye yanam olan vapurun dd tt. Otobs, En ansl tat, vapurlar... dedi. Tiren, Niin? diye sordu. Otobs, nk, dedi, vapurlarn yaam hem dzenli, hem de zgrlkleri var. Belli bir tarifeye gre gidip geldiklerine gre, yaamlar bir izlence iinde geiyor. Denizde olduklar iin de zgrlkleri var. Kamyon, Doru, dedi, deniz yumuack biey... Oysa bizim tabanmzda sert yer var. Vapurlar, yumuack ve kaygan suyun iinde istedikleri gibi devinebilirler... Bu konumalarndan, kara tatlarnn vapurlar kskandklar ortaya kmt. skeledeki vapur, onlara u yant verdi: 20 Hepiniz yanlyorsunuz. Sizin bastnz yer sert, sizler salam bir yere basyorsunuz. Ne gvenli bieydir salam yere basmak. Hibir zaman, tekerleklerinizin altndaki yerin oynamayacan, kmldamayacan biliyorsunuz. Oysa ben yle miyim?.. Ben suyun stnde duruyorum. Su, gvenceli deil. Durmadan oynar, kmldar, devinir, dalgalanr ve hep beni sallar... Kimileyin de alkalaya alkalaya canm karr. Ne denli ansl olduunuzu hi bilmiyorsunuz siz... Vapurun, btn kara tatlarn kskand anlalyordu. O srada, gkten gelen bir grlt duyuldu. Bu bir uakt. Uak tam stlerinden gemekteydi. Tiren, En iyisi uak olmakm, dedi, ne ansl bir binit... Alabildiine zgr... Kamyon, Evet, dedi, alabildiine zgr, stelik tarifesi de var. Yani hem zgr, hem dzenli yayor... Kara ve deniz tatlarnn, ua kskandklar anlalyordu. Onlarn konumalarn duyan uak, yukardan yle seslendi: ok yanlyorsunuz. Evet, deniz oynaktr, kaypaktr, ama ne de olsa yine de havadan ok daha gvencelidir. Bir vapur, denizde almadan da durabilir, batmaz. Oysa ben motorlarm almadan, havada duramam. Bu gvencesiz yaamdan bktm. Zaman zaman, yerde, tekerleklerim stnde komak, havaalanndan kente varmak, oralarn grmek isterim. Btn yaamm boyunca her eyi yukardan, kubak gryorum. Hibieyi yanndan gremedim. Ah, bir 21 otobs, yada bir kamyon olsaydm... Bir bisiklet bile olmaya razydm... Gnn birinde, havaalanndan alp bam gideceim; yapacam bu delilii... Havada umak, zgrlk m sanyorsunuz? Ben de tarifelere uygun umak zorundaym; hem de frtnalara gs gererek... Anlalan uak, hem kara, hem de deniz tat ve binitlerini kskanyordu. Tatlar ve binitler iinde birbirlerini kskanmayan yoktu. Kimi dzenli bir yaam, izlence istiyordu. Kimisi tarifelerin basksndan bkm, zgrlk istiyordu. Kimisi gvence aryordu. Kimisi de, merak ettii yerlere gidebilmek istein-deydi. Uak, her eye kubak bakmaktan bkmt.

Ksacas, tramvay otobs, otobs tireni, tiren kamyonu, kamyon troleybs, troleybs vapuru, vapur ua, yani hepsi birbirini kskanmaktayd. Btn bu tatlar ve binitler, istekleri gerekleemedii iin yle bunaldlar ki, gnn birinde zledikleri yaama kavumak iin karar verdiler. Tiren, rayndan kp merak ettii baka yerlere gidecekti. Bisikletle otomobil, tramvay raylarna tekerleklerini oturtup dzenli yaayacaklard. Kamyon, tirenin raylarndan gitmek istiyordu. Tramvay, sert yere basmaktan bkm, denizde zgr olacakt. Vapur, gvenceli bir yaam iin artk karada gitmek istiyordu. Uak, havaalanna inince, bir otobs gibi alp ban gidecek, kentin iine dalacakt... Btn bu tatlar ve binitler, yaamlar boyu zledikleri bu isteklerini gerekletirmeye giritiler. Sonu ne oldu? Raylarndan kp uzaklar grmek isteyen tiren hemen devrildi. Uak, alp ban gidince, kanatlar duvarlara arpt iin bozuldu. Bisiklet, 22 tramvay rayna tekerleklerini oturtmak isteyen kamyonun altnda kald. Karada gvence arayan vapur, kuma oturdu, burnu bir kayaya arpt. Tramvay, raylarndan kmaya kalmadan devrildi. Elektrik telinden ayrlan troleybs, yrmeye gc olmad iin olduu yerde kala kald. Otomobil, uak gibi umak iin bika kez zpladysa da, bir aaca toslamaktan baka biey yapamad. Vapur gibi hem tarifeli, hem zgr olmak isteyen otobs, kendini rhtmdan aa denize attysa da, hemen sulara gmld iin yzemedi. Tatlarn ve binitlerin hibiri, kendilerinden baka biey olamadlar. Bu olaydan sonra tat ve binit tarihileri, tarih kitaplarna unu yazdlar: Hangi tat ve binit, kendisinden baka bir tat ve binit olmaya zenirse, kendisi olarak bile kalamayaca iin, hibiey olamaz. BYK KOYUN MPARATORLUU Tarihin bir dneminde, kurtlara av alan kalmamt. nk, hayvanlarn kral saylan aslan, kaplan, pars yb. gibi gl ve yrtc hayvanlar, dnyann av alanlarn kendi aralarnda blmlerdi. Kurtlara, avlanacaklar alan brakmamlard. Her ne denli kurtlar da yrtc hayvanlarsa da, aslan, kaplan, pars denli gl deildiler. Buyzden kurtlar, aslanlarn, kaplanlarn egemen olduklar alanlara giremiyor, oralarda avlanamyorlard. Byle olunca da geim sknts ekiyor, a bile kalyorlard. Kurtlarn, bu skntl durumlarna bir umar bulmalar gerekiyordu. Bunun iin de kurtlar byk bir kurultay dzenlediler. Bu kurultayda, nasl bir umar bulacaklar konusunda, aralarnda konuup grtler, tarttlar. Sonunda, kendi bilginlerine danmaya karar verdiler. Yal bir 24 kurt bilgin, kurtlarn kurultayna gelerek yle konutu: ok sevgili kurt kardelerim, etrlerim! Aslan, kaplan ve benzeri hayvanlar smrgecidirler. Bu byk smrgeciler, dnyannn en verimli yaam alanlarn kendilerine ayrmlardr. Dnyaya egemen olmulardr. Biz kurtlara yer brakmamlardr. Bizler de yaam alan istiyoruz. Ama bo yaam alan kalmamtr. Oysa biz kurtlar da yrtc gl, stelik de akllyz. Yal kurt bilgin, sznn burasnda birazck durdu. Oksrerek sesini ayarladktan sonra u neride bulundu: Deerli kurt kardelerim, sevgili trdelerim! Hep birden Kurtlar, hepsinden stndr! diye barmamz neriyorum. Bu neriyi, kurultaydaki kurtlar benimsediler. Yalnz o gn deil, o gnden sonra da her zaman, her yerde kez stste ve hep bir azdan yle barmaya baladlar: Kurtlar, kurtlar, hepsinden stn! Kurtlar, kurtlar, hepsinden stn! Kurtlar, kurtlar, hepsinden stn! Bu sz, kurt toplumunda bir savsz oldu. Yal kurt bilgin, sonra konumasn yle srdrd: Bizim de smrgelerimiz olmaldr. Bunun iin nerim udur: Koyunlar Byk Koyun mparatorluu kurmaya kandralm. Koyunlar, Byk Koyun mparatorluu kurmak iin bir alanda toplannca, o alan evirir, koyunlar kuatrz. Karnmz acktka, doyuncaya dek koyunlar yeriz. 25 I Bu neri, kurtlar kurultaynda benimsendi. Bunun zerine, bu neriyi gerekletirmek iin, kurt bilginlerden bir kurul topland. Bu kurulda, nerinin nasl uygulanaca grld. Bir kurt bilgin yle dedi: Her eyden nce, onlar rahata yiyebilmemiz iin, koyunlar bir araya toplamamz gerekir. Baka bir kurt bilgin de, ok doru, dedi, btn canllar gibi, koyunlar da ancak bir tehlike karsnda kalnca bir araya gelir, toplanrlar. Bunun iin, bir tehlike uydurmalyz. Koyunlar, tehlikede olduklarna inandrmalyz. rnein bu tehlike Galapintop olabilir... dedi.

Dinleyen kurtlar, Galapintop tehlikesinin ne olduunu sordular. Kurt bilgin, byle bieyin olmadn, uydurduunu, syledi. Gerekte var olmayan bir tehlike, var olan tehlikeden ok daha korkun olarak anlatlabilir-di. nk, var olan biey az yada ok bilinir, ama var olmayan biey bilinmez. Kurtlar, koyunlara Galapintop tehlikesi karsnda olduklarn anlatacaklard. Bu amansz tehlikeye kar, kurtlarn her zaman, her yerde koyunlar destekleyeceklerini aklayacaklard. Bu neri oybirliiyle benimsendi. Sonra baka bir kurt bilgin yle konutu: Koyunlar birletirmek, bir araya toplamak iin, byk bir tehlike karsnda olduklarn onlara anlatarak koyunlar kandrmak ok yerindedir. Ancak yeterli deildir. Ayrca onlar ok byk amal bir lkye inandrmak gerekir. Bu lk, hibir zaman gerekleemeyecek uzak bir hayal, tatl bir d olmal26 dr. Bunlar syleyen kurda, br kurtlar sordular: Nasl bir lk alamalyz koyunlara ki, gerekletireceklerini sanarak o hayalin arkasndan sr sr gitsinler? Bilgin kurt bu soruyu yle yantlad: Onlara Byk Koyun mparatorluu gerektiini anlatrz. Bu lknn ad Koyunculuk lks olur. Bu kurulda alnan karardan sonra, bu kararlarn uygulanmasna geildi. Kurtlar, koyunlar arasndan en karclar, en bencilleri ve en aptallar bulmulard. Onlar, kendilerine yanda yapmlard. Kurt yanls olan koyunlara, rvet olarak, en gzel otlaklar, geni ayrlar gsteriyorlard. te bylece koyunlar arasnda Koyunculuk akm yaylmaya balad. Koyunculuk akmnn kitaplar yazlyordu. O kitapta yle eyler yazlyd: Biz koyunlar, btn br hayvanlardan stnz. Aslann, kaplann tylerinden bile iplik yaplmazken, bizim tylerimizden iplik yaplr. Hatta bizim dkmz bile yararldr, gbre olarak kullanlr. Ama aslann, kaplann dks, bu gzel dnyay pisletmekten baka neye yarar? Biz koyunlar stnz. yleyse bir Byk Koyun mparatorluu kurmalyz. Bu Byk Koyun Imparatorluu'nu kurmak iin de koyunculuk lks odanda birlemeliyiz. Dmanmza kar birlik olmalyz. Kahrolsun Galapintop... Byk Koyun mparatorluu kuracaz. Btn ormanlar, geni ayrlar, sonsuz imenler biz koyunlarn olacak. Galapintop'un ban ezeceiz. Kurtlar, bu dncelerinde koyunlar destekliyor, onlara yardm ediyorlard. Bu yardm ve destekleme 27 I karsnda kimi koyunlar yle dnmeye balamlard: Biz, kurtlar ne denli yanl tanyormuuz... Oysa kurtlar, ne denli iyiliksever, ne denli yardmsever hayvanlarm. Kurtlar, bizim dostlarmzdr. Kurtlar daha deneyimli, daha bilgili, hem de daha rgt olduklar iin, koyunlara uzmanlar gnderiyorlard. Bu kurt uzmanlar, koyunlara tler veriyor, salklarda bulunuyor, yol-yntem gsteriyordu. Kurtlar, bu uzmanlarnn dnda, koyunlarn arasna kendi casuslarn da gndermeye balamlard. Bu casuslar, koyun postuna brnm kurtlard. ok iyi eitildikleri iin, tpk koyun gibi meliyorlard. Koyunlar, bu casuslar kendileri gibi koyun sanmlard. Bu casuslar her sze Her zamandan daha ok birlik ve beraberlie muhta olduumuz bu dnemde diye balayarak, koyunlar birlie, bir araya toplanmaya aryorlard. Koyunlar arasnda yaylan Byk Koyun mparatorluu lks, bir koyun srsnden br koyun srlerine durmadan yaylyordu. Btn koyun sr-lerindeki koyunlar, dmanlar Galapintop'a kar birlemek istiyor ve snrsz imenlerin, sonsuz ayrlarn, gr otlaklarn bulunduu o Byk Koyun mpara-torluu'nu zlyorlard. Btn koyun srleri oraya akn edeceklerdi ve kendilerine engel olmak isteyen dmanlar Galapintop'lar yokedeceklerdi. Btn koyunlar bu kurt masalna inanacak denli aptal sanmak yanl olur. Akll koyunlar da vard. Bunlar, Galapintop diye bir dman olmadn, bu dman tehlikesini kurtlarn uydurduunu, amalarnn uydurma bir tehlike yaratarak asl tehlikenin kendileri olduunu gzden gizlemek olduunu syle28 yerek trdelerini uyarmaya altlar. Bu kadarla da yetinmediler. Byk Koyun mparatorluu'nun bo bir hayal olduunu da anlattlar. O hayal imparatorlukta, bol ayr, gzel imen, gr otlak dlerken, postun da elden gideceini, a kurtlara yiyecek olacaklarn akladlar. Bu uzakgrl koyunlarn bu abalar hibir ie yaramad. nk, dman Galapintop'a kar birlemek, bir arada olmak, toplanmak, Byk Koyun mparatorluu'nu kurmak dncesi ok yaylmt. Bunun tersini dnenlere hain ve koyun dman gzyle baklyordu. Byk Koyun mparatorluu'ndaki ayrlar, imenler, k souunda, kar altnda bile kurumuyordu. Oras bir cennetti, koyun cenneti...

Byk Koyun mparatorluu'nu kurmak iin almalar gittike hzland. Ve dman Galapintop'u yenmek iin koyunlardan asker birlikleri oluturuldu. Koyunlar, artk eskisi gibi koyun koyun yrmyor, kurt kurt yryorlard. Eskisi gibi koyunca melemi-yor, kurta ulumaya zeniyorlard. Bu almalarn sonunda o tarihsel gn gelip att. Srden srye haberler ulat ve dnyann her yerindeki koyun srleri birlik iinde olmak, dmanlar Galapintop'u yoketmek ve Byk Koyun mparatorluu'nu kurmak ve orada toplanmak iin yrye getiler. Yry ok zor geti. Btn koyunlar, kendilerine kurt uzmanlarn gsterdii uzun ve ok geni bir koyakta toplandlar. Burada hep bir azdan durmadan baryorlard: Kahrolsun Galapintop... Her zamandan ok birlik ve beraberlie muhta olduumuz byle bir gnde... 29 Byk Koyun mparatorluu'nu kuracaz! Btn a kurtlar, o koyakta toplanm olan koyunlarn evresini kuatmlard. Kurtlar, koyunlar kolaylkla paralayp, boup yiyorlard. nk artk koyunlarn ne obanlar, ne de onlar koruyan kpekleri vard. Koyunlar, gerek tehlikenin nerden geldiini, gerek dmann kim olduunu, nasl aldatldklarn anladlar ama artk i iten gemiti. Koyunlarn aptall yznden artk kurtlarn da bir yaam alan, bir smrgesi olmutu. Kurtlarn da egemen olduklar bir yaam alanlar vard. Bu yalana kanmayan, bu tuzaa dmeyen kimi akll koyunlar, orada burada gizlenip saklanmlard. Onlar, koyun trn yeniden rettiler. Onlar da olmasayd, koyun denilen hayvan tr, tmyle yok olacakt. Koyunlarn tarihinde, burda anlatlan bu olay yazl olduu halde, kurtlarn bu kandrmaca oyunu dnyada yine de srmektedir. nk dnyada bugn de gerek koyunlar, gerek baka yaratklar arasnda, ne yazk ki, karclar, aptallar ve alaklar, hl vardr. EEK EEKLN, NSAN DA NSANLIINI YAPMALI Eskiden, bugnk gibi motorlu aralar yoktu. Otobsler, kamyonlar da yoktu. O zamanlar tat olarak, kzlerin ektii kanlarla, atlarn ektii arabalar vard. Daha da eskiden at arabalar da yoktu. O zamanlar insanlar, tat ve binek olarak eek kullanrlard. Eekler, hem yk, hem insan tard. te, eeklerden baka tat ve binek olmayan o eski zamanda, bir lkede nl bir eek eitmeni vard. iftliinde eek retirdi. rettii eekleri, kullanlacaklar ie gre yetitirirdi. Eek, binek olarak kullanlacaksa, o eee bineklik eitimi verirdi. Kimi eekleri de yk tamak iin eitirdi. Sonra da bu eekleri satard. Eek retmekte, yetitirmekte ve eitmekte ok ustayd. Buyzden, uzman olarak her yana n 31 yaylmt. Gnn birinde o lkeye, byk bir sirk gelmiti. Sirkin sahibi, o lkede nl bir eek eitmeni olduunu duydu. Eek eitmenine gidip yle dedi: Benim sirkimde trl hayvan var; aslan, kaplan, fil, ay, maymun, kpek, daha da pekok... Bu hayvanlar trl gsteriler yaparlar. Yalnz aralarnda eek yok. Sirkimde eeklerin de olmasn istiyorum. Bana sirk iin bir eek eitir misin? Eek eitmeni sordu: Eein sirkte nasl bir gsteri yapmasn istiyorsun? Sirk sahibi yle dedi: nsan gibi konuan bir eek iin sana istediin paray veririm. Eek eitmeni byle bir denemeye girieceini syledi. O gnden sonra da, iftliindeki eekler iinden en yeteneklisini seip, ona insan gibi konumasn retmeye alt. Gecesini gndzn bu ie verdi. Sonunda, o eei, insan gibi konuturdu. Eek, herey konuamyordu ama, -drt szckl tmceleri syleyebiliyordu. Gezginci sirk, ertesi yl, yine o kente geldi. Sirk sahibi, eek eitmenine gitti. Orada, konuan eei grnce ok sevindi. Eek eitmenine istedii paray deyip eei satn ald. Konuan eein sirkteki gsterisi ok byk ilgi grd. Sirk, seyircilerle dolup tayordu. Tpk insan gibi konuan eei, seyirciler cokunca alklyorlard. Konuan eek o denli byk ilgi grd ki, sirk sahibi, eek eitmenine gidip daha baka konuan eekler almak istediini syledi. Bunun zerine eek 32 eitmeni, daha baka konuan eekler yetitirdi. Hem bu kez yetitirdikleri, daha uzun tmceler de syleyebiliyorlard. Hatta konferans veren eekler bile yetitirmiti. Sirk sahibi, bu eekleri de ok para deyerek satn ald. Konuan eekler o denli byk ilgi grmt ki, baka sirk sahipleri de, konuan eekler satn almaya baladlar. nsanlar konuan eei grmeye, onu dinlemeye baylyorlard.

