Aziz Nesin _ stanbul'un Halleri BU KTABIN TELF HAKKI NESN VAKFI'NINDIR Aziz Nesin, yaptlarnn telif haklarn tmyle

NESN VAKFI'na balamtr. NESN VAKFI'nn amac, kimsesiz, yoksul ve eitime muhta ocuklar, ilkretimden balatarak bir yksekokul bitirinceye ya da bir meslek edininceye dek her trl gereksinimlerini salayarak barndrmaktr. NESN VAKFI'nn senedi gereince, vakfn amacna uygun olmas kouluyla, her dileyen her trl yardm, katk ve bata bulunabilir. steyenlere u adreslerden bror gnderilir: NESN VAKFI, PK 5 atalca 34540 stanbul e-posta: nesinvakfi@tnn.net www.nesinvakfi.org Nesin Vakf Ba Hesaplar Vakf Bank, atalca ubesi, 237 4348459 Ziraat Bankas, atalca ubesi, 130 48907 Posta eki, 164 0009 Nesin Yaynclk LTD. T. Kayahatun Sokak Oktay Bey Apt. No: 11/1 Harbiye ili/stanbul Tel: 0212 291 49 89 Faks: 0212 234 17 77 nesin@nesinyayinevi.com www.nesinyayinevi.com 2005 Aralk Genel Ynetmen Ali Nesin Yayn Ynetmeni Atay Eri Yayn Ynetmeni Yardmcs Sleyman Cihangirolu Kapak Sleyman Cihangirolu 0010102 001-39 ISBN 975-9038-50-1 Bask ve Cilt MMP Ofset Tesisleri Tel: (0212) 886 52 13 Aziz Nesin stanbul'un Halleri yk Datm Hrriyet Gazetecilik ve Matbaaclk A.. Hrriyet Medya Towers, 34212 GUnel-stanbul Tel: (0212) 677 00 06 NESN YAYINEV Kumbara Hrsz /Vlt aydanberi istanbul'un sokaklarnda, iskele ve duraklarnda, telefon odalarndaki otomatik telefonlarn kumbaralar alnyordu. Bir tedbir olmak zere, Telefon idaresi Almanya'dan yeni otomatik telefonlar getirtti. Bunlarn kumbaras telefon sandyla birlikte olduundan, kumbarann sklmesi olanakszd. Ama bu sefer de hrszlar, kumbarayla birlikte btn telefon sandn olduu gibi alp gtrmeye baladlar. Vapur iskelelerinde, postanelerde, garlarda ne kadar otomatik telefon varsa, hemen hepsi alnmt. dare, haftada bir yeni telefonlar koyuyor, ertesi gn, hatta o gn, yeni konulan telefon alnyordu. Telefon daresi buna kar baka bir tedbir dnd. Bir komisyon kuruldu. Uzmanlardan biri u teklifi ortaya att: - Kumbaralar nasl telefon sandndan sklmez bir halde btn yaptysak, imdi de telefon odasyla, telefon sandn birbirinden ayrlmayacak biimde perinli yapalm. Bu bulu, komisyon yelerine uygun geldiyse de ilerinden biri, -Bu bir tedbir deil! dedi. -Neden? Biz bunu denedik, olmad. Eskiden hi olmazsa yalnz kumbaralar alnyordu. almasnlar diye kumbaray telefon sandna perinli yaptrdk, bu sefer olduu gibi sand da birlikte yrttler. imdi, sayn arkadalarmz ' STANBUL'UN HALLER kumbaray, telefonu, kutuyu ve oday hep bir yapalm, perinli olsun da birbirinden ayrlmasn diyorlar. Fakat dnmyorlar ki, hrszlar bu sefer oday da birlikte, topunu birden alacaklarndan dare'mizin zarar daha byk olur. yleyse ne yapalm? diye bir ses ykseldi.

-Yaplacak ey, hrszlara komisyon, yahut prim vererek, kumbaralar almamalarn kendilerinden rica etmektir. Ne hacet? Prim vereceimize ayla balayalm, alp memur yapalm. Ge efendim, olur mu byle ey? Sayn arkadalar! Bir noktay unutuyorsunuz. Herifler ortada yok, siz primden, komisyondan, aylktan konuuyorsunuz. nce herifleri yakalamal, sonra ayla balamah. Yakaladktan sonra ne diye aylk verecekmiiz? Polise teslim ederiz. Peki ama, hrsz bu sylediimizi duyarsa, yakalanr m hi? -Biz kendi aramzda konuuyoruz, biz bize... Olsun. Yerin kula vardr. Telefon daresi, telefon kumbaralarn aldrtmamak tedbirleri dne dursun, hrsz kovalamakta, hrsz yakalamakta ve yakaladklarn karmaktaki byk deerini herzaman ve heryerde ispat etmi olan polisimiz, telefon kumbaras hrszlarndan birini enselemiti. Demokratik rejim gerei, muhalefet yerelmas gibi durmadan filiz verip, her filiz topraa dalnca boyuna kk saldndan polisin ii zorlamt. Her muhalifin arkasna bir polis takmaya, polis kuvveti yetmiyordu. Bunun zerine polislere be alt i birden veriliyordu. Polisler ilk i olarak KUMBARA HIRSIZI 7 muhalifleri izlerken, biyandan da hrszlar yakalamaya, kaaklar tutmaya, randevuevlerini basmaya alacaklar ve nbet tutacaklard. Haydarpaa Gar'nda alt ii birden yapan, arlok Holmes'a ta kartacak kadar dikkatli bir polis, telefon odalarndan kan bir adamdan phelendi. Dnyada u iki gerei, iki kere iki drt eder gibi ezberle-meli: Polisin gznden hibiey kamaz bir, bir de dnyann br ucuna kasan adaletin penesi yakandadr iki... Uzun boylu, geni omuzlu bir adamd. Orta yalyd. yi giyimliydi. Telefon odasnn kapsn ap ban dar uzatm, drt biyan kukuyla gzetlemi, ancak ondan sonra telefon odasndan kmt. Pardssnn altnda bir ikinlik vard. Sivil polis, izlemekte olduu muhalife, Kardeim, rica ederim biyere ayrlma, dedi, ben be dakikaya kalmaz, gelirim. Telefon odasndan kan adam, garn merdivenlerini iniyordu. Pene, omzundan yakalad. Nedir o pardsnn altndaki? Adam hi kalbn bozmad. Tecrbeli polis bylelerini ok grmtr. rnein imdi bu polis var ya, bir gece yars, bir ticarethanenin kasasn kamyona ykleyen bir hrsz grmt. Hrsz, hi armadan, o ticarethanenin sahibi olduunu sylemiti. Belki bu hrsz da, "Telefon daresi'nin tamircisiyim. Makine bozulmu da tamirhaneye gtryorum," diyecekti. Polis bir daha sordu: -Ne var, diyorum. Telefon... Polis kurnaz kurnaz gld: -Telefon ha?.. T STANBUL'UN HALLER 8 Evet, satn aldm. Ddkler tt. Yardmclar geldi. Hrsz karakola gtrdler. Hrsz, -Yoruldum, dedi. Pardssnn altndaki koskoca otomatik telefonu Komiserin masasna koydu. Sonra da, Ne istiyorsunuz benden? diye sordu. Polisler birbirlerine: Amma soukkanl hrsz! dediler. Komiser, adamn dzgn klna bakp: Kibar hrsz! dedi. -Hrsz deilim, almadm. -Ya n'aptn? Bu koca alameti yazhanene mi kuracaksn, yoksa evine mi? Yazhanemde de telefon var, evimde de... Oooo... Gangster... Rica ederim Komiser Bey. Bu genel telefon benim hibir iime yaramaz. stelik pahal da, ama satn almak zorunda kaldm. Odadaki polislerden biri arkadalarna, elini kafasna gtrp "terelelli" iareti yapt. Komiser hrsza, Deli numaras yapma, dedi, bak u copa! Aklly deli, deliyi akll eder. Adam tekrar, -Rica ederim, dedi, rica ederim Komiser Bey... Siz, benim kim olduumu bilmeden... Merak etme, sabka arivinden, parmak izinden imdi reniriz ne mal olduunu.

 Benim hi sabkam yok. Yaa... Demek yeni baladn bu zanaata? KUMBARA HIRSIZI 9 Yanlyorsunuz. Beni herkes tanr. -Adn ne senin? - Ulvi Yatknay. Telefon rehberine bakn, orada adm greceksiniz. Gerekten de telefon rehberinde, ev, yazhane, depo olmak zere Ulvi Yatknay adna ayr telefon numaras vard. Komiser, -Demek imdi de sahtecilik ha? dedi. Baka birinin adn verip, aklnca yakay kurtaracaksn elimizden... Ksa bir aratrma sonunda bu adamn hibir sabka kayd bulunmad gibi, gerekten de Ulvi Yatknay adnda zengin bir tccar olduu anlald. Eski bir polis, - Ben bylelerini ok grdm, dedi, bunlar kibarlar arasndan kar. Buna kleptomani hastal denir. Ne kadar zengin olurlarsa olsunlar, almadan duramazlar. Adam hl, - Bu telefon benim malm. Ne istiyorsunuz benden? Parasn dedim, satn aldm, deyip duruyordu. Adamn kimliini, tannm biri olduunu renen Komiser, - Beyefendi, dedi, eer satn aldm diye srar ederseniz, sizi mahede altna almalar iin Adli Tp'a yollamak zorunda kalacam. -Neden? -Hi genel telefon satn alnr m? -Hah... Hi bunu sorduunuz yok. Satn aldm diyorum size, inanmyorsunuz. Bu telefon makinelerinin, kumbaras ve kutusuyla Almanya'dan yz liraya getirildiini, Telefon daresi'ndeki bir arkadamdan rendim. Ben ticaret yaptmdan hergn yirmi otuz defa telefon STANBUL'UN HALLER 10 ederim. Sokakta olduum zamanlar, ben de herkes gibi bu genel telefonlarla konumak isterim. Komiser, -Tabii... dedi. - Hi de tabii deil. -Neden tabii deilmi? -Ltfen, benimle u telefon kabinelerinden birine kadar gelin de, tabii mi, deil mi grn bakalm. Komiser, iki polis, bir de adam Gar'n telefon kabinelerinden birine geldiler. Adam, - Hep birlikte girelim de hepiniz grn... dedi. Drt kii zar zor kk odaya girdiler. Adam, Komiser'e, - imdi ltfen kendi karakolunuza telefon edin! dedi. Komiser otomatik telefon kolunu kaldrd, delikten yirmibe kuru att. Numaray evirdi. Sonra, - Megul, dedi. Kolu yerine koydu. Konuamaynca, atlan yirmibe kuruun alt delikten dmesi gerekirdi, ama, dmedi. Komiser, - Vay anasn!., dedi. Adam, - Ltfen bikez de Emniyet Mdr'ne telefon edin, dedi. Komiser bir yirmibe daha att. Numaray evirdi. -Cevap vermiyorlar, dedi. Telefonu kapad. Yine yirmibe kuru dmemiti. Komiser: -Vay anasn!., dedi. Eliyle kurcalad, oynad, vurdu, yirmibe kuru dmedi. - Bikez de Telefon Mdrl'n arayn. Komiser, engele asl rehberden Telefon Mdrl' nn numarasna bakt. Otomatik telefona yirmibe kuru att, numaray evirdi. KUMBARA HIRSIZI 11 -Acayip sesler geliyor! dedi. Kolu yerine koydu. Yirmibe kuru yine dmemiti. yice hrslanan Komiser, telefon kutusunu sarsmaya, yumruklamaya, sallamaya balad. Adam: - Durun, dedi, ben be senedir, bu otomatik umumi telefonlardan gnde enaz on defa telefon ederim. Hibirinde konuamam. Param da geri gelmez. Gnde ikibuuk lira, ayda yirmibe lira,

ylda yedi sekizyz lira... Be ylda u kadar para... Ben de sizin gibi hrslandm, vurdum, yumrukladm, sarstm, salladm, param dmedi. Para bu. En sonunda kutuyu olduu gibi kaldrdm. Bu kutu yz lira. Ben bunun parasn yirmi kere vermiim. Bir mal baka nasl satn alnr? Komiser, -Evet, dedi. Adam, - Hem ben size biey syleyeyim mi, dedi, bizde Elektrik daresi zarar eder. Sular daresi zarar eder, Tramvay daresi zarar eder, Havagaz zarar eder, Tnel zarar eder, Otobs daresi zarar eder. Yani btn resmi idareler zarar eder. Yalnz Telefon daresi kr eder. imdi anladnz m neden kr ettiini? Komiserle polisler, kabinden kmlard. Adam ierde kalm, hl telefon kutusuyla urayordu. Komiser, - Ne yapyorsunuz? diye sordu. Adam, - Skyorum, dedi, bu da benim. Evde tane daha var. Bir de sabahleyin sktm. Bu beinci. Daha iki tane hakkm var. imdi bunu skyorum. Komiser, STANBUL'UN HALLER 12 O sktnz telefonun yetmibe kuruluu benimdir, dedi. Sonra hep birden karakola gittiler. Adamn evinde yaplan aramada genel telefon daha bulundu. Evrak dzenlenip adliyeye gnderildi. Ertesi gn btn gazeteler, "Aylardanberi genel telefonlar alan hrsz yakaland" diye yazyorlard. Bizim Hemeri Velimeler, insanlarn dilinde ayr ayr anlam alyor. Ka cane szlk olursa olsun, bizim hemeriler kelimelerin szlkteki anlamlarna bo verirler. An szl bakn: "drz", "kerhut", "pezevenk", "deyyus" ne demektir, ne anlama gelir? Herhalde "aferin", "bravo", "akolsun" anlamna gelmez. Bizim hemerilerin ou ya temelli istanbul'a yerlemilerdir, yada yln ok aylarn istanbul'da bir ite geirir, sonra bika ay da memlekete giderler. Kyde geen bu bika ay, memleketin nfusunun artmasna, "vatana evlat" yetitirmeye yeter, istanbul'da temelli yerleenler de, tek balarna istanbul'da kalrlar. Karlar kydedir. Olan ocuklar byyp i tutacak duruma geldiler mi, onlar da istanbul'a gelirler. Kzlar evlenir, istanbul'a i tutmaya gelecek baka ocuklar yetitirirler. Istanbul'dakiler, i yapamayacak kadar yalannca, kye dnerler. Bu, memurlarn emekliye ayrlmalarna benzer. Hayatlar boyunca geinemedikleri topraklara gmlmek, en son arzulardr. Hibiri gurbette lmek istemez. Bizim hemerilerin istanbul'da yaptklar iler ok bellidir, arabalarla, atlarla iyi su satarlar, apartman kapcl yaparlar, bir de bahvanlk, ama kklerde, konaklarda park bahvanl yaparlar. Hemerilerimin konumalar ok houma gider. Kelimelere, ehirlilerin verdii anlamdan baka bir anlam verirler. Daha dorusu kelimelerin belli, belirli bir anlam yoktur. Bu, syleyi biimine, sesin sertliine, yumuaklna, syleyen adamn iyi, kt niyetine gre deiir. 14 STANBUL'UN HALLER Erenky'de benim bir hemerim var. Asfalt yol zerindeki bir byk kkte bahvanlk eder. Arasra gider, onunla konuurum. Konumas, bizim ky azyla konumas houma gider. Geende yine ona gittim. Bahenin imenleri stnde namaz klyordu. iman olduundan zor eilip doruluyordu. Namaz bitene kadar bekledim. Selam verdi. Dudaklarnda dua kprdayyla yanma geldi. -Ho geldin, dedi. -Ho bulduk. Naslsn amca? Benim bahvan hemerim bol bol altmnda vardr. -Bundan sonra nasl olacaz, dedi, ihtiyarlk ite... - Hele dur canm, maallah aslan gibisin. Biz surdan burdan konuurken baheye iki kii daha girdi. Bizim hemerilerin, niforma gibi kendilerine zg bir giyinileri vardr. Elbiselerinden bile hemen onlar tanrm. Bu gelenler de bizim hemerilerdendi. Gencinin ayanda lacivert ketenden bir kovboy pantolonu vard. Ama

bu kovboy pantolonu, onun ayanda alvar olmutu. brnn niformas bsbtn yerliydi; elbisesinin -eer buna elbise denirse- asl kumayla yamalar birbirinden ayrt edilmiyordu. Biz bahenin gbek imleri stnde oturuyorduk. Onlar da yanmza gelince, bahvan hemerim gelenlerden yalcasn tand. -Ooo... Hele bak u bibik Yusuf'a. Len, nirelerdesin? Soyha has... Yalcas, - Gusura galma emice, dedi, hep ahlmdasn ya, iten gten vahit m galyo? Bahvan hemerim, delikanly sordu: - Kim bu babayiit? ya. BtZM HEMERt 15 -Tanmadn m emice, bizim ganbur Mustua vard Eeee? -Ganbur Mustua'nn olu. -Demee... bu babayiit o gavatn olu mu? -Hee ya... Bizim hemeri delikanlya dnd: -Len goca pezvenk, insan bi yol emicesine gelmez mi? Delikanl utangalkla gld, ban nne edi. Bizim hemeri iltifatna devam etti: -Vay oca batas vay... Vay goca drz vay... Baban olacak hergle ne ediyo? - Eyidir emice. -Yusuf emicen ne ediyo? O goca deyysten bi habar var m? - Eyidir emice. Selam etti. Bizim hemeri, kynden bir delikanly grdne sevinli, boyuna glyor. -Vay eek zpas vay... Len deve gadar olmuun be... Kih kih kih... Maallah maallah... Heh heh hee... Ira-it dayn ne ediyo? O eolu eek de eyi ya... Heh heh he... - Eyidir emice. Mahsus selamlar var. - Eleykmselam. Kih kih kih... Vay goca herf vay. Len elimde bydn, uncacktn be. Daha ne var ne yoh be? Kye varanda o drz bubana syle, severim o deyyusu, dooru bana gelsin. He mi? - Bastne emice. - Pek memnin oldum. Hatrm sayp geldiiz dimek. Eferm len goca gavat. Memi ne ediyo, Memi... Goca daldaban. O kerhut da eyi ya... 16 STANBUL'UN HALLER Eyidir. Eyi ossun drz... Bizim hemeri kyden gelen delikanlnn srtn okuyor, -Hele u alaa bah... Yalcas, -Bize gayr misade emice, dedi, biz bi de gayfeye gidek. Hemeriler var, hal hatr sorak. -Oldu mu ya... rahat bi zamanda gene gelin. - Bu olana bi i aradydk. Bildiin bi i var m emice? - Bu ayu gadar herf indiyecek boda m gezdi yatt? - Hapisten dneyin ht emice. -Heleee... Gemi ossun. Vah vah... Dama neden girdiydi? - Cinayet. -Nams ii mi? -Yoh... - Besbelli kt biiy. Delikanlya sordu: - Bi irezillik iten mi yoksa? - Deil emice. Bizim hemeriler haysiyetlerine pek dkndrler, kendilerine ar bir sz syletmezler. Namus bir, haysiyet ii iki. Bizim kylerden hrszlktan, ekyalktan sulanan hi grlmemitir. Delikanl cinayetini anlatt: - Gayfede khat oynuyorduk. Herfn biri oyunda sd. - Sd m? - Hee, sd. - Ne diyerek sd? - ok ar sd emice.

BZM HEMER 17 - Ne didi canm? - Huzurunuzda haya iderim emice. Yals sze kart: -Buna, "len" dimi. Bahvan hemerinin yz kzgnlktan pancar gibi kzard. - Nee? Len, sana nasl "len" der? Yabani, sen de ses itmedin mi? -Etmem olur mu? -Temizledin mi? - Ba vurdum ya, lmemi, yaraland. -Temizleseydin. Eferm len. Eyi etmisin. -Emice, bu olana bi i var m? -Sincik mi? Bi soruturalm. Yarntesi bi uran hele. - Olur emice. - Dimek sana "len" didi ha... - Bize misaade emice. -Gulegule... Pek memnin oldum. Eferim len goca eek, ayu gadar olmusun be... Kih kih kih... Vay goca zpa vay. Ne abh geti zaman heyy... t en gadard be... Buban olcak drzye selam syle. Memi emicen gavatna da, rait dayn olacak deyyusa da selam et. - Bastne emice. Hadi Allasmarladk. -Gulegule... Onlar gittikten sonra bahvan hemerim bana, -Neye yarar, herf gebertememi ki... dedi. Siz, kelimelerin szlkteki anlamlarna bakmayn. Kelimelere verdiimiz anlam, bizim niyetimize gre deiir. Sergilerde, resimden ok iyi anlayanlarn, -Vay eolu eek, amma da yapm!., diye ressamlar deerlendirdiklerini ok duymusunuzdur. istanbul'un Havas Kalletir Vadky vapur iskelesinin bekleme salonunda karlkl iki genel telefon vardr. Bu telefonlar aktadr. Akta olduu iin, telefonda konuann neler sylediini btn salondakiler duyar. Vapur gelinceye kadar bekleme salonunda bu telefon konumalarn dinler, elenirim. Ayp m diyeceksiniz? Ben kimsenin konumasna kulak vermiyorum ki... Bu konumalar gizli kapakl da deil, herkesin iinde oluyor. Eer sar deilseniz, duymak, dinlemek zorundasnz. Yok eer, bakalarnn konumalarn dinlemek ayptr diye kulaklarnz tkarsanz, o baka... Bu telefon konumalar ok elenceli oluyor. Hep iimden urackta bir ses alma makinesi olsa da u telefon konumalarn makineye alabilsem diye geirirdim. Geen gn Kadky iskelesine geldiim zaman vapura yirmi dakika vard. Bekleme salonunda oturacak yer de buldum. Benim iin bundan iyi frsat olamazd. antam dizimin stne koydum. Kdm kalemimi de kardm. O iki telefonda konuanlarn szlerini defterime geirdim. Belki o srada telefonda konuanlardan biri de sizdiniz. Yada oradan telefon edenlerden biri sizinle konuuyordu. Siz, biz, onlar... O srada siz oradan telefon etmeseniz, size de oradan telefon edilmese bile, baka bir zaman, baka biyerden bu biim telefon konumalar yapmsnzdr. Deftere yazdm telefon konumalar bana sonradan ok elenceli geldi. Bakalm, sizin dnceniz nedir? STANBUL'UN HAVASI KALLETR 19 Bir daha syleyeyim, Kadky vapur iskelesi bekleme salonu. Saat on. K, ama hava yazdan bign gibi, ak ve lk, gk duru, deniz durgun. ki telefonun banda da konumak iin kadnl erkekli sraya girmiler. Sol yandaki telefonda orta yal, iyi giyimli bir erkek, sa yandakinde vazo ve ku yuvasna benzeyen apkal bir kadn. Soldaki erkek - Allo... Allo... Semahat... Allo, Semahat... Sen misin yavrum? Ben imdi yazhanedeyim. Sana yazhaneden telefon ediyorum. Sadaki kadn - Allo... Allo... Faik... Allo... Faik.. Sen misin canikom? Ben imdi hastanedeyim. Sana hastaneden telefon ediyorum. Soldaki erkek - Yavrum, hani Amerikallarla bir iimiz vard ya. Ha? Evet. te o i. Olacak galiba. imdi Amerikal heyet benim yazhanemde. Burada mzakere halindeyiz. (O srada iskele memuru ddk ttrr. Adamn kars telefonda ddk sesini duyar.) Ne? Ddk m? Ne dd canm? Yanmda birisi ddk m alyor? Haa... anladm. Bilirsin ya, bu

Amerikallar dnyann en acayip insanlardr. N'apalm, onlar da Allah byle bir acayip yaratm. Buraya gelen ticaret heyetinin bakannn bir huyu var. kidebir cebinden dd karp karp ttryor, dinle beni!.. Sadaki kadn - Ben sabahtanberi hastanedeyim Faik. Doktorlar, annenle grmeme msaade etmediler. Konumas kati olarak yasakm. O kadar rica ettim, yalvardm, olmaz, dediler. (O srada salona giren gazeteci ocuun barmas duyulur: Yazyoooor!) Ne? Ne diyorsun Faik? Yazyor mu? Aaa... Sen ldrdn m? Yanmda kimse yok vallahi... Hastaneden telefon ediyorum ayol. Kim olurmu yanmda? 20 STANBUL'UN HALLER Soldaki adam - Beni dinle yavrum, bu Amerikal ticaret heyetine, malum ya, bir ziyafet vermek, gezdirmek filan lazm. Onun iin ben belki bu gece gelemem. Eer ellerinden kurtulabilirsem erken gelmeye alrm yavrum. (skele memurunun dd: Fr, frrt!) Bak u Amerikalya, amma acayip adam, frrr... frrr!.. boyuna ddk ttryor. Haydi canm, allahasmarladk, beni merak etme. Sadaki kadn - Doktorlar konuturtmuyorlar. Yalvardm, yakardm, brakmadlar. (Gazeteci, Millet var, Millet!) Ne? Anlamyorum. Millet mi? Millet deil ayol, illet... Doktor, illet kt, imkn yok konuturmam, diyor. Annende illet km. Sen bou bouna gelme. Konuturmuyorlar. En aa iki, ay daha hastanede yatmas gerekirmi. Ben geleyim mi? Ayol, zavall kadncaz brakp da nasl geleyim?.. Yazk deil mi? Ben akama kadar burada bekleyeceim. Belki bir kolayn bulur, konuurum. Beni merak etme Faik. Akama kadar hastanedeyim. Belki ge kalrm... Allahasmarladk canm. Telefonu, arkada bekleyenlerden sras gelen ald. Soldaki telefona bir delikanl geti. Sadakine bir gen kz... Soldaki delikanl - Baba... Allo!.. Baba... Siz misiniz? Ben Yaln... Sadaki kz - Allo... Anne... Ben Ayla... Glbinlerin evindeyim. Sana Glbinlerden telefon ediyorum. Aman anne, bir yamur, bir yamur, sorma... Sokaklar seller gtryor. Nasl? Orada hava ak m? Yaz gibi mi? Bilmem ite, buras berbat... Soldaki delikanl - Baba ben imdi Beykoz'daym. Size Beykoz'dan telefon ediyorum. Cafer Bey'i evinde STANBUL'UN HAVASI KALLETR bulamadm. Yokmu. Sordum baba, nereye gittiini kimse bilmiyor. Gazetelere, "kayp aranyor" diye ilan vereceklermi. Ne zamandanberi mi? Bu sabah onda evden km, bir daha gelmemi. Yani ey... Bir haftadr ortada yokmu. Hemen geleyim mi? Aman baba, nasl geleyim? Havay grmyor musun? Havada ne mi var? Hava berbat... Kar, tipi, frtna... imdi bir kadn denize utu. Bir tipi, bir tipi... Orada biey yok mu? Gne mi var? Baba, bu istanbul havas, bilirsiniz, kalletir. Sadaki kz - Aman anne, burada kaldm, ne yapacam bilmem. Gelmemin imkn yok. Hem yamur, hem dolu yayor. Dolmu mu? Ne diyorsun anne?.. Gzmzn nnde bir taksiyi seller ald gtrd. Soldaki delikanl - Ben artk havann dzelmesini bekleyeceim baba. Merak etmeyin. Yatacak biyer bulurum. Olur olur... Hibiyere kmam. (Delikanlnn yanndaki kz kkr kkr gler.) Kz sesi mi? Bir kz m glyor? Ne kz baba? (Yanndaki kza: Glme Ayla!) Sizin kulanza yle gelmitir baba... Olur bazen... Hadi allahasmarladk. Hava aar amaz gelirim baba... Sadaki kz - Anne, hava dzelinceye kadar ben Gl-binlerde kalrm. Ne? Glbin'in annesini mi istiyorsun? Annesi mutfakta... Nasl araym canm. Kadn mutfaktan telefona arlr m? Glbin'i mi vereyim? Aman anne... Kz ders alyor ierde. Beni merak etme. Hava anca gelirim. kmam. Hibiyere kmam. Bu havada nereye klr?.. Olur... Allasmarladk anneciim... Soldaki telefona bir erkek, sadakine de kadn geer. Soldaki gen erkek - Beyefendi, Allo... Ben ahap... Beyefendi... Sabahtanberi Kadky iskelesindeyim. Vapur 21 22

STANBUL'UN HALLER bekliyorum. Yok Beyefendi, vapurlar ilemiyor. Bir sis, bir sis... Gz gz grmyor. Bendeniz iskeleyi bile zor buldum Beyefendi. Bir adam rhtmdan denize utu. Gelemeyeceim Beyefendi. Sadaki kadn - Allo... Stk Bey'i rica ediyorum... Allo... Stk!.. Stk ben Pendik'te kaldm. Sana Nazan-lardan telefon ediyorum. Soldaki gen erkek Bugn ie gelemeyeceim. Sordum efendim, bugn hibir vapur ilemeyecekmi. Belki akama iler diyorlar. Ahmet Bey geldi mi? Nasl olur Beyefendi, gelmemitir. Geldi mi? Allah Allah... Siz bikez gelip gelmediini kendisine sorun. skdar'dan m? Oradan da vapurlar ilemiyor. Radarl vapurlar m? Radarlar ilemiyormu efendim. Gaz yok Beyefendi, gaz nerde? Gaz olmaynca radar madar iler mi? Bir okul arkadam, elli yldr istanbul'da byle sis olmad, diyor. Evet, benim okul arkadam. Elli yldanberi grmemi. Nasl? Ka yanda m?.. Yani ey... Babamn okul arkada. (Vapur dd ter, mac barr: "Kpr") Kim? Ddk m? Sisten Beyefendi, sisten vapurlar boyuna ddk ttryor. Birisi "Kpr" m dedi?.. aka... Ahali aka ediyor. skeleyi grmeyin, ben diyeyim ellibin, siz deyin yzbin kii... Maher gibi. Herkes vapur bekliyor. Evet... Orada hava ak m? Olabilir, istanbul havas Beyefendi, malum-u liniz, kalle bir havadr. Yarn, tabii... Erkenden gelirim Beyefendi... Ahmet'e inanmayn Beyefendi... Gelmemitir, istanbul yakasnda kaldysa, onu bilmem. Allahasmarladk. Sadaki kadn Stk... Tiren arpt. Yaral da var... llerin says daha belli deil, sayyorlar. Bana biey olmad. Ben nerde miyim? Canm nerde olurum. NaI STAN BUL'UN HAVASI KALLETR T 23 zan' daym. Ana-baba gn. Herkes alayor, alayor... (Cikleti barmaya balar: "ikleeet... Royal Emeriken iklet..." Jilet satan adam barr: "Yedi milimlik atom jiletleri... Vatandalar!.. En sert sakallar...") Ne? Stk! Ne diyorsun? Kulana ses mi geliyor? Canm arm millet! Herkes aknlktan ne yaptn bilmiyor, alayor... aknlk Stk... Nerde miyim? Sana ka kez syleyeceim. Pendik'teyim ite... Nazanlarn evinde. Olur ey deil... Ama Pendik istasyonundaym. Sen de mi Pendik'teydin. Nasl? Ay, Pendik'te miydin? Ne? arpma hangi tirende mi? Saat ka tireni mi? Canm ben onikiye eyrek tirenine bindim. Aaaa... stme iyilik salk. Sende mi o tirendeydin? Aman biyerine biey olmad ya... Nerde mi? Tiren kazasnda. Sizin tirene biey olmad m? yleyse sen baka tirendeydin. Allah Allah!.. Belki o saatte iki tiren birden kalkyor. Biri arpt, biri arpmadan kenardan dolap geti. Tiren yolu bitane mi? N'olacak? Bir yoldan iki tiren gidemez mi? Ne? Nasl? Demek, ben yalan sylyorum. yle mi? Bana inanmyor musun? Yalanc, alak! Rezil!.. Bir de utanmadan Pendik'teydim diye beni aldatyorsun... Utanmaz yalanc... skele kaps ald. Vapura girdim. Bu elenceli telefon konumalarnn arkasn dinleyemedim. Vaktiniz bol, paranz da olmad zaman siz de Kadky iskelesine gidip, telefon konumalarn dinleyin. Telefon odalar kurulmadka, istanbul havasnn kallelii srp gidecek. HEPS HEPS Y 25 Hepsi Hepsi yi ikinci mevki insanlar vardr, bilir misiniz? Yaammn ou ikinci mevki insanlar arasnda getii iin onlar ok iyi tanrm. Onlar tanmak bibakma ok zor, bibakma ok kolaydr. ok kolaydr, nk d grnleriyle azok hepsi birbirlerine benzerler. Ada, Boaz, Kadky vapurlarnn ikinci mevkilerine girip bakn, oralarda hep o ikinci mevki insanlar vardr. ocukluum Heybelia-da'da geti, otuz yl nce. O zamandanberi, vapurlarn ikinci mevkilerinde grdm insanlar sanki hi deimemilerdir. Ne zaman ikinci mevkiye girsem, otuz yl ncesinin ikinci mevki insanlarn sanki yine o sralarda, o peykelerde oturur grrm. Hep o disiz ihtiyarlar, hep sakal uzam orta yallar, hep yaamadan ihtiyarlam genler... Kadnlar yine o solgun yzl kadnlar, ocuklar yine o bymeden yalanm ocuklar. Rengi atm elbise kumalar, yamal oraplar bile deimemi. Dahas var, konumalar, szler, akalara kadar hibiey deimemi. imdi Erenky'de oturuyorum. Kadky'e gelen dokuz vapuru yolcularn alan halk otobsne binerim akamlar. Bu erenky'e giden son otobstr. erisi ikinci mevki insanlaryla tklm tklm dolar. O otobsn l ndaki kiilere baknca, otuz yl nce Ada vapurunun ikinci mevki insanlarnn arasndaym sanrm.

