RIFAT BEY NEDEN KAINIYOR?

MZAH HKYELER

AZZ

NESN

Kapak:

Sait MADEN

Bu kitaptaki Vatan Vazife adl hikye, 1966 ylnda Bulgaristanda yaplan Uluslararas Mizah Yarmasnda birincilik alarak ALTIN KRP dln kazanmtr. lk basm 1965 de yaplan Rfat Bey Neden Kanyor? un ikinci basmn vnle sunuyoruz.

HSNTABAT MATBAASI STANBUL 1971 PL ULAN, PL BE!. T3U yazy ister bir cidd makale sayn, ister mizah --hikyesi; bu sizin yorumunuza bal. Polonyadaki bir dostum, geenlerde aldm mektubunda yle diyor: Trkiyede mizahlktan kolay ne var... Sabahtan akama kadar alay edilecek ynla konunun iindesin. Se se, beendiini yaz! Btn politikaclar, ynetmenler, hatt herkes senin iin alyor. Olaylar hi deitirmeden, olduu gibi yazsan yine mizah olur. ok sevdiim bir dostumdan aldm bu mektup beni yle zd ki... insanolu, urann zorluundan yaknmay pek sever. Herkes birbirine im ne zor, ne zor, bilemezsiniz... deyip durur. Elini scak sudan souk suya sokmadan yaayan, bir elleri yada, bir elleri balda olan rantiyeler, mirasyediler bile byledir. Elbet ben de yaptm iin zorluuyla vnp avunanlardan biriyim, ite buyzden dostumun yazdklarna alndm. Bu zntm, gerekle yz yze gelmemdendi. Dorusu da bu: Btn kiiler, btn olaylar Trkiyede mizahlara yardmc... Hibir mizah, bizim u belli ve nl politikaclarmzn cidd cidd syledikleri sylevler kadar kuvvetli mizah yazamaz. Okurlar, cidd gazetelerimizdeki yazlara katla katla glmyorlarsa, bu yazlarn cidd gazetelerde ktna inandrlm olmalarndandr. Dostumdan gelen bu mektup yznden mizahlk iyice gzmden dt; sanki bir i mi yapyordum. .. Bu mektubu aldmn ertesi gn Avusturyada baslm bir kitabm geldi. Sevinle kitab kartrmaya baladm. Almanca konuulan blgelerin okurlarna beni tantan yazda, benim mizahmn, nl mizah Roda Rodann mizahna benzedii yazlyd. nl mizah Roda Roda!.. Mizahmn benzedii Roda Roday tanmadm iin utandm. Bakalarna sordum, tanyan yok... Oysa Roda Roday btn Avrupa tanrm, yazlar her dile evrilmi. Roda Rodann kitaplarn getirttim. Gerekten Roda Rodayla aramzda byk benzerlik olduunu grdm. Hatt ayn konular yazdmz bile olmu. Ne var ki, Roda Rodann Birinci Dnya Savandan nce yazm olduu bir olay, ben kinci Dnya Savandan onyedi yl sonra bile bi-trl yazamamm. kinci Dnya Savann son yllarnda tank olduum bu olay yirmi yldan beri yazmak isterim de, trl korkular, kayglar yznden bitrl yazamazdm. Bir de baktm ki, Avusturya -

Macaristan mparatorluu ordusunda gemi olan buna benzer olay Roda Roda rahatlkla, akr akr yazm, yazabilmi. Trkiyede mizahln kolay olduunu sananlar, mizahn nelerle, nasl kstlanm olduunu da hesaplyorlar m? Zbklerden biri kar bir nutuk atar, _6 herkes bunu cidd cidd dinler, alklar. Bir mizah, virgln bile deitirmeden bu nutku yazsa ba derde girer. Roda Rodann elli yl nce yazm olduu hikyeden baya cesaretlendim, yllardr yazamadm o hikyeyi artk yazaym, dedim. *** Generalin teftie gelecei haberi duyulunca klann pencere camlar bile zangr zangr titremeye balamt. Tmenin bamsz Muhabere Bl bir haftadr teftie hazrlanmaktayd. Her subayn Zat lerindeki sicilinden baka, bir de klada, askerler arasnda bir sicili vardr. Bu generalin kladaki sicili yleydi: Kk rtbeliyken savalara girmi, kahramanlklar, baarlar gstermi, yara alm. ok bilgili ama ok sert. Erlere ok, ama ok yumuak, nzik davranr; subaylara da byle olduu sylenemez. Eitim psikolojisine, erlerin psikolojisine ok merakldr. Bu konuda, ok zengin denemelerinden yararlanarak iki de kitap yazmtr. Bir de kzd, bard hi duyulmamtr. Erlere Olum, yavrum, ocuum, yiitim, aslanm diye seslenir. ok disiplin seven general, subaylarla ok resm ve cidd konuur. ok iyi yreklidir. Tefti gn sabah erkenden muhabere bl talim alanna gelmiti. Erlerin tehizatnda en kk bir eksik yoktu, tfekleri prl prld. Hepsi tertemizdi. Tefti dzenindeki bln nndeki masalarda, sahra telefonu, santral, kablo, makara, pil, prldak, flma, maniple gibi muhabere gereleri duruyordu. Gzlerinden kam hibir eksik kalmamas iin subaylar bl tekrar tekrar inceliyorlard. iki otomobil geldi, bln nnde durdu. General ve subaylar indi otomobillerden. Generalin Merhaba! sna ve Naslsnz? sorusuna erler iki kere Saol! diye cevap verdiler. elik gibi blk, ak gibi erler... Sol yananda derin bir yara izi bulunan, pancar yzl, keskin bakl, sert grnl generalin her sorduuna erler doru ve tkr tkr cevaplar veriyordu. Hibir duygusunu da vurmayan generalin cevaplardan ok memnun kald baklarndan belliydi; ama asl memnun olanlar blk subaylaryd. Subaylarn generalden zenerek sertletirmee altklar yz izgileri yuvar-laklam, keskin baklar yumuamt. General, nerdeyse Blnz iyi yetitirmisiniz, teekkr ederim diyecekti ki, gz arka srada gizlenmi gibi duran kara-kuru, opur, elimsiz bir ere takld. Bu clz er, antasnn altnda ve elbisesinin iinde kaybolmu gibiydi; hki apkasyla ceketi arasnda bir ocuk avucu kk-lndeki kara surat grnyordu. General, Gel olum buraya! dedi. Er, gzlerini krptrarak bakt ve kmldamad. General, Gel ocuum, gel! dedi. Gzlerini krptran er yine kmldamaynca general, Yavrum, ileri k, bana gel! dedi. Sonra da elini erin omuzuna koyarak, onu sradan karp masalardan birinin nne getirdi. 8 Masann stnden sahra telefonu pilini alp ere gsterdi: Bu ne? Sesini karmayan er dudaklarn buruturup, gzlerini krptrp duruyordu. Bunun ad ne yavrum? Er, ayaklarn oynatyor, hafif hafif ayaklarnn birini kaldrp brn indiriyordu. Deminden beri erlerin her soruya doru cevap vermesinden pek kvanm olan blk komutan, generalin karsna geldi, tam askerce bir selm verdikten sonra, Msaade buyrulursa generalim, bir mru ztm var... dedi. Gzlerinden imek akan general,