Konuan eekler o denli ok satlyordu ki, nl eek eitmeni, istekleri karlayamaz oldu. Bu kez, baka eek eitmenleri tredi. Onlar da konuan eek yetitirmeye baladlar. Biok eek iftlikleri tredi. Sirklerde konuan eekleri grenler, bu hayvanlar yle sevdiler ki, evlerine de bunlardan almaya baladlar. Ana-babalar, baarl ocuklarna armaan olarak konuan eek veriyorlard. Zenginler, yagn yada dn armaan olarak birbirlerine konuan eek vermekteydiler. lkin ancak zenginler, konuan eek satn alabiliyorlard. Ama sonralar, konuan eek salgn yle yaygnlamt ki, ortadurumlular, dahas dargelirliler bile konuan eek satn almaya zendiler. Hemen hemen herkesin evinde bir yada iki, kimi zengin evlerinde de -drt konuan eek bulunuyordu. Nutuk eken, konferans veren, glmece fkralar anlatan eekler ok pahalyd. Ama salt bika tmce konuabilen eekler olduka ucuzdu. O lkede konuan eek ylesine yaygnlamt ki, artk sirklerde konuan eek gsterileri olaanst saylmyordu. Bu kez, o byk sirkin sahibi, sirkinde olaanst yeni bir gsteri dnmeye balad. Yine o 33 byk eek iftliinin sahibine gitti. O nl eek eiticisine yle dedi: Seyirciler eeklerin konumasna artk altlar. Bu gsteri tutmuyor. Sen, eeklerin dilinden anlyorsun. Yeni bir olaanst gsteri bulmalyz. Acaba, bu kez eski yaptmzn tersini yapamaz msn? Yani, eei insan gibi konuturmak yerine, insan tpk eek gibi anrtamaz msn? Uzman eek eitmeni, buna da alacan syledi. Hemen almaya balad. Uzun abalardan sonra bunu da baard. Eittii bir insan, tpk tpksna eek gibi anryordu; yle ki, gzlerini kapayp onun anrtsn dinleyenler, anrann insan olduunu kesinlikle anlayamyorlard. Sirk sahibi bu kez bu yeni gsteriyle byk paralar kazanmaya balad. Bu gsteri de ksa srede yayld. Baka sirkler de anran insan gsterisine balamlard. Sirklerde aslanlarn emberlerden gemesi, kaplanlarn f stnde yrmesi, fillerin iki ayaklar stne kalk, aylarn birbirlerinin stne klar, eeklerin insan gibi konumalar, artk allm gsterilerdi. Bu gsterilerden sonra, sirk ortasna kan bir insann anrmas yepyeni bir gsteriydi ve ok alklanyordu. O lkede bir zamanlar nasl konuan eek moda olduysa, bu kez de anran insan moda oldu. Bu moda gittike yaygnlat. Hi kimse bu moda salgnndan kendini kurtaramad. Ve bunun sonunda o lkede eekler insan gibi konumaya, insanlar da eek gibi anrmaya balad. Gel zaman, git zaman, o lkede iler bozulmaya 34 balad. nk, btn eekler konumaya baladndan, yk tayacak ve binilecek eek kalmamt. Konumasn renen eekler, yk ve insan tamasn unutmulard. Konferans veren, nutuk eken eek, artk srtna yk almasn bilmiyordu. Anran insanlar da, artk eski ilevlerini yapamyorlard. Bu yzden lkenin rnleri bir yerden baka bir yere tanam-yordu. rnler tarlalarda ryor, mallar fabrikalarda kalyordu. Bir yerde budaylar ambarlarda rr-ken, baka bir yerde insanlar a kalyordu. nk, insan gibi konuan eekler, artk eek gibi yk tamyorlard. O lkede yokluk, yoksulluk, ktlk, alk, hastalk balamt. Ne yapacaklarn ardlar. Araya taraya, danp t alacaklar bir bilgin buldular. O bilgine neden bu duruma dtklerini sordular. Bilgin de onlara yle dedi: Yeryzndeki her varln kendi ilevi vardr. rnein, insan konuur, eek de yk tar. Yeryzndeki her varln kendi ilevini yapmas olaan saylr. rnein, insann konumas, eein de yk tamas olaandr. Siz, insann ilevini eee, eein ilevini de insana yaptrtmaya kalktnz. Buysa olaanstlktr. Olaanstlk salt sirklerde gzeldir. Oysa dnya bir sirk deildir. Bilgin sustu. Balar nlerinde kendisini dinleyenlere bisre baktktan sonra ekledi: nsansoyu, konuan insan daha iyi ve doru konuturabilirse, yk tayan eee daha ok ve daha uzun yk tatabilirse baarl olur. Sizse olaanstlk merakna kaplp, insan anrttnz, eei de konuturdunuz. 35 Balar nlerinde bilgini dinleyenler ona sordular: Bundan sonra ne yapmamz gerekir? Bilgin, bu soruyu yle yantlad: Brakn, insan insanln, eek de eekliini yapsn. Elinizden geliyorsa, daha da iyisini yaptrn onlara. O gnden sonra o lkede, insanlar insanca konuturmak, eeklere de yk tatmak iin aba gsterdiler. Anrmaya alan insanlarn yeniden konumaya, konumaya alan eeklerin de yeniden anrmaya balamalar pek de kolay olmad. O lkede hl, her varlk kendi ilevini daha iyi yapsn diye uralmaktadr. BR KIRIK HEYKEL BAININ UMUDU Bir horozbina tal, bir midye kabuu, bir de mermerden yaplm bir insan heykelinin krk ba... Bu , kitaplmn rafnda yan yana duruyor. imdi size bu nn bandan geenleri anlatacam.

Onlarn servenleri topran iinde, ok derinlerde balamt. de yerin altnda, ama yan yana deillerdi. Horozbina tal en alttayd. Yeryznden on metre derindeydi. Midye kabuu, onun iki metre stnde ve biraz kuzeyindeydi. Mermerden yaplm insan heykelinin krk baysa, yeryzne brlerinden daha yaknd. Horozbina tal, kireli bir kaya tabakasnn iinde gml kalmt. Sanki ok hnerli bir kadn eli onu bir tla kayann iine ilemi gibi duruyordu. Horozbina orda ldkten sonra binlerce yl stne 37 kireli sular szmt. te bylece horozbinann ls, kireli kayann iine kalb km gibi ilenip kalmt. Midye kabuu, horozbina talnn stndeki kum ve akl karm bir tabakann iindeydi. Midye kabuunun az yukarsnda heykel ba vard. Bu krk heykel ba killi bir tabakaya gmlmt. Yerin altndaki o blgenin en eskisi horozbina talyd. nsanlarn zaman llerine gre ikiyzbin yldan beri buradayd. Midye kabuu, ondan ellibin yl sonra oraya gelmiti. Oraya en son gelen krk heykel bayd. Yeryznn on metre derinindeki kireli kayaya gml horozbina talnn yalnzlktan can sklyordu. Zaman bitrl gemek bilmiyordu. nk insansoyunun zaman lsyle ikiyzbin yldanberi kireli kayann iinde talap kalmt. Kmldamyordu. Hibir bekledii, umduu yoktu. kiyzbin yl nceleri, iinde yzd, beslenip yaad o deniz kysn anmsyordu. O gzelim gneli gnleri anmsayp ileniyordu. kiyzbin yl ncesinin bir yaz sca lesiydi. Mutluca yzp yaad o deniz kys birden allakbullak olmutu. Yerin alt stne, st altna gelmiti. Karalar denizlere yrm, denizler yerin dibine akmt. Zavall horozbina bu olaanst kargaa iinde kendini yitirmiti. Sonra kendini scak bir hamurun iinde bulmutu. Bu scak hamur gittike souyarak sertlemi, kayalamt. Onbinlerce yl bu kaya atlaklarndan szan kireli sular, horozbinann kabuunu, iskeletini tallatrmt. Sonunda horozbina, bir. kabartma ve kertme gibi, kayann iine ilenip kalmt. Horozbina tal iin gelecek yoktu, 38 yalnz gemi vard. Ama o gemie dnmesi de olanakszd. Buyzden umut nedir bilmiyordu. Karamsard. Midye kabuuna gelince... Bilindii gibi midye, sert kabuklu yumuakalardan bir deniz hayvandr. Yass solungal. O da, yine insansoyunun zaman lsyle, bundan yzellibin yl nce lk bir deniz kysndaki bycek bir kayann yosunlu dibine yapm, orda yayordu. Yalnz deildi orda. rili ufakl, yal gen, biok midyeyle birlikteydi. Dibine yapt o yosunlu kayann olduu deniz kysna bir dere akmaktayd. lkyaz gnlerinde o derenin suyu bollar, ak hzlanrd. Aralarndan getii dalarn, ovalarn talarn srklyor, onlar denize tayordu. Akt deniz kysna kumlar, akllar yyordu. te byle byle, szn ettiimiz midyenin, dibine yapt yosunlu kaya, kum ve akl ynlaryla kaplanmt. Ordan deniz ekilmiti. Midye de, br irili ufakl midyelerle birlikte kumlarn, akllarn arasna skp kalmt. Artk solunamyor, beslenemiyordu. nk deniz yoktu. Binlerce yl orda kumlar arasnda kald. Sonra bir gece yer yerinden oynad. Karalar denize akt, deniz karalara kotu. Sanki doa kudurmutu. Dalar ykld, denizler tap bulutlara ykseldi. Bu kargaalk iinde midye kendini yerin dibinde buldu. Ama iki kabuklu midyenin bir kabuu yitmi, tek kabuu kalmt. Binlerce yl yi ten teki kabuunun zlemini duydu. Baka hibir midye grmedi. Onlarca bin yl o akl ve kum arasnda skm olarak kald. Talar akllar ve kumlar arasndan demirli sular szyordu. Binlerce yl szan bu demirli sular, kumlan ve akllar birletirdi. Byle kumta oldu. Tek 39 kabuklu midye, o kumtann iine gml kald. Umut denilen eyi hi bilmiyordu. nk gelecei yoktu. Ama ok eski bir gemii vard. Gemiini anp anp ileniyordu. Gelecei olmad, umudun ne olduunu bilmedii iin de karamsard. Ya o insan heykelinden krlm ba... Horozbina talna ve tek kabuk kalm midyeye gre, krk heykel ba ok kkt, daha ocuk saylrd. nk, horozbina tal ikiyzbin, tek kabuklu midye yzelli-bin yandayd. Onlara gre beyz yllk bir heykel ba elbet daha ocuk saylrd. Zamannn ok nl bir heykelcisi, byk bir dnrn heykelini yapmt. Bu heykel, kentin geni bir alanndaki bir ykselti stne dikilmiti. Gnlerden bir gn yle korkun bir deprem oldu ki btn yeryz salland. Her eyin yeri deiti. sttekiler alta geti, alttakiler ste kt. Bu karmakarklk iinde heykel ykld. Para para oldu. Krlan heykel ba, kendini yeryznn altnda, topran iinde buldu. Killi bir tabakann arasna skp kald. Dnr heykelinin krk ba, bu derin yerde, bakalarnn da gml olabileceini dnd. Kendi diliyle barmaya balad: Heeey! Hibiey yok mu oralarda beni duyan? Bana yant verin! Bu heykel ba gnlerce, haftalarca, aylarca, yllarca hep byle bard. Hibir yant alamyordu. Ama o umudunu yitirmedi. Yeryznn altnda, kum, toprak, akl, ta ve kayalarn arasndan ses iletimi kolay olmuyordu. Yerin altnda sesin bir metrelik yol alabilmesi iin aylar geiyordu. nk, tan topran titreimi azd. Heykel bann szn, altndaki midye 40

kabuu on ylda, daha derindeki horozbina tal da yirmi ylda duyabiliyordu. Sonunda sesi duyan horozbina talyla, tek midye kabuu yant verdiler: Sesini duyuyoruz... Ama sen nesin? Bu soru heykel bana krk ylda ulaabildi. Heykel ba kendisini ve bandan geenleri, nasl yerin dibine gmldn anlatt. Sonra onlara sordu: Siz nesiniz? Horozbinayla midye kabuu da kendilerini, gemilerini, yaamyklerini anlattlar. te byle byle konumaya baladlar. Krk heykel ba onlara, kendisini insann yaptn anlatyordu. Horozbina talyla midye kabuu ise insann ne olduunu bilmiyorlard, nk iinde yaadklar yzelliikiyzbin yl ncesinde dnyada insan yoktu. te buyzden meraka kaplarak krk heykel bana boyuna soruyorlard. Krk heykel ba anlatyordu: nsan yaratcdr, insan yapcdr, insan kurucudur... Horozbina tal, midye kabuu, heykel ba yerin altnda birbirlerinden olduka uzaktlar ama, yine de tan oldular. de, yeryzn, denizi, sular, gnei, havay, yeli, renkleri zlyordu. Doann srekli deiimini, eylemi, edimi, devinmeyi zlyorlar-d: Gnein douunu, batn, denizin gelgitlerini, arpa arpa dalgalarn kayalar paralayn... Horozbina tal ikiyzbin, midye kabuu yzellibin yldan -beri bu zlemle yanyorlard. Krk insan heykeli ba onlara yle diyordu: Arkadalar, hi umudunuzu kesmeyin. Gn gelecek yine gn na kavuacaz. Al yeili, 41 krmzy pembeyi, maviyi sary yine greceiz. Yine havaya kavuacaz, suya ulaacaz. Horozbina talyla midye kabuu, heykel basnnn szlerini anlayamyorlard. Umut ne demekti? Nasl eydi? Krk heykel ba onlara umudun ne olduunu anlatyordu: Umut, gelecekten iyi ve gzel eyler ummaktr, beklemektir. Gelecek mi? Horozbina talyla midye kabuu, gelecekten de biey anlamyorlard. Horozbina tal yle yakmyordu: kiyzbin yl nceki o byk kargaalkta ormanlar, binlerce kocaman hayvan ^yerin dibine gmld. Hepsi de ryp doada eridi. Ama ben bu kireli kayann iinde talap kaldm. Ah, ben de onlar gibi ryp doaya karsaydm, o gzel gemi gnleri imdi anmsamayacaktm. Midye kabuu da yle yaknyordu: O korkun alaborada saysz yaratk, btn balklar, bcekler yerin dibine gmld. Hepsi de ryp yok oldu. Ben de onlar gibi doaya karsaydm, imdi o eski gzel gnleri anp zlmeyecektim. Krk heykel ba yle diyordu: Umudunuzu hi yitirmeyin... Hepimiz kurtulacaz. Havaya, suya, gnee kavuacaz yine... Nasl olsa gnn birinde kurtulacaz... Horozbina tal soruyordu: Kim kurtaracak bizi? Midye kabuu yle diyordu: Ka yzyldanberi burdayz. Kimsenin kurtard yok!.. 42 Krk heykel ba da onlara yle diyordu: Bizi bu yerin dibinden insansoyu kurtaracaktr nasl olsa... Horozbina tal soruyordu: Niin bizi kurtaracak? Heykel ba da anlatyordu: nk, bu insan denilen yaratk, hi durmaz, durmadan hereyi deitirir...Bekleyin, hi umudunuzu kesmeyin... Nasl olsa gnn birinde bir insan, iine gml olduumuz bu topraklan kazacaktr. Niin mi? nsan bu... Olaanst bir yaratktr...Hi durmaz, doay deitirmeye alr, aratrr, inceler, her eyi didik didik eder... Yerin dibine inip maden karr... Altn arar topran altnda... Yol yapar, tneller kazar...Yaplar kurar,derin temeller ap... Yeri derinlerine dek kazp kprler kurar... Daha neler neler yapar... Bekleyin... Nasl olsa insanlar bizi burdan karp kurtaracaktr. Hi umudunuzu kesmeyin... Mermerden yaplma insan heykelinin krk ba, on yl, yirmi yl, elli yl, yz yl, hi durmadan bu szleri syledi. nsana olan umudunu hi kesmedi. Yz yl, beyz yl deil, yerin dibine gmldnden beri, tastamam ikibinyz yl hep bunu syledi: Bu insanlar nasl olsa yerin altn stne getirirler... Bign sra buraya da gelir... Kazarlar topra... O zaman, gnee, havaya, suya kavuuruz... Heykel ba umutluydu. Horozbina talyla midye kabuuna da ikibinbeyz yl umut verdi. kiyzikibinbeyz yldanberi yerin dibinde gml olan horozbina talyla, yzelliikibinbeyz 43 yldanberi" gml olan midye kabuu, Ne zaman? diye soruyorlard. Heykel ba onlara,

 Umudunuzu kesmeyin, bin, bebin yl gese de, daha da ok gese, yine umutsuz olmayn... Bu insanolu nasl olsa buralarn delik deik eder, aar derinleri... Kurtuluruz burdan, kavuuruz gnee!.. atalca'da 17 dnmlk bir arazi satn aldm. Bu arazinin iine bir kuyu kazdrdm. Kuyucular, dokuz metre derine indiler. Ama su kmad. Dokuzuncu metrede killi bir tabakaya gelindi. Bu killi tabaka iinde bir insan heykeli ba bulduk. Mermerden yontulmutu. Suyu bulmak iin daha derin kazdk topra.. Onbirinci metrede kumta kt. Kumtann iinde tek kabuklu bir midye bulduk.. Daha derine indik suyu bulmak iin.. On metre inince nmze kireli kaya kt. Paralayarak yukar aldmz kireli kayann iinde horozbina tal vard. Bu n, ykadm, arttm, kitaplmn rafna yan yana koydum. On metre indikten sonra kuyudan ok gr bir su kt. Yerin dibindeki horozbina tal, midye kabuu, heykel ba, binlerce yl yerin dibinde gml bekledikten sonra, gnee, havaya, suya kavutular. imdi yan yana kitaplk rafmda duruyorlar. KENDN BEENM BADEM AACI (Bu yk, 6-10 ya aras ocuklar iin yazlmtr.) Yemi aalar, ylda alt kez giysi deitirir. Yazn, yapraktan giysileri vardr. Yapraktan yaplma bu giysiler yeildir. Ama hep bir rnek yeil deil. Kimininki ak yeil, kimininki koyu yeildir. Gzn, yemi aalarnn, giysilerinin rengi alr. Yapraktan giysiler sararr, solar, yada kzarr. K gelince yemi aalar, giysilerinden soyunurlar. plak kalrlar. Kn kar yaarsa, yemi aalan da kardan yaplma ak giysilerini giyinirler. lkyaz gelince,yemi aalar yeniden giyinirler .Bu kez giysileri, yeil zerine ieklidir. Bu iekler, yeil 45 yapraklar sslerler. O iekler de renk renktir: Ak, pembe, sar, krmz, ak mor... Yazn, giysilerdeki ieklerin yerini yemiler alr. Bu kez de yemi aalar, yemilerle ssl yeil giysilerini giyinirler. O bahede pekok yemi aac vard: Elma, armut, ayva, nar, erik, badem, kays, eftali, vine, kiraz, daha ne yemiler... O k havalar ok soumutu. Btn yemi aalar yapraklarn dkmler, plak kalmlard. Rzgr estike, yen aalarn dallan tirtir titriyordu. Souk daha da artt. Kar yamaya balad. Yemi aalar, kardan yaplma ak giysilerini giyindiler. Bika gn sonra kar eridi. stelik gne de kt. Mevsim kt ama, hava lmt. K ortasnda yaz olmutu sanki. Havalar lnnca, aalarn kklerinden gvdelerine, gvdelerinden de dallarna doru zsu yrmeye balamt. Btn yemi aalarnda ilkyaz zlemi balamt. Ah, bir ilkyaz gelse de, ieklensek... diyorlard. lkyazn, yeil stne iekli giysilerini giyinip kuanacaklard. Sslenip psleneceklerdi. Ama ilkyaza daha ok zaman vard. K ortasnda o lk havalar sryordu. Bahedeki yemi aalan arasnda yirmi tane badem aac vard. Bu badem aalarndan birinin kk derindeydi. Topra bol ve gbreliydi. Byle olduu iin de souktan iyice korunmutu. Buyzden kkndeki zsuyu dallarna abuk yrd. Dallarnda tomurcuklar olutu. Sonra bu tomurcuklar patlad, iekler at. Bahedeki yemi aalar iinde, salt o 46 badem aac ieklenmiti. iekli giysisini giyinmiti. Koca bahenin iinde bitek kendisinin iek am olmasndan ok bbrleniyordu. br yemi aalarnn plak dallarna bakp bakp, Oh ya, hibirinizin iei yok ite... Ben ieklenip donandm... diyordu. Btn br yemi aalar, o iekli badem aacn kskanyorlard. Ama en ok kskanan, iek amam badem aalaryd. Hep bir trdendiler. Hepsi de badem aacydlar. Neden yalnz o iek amt da, kendileri iek aamamt! Hepsinden nce iek at diye kendini beenen gen badem aac, bbrlendike bbrleniyordu. brleri de kskanlklarndan atlayacaklard. Bu kskan yemi aalarndan biri, iekli badem aac iin yle eyler syledi: O, grmemiin biri... K ortasnda hi iekli giysi giyilir miymi. Bizim de iekli giysilerimiz var, ama giymek iin zamann bekliyoruz. iekli badem aac, brlerinin, kskanlklarndan byle sylediklerini biliyordu. Beni ekemiyorsunuz da, ondan byle dedikodu yapyorsunuz... dedi. iek am badem aacnn vnd kadar da vard. Ordan geenler, o koca bahenin iinde allanp pullanp ieklenmi olan o badem aacndan gzlerini alamyorlard.