Otobsn birinci, ikinci mevkii yok. Olmad iin de, birinci mevki yolcular, dolmua, taksiye binerler. Ama arasra, otobse binip, yanllkla ikinci mevki yolcular arasna denler de olur. Geen gece, dokuz otobsnde bunlardan birini grdm. Otobse ge bindii iin ayakta kalmt. Boyu uzundu, neredeyse otobsn tavanna deecek. rikym bir adamd. Kocaman sa eliyle ask kayn avulad. Srtnda kaln, lacivert bir palto vard. Banda da pahal bir apka. Surat, Mussolini'ninki gibi, geni kafa, ondan da geni eneli bir drtgendi. kinci mevki insanlar arasnda bulunmaktan tedirgin bir duruu vard. erenky'e, yani otobsn son durana bilet ald. Otobs kalkmadan ieri bir adam daha girdi. Tuhaf ama, nce ayandaki yamal lastikleri grdm. Gzlnn sol kulpu kopmu, gzlk erevesini iplikle kulana balamt. Eski paltosunun bir dirsei yamalyd. Heryerinden ikinci mevkilik akyordu. rikymlk adamla kar karya durdular. Gzlkl olan, -Merhaba... dedi. ri adam da ona, - Merhaba, dedi. Dedikten sonra da gzlklye srtn evirdi. Anlalan konumak, ene almak istemiyordu. Oysa br, irikym ve iyi giyimli adamla yaknlk kurmak istiyordu. -Naslsn Cafer Bey? diye sordu. ri adam ban evirmeden ksaca, - yiyim, deyip sz kesti. br, ille konumak istiyordu. Belki de otobsteki-lere, "Bu da eskiden bizdendi" demek istiyordu. Onunla konuup kendine vnme pay karacakt. - Ne var, ne yok? diye sordu. ri adam ileri doru zorland ama otobs kalabalkt, gidemedi. Gidemeyince, - yilik... dedi. STANBUL'UN HALLER 26 Konumak istemiyordu ite... Belki de, kendisinin de eskiden ikinci mevki insan olduunu otobstekilerin anlamamalar iin konumak istemiyordu. Gzlkl bunu anlad da kzdrmak iin inadna m, yoksa ille de konumak iin mi bilmem, yine sordu: -ler nasl Cafer Bey?.. Cafer Bey kzd, ters ters, ler de iyi... dedi. -Oh oh, Allah iyilik versin. ocuklar ne lemde? -yiler... Oh oh, Allah iyilik versin. Otobs kalkt. Bir sarsnt oldu. Bu sarsntyla iri adam, bir kii ne geti. kisinin arasna baka biri girdi. Gzlkl, aralarna giren adama, Baym, siz benim yerime geer misiniz ltfen? Arkadam var da... dedi. Adam yer verdi. Gzlkl yine iri adamn arkasndayd. Daha ne var ne yok Cafer Bey? Cafer Bey baka biey sormasn diye, hem sert, hem ters, yilik birader! dedi, ne olsun, iyilik ite... -Yaa... Aman Allah iyilik versin. ki dakika kadar durdu, sonra bir daha sordu: Daha daha ne var ne yok Cafer Bey? Cafer Bey sesini karmad. br bir daha sordu, Cafer Bey yine duymamasna sesini karmad. Gzlkl nc sorusuna da karlk alamaynca elini uzatt, iri adamn srtna vurdu. Cafer Bey bard: - Ne var yahu? Daha daha ne var, ne yok diye soruyorum. HEPS HEPS Y - Daha daha iyilik be kardeim! -Aman ok iyi. Allah iyilik versin, senin Ahmet Bey ne yapyor? - yidir. -Patron olacak drz nasl? O da iyi mi? -O da iyi...

-ok iyi, ok iyi... yi olsunlar. Kadky'den sonra durak getik. Gzlkl dnyor, dnyor, iyi olup olmad sorulmam biri hatrna gelirse, hemen soruyor: -Yahu Cafer Bey, hani sizin bir komunuz vard, ad Naci mi, Necdet mi neydi? Ne yapyor? -iyi... Cafer Bey, gzlklden kurtulmak iin durakta inenlerin yerine, ileri doru geiyor. Ama gzlkl arkasn brakmyor. - Sizin bir komunuz daha vard. Adn unuttum. Hani balklk yapard... - O da iyi... -Kars filan... "' f^ - Hepsi iyi... - Komularnzdan... Szn tamamlatmadan cevap verdi: - Btn komular iyi. Hepsi iyi be kardeim. Hepsi de iyi yahu! -Oh oh... yi olsunlar. Ya ey nasl? Ad dilimin ucunda... Neydi bakaym. -yi be birader. yi dedik ya ite... Cmlesi iyi... Gzlkl boyuna ortaklaa tandklarn hatrlayp O nasl?", "Bu nasl?" diye sorup br de skntdan svercesine, "yi," diye bardka dnmeye baladm. 27 STANBUL'UN HALLER 28 HEPSt HEPS Y 29 Ne istiyor bu gzlkl? Kimi sorsa, "yi," denildii iin kzyor mu? Acaba Cafer Bey, sorulanlardan biri iin, "yi deil, ok kt..." dese, gzlkl rahatlar da artk sormaz m? Belki kt adam. Bir ktlk duymaynca ii rahatlamyor belki... Belki de hi yle deil. u iriyar, iyi giyimli eski arkadann da kendisine, "Sen naslsn?" diye sormasn bekliyor. Adam yerine konulmak istiyor. Cafer Bey, "Sen naslsn?" diye sorsa gzlkl sevinecek, belki de, "Hamdolsun iyiyim," deyip susacak yada anlatmak zorunda olduu bir derdi var. Sormuyor ki u herif anlatsn da rahatlasn. -Cafer Bey, sizin muhasebeci nasl allasen?.. yi dedik ya yahu... Hepsi iyi be!.. Hepsi iyi... Gzlkl duruyor, dnyor, sonra birini daha hatrlyor: ey nasl? -yi... -Hani... -yi be!.. Daktilo giren kadn?.. -yi iyi... Daktilo maktilo hepsi iyi... Yeni paltolu iri adam, gzlkl yapkan adamdan kurtulmak iin gide gide ofrn yanna kadar gitti. n kapnn azna geldi, dayand. Daha gidilecek yer yok. Gzlkl, yrtk lastiklerini sryerek arkasndan adm adm sokuluyor. -amara giden bir Fatma'nm vard. O nasl? -yi... Gzlklnn, "Ben naslm?" diye sormasn bekliyorum. Onu da soruyor: Son gnlerde hastalandm Cafer Bey. Zayfladm li? Naslm? deil mr -yi iyi... ok iyi... Daha ierenky'e ok var. Yar yola bile gelmedik. Cafer Bey gidecei erenky'e kadar dayanamaz, mutlak bomba gibi patlar. -Patronun ofr vard? Cafer Bey susuyor. Gzlkl drtyor: - ofr soruyorum. Hani kapcyla kavga etmiti, o ofr... -O da iyi... -Ustaba Kzm? -O da iyi be! Hepsi iyi... -Laz bahvan vard... -yi dedik ya... Allah Allah... Hepsi toptan iyi...

Bileti, - Sahray Cedit! diye bard. Otobs durdu. n kap ald. Gzlkl, -Hani bir terzi Melahat Hanm vard... derken lafn tamamlayamad. Cafer Bey kendini otobsten att. Gzlkl arkasndan baryordu: - Melahat Hanm nasl? -yi. -Kocas? -Kocas da iyi, kars da, ocuklar da... Hepsi iyi ulan!.. Hepsi iyi be!.. Allah belan versin, hepsi iyi... Alak, namussuz herif, hepsi iyi... Cafer Bey, "Hepsi iyi" diye bara bara karanlklarda kayboldu. Otobsmz kalkt. Gzlkl kendi kendine, otobstekilere duyurarak konutu: -Yalan sylyor hergele... Vallahi yalan sylyor. Bu zamanda herkes iyi olur muymu? Hepsi iyi olur mu? Bunlarn hepsi de mi partiye girdiler? T STANBUL'UN HALLER 30 Kih kih gld, , -Bu saatte ne dolmu, ne otomobil, ne otobs bulunur. Kerata bu soukta erenky'e kadar yayan gitsin de akl basma gelsin... Cimri alak... O kadar paras var da hl Kad^den bir taksiye binmez, ille bu otobse binecek. yi kzdrdm hergeleyi... Canm zor att otobsten... Bir Muzr yk: Vah Yavrum Vah l>en o zamanlar "ak gibi temendim" diye balayacaktm, ama vazgetim. nk temendim ama ak gibi deildim. Olsam olsam "dolmakalem gibi bir temendim" demem daha uygun bir benzeti olur. Ben dolmakalem gibi bir temenken, ok doal deil mi, kz arkadalarm vard. Bunlarn hibiri "iyi aile kz", "temiz aile kz" deildi. Belki de bir damla bile helal st emmi deildi zavalllar. nk benim o "iyi aile ocuklar" evresiyle ilikim yoktu ki onlarla arkadalk edeyim. Benim o zamanki kz arkadalarm, ayptr sylemesi, henz geneleve dmemi genel kzlard. Bunlarn hepsi de kendilerine bir zgemi, bir yaamyks uydururlard. Bu uydurma yaamyksn o denli ok kiiye yineleye yineleye anlatrlard ki, anlata anlata gerek sanmaya balar, sonunda uydurduklarna kendileri de inanrlard. Bir Birsen vard rnein, vah yavrum vah... Ben tandmda daha onyedisindeydi. Sonradan adn Nedret yaparak Abanoz Soka'ndaki bir geneleve dm, eroine de almt. oktan lm olmal... Vah yavrum vah! Birsen kendine uydurduu ykye gre bir retmenin kzyd. Bir seksensekiz Sabahat vard. Kalar eski yazyla sekiz biiminde olduundan seksensekiz Sabahat denirdi. Btn yaammda onun kadar gzel iftetelli oynayan kadn grmedim. Vah yavrum vah... Uydurduu yaa-myksne gre bir subayn kzyd. Kendi uydurduu yaamyksne yle inanrd ki, anlatrken alard. Vah yavrum vah... V STANBUL'UN HALLER 32 Bir Sabahat daha vard, Erkek Sabahat... O da bir yalan uydurmutu, kendisiyle ilk cinsel ilikiyi babasnn kurduunu sylerdi. Gerekten erkek kzd. Elli yl nce sk sk yineledii bir sz unutamyorum: "Toprak dolacana tokmak dolsun..." Bu bir zdeyi, deil mi? Vah yavrum vah... Erzincanl Semiha... Vah yavrum vah... Veremdi zavall. Ya Arnavut Perihan... Bu Perihan kadar kendini akna yok edesiye veren bir bakasn grmedim. Vah yavrum vah! Neyse, ben size koleksiyonumu sergilemek istemiyorum. Benim istediim, genliimde deil de, yallmda tantm bu genel kzlardan birinin yaamn zetlemek. Anlatamayacam kertede dertli olduum bir geceydi. Yalnzlk bir haner gibi gsme saplanmt ve gm ili sapndan tutup yreimden ekip karamyordum bu grnmeyen haneri, ite o zaman, genliimde olduu gibi bana uyduruk bir zgemi anlatacak bir kz ylesine gereksindim ki, gecenin bir zaman kendimi sokaa attm. O saatlerde Taksim'den Nianta'na dek yolun bu trl kadnlarla dolu olduunu her istanbullu bilir. Kimi tek dolar, kimi ikisi birlikte... Aka sylyorum, benim o gece niyetim uydurulmu bir yaamyks dinlemekti, baka hibiey deil...

Aradm bulmam hi de zor olmad. Bilindii ve bizzat Babakan'in da syledii gibi, memleketimizde hertrl mal bol bol bulunuyor. Eskisi gibi hibieyin skntsn ekmiyoruz ok kr. stelik, kimi mallar ucuzluk olsun diye dalmla getiriyoruz da... BR MUZIR YK: VAH YAVRUM VAH 33 Kz eve getirdim. Herey tasarladm gibi oldu. Ben bu kzlara ok acdm iin hep, "Vah yavrum vah..." derim. Buna da "Vah yavrum vah..." deyince bir kzsn, bir sinirlensin... - Ne var bunda bu kadar kzacak? - Bama gelenleri bilseydiniz, anlardnz neden sinirlendiimi. Bu sz bana gemiimi anmsatyor. zgemiini anlatt. Ben de onun anlattklarn size aktaryorum. Gen kz skdar iskele alanndan Balarba'na gidecek olan dolmu arabasna bindi. Arabaya binen ilk yolcu olduundan daha rahat olur diye srcnn yanna oturdu. Hava scakt. Kzn giysisi incecik, tiril tirildi. Dizkapandan yukarya doru pembe beyaz baldr azck grnyordu. Src, ipini koparp istanbul'a denlerden, insan biimine girmi bir itti. Srcnn nnde, gstergelerin stnde "Allah'n dedii olur" yazl bir levha yaptrlmt. Src kzn eteinin rtemedii dizkapana yan gzle bakt. Vites kolunu tutarm gibi yaparak elini kzn bacana dedirdi ve kvlcm sram benzinin parlamas gibi, birden kontak anahtarn evirip gazlad. Kz, - Bu dolmu deil mi? diye sordu. Src, -Dolmu, dedi, ama yolcu yok... Nasl olsa yoldan alrz. Bu hzla giden arabann yoldan yolcu almas olanakszd. Dnemeleri dnerken kz istemeden srcnn stne savruluyor ve srcye engel olmamak iin "Allah'n dedii olur" levhasna tutunuyordu. 34 STANBUL'UN HALLER Balarba'na gelince src arabay daha hzl srd. Yoldan sapan araba allar arasndan "Allah'n bol, insann kt olduu" yerlere gitti. Kz, baryordu: -Nereye? Buraya kadar yavrum. Kapnn kilit dmesini bastrp kzn zerine atld. Kz, srcyle boumaya giritiyse de, gc yetmeyince yalvarmaya balad: Yapma n'olursun, ben kz olan kzm... Src, Vah yavrum vah, dedi, biz o kadar da vicdansz deiliz, sen hi kayglanma, ewelallah biz senin kz olan kzlna kl kadar zarar vermeyiz... Kz alad, rpnd, ama gc yetmediinden kendini savunamad. ini bitiren src kz kucaklayp arabadan kard. Yan baygn kz bir kle gibi yere brakt. Kzn haykrlarn m duymular, yoksa olanlar uzaktan grp kukulanmlar myd, iki erkek koarak olay yerine geliyordu ki, src arabay gazlayp uzaklat. ki erkek, yerde uzanm alayp duran kza sokuldu. yi yrekli olduklarndan kza acyp, -Vah yavrum vah... dediler. Kz onlarn acnmalarndan yreklenerek, onlara bir araba armalar iin yalvard. Bouurken kzn giysisi yrtlm, etei beline dek akt. Erkeklerden biri kz kucaklayp srtn bir aaca dayad. ki erkek kzn iki yanna oturdular. Kzn solundaki, -Vah yavrum vah... dedi. Hl alamakta olan kza sol yanndaki, BtR MUZIR YK: VAH YAVRUM VAH T 35 -Artk alama, iim paralanyor. Kurtuldun kr... dedi. zlme! Vah yavrum vah... ki erkek de zavall kza ok acmlard. Bu alakl yapan srcye svp sayyor ve "Vah yavrum vah..." diye iki yanndan sarldklar kz sal sollu okayp sevip duruyorlard. lkin

salarn, omuzlarn, srtn okarlar ve yal gzlerini, yanaklarn perlerken, yava yava elleri kzn belden aalarna doru kaymaya balamt. Solundaki erkek kalkt ve bika adm uzaklap bekledi. imdi kz "Vah yavrum vah..." diyerek sevip okayan ve pen sandakiydi. Kz, kurtarcsnn niyetini anlaynca yalvarmaya balad. Erkek, - Ben o alak src gibi zor kullanmyorum ki, dedi, her i gzellikle, gnl rzasyla olsun isterim... Ama gnl rzasyla olmazsa, o zaman baka... Kz ne yaptysa herifi stnden atamad. Hl, "Vah yavrum vah" deyip duruyor ve gittike soluu da, "Vah yavrum vah"lar da hzlanyordu. Bisre sonra, "Vah yavrum vah"lar kesilince erkek ayaa kalkt, pantolonunu ekip toparland. Bu kez ayakta bekleyen teki erkek kzn yanna kt. O da, "Vah yavrum vah" diyerek kzcaz avutmaya alt. O srada ayak sesleri, bir kouma duyulunca, kz umuda kaplp haykrlarn ykseltti. Yaklaan birileri vard. ki erkek de tabana kuvvet katlar. Yetienler be erkekti. Onlardan biri, "Vay namussuzlar, vay rz dmanlar, vay alaklar..." diye kaanlarn arkasndan kotuysa da, az sonra vazgeip kzn yanna dnd. Be erkek de, yerde iki bklm olmu alayp duran yar plak kzn banda toparland. Bei de ayakta durmu kza bakp ck ck diye sesler kararak az a36 STANBUL'UN HALLER prdatyor ve arada, "Vah yavrum vah..." diyerek zavall kza acyorlard. lerinden biri, -Arkadalar, bu kz burda braklm, yazktr, dedi, bunu at alt biyere gtrelim... Baka biri de, -Bizim inaata gtrelim... dedi. Kz, kurtarlaca umuduna kaplp sevindi. Kollarndan tutup kz ayaa kaldrdlar. Ama yrmeye gc yoktu. riyar olan biri, gelini ilk gece gerdek odasna sokan damat gibi, kz iki kolunun arasna yatrp gtrd. brleri de arkasndan yryp hl ck ck sesleri kararak, "Vah yavrum vah..." demekteydiler. Birara be erkekten birden kan, "Vah yavrum vah..." sesleri, ok sesli bir koroya dnt yada ilahi okunuyormu gibi oldu. Bu grnm sanki grkemli bir trendi. Bu trensel yry epey srd. Konutlarn balad biyere geldiler. Kz, dahaca duvarlar rlmemi, ats ancak yar kapanm byk bir yapya soktular. Bu be kurtarc, bu yapnn iileri olabilirdi. Bu yapda, salt bir odann cam, erevesi, kaps taklm ve oras iilerin barna olarak kullanlyordu. Yer dekleri bile vard. Kollarnda tayan adam kz dee koyup yanna kt. brleri kapnn dnda kalmlard. Kzcaz, alyor, ama artk gzlerinden ya gelmediinden iini ekip duruyordu. riyar adam, "Vah yavrum vah..." diyerek kzn slak yanaklarndan, dudaklarndan pmeye balad. Adam, zeri kare kare deiik basma ve pazen bezlerinden dikilmi kirli yorgan stlerine ekti. Kr baka, ne de olsa bir at alt bakayd. Kzn didiecek, bouacak, kendini kurtarmaya alacak gc kalmamt, abalasa da ie yaramyordu.

BR MUZIR YK: VAH YAVRUM VAH Adam keyfni getirip kalknca bir cgara yakt. Anahtar deliinden onu seyreden arkadalarndan biri, -Hadi yahu, cgaran da artk darda i... dedi. riyar adam odadan kt, bakas girdi. O bakas knca br... Hepsi de zavall kzcaza acyor ve "Vah yavrum vah..." diyorlard. Btn gece herbiri bika kez odaya girip, kt. Sabah olunca, kz orda brakp savutular. Ne var ki, ordan ayrlrken bile, "Vah yavrum vah..." demekteydiler. Kz o kirli yatakta uyuyakalmt. Bir sesle gzlerini at. Banda orta yal bir adam vard. Kz, korkuyla bu adama bakt. Adam, kzn bana gelenleri durumundan anlam olacak ki, - Seni evime gtreyim, dinlen, stn ban toparla, sonra gidecein yere gidersin... dedi. Bu adam, "Vah yavrum vah" demedii iin kz ona gven duydu. Orta yal adam kz yakndaki evine gtrd. Adam evinde yalnz yayordu. Kza gerekten iyi davrand. Kz o evde banyo bile yapt. Ama banyodan sonra adamn acma duygular birden kabarp kza, "Vah yavrum vah" demeye balaynca d kopan kz kamak istediyse de, adam kapy kilitleyip anahtar saklad. O adam, tam bir hafta kza, "Vah yavrum vah" diyerek acd.

Bir hafta sonra eve adamn akrabas olan bir gen geldi. Namuslu, vicdanl bir genti. Bana gelenleri renince kz kurtarmaya karar verdi. Bu gencin yal bir kadn akrabas vard. Kz o yal akrabasnn yanna brakp koruyacakt. Genle kz evden kap o yal teyzenin evine geldiler. kisi birlikte be on geceyi o evde geirdiler. Vicdanl gen de kza acmt ve bu yzden ona sk sk, "Vah yavrum vah!" 37 s STANBUL'UN HALLER 38 diyordu. Kzn buna kar koyduu filan yoktu ama, bir zaman sonra delikanl eve uramaz oldu. O gler yzl sevecen teyzenin eve erkek konuklan gelmeye balad. Her gece deiik konuklar geliyor ve hepsi de son kertede acmal insanlar olduklarndan, "Vah yavrum vah..." diyerek kz koyunlarna alyorlard. Bu erkeklerin iinde, koynundaki kza, "Vah yavrum vah..." derken hngr hngr alayanlar bile vard. Nice zaman sonra kz o gle yzl yal teyzenin evinden kat. Kendi bann umarna bakmaya balad. "Kendi okulunu kendin yap!", "Kendi uan kendin yap!", "Kendin piir, kendin ye!", "Kendi eyini kendin 'aap!" dneminde, elbette bu kzcaz da kendi iini kendi yapacakt ve de yle yapyordu. Artk eskisi gibi kendisine erkekler, "Vah yavrum vah" dedikleri zaman alamyor, ama kzyordu. - imdi anladnz m, dedi, bana ne derseniz deyin, ama, "Vah yavrum vah!" demeyin... yi ama, ben dm kadnlara yle acyorum ki, vah yavrum vah demeden biey, yapamyorum. Bu olay burda bitmedi. Bu kzn bandan gemi diye anlatt bu olaylar gerek miydi, yoksa elli yl nce bana o biim kzlarn anlattklar gibi uydurma myd? Dorusu ben ikircimliyim; doru da olabilir, uydurma da olabilir. Uydurma olduunu gsteren bir ipucu yakaladm. Dorusu ya, ayp da olsa, onu da aklamalym. "Vah yavrum vah..." diye diye yanatm o kz, kadn klna girmi bir erkek kmad m? te o zaman tepem att, Ulan, diye bardm, hepsi neyse de, demindenberi bana o olaylar nasl yutturdun kzm diyerek... BR MUZIR YK: VAH YAVRUM VAH 39 Yeminler ederek bandan geenlerin hepsinin doru ve art olmayp eksii bile olduunu, ama erkek olarak bu bandan geenleri anlatmaya utand iin bir kzn bandan gemi gibi anlattn syledi. Artk, onun anlattklarna inanmak yada inanmamak bana ve size kalm biey. Kz yada kz klna girmi olan -hayr, hi aalamadan- gnderdim. Ertesi sabah gazeteleri okuyorum. Btn gazetelerde en nemli haber u: Muzr yasas karlacakm. Bylece mstehcen yaynlar da nlenecekmi... yi iyi, ok iyi de, bu yasayla istanbul'un btn anayollarn dolduran ve kendilerine, "Vah yavrum vah" diye anlan kzlarla olanlar ortadan kaldrlacak, yok olacak m? KRACIYA MAALLAH 41 Kiracya Maallah "Bu hikyedeki vaka eskiden olmutu, ama ne kadar eskiden, belli deil..." Deyefendiciim, bendenizden hi byle gayri ahlaki bir hareket memul eder misiniz? stirham ederim muhterem beyefendi, min gayri haddin, oluk ocuk sahibi bir aile reisiyim. Bu memlekette hi yle, konu komu yardmyla deil, hepsini alnmn teriyle meydana getirmi bir aile reisiyim. Bir bakn yeter, hepsi de p demi, affedersiniz burnumdan dm gibidir. Bendeniz, adab- umumiyeye mugayir hareket edecek, alameleinnas, affedersiniz, o hareketi yapacak insan mym? Hibir tarafm tehir etmi deilim. Sabi sbyanlara hi byle ey yaplr m? Bende yalan yok beyefendi, yalnz elimle, h min huzur, yle bir harekette bulundum. Onun da esbabn arz edeyim efendim. Eer fakire hak vermezseniz, cezama razym efendim. Meseleyi minelbab ilelmihrab arz etmezsem olmaz efendim, desturun o el hareketini yapmaklmn helbet bir esbab var efendim. Allah gani gani rahmet eylesin, peder merhumdan Zeyrek Yokuu'nda bir viran hane miras kalmt. Bu ahap hanenin direinden biri bendenizindi. Biri de biladerin. Bilader gibi boynu altnda kalsn. Defterdarlkta memurdur. nc direin sahibi mnazaal idi. Hemireyi, nur

iinde yatsn, sizlere mr topraa verdikten sonra, haylaz olanla, amcamzn yetimleri bu direi bitrl paylaamyorlard. Haaaa... Affedersiniz, kendimi takdim etmeyi unuttum. Bata akl m kald beyefendi. Bu tellallar yok mu, insanda vallahi ne akl brakyorlar, ne fikir... Son gnlerde yle dalgn, yle dalgn oldum ki... Bendeniz, yirmibe lira asli maal, yirmibe senelik Belediye Mezarlklar Mdrl'nde memur Hasbi kulunuz. Zeyrek'teki fakirhane be odal idi. ki odasnda, bizim bilader olacak mendebur, habis otururdu. Vallahilazim, herif karsnn elinde oyuncak. Oyuncak olduuna gre dese a beyim... Kary da grseniz, bari kar olsa, affedersiniz ingene maasndan farksz. Kadn, bitrl oda beenmez. lle de gz bizim oturduumuz odalarda. Dirlik dzenlik bozulmasn diye-rekten, - Hadi, gel sen otur, deriz. Gelir, oturur bika gn sonra cayar. Senede bika kere evin iinde g ederiz. Refika bendeniz, hani zevcem diye sylemiyorum, neme lazm iyi kalplidir, mazlum, halim selim bir hatundur. Vur ensesine, al azndan lokmay... Bign daireden dndm ki, aman efendim, aman efen-diciim, ne greyim, ne grsem beenirsiniz... Yengemiz olacak llk, alm refika bendenizi ayann altna, veryansn ediyor. Sille, tokat, tekme, terlik, yumruk, amar... Hafazanallah... Bendeniz yanna varacam, varacam ama... Nasl varacam? yle bir ksrp: -Yenganm!.. Yenganm!.. diyecek oldum, demeye kalmad, nasl oldu anlayamadan beyefendi, daireye le yemeimi gtrdm bakr sefertas biyana, evrak anT STANBUL'UN HALLER 42 tam biyana... Kendimi, refika cariyenizin yannda, yerde buldum. Ondan sonra efendicazma syliim, ne diyordum? Haaaa... O gn bugn, bilader olacak herifi na erifin de, yengemiz olacak -hay yengeler gtrsn inallah- karnn da yzn grmedim. eytan grsn yzlerini... Uzatmayalm beyefendiciim... Evin iki odasnda biz otururuz. O kadar kalabalk da saylmayz hani... Abd-i aciz, refika cariyeniz, mahdum bendeniz, kerime kleniz, bir de baldz... Tekir'i unuttum. Bir de Tekir'imiz... Efrad- ailemiz bundan ibarettir. br odalarda kiraclar ikamet ederler. Odalarn birinde gmrk memuru Zati Bey'le hane halk, birinde manav smail Efendi, familyas, yumurca, kaynanas oturur. Kapdan girdiniz mi malta gelir, talktan sa taraf mutbak. Zemin odada Necati Efendi'nin alt nfus ailesi ikamet eder. Bika kere belediyeden fen memurlar geldi. Viran hanemizin kasret-i nfus dolaysiyle, bu kadar sklete mtehammil olmadn mbeyyin raporlar tanzim ettiler. Bizi evden kap dar edeceklerdi. nmek gibi olmasn, karnca kararnca hatrlarn ho ettik. yle ya efendim... Siz bizim saymza ne bakyorsunuz? Siz bu hanede oturan 29 kiiyi kantara vursanz, sekiz adam etmez... i havayla iirilmi balon gibi, zayf zuafa takmyz. Geri nfus kaydnda insanz. Eh, ne denir, onlar bize o payeyi verdikten sonra, bize de artk susmak der. Dii mi ya?.. stida verip, insanlktan kaydmz drecek deiliz ya... Geldiler, gittiler... Geldiler, gittiler. Sonunda: -Size on gn mhlet, dediler. On gne kadar, banzn aresine bakn... KRACIYA MAALLAH T 43 Senin bu are dediin ey, aktar Faik Efendi'de olsa, ver elli dirhem dersin... are nerde? Ha deyince ev bulunur mu? Dkldk m sana oluk ocuk yollara... Daireden izin vermezler. Verseler bile, bir verdi, iki verdi... Hergn izin olur mu? Arz etmi miydim, bilmem, refika cariyeniz, doma byme Aksarayldr. Ama gel gr, Valde Camisi'nin ilerisini bilmez. imdiki ocuklar malum, zamane... Kznan olan biyandan paalar svadlar... Hadi Hasbi Efendi, dedim, kendi kendime, sva kollan, i baa dt. Aman beycim, ev mi? Ate pahas, yanlarna yaklalmyor. Bizim ev aramamz bir ylan hikyesidir. Biz ev aryorduk, arayacaktk, memlekete demokrasi geldiydi, gelecekti, hrriyet gelmimi, gelecekmi, derken efendim, bir sabah kazma krek evin kapsna dayanmazlar m? Mirim, zatliniz olsanz? Yalvarrsnz. Biz de yalvardk.