Nedir? diye grledi. Szlerini bakalarnn duymamas iin generale yaklaan subay yavaa, Generalim, dedi, bu er... nasl syliyeyim... biraz... dejenere... yni... anlay kt ve... Yzba szn tamamlyamad ve birden kyametler koptu. Generalin incecik dudaklarndan yldrmlar salyordu: Ne demek!.. Yzban!.. Gen arkada!... Katiyen byle bir sz istemem!.. Bir daha duym-yaym. Sen... sen ha!.. Bizim askerlerimize... ha? Hem de... ocuklarmza... Biz o beenmediin, anlaysz dediklerinle dman pabusuz kardk. Onlarn babalar vatan kurtard ve dedeleri ktaya n sald. Biz bu yiitlerle, modern silh lara kar sopalarla, odunlarla yrdk. Generalin yava yava kzgnl azalyordu. Uzun sylevinden sonra subaylara, Etrafmda toplann! dedi. 9 Subaylar generali epeevre evirdiler. unu biliniz ki, retilen eyi renemiyen hibir erimiz yoktur; yeter ki biz onlara retme sini bilelim. imdi sizlere, bir ere nasl retilece ini gstereceim. Komutannn anlaysz dedii bu er, greceksiniz ki her eyi renecek. Eitim psikolojisini, erlerimizin psikolojisini bilmiyorsu nuz. General, eitim psikolojisi stne de uzun bir sylev ektikten sonra, masadaki pili eline alp, ok tatl, lk bir sesle karsndaki ere, Olum, bunun ad pildir... dedi, anladn m? imdi sen syle bakaym, neymi bu? Erin cevabn beklemeden, evresindeki subaylara, te byle bir bir, teker teker anlatacaks nz, grdnz ya... dedi. Er, hibir ey duymam gibi duruyor, postallarn oynatyordu. General, Syle yavrum, dedi, bak ben sylyorum, sen de syle: Pil!.. Bu elimde tuttuumun adna pil denir, pil... Neymi? Syle aslanm! Er byk bir rahatlkla generalin apoletlerine bakyordu. Neymi bunun ad yiitim? Pilmi... Sy le canm, syle yavrum, syle olum... Pil de, pil de... hadi pil de tosunum, pil... Sesi efkatten titriyordu. Bu pildir... pil!.. Anladn ya, pil!.. Sen de syle benim gibi... Bak, dudaklarn benim gibi kapa, sonra a. Bak, byle ite: Pil... General subaylara dnd: Arkadalar!. Bu erin abuk renen, kav_ 10 rayan bir er olmay bizim iin ok isabet oldu. Maksat bylelerine retmektir, brleri nasl olsa renir. imdi dikkat edin!. Subaylar satan trnaa gz, kulak kesilmilerdi. General, ipek yumuaklnda sesiyle ne kadar yavrum, olum, ocuum dediyse, uraty-sa da ere bitrl pil dedirtemedi: Pil demek yle dursun, erin azndan hibir ses kmyordu. General, subaylara, Sabrl olmak lzm, dedi, baarnn ilk art sabrdr. Byle durumlarda ere nasl rete ceksiniz; imdi size onu gstereceim. (Ere dn d) Dnyada her eyin bir ad vardr yiitim, ite bunun ad da pildir, pil... Ne bunun ad? Hi oral olmayan er bel bel bakyordu. General, Yoksa sar m? dedi. Deil generalim... Trke bilmiyor mu? Bilir generalim. yi yleyse... Byle bir erle karlamamz isabet. Bu durumda hi ylmadan, usanmadan ve bkmadan uraacaksnz. Bu tip erler zor renirler ama, bir de rendiler mi, artk hi unutmazlar, lseler unutmazlar; onun iin ben ge renen askeri, abuk renenlere tercih ederim. Dikkat edin.. (Ere) Olum, hi sklma, sklacak biey yok... Utanma da... Ben senin komutannm, baban saylrm. Hi ekinmeden konu yavrucuum. Ben ne dersem tekrar et.. Pil... Erin dudaklar tutkalla yaptrlmt sanki. Bu az bak bile aamazd.

Arkadalar! Aklda tutmann, hafzann bir artl da ((tekrar dr. Sabrl olun! Tekrar ede 11 ede, bakn imdi nasl reteceim... (Ere) Olum, ben imdi on kere pil, pil diyeceim, sonra sen syleyeceksin; Pil, pil, pil, pil... Syle yavrum, pil de!.. (Subaylara) Demek bu er on kere tekrarla anlamyor, yleyse yirmi kere tekrar edeceiz... (Ere) Olum, ben imdi yirmi kere pil diyeceim. yi dinle yavrum: pil, pil, pil, pil, pil, pil... Hadi imdi sra sende. Syle bakaym, pil de yavrum, pil de aslanm, pil de ocuum, pil de canm, pil de olum.. Hadi, bak syliyeceksin ite! Pil de tosunum, pil de ocuum., pil de be!... General birdenbire toparlanp yumuamaya alarak, subaylara, Kzmak yok, dedi, kzarak olmaz. Hi kz madan anlatacaksnz. Sizin iiniz bu... Kimisi yirmi kerede renir, kimisi otuz kerede... (Ere) Kulan a, iyi dinle, imdi ben otuz kere pil di yeceim, sonra da sen... pil, pil, pil, pil, pil... Ka oldu?... Pil, pil, pil... Hadi, syle! _ ... Pil, pil, pil Pil be, pil yahu... Piiiil!.-. Syle! Yine birden kendine gelen general, subaylara, Sinirlenmek yok! dedi, asabnza hkim olacaksnz... Sinirlenirseniz karnzdaki bsb tn arr. General krk kere, sonra elli kere pil diye tekrarlad. Pil, pil, pil!.. Syle yavrum sen de syle o cuum, syle ulan! Syleee!.. Pil... pil dedik. pil!.. L Pil, pil, pil... Hadi! General birden bomba gibi patlad: 12 Pil ulan eyolu ey! Tekrarla!.. Erin az ald, korkudan titriyerek ayn szleri generale bard: Pil ulan eyolu ey! Alnndaki terleri silen general, subaylara, Gryorsunuz ya, dedi, pekl da retile biliyormu.