Bahenin dibinde ok yal bir yemi aac vard. O denli yalyd ki, artk eskisi gibi bol yemi veremiyordu. Bu yal aa, ok az konuurdu. Bu tartmaya da katlmamt. Ama her aatan bir ses ktn grd. Sze karmak zorunda kald. 47 ocuklar, dedi, hepimizden nce iek am olan o gen badem aacn bouna kskanmayn. O zavallya acyn... nk, o zavall, tek bana iek aarsa, ilkyaz kandrp erken getirebileceini sanyor. Oysa, her mevsim, belli zamanda gelir... Daha k bitmedi. Ne olaca belli deil. Biz o kendini beenmii, bir de yemi zaman grelim. iekli gen badem aac, yal aacn bu szlerinden ok utand. yle utand ki, ak iekleri kzarp pembeleti. Havalar lkt ama, k daha gememiti. Birden havalar bozdu yine. Souklar artt. nce kar yad. Sonra don oldu. Her yer buz tuttu. te o zaman, gen badem aacnn erken aan btn iekleri dkld. lkyaz geldi. Bahedeki btn yemi aalar, iekli giysilerini giyindiler. Yalnzca o erken iekle-nen badem aac iek vermedi. nk, bir aa, ylda iki kez iek amaz. Yaz geldi. Yemi aalarnn iekleri yemi oldu. Aalar, yeil stne yemi ssl giysilerini giyindiler. Erken iek am olan badem aac, o yaz yemi de veremedi. Dallar yemisizdi. nk aalar, iek amaynca yemi de veremezler. Btn br yemili aalar, o yemisiz badem aacn alaya almaya baladlar: Hadi, imdi de bbrlensene bakalm... Nerde senin yemilerin! Yal yemi aac onlar yle uyard: Alay etmeyin ocuklar... Sizin de banza gelebilir... Hava, sizi de kandrabilir. Sakn kanmayn! Yemisiz badem aac, kaln dallarndan gvdesine doru, reine aktarak alyordu. Alaya alaya 48 yle dedi: Balayn kardelerim! Ben kendiliimden iek amak istememitim. Ama birden gnlmde lk bir ilkyaz esti. Bir lk esinti duydum iimde... te o beni kandrd. Gelecek yl, ben de sizinle birlikte iek aacam, hep birlikte yemi vereceiz. UURTMA SAVAILARI Dedesi, Murat'a sksk uurtmann nasl yapldn, nasl uurulduunu ballandra ballandra anlatr dururdu. Uurtma uurmann keyfi baka hibir oyunda yoktur... derdi. Murat'n dedesinin ya sekseni aknd. Ama ok dinti. Yolda birlikte giderken, O'na yetimek zordu. O denli hzl giderdi. Dedesi, uurtmann nasl yapldn, nasl uurulduunu anlattka Murat da meraklanr, Hadi yleyse, uurtma yapp uuralm dedeci-im... derdi. O zaman dedesi trl bahaneler ileri srerdi. Kimileyin, uurtma uurmak iin ok yal olduunu bu yatan sonra uurtmann arkasndan koacak gc 50 olmadn sylerdi. Kimi zaman da, artk kentte uurtma uuracak geni alan kalmadn anlatrd. Eskiden, derdi, benim ocukluumda, kentin iinde pek ok dz tepeler, geni bo alanlar vard. Murat, Dedeciim, eskiden dediin o zamanlardaki geni alanlar imdi ne oldu? diye sorard. Dedesi yle derdi: Oralarda yeni yeni yaplar kuruldu. Kent hem sklat,younlat,hem de yaygnlat.Uurtma uuracak bo alan kalmad. Gnlerce, haftalarca, aylarca Murat'a uurtmann nasl yapldn, nasl uurulduunu, anlatt durdu. Hele uurtma savalarn anlatrken, Murat daha byk ilgiyle dedesini dinliyordu. Nasl olur uurtma sava? Her mahallenin en usta uurtmacs sava iin zel bir uurtma yapar. Uurtmann ipine bika yerinden traba geirilir. Sonra mahallenin byk kk btn ocuklar, o usta uurtmacnn arkasna taklr. O dediim bo alanlardan birine giderler. Orda uurtmay havaya salar, uururlar. Baka mahallelerin ocuklar da kendi uurtmalarn havalandrmlardr. Uurtma en ok ilkyazla gz aylarnda uurulur. Neden dedeciim? nk o zamanlar hava uurtma uurmaya ok uygun olur. Uurtma uurmaya uygun hava nasl olur dedeciim? Hava ne ok rzgrl, ne de bsbtn rzgrsz olacak. ocuklardan biri ba tutar. Ba tutar ne demek? 51

 Yksek bir yerde uurtmay arkasndan, talarndan tutmaya ba tutmak denir. Uurtmay uuracak olan da, uurtmann ipi elinde krk-elli adm tede durur. pi birden ekince, ba tutan ocuk uurtmay brakr. Uurtma, rzgra kar ekildiinden birden havalanr. Havalannca, uurtmay "uuran ocuk ipi yava yava salar. Uurtmay havada ykseltmek iin ipi kendine eker. O zaman uurtma ba atar. Ba atar ne demek dedeciim? Nasl ba atar? Uurtmay ykseltmek iin, ipini hzla kendine ekip, sonradan salvermek gerekir. pi hzla kendine ekince, uurtma sanki tos atar gibi havada bir devinir. te buna uurtma ba atyor denir. pini saldka, yerdeki sicim yuma da yava yava salr. p kula kula ekilir. Bunu yapmak ustalk ister. Ya uurtma sava nasl olur dedeciim? Baka mahallelerin ocuklar da uurtmalarn havalandrmalardr. Gkte sekiz-on, kimi zaman daha ok uurtma szle szle uar. Uurtma ne kadar dengeliyse, kuyruu da ne kadar uzunsa, o kadar gzel szlr. Uurtmalar uuranlardan biri, havadaki uurtmalardan birini gzne kestirir. Kendi uurtmasn ona doru yaklatrr. Bu yaklatrma sava ilan demektir. Uurtmalar savatrmak iin iplerini birbirine dolandrp ekmek gerekir. pi salarak yada ekerek, havada zikzaklar izdirerek uurtmaya manevralar yaptrlr. Havada iplerinden birbirine dolanan iki uurtmadan hangisi tekini srklerse, srkledii uurtmay tutsak alm olur. Hani uurtmann ipine bak, traba taklr demitim ya... Uurtma sava srasnda onlardan biriyle savalan uurtmann 52 ipi kesilmeye allr. pi kesilen uurtma, br uurtmann ipine dolanmisa, sava kazanan uurt-mac eker alr onu aaya; ipi dolanmamsa uar gider taa uzaklara. Sonunda bilinmez bir yere der, paralanr. Ya ipi kesilmezse dedeciim? ou zaman ip kesilmez. Havada trabay-la, savalan uurtmann ipini kesmek ok zordur. pi kesilemezse, biribirine dolanan iki uurtmay uuranlar ellerindeki ipi ekmeye balarlar. pi ekerken koparmamak gerekir. nk ipi kopan uurtma, brne tutsak olur. Gl ve usta olan ocuk ipi ekerek, dolanan br uurtmay da yere indirmeye alr. Sava kazanan mahallenin ocuklar sevinle barp rp uurtmay uuran ocukla birlikte koarlar. Tutsak edilen, uurtmalarn dolanan ipten zmek, kurtarmak iin o yana doru koarlar. Sonra dedeciim? Sonunda, iki yandan biri, iki uurtmay da yere indirir. Tutsak edilen uurtma kendilerinin olur. Dedesi bu uurtma savalarn Murat'a sksk, ama hep deiik biimlerde anlatrd. Murat, anlatlanlar dinlemekten ne denli keyifleniyorsa, dedesi anlatmaktan daha da ok keyiflenirdi. ocukluk gnlerini yeniden yaarm gibi coard. Murat'n nc snftan drdnc snfa getii yln yaz tatilinde dedesi Murat'n stelemelerine dayanamad; bign, Peki bugn, seninle uurtma uuralm... dedi. Murat sevincinden utu. Dedeyle torun, sabah erkenden ie koyuldular. lkin sokaa kp uurtma iin gereken gereleri satn aldlar. Bunlar eve getirdi53 ler. Dede kollarn svad, ie giriti. Murat cokulu bir sevin iinde, dedesinin uurtma talarn atmasn, incecik, renkli uurtma ktlarn kesip, irili talara tutturmasn seyretti. Renk renk ktlar keserek o uzun ssl kuyruun yaplmasnda dedesine yardm etti. Dedesi uurtmann talarna sicimi balarken, uurtmann havada iyi terazilenmesi iin na I dengeli yaplacan da anlatt. Dede, uurtmann uzun kuyruunu, talarn evresine dzenle sard. Bir ucu uurtmaya bal bir koca yumak sicimi de yanlarna alp sokaa ktlar. Uzun zaman gezip dolap uurtma uurmaya uygun bir bo alan aradlar. Byle bir yer bulamaynca, otobse, troleybse, dolmua binip, bo alan bulabilmek iin uzak yerlere gittiler. Hibir uygun yer bulamadlar. ok yorulmulard. Sonunda dedeyle torun bir taksiye binip kentin dna ktlar. Oras krlkt, botu. Dede, sevinle ellerini rpt. nk havada be-alt uurtma daha vard. Torununu bir tmsee karp uurtmay eline verdi. Uurtmann nasl tutulacan ona gsterdi. Kendisi krk-elli adm geri gidip, Hazr msn? diye sordu. Murat, Hazrm dedeciim... dedi. Ben ipi ekince uurtmay brak. Daha ilk denemede baardlar. Uurtma diklendi, ba kaldrd. Dede sicime kula kula aslp sonra sicimi salveriyordu. Uurtma ykseldike ykseliyor, ba atyor, kuyruu nazl nazl szlyordu. Murat, dedesinin yannda sevinten zpzp, zplyor, uurtmann ipini kendisine vermesini istiyor, ama 54 dedesi hi oral olmuyordu. nk havadaki uurtmalardan birini savamak iin gzne kestirmiti. Murat, Dedeciim, birazck da bana ver, ne olur... dedike, dedesi,

 Dur imdi Murat, sonra elinden karrsn deyip uurtmann ipini vermiyordu. nk seksen yan am olan dedesi, yle comutu ki, Murat'tan daha ocuk olmutu. Dede, Bak imdi, karambol olacak Murat! dedi. Karambol nedir dedeciim? diye sordu. Havadaki iki uurtma birbirine dolannca, ona karambol denir... Dedii gibi de havadaki iki uurtma birbirine doland. Dede, yirmi yanda bir delikanl gcyle ipi ekmeye balad. Hem ipi ekiyor, hem kouyordu. Dedesine yetimek iin koan Murat, bir yandan da, Tutsak aldk, tutsak aldk! diye baryordu. Dede ipi ektike, tutsak uurtma da onlara yaklayordu. Dede birden tutsak edilen uurtmann sahibini dnd. Herhalde, Murat yata, belki ondan bir-iki ya byk bir ocuktu. Yal bir adamn, bir ocuun uurtmasn tutsak almas ayp olacakt. Murat gel de tut uurtmann ipini! dedi. Ama Murat yanma gelinceye dek, br uurtmann ipini tutan da tepenin arkasndan kp grnd. Dede ok at. nk o da kendisi gibi, belki kendisinden de yal bir dedeydi. Arkasndan da torunu kouyordu. ki dede kar karya geldiler. Arkalarnda da torunlar vard. Bir sre, ayp biey yapmlar gibi sustular. Sonunda Murat'n dedesi, 55 Torunum elensin diye* ona uurtma uur-dum... dedi. br dede, Ben de yle... dedi. Rzgr tersten esmeseydi, sen benim uurtmam zor alrdn... dedi. Murat'n dedesi, Gelecek pazar, uurtmalarmz yine savatrrz... dedi. ki dede birbirine bakp glmeye baladlar; yle gldler ki, ikisinin de gzlerinden ya geldi. Murat, br dedenin torununa, Galiba dede olmadan bizler uurtma uurama-yacaz. O zamana kadar da buralar yaplarla dolar, bize bo alan kalmaz... dedi. BR ZAMANLAR BR KZ NASIL BAKAN SELMT Sevgili ocuklar size, Ormanlarn kral kimdir? diye sorsam, biliyorum, hepiniz de, Ormanlarn kral aslandr! dersiniz. yledir. Aslan, ormanlarn kraldr. Ormanlar da hayvanlarn lkesidir. yleyse aslan, btn hayvanlarn kraldr. Okuduunuz masallarla yklerde de aslann, hayvanlarn kral olduu anlatlr. Zamanmzda lkelerin ounda artk kral yok. Krallk tarihe kart. imdilerde krallarn yerini bakanlar ald. Eskiden hayvanlarn kral olan aslan da gnmzde hayvanlarn bakan oldu. Krallk babadan oula geer, bakanlarsa, seilir. Gnmzde hayvanlar da kendi bakanlarn seiyorlar. Hayvanlk tarihinde hayvanlarn kral da, bakan 57 da her zaman aslan olmu, yalnz bir kez kz hayvanlarn bakan seilebilmitir. Hayvanlar, kz bakan yapmalarn, kendileri iin bir yzkaras saymlardr. kzn bakanl hayvanlk tarihinin bir kara sayfasdr. Nasl olmutur da hayvanlar, kz kendilerine bakan semilerdir? te imdi sizlere, hayvanlk tarihinin bu en nemli olayn anlatacam. Krallk zamannda, kral olan aslan lnce, onun yerine, en byk olu olan aslan, hayvanlarn kral olurdu. Krallk kalkp da bakanlk kurulunca, hayvanlar kendi bakanlarn kendileri semeye baladlar. Bir seim yapabilmek iin de seilecek en az iki adayn olmas gerekirdi. Hayvanlar, bakanlk seimine girimilerdi. ok byk ve ok ekimeli bir seim olaca anlalyordu. Tarih boyunca hayvanlara krallk yada bakanlk etmi olan aslan, ok doal olarak, bakanla adayln koymutu. Kaplan da adayln koymutu. Aslann bakanlk seiminde en byk rakibi kapland. Bu iki bakan aday, ok sert seim propagandasna baladlar. Birbirleriyle ekimeye, birbirlerini ktlemeye giritiler. Hayvanlar, tarihleri boyunca kendilerine krallk etmi olan aslandan artk bkmlard. Hayvanlarn ou bir deiiklikten, bir yenilikten yanayd. Buyz-den seimi kaplann kazanmas olasl bykt. Buna karlk bakanlk iin kaplan deneysiz ve acemi bulan hayvanlar da oktu. Bakalm, kaplan bakanl becerebilecek mi, diye kukuya kaplanlar vard. Buyzden, kaplann bakan seilecei de pek kesin deildi. 58 Aslan, seimi ya kaplan kazanrsa diye ikilleniyor, kaplan da aslan bakan seilecek diye ekiniyordu. Aslana gre, seimi kendisi kazanamayacaksa, kaplan kazanmasn da kim kazanrsa kazansnd. Kaplan iin de ayn eydi. Kendisi kazanamayacak olduktan sonra, tek aslan bakan olmasn da, hangi hayvan olursa olsun... kisi de byle bir kukuya kapldklar iin, manday vmeye baladlar. Hem aslan, hem de kaplan, seim