-Aman etmeyin, eylemeyin... Hep bir Allah'n kuluyuz. oluk ocuk bizi sebilhane bardaklar gibi sokak ortasna dkmeyin... -Olmaz... bir kere emir kt, dediler. Bre valden yahi, pederin yahi, anlamazlar. Birden aklm bama geldi. Bazen yle olurum efendim, aklm birden gelir. - Daha verdiiniz mhlet dolmad, dedim. Meer efendim, bu seferkilerin maksad bakaym... "Maili inhidam" olduu iin deil de, buralarn yeil saha yapmak iin ykyorlarm. Canm mirim efendim, belediye ile baa m klr? Bir kere ykmaya niyet ettikten sonra, maili inhidamd der ykar, maili inhidam deildi der ykar, yeil saha der ykar, toprak saha der ykar... Ykar olu ykar. Eer her maili 44 STANBUL'UN HALLER inhidam olan yklsa, neler yklmaz... Hepsi de maallah, Piza Kulesi gibi yana yatm, sapasalam yerinde durur. Az biey yana arplmakla, hemen yklmak m lazm?.. Siz evimizin duruuna bakmayn, maallah hkmet gibi salamdr, dedikse de, kime anlatrsn a beyim! Kaymakama yalvar yakar olmaya gittik. Kaymakam Bey'i gnde makamnda bulduk. Tefti askerleri gibi oluu ocuu boy srasna soktum. Akl yata deil, bata demezler mi? En baa en kk mahdum geti. Kaymakam Beyefendi, Allah devlete millete zeval vermesin. Bu k kyamette, bu zehir zemheride sokakta m kalalm? Diyerekten ab-u ru dktk. Kaymakam bir iyi adamm. Dnya kzn boynuzunda durur derler, vallahi yalan. Byle iyi insanlarn stnde duruyor. Evet efendimiz, ne arz ediyordum? Haaa... Kaymakam bize ilk iptida: Kanun kanundur! dedi. Elbette Kaymakam Bey, elbette kanun kanundur. Amenna ve saddakna... Evimizi deil, isterseniz bizi de istimlak eder yeil saha yaparsnz. Tatl dil ylan kovuundan karr derler. Allah raz olsun Kaymakam Bey yumuar gibi oldu. Size bir hafta mhlet, dedi. Sevin delisi olduk. Dualar, senalar, oluk ocuk gle oynaya bendehaneye dndk. Gayr gzm daire mi grr, i mi grr. Allah sizi inandrsn, yirmibe sene iinde bign daireye yirmibe saniye ge gitmi deilim. Fakat dorusu bu sefer, hkmet gnahm affetsin, astm efendim, astm daireyi. Eksik olmasn, bizim dairede mukayyit bir Misbah Efendi vardr. O bir ahbabn salk verdi, tellallk, ev KRACIYA MAALLAH W 45 simsarl yaparm. O zata gittim. Yana yakla arz- hal ettim. -Vallahi bilader bey, dedi, bu zamanda sizin gibilere ev yok, beyhude aramayn. Kanm beynime srad. Bereket versin kan zafiyeti vardr da bieycik olmadm. Bendeniz mddeti mrmde bir topal karnca bile incitmi deilim. O hiddetle: - Bilader dedim, neden bizim gibilerine ev yokmu sanki... Yani biz mmet-i Muhammed'den deil miyiz? Biz de elhamdlillah Mslmanz. vnmek gibi olmasn ama biz de efrad- milletten saylrz. Affedersiniz beyefendiciim, azma ne geldiyse syledim. Tellal: -Darlma bilader, dedi, senin gibi, benim gibiler adamz diye vnyoruz ama, gryorsun ki, bizi adam yerine koyan yok. Sonra bana sordu: - Sinemaya gider misin? -Nerdee... - Tiyatro ? -Yoooo... -Maa gittiin var m? - mrmde gitmiliim yok. -Gnde ka kilo et alrsn? -Ayptr sylemesi, maatan maaa. - Her yemekte tatl yer misiniz? -Eh... Bulursam, sabahlan kahve ile nefsimi krletirim. - Kitap, mecmua alr msn?

- Ne gezer? Peder merhumdan kalma bir Muhamme-diye vardr. Arasra aar okurum. STANBUL'UN HALLER 46 Senede ka kat elbise yaptrrsnz? Senede mi? Allah ahidimdir, u stmdeki pantolon be sene nce Bitpazar'ndan alnmtr. Bereket versin, Allah dana gre kar verirmi, refikam da ev kadndr da... Birinci sene elbiseyi giyerim, ikinci sene boyar, nc sene tersyz eder, drdnc sene tersini bir daha boyar, beinci sene yamar, altnc sene bozar mahdumun stne yapar, yedinci sene satlacak hali kalmsa eskiciye satar, kalmamsa tahta bezi olaraktan kullanr. Pazarlar olsun plaja gider misiniz? Artk bu ahret suallerinden iime fenalk geldi. Sormas ayp olmasn ama bilader, dedim, hani sakn darlma. Boyuna ne sorup duruyorsun? Laf sen atn, ben de sordum, dedi. Sinema bilmezsin, tiyatro bilmezsin, plaja gitmezsin, gezmeye gitmezsin. Tatlya, et yzne hasretsin. E peki, sen syle bakalm, yani sen de adam msn? Vallahi dnya bama ykld sandm. Meer ben ne sersem herifmiim. u adamcaz da hatrlatmasayd, kendimi hl adam zannedecektim. -Affedersiniz bey bilader, dedim, ben imdi naaapiiim?.. Bana ne soruyorsun? Kelin merhemi olsa kendi bana srermi... Bu zamanda gemisini kurtaran kaptan. Gya komisyonculuk yapyoruz da, ona buna ev buluyoruz. Ev nerde? iimiz, nmze kim gelirse kafese koymak. Eh ite biz de at knda sinek gibi yaayp gidiyoruz. Baktm olacak gibi deil. Bir baka tellala gittim. Aman efendim, dnyada ne iyi insanlar varm. Tellal sordu: Nasl bir ev istersiniz? ki oda olsun. Mutfak da olsun mu? KRACIYA MAALLAH V 47 -A beyim, istediim ev, dkkn deil ki... Mutfaksz ev olur mu hi? - Hela da ister misiniz? Hani neredeyse terbiyemi bozacaktm. Herif beni ldrtacak. - Beyciim, dedim, haydi bekr olsam, affedersiniz lazmlk kullanaym ama, be nfus... -Elektrik de ister misiniz? - Elbette. - Havagaz? -Tabii. -Banyo? -Olursa iyi olur. - Kalorifer? - Eh, oldu olacak, o da olsun. -Apartman m istersiniz, yoksa mstakil ev mi? -Bize layk deil ama, apartman olsun... Manzaras? - Kasvetli olmasn aman, lebiderya olursa memnun oluruz. - Havadar... -Oh, oh... Dorusu azmn suyu akyordu. - yle vapura, tramvaya, arya, pazara yakn. -Mnasip... l... -Telefonlu mu istersiniz? - Bilmem. Ne yapalm, varsn telefonlu olsun. -Mbleli mi olsun? -Olsun... efendim, ne olursa olsun razym. Bamz sokacak biyer olsun da... Bu kadar sorgu sualden sonra, adam ne dese beenirsiniz? STANBUL'UN HALLER 48 -Beybaba, sizin aradnz ev nerde? Adresinizi verin de deftere yazaym, demesin mi? -Hay gzn kr olsun e mi, dedim. Dedim ama, terbiyem msaade etmedii iin, iimden dedim. Oradan tersyz dndk m? Ah beyefendiciim, hangisini, hangibirini anlataym? istanbul kazan, Hasbi kulunuz kepe, aramadk mahalle, bakmadk yol, sormadk sokak m kald? Yok, yok, yok... Olmasna var ama, bir mnasibi yok. Bir tellal: -Bir ev var, dedi, kiras da ucuz, ikiyz lira... Aklm bamdan gitti. Ne?.. kiyz lira m?

Adamcaz benim aknlm ucuz bulduum iin sand da: kiyz ama, dedi, bir senelik de pein istiyor. -Eeee?.. kibin lira da ey... -Ney? -ey... ine tamir koydu. Sonra, evvelki kiraclar kartmak iin de... Malum ya, imdi kiraclar hava paras almadan kmyorlar. Ev sahibi, sizden o paray istiyor. Hakkdr ister. -Bir de efendim, imdi kiralar yeni kanuna gre, malumuliniz, ykseltilmez. Evet?.. Kontrat ikiyzden yapacak, ama ayda elli liradan farkn da bir senelik ne tutarsa istiyor. Bendenizin hesabm kuvvetlidir. Bir kaleme vurdum, tastamam bebin lira... Adam zahir akln oynatm. Bebin lira bu... Dile kolay. Adama: KRACIYA MAALLAH T 49 - Baksana sen bana bilader dedim, bende yle, kt bir adam hali var m? - Estafurullah, dedi. - Sen beni, affedersiniz efendim, randevucu mu sandn, eroin tccar m sandn, yoksa kaak m sandn? Ben kumarhane iletmiyorum. Kabzmal deilim, hibir yerde kaydm yok. Anladn m sen? Bunca senedir, Allah'ma bin kr, namusumla yaadm. - Halinizden belli, ama neden sinirlendiinizi anlamyorum, dedi. - Daha nasl sinirlenmeyeyim, dedim, gryorsun elim ayam zangr zangr titriyor. Btn sinirlerim boand. Bende kt bir adam hali mi var? ok teessf ederim size. Benim gibi namuslu adamda bebin lira ne gezer?.. Bir kzdm, bir kzdm, allahasmarladk demeden kapsn ektim. Adam arkamdan bakakald. Hi unutmam, daha o gn maa almtm. Maam bordroda ikiyz ksur liradr. Vergisi, algs, girdisi, kts, kala kala elimde yz lira ya kalr, ya kalmaz. Onu da eve gelene kadar, bakkala, akkala, kmrcye, kasaba, manava yatrr, borlarn bir ksmn kapatrm. Geriye bika kuru kalmsa, eve dnnce onu da oluk ocuk elimden alr. Hasbi kulunuz da byle t- teber ah- merdan dmdzlak kalr. Bu sefer, maa alr almaz, para suyunu ekmeden, mutlaka bir ev bulmaya karar vermitim. Allah'n bildiini kuldan ne saklayaym? Niyetim yleydi: Mnasip bir ev bulup, sabah namaz erkenden bir arabaya eyay ykleyip kamak. Dkknlar bir ald myd, artk yandm demektir. Mahallenin cmle esnaf kapya dolacak. Bir kere, u evden kimselere grnmeden kaalm, ondan sonrasna 50 STANBUL'UN HALLER Allah kerim. Bor yiyen kesesinden yer, demiler, yava yava borlarmz deriz. Tramvay yolu zerinde affedersiniz, bizim memihane kadar darack bir komisyoncu dkkn bulduk. Camek-nnda bisr ilan: "Satlk ev", "Kiralk kat", "Apartman dairesi", "Bo pansiyon", "Her nevi evrak takibi", "stida yazlr", "Hususi Franszca ve piyano dersleri", "ikmale kalan talebeler yetitirilir", " bulma brosu"... Usuletle kapdan bam sokup: Bey bilader, tellal siz misiniz? Der demez, adamn bir arna gitsin de, azn ap gzn yummasn m? -Efendi, efendi! Burada tellal yok. Burada resmen komisyoncu var!.. Anladn m sen? Bir defter at: te ticaret odasna kaydmz, ite sicilimiz... Biz hkmete vergi veriyoruz. Zemberei boanana kadar konutu. Sonra birdenbire yumuad: -Affedersiniz, dedi, piyasada kahve bulunmuyor da, bam tuttu. Ondan biraz sinirliyim. Kusura bakmayn. Estafurullah kardeim, dedim, ben halden anlarm. Bar bar!.. Rahatla!.. Allakna bar, ar. Biz de birbirimize barmazsak, kime baracaz kardeim? Adam: Teekkr ederim, dedi, be dakika kadar bard, sylendi.

Hi srar etmeyin, neler sylediini anlatamam... Yooo... Mazur grn. Neme lazm, adamcazn ba belaya girer. Hem efendim, onun neler sylediini zaten anlamsnzdr ya... KRACIYA MAALLAH 51 Ah efendiciim, sizden iyi olmasn, yle iyi adam, yle iyi adam. nsan bu zamanda, bu kadar iyi adam grnce yadrgyor adeta: - Tam size gre uygun bir ev var, dedi, peini de yok, hava paras da yok. -Aman grelim. Duvardaki ilan gsterdi: - "Mterilere ev gstermek iin peinen 5 lira alnr. Beenilmeyen evlerden mesuliyet kabul edilmez!" Be liray takdim ettim. Yola dzldk. Yolda komisyoncu anlatyor: - Kutu gibi bir ev. Tam size biilmi kaftan. Dzayak. Bakla sofa, fasulye oda... Uzatmayalm efendim, bir apartmana geldik. kinci kata ktk. "Zrr, zrrr..." alarz zili, kap duvar... Komisyoncu bey: - Eh, naaapalm, yoklar, dnelim bari, dedi. -Aman efendi kardeim, dedim, baka bildiiniz ev yok mu? - Olmaz olur mu? Var ama, dedi, malum ya biz her evi gstermek iin komisyonumuzu pein alrz. Bizim de geinmemiz bu yoldan. Deftere tabiyiz, hkmete vergi veriyoruz. Evvelce de arz etmitim ya, o gn maa aldm iin, bir be lira daha takdim ettim. Bir baka eve gittik. O da kapal. Bir be lira daha... ansmza bakn o da kapal deil mi?.. Kimseler yok evde. Yirmibe lira komisyoncu paras gidince alamakl oldum: -Allah lillah rzas iin beni bo dolu lotarya eker gibi ev ev dolatrma, diye yalvardm. Ev aramaktan ayaklarma karasu inmiti. Komisyoncu: 52 STANBUL'UN HALLER yleyse yarn terif edin, dedi. Eve gidip bir boylu boyunca uzanmm. stme l topra serpmiler gibi, taaa ertesi sabah zor uyandrmlar. Sabah sabah evden frladm. Ah beyciim, hangibi-rini anlataym. Bendenizi size sabi sbyana gayri ahlaki harekette, el iaretlerinde bulundu diye ikyet etmiler. Durun, istical buyurmayn!.. Hepsini bir bir anlatacam. Elinizi vicdannza koyun, hakl deilsem cezama razym. Bir baka komisyoncuya gittim. Dedim ki: A beyim, dn, btn gn bo ev aradk. Bir tellal, beni ev ev gezdirdi. Ama talihimize hepsi kapal kt. Sizden rica ederim. Beni bo yere gezdirmeyin!.. Vicdanl bir adamm. Dedi ki: - Bak, be parman bei de bir mi? imdi bazlar, be lira komisyon almak iin byle yapyorlar. Kapal evlerin adresini bulup mteriyi bou bouna gezdiriyorlar. O zaman kafama dank dedi. Kazklandm anladm. Adam istemeden be liray uzattm: - Buyurun hakknz, dedim. Yollara revan olduk. Yolda adam anlatyordu: -Greceksiniz ya... Harikulade bir kattr. Ben para canls adam deilim. Tek sizin iiniz olsun. -Nasl bir ev?., diye sordum. - oda, geni mutfak, aydnlk sofa, ferah balkon... Caddeden bir sokaa, sokaktan baka bir sokaa saptk. Oradan bir ara sokaa girdik. Bir yoku ktk. plk KRACIYA MAALLAH olmu bir meydanlk getik. Bir bayr indik. Saptk. Saa, sola... Derken bir kmaz sokan dibine girdik. -te buras!., dedi. Gsterdii yere baktm. Ev falan yok. Topra kazmlar, iki kar kadar temel duvarlar ykselmi. Tula duvarlar birazck rlm. Kutu kutu oyunu gibi, evin iindeki odalarn duvar izgileri belli olmu. Ortada tula, imento, kum yl, iki duvarc ile bir ii alyor. -Nasl?.. Beendiniz mi? diye sordu. Cevap veremedim. O, yerden bir kar ykselmi tula duvarlar gstererek anlatyordu: -Buras mkemmel yatak odas... Buras da salonu. Banyo bu tarafta...

Sanki adam hayal gryordu. -Hela genitir. Hol aydnlk... sterseniz bu kat tu53 tun. Elini havaya kaldrp boluu gsterdi: -sterseniz ikinci kat tutun... Eer inip kmaktan rahatsz olmazsanz, nc kata tann... Adamn havaya kaldrd parmayla, ben de bam yukarya kaldrdm. nc kat dedii yerde bulutlardan baka biey yoktu. - Drdnc katn manzaras ok gzeldir ama, oras tutuldu. Beinci kat da tutuldu. -Siz hayal mi gryorsunuz? diye sordum. Nerede nc kat, nerede beinci kat?.. Nerede kap, pencere?.. Esrar m itin?.. Afyon mu yuttun? Bir sonradan grme gibi hep havadan atyorsun... Komisyoncu hi bozulmad: -Alt yedi aya kalmaz, apartman tekmil tamamlanr, dedi. T STANBUL'UN HALLER 54 -Ayol, sen bana ev hazr demedin mi? - Hazr ya... -Neresi hazr?.. imdi evleri hep byle kiraya veriyorlar. Siz uyuyor musunuz baym? Evler daha yaplmadan tutuluyor. Meer beyefendicim, eline bir arsa geiren bir de apartman plan yaptrrm. Daha temeli atmadan, plan gsterip, plan zerinden katlar kiraya verirmi. Birer ikier senelik de kiray peinen alrm. st yann da pangadan bor alr tamamlarm. Sonra balarm apartman yaptrmaya. Apartman yaplrken bir de bakmsn ki ivi piyasadan kalkm. Artk alt ay m olur, Almanya'dan ivi gelecek diyerekten beklermi. Almanya, eski taktnz borlarnz demeden size ivi deil, topluine bile vermem diye aksilik edermi. Sonra bizimkiler, size palamut satalm, ttn verelim, salyangoz, kurbaa ihra edelim diyerekten onlarn ticaret heyetini allar pullarm. nk biz ticarette bir, siyasette iki, bir de tahin helvaclnda pek ileri imiiz. iviler gelirmi. Bu sefer inaat demiri kalmazm. Bu sefer Amerika'y "ya bize yardm edersin, yahut da biz hap yutarz, o zaman sen de gnn grrsn!.." diyerek tehdit edermiiz. Amerika her ne sebep-tense, bizim hap yutmamza raz olamazm. Demirleri baka ite kullanmazsanz veririm, dermi. Bir sene sonra m, iki sene sonra m ne, demirler gelirmi. Tam apartman yaplrken bu sefer de boya, imento bitermi. te byle byle apartmanlar yaplarak, memleketimiz imar edilirmi. Be sene nce, plan zerinden kirasn dedikleri halde hl evin iine girememi kiraclar varm. imdi kiraclar, bir adamn elinde bir ev, apartman plan grdler mi, medeniyet icab kuyruk olup sraya girerlermi. KRACIYA MAALLAH T 55 Benim bunlara aklm ermez, hep o komisyoncu efendi anlatyordu. -imdi nerde iine girilecek hazr ev? dedi. Ondan da midimizi kestik. Baka bir komisyoncuya gittim. Adama: -Pein pein al u be liran, dedim, yalnz senden ricam, ayann altn peyim, kulun klen olaym, beni yaps bitmemi eve gtrme, yalan yere kiralk diye yazla gidenlerin evlerini dolatrma... Adam, -Peki, dedi, ama azm yanm da bitrl inanamadm. Inanmasan da ne yapacaksn?.. Denize den ylana sarlr. Adam beni bir eve gtrd. Ama ne ev... Bizim Zey-rek'teki berhane, yannda saray... Gezinirken duvarlar sallanyor. Duvarlarndaki atlaklarda tahtakurular ehir kurmular. Ne yapacaksn, aresiz beendim. Sra ev sahibi ile pazarla geldi. Bir de aaron kadn... Bana evli misin? diye sormaz m? -nmzdeki rebiylhrn onnde, teehhl edeli yirmiiki sene oluyor hamfendi, dedim. Kadn beni gzne mi kestirmi ne? Suratn asp da: -Yoksa ocuklarnz da m var? deyince, artk beynim att da: - Hanm, hanm, sen baksana bana, dedim. Ben senin bildiin erkeklerden deilim. unca yllk evli olurum da ocuum olmaz mym? Bu sefer kadn: Ben ocukluya veremem, dedi. lr msn, ldrr msn?

 56 STANBUL'UN HALLER -Ayol, bunlar yle sbekli kundakl ocuk deil, biri gelinlik, biri askerlik... - Veremem. -Ah beyefendiciim, ah, neler geldi bu ev yznden bama, neler... Affedersiniz, oradan da ardmza baka baka dndk. - Komisyoncu bilader, imdi naapiciiz? dedim, -Bir ev daha var, bakalm m? dedi. - Bakalm. Elini uzatt. Bir belik daha takdim ettim. Dorusu bu eve diyecek yoktu. Tam manasyla maaile mesut ve mreffeh oturacak dzayak bir ev, i pazarla gelince, ev sahibi olan zat: - Efendim, dedi, biz yle bildiiniz gibi insafsz, namussuz ev sahiplerinden deiliz. -Aman efendim. - Biz yle kiraclarn cierini sken takmndan da deiliz. - Estafurullah beyciim. - Hani grmemi ev sahipleri vardr, kiracdan sat bedeli kadar kira alrlar, bizi onlardan zannetmeyin. - Ona ne phe efendim. Bendeniz insan sarrafym, zatlinizin mbarek nasiyenizden ne iyi kalpli... - Biz bu apartman bakalar gibi, rvetle, hediye ile yapmadk. Alnmzn teriyle... Parmaklarn alnna gtrp akan terleri siler gibi yaparak bard: -Nah byle, pr pr... Defterdarlkta, belediyede, alt ay memurluk yaptm. Sekiz nfuslu ailemiz, yemedik imedik, "ten artmaz, diten artar," dedik... Bir nefes ald: KRACIYA MAALLAH 57 -te, alt katl bu apartman yaptk. -Bendeniz de yirmi ksur senelik memurum da... - Biz grmemi insanlar deiliz. Sizi de gnlm ekti. Onun iin. Kiray bir senelik... Bakalarndan be senelik istiyorum. Sooona, 1500 lira da, malum ya, daha ustalara borcumuz harcmz... Kira meselesinde nasl olsa uyuuruz. Siz yabanc saylmazsnz, yalnz mahiye peinen ikiyzseksen lira... Komisyoncunun yzne baktm ellerini ovuturuyor. Bende azm aacak takat kalmamt. -Allah'a emanet olun efendim, dedim. Kapdan ktm. Arkamdan hl: - Ben namusumla alt ay memurluk yaptm, diimden trnamdan... diye syleniyordu. Sokaa knca, daha o azn amadan komisyoncunun eline bir belik daha sktrdm. -Yoo... alamam, dedi. Bu kadarna namusum elvermez. Sonra anlatmaya balad: - Bey bilader, gryorum ki pek temiz insansnz. Allah raz olsun. Sayenizde yevmiyeyi dorulttuk. Bakalarnn size kazk atmasn iim gtrmyor. Ah biladeri can beraberim ah, bu zamanda sizin gibi, bizim gibilere kiralk ev nerede? Eh biz de komisyoncuyuz, azmz poyraza aacak deiliz a... Akama oluk ocuk nafaka bekler. Baz ev sahipleriyle anlatk. Ayanzn trab olaym, stnze almayn. Nasl syliim, nasl anlatiim... Adamn lafn kestim: -Anladm bilader, anladm, ben syliim, enayileri, aptallar beklersiniz. - Hay babana rahmet. STANBUL'UN HALLER 58 -Onlar size gelir, kiralk ev var m der... - Hay azn peyim. Siz de var dersiniz, evvelce anlatnz ev sahiplerinin evlerine gtrrsnz. Ama peinen be liray cebe indirirsiniz. - Hay gzn seveyim. - Hay Allah belan versin, diyecektim, terbiyem msaade etmedi. Banz arttm beyefendiciim, tam bir hafta byle tellal komisyoncu komisyoncu dolatm. Maa da suyunu ekti efendim. Hergn bakkal akkal da kapmzn eiini andrmaya balad.

Maatan cebimde kala kala son bir ikibuukluk kalmt. Allah'a yalvardm. Beyolu'na ktm. Byk caddeden, bilmediim yan sokaklara saptm. Bir dkknn cameknnda zeri yazl ktlar asl idi: "Hertrl muamele yaplr." "Vatandalarn her eit ihtiyalar grlr", "Kiralk daire, kat, pansiyon". Besmele ile ieri girdim: Selamnaleykm, aleykmselamdan sonra: Evlat, dedim. Bize msait biey bulunur mu sizde? Adam byk altndan pis pis gld. Kendinize gre mi istiyorsunuz? dedi. - Elbette. - nce mi olsun, geni mi? -Eh, pek dar olmasn evladm, iinde rahat nefes alalm. Sarn m, esmer mi? Yani badanas m evladm, nasl olsa olur, badanay bendeniz de yaparm ama, yle tozpembe olursa... KRACIYA MAALLAH T 59 - Ne kadara kadar olsun? - Aman hava paras olmasn kuzum, yirmi otuz. -Var beybaba... Tam size mnasip, otuzunun iinde. - Oh, oh, inallah bize ksmettir. - Paray kim verirse ona ksmet. Banz arttm beyciim, pazarlkta uyutuk. Ah efendim, ah, bu yatan sonra neler geliyor insann bana. Tellallan ktk m yola... Beyolu'nun rutubetli yv yv, gne grmez arka sokaklarna saptk. Allah sizi inandrsn; bu yama gelmiim, yedi gbek istanbullu olacam, grdm yerler deil. Tellal bir ev gsterdi: - Burada tam sana gre vard ama beybaba dn gece mhrlediler. -Neden? -Crm mehut yaptlar da... -Oh olmu, nasl el lemden hava paras alrlar m? Demek yakay ele vermiler ha?.. Nihayet bir eve girdik. Ah nasl anlatiim, nasl syli-im? Hicabmdan yer yarlsa da yerin dibine gesem. Boy boy, renk renk, eit eit kzlar. Meer ben, affedersiniz ev tellal diye; muhabbet tellalnn arkasna dmemi miyim? Rabbim gnah yazmasn, benim iimde fenalk olmadn biliyor ya... - Tuuu reziller! diye barp kendimi sokaa zor attm. Bu yama geldim, harama ukur zm, namahreme el uzatm herif deilim. Ayanzn trab olaym, skldnzsa syleyin. nsann derdi bini at m, geveze oluyor. Hulasai kelam, koca istanbul'da bamz sokacak bir kovuk bulamadk. Bign artk canma tak dedi. Bizim hatuna: - Yahu! diye seslendim. T STANBUL'UN HALLER 60 - Ne var huucum, dedi. - Kalk araflan hanm, dedim. - Noolacak efendim? dedi. Kadn milleti deil mi, sa uzun akl ksa... En iyisinin boynu altnda kalsn. Neyse efendim, bizimki arafland. ktk m yola... Gittim gittim de, nerede en byk apartman varsa aldm kapsn. - Bu daire kiralk m efendim? -Evet efeeem... - Kaa efeeem? - Beyze efeeem. Hanm'la beraber ieri giriyoruz. Ev sahibi anlatyor: - Bir senelik pein efeem. Biz evi batan aa geziyoruz, ondan sonra: -Vallahi beyz deil, bin de veririm, hatta iki senelik de pein verirdim ama, maalesef evinizin souk hava tertibat yok. at kapayp dar kyorum. Hatun korkmu bir halde: - Huucum, sen ldrdn m Allaasen? diyor. -Sen sus, kadn ksm... diye onu tersliyorum. Bu sefer baka bir apartmana giriyoruz; bin lira aylk. Adamakll apartmann iinde gezip eleniyoruz. karken ev sahibine:

-A, bu nasl ev ayol, banyosu kbleye kar deil, dedikten sonra at kapy kapyorum. Nihayet, dalgay bizimki de akt. Apartman gezdikten sonra; bana az atrmyor. -Ayol, aaa... diyor, bu diyor, bu nasl apartman byle?.. Muambasnn iekleri pek demode... - lahi bin diil, bebin verelim ama, kalorifer musluunun boyas atm... KRACIYA MAALLAH 61 O gn akama kadar bir elendik. Refika kleniz ne dese beenirsiniz? - Huucum, dedi, bunca yllk eyalimsin, hi bugnk gibi beni elendirdiini bilmiyorum. Ama siz hak verin, hep bizimle ev sahipleri mi alay edecek ayol? Akam eve yorgun argn geldik. Meteliimiz de kalmamt. Bir ay geineceimiz maa, ev bulmak bahanesiyle kr olas tellallar elimden almlard. Ertesi sabah daha kahvemi imeden hanma seslendim. -Haydi abuk ol, imdi bakkal, kasap kapya dayanr. ktk yola. Artk ii Allah'a havale etmitik. Gazetelerde baz kiralk hane ilanlar oluyor. Cebimdeki son paray verip bir gazete aldm. Hatunun ba yukarda, hep perdesiz pencere aryor. Bendeniz de yle gazeteye bakaym dedim. Hay bakmaz olaydm. Kck biey, nasl da gzme iliti? "1289 doumlu l Abdrrezzak olu, yine l Safinaz'dan doma Hasbi, hibir sebep ve mazeret dermeyan etmeden onbe gndr vazifesi bana gelmedii iin .......... kanununun .......... maddesi hkmlerine uyularak, kendisinin mstafi saylaca Genel Mdrlke onaylanarak tarafmza ivedilikle iletilen .......... ilan olunur." Bam dnd, gzlerim karard. Yirmibe yllk memuriyetten olduuma yanmyorum. Yirmibe lira asli maatan olduuma, oluun ocuun nafakasndan olduuma yanmyorum. stelik ev bulamadma da yanmyorum. Fakat, u ilana ne dersiniz, buna ne buyurulur? l Abdrrezzak olu ha... Hani affedersiniz, szm meclisten dar, Eolu gibi biey. l Safnaz' dan doma ha... Hani lm tavuun makatndan yumurta karr gibi... 62 STANBUL'UN HALLER l ha, hay ls kandilliler... Hay ls knallar. Ayanzn trab olaym, affedin, ben bu yama geldim, j azm bozmu adam deilim. Refika bendeniz sordu: | Huucum, nooldu sana byle, rengin duvar gibi... Noolacak, baksana iten kovdular! Eve dndk. Bir adam sabahtanberi beni bekliyormu. -Ne istiyorsunuz? dedim. Size bir iyilik yapmaya geldim, dedi. yle gzm korkmu ki iyilikten, adama: Kimseye bir fenalk yapmadm, neden herkes bana iyilik yapmak ister, bilmem ki... dedim. Adam: -Evinizi istimlak edeceklermi, istimlak bedelini aldnz m? dedi. -Hayr, daha almadm. Alnca elimden gider diye korkuyorum da... -Ne kadar veriyorlar?.. Bebin veriyorlar ama, benim hisseme binikiyzelli dyor. -kibin versem hisseni bana satar msn? Uzatmayalm efendim, adam binliin ucunu gsterince elim ayam titremeye balad. Hemen o gn sat muamelesini yaptm. Ayp deil ya, hayatmda bin lira grmemitim. kibini cebime koyunca cihetimi ardm. lk iim borcu harc temizledim. Arkadan yeni bir hzla ev aramaya baladk. On gn geti gemedi, fakirde paralar suyunu ekti. Bari ev bulsak, ne gezer... Ev aramaktan aresiz vazgetik, derdimize yanmak iin muvakkaten oturduumuz baba miras Zeyrek Yo-kuu'ndaki fakirhaneye yollandk. Ah efendim ah, han-gibirini anlataym. Eve geldik, ama ne ev... Evin yerinde KRACIYA MAALLAH yeller esiyor. Cinler top oynuyor. Bizim ev yok. Yangn yerine dnm. Eyalar kapnn nne ymlar. Kiraclara da bir zabt imzalatmlar. Memlekette candarma kalmam, eline kazmay, baltay alan evi ykmaya gelmi. Ne de itahlymlar ev ykmaya kardeim. Bir saat iinde ev hak ile yeksan olmu. Beni grnce bir kt uzatp, imzala unu dediler. istanbul ehrinin imar planna gre istimlak edilerek yeil saha haline getirilmesi icap edilen hanenin sahibine mteaddit defalar evi boaltmas iin ihtar yaplm ve kendisine yaplan son tebligatla kanuni mddeti iinde... Neticede efendim, yklma esnasnda hibir gna zarar ziyana uramadma dair mazbata. - mzala. Gerile gerile imzaladm.