13 BT YARII Hi bit yar seyrettiniz mi? Hayr, seyretmemilerdi. Bit yar diye biey duymulard ama, nasl bir yartr, bilmiyorlard. nanmyorlard bile byle bir yar olabileceine. Lf olsun diye sylenen bir sz sanyorlard bit yarn. Siz seyrettiniz mi? Seyretmenin lf m olur, hem de ok seyrettim. Kendim de bit yartrdm... N,asl oluyor, aman anlatsanza... kinciDnya Savann sonlarna doru... Bir akam bir meyhanede arkadalarla iiyoruz. imdi Babakann hkmet program diye syledii baz szleri, ben o gece meyhanede sarholukla azmdan karmm. Sarho olmasaydm hi syler miydim? Nasl olsa yirmi yl sonra Babakan hkmet program olarak syliyecek, acelem ne? Sarholuk ite... Neyse efendim... Meyhanede bulunan sadk .yurttalarmzdan biri hemen karakola koup, meyhanede bir adamn iilerin sendika kurmalar gerektiini sylediini ihbar ediyor. Bu ihbar zerine, be on sivil polis meyhaneye gelip beni eviriyor, balyorlar benimle kadeh to 14 kusturup konumaya. Benim onlarn siyas polis olduklarndan haberim yok tabi... Deminden beri meyhanede kendi arkadalarmla bitrl anlaamyorduk, boyuna tartyorduk; oysa bu yeni gelenlerle birbirimize kaynaverdik. Bir tanesi bana, Bu bizim hkmette i yok, ha? Ne dersi niz? diyor. Ben de ona, ok haklsnz! diyorum. Sonra erefe kadeh kaldryoruz. Baka biri, Zenginler iileri smryorlar... Siz de bu dncede misiniz? diyor. Evet... diyorum. Yine erefe kadeh kaldryoruz. Benim kendiliimden biey sylediim yok. Onlar sylyor, ben de onaylyorum. Ama dorusu, iimden de Yahu, artk halk uyanmaya balad, bak u insanlara, neler dnmeye baladlar! diye de seviniyorum. Oysa beni, memleket hesabna sevindirenlerin hepsi de polismi. Meyhaneden ktk. Ben, yars ikidense, yars da sevinten iyice sarho olmuum, sallanp duruyorum. O sonradan meyhaneye gelip de ok iyi anlatmz adamlar, yuvarlanmyaym diye koluma girdiler, skca beni gtryorlar. Ben, Zahmet buyurmayn, ben giderim... dedike, Hi olur mu efendim... Biz sizi emniyetli bir yere koymadan brakmayz... diyorlar. Yahu memlekette hell st emmi ne insan evltlar var, akolsun... Msaade buyrun efendim, vallahi ben gi derim... 15 Yooo, katiyen brakmayz... Biz gtrece iz... Allah Allah... Bunlar beni gtryorlar ama, ters yana gidiyoruz. Ben Kasmpaada oturuyorum... Siz beni brakn, ben burdan kendim giderim. Buraya kadar getirdiniz ya, eksik olmayn, ok teekkr ederim... Biz sizi bu halde geceyars sokaklarda brakamayz... Siz hele bu gece bizimi konuumuz olun da... Ne iyi kalbli insanlar canm... Allah raz olsun... Memleket hakknda ok iyi umutlara kapldmdan keyfimden hafif hafif arklar da mrldanyorum. Gece vakti, ama sizinkileri de rahatsz edeceiz... Bana msaade edin... Estafurullah... Ne rahatszl?.. Biz grevimizi yapyoruz... Siz bu gece bizde kaln... onlar, bir de ben, drt... Bindik bir arabaya... Doru stanbul Emniyet Mdrlne. Ben oralarn bilmediim iin, onlarn oturduu apar-tmana giriyoruz sanyorum. Oo, apartmannz ne bykm ... Merdiveni kyoruz. imden Benim de bu konukseverliin altnda kalmamam gerekli ama, bu adamlar benim iki kk odal bekr evimde nasl arlyacam? diye dnp duruyorum. Onlar hl beni kollarnda merdivenden karyorlar. Birara, Arkadalar, valla beni ok mahcup etti niz... dedim.

Ben bu sz sylememle, sol yanmdaki, Yr ulan eyoluey! deyip de bo br16 me bir dirsek indirince, ben basamaklara yla-kaldm. Yoo, buna eek akas derler hani... Arkadalk markadalk ama, ben sululuktan hi holanmam. Ama ne de olsa onlardan iyilik grdmden birden sertleemedim de, hani onlar bana akadan eyoluey deyince ben de altta kalmamak iin, szde yaptklar akaya glmsiyerek, Ulan yapmayn hergeleler... dedim. Dememle yzme gzme sille tokat, tekme inmeye balad. Ondan sonrasn hayal meyal hatrlyorum. Artk sarholuktan m szmm, yoksa dayaktan m baylmm, bilemiyorum., Sabahleyin erkenden uyandm ki, buz gibi talarn stne uzatlmm. Yerimden kalkmaya altm, ner-de, kmldyamyorum bile, turu olmuum. Zihnimi toparlamaya alyorum: Meyhanede birileriyle arkada olduk, sonra beni onlar alp misafir et-tilerdi. yi ama bu ne biim misafirlik canm... Herhalde onlar da ok sarhotu... Sarholukla biz birbirimize girdik. imdi uyanrlar, zr diler, kahvalt getirirler... Evet, bir posta daha dayak yiyerek kahvalty ettim. Sonra ordan savcla, ordan da cezaevine... Vallahi, meyhanede btn sylediklerim, imdi Babakann hkmet program olarak iln ettiklerinin onda biri bile deil... Cezaevini boyladm. stmde birka kuruum vard, ilk gnler iyi geti. Ama para suyunu ekince, iyice trl kaldm. Gelenim, gidenim, arayanm, soranm yok... Benim gibi zrtleri cezaevinde dem Baba Kouu na atyorlar. Bu dem Baba Kouunu anlatmaya kalksam sabaha 17 F: 2 kadar bitmez. Yalnz u kadarn syliyeyim, belki anlatabilirim. Ben daha dem Baba Kouuna gitmemitim. Birgn cezaevinin orta bahesinde geziniyoruz. dem Baba Kouunun penceresine dolumu mahkmlar, bahede gezinen bir kou arkadalarna durmadan, Gelsene ulan... Hani on dakika gezecektin namussuz, bir saati bile geti... Gelsene! diye ba rp duruyorlar. ^ Neymi, biliyor musunuz? Koca dem Baba Kouunda, yalnz bitek pantalon varm, her biri bu pantalonu srayla giyip baheye teker teker gnelenmeye karlarm. lerinden biri ayana pantalonu giymi, bir saattir dnmyor koua... brlerinin de ayanda pantalon olmadndan, donla baheye inip, onu yakalayamyorlar. Boyuna baryorlar demir parmaklkl pencerelerden: Ulan, sen bir daha buraya gelmiyecek mi sin... Nasl olsa geleceksin... te beni byle bir dem Baba Kouuna attlar. Aklna gelen, gelmeyen her trl sefillik, rezillik ortada... O gnlerde de btn Trkiyede tifs salgm var. Hatt hikayeci Kenan Hulusiyle romanc iskender Fahrettin bile, o gnlerde tifse yakalanp lmlerdi. DDT de daha kmam, bit lm sayor. .. Her sabah kalkyoruz ki, cezaevinde birka kii tifsten lm. lleri sedyeye koyup orta baheden geiriyorlar. Tifsten lm olmad gn yok. Baz gn, on-onbe kiinin ld de oluyor. 18 Bu tifs berbat biey, akamdan atei ykseliyor hastann, sabahleyin bakyorsun lm... dem Baba Kouuna soktular beni, daha dorusu ittiler... Baktm, koutakilerin hepsi, birbirinin stne ylp toplanm biey seyrediyorlar. Ben de sokulup baktm, ama anlayamadm. Ordan birisine, Ne oluyor arkada? dedim. Bit yar... dedi. Neee? Bit yar m? Yahu, insanlar tifsten krlyor, bunlar burda bit yar yapyorlar. Bu koutaki adamlar da ok lanet, ters insanlar; bunlara biey de sylenmez. Konuulabilecek gibi gzme kestirdiim birine, bitte lm -tehlikesi olduunu anlatmaya altm aklmca. Sakallar uzam, ayanda kir rengi uzun paal bir don olan adam bana, Bu bitler yar iin zel yetitirilmilerdir, bunlarda mikrop olmaz... dedi. Mikropsuz olduklar nasl anlalyor? Bunlar baka bitlerle temas ettirilmiyorlar ki... zel olarak baklp besleniyor, yetitiriliyor... imdi size bit yarnn nasl olduunu anlataym. Yar alan iyice dz olacak. Demenin stne dz