konumalarnda, manday ve ve gklere karyorlard. nk, nasl olsa manda, kendileriyle denk tutulamazd. Ar kanl bir hayvand, pek de akll saylmazd. ok glyd ama, bir ocuk bile onu gdebilirdi. Aslan, kaplan bakan seilecek korkusuyla, kaplan da aslan bakan seilecek korkusuyla manday durmadan vd. Sonunda hayvanlar mandann da bakanla adayln koydular. Nasl aslann en byk rakibi kaplansa, mandann da en byk rakibi, suaygryd. Suaygr, mandann bakanla adayln koyduunu renince, o da adayln koydu. nk, mandadan daha iri, daha gl olduunu, bakanla daha yaraacan iddia ediyordu. Dedikleri de doruydu. Seim propagandas alp yrmt. Hayvanlarn kimileri mandadan, kimileri de suaygrndan yana olmulard. Nasl aslan kaplandan, kaplan da aslandan, bakan olacak diye ekiniyorduysa, manda da suaygrndan, suaygr da mandadan ekinmeye balad. Dman olan manda bakan seilmesin de hangi hayvan seilirse seilsin, mandann umurunda deildi. Manda da, tek suaygr bakan seilmesin de, baka kim seilirse seilsin, aldr etmeyecekti. Aralarndaki bu 59 sert tartma ve birbirlerini ktleme sonunda manda, kendisine hibir zaman denk grmedii ayy vmeye balad. Suaygr iin ay, deerli bir hayvan deildi. Yani manda da, suaygr da deerli bulmadklar iin ayy kskanmyorlard. Buyzden ikisi birden ayy vmeye baladlar. Ayy o denli ok vdler ki sonunda ay, hayvanlarn genel istei zerine, o seimde bakanlk iin adayln koymak zorunda kald. Ay, bakanla adayln koyunca, aynn en byk rakibi olan yabandomuzu da, kendi yandalarnn stelemesiyle bakanla adayln koydu. ki can dman yabandomuzuyla ay, seim propagandas srasnda birbirlerini durmadan ktlediler. Ay, ya yabandomuzu seilirse diye kukuluydu. Yabandomuzu da, ay seilecek diye korkuyordu. Tek ay seilmesin de, isterse eek bakan olsun. Evet, eek! Ay da, yaban domuzu seileceine, bir eein bile bakan olmasna razyd. Sonunda hem ay, hem yabandomuzu, birbirlerini kskanmalar yznden eei vmeye baladlar. Eek, yank sesiyle, ili anrtsyla, mzik bilgisiyle, uzun kulaklaryla, hayvanlarn bakan olabilecek tek hayvand. Bu vgler sonunda, hayvanlar, eei de bakan adaylar arasna koydular. Eek bakan aday olunca, onun en byk rakibi olan at hi durur mu? At, eekten soyluydu, ok koard, daha boyluydu. At da bakanla adayln koydu. Bu kez, atla eek, bakanlk seimi iin aralarnda ekimeye baladlar. Ya eek seilirse, bu at iin lmden beterdi. Eek de, at bakan olacana lsn daha iyiydi. Kendi lmn, atn bakanlna ye tutard. 60 Eek, daha boylu olduu iin kendisinin bakan seilmesini isteyen ata kar, devenin daha da boylu olduunu ileri srmt. At, buna hi kar koymad. O da eekle birlikte deveyi vmeye balad. Bunun zerine deveden yana olanlar, devenin de adayln koydular. Deve bakan aday olunca, bu kez zrafa ortaya kt. Boy bakmndan deveye stnd. Hayvanlar, devecilerle zrafaclar diye ikiye ayrlmt. Zrafa, ya deve bakan olursa diye korkuya kapld. Deve de, ya zrafa bakan olursa diye korkuya kapld. kisi de birbirlerini ktleyip, kendilerinden aa grdkleri bir hayvan, tilkiyi vmeye baladlar. Tilkiyi, yle kurnaz, byle kurnaz diye anlata anlata bitiremiyor-lard. Bu vgler boa gitmedi. O seimlerde tilki de bakanla adayln koydu. Tilki bakan seilecek diye kskanlktan deliye dnen sansar, kendisinin daha da kurnaz olduunu ileri srerek, bakan aday oldu. Tilki, sansar ortaya kmasa, kendisinin bakan olacana inanyordu. Sansar da, tilki bakan seilecek diye ikilliydi. Oldum olasya birbirlerini ekemezlerdi. Sansar, tilkinin hakkndan kurt gelir diye dnd. Buyzden kurdu vmeye balad. Tilki de, kurdu vmekte bir saknca grmedi. Tek, can dman sansar seilmesin de, isterse kurt kendisini paralasnd... Sansar biyandan, tilki biyandan kurdu vdke, br hayvanlar kurdu da bakanla aday gsterdiler. Etobur hayvanlar iinde paralamakta, paralamakta kurdun balca rakibi olan srtlan, kurdun bakan aday olduunu duyunca, kendisi de bakanla adayln koydu. Kurt, le yediini syleyerek 61 srtlan ktlemeye balad. Srtlan da, canllar paralad iin kurdu yeriyordu. Kurt, ya srtlana inanrlarsa diye, srtlan da, ya kurda inanrlarsa diye, birbirlerinin bakan olmasndan korkmaya baladlar. Kurt, srtlan bakan olmasn da hangi hayvan olursa olsun diye dnyordu, isterse kpek bakan olsun... Evet, evet, kpek!.. Hi olmazsa kpek, kendi soyundan geliyordu. Srtlan da, kurdun bakan olmasndansa, kpein bakan olmasna oktan razyd. Biyandan birbirlerini ktlerlerken, biyandan da kpei vmeye baladlar. Bu ar vgler sonunda kpek de bakan adaylar arasna girdi. Kpek bakan aday olunca, onun can dman kedi hi durur mu? O da bakanla adayln koydu. Seim propagandasna girien kediyle kpek birbirlerini boyuna ktlediler. Can dman bakan seilecek diye ikisinin de birbirinden d kopuyordu. Sonunda kpek, kz vmeye balad. nk kz, kendinden ok aa gryordu. Evet, kz iriyar bir hayvand ama, ne boayd, ne de inek... Cinsellii olmayan, insanlarn idi ettikleri bir hayvand. Bu-yzden onu kskanmyor, vmekte de bir saknca grmyordu. Kediye gelince,

tek kpek bakan olmasn da, kzn bile bakan olmasna razyd. Evet, kzn bile... kz ki ne erkekti, ne de diiydi. oluu ocuu olmazd, soyusopu kurumutu. Kedi de, kz vmeye, ve ve gklere karmaya balad. Can dman olan kediyle kpek, kz o denli ok vdler ki, sonunda kz, hayvanlarn genel isteine dayanamayarak, o seimlerde bakanla adayln koymak zorunda kald. 62 kzn dman yoktu. nk kzd... nk, ne erkekti, ne diiydi. nk, insanlar onu idi etmilerdi. nk cinsellikten yoksundu. Buyzden, hibir hayvan kendisini kze denk ve rakip grmedi. Hibiri kz kskanmyordu. Byle olduu iin de, o seimde btn bakan aday hayvanlar birbirlerini yerip, yalnz kz vdler. Bunun sonunda da kz, o seimlerde, genel oyu alarak, hayvanlarn bakan seildi. Hayvanlar, kz bakan yapmalarnn kendileri iin yzkaras olduunu sonradan anladlar ama, gelecek seimlere dek artk i iten gemiti. kzn bakanlk dnemi, hayvanlk tarihinin kara bir sayfas olarak kald. KUMDAN KALELER O yazlk ky kynde gzel dinlenme evleri vard. Kimi aileler, yaz tatillerini burda geirirlerdi. Evlerin n taa denize dek geni kumsald. Kumsaln incecik, yumuack kumlar gnete prl prl parlard. Ky, kapal bir koy iinde olduundan, ounlukla denizi dalgasz olurdu. stelik, deniz ok s olduundan, anababalar, kk ocuklar da gvenceyle denizde oynamaya brakrlard. ocuklar, kendiliklerinden, yalarna gre oyun beklerine ayrlmlard. Be-on yalarndaki ocuklarn, en elenerek oynadklar, en ok sevdikleri oyun, denizle kumsaln bititii yerde kumdan kaleler yapmakt. Kumlar yarak byk kaleler kurarlar, kalelerin nne de hendekler, havuzlar yaparlard. Hendeklerin, havuzlarn iindeki deniz suyu, kardan saldracak dmann, kaleye girmesine engel olacakt. 64 Kale duvarlarna mazgallar aarlar, bur bile yaparlard. Ama ok zaman, kaleyi tamamlayamazlard. nk, kyy yalayan hafif bir deniz dalgas, kumdan kaleyi siler sprr, dmdz ederdi. Onca emekle yaplm olan kale birdenbire yokoluverirdi. Bu oyunun keyfi de, bir dalgann denizden uzanm kpkl bir dil gibi kumdan kaleyi yalayp yoketmesiydi. ocuklar ok keyiflenirlerdi. Dalga kalelerini yknca yle glerler, yle glerlerdi ki, kahkahadan kumsala, yada denize yuvarlanrlard. Hemen ie koyulurlar, yeniden kumdan kalelerini kurmaya balarlard. Ama az sonra bir dalga daha gelir, kaleyi yine dmdz ederdi. Hemen hemen btn gnleri bu oyunla geerdi. Baka oyunlar da oynarlard ama, en sevdikleri, hi bkmadan oynadklar, kumdan kale yapma oyunuydu. Gnlerden bign bu yazlk dinlenme evlerinden birine yalca bir kar koca tanmt. ocuklar, her yeni gelen komuyu merak ederlerdi. Bu yalca kar kocayla da ilgilendiler. Adam, ok askyzlyd. Belki de yz hi glmediinden, olduundan daha yal grnyordu. Uzun boylu, zayft. Mayolu olunca, daha da zayf grnyordu. Kumsala uzanp gneleniyor, ama denize girmiyordu. ocuklar en ok bu adamn kendileriyle hi konumamasna ayorlard. Dinlenme evlerindeki bykler iinde, ocuklarla sylemeyen, akalama-yan tek kii bu adamd. Denize girmediine, glmediine, ocuklarla da konumadna gre, bu adamn niin deniz kysndaki dinlenme evine geldiini ocuklar ok merak ediyorlard. Bign yine kyda kumdan kale yaparlarken, gneten teni tun rengine alm 65 bir olan ocuu koarak yanlarna geldi, ocuklar, rendim! diye bard. Oyundan ban kaldran bir kz arkada, Neyi rendin? diye sordu. O askyzl adamn niin buraya geldiini rendim. br ocuklar da, ellerinden kum kovalarn, krekleri brakp, Neye gelmi? Neye gelmi? diye sordular. Derisi tunlam olan ocuu da anlatt: Kars anneme anlatyordu. Ben de duydum. O adamn sinirleri bozukmu. Hereye kzarm birden. Doktorlar deniz kysnda dinlenmesini salk vermiler. Glmesini, elenmesini sylemiler. zm gzl bir kz, Ama hi glmyor ki... dedi. Sarnl, gneten esmerlemi bir olan, Belki de glmesini bilmiyordur, dedi. Baka bir ocuk, Glmesini bilmeyen insan olmaz, ama belki unutmu olabilir... dedi. ocuklar birden sustular; nk askyzl adam onlara doru geliyordu. ocuklar da kendi oyunlarna daldlar. Askyzl adam, onlarn yanna gelip balarna dikildi. Sesini karmadan bir sre onlar seyretti. Adamn konumadan kendilerini seyretmesinden ocuklar tedirgin oldular. Neden sonra adam, Bir dalga gelirse, onca uraarak yaptnz kaleyi ykar... dedi.

Topa gibi bir olan, Biliyoruz... dedi. 66 Askyzl adamn yz daha da aslarak, Biliyorsanz ne diye tam kyda yapyorsunuz da, kalenizi daha geriye kurmuyorsunuz? dedi. ki rgl sal bir kz, O zaman dalga ykamaz ki... Dalga yksn diye burda yapyoruz... dedi. Askyzl adam, iyice can skkn yanlarndan uzaklat. Ama ertesi gn yine balarndayd. Bir sre dikilip seyrettikten sonra, Grrsnz bir dalga gelir, ykar... dedi. Gnete bsbtn yazlam bir olan omuzlarn kaldrarak, Yksn! dedi. Yklacan bile bile ne diye yapyorsunuz yleyse? Askyzl adamn suratndan den bin para, azndan kan bebin para oluyordu. Bir kz. Yapyoruz ite... dedi. Tam o srada, gerekten de bir dalga gelip kumdan kaleyi sprverdi. Askyzl adam, hakl kmann kendini been-miliiyle, Nasl, ben size sylememi miydim! dedi. Ama bu szleri ocuklar duymadlar. nk dalgann arpmasyla kumdan kaleleri sprlnce kahkahadan kimisi kumsala kimisi denize yuvarlanmt. Askyzl adam, kzgnlktan avurtlarn ine-reyek ordan uzaklat. Askyzl adam, gnde bika kez, kumdan kale yapan ocuklarn bana dikilip, onlara, bou bouna uratklarn, bir dalgann gelip kaleyi ykacan 67 I sylyordu. ocuklar da ona hep ayn karl veriyorlard: Biliyoruz. Askyzl adam, Ykar diyorum size... diyordu. Bukleli sal bir kz, Yksn, yine yaparz... diyordu. Askyzl adam, Yklacan bile bile, ne diye urayorsunuz? Yararl biey yapsanza... diye t veriyordu. ok kez, bir dalga gelip kaleyi ykar, bu tatsz konuma da kesilirdi. Bign yine ocuklar kyda kumdan kalelerini yapyorlard. Bir glgenin kalenin stne geldiini grdler. Uzun, upuzun bir glgeydi. Glge onlara yaklayor, yaklatka da kumsaldan denize doru uzanyordu.ocuklar, bunun askyzl adamn glgesi olduunu balarn evirip adama bakmadan anladlar. Askyzl adamn glgesi bile askyzlyd. O gn askyzl adam, ocuklara her zamanki tleri vermedi. Yalnzca dikilip, konumadan onlar seyretti. le yemei zamanyd. Anneler ocuklarn yemee ardlar. ocuklar, yaptklar kumdan kaleyi brakp yemek yemek iin evlerine gittiler. Askyzl adam, kumdan kalenin banda yapayalnz duruyordu. Uzun bir sre ylece durdu, hep kumdan kaleye bakarak. Sonra, ban dolaylara evirip kimsenin olup olmadna bakt. Kendisini grecek kimse olmadn anlaynca, kumsala oturdu. Kumdan kaleyi iki uzun bacann arasna almt. Dalgalar seyrediyordu. Dalgalarla uyumlu olarak ba ileri geri gidip geliyordu. Derken, byke bir dalga kumdan kaleye dek 68 uzand, kaleyi siliverdi. Askyzl adamn yz izgileri yuvarlaklat. Glmsyordu. Glmsediini bir gren oldu mu diye yine yanna yresine baknd. Kimseler yoktu. Avularyla kumlar ekip toplayp bir kale kurmaya balad. Kalenin duvarlarna mazgallar da at. Bir de bur yapt kaleye. Sonra, kumsalda bulduu bir pe, bir kck kt paras geirip, bunu bayrak diye burca dikti. Tam o srada denizden geen bir motorun dalgas kyya arpp kaleyi ykt. Adam, glyor, glyor, glyordu. Yeniden kale yapmaya giriti. O srada ocuklar da birer ikier geldiler. Askyzl adamn, kendileri gibi kumdan kale yaptn grnce pek atlar. Hi seslerini karmadan, arkasna dizilip onu seyrettiler. Adam, zene bezene, ok gzel bir kale yapmt. Derisi tunlam ocuk, adam duymasn diye fsldayarak arkadana, Bu kadar gzelini ben bile yapamazdm... dedi. Ne yazk ki, bir hzl dalga bu gzel kaleyi yerle bir etmiti. Kalesini deniz alnca adam kahkahalarla glmeye balad. Arkasnda sralanm ocuklar da kendilerini tutamayp kahkahalarla gldler. Adam, neden sonra ocuklarn kahkahalarn duydu. Hep birden glyorlard. Adamn, bacaklar denizde, gvdesi kumsaldayd. Hl glyordu. O gnden sonra adamn yz izgileri hep yuvarlak kald. KENDN LDREN PADAH

Bu masaln balangc baka baka anlatlr. Kimisi lkelerin birinde bir padiah varm diye masala balar. Kimisi de Bir zamanlar bir lkenin kral varm diye masala girer. Eskiden bir lkenin bir bakan varm diye masala balayanlar da vardr. Kimileriyse, ne kraldan ne padiahtan, ne bakandan szeder. Onlar Bir zamanlar bir lkeyi bir Kurum ynetirmi diye masal anlatmaya balarlar. Ad ister padiah, ister kral, ister bakan, isterse Kurum olsun; elbet her lkeyi yneten, ister istemez her lkenin banda bir yada birileri bulunacak. Biz bu bata bulunana padiah diyelim, sz uzatmayp masala girelim. Bir zamanlar bir lkenin kurnaz m kurnaz bir padiah varm. ok kurnaz olduu iin sarayna 70 kapanp kalmaz, keyfine dalmazm. lkesinin halkyla ilikisini hi kesmezmi. Klk deitirir, halkn arasna girer, halkla konuur, syleir halkn kendisi iin neler dnp sylediini renirmi. Son zamanlarda o lkede ynetim ktye gidiyormu. Klk deitirip halkn arasna katlan padiah halkla konuurken, kendisi iin ok kt szler sylenildiini, duyuyormu. Halk padiah yeriyor, karglyormu. Padiah ne zaman klk deitirip arya pazara gitse, bir ayevine girse, halkn kendisine ilendiini iitirmi. Halk yle ilenmekteymi: Padiah gibi yerin dibine batsn. Olmaz olsun byle padiah. ok kurnaz olan padiah, halkn kargna katlr, o da halkla birlikte kendisine ilenirmi: Srm srm srnsn. Tez gnde geberir de biz de kurtuluruz! Padiah yine bign klk deitirip kentte bir ayevine girmi. Orda padiah karglayanlara, Niin bu denli ok kzyorsunuz padiaha? diye sormu. Ordakilerden biri yle barm: Daha da kzmayalm m? nsanlarmz isizlikten krlyor. Kendi yurdunda i bulamayan yurttalarmz geinebilmek iin baka lkelere almaya gittiler. El kaplarnda uak olduk. Snrlar alsa da yabanc lkeler daha baka ii alsalar, herkes kap gidecek. Burda kimseler kalmayacak yallardan, hastalardan, bir de ocuklardan baka. Ordakilerden baka biri de yle demi: Herey ate pahas... Geim gngnden zorlayor. Fiyatlar her gn ykseliyor. 71 Arka arkaya yaknmaya balamlar. Rvet ald yrd. Rvet vermeden hibir i grlmez oldu. Rvetin adn armaan koydular. ltimas olmayan hibir ie giremez oldu. * Paramzn deeri gnden gne dyor. Satldk kurua, borlandk uan kua. Ya sular!.. Bir hafta, on gn musluklardan su akmad ok oluyor. Yandk kavrulduk. Koktuk kokutuk. kidebir elektrikler kesilir. Saatlerce elektrik akm gelmez. Tezghlar, makineler ilemez. Sonra bir de padiah bizden hi utanp sklmadan zorla vergi alr. Hangi birini sylemeli; havagaz gelmez, tp gazlar bulunmaz; bulunan yanmaz, yanan patlar... Kiralarn yanna yaklalmaz... Ynetimin ktlklerini saya dke bitiremiyorlard. Klk deitirmi olan padiah, padiah olduu anlalmasn diye, onlarla birlikte kendisine ilenmeye balad: ki gz kr olsun yle padiahn!.. Padiah byle ilenip karglandka halk O'nu da kendilerinden biri sanyordu. Baka bign de padiah yine deiik klkta halkn arasna girdiinde, yle konumalar duymutu: Bu byle yrmez. Bu gidiin sonu ktye varacak. Bir umar bulmal. Bir kar yol arayalm. Padiah bir gece yine klk deitirip sarayndan gizlice km. Halkn arasna karmt. Bir hana geldi. O handa genlerin toplanp bir kurtulu yolu 12. aramak iin aralarnda syleip tarttklarn duymutu. Padiah bol balarda bulunup hancy yanda yapmt. Hanc, balarda bulunan adamn padiah olduunu bilmiyordu. O'nu handa toplanan genlerle tantrd. Klk deitirip halk klna girmi olan padiah, genlerin toplantsna katld. Genler, padiah ktlemekteydiler. Padiah ktlemekte padiahn kendisi genlerden daha basknd. Onlar bir ktlyorlarsa, padiah be ktlyordu. Bylece genlerin gvenini kazand. Sonunda padiah onlara, Arkadalar, yerden ge haklsnz. Ama laf bitmez. Lafn sonu yoktur. yapmalyz... dedi. Genler, - Ne yapalm? diye sordular.