Nasl olsa ev bizim deil artk. Eyalar, eksik olmasnlar konulara komulara taksim ettik, kendimiz de saa sola, ahbap evlerine taksim olduk. Durmadan ha babam ev aryorum. Artk bizim ev aramamz dillere dt. Yolda giderken, oluk ocuk, btn haylaz, iti kopuu peime taklyor, hep bir azdan makamnan, Kiracya maallah!.. Kiracya maallah!.. Bir ev bulur inallah!., diye baryorlar. O gn bir de reneyim ki, evdeki hissemi benden ikibine alan herifin bilmem nerde nfuzlu bir tand varm, istimlak bedeline itiraz etmi, bir yolunu bulup belediyeye evi yirmibin liraya satmam m? Ah beyefendiciim ah!.. Ben o terbiyesizlii kolay kolay m yapmm. Bu haberi aldm gn, refika ile birlikte yine kiralk ev aramaktan geliyordum. Bacaklarmda derman kalmam, 63 STANBUL'UN HALLER 64 yorgunluktan bitmiim, kan ter iinde kalmm, burnumdan soluyorum. Ktr ktr kesseler, bir damlack kanm akmaz. Ben bu haldeyken mahallenin pileri, besmelesiz veled-i zinalar, peime dp de, -Kiracya maallah, bir ev bulur inallah!., diye dalma basmazlar m! te o zaman kendimi kaybetmiim, ne yapmsam yapmm. Belki de dedikleri gibi, adaba muhalif bir el iareti yapmmdr. Eer bilerek yaptmsa, kiralk ev bulmak ksmet olmasn beyefendi. Zeknz Bileyiniz JVlehur polis hafiyesi arlok Holmes'le Nat Pinkerton, bir hafta nce istanbul'a gelmilerdi. Bir sabah kaldklar otelde ac ac telefon ald. Bir kadn sesi telefonda, -Sevgilim!.. Sevgilim!., diye bard ve telefon kesildi. arlok Holmes bir elinde telefon alcs, br eli akanda bir saat kadar dndkten sonra Nat Pin-kerton'a, Telefon edenin kim olduunu anladm, dedi. SORU: 1-Telefon eden kimdi? 2-Telefon niye kesildi? CEVAP: 1-Telefondaki kadn, arlok Holmes'in sevgilisiydi. 2-Telefonun, konumann yar yerinde kesilmesi, istanbul'da olaan islerdendir. Fakat Nat Pinkerton, izmaritinden derin bir nefes aldktan sonra, -Yanlyorsunuz Mister Holmes, dedi, sevgiliniz az nce palamut avna kt. Telefon etmesine imkn yok. O srada telefon ald, ayn kadn sesi, -Sevgilim! Sevgilim!., diye inledi. Telefon kapanmt. arlok Holmes, kasketini burnunun stne ekti. -Nat, bir cinayet karsndayz, dedi. STANBUL'UN HALLER 66 Fakat Nat Pinkerton, biey syledi, o zaman arlok Holmes, cinayet olmadn anlad. SORU: Nat Pinkerton arlok Holmes e acaba ne syledi? CEVAP: Nat Pinkerton unu syledi: Bu kadn telefonda sevgilisini aryor. Fakat Trkiye'de bir telefon numarasn evirdiniz mi, mutlaka aramadnz yer kar. Bu srada kapdan san ban yolan bir kadn girdi. Niin telefonuma cevap vermiyorsunuz? Sevgilim ld... dedi. arlok Holmes piposunu dileri arasnda defa inedikten sonra, Madam, sevgiliniz nerede ld? diye sordu. Sabahleyin banyoya girmiti. Gece yarsna kadar bekledim. kmaynca adeta merak ettim. Banyonun kapsn anca, bir de baktm ki, banyoda boulmu. Nat Pinkerton, son kalan sereparman da yedi. nanma Holmes, namussuzum bu kar atyor! dedi. SORU:

Acaba Nat niin byle sylemiti? CEVAP: Banyoda boulacak kadar, istanbul'da musluklardan su akmadn Nat Pinkerton biliyordu. arlok Holmes, -Hmmm!.. dedi, sonra kadna dnd: -Madam, sevgilinizin suda boulmasna imkn yok!.. W ZEKNIZI BLEYNZ T i 67 Gen kadn, - Size suda bouldu diyen kim? diye bard, havagaz musluunu am!.. Nat Pinkerton, tpk radyofonik temsillerde olduu gibi camlan zangrdatan bir kahkaha att. SORU: Nat Pinkerton niin gld? CEVAP: Sinirleri bozulmutur. Hayr. Akta biey grmtr. Hayr, yine bilemediniz. Nat Pinkerton, havagaz musluklarndan gaz deil, sade hava geldiini biliyordu. arlok Holmes'le Nat Pinkerton kadnn evine gittiler. Banyoda bir adam boylu boyunca yatyordu. Nat Pinkerton mendili ile adamn edep yerini rttkten sonra, -Mister Holmes, havagaz musluunu an da biraz temiz hava gelsin, dedi. arlok Holmes hizmetiye, - Bey eve ne zaman geldi? diye sordu. Hanmn kocas evde bulunmad zamanlar gelir. Kpr'den 6.45 vapuruna biner, mutlaka 7.30'da burada bulunur. Nat Pinkerton, -Bayan Domestik, yalan sylyorsunuz!., dedi. SORU: Nat Pinkerton, hizmetiye neden inanmamt? CEVAP: 68 STANBUL'UN HALLER nk istanbul'da vapurlarn hibir zaman tarifeye uygun hareket etmediklerini renmiti. arlok Holmes len adamn ktibelerini sorguya ekti: Bey'i lmeden nce en son nerede grdnz yeriyle, saatiyle syler misiniz? Ktibelerden birisi, Bu sorunuza cevap vermeme terbiyem msait deildir, dedi. Nat Pinkerton dileriyle byklarn ekitirdi. Bu srada baka birisi, En son ben grdm, dedi. Saat drtte Taksim'den dolmua bindik, drd krkbe gee Beyazt'a geldik. Sonra ben ayrldm. Nat, -Arkada, atyorsun! dedi. SORU: Nat Pinkerton niin byle sylemiti? CEVAP: imdi siz, altnz, istanbul'da bir dolmu hibir zaman Taksim'den Beyazt'a 45 dakikada gelemez de onun iin diyeceksiniz. Hay ir I yle ise nfus saym vard o gn, dolmular ilemiyordu. Hayr!.. Nat, bu adam artp, yzndeki ifadeden ruhunu okumak iin byle sylemiti. Nat Pinkerton bir mddet yerinde eelendi. aktm dalgay Mister Holmes, dedi, sonra cebinden lupu karp gnee tuttu, cgarasn yakt. ZEKANIZI BLEYNZ Bu srada arlok Holmes, - ok nemli bir cinayet karsnda bulunduumuzun farknda msn? dedi. Nat Pinkerton, -Mister Holmes! diye bard, en sonunda bir ipucu yakaladm! l adam, yatt yerden,

- Mister Nat Pinkerton, yakaladnz benim ukurum, rica ederim, ekmeyin! dedi. arlok Holmes, l adama, - Susun! dedi, eldeki kesin delillere gre, sizin lm olmanz lazm!.. SORU: l nasl konutu? CEVAP: Yazar da buna bir kulp dnyor ama, uyduramad. 69 I Babli Canavar Ore efendiler! Szlklerde ayp diye bir kelime vardr, hi mi gznze arpmad? nsaf, dinin yars... Vazgetik, insaf eyrek din olsa, yine byle yazlmaz. Hanginizin tavuuna k dedim, bu kadar m hncnz vard? "Azizname" adl kitabm yznden aranyordum. Sonunda yakalandm. ngiliz, Msr ve ran devlet bakanlarnn at davadan alt ay yatp, ktm. Polis tarafndan yakalandm gn, bu haberi veren gazeteleri okuyalm; biri yle yazyor: "Sivil polisler dn gece her taraf basmlar ve Aziz'i bir kahvede sa sakal karm bir vaziyette kskvrak tutmulardr. Aziz Nesin polise de kar gelmise de, elinden bir kaza kmasna meydan verilmemitir!" Bir bakas yle yazyor: "Aziz Nesin ifadesinde, geceleri parklarda, krlarda, sabah kahvelerinde geiriyorum, demitir." Baka birini okuyalm: "Aziz Nesin'in yurttan dar kam bulunmas ihtimali de ileri srlm... Nihayet Aziz Nesin, Kadky'de bir araphaneye girerken yakalanmtr." Hele bir de unu okuyalm: "Polisin btn aramalarna ramen sol temayll baz ahslar tarafndan Kasmpaa'da, Beyolu'nda, Taksim civarnda, ehrin daha baka semtlerinde saklanmakta olan, mtemadiyen yer deitiren sulu, bitrl bulunamamaktayd. Drt aydanberi hali firarda bulunan Aziz Nesin'in, emniyet memurlar tarafndan nihayet yeri kefedilmi, firari Kadky'de rhBABIL CANAVAR 71 tim civarnda bir meyhanede, kii ile kafay ekerken krktk bir halde yakalanmtr." Bre canna yandmn ii... Meer ben neymiim? Gazeteleri okuyunca kendi kendimden korkmaya baladm. Ankara Canavar, Adapazar Canavar, Nide Canavar gibi, bir de yeni Babli Canavar... Bundan bisre nce de baz gazeteler "Trkle hakaret" suundan arandm yazyorlard. Btn bunlarn neden byle yazldn elbette anlyorsunuz. in dorusunu bir de ben anlataym: Kayordum, neden ve kimden katm mahkemede akladm. Kadky'de bir evin bir odasn tuttum. Hi-kimseyle grp konumadan okuyordum, alyordum. Tebihte hata olmaz, nasl eytan camiye girmezse, polis de ktphaneye girmez dncesiyle, btn gnlerimi istanbul ktphanelerinde okumakla geiriyordum. Yalnzlktan, kimseyle konumamaktan ve durup dinlenmeden almaktan sinirlerim bozulmu, bunalmtm. Sokak aralarnda dolayor ve yle dnyordum: Rahat bir evde oturmak, huzur iinde almak, korkusuz yazmak, hi, hi nasip olmayacak m? Felekten hi km almayacak mym? te bu dncelerle Mhrdar'a gelmitim. Deniz, tatl mrltlarla dik kyya arpyor, lk bir meltem salarm okuyor, dolunay, denizde prl prl... Karda istanbul l l... Baktm nmde gazino, radyoda hafif bir mzik... Kendi kendime, -te, dedim, felekten kam almak istiyordun, tam frsat! nceden iittiime gre, bu gazinoya Ahmet Rasim, Mahmut Yesari de gelirmi. Cebime baktm, onbe lira var. Hemen girdim. STANBUL'UN HALLER 72 -Bir bira, kaarpeyniri, kavun... Gel keyfim gel! Bu benim krk yln banda yaptm itir. Ay, deniz, mzik, bira... Oh!.. Biey eksik, yan bamda bir de sevgilim olsa... Hayal lemine dalmm. Sa yanmdaki sandalyenin arkalna kolumu uzattm, sarldm ve varsaydm ki yan bamda bir sevgilim vardr. Kulam mzikte, gzlerim kar kydaki istanbul sergisinin renkli klarnda, kolum sevgilimin omzunda... Garson, bir bira daha!

Kendi kendime "Bu akam hovardaln stnde olum, herzaman ksmet olmaz," diyordum. Tam bu srada, iskemleye sarlm olan sa kolumun altnda bir kprdanma oldu. Dokundum, scak, canl biey... Hayalimi bozmamak iin, bam evirip bakmyordum. Demek ki, istediim sevgili yan bama gelmiti. Tatl bir ses kulama fsldad: -Aziz Bey!.. Canm! Aziz Bey!.. Yavrum! Fakat sevgilimin sesi gittike kalnlayordu: -Aziz Bey! Emret cierim! Mdriyete kadar gideceiz! Bir de bam evirdim ki, benim sevgili sandm, meer Birinci ube memuruymu. Kendisine: Bugn cumartesi, mdriyette iki gece geirmeyeyim, msaade et de pazartesi geleyim! diye rica ettim, Olmaz! dedi. BABIL CANAVARI 73 yleyse u biram ieyim... dedim. Yine, -Olmaz! dedi. Hatta stelik, itiim birann parasn demek iin srar edecek kadar nezaket gsterdi. Tabii kabul etmedim ve tp tp, konua konua gittik. Hepsi bundan ibaret. te Babli Canavar byle yakaland. Bieycikler demem, gzn kr olsun felek! Krk yln banda senden bir gece alaym dedim, onu da fitil fitil burnumdan getirdin! EK: Bu gerek olay, 1948'de bamdan gemitir. CHP tek parti ynetiminin en zorba gnlerini yayorduk. Sonra, ok partili dzen geldi. DP iktidara geti. Derken DP iktidarnn zorbal balad. imiz, zorbalar ve zorbalkla sava olduundan, bu kez kalemimizi yeni zorbala ynelttik. Yl 1959... Basknn artt en zorlu gnlerde, zorbalarla en keskin atmadayz. Bign, Kadky'den istanbul'a giden vapurun lks mevkiinde, yukarda anlattm olaydaki kaln sesli sivil polisi grdm. Grmezden gelip, salonda biyere oturdum. Aradan on yl getii iin, bu sivil polis de komiser muavinliine yada komiserlie ykselmitir diye dnyordum. Adam beni grp geldi, yanmdaki bo koltua oturdu. Konumaya balad. Yazlarm, iktidarla olan mcadelemi arlkla vyor, beni gklere karyordu. Ben "Yurdu STANBUL'UN HALLER 74 kurtaran aslan"dm. O da koyu CHP'liydi ve hkmete verip veritiriyordu. Pek atm, pek... Ama bundan daha artc biey oldu. - imdi komiser misiniz? dedim. -Yok canm, dedi, oktan ayrldm polislikten... Bu heriflere polislik yaplr m? Mteahhidim... Kendi adna inaat yapyormu. Apartmanlar yapp yapp satyormu... Ama yap gereleri yle pahalym ki... Kolay bulunmuyormu da... Kpr'de ayrlnca bu eski polis ve yeni inaatnn arkasndan bisre dne kaldm. Benim pek atm bu kk olaya, kim bilir, belki de siz hi amayacaksnz. Boazii Hastal 1 azar sabah elime rasgele bir kitap aldm. Sait Faik'in bir hikyesi kt: "Sinarit Baba...". Sait de balksz, martsz, yosunsuz, denizsiz hikye okaz yazd. Baka bir kitap ektim. Ruen Erefin "Boazii". Niyete bakar gibi bir sayfa atm: "ki sandalda iki sandalc, suya oltalarn atmlar, parmaklar birer haber bekler gibi tetikte idi. O srada, biri tekine dedi ki: - Balk tutmak para tutmak gibidir." Kitab braktm, gazeteyi aldm. Havadis: "Boaza balk akn. Dn tutulan balklardan onbin ift palamut denize dkld."

Balklarn bir ilan: "Vatanda! Balk ye!" Tam o srada mutfaktan bir ses: - leye kalkan piirelim, kalkann tam mevsimidir. Balk laf duymamak iin, kendimi dar attm. Ke bandan balknn sesi: -Derya kuzular bunlar!.. Sokaa saparken balk dkknndan sesleniyorlar: - Hey babam hey... Babalk, bu balk, baka balk... Oynar oynar... Kpr'ye geldim, ne greyim. Kpr'nn Hali, Boaz, iki yan silme balk kayklaryla dolu... Denizin yz grnmyor. skeleye indim. Her dubann stnde, birer adm arayla insanlar melmiler, ellerinde olta, balk bekliyorlar. Balk oltaya dt m, kulac ap kapayp oltay ekmenin bir T STANBUL'UN HALLER 76 raconu var. Oltann inesindeki balk, havada kk, kesik kavisler ize ize rpnyor. Gne nlar, baln kaygan, slak srtnda akp snyor. Canm lferi insann serin serin tutup pesi geliyor. Solungalar alp kapanyor. Vapura bindim. Gverteye ktm. Vapur kalkt. Sarayburnu'ndan skdar'a kadar deniz balk kayklaryla rtl. Yanmda oturan adam, Bey olum, dedi, dnyann en lezzetli balklar Bo-az'da kar. Neden dersen... Benim "neden" diye sorduum yok ama, o anlatyor: nk efendim, Karadeniz'in suyu Akdeniz'inkinden daha az tuzludur. Karadeniz'e malumuliniz, nehirler kartndan litresinde onsekiz miligram tuz bulunur. Akdeniz suyuna gelince, litresinde krk miligram tuz vardr. Hemeriyiz diye deil vallahi... -Ne hemerisi? -Yani ben de Boazlym da... Boaz balklarn hem-erim olduklar iin vyorum sanmayn. Filozof Aristo da bunu byle yazm: Boaz balklarnn stne dnyada yok. nl corafyac Amasyal Strabon da o dncede. Haaa... Sonra Romal nl bilgin Plyne de Boaz balklarnn lezzetini ve ve bitiremez. Adam sanki byk bir ansiklopediden "Balk" maddesini okuyor. Balklk Enstits'nde hoca msnz? Yok canm... istanbulluyum, artk bu kadarck da bala dair bilgimiz olmasn m? Sormak ayp olmasn ama, siz nerelisiniz? Utandm da "Doma byme istanbulluyum," diyemedim. Konyalym, dedim. BOAZ HASTALII Sen misin diyen... Tatl su balklar, gl balklar, alabalk... -Bana msaade... Bu iskelede iniyorum... dedim de zor kurtuldum. Vapurun kna katm. Orada da bir adam, -Tam levrein mevsimi, dedi... Boaz'n en iyi balklar, levrek, kefal, ilirya, lfer, sarkanat, inakop, palamut, torik, izmarit, istavrit, uskumru, kalkan, gm, ate, kolyoz, hamsi, krlang, gelincik, iskorpit, kaya, pisi, karagz, barbunya, sinarit, tekir, kl... Ben, yanndan vapurun burnuna kaarken, o dalm hl balk ismi sayyordu. Bir gen bana, parman denize uzatp, Klc gryor musun, klc?., dedi. Cevabm beklemeden devam etti: Hay aslan hay... Denizlerin padiah... Hibieyden korkmaz bu kllar. Balina yok mu, balina... Ona bile saldrr... Testerebalklarnn, camgzlerin anasn alatr. Hzl da yzer haaa... Gemilere yle saldrr, hzndan kuyruu krlr. Tahta motorlarn bordrosuna bir kl atar, baz deler de motoru batrr bile... Havuza giren gemilere bak, klcn nian brakt yara bere izi grrsn. te bu kl kk bir bcekten ylar. Lerne derler, sert kabuklu bir bcek vardr. Klcn gsndeki kanat altna girdi mi, zavall kl deli olur, kendini kaldrr kaldrr, kayalara arpar, kayklara bile frlatr. "Yeter be birader!" diyemiyorum. O boyuna klc anlatyor. -Bizim Boaz'n kllar, en kabadays seksen, yz kilo eker. Sicilya dolaylarnda yedi metre boyunda ikiyz kiloluklar olurmu... 77 78 STANBUL'UN HALLER Daha dinlesem kl stne bika kitaplk bilgi anlatacakt. Siz balk msnz?

 istanbulluyuz, bal bu kadarck da bilmezsek ayp... Sonra bu kllar... Ben bu iskelede ineceim, dedim. Hemen salona katm. Yanna oturduum yal bir kadn, Balk tutmak marifet deil evladm, dedi. Marifet onu piirmede. Mesela al izmariti... Nasl pier bilir misin? Bak, anlataym da ren... Eer piirmesini be-cerebilirsen ok lezzetlidir evladm. Yalnz tulumunu karman art... -Ben tulum giymem... -Kendi tulumunu deil, izmaritin tulumunu... lkin tulumunu bir gzel karacaksn... Bol unla yumurtaya batr. Halis zeytinyanda nar gibi olana kadar kzart... Azna layk, brek gibi olur. Sonra iskorpit... O da ok gzel olur ama yapmasn bilmeli. imdiki tazeler ne bilir iskorpit yapmasn... Tpks stakoz lezzetinde olur... Hele pilakisi... Doyum olmaz... Ben sana bir iskorpit pilakisi yapaym, kr olaym, otur da parmaklarn ye... Anlataym da dinle, eve gidince karna retirsin de piirir sana... Ben bu iskelede kyorum. Allahasmarladk... Vapurun sancak yanna getim. Tam oturacaktm, iki adam konuuyor: Kilyos'un dalyan stne dalyan yoktur. -Yenimahalle'nin dalyan da iyidir. -Ya Bebek dalyan, Beykoz?.. skele yanna katm. Orada da balk... BOAZ HASTALII 79 - Kalkann mevsimi 15 nisandan 15 hazirana kadar. Kl> haziran, austos aras... -Eylle girdin mi lfer... -Uskumrunun yals ekimde... Vapurda oturacak yer bulamyorum. Ayakta kaldm. Benim gibi ayakta kii, ok kr balktan deil, politikadan konuuyorlar: -Derken efendim... Mecbur oldum partiden istifaya... Partiden knca denizden km bala dndm... -Birader, demezler mi balk batan kokar diye... - Ben artk demokrasiden midimi kestim. - Balk kavaa knca inallah demokrasi de gelir. Tuh, u balk politikaya bile girmi. Vapurun en dip salonuna indim. Hava scak olduu iin burada kimseler yok. Daha gzm karanla almadan bir ses: -Maallah bu sene balk bol... demez mi! Baktm yal bir adam, yanndakine anlatyor: -Ben haziran gelmeyince bala kamam... lle haziran, temmuz gelecek, ben de geceleri ate balna kacam. Ate balna "mangal sndren" derler... Krlangca ne buyurulur? Ne renk, ne renk o be!.. En iyisi nerde tutulur, bilir misin? Ahrkap nnde, bir de Dolmabahe nnde... Boaz'da her baln yeri ayrdr evlat... Mesela uskumru... Yenikap'dan Knal'ya doru alacaksn. Selimiye Klas'nn soldaki kulesini nianla. Tam Yedikule gazhanesiyle Selimiye kulesi arasna geldin mi, o zaman Beyazt Kulesi'ne bak. Kulenin balkonunu grr grmez oltay at. Oras uskumrunun yatadr. Topra bol olsun Yenikapl bir Artin Reis vard. Allah seni inandrsn, Boazii'nde btn balklarn adresini bilirdi. Biz eli bo dnerdik, herif randevu vermi gibi T tSTANBUL'UN HALLER 80 balklar ykler gelirdi. Ne dersin, ld gitti de oluna bile balk yuvalarnn adresini vermedi. Artk vapurda kaacak yer olmad iin dinlemeye mecburdum. Balk msnz? diye sordum. -Yooo, dedi, albaylktan emekliyim. Balklar ilkbaharda bir, sonbaharda bir, Karadeniz'den Marmara'ya geerler... te o zaman... Lafn kestim: - Balksz bir laf yok mu? Emekli albay bir terslendi: -Balksz lafn tad m olur?.. Peki yleyse sana balksz bir hikye anlataym: Selhaddin-i Eyyubi sarayna iki dervi misafir eder. Malum ya derviler kr nefislerini terbiye eder, harama bakmazlar... Selhaddin-i Eyyubi, bu iki dervii yala, balla, etle, tatlyla, kaymakla gnlerce besler. Derviler yer ier, ier de ier. Padiah dervilerin artk kvama geldiklerini grnce, iki gzel cariyeyi "Greyim sizi, u herifleri batan karn!" diyerek, iki derviin hizmetine verir. ve, naz... Hibiri para etmez. ki dervi, balarn evirip cariyelere bakmazlar bile. Selhaddin-i Eyyubi bu sefer dervilerin nne birer hamsi kor. ki dervi sereparma kadar

hamsiyi yer yemez artk dayanamazlar; baln kudretine bak sen, cariyelere saldrrlar. o kadarla da kalmaz, baln etkisiyle aztrlar. Ne iki, ne drt cariye yetimez olur. te balk... Msaadenizle, ben burda ineceim. Bebek'te indim. Doru sahil lokantalarndan birine... Garsona, - Ne var? diye sordum. Garson saymaya balad: BOAZ HASTALII 81 -Midye tavas, midye yahnisi, midye dolmas... Taze stakoz... Balk yumurtas, balk ezmesi, balk fme, mayonezli lfer... Mercan, kl i... Garsona "Balksz biey yok mu?" demedim. Emekli albayn anlatt hikyeyi dinledikten sonra, -Aman hepsinden birer porsiyon getir, dedim, iroz salatasn da unutma! Eve gider gitmez de, lkr lkr, afiyetle bir bardak balkya itim. Ondan sonra olanlar bana sormayn artk. Erkeklik Yznden Vjalata'daki "Banyolu Otel"in st katnda, onalt kiiyle beraber bir odada gecelii "bir teklik"e kalyordu. Otelin kahvesinde daha bir saat nce tant Yamuk hsan, Tophaneli diye tannr ama, kimlik belgesi olmadndan nereli olduu belli deil, kendini bildi bileli Tophane kaldrmlarnda... Bir saatin iinde cancier oluverdiler. Kafay ekmek iin kahveden ktlar. Rizeli Pestil Hseyin'le karlatlar. Merhaba ulan Yamuk... Merhaba abi... Nereye byle? -Arkadala yle ktk. teki hi tanmad Pestil Hseyin'e, Birez elenek iek didik hani... dedi. Hemen kaynatlar. Beraber yrdler. Tophaneli Yamuk hsan'n mdriyetteki "Mteferrika" duvarlarnda, Sultanahmet, Paakaps, Topta cezaevlerinin btn koularnn duvarlarnda imzasn tayan beyitleri, serbest yazlm iirleri, hatralar vard. Bundan baka, istanbul'un btn umumi helalarnn duvarlarn da, alakgnlllnden imzasn atmad ak stne yazlm iirleri, gnlk anlar, talama ve yergileri sslerdi. Yzne yaylm bask burnundan tr kendisine "Pestil" denilen Rizeli Hseyin, vcudunda tad bak, i, falata yaralarna yarar bir kabadaylkla admlar raconlu, bir omzu dk, yampiri yampiri yryordu. ERKEKLK YZNDEN 83 istanbul'a yeni gelen tekini, imdi tantklar bu iki arkadan havas birden sarvermiti. Admlarn, Pestil Hseyin'in yampiri temposuna uydurmaya alyordu. Yamuk hsan gibi sol omzunu az aa indirmiti... Pestil Hseyin, camnda "Sar Gl, kili Lokanta" yazl kapy, topa d vurur gibi bir tekme ile at. Arkasndan Yamuk hsan kapy omzuyla iterek ieri girdi. teki de onlar gibi yapt. Yamuk, masaya yumruunu vurdu, bard: -Baksana Koo... Ulan Koo!.. - Koo olum, bizi yan geme!.. Biz geldik mi, tak damlayacaksn... Bize bir yeni rak... st yann sen bilirsin. erefe kalkan kadehler tokuturuldu. kinci iede muhabbet koyulat. Konuma erkeklik stneydi. Bi-rara Yamuk hsan, Tahtakaleli Cemali nasl vurduunu anlatt. Pestil Hseyin, Brak ulan, dedi. Drt kii bir olup, delikanly uyurken kanckasna vurdunuz... -Kim, biz mi? Biz erkek... Pestil Hseyin, kinci ube'de, dokuz aylk gebe bir kadn kadar ikin bir dosyas olan sabkallardan olduu iin, anlatmaya balad. Bir tarihte iki arkada demirden bir Meryem Ana, bir de bakrdan armhta sa "Aleyhisselam"n heykeliyle, tuntan da iki ha yaptrp, altn suyuna batrmlar, sonra zmir'de topraa gmmler. Zengin bir kyly, define bulduk diye kandrp, demir, bakr paralarn, Bizans'tan, Ceneviz'den kalma antika diye yirmibin papele yutturmular. Sonra, Pestil Hseyin bu iten yakay ele vermi de, mdriyette bir hafta, hi paydossuz, hi molasz bir T STANBUL'UN HALLER 84 araba sopa yemi. Hem ne sopa... Ama yine de arkadan ele vermemi. te erkeklik buna derim ben.