bir teneke koymular. Tenekenin stne tebeirle bir daire iziliyor. Bu dairenin dna, ok daha byk bir daire iziliyor. Yaracak bitler, ortadaki dairenin iine ayn zamanda braklyor. Tabi bitler yrmeye balyorlar. Dtaki daireyi kimin biti daha nce geerse o bit yar kazanp birinci oluyor, arkasndan ikinci, nc geliyor. Tpk br koularda kumar oynanrken olduu gibi, bit yarlarnda da bir manocu var. Ko 19 uun aas olan manocu, hem de bit yarlarnda hakem grevini yapyor. Yanan bitlerin derecelerini o sylyor; kimse ona kar gelemiyor. Kouta her isteyen kendi bitini yara sokuyor. Ama bitini yara sokabilmesi iin, yaracak bit bana nceden bir paray ortaya koymas gerekli. Diyelim, her yar bit bana, er lira. On bit yaryorsa, otuz lira ortada. Birinci gelen bitin sahibi, ortadaki parann te biri olan on liray alyor. kinci gelen bitin sahibi, koyduu parann iki katm, yani alt lira alyor. nc gelen bitin sahibi de, koyduu parann birbuuk katn, yani drt buuk lira alyor. Drdnc gelen bitin sahibi, ancak koyduu paray geri alyor, yani lirasn kurtaryor. Geriye kalan parann hepsi manocunun. Bitlerini yara sokacak kadar paras olma yanlar da, yirmi be kuruuna, elli kuruuna bah se giriyorlar. Hi paras olmayanlar da, cezaevinde verilen gnde bir taym bahse yatryorlar. Mano cu, bahse girip kazananlardan yzde on mano al yor. Paralar kendisi, taynlar da meydanc top luyor. Manoyu toplayan kouun aas Anasn a-pan Sleyman adnda biri. Bu adam, bak ekip zorla, kendi z anasnn koynuna girdii iin, ar ceza yemi, buyzden ona Anasn apan Sl-man diyorlar. Anasn apan Slmann da yar bitleri var, o da bitlerini yartryor. Koua ilk girdiim zaman yar bitmek ze-reymi. Yar bitti. Kazananlar paralarn aldlar. Manocu, manosunu toplad. Kazanamayanlar, bitlerine svdler. Meydanc, stnde yar yaplan kirli bezle, tenekeyi ortadan kaldrd, ite ancak o 20 zaman beni grdler. Koularna yem bir adam gelmiti. Bana her Gemi olsun arkadam diyene Eyvallah, saol arkadam diyordum. Biraz sonra kouun iinde herkes kendi dnyasna ekilince, sol gz klp leblebi kadar kalm bir adam yanma geldi, benimle konumaya balad. Bu adamn Mareal David denilen, kafadan sakat bir yahudi olduunu sonradan rendim. Mareal David demelerinin nedeni, d-ardayken gsn nianlarla, madalyalarla dol-dururmu da ondan... Cezaevine girerken btn nianlarn, madalyalarn skp almlar. Ama Mareal David, madalyasz, niansz yapamadndan, dem Baba Kouunda da kirli, pis, yrtk prtk mintannn gsne gazoz kapaklar, ipe balanm ie mantarlar, tahta paralan, dmeler takyordu. Mareal David cins sapkm; mezardan kard erkek llerle yatarm. Bir gece, yeni gmlen bir ly mezarndan karm, tabutu srtlayp gtrrken yakalamlar, cezaevine tkmlar. Mareal David, btn dnyada kendi stne bit terbiyecisi olmadn syliyerek vnyordu. Eer olempiyatlarda bit yarlar da olsa, David de kendi yetitirdii bitleri olempiyata sokabilse, dnya birincisi olacakt. yleyse burdaki btn yarlar sen kaza-nyorsundur... dedim. Hayr... dedi. Neden peki? Onun nedeni var, syliyemem... Birden bana, . Bitin var m? diye sordu. Cevap vermediimi grnce, _ 21 stnde bit var m, amarlarnda? diye sorusunu tekrarlad. Sanmyorum, dedim, nk daha birka gn nce karantina kouunda bizi hamama, elbiselerimizi de etve sokmulard. Mareal David buna ok sevindi: yleyse sen temizsindir, benimle ortak bit yarma var msn? Bilmem ki nasl oynanr? Ben sana retirim. Benimle ortak ol, sana ne dersem, sen onu yap, greceksin, btn yarlar benim bit kazanacak bu akam... O byle sylerken, yeni bit yar iin meydanc ortaya bezi yayyor, tenekeyi koyuyor, tenekenin stne de tebeirle iice iki daire iziyordu.

Mareal David, Hadi, dedi, ikimiz iin lira koy, greceksin kazanacaz... liram yok... David ok zld. Ama benim gerekten liram yoktu, btn param, bir buuk lirayd, onu da harcamaya korkuyordum. Heyecanla, Kazanacaz yahu, kazanacaz... diyordu. Param yok... Satlacak biey yok mu stnde... Gryorsun, bende biey yok, trlm... Ceket cebimdeki dolmakalemimi grd. Satalm m kalemi? Kalemi verdim. Pencereden bahedeki birine seslendi. Sonra kalemi ona att. Az sonra kalem bir liraya satlmt. Dardaki adam, kouun demir kaps altndan bir liray itti. Ben de merak 22 taydm. Earpm da sattrmas iin verdim. ki buuk liraya da onu sattrd. Sonra, Gel buraya! diye beni kouun bir kesine ekti. Kolunu at. Koltuk altna yakn bir yerindeki bal pis bezleri zd. Bezlerin altndaki yn iinden bir bit kard, kocaman bir bit... ite Macar, dedi, benim Macar bu... Macar kadanalar gibi olduundan Macar adn taktm... Sen bu biti tanmalsn. br bitlerden ayrman iin boyayacam Macar... Eline ine batrd. kan kanla, Macarn srtn krmzya boyad. Artk imdi tanrsn, dedi, bak kulan a, beni iyi dinle. Macarn birinci gelmesi senin elinde... Yaran bitler birinci izgiden ktlar m, gzn bu bizim Macarda olacak. Sen ne yanda durursan Macar o yana, sana doru koarak gelir. Baktn ki Macarn nnde baka bir bit var. O zaman, sen baka yana ge ki, Macar sana kosun... Anladn m? Anlamadm... Hay Allah!.. Sana bu iin srrn aket-mek zorundaym. Arkada, bu bit ksm, temizlikten ok hazzeder. Sonra insan kokusunu hemen alr, pis insandan kaar, temiz insana koar. Herkes sanr ki, bit pislikten holanr. Hayr, temizlikten holanr. Bin kiinin ortasna bir tek bit at, gider, arar tarar, hangisi temizse onu bulur... aktn m dalgay? imdi bu kouta senden daha temizi yok... Sen ne yana durursan Macar o yana koacak. Ama yasland zavall... Baktn ki, baka bir bit bizim Macar geiyor, sana doru kouyor, 23 sen hemen Macara yakn olan baka yana ge ki, birincilii alsn... Meydanc baryordu: Haydi, yara!.. Haydi yara!.. Biz de liray verdik. On iki bit yara giriyordu. Aann iaretiyle on iki bit, ortadaki kk dairenin iine brakld. Ben hayatmda byle heyecanl bir ey seyretmedim. Her bitin sahibiyle, o bit zerine bahse girmi olanlar, avazlar kt kadar, bitlerin adlarn baryorlard. Kou atlar gibi, her yar bitinin ayr ad vard ve ordakiler bitleri tanyorlard. Haydi sln!.. Ulan, uan neeek!.. Dayan kzm Peri... U Mart, u!.. U aman Mart!.. Ulan halis kan yerli namussuz, amma da gidiyor... Benim gzm bizim Macardayd. stndeki kan krmzsndan Macar hemen tanmtm. Kk daire iine braklan bitler nce akn akn durdular. Sonra kprdadlar, yine durdular. Sonra ilerinden biri, benim ynme doru bir kou tutturdu. Mareal David, Karya ge! diye fsldayp beni itti. Yerimi deitirdim. Ben yerimi deitirince, nde giden bit durdu; sanki birisini aranr gibi olduu yerde o yana, bu yana dnd. Yine bana doru bir kou tutturdu. Benim gzm Macarda... Macar da bana doru geliyor ama, drdnc... Macara yakn olan yana getim. Bu sefer Macar nde geliyor. D daire izgisine geldi gelecek... Derken, yaman bir bit, Macar takt, ben hemen sola kaydm... _ 24 Ben sola kaynca ndeki bit aalad, duraklad... Mareal David avaz avaz baryor: Haydi aslan Macar!.. Yavrum Sln...