Padiah, Bu kt padiah devirmek iin bir gizli rgt kuralm, dedi. Orda toplanm olan gen iiler, renciler, retmenler, bu neriyi uygun buldular. Padiah devirmek iin bir gizli rgt kurdular. lerinde padiaha kar en ar yergilerde bulunan klk deitirmi padiah da, oybirliiyle bu gizli rgtn bakan setiler. Yani padiah, kendi kendini devirecekti. Genlere, rgt iin para gerekli. lkin bankalar soyacaksnz. Zenginlerden zorlayarak para alacaksnz! dedi. Genler, rgt bakannn buyruunu yerine getirmeye baladlar. Bankalar baslyor, zenginler karlp soyuluyordu. Padiah, gizli rgtn bakan olduundan, bu rgtn iine kendi adamlarn, ajanlarn, muhbirlerini ve insan klna girmi olan 73 kpeklerini sokmutu. Hangi rgt yelerinin hangi bankay, ne zaman soyacan, hangi zenginin rehin alnacan padiah nce biliyordu. Buyzden genler sust yakalanyordu. lerinde vurulup ldrlenler de oluyordu. Halk, toplumun dzenini bozan bu soygunculara, bu zenginlik dmanlarna kzmaya balamt. Padiaha duyulmakta olan kzgnlk, imdi iilerden ve rencilerden oluan bu genlere ynelmiti. Ama padiah, halkn nefretinden bsbtn syrlmak iin, dmanl bakalarna evirmenin daha baka yollarn da arad. Bir gece rgt yelerine, Biz bu hain padiah byle dremeyeceiz... dedi. Yurtlan ve halklarnn yararna bir i yapmaya can atan genler, Ne yapmalyz? diye sordular. Padiah, Sabotajlar yapmalsnz. Yangnlar karmal, yakp ykmal, kitaplar basmal, bize kar olanlar ldrmelisiniz! dedi. lerinde akll olanlar, bu buyrua kar gelmek istedilerse de rgte szm olan padiahn ajanlarnn kkrtmalaryla bu szlere kandlar. Yakp ykmalar, sabotajlar, yangnlar, ldrmeler balad. Artk halk, padiaha kzgnln unutmu, lkeyi bu kargaaya srkleyenlere kzyordu. Ama yine de padiaha olan kzgnlk bsbtn snmyordu. Padiah sarayndayken, padiah olarak, lkeyi kargaaya srkleyenlerin balar ezilecek! diyor, ama halktan biri klna girip gizli rgtn bakan olunca genleri, daha ok kargaa karmalar 74 iin kkrtyordu. Bir toplantda genlere, Arkadalar, padiah ldrmekten baka kurtuluumuz yoktur! dedi. Genlerden biri, Padiah alann koruyucu askerleri var, sarayna nasl gireriz? diye sordu. Padiah, Siz o ii bana brakn, ben padiah ldrecekleri saraya gizlice sokmay salarm... dedi. Padiah ldrme hazrlklar sredursun padiah da lkenin en usta heykelcisine kendisinin mumdan bir heykelini yaptrd. Mumdan heykeli tpktpksna padiaha benziyordu. Mumdan heykelin srtna incili padiah kaftan, bana da tu'la padiah kavuu geirdi. Yani mumdan heykel, tpk padiah gibi giydirildi. Padiahn tahtna mumdan heykeli oturttu. Bu heykelin iine de tavuk kan doldurulmutu. Padiah, kendisini ldrmek iin saraya girecek olan gizli rgt yelerinin geecei yollarda nbeti asker brakmad. Saray bahesinin ve sarayn yollar botu. Kendisi de padiah ldrecek olan gizli rgt yelerinin bana geti. Haydi arkadalar! u hain, u alak padiah ldrelim!., dedi. Saray bahesine daldlar. Hikimse karlarna kmad. Saraya girdiler. Padiahn olduu odann kapsn atlar. Padiah tahtnda oturuyordu. Halk klna girip padiah ldreceklerin bana gemi olan padiah, tahtta oturan mumdan padiaha, Hain, alak! diye barp klcn ekti. stne yrd. Boynuna bir kl vuruta, ban gvdesinden 75 ayrd. Mumdan padiahn iindeki tavuk kanlan yerlere yayld. Genler, Kurtulduk, kurtulduk! diye sevinle bar-maya baladlar. Genler, gizli rgtlerinin bakann, boalan tahta oturtup padiah yaptlar. Bylece padiah kendi kendini ldrm, kendinden boalan tahtna kendi oturmu oldu. Kente dalan genler de, Bir alak hainden kurtuldu halkmz. lkemize yeni bir dzen gelecek! diye sevin lklar atmaya baladlar. Halkn dman olduu padiah da yeniden halkn sevgilisi oldu.

Bu masal hemen her lkenin tarihinde bikez gemitir. Tarihler, bu masaldan karlacak dersi yle yazmaktadrlar: ocuklar! Siz siz olun, yerine koyacanz yeninin ne olduunu iyice bilmeden eskiyi deitirmeye kalkmayn! Yoksa yeni sandnz ey yine klk deitirmi eski olur. O zaman her ey eskisinden de ktye gider. KYLERN EN YS BZM KY Fatma'nn Knal Kz adnda bir inei vard. Bir sabah Fatma ahrda ineini sayordu. Fatma'nn aya bakraca takld. St dolu bakra devrildi. Stler yere dkld. Fatma ok zld. Byk bir korkuya kapld. nk ablas Aye, stn dkldn duyarsa ok kzard. Fatma, boynundaki bir sra altn kard. Altnlar inein boynuna takt. Sonra inee dedi ki: Benim gzel Knal Kz'm, altnlarm senin olsun. Ama ablama, sakn bakrac devirdiimi, st dktm syleme, emi? Knal Kz, Fatma'nn dediklerini anlam gibi ban sallad. Sanki Sylemem peki... demek istiyordu. 77 Ahrn kaps ald. Fatma'nn ablas Aye ahra girdi. nein boynunda altnlar grnce ard. Kardeine sordu: Fatma, bu ne? Fatma da ablasna olanlar anlatt: Ablacm, st saarken ayam bakraca takld. Bakra devrildi. Bakrataki st dkld. Stn dkldn, Knal Kz sana sylemesin diye, ben de altnlarm onun boynuna taktm. Aye durumu renince korttu. nk annesi, stn dkldn duyarsa ok kzard. Aye, bandaki ipek bartsn kard. nein bana rtt. nee dedi ki: Benim gzel Knal Kz'm. pek bartm senin olsun. Ama anneme, kardeim Fatma'nn st dktn sakn syleme, emi? Knal Kz, bu szleri anlam gibi ban sallad. Peki, sylemem... demek istiyordu. Ahrn kaps ald. Fatma'nn annesi girdi. nein boynunda altnlar,banda ipek rty grnce ard. Byk kz Aye'ye sordu: Bu nedir byle? Aye de annesine anlatt: nei saarken Fatma'nn aya taklm. Bakra devrilmi. Bakratan st dklm. Knal Kz, stn dkldn sana sylemesin diye, Fatma altnlarn Knal Kz'n boynuna takm. Ben de ipek bartm onun bana rttm. Anneleri korktu. nk kocas, stn dkldn duyarsa ok kzard. Anne, kendi omuzundaki srmal al ald, inein srtna sard. Sonra inee dedi ki: 78 Benim gzel Knal Kz'm. Bu srmal alm senin olsun. Ama kocama kk kzm Fatma'nn st dktn sakn syleme, olur mu? Knal Kz ban sallad. Sanki, Peki, sylemem... demek istiyordu. Ahrn kaps yine ald. Bu kez gelen Fatma'nn babasyd. Baba, inein boynunda altnlar, banda ipek rty, srtnda srmal al grnce ard. Karsna sordu: Nedir bunlar? Kars da olup biteni anlatt: Kk kzmz Fatma'nn aya taklm. Bakra devrilmi. Bakrataki st dklm. Knal Kz, stn dkldn sana sylemesin diye, Fatma altnlarn onun boynuna takm. Aye de ipek rtsn Knal Kz'n bana rtm. Ben de srmal alm onun srtna koydum. Baba, durumu renince, bunlar olunun duymasn istemedi. nk, evi geindiren olu Ahmet'ti. Ahmet, stn dkldn duyarsa ok kzard. Baba da, cebinden gm kstekli saatini kard. Bunu, inein beline dolad. Sonra inee dedi ki: Benim gzel Knal Kz'm. Gm kstekli saatim senin olsun. Aman, olum Ahmet'e, Fatma'nn bakrac devirdiini, st dktn sakn syleme emi? nek ban sallad. Sanki kendi dilince, Peki, sylemem... demek istiyordu. Yine ahrn kaps ald. Bu kez gelen Ahmet'ti. Ahmet, inein boynunda altnlar, banda ipek barty, srtnda srmal al, belinde gm kstekli saati grnce ard. Babasna sordu: 79 Baba, nedir bunlar? Babas da oluna aklad: St saarken kk kardein Fatma'nn aya taklm bakraca. Bakra devrilmi. indeki st dklm. Knal Kz, stn dkldn kimseye sylemesin diye, Fatma altnlarn Knal Kz'n boynuna takm.

Aye de bartsn bana rtm. Annen de srmal aln srtna koymu. Ben de, stn dkldn sana sylemesin diye, gm kstekli saatimi Knal Kz'n beline doladm. Ahmet, kendisine anlatlanlar dikkatle dinledi. Sonra, btn bunlarn ne anlama geldiini dnd. Ama hibir anlam veremedi. Bunlarn hepsi de arm! diye iinden geirdi. Kendi kendine, Artk ben bu delilerin arasnda yapamam. Kendime baka bir ky bulmalym, dedi. Ahmet, heybesine azk koydu. Eline sopasn ald. Heybesini srtna vurup yollara dt. Akll insanlarn yaad bir ky bulacak, orada yaayacakt. Ahmet, gide gide bir kye vard. inden Buras, gzel bir ky, burda kalrm, dedi. Kyn giri yoluna adamlar toplanmt. Ortalarnda bir eek vard. Eee tahl dolu bir uval yklyorlard. Ama eein bir yan bo olduundan, br yanna tahl uvaln ykleyince, dolu uval eein srtndan kayp dyordu. Boyuna deniyorlar, ama bir trl uval eee ykleyemiyorlard. Ahmet onlara dedi ki: Eein iki yanna da yk vurun, ykler dengede dursun. O zaman dmez. Ahmet'in dediini yaptlar. Tahl arlnca ta tartp, baka bir uvala bu talar doldurdular. Eein 80 bir yanna tahl dolu uval, br yanma da ta dolu uval yklediler. Ykler ar olduundan eek tayamad, devrildi. Ahmet onlara yle dedi: Ne diye bou bouna ta yklediniz eee? Tahl ikiye ayrp iki uvala letirin. Ahmet'in dedii gibi yaptlar. Tahln yarsn bir uvala, br yarsn da baka bir uvala koydular. Sonra o iki uval, eein iki yanna yklediler. Eek de tkr tkr yrmeye balad. Bunun zerine kyller, Ahmet'e yle dediler: Sen ok akll bir ocuksun. Bizim kye yerle. Her zaman bize akl ver! Ahmet de onlara dedi ki: Ben sizin gibi aknlar arasnda yaayamam. Sonra yrd, gitti. Ahmet gide gide bir baka kye vard. Buras da gzel bir kyd. Ahmet iinden, Artk bu gzel kyde kalrm, dedi. Ky alannda kyller toplanmt. Bir delikanl, bir evin atsna kmt. Yerde iki kii vard. Yerdeki bu iki kii, ellerinde bir alvar tutuyordu. Ahmet onlara, Burda ne yapyorsunuz? diye sordu. Onlar da Ahmet'e yle dediler: Evin atsndaki delikanl alvar giyecek. atdaki delikanl alvara doru yere atlad. Ama alvarn iine demedi, yere dt. Yere dnce ba yarld. Ahmet onlara, alvar yle giyilmez! dedi. Kyller, 81 Ya nasl giyilir? diye sordular. Ahmet de onlara alvarn nasl giyileceini gstererek retti. Sen ok akll bir ocuksun. Bizim kye yerle de bize akl ver! Ahmet, Ben sizin gibi aknlar arasnda yapamam! dedi. Ahmet yrd gitti. Gide gide, Ahmet baka bir kye vard. Buras ok gzel bir kyd. Ahmet iinden, Bu kyde kalrm, diye geirdi. Ky alannda adamlar toplanmt. Bir aacn gvdesine ot balamlard. Bika kii bir inei srtlarna alp havaya kaldryorlard. Ahmet onlara, Ne yapyorsunuz byle? diye sordu. Onlar da, nee taze ot yediriyoruz... dediler. Ahmet, nei yukar kaldracanza, otu aa indirse-nize! dedi. Ahmet'in dediini yaptlar. nek, nne konulan otu yemeye balad. Ordaki adamlar Ahmet'e dediler ki: Sen akll bir ocuksun. Bizim kye yerle. Bize akl ver! Ahmet onlara yle dedi: Ben, sizin gibi aknlar arasnda yaayamam! Ahmet yrd gitti. Gide gide, Ahmet bir baka kye vard. Buras ok gzel bir kyd. Ahmet iinden, Ne olursa 82 olsun, bu kyde kalrm, dedi.

O kyde o gn dn vard. Dn alaynn nnde, at stnde gelin gidiyordu. Gelin dn evinin kapsna geldi. Gelini attan indirmeden kapdan sokmak istediler. ok uratlar, ama kapdan sokamadlar. Bunun zerine ilerinden birisi, Atn ayaklarn keselim de, kapdan sokalm... dedi. Baka birisi de yle dedi: Yazktr, atn ayaklarn kesmeyelim. Eii skelim de gelini yle sokalm ieri. Daha baka biri de yle dedi: Eie yazk olur. En iyisi, gelinin ban keselim de kapdan geirelim. Az kalsn gelinin ban keseceklerdi. Hemen Ahmet atld: Durun, ben gelini ieri sokarm. Ahmet, gelinin bana bir yumruk indirdi. Gelin, can yandndan, ban edi. Ban eince, gelin atla birlikte kapdan ieri girdi. Bunun zerine kyller Ahmet'e dediler ki: Sen ok akll bir ocuksun. Bizim kye yerle. Bize akl ver! Ahmet onlara, Sizin gibi aknlar arasnda yaayamam! dedi. Yrd gitti. Ahmet ok gezdi, dolat. Ama kendi kynden daha iyi bir ky bulamad. Kendi kyne dnd. Evine girdi. Bir de ne baksn, oday suyla doldurup havuz yapmlar, hamur teknesini de kayk yapmlar, o kaya dolmular, Knal Kz' da kaya koymular. Hep birlikte odann iinde dolap duruyorlar. 83 Ahmet onlar byle grnce ok ard. Burda ne yapyorsunuz? diye sordu. Babas da ona dedi ki: Benim yiit olum, Ahmet'im, sen kymzden gittin gideli, biz de ite bu tekne iinde dolayoruz. Ahmet, Ne yapyorsunuz o teknede? diye sordu. Babas, Seni aryoruz... dedi. Ahmet glmsedi. Kendi kendine, Yine en iyisi bizim kydekiler. Hi olmazsa kendi kym, burada kalmalym, dedi. Annesi, babas, kardeleri Ahmet'in boynuna sarldlar. KAR BABA Yln son gnyd. Souklar ok artt iin okullar bir hafta kapatlmt. Mehmet de bu yzden o gn okula gitmemiti. Mehmet'in babas hastayd, hastanede yatyordu. Annesiyle ablas da bir fabrikada iiydiler. ki odal bir gecekonduda oturuyorlard. Pazardan baka gnler hibiri evde kalmazd. O gn okula gitmeyen Mehmet evde tek bana kalmt. Pencereden darya bakyor, lapa lapa yaan kar seyrediyordu. K ok etin gemekteydi. Yapraklar dklm aalar iskelete dnmt. Sular buz tutmutu. Dereler sanki aka aka yorulmulard da, imdi donmu, dinleniyorlard. Evde soba yanmad iin Mehmet mt. Karn da ackmt. Ama soukta mutfaa gidip 85 karnn doyurmaya eniyordu. Mehmet ok hayal kuran bir ocuktu. Kk bir ak iein rzgrda kopup uuan yapracklar gibi havada titree titree yere serpilen karlara bakp dalmt. Yine hayaller kuruyordu. Ne olurdu sanki, kar yerine gkten un yam olsayd! Kar, tpk toz eker gibi yayordu. Ne olurdu sanki, kar yerine gkten eker yam olsayd. Kar yerine un yam olsayd, yoksullar yaan unlar toplar ekmek piirirlerdi. Gkten eker yam olsayd, yoksullar ekerleri toplar, tatl yaparlard, pasta yaparlard. Ana o zaman da uncular, deirmenciler, frnclar, tatlclar, ekerciler, pastaclar ne yaparlard? Onlar istemezlerdi gkten kar yerine un, eker yamasn. Gkten kar yerine unla eker yam olsayd, aylaklar hi almadan karnlarn doyurabilirlerdi. O zaman da aylaklarla alkanlarn hibir ayrm kalmazd. Karlar yerde birikmiti. Mehmet dar kp karlarda oynamay geirdi iinden. Yumuack, apak, ar-duru karlar... Mehmet byle dnp dururken, arkadalarnn dardan adn seslendiklerini duydu: Mehmeet! Mehmeeet!.. Mehmet, arkada Yaln'n sesini tanmt. Gecekondularn bittii yerde sra sra apartmanlar balard. Yaln'lar, o apartmanlardan birinde oturuyorlard. Yaln'la Mehmet bir okula gidiyor, bir snfta okuyorlard. Mehmet, Geliyorum! diye Yaln'a seslendi. Sokaa frlad. 86