Tophaneli Yamuk hsan atld: -Sen Galatal Recep'i demiyor musun? Aynaszlara kam koyup onu ele veren senmisin be!.. Kim! Ben mi? Ulan ben, erkeklik iin lrm be!.. lrm... Erkeklik... teki altta kalmak istemedi. Be candan arkada, bir kar satn almlar. Daa kaldrp oynatmlar. gn gece durmamasya imiler de yine sarho olmamlar. Hatta kary, yz kayme krla baka ky delikanllarna satmlard. Yani, diyordu, ben yle ieyle, be ieyle "sarho" olmam... Koo, ulan!.. Masa yangn yerine dnd. Bir ie daha getir. imdi Tophaneli Yamuk hsan anlatyordu. Gsn at, Grn ulan! dedi... Erkeklik dediin byle olur, nianeleri meydanda... Gs, bak, jilet, cam kr yaralarndan eteleye dnmt. Dvme ile, "Ah ulan ah Sar Melahat" yazl kolunu svad, boydan boya bak yaras. Heryerinde bi-ka yara. tekinin de sol brnde bir yara vard ama... yle bak, kurun yaras deil, manda ssm, brn boynuzlamt. Pestil Hseyin, Yamuk hsan'a, -Ulan, kn a da gster, dedi. Krt Cumann nnden drtnala kaarken, nasl ilemiti mabadndan... -Kim? Ben mi? Ben... Erkeklik... Ulan Koo... Bir ie daha getir... ERKEKLK YZNDEN T 85 Hayr, tekinin anlataca hibir erkeklik hikyesi yoktu. Yamuk hsan, -Bu dnyada erkek kalmam be!., diye bard. Anam avradm olsun erkek yok... Bu sze alnan Rizeli, -Erelik ld m ulan, diye bard, Koo!.. Bir ie daha getir. Kadehi susuz yuvarlayan tekinin gzlerinde imek akt. Yamuk hsan, Erkek dediin muhabbet yerinde belli olur, dedi. O zamana kadar hi sesini karmayan, yalnz stn bir hayranlkla anlatlanlar dinleyen teki, erkeklik stne bir laf sylemi olmak iin, Di heydi iek, irek kimse grek, bahak!.. dedi. Pestil Hseyin, Arkada, yani sen ne demek istiyorsun? dedi. Elinin tersiyle byklarna bulam raklar silen teki, -He!.. dedi. -Nasl hi? Yamuk da, Sen imdi gck kodun, dedi. Ne demee getiriyor-sun? Aramzda kar m var? -Yooo... Demem o deme deel... Allah Allah... Ne oluyordu imdi bu adamlara? Onlar boyuna anlatmlar, o gk demeden dinlemiti. Kendisi bir laf syleyince... teki, -Nirde gar varsa... diye bir sunturlu savurdu... Syle arkada, erkeksen syle, ne demek istiyorsun sen? Yamuk hsan, onun yakasna yapmt. STANBUL'UN HALLER 86 -He... Vallaha he... Lafn gelii didik ite... -Ulan, lafn tart da syle... Kantarn topuzunu karma... Pestil Hseyin sordu: Sen erkek misin len? -reim!.. -Kak len!.. -Yr dar... -rkekliini gstert!.. Yamuk hsan'la Pestil Hseyin, Erkeksen, k dar, sokakta bekliyoruz, diye meyhaneden frladlar. Arkalarndan ksa bitrl, kmasa bitrl. Koo hesap pusulasn uzatt, bana dikildi: -Elliiki lira... Buraya i aramaya geldiini, on paras olmadn, arkadalarnn zorla meyhaneye soktuklarn anlatmaya alt. Ama kurtulu yoktu. Meyhanenin drt garsonu, komisi birden yakasna yapnca, -Peki, peki, virek... dedi. Hele sen bir ie daha getir.

istanbul'a i bulup almaya gelmiti. Cebinde bika kuru bozuk parayla, bir de ceketinin kol astar iine dikili, canndan "kymatl" lmlk, dirimlik bir yz liras vard. Paray vermeden kmak iin aklna bir kurnazlk geldi. O da, arkadalar gibi yapacakt. Yandaki masada ien adama, -Yani sen kendini irekten mi sayyosun? dedi. Adam cevap vermedi. una bak, una hele!.. Ulan sen irek misin be!.. Yine cevap yok. br masadakine dnd: -Sende ireklik var m? Herif sar m ne: ERKEKLK YZNDEN 87 - Sen irek deel misin? Arkasndaki masada oturan birine bard: -reksen k dar! Ses yok... ndekine seslendi: -reklik ld m be!.. Hibiri aldr etmiyordu. Sallanarak ayaa kalkt: - Topunuz garsnz. u goca meyhanede ortaya kacak bir irek yok mu be!.. Meyhaneci, -Grdn ya, dedi. Koca meyhanede senden baka erkek yok. Paralar ver de erkekliini gster. Kollarna yapp tezghn arkasna ektiler. Yine paray vermeyecekti ama, burnunun stne iki yumruk yiyip yere knce, ceketinin astarn skt. Paray verirken, - Gene ireklik bende kalsn! dedi. I Bizim Apartmann Sahibi Yedi katl bir apartmanda oturuyorum. Apartmann be kat yer stnde, iki kat da maden ocaklar gibi yeraltndadr. Bu iki katn altnda da bir yarm kat var. Hani "Yeraltnda babam ba" diye bir bulmaca vardr ya... Ben ite, yeraltnda babam ba gibi, yeraltndaki bu yarm katta otururum. Bizim katn tavanlar o kadar alaktr ki, iki yldr apartman sahibi mi daha alak, yoksa tavanlar m, bitrl karar veremedim. Zeki desinler diye, bir de bam kap tavanlarna arpmamak iin ksa kaldm halde, gnde iki kez tavanlar Demokles'in klc gibi bama kt kt vurur. "Kendine gel, buradan baka istanbul yok!" diye beni uyarr. Ben bu evden ok memnunum. nk "manzara" denilen hibiey olmad iin evdekilerin gnden gne itah kapanmakta, bylece de kazancmzla evimizde namusumuzla rahat rahat geinmekteyiz. Evimiz hava da almadndan cereyanda kalmak, souk almak, nezle olmak tehlikeleri de yoktur. Hele gne girmemesi, evimizin en iyi niteliidir. Gne adresimizi bulamyor ki, ieri girsin. Ama gnein adresi bulup gelemedii evimizi icra memurlar, elleriyle koymu gibi bulurlar. Gne girmedii iin perdelerimiz solmuyor. Biz de solmuyoruz. Bizim evin bir iyilii daha vardr. Topraktan daha aada olduu iin, rntgenciler evin penceresinden iersini dikizleyemezler. Bizim katta neler yaptmz seyretmek iin denizaltlardaki gibi teleperiskop drbn gerektir. BZM APARTMANIN SAHB 89 Ho bu evde iki yldr ok kr seyre deer biey yapacak halimiz de kalmad ya... Rntgenciler seyre gelseler adamlara fena halde mahcup olacaz. Evimizin iyilikleri saymakla bitmez. Bizim evin susuz kalmak tehlikesi kesinlikle yoktur. Btn istanbul'un sular kesilse, istanbul susuzluktan yanp kavrulsa, biz susuz kalmayz. Yaz k, evimizin duvarlarndan sular szar. Eline bir musluk al, musluu duvarn rasgele biyerine ak, sonra evir, grl grl, arl arl sular akar. Ho bu kadar zahmete demez, mutfakta ukurlar var. Marapay daldr daldr, su doldur. Bizden nceki kirac bir akgz adamm, istanbullularn yaz scaklarnda susuzluktan yanp kavrulmalarna dayanamam, evin duvarlarna musluklar takp, duvarlardan ie ie sular alm. Bu sular "Duvar memba suyu" adyla piyasaya srm. O zaman bizim ev ayazmaya dnm, sucular kapda kuyruk olurlarm. Hem de bu "Duvar memba sular" o kadar etkiliymi ki, iki ie ienin iinde ne varsa hepsini boaltp temizliyormu. On ieden fazla iilirse, yalnz bbreklerdeki ta, kum, akl deil, insann bbrekleri, sidik torbas, barsaklar

da dkldnden "Duvar memba sular" reeteyle satlmaya balanm. Duvar suyundan on gn sreyle ienlerin, azdan barsan son noktasna kadar, btn sindirim organlar kire balyormu. Daha ok ienler, donmu imento gibi ta kesilip heykele dnyorlarm. Bizden nceki kiracnn duvarlarndan szan sulardan para kazandn gren ev sahibimiz, burada insan oturamaz diye belediyeden ve salk mdrlnden rapor alarak kiracy evinden karm. te biz ondan sonra tandk. Ama kontratta duvar sularn satmayacamza STANBUL'UN HALLER 90 dair bir madde var. Zaten apartman sahibi sularn ounu kendi oturduu yandaki apartmanna evirdiinden bizim duvarlarda satlacak kadar su yok, ancak bize yetiyor. Bizim apartman katnda ok nemli biey daha var... Koridorun duvarlar rutubetten gherile balyor. Her sabah duvarlardan bir kilo kadar gherile topluyoruz. Biliyorsunuz gherile pahal bir kimya maddesi. Biz topladklarmz kalayclara satyoruz. Ev sahibi duyacak diye dmz patlyor. Gherileden para kazandmz bir duyarsa bizi de evden kartr. Evimizin iyilikleri saymakla bitmez. Bitanesini daha syleyeyim. Bizim eve hi misafir gelmez. Aklk, ferah, haval, gneli bir evimiz olsa, misafirden bamz kayamazdk. Bir de iin fiyakas var. - Nerde oturuyorsunuz? dedikleri zaman, kasla kasla, -Falan apartmanda!., demek yok mu, salt bu cakas insana yeter. Apartman sahibimiz, ayn biri oldu mu, aylk bir metronom dzeniyle damlar. Biz ayn biri olduunu apartman sahibimizin geliinden anlarz. Kiray vermek iin biriki gn msaade istesek yle alar, yle yanar yaklr ki, insann deil yalnz kiray vermek, biyerden faizle bor para bulup adama yardm edecei gelir. Zavallnn her ay deyecei bika bin liralk bonosu vardr. Onlar da yannda getirir. inanmazsan bak! diye gsterir. Bizim evin bir zellii daha var. Evimizde karnca, sinek, tespihbcei, krkayak, akrep, yan, solucan, smklbcek, karafatma, hamambcei, rmcek, trtl, gve gibi bilinen bilinmeyen ne kadar haere varsa hepsi bulunur. Bu apartman ilk yapld zaman istanbul BZM APARTMANIN SAHB 91 niversitesi'nde ders veren bir Alman zooloji profesr bizim katta aratrma yapm. O zamana kadar zooloji dnyasnn bilmedii tr haere kefetmi burada. Yine bizim kattan dnyann en zengin haere koleksiyonunu elde etmi. Apartman sahibimiz, bize bu kat kiralarken bunlar anlatm ve yle demiti: - O Alman profesr, dedi ki, yazk size dedi, hibieyin kymatn bilmiyorsunuz, dedi. Eer byle biyer bizim Alamanya'da olsa, orasn hemen hayvanat muzas yapardk, dedi. ocuklarn hi mektebe gndertmeye lzum yok. Burada herbir hayvan grr, renirler. O sebepten kiray on para indiremem. Ucuz bilem viriyorum. Benim apartman sahibim eskiden apartman kapcsy-m. nce kapya, sonra apartmana sahip olmu. Bir ay kiray verememitim. Apartman sahibim altm derginin idarehanesine damlad. Yirmi yl nce bizim patronun kapcs olduu iin patronum hemen onu tand. -Ne o Ali Efendi? - Kiray almaya geldim. -Ne kiras?.. -Hasan Bey benim apartmanda kirac da... - Nasl? Ay senin apartmann da m var? Apartman sahibim, patronumun bu aknlna alnd. -nsaf edin beyefendi, dedi, yirmiiki yldr istanbul'daym, istanbul kaldrm iniyorum, artk bir apartmanm da olmasn m? Ben doma byme istanbullu olduuma, yirmiiki deil, krkiki yldr istanbul'da yaadma utandm, bam nme edim. O gnden sonra, -Nerelisin? diye sorsalar, T STANBUL'UN HALLER 92 - Sivaslym, istanbul'a geleli alt ay oldu, diyorum. Apartman sahibimin yalnz oturduumuz deil, bundan baka bir apartman, Nianta'nda bir evi, bika yerde arsas, dkkn da var. Aydan aya kiray almaya gelip de ne zaman borlarn sylese, bonolarn gsterse,

-Aman Ali Efendi, derim, maallah bu kadar mal mlk ne zaman yaptn? O da herzaman, -Yapmazsak ayp Hasan Bey, der, unun urasnda yirmiiki yldr istanbul kaldrm iniyoruz. Geen gn apartman sahibimin bana byk bir felaket geldi. Zavall adam murakplar karaborsa yaparken yakalamlar. Savc da cezaevine tkm. Eh insanlk lmedi ya, adamn bize bunca iyilii var. Drt paket kinci cgaras alp ziyaretine gittim. Cezaevi tellerinin arkasnda alyordu. Zavall ev sahibimi avutmak iin, - zlme Ali Efendi, dedim, yirmiiki yldr istanbul' dasn. Artk bir cezaevine de mi girmeyeceksin yahu? Aldrma, daha ok girer kar, alrsn kardeim, aldrma... istanbul'dan Bir Kz Kat on gnlerde surat askt. Bieye can skld belliydi. Nedir, neyin var? diye bika kez sordum. Sylemiyordu. Bign naslsa konutu: - Btn skntmz heladan geliyor. Hela meselesi halledilmedike, bir parmak ilerleyemeyiz. Anladn m?.. Anlamamtm. Memleketin kalknmasn, karaborsa yapan gezginci esnafn alanlarda salkm salkm aslmasna, Marmara'da avlanan balklarn tekrardan denize dklmemesine, turizmin gelimesine balayanlarn konferanslarn, vapurlarda, otobslerde, tirenlerde ok dinlemitim ama, balca yurt derdinin hela olduunu syleyeni ilk duyuyordum. - Hela ile memleket kalknmasnn ne ilgisi var? -Var, hem de ok var... Bir memlekette nce genel helalar ii yoluna konulmal. Ondan sonra baka iler... -Peki ama, sen bu anlaya nasl vardn? Nasl olacak, kendim hela sknts ektim de oradan biliyorum. Geen yl bu aylardayd. Haftalk Franszca bir gazetenin sekizinci sayfasnn yars, arkada bulma brolarnn ilanlaryla doludur. eytan aklm drtt. u brolardan birine mektup yazaym, dedim. Teker teker ilanlar okudum. Kimisi dorudan doruya brolarn kendi ilanlaryd. Kimisi de, kendilerine arkada, e arayan kadnlarn ve erkeklerin verdikleri ilanlard. lan veren kadnlar, erkekler, dorudan doruya kendi adreslerini vermiyorlar, bir bronun adresini veriyorlard. Brolardan birinin ilann gzm tuttu. Aa yukar yle bir iland: 94 STANBUL'UN HALLER "Messesemiz, yetmidrt yllk temiz mazisi ile iftihar eder. Dnyann drt bir tarafndan onbinlerce insann birbirleriyle tanp mektuplamasna, arkada olmalarna yardm ettiimiz gibi, pekok iftin aile yuvas kurmalarn da salam bulunuyoruz. Kendi fizik ve moral niteliklerinizi, karakterinizi yazar ve arkadalk kurmak istediklerinizin niteliklerine degin bilgi verirseniz, messesemiz size hizmetten eref duyacaktr." Bu trl bro ilanlarndan baka bir de una benzer zel ilanlar vard: "Ya yirmialt, sarn, entelektel bir kz, Dou lkelerinden gen erkeklerle arkadalk kurmak istiyor. 78 numara ile (......) brosuna mracaat." "Ya 31. Boy: 1,72. Mavi gzl. Dul. Almanca mektup (......) brosu eliyle." Kimisi, baka memleketlerden bilgi istiyor, kimisi pul, kartpostal dei tokuu istiyordu. Ben bu tanma brolarndan birine mektup yazarak kendimi tanttm: "Ellidrt yandaym. Lise mezunuyum. Boyum, 1,55 olup, kilom 76'dr. Esmer, siyah sal ve akr gzlym. Karakterim gayet salamdr. Sarn, yirmi ile otuz ya arasnda, kelebekler ve akvaryum balklar hakknda bilgisi olan bayanlarla ngilizce mektuplamak istiyorum." Gazeteden cevap geldi. Mektubumun yaymlanmas iin broya yz frank gndermem gerekliymi. Paris'te bir arkadama rica ettim; benim adma broya yz frang gndermi. Aradan bir zaman geti, kzdan mektup aldm. Bitanesi drt daktilo sayfas uzunluunda Fransa'nn bat kysndaki kelebekler hakknda bilgi veriyor, mektubunun sonunda da, akvaryum balklar zerinde almam olduunu yazyordu. STANBUL'DAN BR KIZ KATI 95 kinci mektubu yazan kz da akvaryum balklarna degin bir kitaplk bilgi veriyor, benden de burada yetien balklar iin bilgi istiyordu. nc mektup ok ilginti. yle yazlmt: "Yirmi ile otuz ya arasndaki sarn kadnlarn balklar ve kelebekler hakknda daha geni bilgileri olduunu mu sanyorsunuz? Balk ve

kelebek stne mektup beklediiniz kadnlarn neden renklerini ve yalarn snrladnz anlayamadm. Otuziki yanda bir kumral: Madlen." Buraya kadar szlerini sabrla dinlediim arkadama, - Btn bu anlattklarnn hela ile ve helann memleketin kalknmas ile ne ilgisi olduunu hi anlamadm... dedim... - Biraz sabrl ol, anlayacaksn, dedi. Birinci mektubu yazan kadn, yalnz kelebekler stne bilgisi olduu iin aradm nitelikte deildi. kincisinin de, yalnz balklar stne uzmanl olduundan aradm nitelikleri yoktu. ncs tam aradm kadnd. Aylarca mektuplatk. Mektuplarmzda balk ve kelebekten baka herey vard. Mektuplarla dostluu ilerlettik. Ben ondan resim istedim, o benden istedi. Kzn bende bir albmlk resmi birikti, poz poz, boy boy resimler, elbiseli, mayolu, yan plak, tuvaletli... Sonunda birbirimize k olduk: Kz "Paris'e gel!" diye yazd. Ben Paris'e nasl giderim? urada kuru ayla bakan bir kk memurum. Hereyi ak ak yazdm, Sen gel!" dedim. Allah raz olsun, vicdanl bir kzm, atlad uaa, geldi. Ben kz grnce aptm kaldm. Kz bir harika! Resimlerinden bin kat gzel! imdi byle bir kz bizim yoksul eve gtrrsem, kza da ayp, bizim evdekilere de... Neyse, kza mektupla durumumu anlat STANBUL'UN HALLER 96 mtm. Anlatamadklarm da takside anlattm. Kz, bizim Mevlanakap'daki eve getirdim. Birbuuk odamz var. Buuk oday kza verdik. Biz br bir odaya dolutuk. Bu kadar iyi yrekli bir kz olamaz. Evlenmeye karar verdik. Param yok... "Benim param var," diyor. Bu kez de bizim evdekiler, Mslman olsun, diye tutturdular. Kz, ona da raz oldu... Yahu, kz deil, gkten inmi bir melek... Kza istanbul'u gezdireyim diye daireden bir hafta izin almtm. Zaten bizim ev oturulacak gibi deil. Sabah kyoruz, gece yars eve dnyoruz. Bir sabah yine evden ktk erkenden. Bir st dkknna girdik. O yalnz iki bardak st iti. Baheli bir kr kahvesi grd. "Aman ne gzel," dedi. Oturduk, ikier ay itik. Arkeoloji mzesini gezdik. len olmutu. Karn ackm, yalnz ayran iti. Aya-sofya'y gezdirdim. Yorulmutu. knca, "Aman bir meyve suyu..." dedi. Vine urubu ile zm ras iti. Sirkeci'deydik. -Affedersin, tuvalete gideceim, dedi. Ne?.. Tuvalet mi? Yahu... Tuvalet neredeydi? Haa, urada bir genel hela olacakt. Gittik, yok, koca genel hela yok olmu. stimlak edip ykmlar kardeim! Bereket, hemen karda gar var. Gara kotum. stnde kocaman "WC" yazl kapya yneldik. "Bayanlara mahsus" yazl kapnn stne aprazlama iki tahta akmlar. Hay Allah... Zavall kz, kpkrmz olmu, elleriyle kasklarn tutuyor. Erkeklerin helasna kotuk, oras da tamir ediliyor, onun kapsna da aprazlama tahta akmlar. Madlen, aman, dedike bsbtn aryorum. Yahu buralarda biyerde hela olacakt, tuuu... STANBUL'DAN BR KIZ KATI -Affedersiniz, buralarda bildiiniz yerde... hela var m?.. -Eminn'nde, kprnn banda. Sahi, yle ya... Madlen, -Yryemeyeceim!.. dedi. -Aman Madlen... Kz iki bklm olmu kvranyor. Hemen kz bir taksiye attm. Eminn'ne geldik... Aman, hela vard yahu burada? oktan yklm. Bereket arabadan inmemitik. Madlen, -Sizin iskelelerde, istasyonlarda hela olmaz m? dedi. Olur, olmaz olur mu, aknlktan bende akl m kalm!.. -ek kardeim Karaky'e... Madlen, - Patlayacam, diyor. -Biraz tut kendini ekerim, biraz canm, biraz sk kendini... Karaky Vapur skelesi'ne geldik. -Yr Madlen!.. Saa bakarz, sola bakarz, hela yok... skele memurlarndan birine sordum: -Hela?.. -Yok!..

- Peki, siz ne yaparsnz? - Sana ne? yle ya... Yr Madlen, yr yavrum... -Kmldayacak halim yok... Kz mosmor olmu, atlayacak zavall... Bende hi akl kalmam. Yahu bu Karaky'de bisr han var. Gir birine... yle ya... Madlen'i hanlardan birinin kapsn97 T STANBUL'UN HALLER 98 dan ittim. Kzn merdivenlerden kacak hali kalmam. Asansrc, Bekleyin, dedi; drt kii olmadan asansrle klmaz. Bekleriz, bekleriz kimse gelmez... Kz kvranyor. Vah yavrum bir grsen yrein paralanr. Madlen, hayatm, dur... imdi canm, imdi... Yahu bu memlekette asansrle kacak bir insan evlad yok mu be? ldracam. Neyse, iki adam daha geldi. Asansre bindik. Asansrc sordu: Kanc kat?.. Laf olsun diye, -Drt... dedim. Drdnc katta indik. Koridoru dolandm, dndm. ok kr helay buldum ama, kilitli... Yahu, hela kilitlenir mi?.. Oradan geen kahveci ocua sordum. Her yazhanede hela kapsnn anahtar varm, aar girerlermi... Madlen, sancs tutmu gebe kadn gibi kvranarak, hela kapsnn dibine meldi. Madlen, kalk sevgilim... Kzcaz srklenir gibi duvarlara tutuna tutuna merdivenlerden indi. Tamam, Galatasaray'da genel hela var... Bir taksiye bindik... Kzn terli akaklarn okuyorum. Canm, yavrum... imdi, imdi. te geldik... Madlen kendini kaybetmi, yar yarya baylm. Galatasaray'da arabadan indik. Genel helaya geldik... Haydi yavrum, ite hela... Haydi gir!.. Aaa... buras... yle ya, buras yalnz erkekler iin... -Olsun Madlen, ne kar... STANBUL'DAN BR KIZ KATI Yapamam... Herkesin iinde... Yahu koca istanbul'da... Birden Taksim'deki genel hela aklma geldi. Yukar doru giden araba da yok... Madlen'in koluna girdim: Yr canm, yr sevgilim... urada var. Azkald... Biraz daha, haydi... Madlen, btn arl ile omzuma yklenmi. Kolumdan kt, sadaki apartman kapsndan dald. Zavall bacaklarn aamyor ki, adm atsn... Birden merdivenleri koarak kt. erisi karanlkt, ne yaptn gremedim... Kapda kalakalmtm... Baktm, kapdan sokaa doru bir su eridi uzanp akmakta... Su eridi yaya yolundan kvrla kvrla kaldrma uzad... Oh, kurtuldu zavall... Kapdan girdim, Madlen merdiven basamaklarndan birine oturmu, ban korkulua dayam alyor. Gemi olsun, kurtuldun nonoum! dedim. Kolundan tutup kaldrdm. Yerdeki sulara basarak dar ktk. Madlen kendini tutamyor, sarsk sarsk alyordu. -Ala, ala sevgilim, dedim, ferahlarsn, alrsn... Ala... Hi konumuyordu. Eve geldik. Yine konumad. Ertesi gn bavullarn hazrlamt. Gidi o gidi... Bir mektup aldm: "Memleketiniz ok gzel, siz de ok iyi insanlarsnz. Bir de helanz olsayd..." diye yazm. Yaaa... nce hela beyim, hela... Hela ii halledilmeden bu memlekette hibiey olmaz. Anladn m?.. Anlamtm. 99 Zavall Necla .Doma byme istanbullu ol da istanbul'u bilme, ayp dorusu, istanbul'u bilmeyen istanbullu benim ite. Bentler'e hi gitmedim, istanbul'un en gzel yerlerinden biriymi, yle derler... Yaza yeni girdiimiz gnlerdeydi. Bir arkadam telefon etti: - Bu pazar piknik yapacaz. Siz de gelir misiniz? Kr gezmesinin ad imdi piknik oldu.

- Nereye gidilecek? diye sordum. - Bentler'e... Arkadamn verdii bilgiye gre, bu kr gezintisine katlacaklar yirmiden akn. Herkes yemeklerini birlikte I gtrecek. Kabata skelesi'nde, saat dokuzda buluacaz. Arabas olanlar varm. Bizim gibi -ona da kr- ayaklarndan baka tat arac olmayanlar, arkada arabalarna doluup Bentler'e gideceiz. Yumurtalar kaynattk. Bir ieye zeytinya, sirkeyi doldurduk. Dolmalar, kfteler yaptk, cgarabreklerini yal kda sardk. Bol domates, hyar... Rakmz da gani. Yoldan zmle eftali de aldk. Dokuza on kala, Kabata skelesi'nde olduk. Saat dokuz oldu, dokuzbuuk oldu, bizim arkada yok. Benim kz, sizden iyi olmasn, ok aklldr, -Baba, dedi, sakn sen Beikta' Kabata anlama... Belki de imdi bizi Beikta'ta bekliyorlardr. -Olabilir... dedim. Aklndan yana kzdan da baskn olan olum, ZAVALLI NECLA -Belki de, dedi, Dikilita'tr. Onlar sana Dikilita demilerdir, sen Kabata anlamsndr. Olabilir... dedim. Karm kzarak, - Olabilirse, dedi, yleyse emberlita da olur. Senin zaten ilk syleyite bieyi anladn grlmemitir. Herhalde telefonda emberlita' sen Kabata anladn. -Olabilir... dedim. Kk olum, -Bir de Kzta var... dedi. Belki de bizi imdi Kzta-'nda bekliyorlar. -Olabilir... dedim. Karm kzd: - Canm nasl olabilir? Beikta m, Kabata m, emberlita m, Dikilita m, Kzta m?.. istanbul'da ne kadar ok ta olduunu o zaman fark ettim. -Sayn bakaym u istanbul'daki talan, dnnce hangisi olduu aklma gelir... dedim. Karm, -Atlamata olmasn... dedi. Kzm, -Bir de Talk var... dedi. Daha sabahtan azmzn tad bozuldu. Olum, -Sakn Nianta olmasn... dedi. Bsbtn aklm kart. Bir taksiye binip, ne kadar ta varsa hepsini dolamaya karar vermek zereydim, yanma ok uzun boylu birisi sokuldu: -Affedersiniz, siz Bentler'e mi gideceksiniz? 101 STANBUL'UN HALLER 102 -Evet, nereden bildiniz? -Biz de oraya gideceiz de... Bize Cokun telefonla sylemiti. Bu sabah burada buluacaktk. Ama sabahleyin Cokun yine telefon etti. Birdenbire hastalanm, gelemeye-cekmi. Demindenberi ellerinizde sepetler, antalar beklediinizi grnce, anladm, sizin de Bentler'e gideceinizi... Baka kimler vard birlikte gideceimiz? diye sordum. ok kalabalkm. Cokun syledi ama, hibirini tanmyorum. Sizin tandklarnz yok mu? Hayr. Ne yapacaz? -Bilmem... Burada demindenberi bekleenler var, soralm. Bizimle konuanlar bir kadnla erkek, karkoca olacaklar. skele alannda bekleenler ok var. Bizim gibi ellerinde sepet, anta, paket olanlardan birine sokuldum: -Affedersiniz efendim, Bentler'e mi gideceksiniz? -Ne bentleri? Su bentleri... -Su bentlerinde ne iim var? Bilmem... Sordum ite... Adam galiba alay ediyorum sand, kzd: -Bentler'e mentlere gitmeyeceim!.. Siz bilirsiniz.