Mknats, demir tozlarn nasl ekerse, btn yaran bitler bana doru yelpazelenmi geliyorlard. Ama en nde bizim kanl Macar... Macar birinci geldi, bize ortadaki otuz alt lirann yars, on sekiz liray verdiler. kinci yara getik. Bu sefer on drt bit girdi yara... Yine birincilii Macar ald... O gece sabaha kadar bit yar yapld, Macar yz liradan ok kazand. Sabaha karyd, yar bitti. Herkes kendi bitini alp, koynundaki yuvasna, sarglar altndaki ynlerin arasna koydu. Yar bitleri, ynle yal deri arasnda besleniyordu. Paralar Mareal Davidle bltk. David, Ben sana demedim mi, dedi, benim st me bit terbiyecisi yoktur. Ben bitlerin ruhunu bi lirim. Yalnz sen kirlenmemeye dikkat et... Biz her gn bit yarnda para kazanyorduk. Eroin iicisi olan David, paras olduundan bol bol eroin alp ekiyordu. ^ Benim asl atm, dem Baba Kouunda-ki plak adamlarn nerden para bulup da bit yar oynadklaryd. Sanki bu kou bir darphaneydi. O koua girdiimin drdnc gnyd. Yarlarda bitler, artk eskisi kadar hzl bana doru komuyorlard. Mareal David, Artk sen de kirleniyorsun... dedi. Ar ar da olsa, yine bana doru geliyorlard. 25 Her seferinde Macarn yar kazanmasna, Anasn apan Slmann ok can sklyordu. Kouta bit sat da vard. yi koan bitler pahal satlyordu. Anasn apan Slman, Ulan David, sat u Macar bana... dedi. Sataym Aabey... Bunlar sk bir pazarla giritiler. Vur aa, tut yukar, elli liraya uyutular. Anasn apan Slman, elli liray sayd, Macar ald. Aa olduu iin, yar bitlerini kendi stnde beslemez, ya meydancnn, ya baka bir ocuun stnde beslerdi. Macar meydanc ald, zenle koltuk altndaki ynler arasna yerletirdi. Mareal David bana, imdi yeni bir numaramz var, dedi, bu sefer Macar artk birinci gelemiyecek... Bak ne ya pacaksn? Sen artk yanlarda durmayacaksn, ya r izgilerine eilip tepeden bakacaksn... Anla dn m? Bitler senin kokunu alp, baka yana gi-demiyecekler. Yar balad. Mareal David bu sefer Taz adl baka bir bitini yana soktu. Ben yaran bitlerin tepesinden eilmi bakyordum. Bitler i dairede durdular. Boyuna kvranyorlar. nk bana doru gelmek istiyorlar. Ama kanatlan olmadndan uup gelemiyorlar. Hele Macar, boyuna kn dndryor, br bitler i daireden kp, yava yava yrmeye baladlar. Macar i daireden kmyor bile... Anasn apan Slman hrsndan deli olacak, Ulan Macar, namussuz Macar... Yrsene alak cibiliyyetsiz!.. diye barp, yrtnp duruyor. _ 26 O gn drt yar yapld, drdnde de Macar i daireden bile kmad. Deliye dnen Anasn apan trnayla bastrp Macar dm dz etti. Bu cinayetten sonra ok zlen Mareal David, Hayvann kanna girdik, dedi. Peki, neden kmldamyordu be David? Nasl kmldasn yahu, grmedin mi karnn, nasl iti? Hayvan karnn tayamyor ki... Yartan nce bit a braklr. Ben Macar iyice doyurmutum. Sen tepeden eilmisin, hayvan zorlanyor, uamyor. Karn i, yryemiyor... Gitti bizim Macar... O gnden sonra da bit yarlarnn eski heyecan kalmad, nk artk ben de onlar kadar kirlenmitim, bitler bana eskisi gibi hzla koarak gelmiyordu.

27 YAMUR YADI BYLE OLDU!. AyTUSLUGU atm, su yok... Suyun ok gerekli olduu bir yerdeyim. Anlamsnzdr elbet. erden, Sular kesik mi? diye bardm. Karm dardan cevap verdi: Yamur yamt ya, ondan kesilmitir. Evet, stanbullular hep biliriz, stanbula yamur yad m, birka saat sular kesilir; su yollarnda bir bozukluk, borularda bir tkanklk olur. Oysa gneli bir sabaht o gn. Ne zaman yamur yad canm? diye yi ne ierden bardm. Karm dardan, Az nce biraz iselemiti ya... dedi. Yahu ne zaman? Sen helaya girince az bir ey serpitirdi. Tuh... Biraz su verin! _ 28 Kapy aralayp, ime suyu aldm, iimi grp dar ktm. yamura sylenip duruyordum. Olum, Yamur mamur yamad... dedi. Kzm, Birazck yad... dedi. Yad yamad diye bir tartmadr balad. Karm, Ayol yamasayd, sular hi kesilir miydi... dedi. Bu kadar kesin bir kant bile tartmaclar susturmad. Balkona kp kar komulardan birine seslendim: Yamur yad m? Kar balkondaki pijamal komu, Ben farketmedim ama, galiba yam... dedi. Dnyada ne avanaklar vardr, yani, farket-memi ama galiba yam... Biraz serte, Farketmediniz de yamur yadn nere den biliyorsunuz? dedim. Radyo parazit yapyor da ondan anladm, dedi, isterseniz siz de radyonuzu ap bakn!.. Konumamz duyan baka bir komumuz, Hayr, yamur yamad... dedi. eri girip radyoyu atm. Gerekten de stanbula yamur yad zamanlarda olduu gibi radyoda parazit atrdlar vard. Tam o srada, yamurun yamadn iddia eden aadaki komumuz seslendi: Yam, yam... Nerden biliyorsunuz beyim? diye bardm. Havagaz gelmiyor, ondan belli... dedi. 20 Bu kadar kant karsnda, azck da olsa hi kimse farketmeden eytan sidi dedikleri cinsten