Kzl, olanl be-on ocuk alanda toplanmt. Yaln'n elinde bir krek vard. Mehmet, O krek ne olacak? diye sordu Yaln, Kardan adam yapacaz, dedi. Sonra Yaln btn ocuklara seslendi: Haydi arkadalar, i bana! nce kar toplayp yalm uraya! ocuklar byk abayla almaya giritiler. Onlar gren baka ocuklar da evlerinden kmlard. ocuklarn ou sk giyinmi, soua kar korunmutu. Kaln tabanl ayakkablar, ellerinde ii ynl eldivenleri vard. Scack tutan kaln paltolar giyinmilerdi. Yn atklar sarnmlard. Kimisi de Mehmet gibi paltosuzdu. stelik Mehmet'in ayakkablarnn taban da delik olduu iin, ayakkabsna kar suyu giriyor, ayaklar slanyordu. Mehmet nceleri yordu. Ama kardan adam yapmak iin altka kzt, snd, terledi bile... Karlar toplayp ydlar. O karlardan bir insan heykeli yapmaya baladlar. Kocaman bir ban altnda iri bir gvde, iki yanda iki kocaman kol... imdi sra kardan adam, Kar Baba biimine sokmaya gelmiti. Bunun iin de her ocuk evinden biey getiriyordu. ocuklardan biri, evinden getirdii havucu, Kar Baba'nn suratnn ortasna soktu. Bu havu, Kar Baba'nn burnu olmutu. Bir ocuk da evinden kocaman bir saks getirip Kar Baba'nn bana geirdi. Bu saks, Kar Baba'nn apkas olmutu. ocuklardan biri de getirdii iki topak takmrn, havucun iki yanma soktu. Byle87 ce Kar Baba'ya iki gz yapm oldu. Bir ocuk da portakal kabuklarndan Kar Baba'ya iki gzel kulak yapt. Bir kz, koa koa evinden getirdii eski perde saan, Kar Baba'ya sakal yapt. Kar Baba'nn byklar prasa psklndendi. Bir olan da evinden getirdii tavan sprgesinin sapn, Kar Baba'nn kolunun altna sktrd. Kar Baba, sanki canlym gibi dimdik, dipdiri duruyordu. ocuklar, koca bal, koca karnl Kar Baba'ya bakp bakp sevinle el rpyorlar, kahkaha-' lar atyorlard. Kar Baba'nn evresinde dne dne koup oynuyorlard. Baarlarndan kvan duymulard. Yava yava akam karanl kyordu. Anneleri, babalar, aabeyleri, ablalar, alanda karlar iinde oynayan ocuklar evlerine aryorlard. Bu gece evlerde ylba elenceleri dzenlenecekti. Daha imdiden evlerde ylba sofralar kurulmaya balamt bile. ocuklar birer, ikier evlerine gittiler. Alanda Mehmet'ten baka kimse kalmad. Mehmet'in annesiyle ablas daha iten dnmemilerdi. Mehmet yine hayaller kuruyordu. Kar Baba'nn burda btn geceyi yalnz bana geireceini dndke ileniyordu. Kar Baba'y karsnda canlym gibi grmeye balad. Ona sordu: Yalnz kalnca geceleyin cann sklmaz m Kar Baba? Bir ses Mehmet'e cevap verdi: Sklr elbette. Kimdi bu szleri syleyen? Kar Baba'nn dudaklar m kmldyordu ne? Akamn koyu maviliinde stne karlar yadka, Mehmet'e, sanki Kar Baba' nn dudaklar kprdyor gibi gelmi olacakt. Mehmet o sesi yine duydu: Bombo durursam ok canm sklr. Hi aylak duramam. Konuan Mehmet'ti. Hayal kurmasn seven Mehmet, hem kendi olarak, hem de kendini Kar Baba'nn yerine koyarak konuuyordu. Kendi sorularna, Kar Baba'nn yerine kendisi cevaplar veriyordu: Aylak duramazsn da ne yaparsn Kar Baba? Mehmet, Kar Baba'nn ayaklar arasna girip, kendi sorusuna, Kar Baba'nn yerine yine kendisi cevap verdi: Sevdiim biey yapmak istiyorum. yle bir i ki, o ii yaparken, zamann nasl getiini anlamadan cokuyla alaym. Ne olabilir byle i, Kar Baba? Elime baltay alp dalara gideyim, diye dnyorum. Ormanlardaki kurumu aalan keseyim. Kestiim kuru aalar, yoksullar gecekondularnn ocaklarnda yaksnlar, bu ylba gecesini evlerinde scack geirsinler. ok gzel, ok gzel, Kar Baba... Ylba gecesi ocuklar hediyeler alr. Ama yoksul ocuklarn, hediye verecek kimseleri yoktur. Onun iin, yoksul ocuklara yle hediyeler yapp vereyim ki, o hediyelerden, baka hibir ocukta olmasn diyorum... ok gzel, ok gzel, Kar Baba... Benim elimden terzilik, ayakkabclk da gelir. Yoksul ocuklar iin, giysiler, paltolar dikeyim, onlara salam ayakkablar yapaym, diyorum. 89 ok, ok gzel, Kar Baba...

 Sonra dnyorum ki, bir frn kurup yoksullar iin ekmekler piireyim... Scack, yumuack taze ekmekler... derken, Mehmet'in az suland. Bu srada Mehmet'in annesiyle ablas iten dnmler, onu eve armlard. Mehmet evine kotu. Annesi sa sobay tututurdu. Ablas da sofray kurdu. Sofraya oturdular. Karn a olduu halde Mehmet yemek yiyemedi. Ba aryor, gzleri kararyor, midesi bulanyordu. Annesi, elini Mehmet'in bana koydu. Mehmet'in atei vard. Karlarn iinde oynarken, paltosu olmadndan, ayakkablar da su aldndan tm, hastalanmt. Annesi ila verip Mehmet'i yatana yatrd. Ateler iinde yanan Mehmet, uykusunda sayklamaya balad. Grd dte, yine Kar Baba'yla birlikteydi. Kar Baba, alana karlar yyor, yd bu karlardan bir yap kuruyordu. Mehmet, Orda ne yapyorsun Kar Baba? diye sordu. Kar Baba, Frn yapyorum Mehmet, dedi. Ne olacak o frnda? Yoksullar, hastalar, kimsesizler, sakatlar iin ekmek piireceim. Hadi sen de yardm et Mehmet. Mehmet yardm iin yekindi, ama ne yapacan bilmiyordu. Syle, ne yapaym Kar Baba? diye sordu. Kar Baba, Temiz karlar topla, getir y buraya, dedi. Mehmet bir yandan karlar toplayp yarken, 90 Kar Baba da kardan yapt ocaa, al rp dolduru-yordu. Kar Baba, ocaktaki al rpy yakp tututurdu. Frnn oca grl grl yanmaya balad. Mehmet'in yd karlar, Kar Baha'nn elinde un oluyordu. Kar Baba, bu unlar kar suyuyla karp hamur yapyor, hamurlan yourup para para frn kreinin zerine diziyordu. Sonra bu ekmek hamurlarn krekle frna sryordu. Kzm olan frnda ekmekler piiyordu. Pikin ekmek kokular ortala yaylmt. Kar Baba, Mehmet'e, Hadi git de, yoksullar, hastalar, isizleri, alar, sakatlar ar. Hepsi gelsin. stedikleri kadar ekmek alsnlar. Buraya gelemeyecekler iin de alp gtrsnler! dedi. Mehmet sevin iinde atlaya zplaya kotu. Sanki kanatlanmt da gecekondularn damlar stnden uuyordu. Var sesiyle barmaya balad: Heey, duyduk duymadk demeyin... Duyanlar, duymayanlara sylesin. Hastalar, sakatlar, isizler, alar, yoksullar, koun koun!.. Kar Baba, hepinize ekmek datacak... Koun gelin! Mehmet'in sesi, havada byye byye yanklanyor, btn kenti saryordu. Gecekondu mahallesinin drt bir yanndan yoksullar, alar, isizler, sakatlar, hastalar akn akn gelmeye baladlar. Frnn evresine dolutular. Kardan yaplm frn oca yalaz yalaz yanyordu. yice kzm olan frndaki ekmekler kabarp, kzarp piiyordu. Kar Baba pien ekmekleri alp alp ordaki-lere datyordu. ki- ekmek alan gidiyordu. Kimisi de pikin ekmekleri getirdikleri uvallara, sepetlere, 91 torbalara dolduruyordu. Umarszlar, krler, olaklar, topallar ekmekleri kapyorlard. stedikleri kadar alyorlard. Kar Baba'ya dua ediyorlard. ok yaa Kar Baba! Varol Kar Baba! Saol Kar Baba! Eksik olma Kar Baba!.. Kar Baba hi durmadan alyordu. Bir yandan ellerinin arasnda un oluveren karlardan yapt ekmek hamurlarn krekle frna sryor, bir yandan da pien ekmekleri kalabala datrken kvanla onlara sesleniyordu: Aln, aln istediiniz kadar aln! Hikimse a kalmasn! Kar Baba, yalnayak ocuklara, souktan titreen yallara, kucaklarnda ocuklaryla bekleen kadnlara ekmek sunuyordu. Ekmekleri alanlar gidiyor, gelenlerin says gittike artyordu. Kar Baba, frn ocann yalaz yalaz atei karsnda altka terliyor, terledike de kardan teni gittike eriyordu. Ekmek karmak iin frna her sokusunda kardan elleri eriyip klyordu. Parmaklar ocan ateinden, frnn scandan erimiti. Gsn atee verip hamurlar krekle frna srerken de gs durmadan terleye terleye eriyordu. Kollan da erimeye balamt. O scaktan eriye eriye, kle kle hi durmadan alrken, yoksullar da daha ok gelip frnn nne ylyorlard. Kar Baba, gelenlerin hibiri a kalmasn, ekmeksiz kalmasn diye gittike daha hzl alyor, daha hzl altka da daha abuk terleyip eriyordu. Mehmet, gznn nnde Kar Baba'nn eriyip

92 yok oluunu grdke korkudan titreyerek ona seslendi: Kar Baba! Kar Babaaa!.. Kar Baba eriye eriye yle klmt ki, nerdey-se artk grnmeyecekti. Sesini duyurmak iin Mehmet daha ok bard: Kar Baba! Kar Babaaa!.. Mehmet yatanda yle barmt ki, annesiyle ablas koup yanna geldiler. Annesi, Neyin var olum, neden yle bardn? dedi. Mehmet uyanmt. Glmseyerek, annesine, ablasna bakt. Yeni yln ilk gnyd. kindi olmutu. Mehmet hasta olduu iin, o saate kadar kendini bilmeden, dler grerek uyumutu. Ama imdi iyi-ceydi. Annesinin verdii ila iyi gelmiti. Mehmet yatanda doruldu. Pencereden darya bakt. Hani karlar? Ne oldu? diye annesine sordu. Annesi, Btn gece yamur yad, karlar eritti... dedi. Ablas da, Btn gn de hava akt, gne vard. Mehmet, pencereden alana, alandaki Kar Baba' ya bakt. Kar Baba, tpk dnde grd gibi erimiti; ama frn scandan deil, gece yaan yamur, gndz aan gne yznden eriye eriye yok olmutu. Kar Baba'dan geriye, perde saandan sakal, prasa psklnden by, havutan burnu kalmt. Saksdan apkasyla, sprgesi, portakal kabuundan kulaklar yerdeydi. ki kmr topandan yaplma gzleri de yere dmt. 93 Hayal kurmasn seven Mehmet, annesine, ok gzel bir rya grdm, dedi. Annesi, Anlatsana olum... dedi. Mehmet buulanan gzleriyle alanda Kar Baba' dan arta kalanlara bakt, ok,ok gzel bir ryayd, ama hatrlayamyorum... dedi. Grdm d gerek olsayd! diye iinden geirdi. BR GIDIM BAL Bir zamanlar, bir lkenin bir kentinde yal bir tefeci yaard. ok cimri, insafsz bir adamd. Bor verdii kimselerden yksek faiz isterdi. Borlarn zamannda deyemeyenlerin mallarn, evlerini ellerinden alrd. Hi acmas yoktu. Bu yzden de ok zengindi. Gnlerden bign bu tefecinin can bal istemiti. Uan ard. Ona yle dedi: Balkapan'na git. Balclardan yarm okka bal al da gel! Gzn a, balclar seni kandrmasnlar. Hem baln en iyisinden, hem de en ucuzundan olsun. Kabn darasn iyi tarttr. ok sk pazarlk et. Uak, Bastne! dedi. Mutfaktan bir anak alp bal satlan Balkapan'na gitti. Orda balclar, ballarn verek yle satyorlard: Ballarn en iyisi burda... Buyrun, gelin, bal 95 benden aln! Hani, halis bal, katksz isteyenler... Yediiek dalarnn mis kokulu ballarn satyorum. am iei bal burda, mis kokulu, da kokulu... Tefecinin ua, efendisinden rendii gibi, balclarla ekie ekie pazarlk etti. Sonunda okkas altm akeye satlan bal, yirmi akeye indirtti. Elindeki anaa yarm okka bal koydurttu. Evin yolunu tuttu. Uak, bal dolu anak elinde giderken bir yal, yoksul kadn, ona, Olum, birazck beni dinler misin? dedi. Tefecinin ua diliyle Prt, prrrt! diye sesler kararak yal kadnla alay etti. Yal kadn, Bir torunum var, dedi, be yanda, melekler kadar gzel bir kz... Uak, Prrt... Bana ne senin torunundan? ekil yolumdan!.. Prrrt!.. dedi. Yoksul kadn, uaa yle yalvard: Ne olur dinle beni a olum .Torunum ok hasta, ok zayf. Hekimlere gsterdim. Hekimler, her sabah bir gdmck bal yerse iyi olacan sylediler. Uak, Prrt, prrt... te orda Balkapam, git de ordan al. Prrt, prt! diye alay etti. Yal, yoksul kadn da yle ilendi: Torunum lecek diyorum da ta yrein yu-muamyor. Bir de stelik prt prt diye benimle alay 96

ediyorsun. Seni gidi tefecinin ua seni! Dilerim, o elinde tuttuun anaktaki baldan her kim yerse, senin gibi prt prt prtlasn! Yal, yoksul kadn, tefecinin uana ite byle ilenler yadrarak alaya alaya gitti. Uak, kadnn arkasndan hl prt, prt, diye sesler kararak alay ediyordu. Uak, eve giderken elindeki anaktan bir parmak bal alp yedi. Bal yer yemez, elinde olmadan, Prt, prt diye prtlamaya balad. Uak eve gelince, efendisi tefeci sordu: Bal aldn m? Uak, Prt aldm, prt! dedi. Tefeci, uann kendisiyle alay ettiini sanp ok kzd. Ne diye prtlyorsun yle? diye bard. Uak da yle dedi: Prt... Elimde olmadan prtlyorum, prt... anaktaki baln tadna bakan tefecinin kars, Prt... ok gzel balm, prt prt... dedi. Tefeci, karsna, Sen de mi benimle alay ediyorsun? diye bard. Kars da, Prt, alay etmiyorum, prt... dedi. Tefeci de anaa bir kak daldrp ald bal yiyince, prt prt demeye balad: Prt... Kendimi tutamyorum, prtlyorum, prt... Bu ne biim balm, prt... Tefeci, kars, ua, birden, karlkl prtlamaya baladlar: 97 Prt... Prt prt... Prt, prrrt, prt!.. Hep birlikte, o kentin Belediye Bakan'na anak dolusu bal gtrdler. Prtlaya prtlaya durumu anlattlar. Sylenenlere inanmayan Belediye Bakam da, baldan bir para yiyince, Prt... Bu ne biim balm byle, prrrt... dedi. Hep birlikte, bal o kentin Kad'sna gtrdler. Belediye Bakan, Kad'ya yle dedi: Prt, Kad Efendi hazretleri, bu baldan her kim yerse, ite bizim gibi prt prt prtlyor, prrrrt!.. Kad, karsnda durmadan prtlayanlara kzarak bard: Susun! Huzurumda prt prt prtlamayn!.. Tefeci, Kad'ya yle dedi: Prt! Biz isteyerek prtlamyoruz ki... Prt. Bu baldan kim yerse prtlyor, prrrt... Kad hazretleri de anaktaki baln tadna bakt. O da brleri gibi prtlayarak, Prt... Bana ne oldu byle? Prrrt... Neden prtlyorum ben? Prrrt, dedi. Bunun zerine Kad, bal satn alan ua sorguya ekti. Uan, yolda bir yal, yoksul kadnla alay ettiini, o kadnn da, Her kim bu baldan yerse prt prt prtlasn! diye ilendiini rendi. Bunun zerine Kad, Prt... abuk telll karlacak! Prt... O kadn her kim ise hemen bulunacak!.. Prrrt!.. diye buyruk verdi. karlan telll, o kentin sokaklarnda, alanlarn98 da yle bard: Ey ahaliii... Duyduk, duymadk demeyin! Duyanlar duymayanlara iletsin! Kad hazretlerinin buyruudur. Bugn bir yal, yoksul kadn, hasta torunu iin bir gdm bal vermeyen tefecinin uana ilenmi. O kadn her kim ise, hemen Kad hazretlerine gidecek; o kadn bilenler, grenler, kim olduunu Kad hazretlerine bildireceeek!.. Bu duyuru kentte yaylnca yal, yoksul kadn hemen Kad'ya gitti. Olan biteni Kad'ya anlatt. Kad da ona yle dedi: Prt... Ey hatun! Prt! lencini geri al da, hepimizi prt prt prtlamaktan kurtar. Prrrt!.. Yal kadn, Olur ama, artm var, dedi. Sonra da artn syledi: Bu tefeci, kentimizdeki btn hasta, yoksul ocuklara her sabah birer tas bal verecek. Kad, tefeciye, Vereceksin, prt!.. dedi. Tefeci de, Bastne, prt!.. dedi. Kad, hemen bir szleme yazd. Tefeciye imzalatt. Artk, prtlayanlar prtlamaz oldular. Kad, yal, yoksul kadna sordu: Ey iyi yrekli kadn, sen kendi torunun iin bu tefeciden biey istemiyor musun? Yoksul kadn, gzyalarn silerek yle dedi: Torunum iin artk hi kimse biey yapamaz, ok ge... Benim dnya gzeli torunum hastalktan kurtulamad, ld. Kentin baka hasta ocuklar balla beslenip salkla yaasnlar!