 Gitmeyeceim yahu!.. Gitmeyin beyim. Zorla deil ya... Sizi Bentler'e gidin diye zorlamyoruz. Sorduk. ngar karmadan adamn yanndan ekildim. Az nce tantmz adam da, iskelede bekleenlerden gzne kestirdiklerine, Bentler'e gidip gitmeyeceklerini soruyordu. Ben, baka birine yanatm: ZAVALLI NECLA 1 Affedersiniz, Bentler'e mi yolculuk?.. Sana ne? -Hi... Sordum. Allah Allah... Bu gzel pazar sabah da herkesin terslii stnde. Adamn yanndaki kadn atld: Bentler'e gideriz, rr'a gideriz, Hnkr'a gideriz, sana ne? Gidersiniz efendim, bana ne? Nereye isterseniz oraya gidin, cannzn istedii yere... Hemen oradan krdm. Bizim ocuklarn yanna geldim. br arkada, Bentler'e gidecek bir aile daha bulmu. Onlar da Cokun'u bekleyip duruyorlarm. Olduk aile. Bentler'e daha kimlerin gideceini renmek iin ailenin drt erkei, vapur iskelesi alanna dalp soruturmaya baladk. Bir adamn yanna yaklatm: -Affedersiniz, Bentler'e mi yolculuk? -Size ne? Fena halde bozuldum. -Arkadalar vard da... Onlar aryoruz, hep birlikte Bentler'e gidecektik... Adamn yanndaki kadn sinirli sinirli bard: Hayr, hayr, hayr... Bentler'e gitmeyeceiz ite... ile'ye gideceiz, anladnz m? -Anladm... Anladm uydu: Kadnla erkek, benden nce ile'ye gidip gitmemek iin tartrlarken ben de stlerine gelip, - Bentler'e mi gideceksiniz? diye sormuum. Nedense "Bentler" der demez herkes kzyor. Bu kez bir adama: 103 STANBUL'UN HALLER 104 ok affedersiniz, nereye gideceinizi sorabilir miyim? dedim. Neden sordunuz? Biz Bentler'e gideceiz de... Biz gitmeyeceiz... Biz gideceiz... -Biz gitmeyeceiz yahu... yi ya, gitmeyin efendim. Neden sordunuz? Hi... Birisini aryoruz da... Ama neden sordunuz efendim? Allah Allah... Adam yakam brakmaz. -Sorduksa gnah m yani? Sorduk ite... Ama niin? Siz benimle alay m ediyorsunuz? Estafurullah... Demindenberi kanc? Gelip gelip soruyorlar: "Bentler'e mi gideceksiniz?" Gitmeyeceim ite be!.. Gitmeyin efendim. Ne diye birbirinizi gnderip soruyorsunuz? Benimle dalga m geiyorsunuz? Haaa... Demek benden nce, br arkadalar da gelip sormular. Adama kii st ste gelip de, "Bentler'e mi yolculuk?" diye sorunca adam da kzm, hakk var... Byle kavgal grltl aratrma sonunda Bentler'e gitmek iin orada bekleyenleri bulduk. Kimlermi biliyor musunuz? Hep benim sorduklarm. Bekleye bekleye kzmlar, btn terslikleri stnde de ondan, "Sana ne? Gitmeyeceiz ite..." diye baryorlarm. Cokun, btn tandklarna telefon etmi. Ama onun tandklar, birbirlerini tanmyorlar. Kendisi gelse, bizi birbirimize tantacakm. ZAVALLI NECLA

Arabalara bindik. Drt arabayla yola ktk. Biz, san bir spor arabaya dtk. Arabann sahibi direksiyonda, yannda hanm ile baldz... Somurtup duruyorlar. Cokun gelmedi diye mi kzmlar, beklemekten mi sinirlenmiler, nedir bilmem... Bebek'te arabalar durdu. Kimisi cgara, kimisi ekmek alyor. Bu frsattan yararlanp, bu somurtkan insanlardan kurtulmak iin baka arabaya getik. O arabadakiler daha da kzgn... te bu sinirli hava iinde fosur fosur soluyarak somurta somurta Bentler'e geldik. Bir kr gazinosunda oturduk. Birbirlerini tanmayan insanlar orada toplanmz. Yemekler ortaya ald. - Sizde ne var? -Kfte, brek, yumurta, dolma... - Bizde de... -Biz de kfte, brek, dolma, yumurta getirmitik... - Aaa... Biz de... Bir mezeci dkknn dolduracak kfteler, dolmalar, cgarabrekleri, lop yumurtalar kt ortaya. Bu bile kzgnlk yaratyor. te o kzgnlk iinde yemeklerimizi yedik, biyandan da ikilerimizi iiyoruz. Kimse, birbirinin kim olduunu, adn sann bilmiyor. Havay yumuatmak iin akalar yapyorum, fkralar anlatyorum. Sululuk yapmm gibi, donuk donuk bakyorlar yzme. Biraz sarho olsak, belki bu somurtuk hava zlr diye boyuna kadehlere rak dolduruyorum. Uzun boylu adam alr gibi oldu. Geenlerde bandan gemi bir olay anlatt. Byk Postane'nin nnde dolmutan inmi. Bir kalabalk... Nedir, ne oluyor diye kalabala sokulmu. nce bir akgz, kirele kl karn kk paketler iinde haarat tozu diye satyor sanm. Deilmi. 105 STANBUL'UN HALLER 106 Bir kadn, "Adalet!.. Adalet yok mu?" diye feryat ederek, Adliyenin merdivenlerinden aa koarak iniyor-mu. Izbandut gibi erkek de, baran kadn herkesin iinde dvp duruyorlarm. Kadn, "Polis!.. Polis yok mu? mdat!.. Adalet isterim!.." diye feryad ykseltmi. Bunun zerine kalabalktan frlayan bir polis, copunu ekip ya Allah diye kadnn stne yrmez mi? Bir polis, sivil zavall kadn paralayacaklar. Kadncazn sa ba dalm, gsleri km ortaya... Kadn kaldrm talar stnde srklyorlar. Kadnn atkuyruu biiminde salar varm. Polis, kadnn atkuyruu sandan yapp ekiyormu. Uzun boylu adam merakla dinliyoruz. -Yahu, diyor, ben polise kzmadm. Polistir, elbet dver, grevini yapyor. br herife de kzmadm. Belki biri kadnn kocasdr. Elbet karsn dvmek hakk... brleri de kadnn belki dostlardr. Onlar da ne yaparsa yapar... Benim kzdm, u kalabalk... Kadn gzlerinin nnde dvyorlar da, yle toplanm bakyorlar. Kadn da "Adalet isterim ben!.. Adalet!.." diye rpnyor. Birden hamiyetim kabard, -Ulan, sizde hi mi din iman yok, alaklar!., diye bir nara vurup, kalabal bak gibi yarmamla, o drt herifin stne varmam bir oldu. Polisin elinden copu nasl kaptysam bunlar orackta perian ettim, il yavrular gibi daldlar. Merdivenin stnden kalabala, Bre nabekrlar, gzlerinizin nnde bir zavall kadn paralayacaklar da, kaz gibi bakp duruyorsunuz!., diye barrken, yerdeki kadn birden dorulup stme yrmez mi!.. skarpinin tekini karm, tak tak kafama ZAVALLI NECLA indiriyor. nce neye uradm ardm. O aknlkla ne kendimi koruyabildim, ne de kurtardm kadna, "Hanm yava!" diyebildim. Yahu bu ne i!., demeye kalmad birader, o kalabalktan be on kii stme gelip, beni kargatulumba ederek aldlar. Vuran vurana... Bu kez kadnn yerine ben "Adalet isterim ulan!.. Bu memlekette hi mi adalet kalmad?.. Namussuzlar, bu ne i!.. Polis yok mu? Btn polisler bugn izinli mi gitti?.. Polis yoksa, polis grevlisi candarma gelsin!.." diye feryada baladm. Dinleyen yok birader... Beni silkeleyip biyana attlar. Herifin biri barut kesilmi gibi bana baryor: Allah belan versin!.. Beni yirmibin lira zarara soktun...

Yahu, kadn dverek yirmibin lira kazanlyorsa. ne duruyorsunuz? Sonra, iin iyzn rendik. Meer, efendim bunlar "Vurun Namussuza!" adl yerli bir film eviriyorlarm. O kadn, polis, kadn dven herifler, hepsi artistmi... evirdikleri sahne, 27 Mays htilalinden nce, polisin nasl halk dvdn, zalimlerden yana olduunu anlatmak iin evriliyormu. Halkn ie karmamas da ondanm. Ben kadn kurtarmaya kounca, operatr kameray birden durduramam. Ben de filme girmiim. Yirmibin lira zarar gze alamadklarndan, "te byle hamiyetli vatandalarmz da vard eski idare zamannda" gibilerden, kadn kurtarm da filmde gstereceklermi. Uzun boylu adamn anlatt olaya kahkahalarla glmeye baladk. Derken neeli bir hava dodu. ingene karlar gelip fallarmza bakt. Bir bakas ay oynatt. Yine bir ingene saz takm geldi. Kabata skelesi'nde 107 T STANBUL'UN HALLER 108 "Bentler'e mi?" diye sorduum zaman, "ile'den baka yere gitmem!" diye tutturan kadn ingene karlarnn arasna katlp bir gzel iftetelli oynad. "Bentler'e mi gideceksiniz?" diye sorduum iin benimle kavga eden adam, gbek atmakta ingene kzn bastrd. Ksacas, pek gzel elendik... kindiye doru, bizi bir uyku bastrd. Arabalar, Belgrat Orman'nn iine, tenha biyere ektik ki, grlt olmasn. Kimisi arabalarn iinde, kimisi aalarn glgesinde uykuya yatt. Tam iim geerken bir kadn lyla sradm. nce rya gryorum, sandm. Rya deil!.. br arkadalar da uyanmlar. Hep birlikte ormann iinde, sesin geldii yere doru yrdk... Bir de ne bakalm, alt erkek, bir krpe kz perian ediyorlar. Kz baryor: - Can kurtaran yok mu? Canavar gibi bir herif barmasn diye, kzn azna bir bez tkyor. -Ne yapyorsunuz? diye yrdm. O alt erkekten biri, Film abi, film eviriyoruz... deyince, ben deminki hikyeyi hatrlayp durdum. Ben o zamana kadar film ekme makinesi grmemiim. Sahiden makineye benzer biey var ama, kamera dedikleri mi, yoksa baka biey mi, bilmem... Pasl bir gaz tenekesinin altna, aa dalndan ayak yapmlar. Pasl gaz tenekesinin bir ucu delik. Hani sokaklarda alamint fotoraf ekerler ya... Fotoraf makinesinin arkasndaki fotoraf, ban siyah bezle rter de kafasn makinenin iine sokar, ite yle bir ZAVALLI NECLA 109 kamera. Operatr, ceketini karp bana rtm, kafasn tenekeden ieri sokmu. Kz baryor: -Canavarlar, namusuma tasallut ediyor!.. Herifin biri, kudurmu gibi, rpnan kz pmeye alyor. Baka bir herif de kzn stn ban paralam, entarisini karmaya urayor. Ben biraz sokulaym, dedim, o alt kiiden biri, -Aman abi sokulma, filmi berbat edersin!., dedi. Bizim gruptan, biraz nce iftetelli oynayan hanm, -ok canl bir film olacak!., dedi. Bizden bir erkek de, -Sansrn bu filme msaade edeceini sanmam... dedi. -Neden? -ok ak sak baksana... Birisi de, -Hayat hakikiye sahnesi... dedi. Bizde bu rezaletler ok olur. -Evet, realist bir film olacak... Ben dorusu biraz kukulandm. Ne kadar realist olursa olsun, bu kadar da olmaz. nk, gzmzn nnde kz perian ediyorlar. Kz kombinezonla kald, lk la baryor. Bir de rejisr var. Kz, - mdat!.. Taarruz ediyorlar!., diye bardka, o da kza, -Daha ok bar, daha ok bar!.. Canl olsun!., diye baryor. Kz ne kadar feryat etse, rejisr yine az buluyor: -Daha heyecanl!.. Bar, bar!.. Yksek, daha yksek... Sahiciymi gibi...

 STANBUL'UN HALLER 110 Rejisr, br artistlere de baryor: Saldrn ulan... yice yapn... Kz birara ellerinden kurtulup kamak istiyor. Rejisr davranyor: Yakalayn!.. Yatrn yere!.. Kz allarn iine atyorlar. Zavall kz, al rpdan izilip, dikenlerden berelenip kan iinde kald. Kombinezonu da para para oldu. Rejisre yaklatm: Bu ne biim film makinesi? -Ne olacak abi, yerli mal, biz bu kameray burada yaptrdk. Hkmetin dvizi olmadndan, dardan makine getirtemedik... Bizim kadnlardan biri, ok heyecanl, kanl bir film! dedi. Rejisr, -nallah Kan Festivali'ne gndereceiz... dedi. Kz baryor: Namusum elden gidiyor! Rejisr de ona baryor: -Bar kzm, daha bar... Olmad, daha yksek baracaksn... Sanki sahiden namusun gidiyormu gibi... Bar!.. Kz baryor: -Beni mahvediyorlar!.. Rejisre, -Filmin ad ne? diye sordum, -"Zavall Necla!" dedi. Zavall Necla'y srklyorlar. Birara film o kadar realist yada naturalist olmaya balad ki, her ne kadar bu sahneleri hepimiz grmek istiyorduysak da, aramzda ZAVALL NECLA 111 ocuklar, kadnlar olduu iin ayp olacak... Uzun boylu arkadamz, -Haydi artk gidelim!., dedi. Zavall Necla'y srkleye srkleye ormann iine gtrdler. Grdmz filmin heyecanyla uykumuz kamt. Yeniden imeye baladk. Aradabir, Zavall Necla'nn feryad bize kadar geliyor: -mdat!.. Taarruz ediyorlar!.. Ses kesiliyor. Az sonra kzn feryad yine duyuluyor. kii nmzden koarak, Zavall Necla'nn imdadna gidiyordu, onlar durdurduk: -Biey yok, biey yok... Film eviriyorlar... Adamlar, -Biz de bir aile facias sandk... dediler, dnp gittiler. O gn ok elendik. Ge vakit Bentler'den dndk. Ertesi gn bir de gazeteye baktm ki, Bentler'de film eviren alt erkein resmi: "Otomobille kardklar bir gen kzn Belgrat Ormanlan'nda namusuna tecavz eden alt canavar tutukland." Crme Tevik .Muhterem Hkim Bey!.. Sulu olup olmadm anlayabilmeniz iin, hadiseyi btn teferruatyla huzurunuzda arz etmem gerekiyor. Bendeniz altmsekiz yanda oluk ocuk sahibi bir insanm. Damatlarm, gelinlerim, torunlarm var. Byle bir insan hi yolda grd kadna laf atar m? Ama itiraf ederim ki, ben bu hanmlara laf attm. Hem gpegndz, Beyolu'nda giden bu iki hanma laf attm. Elinizi vicdannza, kendinizi benim yerime koyunuz. Size hadiseyi olduu gibi anlatacam. Siz benim yerimde olsaydnz ne yapardnz? Fakirhane Kanlca'dadr. Artk sinnikemale geldiimden, i yapmyorum. Tekat olal seneler var. Yalnz arada srada istanbul'a inerim. Bu sabah sekizbuuk vapuruna bindim. Scak olduu iin, aa salona indim. Karmda iki hanm oturuyordu. Evvela nazar dikkatimi celp etmediler. Bilahara, sarn hanm, yksek sesle, -Aman ne scak! diye dmelerini zp de, gsn mehtap gibi anca gzm oradan alamadm. Muhterem Reis Bey!.. nsafnza iltica ediyorum. Siz benim yerimde olsaydnz bakmaz mydnz? Bunun zerine yanndaki sedef tenli hanm,

-Aman ben de skldm, diyerek hem gerdann, gsn at, hem de ceketini kararak nim ryan bir halde kald. Bu da kfi deilmi gibi, benim bamn stndeki fileye antasn koyarken, affnz istirham ederim, ayan beyan meydanda olan koltuk altyla burnuma temas eyleCRME TEVK 113 di. Bayltc bir rayiha ile adeta sarho oldum. Muhterem Reis Beyefendi, zatliniz benim yerimde olsaydnz, ne suretle hareket ederdiniz? Bu kez sarn hanm, -Jartiyerlerim pek skt, diyerek, bir anda etekliini mntka-i memnua'ya kadar fora edip orap balarn zd. Gzlklerimin stnden nazar hayretle temaaya devam eyledim. Muhterem Reis Beyefendi, zatliniz kendinizi, bendenizin yerine ikame ediniz. Siz olsanz ne yapacanz bilemem, bendeniz yine kemal-i sknetle ve daire-i nezaket dahilinde seyre devam ettim. Bu kez, stbeyaz tenli hanm da, orap balarnn baldrlarn skt bahanesiyle, o dahi bayram gn bayrak eken sefineler gibi, renk renk ipek, dantel i amarlarn bana kaldrp orap balarn gevetti. Badehu, her iki hanm da mtemadi surette skldklarndan, vcutlarndaki btn lastikleri gevettiler. Bunlar mevtime kfi sebep deilmi gibi, sarn hanm, -Vapura ters oturmuuz, bamz dnyor! deyince, her iki melek, benim oturduum kanepeye, biri sama, biri soluma getiler. Vapur bombo olduu halde sanki oturacak yer kalmam gibi, her iki yanmdan bendenizi tazyike baladlar. Yirmi senedir hb- sknette duran damarlarmda cevaln- dem balad. Zatlileri olsalar acaba ne yolda hareket ederlerdi? Her iki hanm, ikidebir yere biey drp yerden almak bahanesiyle eiliyor, nermin vcutlarnn, henz bana mestur olan ksmlarn da tehir ediyorlard. Hatta kaymak beyaz hanm, yere drd mecmuay aldktan sonra, kendi yerine oturur gibi yaparak, yanllkla kucama kt ve bir mddet dalgnlkla byle oturdu. STANBUL'UN HALLER 114 Daha sonra da aralarnda yle musahabeye baladlar: -Ben yal erkeklerden holanrm. -Ben de yle... Kadndan ancak yal erkekler anlar... - Baz erkekler de dilini kedi yutmu gibi susarlar. Ayol insan iki ift laf eder... Bika kez tekellme cesaret eylediysem de, dilim tutuldu, azmdan kelime-i vahide kmad. Bu sefer beyaz tenli, nermin vcutlu pkize dedi ki: -Hl konumuyor... Dnya yznde hi nezaket, terbiye kalmam. Biz adam yiyecek deiliz ya... Bendenize dpedz hakaret ediyorlard. Bu srada Kpr'ye geldik. Vapurdan karlarken, geriye dnp bendenize yle bir nazar- kane atfettiler ki, o anda yldrmla arplma dndm. stirham ederim muhterem Hkim Bey... Benim yerimde siz olsaydnz nasl bir hatthareket takip ederdiniz? Benim takip ettiim hatthareket, iki hanmn arkasn takip oldu. Ayn dolmula Beyolu'na ktk. Ben hl bir terbiyesizlik yapmamak iin, azm amyordum. Onlar nde, bendeniz pelerinde yryorduk. Dnp dnp geriye, melekne tebessmleri ve davetkr baklaryla bendenizi perian ediyorlard. Sarn hanm, -Herhalde beyefendi, bizimle evde konuacaklar, dedi. Yine de terbiyemi bozup bir kelime sylemeyecektim. Yalnz o kadar seri gidiyorlar, sere gibi sekiyorlard ki bu sinni salimde, pelerinden takip bendeniz iin pek zahmetli oluyordu. Kalbimden mustaribim. Fazla heyecana gelemem. Bende kalp olduunu anlatmak iin birara yanlarna sokulup, CRME TEVK T 115 -Affnz istirham ederim muhterem hamfendiler, her ne kadar ihtiyarsam da, bende de kalp var, ben de Allah'n kuluyum, insaf edin! dedim. Pek muhterem Reis Beyefendi!.. te kzlca kyamet o zaman koptu. Her iki kibar hanm birden sokak ortasnda avazlar kt kadar barmaya baladlar: -mdaaaat!.. Poliiiis!.. Yandan utanmadan koskoca herif bize laf atyor!..

ki hanm da antalarndan ddk karp ttrmeye baladlar. Polisler de galiba evvelden hazrm. Gelip bendenizi derdest ettiler. Muhterem Reis Beyefendi... Vuku-i hal bundan ibarettir. Hem bir crm ilediysem, bu hanmlar da beni crme tevik ile suludurlar. Bilahara muttali oldum ki, bu her iki hanm da polise mensup olup sivil taharri memuresiymiler. Yollarda kadnlara harfendazlk eden zampara ararlarm. O gn i bulamadklarndan elleri bo dnmemek iin bendenizi gzlerine kestirmiler. Vicdannza hitap ediyorum: Zatliniz benim yerimde olsaydnz, ne yapardnz? Gebe Kadn in Alama Konertosu Mzehher Vn'ya Uvertr Bu yeryznn gzel kenti varsa biri istanbul; gzn sevdiim istanbul'u, gzmn bebei, canm istanbul... Bu istanbul'un gzel yeri varsa, biri de Kalam-Fenerbahe kys: Havas lml, kzlar alml, olanlar alml; gndzleri gnei akmak akmak, geceleri ay yalm yalm. O kyda istanbul'un en gzel kkleri: Dlar mermerli, yalboyah, ssl tulal, ili oymal, ileri alengirli. Zenginliin bahelere taan zevksiz gsterileri: Heykeller... Bakml bahelerinde yorgun baklar dinlenir. Kaplarndaki zel arabalar durduklar yerde, onlara bakann insanlk haysiyetini iner. Bitakm insanlar, o kklerle deniz kys arasndaki yoldan geerlerken utanrlar kendilerinden. Maysta kk bahelerindeki gller, hanmelleri, yaseminler, filbahriler aar. Gl dallarn bit sarar, filizlere bitler r. Bahvanlar bitten korumak iin gl dallarn ilalar, kirelerler... Kklerin de bitleri vardr: Arkalara gizlenmi gecekondular... Bu gecekondulardan birine, dou illerinden birinin bir ilesinin bir kynden ocuklu bir karkoca konuk geldi: Emriye'yle shak... shak bahvan yama durdu kklerden birine... Emriye baka bir kkte orta hizmetisi oldu. Bir zaman GEBE KADIN N ALAMA KONERTOSU T 117 sonra Emriye hizmetilikten cayd, gndeliki oldu. Hergn bir baka kke amara, hizmetilie gidiyor, byle daha ok para kazanyordu. /. Blm (Emriye neden gler?) Emriye gle bir gen kadn. Yz gler, gz gler, gzlerinin ii gler, salar gler, topuu, elleri, parmaklarnn ular gler Emriye'nin. shak'la Emriye alp para kazannca, konuk kaldklar gecekondudan kp ayr bir gecekondu kiraladlar. Gne doarken yataktan glerek kalkar Emriye. Kocasn, ocuklarn yedirir, iirir yine glmseyerek. Erkenden kar evinden etekleri glerek. O gn i grecei kkn kapsn alar elleri glerek. Bir hamarat, bir hamarat, hep glerek... ekip evirir, siler sprr, toplar eder ortal, ykar tler amarlar... Glmesi hi eksilmez. amar ykayan elleri gler, bir bakar, bak gler, bir syleir, szleri gler... Gen irisi bir kadn Emriye, gl, canl, yapl, salam. Hanmn biri... Ama bu Hanm kklerdekilerden deil, bir apartmann at katnda oturur. Emriye o Ha-nm'a da haftada bir amara, ortalk iine gider. Enok sevdii bu Hanm'dr. nk bu Hanm brlerinden daha az para verir ama, adam yerine kor da konuur, dertleir Emriye'yle. Emriye i grrken Hanm bakar bakar da, onun omuzlaryla, kollaryla, ayaklaryla gl bir houna gider ki... -Ayol Emriye, baylyorum sana kz... Sen hep byle gler misin? STANBUL'UN HALLER 118 istanbul'a geleli gle oldum Hanm'm... Ben glmeyeyim de kimler glsn a Hanmm... Hey gidi, sen benim kylk yerde neler ektiimi bir bilsen, bu glmemi az bile bulursun bana... Anlatr da anlatr. Ah o ky, ah o ky... Nah bu elleri var ya, bu elleri, tezek karmaktan yarm yarm yarlm, atlamt. imdi sokuyor ellerini scack, mis kokulu amar sularna kpr kpr, elleri glyor. "Kyde sabun mu vard Hanm'm..." Kaynatasnn kulu, kaynanasnn

klesiydi; oysa burda iki gz evinin bir Hanm'... "Bizim oralar bir grsen, yaanmaz yerler Hanm'm." Ky evinin penceresi bile yok. Ocakta yanan tezein dumanndan, isinden yzleri karaya keser hep. Akam olunca yorgunluktan ls kar da dee serilir, kocasnn nettiini hi bilmez, nasl gebe kaldn bile anlamaz, bir de bakar ki karn iiyor... "Hi tad yok ky yerinin a Hanm'm..." Yedi ay k srer oralarda. Git dalara ot yol da, a yap... Buras yle mi? Zengin evlerinde yediin nnde, yemediin ardnda, yersin iersin, artan verirler, eve de gtrrsn... "Bizim oralarda, 'sinein aklls ikembeye konar da ehre g eder,' derler. ehir yeri gibi var m, hele istanbul... Kklerden verdikleri eskiler, bizim yenimiz... Ben glmez miyim hi Hanmm, glerim de, oynarm da..." //. Blm (Emriye neden dourur?) ocukla gelen Emriye'nin istanbul'da bir ocuu daha oldu. Ertesi yl da beinci ocuu dodu. Emriye'nin sevdii o Hanm, Ayol Emriye, dedi, artk dourma, yeter! Bu kadar ocukla nasl baa kacaksn? GEBE KADIN N ALAMA KONERTOSU 119 - Kendimize bir gecekondu yapacaz da ondan douruyorum Hanm'm. Bamz sokacak bir gecekondu yapalm, sonra dourmayacam... Emriye ertesi yl altnc ocuunu dourdu. -Ayol Emriye, yeter artk... Dourma! Deli misin sen, bu kadar ocua nasl bakacaksn? - Bamz sokacak bir gecekondu yapana kadar douracam Hanm'm... Emriye sekizinci ocuunu da dourdu. Her yl bir ocuk douruyor; ylda iki kez douramyor da ondan... - Kz dourma artk, yeter... Nasl geindireceksiniz o kadar ocuu? -Bir gecekondumuz olsun da Hanm'm, tamam... Kendimizin bir gecekondu, kendi malmz... Bir dam altna sokalm bamz... Emriye dokuzuncu ocuunu da dourdu. Gebe kaldka karn glyor, gs glyor... -Bir yapsak gecekondumuzu Hanm'm, bir yapsak... Azkald Hanm'm, bir daha gebe kalrsam yaptracaz gayr... ///. Blm (Emriye'nin bir eli yada, bir eli balda) Emriye drdnc ocuunu dourduktan sonra, amara, hizmetilie gitmiyordu artk. Emriye kendisi iin dourmuyordu ki, kklerdeki taze gelinlerin bebelerine st emzirmek iin douruyordu. ocuunu dourdu mu, memelerine bir st yryor ki, aman nasl gr st, parmann ucunu dokundursan, f diye fkracak st memelerinden, ite yle... Emriye, kklerdeki kuru memeli annelerin ocuklarn emziriyor glerek, stannelik ediyor. Emriye'nin memeleri STANBUL'UN HALLER 120 glyor, st glyor... Bu tahta gsl kadnlar dourdular m, haftasna, ayna kalmyor, memeleri kuruyor. nek st, koyun st, kutu st, Avrupa mamas, hibir zaman ana stnn yerini tutmaz ki... Emriye'nin dolgun memelerinde yle gr st var ki, yirmi ocuu birden emzirse, hepsine yeter de artar... St kuvvetli olsun, gr olsun, aman kesilmesin diye Emriye'nin iyi beslenmesi gerekli... Ha babam besliyorlar Emriye'yi. Kendini besletiyor Emriye. -Yayldm yatyorum Hanm'm, kendimi bigzel besletiyorum ki... Ya diyorum, ya geliyor, bal diyorum bal geliyor... Elimi scak sudan souk suya soktuum yok... Et dedim mi, "Aman neresinden?" diye soruyorlar. "Biftek mi istersin, bonfile mi? Dana rostosu mu olsun, czbz m yoksa? Pirzola m, klbast m?" Emriye stannelikten ald paray biriktiriyor, gecekondu yapacaklar. Gecekondu yaptlar m, tamam, artk dourmayacak. Salt kocas alacak. O da isterse, aradabir gider amara, ortalk iine... Ama isterse... Kalam-Fenerbahe arasndaki kklerden hangisinde hangi kadnn gebe kaldn, ne zaman douracan biliyor, o da kendini ayarlyor, onlara gre gebe kalyor. Hi amaz tarifesi var... Kklerden birinde tahta gsl, kuru memeli bir kadn dourdu mu, Emriye ondan ya gn nce dourmu oluyor, yada be gn sonra douruyor... Yalvar yalvar yalvaryorlar Emriye'ye: -Aman Emriye... Bizim ocua... Ne olur... Emriye'nin emzirdii ocuklar topa gibi, turp gibi, topuz gibi, tosun gibi...