yamurun iselemi olduu kesindi. Penceresi olmayan sandk odasnda bir iim vard, girip lmbay yaktm. Kr sar bir kla aydnlanr gibi olan lmba pr pr ediyordu. Hay bu yamurun gz kr olsun... Svp sayyordum ki karm, Yine sen dua et ki, az yam, yoksa elek trikler kesilirdi... demeye kalmad, elektrik de ke siliverdi. Yazhaneyle konumak iin numaray evirip telefonu atm, hi tanmadm bouk bir ses brd: Allooo!... Yanl numara evirdiimi anlayarak zr diledim. Telefondaki ses, Estafurullah beyim, dedi, yamur yad ya biraz, ite onun iin, telefon hatlarnda kark lk var. Ben demin valdeyle konuuyorum diye, on dakika genel ev mamasyla konumuum. Yi ne sizin talihiniz varm... Gevrek gevrek gld. Yarm saat kadar uratktan, bir sr yabancyla konutuktan sonra, yazhaneyi buldum. Ne var ne yok? dedim. Memur, Felket!... dedi. Ne oldu? Buras su iinde, tavan akr akr akt... Odalar gl oldu... Yahu ne diyorsun sen! Bizim stmzde daha drt kat var... Tabii... Bize de st katlardan akyor ya... _ 30 Oraya ok mu yamur yad... Yam olacak herhalde... Yadn syli-yenler var ama, ben grmedim. Sinirle telefonu kapadm. Gazeteler hl gelmedi mi? Hizmeti, Yamur yad gnler gazeteci ge geliyor... dedi. Ne yamuru be!... Birazck iseledi ya... Birazck yamur iseledi diye hi gazete gecikir miymi! ok yasayd hi gelmezdi... te o skntyla sokaa ktm. Bekle, bekle, otobs yok... Durakta bekleen kalabalk sylenmeye balad: Ayol, ne zaman ya oldu da otobs seferleri aksad byle... Yad biraz... Ben grdm... Ahmak slatan yad... Yakc gne altnda bekleiyorduk. En sonunda otobs geldi, daldk, dolduk iine... Vapur yirmi dakika gecikmeyle kalkt. Vapurda yanmda oturan adam, gazetesini okuyarak, karsndaki arkadana, Amerikan Generali Brdnger Wald gelmiti ya... Evet?. Bak ne demi gazetecilere: Trkiye, her trl atom taarruzuna kar korunmutur. Kardaki adam, prrt diye acaip bir ses kararak gld. br sordu: Neye gldn? Yahu, bize kimse atom bombasn ziyan i 31 eder mi? u stanbul ehrinin stne iki bardak su serpseler hayat durur yahu... Yurt sorunlarnda ok titiz olduumdan, u olumsuz adama atmamak iin ordan kalkp gverteye ktm. Yazhaneye geldim. O gn btn iler kart. Her gn onbirde gelen postac saat 17 de geldi. Daktilo kz hi gelmedi. Handaki asansr almad. Kahvecinin aya kayp merdivenlerden dt. Karm da telefon edip eve erken dnmemi, misafirlerin geleceini syledi. Btn gayretime ramen, yazhaneden erken kamadm. nk romatizma arlarm balamt. Ne zaman yamur bulutu grnse romatizma arlarm balar. skeleye ktm, aaa!.. Btn iskele donanma bayraklaryla donanm, renk renk, biim biim... plere, direklere, her yana bayrak asmlar. Bayram deil, seyran deil, bu bayraklar ne ola? Beni ald m bir

merak... stanbulun kurtulu gn deil, Cumhuriyet Bayram deil, Meclisin al deil, ikinci cumhuriyetin kuruluu deil, Zafer Bayram deil, hibir ey deil, basbaya bir gn ite. Bilet memuruna sordum. Onun dnyadan haberi yok... Bayrak m aslm? dedi. Hem de nasl... Bayraktan iskele grnmez olmu... Bilmem... acaba ne bayram? skele memuruna sordum, o da bilmiyor. Bayraklar grnce at. Acaba bir yabanc byk konuk mu geldi? Gazeteler yazmyor... dedim. 32 O kadar meraklandm ki, renmeden bitr-l ordan ayrlamyordum. Eve de ge kalmtm. skele bamemuruna sordum, o da bilmiyor. Hay Allah, deli olacam. Ben orda drt dnp dururken mac yanma geldi, Beyim, dedi, siz ne soruturup duruyorsunuz deminden beri... Bayraklar m? Onlar bilmez, ben sana syliyeyim... Aman syle, meraktan ldracam... dedim macya. Bayram filn deil, sabahleyin yamur yad ya... Herhalde yamur bereket getirdi diye bayram yapyorlar... Eee? Ne olmu yamur yadysa?... dedim. Yamur yanca anbar su bast da bayraklar sland; kurusun diye astk, donattk iskeleyi... Meraktan kurtulup eve geldim. Karm, Nerede kaldn, diye kt, misafirler bek ledi bekledi, gitti...

33 F: 3 BR BAKAN ADAYI T) EK muhterem efendim, Pek Sayn iileri Bakan ve ayn zamanda muhterem Dahiliye Vekili hazretlerine; Evvel derin hrmetlerimi arzederek saniyen sayglarm sunarm. Eer zahmet buyurup biraz zihninizi altracak olursanz, bendenizi muhakkak surette derhatr buyuracaksnz.Zira bendeniz matbuata mensup bir kimse olup imzam senelerdenberi memleket ve millet efkr umumi-yesinde tannmakta ve mingayrihaddin olaraktan hretim gnden gne intiar etmektedir. Bilhassa u noktay zat linize arzetmeyi bir vazife-i vataniye bilirim ki, bendeniz millete olan hizmetlerimi para mukabilinde veya hret sebebiyle olmayp, fahriyen ifa etmekte bulunmaktaym. smimi duyar duymaz kim olduumu bileceksinizdir. Bendenizin ismim Musa Vassaf Arifdir. Soy ismimiz de ilerman olup, maalesef bu soy ismimizi kendimiz intihap etmemi olduumuzdan, Soyad Kanunu ktnda mracaatte geciktiimizden dolay nfus memuru tarafndan byle bir gayri mnase34