DO GNEM DO Kayadibi adnda bir ky vard. Kyn evleri, bir ulu kara kayann dibinde kurulmutu. Onun iin bu kye Kayadibi ad verilmiti. O ulu kaa kaya, kyn dousundayd. Bunun iin de gnein douu, kyden grnmezdi. Baka yerlerde sabah olur, le olur, ikindi olur, ancak ondan sonra gne kara kayann doruunu aard. Kayadibi kyne gnein klar ok ge serpilirdi. Kayadibi'nin ocuklar sabahlar acknca, annelerine yle barrlard: Anne, ekmeeek! Anne, ekmeeek!.. Anneleri de onlara yle derdi: Daha gne bile domad. Gne dosun da ekmek vereyim. Oysa baka yerlerde gne oktan domutu. IOO Ama Kayadibi ky daha iyice aydnlanmamt bile. Ackan ky ocuklar da, kara kayann dibine gider, gnee yalvarrlard: Do gneim, do! Do da annem bana ekmek versin! Kayadibi kynde Ali adnda akll bir ocuk vard. ok alkan bir renciydi. Kyn ocuklar, bign yine kara kayann dibinde gnee yalvaryorlard: Do gneim, do! Do da annem bana ekmek versin! Ali, arkadalarna dedi ki: Arkadalar, retmenimizin dediine gre, baka yerlerde gne erken doarm. Bu kara kaya, kymzn gneini kesiyormu. Buyzden kymze gne ge geliyor. Akam da erken oluyor. ocuklardan biri: Ne yapalm, dedi, bizin kymz kara kayann dibine kurulmu. Elimizden ne gelir... Ali, o ocua u cevab verdi: Kara kayann te yan gnlk gnelikmi, klym, aydnlkm. ok merak ediyorum oralarn. sterseniz hep birlikte gidip grelim. ocuklar sevinle bartlar: Hadi... Hadi gidip grelim... Gidelim abuk, hadi... ocuklar, talardan talara atladlar. Kayalardan kayalara ktlar. Tepelere trmandlar. Ali, kara kayann arasndan dar bir geit buldu. Geitten ileriye yol vard. Arkadalarna seslendi: ocuklar, yol buldum. Burda bir geit var... IOI Buraya gelin!.. ocuklar, Ali'nin bulduu geite koup geldiler. Hep birlikte kara kayann te yanna getiler. Buras apaydnlk, gneten prl prl geni bir aland. Yemyeil ayrlkt. Gr otlar vard. O aydnlk alann evresini aalar kaplamt. Aalarn arasndan ar, duru bir su akyordu. ocuklar o ayrlkta sevin iinde kotular, atlayp zpladlar, oynadlar. Ali, arkadalarna yle dedi: Arkadalar! Kymz kara kayann dibinden bu gne gren yana tayalm. Evlerimizi bu gzel alanda kuralm. Hem de buras, evlerimize uzak bir yer de deil!.. ocuklar el rpp sevinle bartlar: Tayalm evlerimizi. Buraya tanalm. Bu gzel yere gelelim. Kurtulalm kaya dibinden. Kymz burda yeniden kuralm. Ali, arkadalarna dedi ki: Daha nce gidip byklerimize danmalyz. Burann daha gzel, daha kl, daha aydnlk olduunu onlara anlatmalyz. ocuklar, Hadi yleyse, gidip babalarmza syleyelim... dediler. Ali'yle arkadalar Kayadibi kyne dndler. Ky kahvesine girdiler. Ali, kahvedeki byklere, yallara yle dedi: Amcalarm! Daylarm! Aabeylerim! Kymz, kara kaya yznden gne almyor. Gne 102 almad iin de kymzde hastalk ok oluyor. Kk ocuklar geliemiyor. Tarlalarmz verimli deil! rnlerimiz bol yetimiyor.

Kyn ak sakall bir yals yle dedi: Dediklerinin hepsi doru Ali olum. Ama kymz batan buraya kurulmu. Kara kayay baka yere tayamayz ya... Ne yapalm? Ali de yle dedi: Kara kayay tayamayz ama, evlerimizi kara kayann te yakasna tayabiliriz. Oralarm biz gidip grdk. Aydnlk, k, gzel, geni yerler. te evlerimizi oralara yeniden kurarz. Kahvedekiler, Ali'nin szlerine gldler. Onunla alay ettiler. Gnlerden bign Kayadibi kyne yoksul bir dervi geldi. Dervi ok zayft, hastayd. Yz solmu, sararmt. Alktan bitikti. Dervi geldiinde, kyn ocuklar kara kayann dibinde gnee yakaryorlard: Do gneim, do! Do da annemiz bize ekmek versin! Dervi ocuklara: Niin byle yakaryorsunuz? diye sordu. Ali cevap verdi: nk bu kara kaya gneimizi kapyor. Kymzde sabah ge oluyor. Baka yerler gibi kymze de erken dosun diye gnee yakaryoruz. Dervi: sterseniz, ben bu kara kayay burdan baka bir yere tarm, o zaman kynz gne alr... dedi. Ali, derviin eski psk giysilerine bakt. Yrtk prtk arklarna bakt. Soluk yzne, donuk gzne 103 bakt. Sonra ona dedi ki: Sen kendini bile zor tayorsun. Koskoca kara kayay nasl tayacaksn? Git yoluna, sen bizi kandramazsn. Dervi: Grnme aldanmayn, dedi. Siz beni iyice besleyin. Beslenince ben dev gibi olurum, glenirim. O zaman bu kara kayay srtma alr, tarm. Ali de ona yle dedi: Anladm. Sen kurnaz bir adamsn. Belli ki, gnlerdir asn. Kendini besletecek bir yer aryorsun. Ama kara kayay tarm, diye bizi kandramazsn. ok asa karnn, syleyelim annelerimize, sana olandan biraz ekmekle azk versinler. Dervi, Kayadibi kynn kahvesine gitti. nce kahvedekilere selam verdi. Sonra kyllere yle dedi: sterseniz, kynz u kara kayadan kurtarrz. Kyller merakla sordular: Nasl yaparsn bunu? Dervi aklad: Siz beni krk gn besiye ekersiniz. Beni, fndk fstkla, yala balla, baklava brekle, zmle bademle bir gzel beslersiniz. Krk gnn sonunda ben bir dev gibi glenirim. Kara kayay srtma alrm. Onu burdan ok uzaklara bir yere tarm. Kyller sevin iinde dervie dediler ki: Hzr dedikleri sen olacaksn. Yllardan beri senin yolunu gzlyorduk. Peki, dediin gibi, biz seni krk gn besleyelim. Sen de u kara kayay al gtr kymzden. Biz de gn na kavualm. Her sabah 104 erkenden gnein douunu grelim. Ali, olup bitenleri duyunca, kyn byklerine gitti. Onlara dedi ki: Bu dervi kurnazn biri. Bizi kandrmak istiyor. Ordakiler Ali'ye sordular: Bizi kandrdn nereden bildin? Ali, nk, dedi, bir adam, o koskoca kayay tek bana kaldramaz. Bir yal kyl: Tar... diye direndi. Ali de onlara yle dedi: Evler tanmaz, diyorsunuz. Sonra da koskoca kayann sklp tanacana nasl inanyorsunuz? Bu kurnaz derviin amac, kendini bize krk gn besletmek. Krk gn beslendikten sonra burdan savuup gidecek. Bykler Ali'ye, Senin akln ermez! dediler. O zaman Ali onlara yle dedi: yleyse bizim de byklerimizden bir dileimiz var. Neymi dileiniz? diye sordular. Ali anlatt: Bu dervi, krk gn beslendikten sonra kara kayay burdan tamazsa izin vereceksiniz, biz evlerimizi kara kayann te yanna tayacaz. Ordaki aydnlk, kl alanda evlerimizi yeniden kuracaz. Olur mu? Kyller, derviin kara kayay tayacana inanyorlard! Onun iin, Ali'yi balarndan savmak istedi-

105 ler. Peki, dediler, sz veriyoruz. Krk gn sonra dervi kara kayay tayamazsa, biz evlerimizi tayacaz. Sska dervii, kyn en gzel evinin en gzel odasna yerletirdiler. O odann kapsn, penceresini kapadlar. Dervi, yumuak dekler stnde yan geldi yatt. Her sabah dervie, stler, kaymaklar, yalar, ballar, rekler, brekler verdiler. Her leyin, kzarm tavuklar, etler, pilavlar, hoaflar, tatllar verdiler. Her ikindi, fndk fstk, cevizii, bademle zm verdiler. Akamlar, trl yemekler, dolmalar, souk ayranlar, bal erbetleri verdiler. Daha da bunlardan baka derviin can her ne isterse verdiler. Derviin kald evin yresinde, byk kk btn kyl, merakla bekleiyordu. Derviin besiye ekilii krk gn olmutu. Oturduu evin n kalabalkt. Dervi, krkbirinci gn dar kacakt. Ama o sska dervi yiye yiye yle semirmi, beslene beslene yle imanlamt ki, bir trl evin kapsndan samyor, dar kamyordu. Kyller, derviin elinden, kolundan tuttular. Onu eke eke zorla kapdan kardlar. Dervi nde, kyller arkada, kara kayann dibine gittiler. Kara kayann doruu bulutlara ulayordu. Dervi, kara kayann dibine kt. Srtn kara kayaya dayad. Kyllere yle dedi: Hadi bakalm, srtma ykleyin de alp gtreyim kara kayay. Kyller, kurnaz derviin bu szne ap kald106 lar. Koskoca kayay biz senin srtna nasl ykleye-lim? dediler. Dervi de onlara yle dedi: Siz srtma yklemezseniz, ben nasl tarm kayay? Ben szmde duruyorum. Kayay burdan baka yere tayacam. Ama siz de srtma ykleyin. Btn kyl birlik oldu. Kara kayay derviin srtna yklemeye altlar. Kayay ittiler, olmad. Kayay ektiler, olmad. Kayaya ip balayp asldlar, yine olmad. Her ne yaptlarsa kayay yerinden kprdatamadlar. Kyller yorgunluktan ter iinde kalmlard. Dervi onlara yle dedi: Grdnz ite, benim hi suum yok. Artk gidiyorum. Hadi salcakla kaln. Dervi savuup gidiyordu. Ona ok kzan ky ocuklar, arkasndan barp dervii kovaladlar. Dervi de koa koa kat. Ali ykseke bir tan stne kt.Ordankyllere yle dedi: Amcalarm! Daylarm! Aabeylerim! te grdnz, dervi kara kayay tayamad. Siz bize sz vermitiniz. Dervi kayay tayamazsa, biz evlerimizi kayann te yanna tayacaktk. imdi sznzde durmanz gerek. Haydi burdan tanalm, kara kayann te yznde evlerimizi yeniden kuralm. Bir yal kyl, Biz buraya almz, burdan baka bir yere gidemeyiz... dedi. Ali de yle dedi: Siz burda birbirinize almsnz. Kara kaya107 nn te yanna yine hep birlikte gideceiz. Oras aydnlk. Oras kl. Oras geni, gzel. Orda aydnla, a, gnee kavuacaz. Bizim kymze de gne erkenden doacak. Sabahlar karnmz acknca Do gneim, do diye bou bouna yalvarmayacaz. Hem sz vermitiniz. Dervi kara kayay taya-mazsa, evlerimizi tarz, demitiniz. Sznz tutmalsnz. Btn ocuklar Ali'yi alkladlar. Kayadibi kylleri, ister istemez szlerinde durdular. Hep birlikte, hep birden, eski evlerini ykmaya, skmeye giritiler. Kyn ocuklar da sevin iinde byklerine yardm ediyordu. Hele Ali sevinten uar gibi alyordu. Kyller her eylerini kara kayann te yzne tadlar. Trkler syleyerek, glp syleerek apaydnlk geni alana evlerini yeniden kurdular. Yeni kurulan kyde bayram havas esiyordu. Davullar vuruluyor, tefler dvlyor, zurnalar almyordu. Kyn delikanllar, kzlar oynuyordu. Surda horon tepiliyor, orda halay ekiliyordu. Kara kayann gne alan bu yandaki yz l l parlyordu. Artk o ba bulutlara varan ulu kayaya, kara kaya demediler, ak kaya dediler. Yeni evlerinde uyandklar ilk sabah kyn ocuklar erkenden dar ktlar. Yzlerini gnee evirip, gzlerini krptra krptra sevinle bartlar: Do gneim, do! evreden ykselen gne, klarn kye serpti. Gne de ocuklara glmsyordu.

Kayadibi ky arkada kalmt. Yeni kurduklar kylerinin adn Kayan ky koydular. GZEL LE DORU Murat, evdeki konumalardan, dedesinin iir yazdn renmiti. Ama iirin ne olduunu bilmiyordu. Bir ilkyaz sabah kahvaltdan sonra dedesiyle balkondaydlar. Dedesi gazete okuyordu. Murat, Dedeciim, sen iir mi yazyorsun? diye sordu. Ban gazetesinden kaldran dedesi, Evet, aradasrada iir yazarm... dedi. Murat, merakland. iir nasl bieydi? Annesi, babas iir yazmyordu. Ama dedesi iir yazyordu. yleyse btn insanlar iir yazmazlard. Neden herkes iir yazmyordu? Belki de iir yazmasn bilmiyorlard. Okula gidip okuma-yazma renince kendisi de iir yazacak myd? Murat'n kafasn, ite bunlara benzer 109 bisr soru doldurdu. Merakn yenemedi. Dedeciim, iir nedir? diye sordu. Dedesi yine gazeteden ban kaldrd, glmseyerek gzlk camlarnn stnden torununa bakt. Anlatmak zor... dedi. Murat kendine gvenle, Sen anlat, ben anlarm... dedi. Dedesi, Sen elbette anlarsn, ama benim anlatmam zor... dedi. Murat, her zamanki gibi stste sormaya balad: Neden zor? nk iiri herkes baka trl tanmlyor da ondan... yleyse sen kendin nasl anlyorsan yle anlat... dedi. Murat'n sorularndan kurtulu olmazd. Dedesi Murat' kucana alp yle dedi: Bana gre iir, doru olan bieyi gzel duygular biiminde sylemektir. Murat bu szden biey anlayamad. Ama anlamam olmak ar geldiinden sustu, baka soru sormad dedesine. Baka bir gnn akam zeri, Murat dedesiyle yine evin balkonundayd. Dedesi, Hava kararyor, nerdeyse gece olacak. Hadi ieri girelim... dedi. Murat oktanberi geceyle gndzn ne olduunu, niin gndz aydnlk, geceleyin de karanlk olduunu merak ediyordu. Dedesinin szn frsat bilip sordu: Dedeciim, neden geceleri karanlk oluyor? no Bu karanlklar nerden geliyor? Gndzn de nasl aydnlk oluyor? Dedesi, Anlataym, dedi. Bisre dndkten sonra, Anlattklarmn iinde bilmediin, anlayamadn biey olursa sorarsn... dedi. Murat, Peki, dedi. Dedesi anlatmaya balad: Gkyznde ok yakkl bir delikanlyla bir de ok gzel bir kz var. Kz yle gzel, yle gzel ki, dnya gzeli... O yakkl delikanlnn gzleri kapkara, salar kapkara. stelik, yzn kara ipekten bir maskeyle de kapam. Giysisi de kapkara kadifeden. Ayaklarnda prl prl parlayan kara deriden izmeleri, ellerinde kara eldivenleri var. Bu delikanlnn srtnda geni etekli bir pelerin var, pelerini de koyu kara kadifeden yaplm. Murat merakla sordu: O yakkl delikanl niin yle kapkara giyinmi dede? Dedesi, bu soruyu yle yantlad: nk o, dnya gzeli kz seviyor. Hep o kzn arkasndan gidiyor, kz izliyor. Grnmeden yaklap kz tutmak istiyor. Kz, kendisini grmesin diye de kapkara giyinmi. Gizlenerek kzn ardndan gidiyor. Kapkara giyinmi ama, giysisi, pelerini, maskesi, hep kadifeden, ipekliden, atlastan... Eldivenleri yumuacak deriden. Pelerininin etekleri yle geni, yle geni ki, dnyann yarsn kaplyor. Buyzden ite, o yakkl delikanlnn pelerininin eteklerini III srye srye o dnya gzeli kzn arkasndan kotuu iin, kendisiyle birlikte karanlk da yryp gidiyor. Bylece yeryuvarlann te yanlarnda da gece olmaya balyor. Yakkl delikanl kapkara giyinmi ama, giysisinde, pelerininde altn dmeler var. Yakasna, yenlerine srmalar ilenmi. Gsne de altn ve gm nianlar takm. Pelerininin etekleri prl prl pullarla sslenmi. Beline altn ve gm bezeli bir kemer takm. Kemerin tokas da kocaman elmastan. izmelerinin gm mahmuzlar incilerle ssl.

Geceleyin gkyznde grdmz yldzlar, yldz kmeleri, Samanyolu var ya, ite btn onlar, o kapkara giyinmi yakkl delikanlnn giysisindeki taklar, ssler, altnlar, prlantalar, elmaslar... Bu delikanl, o dnya gzelinin arkasndan kotuka, karanl da kendisiyle birlikte gtryor. Bylece gece, yeryuvarlan dolayor. Murat cokuyla sordu: Ya gndzler nasl oluyor dedeciim? Dedesi, gndzn nasl olduunu da yle anlatt: Bu kapkara giysi iindeki delikanlnn yakalamaya alt kz nasl? yle gzel, yle gzel ki, dnyada ondan daha gzel kz olamaz. Gzelliine bakann gzleri kamayor. Salar ipek gibi ve altn sars. Apak ipekliden bir giysi giyinmi. Srtnda yine ak atlastan bir harmani var. Boynunda, ilemeli ak tlden bir atk... Beline ak brmckten bir kuak dolam. Ayakkablar ak kadifeden... Yumuack ak deriden eldivenleri, ak ipekten mendili var. Ak ieklerle donanm bir bal var; o bal kimileyin bana koyuyor, kimileyin karyor. Baln kard112 zaman o altn sars salarn evreleyen ta grnyor. Ama nasl bir ta?.. Tacnn talan yle parlak ki, yle ll, yle prlprl ki, insan bakamyor. Bu apak giysiler iindeki dnya gzeli kzn ak harmanisinin etekleri de yle geni, yle geni ki, yeryuvarlann br yansn rtyor. Delikanlnn kara pelerininin eteklerinin rtt dnyann bir yars nasl karanlkta kalp oralar gece oluyorsa, dnya gzeli kzn ak harmanisinin eteklerinin kaplad dnyann br yars da aydnlkta kalp oralar da gndz oluyor. Delikanl kovalyor, kz kayor. Gece kovalyor, gndz kayor. te bylece dnyay dnp duruyorlar. Onlar dndke, yeryuvarlann bir yan gece, br yan gndz oluyor. Murat, Ama dedeciim, geceleri her zaman kapkaranlk deil ki... dedi. Dedesi, Haklsn, dedi, kimi geceler lacivert ya da mavi olur. Sen giysin kirlenince nasl temizlemek iin karr, baka giysi giyersen, o gkyzndeki delikanl da, kara pelerini, kara giysisi kirlenince, lacivert ya da mavi giysilerini giyiniyor. O zaman gkyz lacivert ya da masmavi olur. Kimileyin de gkyz ya da evren pembeleir, ya da kzllar. Neden yle olur? nk, delikanl ok yaklap da tutacakm gibi olunca, utancndan, cokusundan o dnya gzeli kzn yanaklar al al olur, pembeleir, kzarr. Yanann al, kzarts bulutlara vurur. evrene yansr... Hele delikanlnn eli eline deerse kz kpkrmz kesilir, gk de iyice kzllar. "3 Gndzleri havann biraz kzard da olur. O zaman dnya gzeli kz zlm, yz glgelenmitir de bulutlar kararm, evren kapanmtr. imdi anladn m geceyle gndzn ne olduunu? Murat, Anladm... dedi. Dedesi, Bu anlattm geceyle gndzn masaldr... dedi. Murat geceyle gndz masalna baylmt. O gnden sonra, her frsat bulduka dedesine bu masal yinelettirdi. yle ok dinlemiti ki bu masal, artk ezberlemiti. Kimileyin de geceyle gndz masaln kendisi dedesine anlatrd. Aradan bir yl geti. Murat byd. Okula balad. Birinci snftan ikinci snfa ikinci snftan nc snfa geti. alkan bir renciydi. Bign derslikte retmen gece ile gndzn nasl olutuunu ve gndzn neden aydnlk, geceleyin de neden karanlk olduunu anlatt. Dnya, gnein karsnda durmadan dnyordu. Dnya byle dnerken, gnee dnk olan yan aydnlanyor, oras gndz oluyordu. Dnyann gnei grmeyen yerleri de karanlkta kalyor, oralar da gece oluyordu. Bylece yeryznn her yeri srayla kta ve karanlkta kalyordu. Geceyle gndzn birbirini izlemesi yeryuvarlann dnmesinden ileri geliyordu. Yeryu-vala, kendisini aydnlatan gnee gre srekli deiik konumlar alyor ve ona gre aydnlanyordu. Bu yzden kutuplarda gndzler alt ay, geceler alt ay sryordu. Ekvator blgesindeyse, geceyle gndz hep eit uzunluktayd. Ekvatorda geceler uzayp 114 ksalmyordu. retmen, bunu salt anlatmakla kalmam, karatahtaya tebeirle dnya ile gnei izip geceyle gndzn nasl olduunu resimle gstermiti. Murat, retmenini aknlk iinde dinledi. retmeninin anlatt gndzle gece, dedesininden dinledii geceyle gndz masalna hi benzemiyordu. Murat dkrklna uramt. nk dedesinin anlatt geceyle gndz masal, retmeninin anlatt gndzle gecenin oluundan ok daha gzeldi. retmeni, alkan rencisi Murat'n baklarndaki aknl ayrmsamt. rencilere,