Tahta gsllerden biri gebe kald m, kouyorlar Emriye'ye: GEBE KADIN N ALAMA KONERTOSU 121 -Aman Emriye, hazrlan ekerim... Bizim gelin ubatta douracak, ubat sonunda bir yavrumuz daha olacak... Ona gre, e mi ekerim... Emriye zaten ya hazr, yada p diye hazr oluveriyor. -Aman Emriye'ye iyi bakn ha!.. Ne isterse aln, verin istediini... Sorun bakalm can ne istiyor... Emriye, ekerim... Vitaminler veriyorlar Emriye'ye... Aman sinirleri bozulmasn... stersen bika gn bizde kal... Nasl istersen... Sakn sklma canm. Kuvvet uruplar iiriyorlar Emriye'ye. -Aman cicim, hastalanma... En iyi doktorlara baktryorlar, idrarn muayene ettiriyorlar. Allah korusun, albmin olur da... Emriye glerek anlatyor: -Aman Hanm'm, bir rahatm, bir rahatm ki... Sinirim bozuldu gene diyorum, arabaya koyup gezdiriyorlar. Dokuz ocuk dourdum, ama bu seferki gibi olmad hi... Hac Sabri Bey'in kz gebe... ok Mslman adam Hac Bey. Beni ard, dedi ki, kzm dedi, damadm olacak alan eve getirdii hibieyi yemeyeceksin, dedi, benim torunum temiz st emmi insan evlad olmal, dedi, torunum helal st emmi olmal, dedi, bu benim namert damadmn ne bok kartrd, nerden para kazand hi belli deil, dedi, bir kark namussuz herif, dedi, onun kazand parayla ald herey haramdr, dedi, sakn onun aldndan yeme, sonra bozukluk stnden torunuma geer, dedi, her ne istersen bana syle kzm, dedi, ben alrm en lsn, dedi... Emriye bir glyor, bir glyor, Emriye'nin karn da, gs de glyor. T STANBUL'UN HALLER 122 - Sonra Hanm'm, beni Hac Sabri Bey'in damad ard, aman Emriye, dedi, sakn kimseye syleme, dedi, bu benim kaynatam olacak drz, dedi, sana dediimi duymasn, dedi, sen ocuumun stanas olacaksn, dedi, o alan hacl maskedir, dedi, benim ocuum helal st emmi olmal, dedi, kaynatam haramzadesinin ald hibieyi yeme, dedi, sonra stn bozulur da ocuum st bozuk olur, dedi, her ne cann ekerse, syle ben alrm, dedi. Emriye bir glyor, bir glyor, salarndan topuklarna dek glyor. Bign yine glerek geldi, -Aman Hanm'm, sorma bama geleni, dedi, azkal-sn zehirleniyordum. Aeriyorum, havyar istedim. Bizim kylk yerde havyar m vard ki... Bir yemiim, bir yemiim havyar, zehirlenmiim Hanm'm, azkald lyordum... ilek isterim diye tutturuyorum, turu isterim diyorum, turunun ardndan pekmez diyorum... Hanm'm, aylk gebeyim... Bu onuncu ocuum olacak. Artk bundan sonra yok, tamam. Gecekonduyu yaptracaz inallah... Bu kez stannelik edecei ocuun annesi, burdaki kklerin en bynde oturuyor. ok zenginler... Em-riye'nin kocas gecekonduyu yapacak bu kez artk... - Kz Emriye, bir ihtiyacn var m, syle allahak-na... - Hibir ihtiyacm yok sayenizde, yalnz canm kuin-ciri ekti... -Koun abuk kuinciri bulun Emriye'ye... I GEBE KADIN N ALAMA KONERTOSU T 123 Final Emriye alyordu, istanbul'a geleli ilk alay... "Alama Emriye, alama!" "Alarm..." Hac Sabri'nin kz krtaj oldu, aylk ocuunu aldrd. -Hanm'm, ona gvenip de gebe kaldmd... ocuunu aldracakt da bana neden gebe kal diye yalvardlar yleyse! Onuncu ocuum doacak, kolay m? Gecekonduyu da yaptramadk... Alarm ya, Hac Sabri'nin kz ocuunu aldrd. Hac Sabri'nin kznn smarlamas zerine onuncu ocuuna gebe kalan Emriye, Hac Sabri'nin kz krtajla ocuunu aldrd diye alyordu...

Emriye'nin elleri glmyor artk, salar da, gzleri de, parmaklarnn ular da glmyor. Hi glemeyecek on ocuk anas, gecekondusuz Emriye... istanbul'u Yaamak Uoma byme istanbulluyum. Annem de yle babam da... Onlarn ana babalar da yle... Soy sopa yedi gbekten, belki de onyedi gbekten istanbulluyuz, istanbul dna ktm m, boulur gibi oluyorum. Avrupa'da epiy gezdim, dolatm. Bisre Amerika'da da bulundum, bir heyetle birlikte. Evet, Paris, Venedik, Prag filan, gzeldir, ama hibiri istanbul'un yerini tutamaz, istanbul'un gzellii hepsinden baka... Ne derseniz deyiniz, ben bir istanbul tutkunuyum, istanbul' dan baka yerde yaa-yamyorum. Buyzden orta dereceli bir memur olarak kaldm ya... Taraya atadlar, gitmedim. Ka iten ktm, istanbul'dan ayrlmamak iin... Bu yatan sonra da, ne olacak sanki, be yl sonra emekli olacam. Karm da benim gibi, soy sop istanbulludur. Byle olmasa onunla evlenmezdim. Sakn kkm, soy ocam istanbullu diye, ekirdekten yetime istanbul ocuu olduum iin vnyorum sanmayn, ho vnsem de deer ya, ama ben vnmeyi sevmem. u koca istanbul'da, istanbullu kalmad. Enou iki kuak nce taradan kopup gelmi, istanbul'a yerlemi olanlar. Kendilerini istanbullu sayyorlar. Konumalarndan bunlarn sonradan istanbullu olduklarn hemen anlarm. nk, en gzel Trke, istanbul azdr... Biz istanbullular, "yanl," demeyiz, "yaan..." deriz; "demin," demeyiz, "temin," deriz... Yani biz istanbullular, Trkenin en gzelini konutuumuzdan birazck yanl ve bozuk konuuruz Trkeyi... STANBUL'U YAAMAK Bundan bika ay nce, Londra'da grevli olan bir arkadam, -sizden iyi olmasn, ok iyi bir insandr- bana bir mektup gnderdi. Yazyor ki mektubunda, yakn dostu olan bir ngiliz karkoca istanbul'u on gn kadar gezmek, renmek istiyorlarm, acaba onlara yardm edebilir miy-miim. Bu kadar yakn bir arkadamn dilei olduktan sonra niin etmeyeyim? Hem yabanclara istanbul'u retmek, benim gibi kkl istanbullularn grevi saylr. Yazk ki, kn geliyorlar, yazn gelselerdi daha iyi olurdu. yldanberi yllk iznimi kullanmadm iin, iimden onbe gnlk izin almam kolay oldu. Arkadamn Londra'dan yazd mektuplara gre, ngiliz karkocann kalacaklar otelden gezecekleri yerlere, alverilerine kadar her ileriyle zenle uramam gerekiyordu. Ne olacak, seve seve yaparm. Uakla geldiler. Havaalannda onlar karmla birlikte karladk. nceden odalarn ayrttm otele gtrdm. saat sonra onlar aldm otelden, akam yemei iin bizim eve gtrdm. Trk yemeklerini ok beendiklerini sylediler. Oysa karm onlara, Trk yemeklerine alk deillerdir diye, alafranga yemekler yapmt. ngiliz kadn, Trk yemekleri konusunda konuurken birden, Siz, imambayldy nasl yaparsnz? diye sordu. mambayld m? Bu ngiliz kadn nereden biliyor imambayldy? Arkadam, onlarn istanbul'a ilk geldiklerini yazmt. Daha nce istanbul'a gelmi miydiniz? lk geliimiz. mambayldy nerden biliyorsunuz, yediniz mi? -Hayr, ama istanbul'a gelmeden buras iin ok yaz, ok kitap okudum da... Yemeklerinizi de okuyup rendim, btn zelliklerinizi... 125 126 STANBUL'UN HALLER ngiliz kadn, imambayldnn yapln bir anlatt, bir anlatt... Onun anlattklarn, karm iin Trkeye eviriyordum. mambayldy anlattktan sonra, Siz papazyahnisini nasl yaparsnz? nce soan kavurur musunuz, yoksa kavurmadan m atarsnz tencereye? dedi. Karm utana skla, hi papazyahnisi yapmadn syledi. ngiliz erkek, Sizin byk bir imparatorluun mirass olduunuz, yemeklerinizin adndan bile belli oluyor, dedi, mesela unlar, Arnavut cieri, erkez tavuu, Krt poaas, Tatar brei, Trk kahvesi...

Trk yemekleri konusundaki bilgisizliimizi rtbas etmek iin, hazrladm on gnlk gezi programn anlatmaya baladm; bika mze, cami filan... Kadn, -ok gzel, dedi, ama ben istanbul'a gelmiken genelevleri de grmek istiyorum. Genelevler mi? Rezalet... Utantan biraz serte, istanbul'da genelev yoktur, dedim. Kocas, -Var, var, dedi biz okuduk kitaplarda... Sonra karmla bir kahvehaneye gidip nargile imek istiyoruz... Nargile mi? Yok canm... Onlar eskidendi, kalkt yle eyler... imdi bizde nargile iilmez... Sanmam, nargile iilen kahvehaneleriniz var... Rehber kitab yanmzda olsayd, gsterirdim size... Kadn, Sonra bir gece Boazii'nde lfer avna kalm... dedi. STANBUL'U YAAMAK 127 Hi balk avna kmadm, dedim. -Aman nasl olur?., istanbullu deil misiniz? istanbul'un lfer av ok nl... Biz okuduk kitapta, bu mevsimde lfer bol olurmu Boazii'nde... Denizi kayklar doldururmu da hepsi fenerlerini, lambalarn yakar, gecenin kadifesinde deniz prl prl yanarm... Hatta kitapta resimlen bile vard, bir peri lkesi gibi... Allah belasn versin bu kitaplarn... Bizim hkmetlerimiz eksik olmasnlar, bouna okuryazar saysn yzde otuzun stne karmyorlar... Elin ngilizi, taaa nerden kalkp gelmi, okuduu kitaplardan bize istanbul'u retecek. Yemekten sonra, karm souk Amerikan kahvesi getirdi. Kadn, Trk kahvesi imez misiniz? dedi. oktanberi imiyoruz. Elektrikli yeni kahve oca aldk da, Amerikan mal... Gece yarsna doru, onlar otellerine gtrp braktk. ok canm sklmt. Ertesi gn sabahtan gidip aldk onlar. Adam, -Bu otel hem iyi deil, hem de pahal, dedi, baka bir otele ksak... antasndan kard "gid"e bakarak, onlara uygun otellerin adlarn sayd. Hibirini bilmiyordum. -Bir taksiye binelim, ben gtreyim... dedi. Taksiye baknp dururken: Az ilerde taksi dura var, gidelim... dedim. Hi sanmam... dedi. Neyi sanmazsnz? STANBUL'UN HALLER 128 Dediiniz yerde taksi dura olacan... una bak, amma da sinir ngiliz haa... Gittik duraa, baktk baktk, taksiler vzr vzr geip gidiyor, kollarm kanat gibi boyuna rpyorum, hibiri durmuyor. nmzden yavalayarak geen bir taksi ofrne durmasn syledim. ofr, -Kr msn be, baksana, orada trafik memuru var, ceza m kessin... dedi. Allah allah... Yahu, buras taksi dura deil mi? Canmn skldn anlayan ingiliz, -Bizdeki kitapta yazyor, dedi, istanbul'daki taksi duraklar seyyardr, sk sk yerleri deiir. ki gn nce taksiye bindiiniz duraktan bugn de binmeye kalkarsanz, trafik memurlar para cezas alr, diyor kitapta... nce ofrleri, taksi dura diye biyere altrrlar, sonra orada durmay yasaklayp ceza keserlermi ki, trafik geliri artsn... Yahu, elin ngilizi, bizim btn devlet srlarmz, belediyemizin kurduu tuzaklar, hertrl resmi ve kanuni dalaverelerimizi biliyor. -Hay o kitabn Allah belasn versin... dedim, ama Trke dedim, anlamasnlar diye... Ama ngiliz, -Niin, "Allah belasn versin," dediniz? diye sordu... Aman... Siz Trke de mi biliyorsunuz yoksa?.. -Hayr... Ama bizdeki bir kitapta, Trkler kznca,

"Allah belasn versin," derler diye yazyor da... Biz, bir memlekete gitmeden o memleket iin yazlm btn kitaplar okuruz... Birden azmdan kat: I STANBUL'U YAAMAK -yi bok yersiniz... dedim. Kadn hemen Who "book yer?" dedi. Demek, onun da Trkesini kitaptan renmiler. yi ki, o srada adam, skm, helaya gitmek istedi de, laf gargaraya geldi. -Hela nerde, affedersiniz... Hela m? Burda hela var myd? Benim bildiim istanbul'da genel hela, cami avlularnda olur... Nur iinde yatsnlar, atalarmz insann yalnz dnen yaratk deil, helaya da giden yaratk olduunu gz nnde tutup cami avlularna genel hela yapmlar. -Buralarda genel hela yok, otele dnelim... dedim. ngiliz iyice skm, biraz eilip, iki eliyle apn tutarak, yerinde dne dne, -Var, burda hela var... dedi. -Karsna dnd- Bak bakalm, "gid"e, hela nerde? Kadn, kitaptan istanbul'un genel helalar plann kard. Plan araziye uygulad, arkasn alandaki anta verip, iki kolunu at, sol yann gsterdi: -u soldaki sokakta, elli metre gidince, genel hela olacak... Gittik. imden, "Hey Allah'm inallah orda hela yoktur da, u ngiliz akr akr sokak ortasnda donuna ier," diye dua ediyordum ki, karkoca ngiliz, elleriyle koymular gibi genel helay buldular. Hemen ben de helaya dalp, bir gzel rahatladm. Sonra bir taksiye bindik, onlarn syledii adrese gre, gzel ve ucuz otele gidiyoruz. ngiliz, arabann penceresinden bakt, bir de kitaba bakt: -Buras Beikta m? T 129 STANBUL'UN HALLER 130 -Evet... istanbul'da ok ta var, Beikta, Kzta, emberli-ta, Nianta, Atlamata, Kocata, Takasap, Takzak, Topta, Dikilita, Kabata... .- ok canm sikldriio. , . v = Evet ta oktur,bir de yurtta var... dedim:;_ Yurtta... Bilmiyorum, o nerde? Kimse bilmiyor yerini... Eskiden varm, imdi yeraltnda kalm, ok tarihi bir ta... Dedikleri otele gittik. Hi bildiim, grdm yer deil. Gerekten ucuz ve gzel... Onlar otele yerletirdikten sonra, -Bir de genelevi grelim... diye tutturdular. Bir zamanlar, Beyolu'nda Bayram Soka yada Abanoz denilen yerde genelevler olduunu duymutum. Taksiyle oraya gittik. Genelev yok, hepsi zel ev... Zib diye bir yer aklmda kalm, oraya gittik, orada da, Abonoz'dakiler gibi, oktan belediye genelevleri kapatm. Epiy arandmz iin ngiliz, antasndan kitab karp, plana bakt: Ben sizi gtreyim geneleve... dedi. Hah, bir de bu eksikti... ofre, Galata'ya... dedi. Tuh... ingiliz'in sayesinde genelevleri de grdk. O sokaktan geerken kars aktrmadan fotoraflar da ekti. ster misin, bunlar beni bir de randevuevine gtrsnler... Benim niyetim onlar iyi yemekler yapan lks ve nl bir lokantaya gtrmekti. Sirkecideki o lokantaya giderken, sanki orasn bilirlermi gibi, -Bir kk balk lokantasna gidelim, burasn nasl olsa grrz, dediler. I STANBUL'U YAAMAK T 131 Balk lokantas m? Buralarda hi yle kk balk lokantas bilmiyorum, -O da kitapta yazl m? dedim. Kadn, Hayr, dedi, burasn bize istanbul'da bisre yaam bir ngiliz dostumuz salk verdi, adresini yazdk defterimize... Balkpazar'nn arkasnda masal kk bir izbeye girdik. Ocaktaki adama.

 Bunlar yabanc, bize en iyi balklarndan... filan diyordum ki, ngiliz erkek, Palamut, palamut. ingenepalamudu... dedi. Tavada kzarm palamutlar geldi. Burada arap da gzelmi... araplar da itik. -imdi de kahveyle nargile ielim... dedi. istanbul'da nargile nerde iilir, ne bileyim ben? Hayatmda hi nargile imemitim. Yine, antalarn dolduran kitaplardan birine bakp, iyi nargile yapan kahveye beni gtrdler. nargile smarladlar. Ben de onlarla birlikte nargile imek zorundaydm, ngiliz karkocaya bakyor, onlar ne yapyorlarsa, ben de yle yapyordum. Karkoca nargileyi fokurdatmaya balad. Ben de elimdeki marpucu kehribar azlna, onlar gibi fledim, flememle, nargile tablasndaki ateler, kller ortala savruldu, nargile kavanozundaki sular ortala yayld, bomba patlar gibi... Yahu, ne oldu? Kadn, Siz nargile imesini bilmiyorsunuz, flemeyeceksiniz, soluunuzu iinize ekip, sonra duman havaya savura-caksnz... dedi. 132 STANBUL'UN HALLER O sylerken, ben tmbekinin dumanndan boulur-casna ksrp duruyordum. Kahveden ktk. Erkek, -imdi, dedi, Kapahar'y gezelim... Hah, ok kr, istanbul'da ok iyi bildiim bir yerdir Kapalar. Dtm nlerine, iki adm nden giderek, geriye dnp dnp, vne vne, ikidebir, Kapalar'ya burdan gidilir ite, diyordum. Girdik Kapalar'ya. -te buraya Kapalar derler... Yazmaclar nerde? Ne yazmacs be?.. Yorganclar nerde? Antika ars nerde? Bitpazar nerde? Alk alk durduumu grnce kadn, Burada biyerde, en iyi Karagz tasvirleri satan bir dkkn olacak, deve derisinden orijinal Karagz tipleri... dedi. Kitaplardan birini ap o dkknn yerini buldu, bika deve derisi Karagz tipi satn ald. Sonra, eski Trk ii evre satlan dkknlar buldu. Meer biliyorum sandm o Kapahar'y hi bilmezmiim, ne biim yerler varm. Hem geziyoruz, hem de karkoca bana Kapalar'nn tarihini, ne zaman, kimin yaptrdn, ne zaman, ka kere onarldn, yandn, yeniden yapldn, anlatp duruyorlard. Sonra beni Bitpazar'na gtrdler, Sahaflar arsna gtrdler. - Buradan Bakrclar'a gidilir, dedi erkek. Bakrclar'dan teberi aldlar. STANBUL'U YAAMAK T 133 Kadn, - Tahtakale'de eski hanlar olacak, grelim... dedi. -Duydum ama, Tahtakale nerde bilmiyorum... dedim. Beni Tahtakale'ye gtrp, kitaplara bakarak adlarn da bir bir syleyerek eski hanlar gsterdiler, bu hanlarda ne iler yapldn anlattlar. O gn ok yorulduumuz iin, akam onlar otellerine braktm. Ertesi sabah, - Hamama gidelim, dediler. Hoppala!.. Yahu, ta Londra'dan buraya hamam iin mi geldiniz? Evinizde, otelinizde banyo yapsanza!.. Neyse, bunlar modern bir saunaya gtrdm. Ben darda bekliyorum. Girmeleriyle kmalar bir oldu: - Buras hamam deil, biz Trk hamam istiyoruz. Ben hayatmda hamama girmemitim, hep evimde ykanrm. Kadn yine o kitaplardan birinden, istanbul'un hamamlarn gsteren bir plan kard. Kapanm, yklm, bozulmu, kullanlmaz olanlar iaretledi, sonra, - En iyisi ite bu hamamm; ama gndzleri kadnlar, geceleri erkekler, siz beni hamama brakp biyerde bekleyin... dedi. Kadn, dedii adresteki hamama braktk. Erkek,

-Biz de sizinle tavla oynayalm bir kahvede... dedi. -Ben tavla bilmem ki... -Ben size retirim... Biliyor musunuz? -Yoo... Ama kitaplardan birinde yazyor, okuruz... ngiliz'i zorla vazgeirdim tavla oynamaktan. Biraz dolanp, kadn hamamdan aldk. Hamam yle vd ki, 134 STANBUL'UN HALLER akam ben de, kocasyla hamama gittim, onlarn sayesinde hamamn iini de grm oldum. O gn ite byle geti. Bir gece, adresini bir ngiliz arkadalarndan aldklar balky buldular, onun kayyla lfer avna ktk. Hayatmda istanbul'da bu kadar gzel ey grmemitim. Denizin st fener alay gibiydi lfer avclarnn klarndan... Sonra istanbul'un bilmediim mzelerini, tarihi yerlerini gezdirdiler bana, istanbul'da ne de ok mze varm... Camileri gezdirdiler, inileri grdm, ne gzel iniler. Gidecekleri gnd. Kadn, ngiltere'ye glla gtrmek istiyorum, dedi. ocukluumdan, glla diye biey hatrlyorum, ama yllardr yememiim. Araya sora bir bakkaldan glla aldk. Piirmesini biliyor musunuz? -Yemek kitabna bakar, renirim. Beni istanbul'da en gzel subrei yaplan, en gzel irmik helvas yaplan yerlere gtrdler. Ayrlacaklar sabah, erkek, Siz asl istanbullu deil misiniz? Sonradan m geldiniz? dedi. ok utandm iin, -istanbul'a yeni geldik... dedim. -Ne kadar oldu? Ancak be yl... -Ne? Be yl m? Peki, istanbul'da ne yapyorsunuz? Hi, otururum, sabahlar altm daireye, akamlar daireden evime... Kadn atld... -te tam istanbullu, kitaplarn birinde istanbulluyu byle anlatyor... T STANBUL'U YAAMAK 135 Erkek, -Yazk, yaz olsayd, size istanbul'un yazlklarn da gezdirirdik, dedi. Havaalanna gtrp uaa bindirdim konuk kariko-cay,, uurladmv Hemen, onlardan nce, bana istanbul'u gezdirdikleri iin kendilerine bir teekkr mektubu yazdm. Cevap verdiler. Yazn da geleceklerini, ile'yi, Belgrat Orman'n, Kilyos'u, Bentler'i de o zaman bana gezdireceklerini vaat ettiler. Bu yaz da gelirse u ngiliz kankoca, istanbul'u iyice gezip reneceim inallah!.. Beni Enayi mi Belledin? Viel etme eyleme olum, sen bu istanbul sevdasndan vazge... Her nereye gidersen git, ite benden sana destur. ran'a git, Hint'e, Yemen'e git, in'e Main'e git, istanbul'a gelince, -h... Oca batsn o istanbul'un, gidilmez o cenabet yere... Sen gel baba sz dinle yiidim. Ne? lle de gideceksin he mi? ok dizini dveceksin, ban talara alacaksn ya, ka para eder, i iten geecek... una bak hele, istanbul'un ta topra altnm... Altn deil ya, istanbul'un kaldrmlar btn zmrt, zebercet bezeli olsa sana bana ne, hey benim avanak olum... Ulan spa, sen babandan akll msn ki, istanbul'a gidip soyulmayacaksn... vnmek gibi olmasn, evvel Allah'n, sonra byklerimin hayr dualar sayesinde dnyaya kazk atm hatr saylr ve de parmakla gsterilen eraftan bir kiiyken ben o istanbul'da boyumun lsn aldm da, sen daha kssadan hisse almaz msn? Beri bak, dinle biyol babam... Bizim kuamz, daha ocukluumuzdan bu istanbul laflaryla dolmu. Rahmetli Bedir amcann olu gitti, "Derimizi yzmediklerine ok kr, istanbul ahalisinde insaf, merhamet kalmam hemeriler," diye cscbl dnd. Yienlerden Rfat gitti, gitmesiyle dnp, "Bu istanbul'da adamn donunu ayandan habersizce karp da ayak alvar diye gene kendine satarlar," diyerek nasl dolandrldn anlatt. Yusuf avu'u dersen, tirenden inip istanbul toprana ayan basnca, bir herif peydahlanp, "Vay yienim," diye boynuna sarlarak, bizim kyden ve de Yusuf aBENt ENAY M BELLEDN? 137 vu'un akrabas km: "Senin adn neydi, dur hele... Ben kyden kn sen daha bebeydin." diye her laf, herbir ky haberini Yusuf'un azndan alp, akrabayz diye Yusuf avu'u soymu,

bir meteliksiz brakm. Sar Cemil, bunu bildiinden tirenden istanbul'da iner inmez boynuna sarlp, "Beni tanmadn m? Vay yienim!" diyen herifi, "Ulan namussuz, Yusuf avu'u da sen byle soymusun, biz dersimizi iyi yerden aldk, savul!" diye eliyle ayayla itelemi, bunun zerine herif, "Kusura kalma hemeri, bizi madara ettin, biz de baka kapdan yolumuza bakalm, gel helallaalm," diye muhabbetinden sarlm bir daha, neredeyse boacak Cemil'i. Paa kasnak girmiler birbirlerine... Sar Cemil kurtulup iskeleye gelmi, vapur bileti alacak, bir de elini atm ki, kese yok... "Kese gitti, kesem, eyvah kesem..." diye akamacak fr fr dnp oradaki milleti gldrm. Sleyman' dersen, otobse binmi, kadnlar bunu "ortada sandk" hesab aralarna alp sktrmlar. Sleyman kendini cennet hurileri iinde bilip gevemi, gzleri szlm. Bileti bana dikilip, "Bilet," deyip de elini cebine atnca bakm ki czdan yok... Kanlardan biri diye elini att yerden, "Hst," diye ses gelirmi. Kan nerde, otobste kar yok, hep inmiler oktan... Sleyman kar diye heriflerin bacaklarna yaprm... Hangibirini anlatsam, istanbul'da oyun ok... Gelen anlatyor, reniyoruz, giden baka bir oyuna arplyor. Toprak altndan km antika diye halis demiri yutturma bunlarda, para makinesi icat ettim diye Kara Davut'un bin kaymesini yrtme bunlarda, yolda dm desteyle bulunan paraya ortak kp kesik gazete kdn para diye yutturma bunlarda... STANBUL'UN HALLER 138 I Biz bu hikyeleri, dersleri dinleye dinleye bydk de, nah kafa, ne dersin akllanmadk. Senin aha imdi tutturduun gibi, istanbul'a gideceim, para kazanacam, diye tutturdum. Babam ne dese kr etmedi. O yl burda davar ucuz, duyduk ki istanbul'da pahalym... Kylerden yz davarla yirmi sr toparladm, drt oban, bir de ben... Hayvanlar karadan otlaya otlaya gtrlecek de etten dmeyecek... istanbul'a varn, bizi hacaa bellemesinler de dolandrmaya kalkmasnlar diye kasabann terzisinden yeni urba dikinip giydim, kravat da baladm, ftr de geirdim bama... Sr karadan gidecek, ben de tirenle... Velakin bizi istanbul'dan iyice rktmler, gzm korkmu; aman ne yandan arpacaklar, nerden dolandracaklar diye huylu katr gibi rkek olmuum. Etrafmdakilere, "Aman istanbul snrna girince haber verin," diyorum. Bilenler, "te istanbul snrna girdik," dediler; demeleriyle ben elimi gsmdeki czdanmn stne bastrdm. Tirenden iner inmez, bir namussuz bana hzl bir arpt, yankesici olduunu anladm. Elim czdann, czdan da kalbimin stnde. Ben iyice tetikteyim, gzm fr fr dnyor. Vapur iskelesine sokulurken biri stme abannca hemen herifin yankesici olduunu anladm, "Hemeri uzak dur," dedim. "Neye?" dedi. "Neye olduunu ben bilirim, sen hele rak dur da..." Vapur bileti alnan yere geldim, delikteki adam, "Onyedibuuk kuru," dedi. "Olacan syle de alalm," dedim. "Pazarlk yok," dedi. "Bizim istanbul'a ilk geliimiz deil, sen bizi enayi mi belledin... Hele, olacan syle de alalm unu," dedim. Arkamda sradakiler, "Hadi yahu, bilet pazarl olur mu?" diye sylendiler. Anladm ki bunlar hep ortak, bizi harazaya getirip kazklayacaklar. Ulan alaklar, bize BEN ENAY M BELLEDN? W 139 ha?.. Bileti, "Ka bilet istiyorsun?" dedi. Hah yle yola gel alak... "Uyarn sylesen toptan alrm ya, imdilik bir numune alalm," dedim. Beni itip sradan attlar. Frlayp aradan kmasam czdan gtrecekler. Bunlar hep kumpanya... Bindim vapura. Bileti geldi. "Bilet!" dedi. "Verelim, ka para?" "Seksenbe." Grdn m sen namussuzlar... Bunlarn bir dedii bir dediini tutmaz... "Efendi, sen bizi enayi belleme... imdi on kurutan verdiler de almadk..." dediysem de, cezadr mezadr diye bizden paray sktler. Yahu bunlar ekya etesi... Vapurda bana yan yan bakyorlar, belli ki, nasl etsek de unu dolandrsak diye plan kuruyorlar. O yandan dolanp geiyorum, bu yandan baka dolandrc... Sonunda biri gzne kestirip sokuldu, cgarasn uzatp, "Atein var m hemeri?" dedi. Bak sen alaa... Ben kibrit akarken, elimi czdann stnden bolayacam da, hop diye koynumdan czdan kapp gidecek... "Sen her grdn enayi belleme, ate mate yok..." dedim. Vapurdan indim, inmemle elimdeki bavula saldrmazlar m, hem de drt kii birden... Yahu, bura da ba m, gz gre gre bavulumu alp kaacaklar elimden... "Ulan durun, brakn..." Hayr brakmazlar. Gndz gzyle drt kii birden stme saldrdna baklrsa, biz istanbul'un gbeine dtk... Onlar eker bavulu, ben ekerim... "Brak da gtrelim," demezler mi? Ulan siz brakn da ben gtreyim, siz kimin maln nereye gtryorsunuz,