betsiz bir soy ismi otomatikman olarak pederimin ktne ilenmitir ki, gayr ihtiyar bir surette byle bir soy ismi tadm iin, bundan dolay kusuruma bakmamanz ve affnz en derin sayglarmla arz ve rica ederken, soy ismimi deitirmek iin mahkemeye mracaat ettiimi de bildiririm. Bendenizi daha iyi bir surette derhatr eyli-yebilmeniz maksad ile ayriyeten merbuten ekli olarak kartvizitam da iliik olarak takdim ediyorum: (Ek 2) kartvizitamda ismim Musa Vassf Arifnin altnda mesleim olarak Muharrir, mellif ve air kelimelerini okuyacaksnzdr. Bendeniz fikirlerimin neren yaynlanmas bakmndan yalnz bir tek gazetenin yaz ailesi kadrosu iine girmeyi doru bulmadmdan memlekette kmakta bulunan bilcmle gazetelerde yazmakta-ymdr. Hemen btn gazetelerin Halk stunu, Okurlarla babaa, Dert Kp, Halkn dert ve ikyetleri gibi stunlarda haftada bir veya iki adet imzal yazlarm neredilmektedir. Artk bendenizi ve imzam tanmsnzdr herhalde... Muhterem beyefendi, bu bizim memleketimizde ahlkszlk, iltimas, rvet, haset ve eke-mezlik cari ve hkmferma olduktan sonra imkn yok biz adam olamayz. Bendeniz bu hakikati ka defalar yazdm halde maalesef, zatliniz hari, btn vurdum duymaz ilgili ve alkadar makamlar, kulak asmadlar. Zatliniz stne alnmayn ama, muhterem Vekil hazretleri, biz bu gidile imkn yok eeklikten kurtulamayz efendim. Bendeniz de, haset ve ekememezlik yznden ok ekmiimdir. imdiye kadar yirmiyi mtecaviz roman, otuz piyes, on alt tane sar renkli msvedde defteri dolusu hikye ve yzondrtbin 35 msralk iirler ve daha pek ok makale, fkra ve bamakaleler yazdm halde, bendenizi ekemedikleri iin, hibirini gazetelerde neretmedikten baka, yazlarm okuyup fikirlerimi alarak kendileri yazdlar. Bu gazeteci milleti on para etmez ve ilerinden adam kmaz beyefendi. Bendenizin neriyat sahasndaki ihtisasm, gazetelerdeki yazlarmdan da anlam olacanz vechile, belediyecilik ve ehircilik sahalarndadr. Esasen zatlinizi ibu mektubu yazarak rahatsz etmekliimin sebebi de budur. Bu memleketin bendenizin belediyecilik ve ehircilik sahasndaki ihtisasmdan faydalanmasn temin edebilirseniz, anavatanmza pek byk ve mukaddes bir vazife ifa etmi olacak ve isminizi altn harflerle tarihin sayfalarna geirmi olacaksnz. stanbula bir belediye reisi aramakta olduunuzu ve maalesef bulamadnz gazetelerden okuyup rendim. Bulamazsnz beyefendi, maalesef beyhude ve bouna aramaktasnzdr. Emin olunuz ki, memlekette adam bulmak zordur; bunu takdirden aciz olmadnza eminim. te bu maksatla vatanm ve canmdan ok sevdiim stanbul iin hizmetlerimi arzediyorum. Kartvizitamdan da anlyacanz vehile, muharrir, mellif ve air ve de gazeteci olduum gibi, halen esas iim Vakflar daresi Levazm ve Ayniyat ubesinde bir memuriyettir. Maalesef bu memlekette hakik kymetler takdir edilmedii iin, hakkm vermediler. Siz de takdir edersiniz ki, memleketimizde ie gre insan deil, insana gre i verildiinden bendeniz bu kk memuriyette rtlmekteyimdir. Bu dnyada Allahtan baka kimsem olmad iin, hibir resm makamdan tavsiye ve iltimas grme 36 diimden takdir edilmemi bulunduum sebeple, stanbula belediye reisliine tyinim iin zatli-nizinbendenize bir kk tavsiyeyi esirgemeyeceiniz muhakkaktr. Fakat daha nce bu vazifeye tyinim iin memlekete ne gibi hizmetler ifa ettiimi arzedeyim. Memlekete, millete ve vatana hizmetlerim srasiyle unlardr: Evvel bendeniz memuriyet hayatmda bugne kadar rvet alrken grlmemi, herhangi bir ihtilas veya zimmeti yakalanmam, en kk suiistimali bile tutulmam, resmen namuslu bir memurum. Byle zamanda namuslu bir adam bulmann ne kadar zor ve hatt imknsz bir hale geldiini phesiz siz de takdir buyurursunuz. Belediyeye olan hizmetlerim ise, saylamyacak kadar oktur. Gazetelere yazdm ve nerettirdiim ve hibirinden telif creti dahi almaa tenezzl etmediim gibi, ikyet mektuplariyle avukat Zeki beylerin evlerinin aa dklen lmn kapattran ve Zeki beye para cezas yazdrtmak suretiyle belediye btesine menfaat temin eden zat bendenizim. Evimin kin bulunduu Hac Maslak kadn sokann bozukluunu gazetelere ikyet mektuplar yadrarak belediyeyi bizar brakp en sonunda sokamz ta-mir etmee mecbur brakan zat yine bendenizim. Bilcmle gazetelere, mahallemizi kuduz kpekler sard diyerekten ikyet mektuplar yadrtarak doktor Sabri beylerin kpeini belediyecilere zehir-lettiren zat yine bendenizim. Mahalle blgemiz mntakasnn furununu, eksik vezinli ve hamur ekmek karyor diye gazetelerin ikyet stunlarna yazarak ibu furunu bir hafta mddet kapattran zat yine bendenizim. Ve hatt birka seneden beri devaml olaraktan mtemadiyen gazetelerdeki 37

okuyucularn ikyet stunlarna, belediye reisi aleyhinde durmadan yazlar gndermek suretile belediye reisini halkn ve hkmetin gznden drterek istifaya mecbur braktran zat da yine bendenizimdir. Saydm bu hizmetlerim, tevazu-um sebebile daha yazamadm dier memleket hizmetlerim yannda hi mesabesindedir. Belediyecilik ve ehircilik ve imar olaraktan bu stanbul vilyetine ifa eylediim hizmetleri saysam, roman olur; tevazuumdan dolay bunlar bir bir yazarak daha fazla kafanz iirmek istemiyorum. Arzettiim birka hizmetim bile zat-linize ispat eder ki, - siz mstesna - Vekiller bile memlekete bendeniz kadar hizmet etmi deillerdir. Ben bu naizane hizmetleri bir mkfat ve karlk bekleyerekten deil, fisebilullah ve vatan akmdan dolay yapmmdr. Nankrler hizmetlerimi inkr etseler, hakkm yeseler de, sayenizde lyk olduum mevkie ykseleceime itimadm vardr. Belediye reislii iin aramakta bulunduunuz her trl evsaf ve eraiti haiz bulunduumu her an ispata hazr ve kadir bulunduumu da ilveten arzedebilirim. yle ki, niz kanaat-i cizaneme kalrsa bugne kadar stanbula belediye reisi olarak gelenlerden herbirinin adem-i muvaffakyetsizliklerinin esbab, diplomalarna gvenerek, halkn dertlerini bilmemeleridir. Bendeniz ise, kendimi methetmek gibi olmasn ama, affedersiniz hayat mektebinden ve bilhare hayat niversitesinden mezun bir kimseyimdir. stanbul vilyetine belediye reisi olacak adamn her eyden evvel stanbulu ok sevmesi ve bu gzel ehri yakndan tanyp bilmesi lzm gelir ki, bendenizde bu sevgi ve muhabbet, ak de 38 recesinde fazla olduundandr ki, elli drt yamdan sonra memleketimi terk ile nakl-i memuriyet-lik ederek oluk ocuumla birlikte stanbula naklihane etmiimdir. Bu mektubu kendi elimle getirip zatlinize takdim etmek istedimse de, malmu liniz olarak biz tarada yetitiimizden henz stanbulun ok kalabalk ve kark sokaklarn renemediim iin, adresenizi karamam korkusu ile postaya taahhtl iadeli attm. Gazetelerden okuyup rendiime gre, stanbul belediyesi grtlana kadar borca batm ve ifls halinde bulunmas sebebile zatliniz hkmetten para ve kredi almadan belediyeyi ekip evirip idare edecek birisini aramakta imisiniz ki, bendenizin bu ie talip olmaklmn sebebi de budur efendim. Zavall hkmetimizin merhem bulsa deliini tkyacak hale geldiini bildiimden hkmetten para almayacam gibi, ve hatt hkmete ste para vermek suretile belediyeyi idare edeceime inanmanz rica ederim. nk bendeniz drt yz ksur liralk memuriyet maamla ailemi, validemi, bir adet kaynvalidemi, erkek evldmla, h huzurunuzdan iki kzm geindirmekte bulunmaktaym. Ayriyeten, kendimi methetmek gibi olmasn, stanbulda bir de metires tutmak iin ee dosta sipari vermi bulunduumu zatlinizden saklyacak deilim. Maliye sihirbaz Erhartn bile parmak sraca byle bir mucizeyi yaratan bendenizin belediyeyi ne hale getireceimi, yksek takdirlerinize brakyorum. Drt yz ksur lira maala ocuklarm ecnebiyenin Kolej mekteplerinde okuttuum ve ailemi de yedi yz lira kira ile bir apartmanda oturttuum dikkat nazara alnrsa, ehliyetim meydana kar. 39 Bendenizi belediye reisi yaparsanz, hkmetten kredi almak yle dursun, her ay hkmete belediye reislii kiras olarak yksek icar bedeli deyeceimi de arzederim ve hkmete yapacam bu yardm, emin olunuz, hem de mukabilinde hibir s talep etmeden Amerikan yardmndan fazla olacaktr. Bu delilime ramen bendenize hl da itimat ve emniyetiniz mevcut deilse, bendenizi on be gn iin belediye reisliinde tecrbe buyurunuz. Greceksiniz ki, on be gn iinde istanbulun ehresini tannmyacak bir hale getireceim-dir. Aksi takdirde btn maaile efradmla beraber, kendimi intihar edeceime sz veririm ve her trl cezama razym. Herhangi bir esbaba mebni olaraktan bendenizi belediye reisi yapmazsanz, memlekete faydal