 Anladnz m? diye sordu. Arkadalar, Anladk efendim... diye yantladlar. Murat sesini karmad. retmeni, Sen anlamadn m Murat? diye sordu. Murat biraz sklarak, Anladm ama, dedi, dedem bana geceyle gndz baka trl anlatmt. retmeni, Nasl anlatmt deden? Gel buraya da, dedenin anlatt gibi anlat bize... dedi. Murat karatahtann nne geldi. Yllardan beri dedesinden dinledii, kendisinin de sksk anlatt geceyle gndz masaln arkadalarna anlatt. yle gzel anlatmt ki, arkadalar t karmadan O'nu ilgiyle dinlemilerdi. retmeni Murat'a sordu: Sen bunlardan hangisine inanyorsun? Murat yant zor bir soru karsnda kalmt. 115 retmeni onlara her zaman "Doru olana, size doru gelene inann!" derdi. Bu yzden Murat, Doru olanna, dedi. Sence hangisi doru? diye yine sordu retmeni. Bisre dndkten sonra Murat, Sizin anlattnz bana daha doru geliyor ama... deyip durdu. retmen, Evet? diye sorunca Murat, Dedemin anlatt daha gzel. Keski dedemin geceyle gndz masal doru olsayd... dedi. O zaman retmeni, dedesinin anlatt geceyle gndz masalyla kendi anlatt gndzle gecenin olumas arasnda yle bir ayrm olmadn syledi. kisi arasndaki ayrm, anlat biiminden ileri geliyordu. Murat'n dedesi bu olay ssleyip, masallatrp, gzelletirip benzetmelerle anlatmt. Geceyi, kara giysili yakkl bir delikanlya, gndz de aklar giyinmi dnya gzeli bir kza benzetmiti. retmen ise, doada olanlar olduu gibi doruca anlatmt. Okuldan evine dnnce Murat, hemen dedesinin odasna girdi. retmeninin o gnk derste gndzle gecenin olumasn nasl akladn anlatt. Yine retmeninin, dedesinin anlatt geceyle gndz masalyla kendi anlatt arasnda zde bir ayrm yok, dediini syledi. Dedesi, Evet, dedi, retmenin baka biimde anlatm, ben baka biimde anlatmm, ama ikimiz de ayn olay anlattk. 116 Biraz durduktan sonra, dedesi yle dedi: Ansyor musun, bana bign "iir nedir?" diye sormutun. O zaman daha kktn. Ben de sana "iir, doru olan bieyi gzel duygular biiminde anlatmaktr," demitim. Evet, aradan yl gemiti ama, Murat dedesinin o szn ansyordu. O zaman anlayamad o sz, ite imdi anlyordu. iir, doru olan bieyi, gzel duygular biiminde sylemekti. Dedesi, retmeninin anlatt bir doruyu gzel duygularla masal biiminde anlatmt. Dedesi airdi. O gnden sonra Murat da iir yazmaya alt. YAMUR DUASI Yetmi-seksen yl ncesi yaanm bir olay anlatyorum. O zamanlar, Ayvalk'la Burhaniye arasnda Trk ve Rum kyleri vard. Bunlar, komu kylerdi. Kimi kylerde de Trkler ve Rumlar kark, iice yaarlard. Bu kylerden bir Trk kynn imamnn ad Veysel Hoca'yd. Bu kye komu olan Rum kynn papasnn ad da Vasil'di. O Trk kynde bika Rum evi vard. Rum kynde de bika Trk evi vard. Bu iki kyn insanlar birbirlerini severlerdi. Ama Trk kynn imam Veysel Hoca'yla Rum kynn papas Vasilin aras pek de iyi deildi. nk, imamlk ve papaslk ilerinden baka, ikisi de kyllerin hastalklarn saaltma iiyle de urarlard. Bu iten para da kazanrlard. mamla papasn dualar okuyup hastalar iyiletirdiine kyller inanrlard. te bu118 yzden imamla papas birbirlerini ekemezlerdi. Ama yine de selamlar, konuur, grrlerdi. Yamurun yamad kurak geen yaz ve gz aylarnda ekin ve rnler verimsiz olurdu. Buyzden kyller skntya derdi. Bu kurak zamanlarda hem Trk, hem Rum kynn insanlar yamur duasna karlard. Rumlar, Papas Vasil'in arkasna taklr, yakndaki bir daa kar, o dada yamur yasn diye dua ederek gecelerlerdi. Trk kyndekiler de, imam Veysel Hoca'nn ardna der, yamur duasna karlard. mamn m, papasn m duasnn daha etkili olduu, hangisinin duasnn yamur yadrd anlalsn diye, imam Veysel Hoca ile Papas Vasil ayr zamanlarda yamur duasna kmaktaydlar. mamn m, yoksa papasn m duasnn yamur yadracan, hem Trk, hem Rum kylleri merak ederlerdi. mamla papas arasndaki asl rekabet ite bu yamur duas yzndendi. Kimileyin Papas Vasil, imam Veysel Hoca'dan nce

davranp yamur duasna kyordu. Kimileyin de Veysel Hoca, Papas Vasil'den nce davranyordu. ster nce davransn, ister sonraya kalsn Papas Vasil'in duas ok kez kabul olunmazd. Onun duasndan sonra, yamur yamazd. Buna karlk Trk kynn imam Veysel Hoca ne zaman yamur duasna ksa, duann arkasndan akr akr yamur yaard. Papas Vasil'in dualar boa gidiyor, Veysel Hoca'nn dualar kabul olunuyordu. Buyzden de Veysel Hoca'yla Papas Vasil'in aras gittike alyordu. Veysel Hoca'nn her yamur duasndan sonra yamur yadn gren Rumlar da Veysel Hoca'nn arka119 sma taklp Trklerle birlikte yamur duasna kmaya balamlard. stelik Rum hastalar da, iyiletirmesi iin Veysel Hoca'ya gidiyorlard. Papas Vasil buna ok kzyordu. Ama elinden biey gelmiyordu. Papas Vasil, Veysel Hoca'nn nasl yamur yadrdn dnp duruyordu. Veysel Hoca'ya giden hastalar gnden gne artarken, duas tutmayan Papas Vas'e giden hastalar azalyordu. Gnlerden bign hi umulmadk bir olay oldu. Gecenin bir zaman, Papas Vas'in evinin kaps alnd. Papas Vasil yatandan kalkp kapy anca arp kald. Gelen, komu Trk kynn imam Veysel Hoca'yd. Veysel Hoca, iki kiinin koluna tutunarak zor yryordu. Trk kynden at arabasyla gelmilerdi. Araba az tedeydi. Papas Vasil, - Hogeldiniz, buyrun hemeriler... diyerek Trk konuklarn ieri ald. Zor yryen imam Veysel ieri girdi. Trk ocan karsndaki sedire oturdular. Papas Vasil, - Gemi olsun Veysel Hoca, neyin var? diye sordu. Veysel Hoca da derdini anlatmaya balad: - Vasil Efendi kardeim, bu benim arlarm, szlarm... Yllardanberi ekerim ben bu arlar, szlar... Btn kemiklerim szlar, ille de bacaklarm... Bika gn srer szlar, sonra geer. Kimileyin daha ksa srer. Gene tuttu ite bacaklarmn szlar... Zor yryorum. Oysa yarn sabah bizim kyllerle yamur duasna kacaktk. Yryemiyorum ki yamur duasna 12O kaym. Bildiim, rendiim nice ila, nice deva varsa hepsini denedim imdiyedek. Hibiri ie yaramad. Szlarm bitrl dinmiyor. Gittike de artyor. Eskiden bu kerte ok deildi szlarm. imdilerde hi aman vermez oldu. te sana geldim Vasil Efendi kardeim; arlarm, szlarm dindirecek bir ilacn varsa, kurtar beni bu dertten... Bu srada Papas'n ei odaya girdi. Konuklara hogeldiniz dedikten sonra, tepsi iinde getirdii kahveleri onlara verdi. Veysel Hoca'yi dinleyen Papas Vas'in, kara sakalyla byklar arasnda bir izgi gibi grnen dudaklar yenice kvrld. Papas Vasil, belli etmemeye alarak glmsyordu. Keyiflenmiti. n-k, Veysel Hoca'nn ne zamanlar yamur duasna ktn ve her yamur duasndan sonra nasl olup da yamur yadn anlamt. Veysel Hoca'nn ok ar romatizmas vard. Romatizmallar, rutubete, neme, elektrik ykl yamur bulutlarna kar ok duyarl olurlard. Yamur bulutlar daha toplanmaya balaynca, onlarn da kemikleri szlamaya balard. Papas Vasil bunu biliyordu. Demek, Veysel Hoca kemiklerinde yeni yeni szlar balaynca hemen kylleri toplayp yamur duasna kyordu. Nasl olsa yamur yaacakt. Ama yamur duasndan sonra yanca, herkes dua yznden yamur yadn sanyordu. Papas Vasil, Veysel Hoca'ya yle dedi: - Veysel Hoca kardeim, elimden geleni yaparm Bu senin szlarn dindirecek ilac biliyorum. Bu gece hazrlarm, yarndan tezi yok, evine kendim getiririm. Sana bir urup vereceim, gnde be kez, her namazdan nce ieceksin. Ayrca lapa vereceim. Lapay scak scak aryan yerlerine koyup, sonra saracaksn. Allah'n izniyle, dilerim ki arlarn, szlarn diner. Evime geldiinize ok sevindim ama, hasta hasta buraya dek zahmet etmiyeydiniz. Bana bir haber salsay-dn, ben gelirdim. Veysel Hoca'yla onu getiren iki Trk, teekkr edip Papas Vasil'in evinden ayrldlar. Papas Vasil'le ei, konuklarn arabaya binene dek gtrdler, yolcu edip uurladlar. Konuklar gittikten sonra Papas Vasil keyifli keyifli gld. Ei, niin gldn sorunca da yle dedi: - Bunca yldanberi Veysel Hoca'mn yamur duasnn nasl kabul edildiini merak edip duruyordum. Bu gece bunun gizini rendim, buyzden keyifliyim. Papas Vasil, uyumakta olan iki olunu uyandrd. Onlara yle dedi: - abuk giyinin. Kyn btn evlerine bir bir gideceksiniz. Her evin kapsn aln, uyuyanlar uyandrn. Onlara u haberimi ulatrn : "Yarn sabah ok erkenden, daha gn doumunda herkes kilisede toplanacak. Hep birlikte yamur duasna kacaz." Papas Vasil o gece uyumad. Veysel Hoca'ya sz-verdii ilalar sabaha dek yapp yetitirdi. lalar da yanna alp, gne doarken kiliseye vard. Kyller kilisede toplanmlard. Hep birlikte, her zaman yamur duasna ktklar daa doru yrmeye baladlar. Ancak yarm saatlik yol almlard ki, kapkara bulutlar stlerine

kt. Sanki kara bulutlar balarna deecekmi gibiydi. Yamur damlalar tektk dmeye balad. Papas Vasil, az daha gitseler, yamurdan 122 srlsklam olacaklarn anlad. Kyllerine yle dedi: - Allah duamz kabul etti. te yamur yamaya balyor. yice slanmadan hadi geri dnelim. Kylerine dnerlerken de, - Siz gidedurun, ben u bizim Veysel Hoca'ya bir urayaym... diyerek komu Trk kyne geldi. Veysel Hoca'y yatakta inlerken buldu. Yamur da btn hzyla yamaya balamt. Veysel Hoca, Papas Vasil'in yamur duasndan dndn iitince, gizini renmi olduunu anlad. ok can skld. Papas Vasil, hazrlad lapay, kendi eliyle Veysel Hoca'mn szlayan yerlerine koyup, oralarn iyice sarp sarmalad. uruptan da iirdi. - Bu ilalar kullanmay srdrrsen, ksa zamanda arn szn diner... dedi. Veysel Hoca, szlarnn bsbtn kesilip kesilmeyeceini sordu. Papas Vasil yle dedi: - Bu dert bsbtn saalmaz. Her yamurdan nce szlarn balar. Szlarn balar balamaz, bana bir haber ilet, hemen ilalarn yapar getiririm. lalar kullannca, szlarn azalr. Veysel Hoca, szlarnn baladn sylerse, yamurun yaacan da sylemi olacakt. O zaman da Papas Vasil, bu kez olduu gibi, kendisinden nce yamur duasna kacak, yamuru yadrm saylacakt. Bunu nlemek iin Veysel Hoca bir kurnazlk dnp Papas Vasil'e yle dedi: - Vasil Efendi kardeim, szlarmn her baladnda sen zahmet edip ila yapacana, bu ilalarn nasl yapldn bana retsen de, ben kendim yapsam daha iyi olmaz m? 123 Papas Vasil de kurnaz kurnaz glmseyerek yle dedi: - Veysel Hoca kardeim, o zaman yamurun yaacan nceden anlayp yamur duasna kamam ki... Eskiden olduu gibi, gene yamuru hep sen yadryor olursun. kisi de gld. Veysel Hoca, - yleyse, dedi, Vasil Efendi kardeim, seninle bir anlama yapalm. Dinlerimiz ayr ama, bir Allahm kullaryz. Kurak zamanlarda, ne zaman benim szlarm balarsa, hemen sana haber iletirim. Sen ilalar yapar, bana gnderirsin. Sen, senin kyn Rumlarn toplarsn. Ben, bizim kyn Trklerini toplarm. kimiz yan yana, Trklerle Rumlar birlikte yamur duasna karz. kimizin duas birden kabul edilmi olsun. Ne dersin? Papas Vasil bu neriyi benimsedi. Bu anlamadan sonra, Veysel Hoca romatizma szlar daha balar balamaz Papas Vasil'e haber iletiyor, Papas Vasil de hazrlad ilalar Veysel Hoca'nn evine gnderiyordu. Daha sonra Veysel Hoca'yla Papas Vasil yan yana, Trk ve Rum kylleri birlikte yamur duasna kyorlard. Veysel Hoca'nn szlarnn iddetine gre, az yada ok yamur yayordu. Kimileyin de biraz iseleyep diniyordu. Bu byle yllarca srd; taa Kurtulu Sava'nm sonuna dek... Trkler bu sava kazanp da, Trkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra, Trkiye'deki Rumlar Yunanistan'a Yunanistan'daki Trkler de Trkiye'ye 124 gnderildi. Papas Vasil'in kyndeki Rumlar da Yunanistan'a gnderilmiti. Aradan yllar geti. Gnn birinde Veysel Hoca'ya Yunanistan'dan bir mektup geldi. Mektubu gnderen Papas Vasil'di. Mektubunda zetleyin yle diyordu : "Veysel Hoca kardeim, Yazg bizi ayrd. Artk birlikte yamur duasna kamyoruz. Kymzden ayrlrken, romatizma ilalarn nasl yapacan sana anlatmaya zaman bulamamtm... Bu ilalarn nasl yaplacan aada anlatyorum. Bundan sonra ilalarn kendin yaparsn. Hem kendin kullanrsn, hem baka romatizmallara verirsin. Artk bana gereksinmen kalmad. Her yamur duasna knda beni de anarsn. Ben de burda senin gibi ar romatizmal birini aryorum ki, yamurun yaacan ondan haber alp da yamur duasna kaym. Hoa kal Veysel Hoca kardeim." Veysel Hoca ilalarn kendisi yapmaya balad. Her yamur duasna knda da "Ah Vasil Efendi kardeim..." diyerek, eski komu Rum kynn papas Vasil'i anard. Veysel Hoca'yla Papas Vasil bir zaman mektupla-tlar. kisi de yal olduundan birbirlerini bir daha gremeden ldler. Samsun (Turban Oteli-205) 29 Aralk 1990 Bu yk, Ant Dikilen Sinek'in 6. basmna eklenmitir, 125 NDEKLER Ant Dikilen Sinek 7 Birbirlerini Kskanan Tatlar 15 Byk Koyun mparatorluu 24

Eek Eekliini, nsan da nsanln Yapmal 31 Bir Krk Heykel Bann Umudu 37 Kendini Beenmi Badem Aac 45 Uurtma Savalar 50 Bir Zamanlar Bir kz Nasl Bakan Seilmiti 57 Kumdan Kaleler 64 Kendini ldren Padiah 70 Kylerin En yisi Bizim Ky 77 Kar Baba 85 Bir Gdm Bal 95 Do Gneim Do 100 Gzel le Doru 109 Yaymlayan: Adam Yaynclk ve Matbaaclk A.. Kapak: Ana Basm Sanayi A.. t Bask: efik Matbaas Aziz Nesin ANITI DKLEN SNEK 3 Mays 1985 gn ekilmi bu fotorafta Nesin Vakf ocuklarndan bir blm, Vakf bahesinde alrken grlyor. Nesin Vakf, Aziz Nesin'in bugne dek yaymlanm seksen kitabnn telif hakkyla kurulmu ve bu gelirle yaamaktadr. Aziz Nesin'in her kitabnn fiyatnn yzde yirmibei Vakfn geliri olmaktadr. Bu da aa yukar ayda ikibuuk milyon liradr ve her ay bu para Vakf yaynlar ve Vakfn ocuklar iin harcanmaktadr. Fotoraf: sa elik adam 256 ISBN 975-418-070-9 89754180701 Aziz Nesin _ Ant Dikilen Sinek