ekyalar? Bunlar iskele hamalym. "Herkes kendi malnn hamaldr; brakn bavulumu!" diye bardm. Daha ekiyorlar bavulu. Biz ekiirken bavulun sap kopup yuvarlanmaz mym, az daha denize uacam... Seyirttim arkalarndan. Zor aldm bavulu STANBUL'UN HALLER 140 ellerinden... Dzldm yola. Otelin adresini almm. Birine otelin yolunu soracam, ya hrsz uursuzsa... istanbul'da kime ne sorulur, adam alr batakhaneye atarlar. una m sorsam, buna m sorsam?.. Hibirini gzm tutmuyor. Birine sokuldum, "Sirkeci ne yanda?" dedim. "u tramvaya bin, gidersin," dedi. Dedi ya, inanmal m ki? Tramvaya bindim, bileti geldi. "Kaa bilet?" "Be kuru..." Herife bi gldm. "Sen bizi yabanc belleme, biz bu istanbul'un kurduyuz. unun olacan syle de bir bilet kestirelim," dedim. "Bilet pazarl olmaz," dedi. Hi olmaz m?., istanbul'dan gelenler bize dersimizi vermi... Bileti taral olduumuzu anlad da... "Biz bunca yldr istanbul kaldrm inemekteyiz olum," dedim. Tramvay durdurup da, "n yleyse, biraz daha kaldrm ine..." demez mi... istanbul'un insannda insaf m var hey olum. Paray verdim. Neyse oteli buldum. Devrisi gn de davar, sn celebe satp ondrtbin kaymeyi cebime yerletirdim. Evet, istanbul, soyguncusu, hrsz, yankesicisi bol dersem, gene az, hepsi byle... Celepten ondrtbin liray alnca, aman, daha buralarda durulmaz, dedim, tiren biletini aldm. Devrisi gn akam tirene binip gideceim. Gece, paralar apmn altna balayp yle yattm. nk bu istanbul denilen yerde paray dolandrp alamazlarsa, adamn boazna basp zorbalkla alrlar. Biz neler duymuuz. Sen ne diyorsun, bir gazete alaym, dedim de, bacak kadar ocuk, on kurutan metelik aa inmedi. Vur aa tut yukar, ocukla yedibuuk kurua kesiip; aldm gazeteyi. Bir de ne baksam, bir hafta ncenin gazetesi deil mi? Lokantaya gidip yemek yedin mi, hesap pusulasn bir bir gzden geireceksin. Otelin lokantasnda ilk yemekte BEN ENAY M BELLEDN? baktm, altna bir de garsoniye yazmlar. ardm garsonu, "Beri bak," dedim, "bende hdk surat var m?" "Yok," dedi. "Yoksa, burdan imdi garsoniyeyi kar. Ulan biz fasulyeyle pilav, bir de hoaf yedik, bu garsoniyeyi kim yedi?" Neyse uzatmayalm, paralar cebimde, Allah'a kr dolandrlmadan, kazklanmadan otelden ktm. Otobse bindim. Yanma sokulurlar, iterler, akllarnca beni arpacaklar. Bunlar tavan kokusu alm zaar iti gibi, adamn koynundaki parann kokusunu alyorlar ve de bir bakta cebindeki parann hesabn biliyorlar. Bir kadn yanma sokuldu; "Affedersiniz, uraya nerden gidilir?" diye bir yer sordu. "Git iine!" Yol soracak adam bulamadn m?.. Tvbe! Srnaacak da beni yolacak kahpe... Git!.. Paralar cebimde, iki elim paralarn stnde, oturdum biyere, tireni bekliyordum. Hey'allah, iime bir korku dm ki, hi sorma... Selametle u istanbul snrndan dar bir ataydm kendimi. Baktm, biri stme doru geliyor. Evet, korktuum bama geldi. Adam geldi. "Kayseri'ye tiren kata acep hemerim?" diye sordu. Bak sen namussuza... Ahbapl kurup da beni kaz diye yolacak... "te var, te!.." diye bardm. "Kayseri..." "Git yahu, git be!" "Tiren kata?.." "Git ulan!.." Herif yalandan bir parlayp da, "Sen hi medeniyet grmedin mi, yabani!" diye bana saldrmaz m!.. Gz gre gre czdan arpacak... "Puliiiis!.." diye nnememle zrt diye pulis ortaya kmaz m! Eyvah, bunlar pulislen ortak alyor. Bakalm pulisin pulis olduu doru mu? Pulis de pusudaym ki, frlayverdi. Neyse pulisi mulisi zor bela savdm bamdan. 141 142 STANBUL'UN HALLER Bir asker geldi yanma... Hayr, bu istanbul'da askere de gvenilmeyecek... "Merhaba efendi," dedi. Bu istanbul insannn selam da alnmayacak. Velakin olmuyor, iki adm beri ekilip, "Merhaba," dedim. Asker sokuldu, ben geriledim, o sokuldu, ben geriledim. Duvarn dibine geldik, "Size biey syleyeceim," dedi. Gldm... Bak namussuza... Ulan sen babann hayrna m syleyeceksin bu sz... Bizim kan kuras olduumuzu anlasn diye alayl alayl glerek, "Syle bakalm neymi?.." dedim. "Ben bir albayn yannda emirberim," dedi. Kim bilir ne maval uyduracak da, cebimizdeki paray yrtecek... Ben gene alayl alayl, "Eeee..." dedim. "Ne olmu senin albayna?" "Hi sorma," dedi, "Herifin bana olmadk bir i geldi..." "Yaa, vah

vah," diyerek bununla alay ettim. "Vah vah ki vah vah..." dedi. "Albay gibi namuslu bir adam yok ama adamn bana bir bela geldi." Grdn m, herif nasl uyutacak beni, yalanlar kvracak... Gldm, "kar u baklay azndan, ne istiyorsun onu syle imdi?" "Hi sorma, albay iinden karacaklar, hemi de hapse atacaklar. Adam ar ediyor. ntihar edecek..." Elinde tuttuu bir kutuyu at, kutunun ii krmz kadife... Kutudan dizili boncuklar kard. "te bu karsnn gerdanl, bu bilezii, bu kpesi... Halis inci ve yirmidrt ayar altn..." Beni bir glmedir ald. Askere, "Hi eneni yorma bouna, kendine baka bir mteri ara," dedim. "Alasn diye sylemiyorum," dedi. "Yazk adama... Karsnn boynundan skt ald. Koca albay, kendi de sata karamyor. Bana verdi ki sataym... Gsterdim kuyumculara, dnya namussuz birader, onbebinden fazla veren yok. lm eek aryorlar. Yahu, bunlar bugn almaya kalksan yzbin eder su iinde..." BEN ENAY M BELLEDN? 143 Askere, "Sen imdi bir enayi aryorsun ki bunlar deh-leyesin, he mi?" dedim. "Yok," dedi. "Sana al diye sylemiyorum, sende bende o kadar para nerde? Yoruldum da surda dinlenirken, seni bir iyi adam grdm, anlattm." Bak, u cibiliyetsize... "Kuyumcu onbebin verdi-ya, ondrtbini denkletirdi, st kmad." Anlat sen klahma... "Haydi eyvallah..." "Glegle yiidim..." Askerin ardndan baktm kaldm; kim bilir hangi garibin cann yakacak... Ben askerin ardndan dalm dnrken, iki kii keyi canavar gibi dnmesiyle bana arpt. Elimi czdana bastrp, "nne bak," dedim. Hayrlsyla u cenabet yerden bir savusam... Bana arpan adamlardan birinin elinde pangnot destesi... Herif bana soluk solua, "Hemerim, buralarda bir asker grdn m?" dedi. Vah yazk, demek asker bunlar dolandrd... "Nasl askermi," dedim. "Elinde bir kutu vard, kara yaz bi olan... u yana saptyd, izini bulamadk. Vah..." "arpt m sizi yoksa?" "Ne arpmas arkada, bizde arplacak gz var m?" "Hi belli olmaz, bunun buras istanbul, adam benzetirler de pabucunu da eline verirler." Para destesini elinde tutan, "Biz kuyumcuyuz yahu," dedi. "Asker bize gayet kymetli mcevher getirdi. Albayn karsnn dedi ya, Allah bilir almtr. Su iinde yzbin lira eder mcevherler. Onbebin verdik, olmaz, dedi. Biz paray denkletiresiye kt gitti dkkndan... Bekledik gelir diye, gelmedi de... Vah vah..." Herifler nerdeyse alayacak... Yahu, insan yetmi seksenbin lira kazanc yitirir de, alamak ne, ldrr... "Ne kadar ederdi mcevherler?" dedim. "Yzbine elini pene ver. Askeri grdn m, sen onu syle... Boa va STANBUL'UN HALLER 144 kit geirmeyelim." "Evet, grdm..." Grdm demesem, arkasndan gidip bulacaklar askeri... "Ne yana gitti?" "Aha, u yana dnd, gitti." Askerin gittii yann tersini gsterdim. Bunlar birbirlerine, "Aman ko..." diye bararak seirttiler. Daha durulur mu, kotum askerin arkasndan... Bir de baktm, asker uzaklam, mercimek kadar... Ko ha ko, ko ha ko... "Asker aaaaa!" diye ardndan nnerim, duymaz... Komaktan atlayacam. Yetitim buna, hi alclm belli etmeden, "Uurlar ola," dedim. "Eyvallah..." dedi. "Ne yana byle?" "Demin gittiim kuyumculara gideceim, ne yapalm, onbebine vereceim. Albay kurtarmal..." "Arkada, sen bu ite ne komisyon alacaksn?" "Tbe de... O nasl sz... Metelik alacaksam cierime yapsn... Benimkisi bir iyilik, albayn ok ekmeini yedim ve de iyiliini grdm." Bir dndm, bunda i var. "Arkada, u mcevherleri sat bana..." "Hayhay..." "Ne istersin?" "Onbebin dedik bir kere..." Vur aa, tut yukar, pazarlkta ondrtbinbeyze kesitik, paralan sayp mcevherleri aldm. stasyona dndm ki, biz pazarla oturmuken tiren kam... Varsn kasn... Mcevherleri satar, paray koynuma kor, dnerim memlekete... Paralar tomarla grnce babam aracak... Mcevher kutusunu iman tahtamn stne basmm ki, gayet sk, hrsz, yankesici deil, Zalolu Rstem pehlivan gelse, Hamza Peygamber gelse, bedenimden skemez. Hemen kuyumculara koturdum. "Bak una heme-rim." Kuyumcu bakt, gld... "Bunlar boncuk..." "Biz de biliyoruz boncuk, ne eder sen onu syle..." "Burada alnp satlmaz. Cam boncuk, bildiimiz. Biriki lira eder." BEN ENAY M BELLEDN? T 145 Bre olum, sen bu istanbul adamn nerden bileceksin, bizi dilimizden taral bildi de, hazineyi elimizden cam diye alacak.

Oradan br kuyumcuya, brnden berikine... Yahu bunlar hep birbirinin azna m tkrd... "Cam boncuk brk lira eder," deyip ellerinden atyorlar. Sen kendine gel ulan olum, bir hafta srndm de sonunda mcevher diye camlar aldm zor anladm. ' Ben benken bu kaz yersem, ulan seni istanbul'da donsuz gmleksiz komazlar m?.. Dolmuun Kaps yofr, Kurtulu! der demez, arabann kapsna saldrdm. Ne yaptmsa kapy bitrl aamam. Kapnn kulpu dnmez. ofr ierden baryor: Sola kvr! Sola kvryorum kvrmasna ama, kulp kvrlmyor. ofr baryor. Solumu, sam m ardm? Dolmuun arkasna baka arabalar, otobsler, kamyonlar yld. Trafik memuru, frt, furt ddk ttryor. Sola kvr be! Kvrlmyor kardeim. ofr uzanyor, kapy ayor, ieri giriyorum. Dolmu yryor ama, ofrn de enesi ald: Ne adamlar var be dnyada?.. Th allah kahretsin... Yahu san solunu daha renememiler be! ofrn enesi kapanmyor bitrl: Her yolcuya teker teker anlat. Kap bu yahu... Sola evir, tak alr... Kendimi vmek gibi olmasn, bir iyi huyum vardr: Haksz olduum zaman karmdaki ne derse desin, hi sesimi karmam. ofr, hzn alamam, boyuna dr dr ediyor: Bir kapy amasn renemeyen insan bu dnyada ne diye yaar bilmem ki... Utancmdan renkten renge giriyorum. Ne dese adam hakl. Bu sefer yolcular da ofr tutup ona hak veriyorlar. DOLMUUN KAPISI 147 Bir iman adam: -Efendim, dikkatsizlik... diyor, dikkatsiz insanlar. Bir ofr, bir o iman adam sylyor: -Baym, vallahi bktm artk... Bu adamlara araba kaps amasn retmek iin bir kurs amal... -Yok kardeim, yok... Medeniyetin mektebi yoktur. nsann kendisinde olmazsa ne yapsan bo... Eminn'nde iman adam arabadan inmek istiyor. stiyor ama, bitrl kapy aamyor. ofr, bu sefer ona baryor: -Baym, saa evir kulpu... evrilmiyor kardeim. -Sola eviriyorsun baym... Yahu bu cenabet, dardan sola, ierden saa evrilecek... Kardeim, ne sola dnyor, ne saa... Kprdamyor kr olas... Bir hayli ekiiyorlar. Sihirli define kaps gibi, kap bitrl almyor. ofr uzanp kapy ayor. iman adam kendini zor dar atyor. Bsbtn kzan ofr sylenip duruyor. Neredeyse kfre balayacak. Herifin pis azna dayanlr gibi deil. Kurtulu'a gitmekten vazgetim ama, ya kapy aamazsam diye korkumdan inemiyorum. Odun olu odunlar... Yarmalar!.. Bay ofr, ben burada ineceim. Kapnn kulpuna yaptm. Aabilmek iin az nce ofre yle dikkat etmitim ki... Saa eviriyorum. Oooooh, ok kr, dardaym. Baka bir araba bekliyorum. Kurtulu? -Evet... Araba nmde. ofr paylamasn diye, az nce rendiim gibi kapnn kulpunu sola eviriyorum, olmuyor. STANBUL'UN HALLER 148 Saa eviriyorum, olmuyor. Bir daha zorluyorum, bir daha, yle ki elime kan oturuyor. ofr baryor: -Yukar kaldr yahu, yukar... Yukar kaldrnca kulpu, kap alyor. imdi bu ofr balad:

-Buradan baka istanbul yok... Yolculardan biri ofre hak veriyor: Bou bouna kaldrm iniyorlar. Artk bir taksi kaps aamayan da insanm diye yaamamal dnyada... Bu ar szlere nasl dayanlr? ofr de, yolcular da hep beni haksz karyorlar. Karaky'de bir yolcu inmek istiyor. Ama kap almaz. ofr: -Yukar kaldr! diye baryor. -Asl be! -Aslyorum, kalkmyor. ofr kapy ayor, adam kar kmaz, ne olur ne olmaz ben de kapy aamam diye dar atyorum kendimi. imdi Karaky'deyim. Zar zor bir araba buluyorum. Kapnn kulpunu sola eviriyorum, olmuyor; saa evir, olmuyor; yukar, a-ah, aa, -h... Bre aman. ofrden paparay yiyeceim salam, aslp duruyorum. Kulpu drt yne eviriyorum, bana msn demiyor. -t be it!.. ofre soruyorum: - Nereye iteyim? -Nereye itilir yahu?.. t!.. tmesini de mi bilmiyorsun... eri doru it! Hi byle ieri doru itilip de alan kap grmedim. DOLMUUN KAPISI 149 -Kapy itme be! Kulpu it!.. Hele kr kap alyor. ofr durur mu? - Her mteriye teker teker ret... Bir yolcu, - Kaz gibi adamlar! diyor. Bunu syleyen yolcu kapnn yannda oturuyor. ofr onu, - Kap ak! diye tersliyor. Adam kapy ap kt diye kapyor. -Olmad!.. Kapanmad. Adam bir daha deniyor, yine kapanmyor. - Kapanmad! Yanndaki yolcu, - Hzl ek! diyor. at!.. Pat!.. Kt!.. -Yava yahu, diyor, yava be!.. Alt taraf yirmibe kuru vereceksiniz be!.. ofr uzanp kapyor kapy ama enesini ayor: - Haftada bir kap tamiri. Kazan kazan kap tamirine ver. mi bu yani? Sizin evinizde kap yok mu? Saat gibi kap bu, yavaa tk diye kapatacaksn. Bir yolcu Galatasaray'da inmek istiyor. Yine kap almaz. Bir patrt, kyamet, saa, sola, yukar, aa... Sonunda kap alyor. Yolcunun arkasndan kendimi sokaa frlatyorum. - Kurtulu? -Evet, buyurun! Buyurmas kolay ama, nasl buyuracaksn? Kapnn kulpuna yapyorum. Yukar kaldr kalkmaz, aa indir inmez, saa sola dnmez, it itilmez... Th allah kahretsin... Btn kuvvetimi deniyorum. Koca Yusuf pehlivan kalksa mezardan bu kapy aamaz. STANBUL'UN HALLER 150 - Kendine ek! Bu kap da kendine ekilince alrm. Ka para eder, bay ofr balyor sylenmeye... Ama yooo, bu kadarna dayanamam artk. - Birader, diyorum, hepsinin kaps bir baka eit bunlarn. Bizim ne suumuz var bunda? Kimini saa, kimini sola evireceksin. Kimi yukar, kimi aa... Bir ksmn iteceksin, bir ksmn ekeceksin... ofr, bsbtn kzyor: - nsan bu kadarck eyi de bilmez mi be... Ford arabalarn kulpunu sola, Studbaker'leri saa evireceksin. Chevrolet oldu mu iteceksin kulpu. Hilman'lar kendine doru ekeceksin. Fiat arabas oldu mu nce bir saa evirir, sonra stne basarsn. Buick'ler en kolay, bir sola, bir saa evirir, kulpu kendine doru biraz eker, sonra biraz yukar kaldrr, kuvvetlice aa indirirsin, sonra kendine doru ekip de, hafife stne basar, itersen, t diye alr kap... ofr, durmadan her marka otomobil kapsnn nasl alacan anlatyordu. Ben tatl tatl dinliyordum ama lafnn sonunu kt balad:

- nsann bu kadarck bieyi renmemesi iin mankafa olmas lazm. Yolculardan biri ofrden de baskn kyor: -Dangalaklk efendim. Dpedz dangalaklk bu... Alt yan yirmi otuz eit otomobil var. istanbul gibi bir ehirde yaayan insan bu kadarck bieyi renemezse, kaldrsn kendini denize atsn... ofr onaylyor: -yle ya, lsn be!.. lsn daha iyi. - Koy nne bir torba saman, yesin. DOLMUUN KAPISI Bana svp sayan yolcu Taksim'de iniyor. Tam kapdan karken: Vaaay... Aman!., diye baryor. -Ne oldu? Ne var? yi olmu kerataya. Kapy kaparken baparma araya skm. Elinden akr akr kanlar akarken kapya svp sayyor: Namussuz kap... Hi byle kap grmedim. Herif aman zaman diye baradursun, ofr gaza basyor, Harbiye'ye uuyoruz. Harbiye'de bir mteri daha binmek istiyor ama ne mmkn... Otomobil kaps deil, kale kaps namussuz, istanbul surlarnn kapsn bir haftada aan Fatih Sultan Mehmet gelse aamaz. ofr, -Bastr! Bastr be!., diye baryor. Neresini bastraym? mrnde hi arabaya binmedin mi? Dmesini bastr! Dmesi nerede yahu? -Kilit dmesi be!.. Dme dedii nerede biliyor musunuz? Kapyla, kilitle, kulpla hi ilgisi olmayan biyerde, arabann i yannda, pencere camnn altnda... Ben dmeye basyorum, adam kulpa, kap alyor. Alr almaz da canm dar atyorum dar. Artk yrmeye karar verdim. Yanmda bir araba duruyor. - Nereye baym? - Kurtulu. ofre bakyorum, yalca bir adam. Artk bu kfr filan etmez, diyorum iimden. erde de yolcu daha var. 151 STANBUL'UN HALLER 152 Acaba kapy amay... Bilirim bunlar, herbirinin ayr bir huyu vardr. Elimi kap kulpuna atmadan soruyorum. -Arabanz ne marka? -De Soto!.. "DeSoto" mu? Bu nasl alr. Zaten kapnn kulpu da yok. -t!.. tiyorum. - Bastr! Bastryorum. ek!.. Kendine ek!.. Dndr! Dndrdm. - Ka defa dndrdn? -ki. -Olmaz, batan dndr. defa... ofr yardma geliyor, o da aamyor. Yolcularla ofr ierden, ben dardan zar zor kapy ayoruz. Bu sefer de bitrl kapanmaz. Ben ekerim, ofr eker, kap kapanmaz. Btn kuvvetimle kapy ektim. Eski araba sarsld. Kt diye bir ses... ofr, -Hah, kapand imdi... dedi. Gidiyoruz, ofr anlatyor durmadan. Ellibin liralk arabaym. Yolcular bir ylda hurdaya karmlar. Dolmua inip binmesini, kapy ap kapamasn bilmiyorlarm. Ayda bikez kapy tamire gtrrm. ofr svp sayyor. Bereket, bu seferkiler bana deil, bakalarna. Kurtulu'a geliyoruz. Araba duruyor. Bir yolcu kapy amak istiyor. Almaz. - Bu araba De Soto, diye rendiklerimi satyorum, yukar al, sola it... br yolcu ie karyor, ncs yardm ediyor. ofr sylenerek kapya uzanyor. Hibirimiz aamyoDOLMUUN KAPISI 153

ruz. br yandaki kapy kurcalyoruz, zorluyoruz, o da almyor. Kaldk m arabann iinde... Kan ter iinde kalan ofrde kfrn bini bir para... Bir ksmmz sa, bir ksmmz sol kapda urayoruz. Masallardaki sihirli kap gibi, ne yapsan almaz. -Sustay ekin! Hadi! Dayann!.. Tramvaylar, arabalar arkamza ylm. Trafik memuru sesleniyor. ofr arabay kenara ekiyor. Bir erkek yolcu ceketini karm, kapy amaya alrken, biri de br kapy tekmeliyor. Kadn yolcu avaz kt kadar, -Imdaaat!.. diye baryor. - Sus hanm, ortal telaa verme. Kadn karyor zannedecekler. Polis koup geliyor, etrafmz kalabalk eviriyor. - Ne var? - erde kaldk, kap almyor. Kadnck lk la, ofr kap kilidinin sustasn bozan mterilere kfreder, dardakiler gler halimize... - Bir keser yok mu, keser... - Keserle almaz, varyoz lazm. -Bir ilingir arn en iyisi... Karanlk bast, biz hl dolmuta mahpusuz. Seyirciler gittike artyor. Ne ierden alyor, ne dardan... Baka bir ofr bizimkine: -Arkada, diyor, bunu asa asa Yeniehir'de tamirci Yanko aar. Geen gn Bykdere'ye mteri gtrmtm. Benim de bama geldi. ldr allah kap almad. Sonra mterileri tersyz getirdim, be tamirhane dolatktan sonra Yanko Usta at. Yeniehir'de Yanko Usta'nn tamirhanesine gidiyoruz. Usta evine gitmi. Ustaya haber gidiyor. Biz ierde artk 154 STANBUL'UN HALLER patlayacaz. Bir saat mi, iki saat mi sonra usta geliyor. Bir zaman da o urayor. Siz bunu Tarlaba'ndaki kiliti bo var, ona gtrn, diyor. Kiliti bo'ya gidiyoruz. -Sustalnn dili diliye gemi, diyor. -Ne yapacaz? Gece vakti olmaz. Bunun bir gnlk ii var. Gndz gzyle inallah... erde yalvarmaya baladk: -Aman bo Usta, ocana dtk. Bizi buradan kurtar. Ne istersen verelim, yz, ikiyz... Kadn alamaya balad: -Ah n'olur, kocama bir haber verin bari... Halimize acyan bo Usta ie giriti. Gecenin onikisinde, Olmuyor, dedi, bunun ii uzun... Pencereden kn!.. lkin kadnn cann kurtardk. Pencereden ban uzatt. Ayaklarndan biz tuttuk, bandan dardakiler, kargatulumba kadn kardk. Yolcunun biri iman olduu iin, ne yaptksa dar karamadk. Sonra beni kardlar. Hrriyet havasn cierlerime ektim. iman yolcuyu karmaya alyorlard. Bana da: "Yardm et," dediler. eke eke adam yar beline kadar dar kardk. Ama tam beline gelince, ne ieri, ne dar, adam pencereye takl kald; yars ierde, yars darda. Vazgetim, ieri sokun! diye yalvaryor. eri de sokamyoruz. Ben artk oradan uzaklatm. Ne yaptlar bilmiyorum. Tabii Kurtulu'a yaya gittiimi, o gnden sonra dolmua binmeye tvbe ettiimi tahmin edersiniz. indekiler Kumbara Hrsz.................................................5 Bizim Hemeri..................................................13 istanbul'un Havas Kalletir..............................18 Hepsi Hepsi yi................................................24 Bir Muzr yk: Vah Yavrum Vah....................31 Kiracya Maallah.............................................40 Zeknz Bileyiniz.............................................65 Babli Canavar...............................................70 Boazii Hastal.............................................75

Erkeklik Yznden............................................82 Bizim Apartmann Sahibi..................................88 istanbul'dan Bir Kz Kat.................................93 Zavall Necla.................................................. 100 Crme Tevik................................................. 112 Gebe Kadn in Alama Konertosu.............. 116 istanbul'u Yaamak......................................... 124 Beni Enayi mi Belledin?.................................. 136 Dolmuun Kaps............................................146 Aziz Nesin (Mehmet Nusret Nesin) (20 Aralk 1915, Heybeliada, stanbul 6 Temmuz 1995, eme, zmir) BTN KTAPLARI Roman: Kadn Olan Erkein Hatralar (1955), Dml Mendil (1955), Gol Kral (1957), Erkek Sabahat (1957), Sakran (1959), Zbk (1961), imdiki ocuklar Harika (1967), Tatl Bet (1974), Surname (1976), Yaar Ne Yaar Ne Yaamaz (1977), Tek Yol (1978). yk: Parti Kurmak Parti Vurmak (1946), Geriye Kalan (1953), t Kuyruu (1955), Yedek Para (1955), Fil Hamdi (1956), Damda Deli Var (1956), Koltuk (1957), Kazan Treni (1957), Deliler Boand (1957), Mahallenin Ksmeti (1957), lm Eek (1957), Hangi Parti Kazanacak (1957), Toros Canavar (1957), Memleketin Birinde (1958), Havadan Sudan (1958), Bay Ddk (1958), Nazik Alet (1958), Gdgd (1958), Aferin (1959), Krd (1959), Mahmut ile Nigr (1959), Hoptirinam (1960), Gzne Gzlk (I960), Ah Biz Eekler (I960), Yz Liraya Bir Deli (1961), Bir Koltuk Nasl Devrilir (1961), Biz Adam Olmayz (1962), Yeil Renkli Namus Gaz (1964), Sosyalizm Geliyor Savulun (1965), htilali Nasl Yaptk (1965), Rfat Bey Neden Kanyor (1965), Vatan Saolsun (1968), nsanlar Uyanyor (1972), Hayvan Deyip de Geme (1973), Seyyahatname (Duyduk Duymadk Demeyin) (1976), Byk Grev (1978), 70 Yam Merhaba (1984), Kalpazanlk Bile Yaplamyor (1984), Mainli Kz in Ev (1987), Nah Kalknrz (1988), Ryalarm Ziyan Olmasn (1990), Akm Dinimdir (1991), Gznz Aydn Efendim (1997), Herkesin i Gc Var (2005). Oyun: Biraz Gelir misiniz (1958), Bir ey Yap Met (1959), Toros Canavar (1963), Ddklerle Fraclarn Sava (1968), Karagz Oyunu (1969), iu (1969), Tut Elimden Rovni (1970), Hadi ldrsene Canikom (1970), Be Ksa Oyun (1979), Bir 158 Zamanlar Memleketin Birinde (1992), Baarlarm Karlarma Borluyum (1992), Sait Hopsayt (1992), Yaar Ne Yaar Ne Yaamaz (1992). An: Bir Srgnn Anlar (1957), Byle Gelmi Byle Gitmez I-Yol (1966), Poliste (1967), Byle Gelmi Byle Gitmez II-Yokuun Ba (1976), Sulanan ve Aklanan Yazlar (1982), Benim Delilerim (1984), Salkm Salkm Aslacak Adamlar (1987), Bulgaristan'da Trkler, Trkiye'de Krtler (1989), Onursal Doktor Olamamann Byk Onuru (1993), Mum Hala (1996), Byle Gelmi Byle Gitmez III - Yoku Yukar (1996), Bir Vicdan Davas (1998). iir-talama: Azizname (1948), On Dakika (1957), Sondan Baa (1984), Seviye On lme Be Kala (1986), Kendini Yakalamak (1988), Hoa Kaln (1990), Bir Ak Var, Bir de lm (1992), Hazreti Dangalak (1992), Sivas Acs (1995). Aratrma-deneme-sylei: Mizah Hikyeleri Antolojisi (1955), Nutuk Makinesi (1958), Az Gittik Uz Gittik (1959), Merhaba (1971), Cumhuriyet Dneminde Trk Mizah (1973), Dnya Kazan Ben Kepe I - Irak ve Msr (1977), Dnya Kazan Ben Kepe II - Alamanya (1983), Ah Biz dlek Aydnlar (1985), Soruturmada (1986), nsanlar Konua Konua (1988), Korkudan Korkmak (1988), Sora Sora Cennet Bulunur (1990), Bir Tutam Aydnlk (1994), Bir Dokun Bin Dinle (1994), uvala Doldurulmu Kediler (1995), Trkiye arks Nzm (1997), Okuduum Kitaplar (2001). Mektup: Aziz Nesin-Ali Nesin Mektuplamalar (1994-1995), Aziz Nesin-Tahsin Sara Mektuplamalar (1995), Aziz Nesin-Me-ral elen Mektuplamalar (1998), Aziz Nesin-Saliha Scheinhardt, Mektuplar (1999). ocuklar iin: Monologlar (1949), Uyuana Tosunum (1971), Bu Yurdu Bize Verenler (1975), Borlu Olduklarmz (1976), Prtlatan Bal (1976), Aziz Dede'den Masallar (1978), Ben de ocuktum (1979), Ant Dikilen Sinek (1982), Nasrettin Hoca Gltleri (1991). Aziz Nesin'e zg balca yazm biimleri -beri bidolu

-buuk bign aradabir bika arasra bikez arayer birara ardarda birarada azbiraz birdenbire azok biriki azkald bisre azkalsn bisr bastne biey beribenzer bitakm bibakma bitane bibana bitek biok bitrl biyana biyer buyzden candarma cgara okaz enaz enok epiy fotoraf glegle hangibir herbir herbiey hergn herhangibir herhangibiri herneyse herey hertrt heryan heryer herzaman hibiey hikimse hogeldin hobulduk stanbul ikidebir igren kravat kimbilir nara pekaz pekok saol Sivas tiren varol yada yazyla gsterilen her say bitiik \\

1972'de kurulan Nesin Vakf, ortalama 40 ocuu ve 20 alanyla, gnllleri de sayarsak 70 kiilik cvl cvl bir ailedir. Vakfn ana binas atalca'da, 15 dnmlk yemyeil bir bahe iindedir. Her ocuun ayr bir odas vardr, ilk ve orta eitimdeki ocuklarmz atalca'daki devlet okullarnda okurlar. Yksek retimdeki genlerimiz, bulunduklar kentlerde, varsa Nesin Vakf'nn evlerinde, yoksa kiralanan bir evde ya da yurtlarda kalrlar. ilkokul ana girmeden vakfa giren ocuklar bir meslek edininceye, daha dorusu kendi ayaklar stnde duruncaya dein, vakfn korumas altndadr. Nesin Vakf'nda neredeyse yok yoktur. Yirmi be bin kitaplk ktphanesi, tiyatro salonu, yzme havuzu, spor ve oyun alanlar, seramik atlyesi, mzesi, bilgisayar odas, hayvanlar (inek, koyun, kei, tavuk, gvercin, tavan, hindi, rdek, tavuskuu...) eit eit meyve aalar, sebze baheleri, marangozhanesi... Ve elbette Aziz Nesin her zaman bizimle birliktedir. Nesin Vakf'nn gelirleri, Aziz Nesin'in yaptlarnn telif haklarndan, Nesin Vakf'nn konutlarnn kiralarndan ve balardan olumaktadr. ISBN 975-9038-50-1 789759 038502 NESN