olmaklk iin yaptm u son teklifimi arzederim ki, o da udur: stanbul belediye reisliini ak arttrmaya kararak aylk icar zerinden en fazla kira verene brakrsanz, hkmetimizin btesine, byk bir gelir temin etmi olursunuz. Belediyeyi zel teebbse devretmek suretile hkmetimiz hem bu beldan kurtulur, hem de bir gelir kaps am olur. Maruzatm bundan ibaret olup, en derin hrmet ve; sayglarm sunarken, Kovaliasyonumuza candan, kalben ve ruhen bal bulunduumu arz-eder, ellerinizden perim efendim.

40

KAYIP OCUK Jkarlkl iki duvar

arasnda sinirli sinirli gidip

gelen avukat, Allah belsn versin bu avukatln, diye bard, ulan, huysuz, geimsiz, birbirlerini alda tan karkocalarn boanma davalaryla uramak iin mi ben bu dnyaya geldim be!.. Gle yzl tombul arkada oturduu koltukta iyice kayklarak, ensesini arkasndaki dstur, itihat ciltlerine dayad, ayaklarn da masann stne koydu, Sen, dedi, az kazandn iin mi, yoksa k k iler olduu iin mi boanma dvalarndan i kyetisin? Byk dalaverelerin iine girip tica ret dvalarndan byk paralar kazanan avukat olsaydn mesleinden pek mi memnun olacaktn? Byk, esrarl cinayet dvalar alan avukatlarn da ad gazetelere geer, mehur olurlar. Syle ba kalm, hangisini seiyorsun? Sinirli sinirli gezmekte olan, Semek elimizde mi? dedi. Yz lira kira borcunu deyemedii iin evindeki eyalarn hac ze gittiimiz bir adam, tek haczedilecek eyas 41 radyosunu alnca bana Bozuk para avukat! diye bard. Yz lira alacak iin yaplan avukatln iine tkreyim... Tombul avukat keyifli keyifli, Hak haktr, dedi, k by olmaz. Biz kk avukat olduumuzdan bize kk dvalar geliyor. Ama senin istikbalin bana ok parlak grnyor. Kurduu ama, kann emmek iin, decek sinei bekleyen rmcek gibi, biz de yazhanemizi am, kapdan girecek mterilerimizi bekliyoruz. Birbirlerini boazlyan, dolandran, kazklayan insanlarn byk, kark davalaryla uramaktansa, boanma, tahliye davalaryla uramay tercih ederim; hi olmazsa bylece yapt-

LLER pantalon cebinde, avukat yazhanesinin

mz ktlkleri kltm oluruz. Kk ktlkler, byklerinden daha az ktdr; bu da bizim iin bir avuntu... Param yok diye hi zlme, imdi bir bakarsn u kap alverir, evine, ocuklarna bakmayan sarho kocasndan ayrlmak isteyen bir kadn alyarak ieri girer. Byle bir kadn bana imdilik canlanm bir yz liralk gibi grnr... Sen alay et bakalm, aydr yazhanenin kirasn bile veremiyoruz. Kiray birka gn daha geciktirirsek, malsahibi bizi burdan kartmas iin bir meslektamza birka yz lira demek zorunda kalacak... Tombul avukat, iki elini ensesinden geirerek, Sahi, biz neden politikaya atlmyoruz? dedi. Hah, bir bu eksikti... hreti olmayan avukatn mterisi de olmaz; bizim meslekte hretin yolu da politikadan geer... 42 Mteri deme una, sinirim bozuluyor... Bu kafayla sen avukatlk yapamyacak-sn. Niin politikaclarn ounun avukat olduunu, avukatlarn ounun da politikac olduunu hi dndn m? Dnyadaki demokrasi parlmentolarnn koltuklarndan yarsndan ounda avukatlar oturur. Dnyay avukatlar ynetiyor da haberin yok... Neden? Neden olacak, ikisi de az lf yapanlarn ii... Hukukla siyasetin lf ebeliine, gevezelie dayandndan deil yalnz. Brakalm avukatl da doktorlar alalm. Doktorlar daha iyi yaamak iin daha ok kazanmaya, daha ok kazanmak iin de daha ok hastaya muhta... Doktorlarn, mterilerini arttrmak iin, sevgili yurttalarnn stne mikrop serpmeleri meslek ereflerine aykrdr. Ama avukatlara gelince durum tersine... Bzim kazanabilmemiz, yani mterilerimizin artmas, toplumun karmakark olmasna, anlamazlklarn, atmalarn, kavgalarn artmasna bal; yoksa alktan geberirdik. Avukatlarn ounun politikaya atlmalar, toplumu karmakark ederek bu kargaalkta dva konularn arttrarak hem kendilerine, hem meslektalarna i karmak, yardm etmek iin... Sen neler samalyorsun? stediin kadar sama de sen... imdi kapnn alp, bir dvl yada davacnn ieri girmesini beklemiyor muyuz, yalan m? Demek ki biz, insanlarn birbirlerine dmelerini istiyoruz. Avukatlar, ileri karmakark eder, sonra da avukat olarak, nceden kartrdklar ileri dzeltmeye, yani eski haline getirmeye uraarak para kaza_ 43

nrlar. nsanlarn dalaveresinden umudunu kesme arkada, imdi kap alr, Allah sana bir ksmet gnderir.. . Tam bu srada kap birden, hzla ald, tella ieri giren bir avukat arkadalaryd, yi ki burdasnz, sizi bulamyacam diye korkuyordum, dedi. Ho geldin, otur... Byk bir dva dt, yz seksen bin liralk... mz altndan kalkarz bu iin... On beer, yirmier bin lira kvrrz. Tombul avukat, arkadana, Ben sana sylememi miydim... dedi. Gelen avukat anlatmaya balad: Spor-toto dvas bu... Geen hafta spor-totoda on bilen bir kii var. O da kimsesiz on- yanda zavall bir kundura boyacs... Onsekiz yandan kk olanlarn spor-toto oynamalar yasak olduundan, ocuk kazand yzseksenbin liray alamyor. Dn bana iki kii geldi, duru mu anlatt. ocuk paray alamazsa yazk olacak... Bu ocua bir iyilik yapmann aresi... Tombul avukat, arkadana, Ben sana dememi miydim, dedi, politika clk yapan avukatlar nce bir kanunla ortaya spor-toto karkl karrlar, sonra bu karkl dzeltmek istiyorlarm gibi, on sekiz yandan kkler sportoto oynayamaz diye bsbtn or tal kartrrlar. O karmakarkl dzeltmek iin de bize para kazandrrlar... Hl gezinmekte olan avukat, Para ocuun hakk... dedi. Tombul olan, 44 Bizim dolgun avukatlk cretini hak etme miz iin, bu para da ocuun hakk olmal... dedi. Gelen avukat, ocua yazk, dedi, zavall, kimsesiz yavrucak... Bana gelen iki kii de ocuun hakknn kaybolmamasn istiyorlar. imdi biz kanun bir yolunu bulup ocuu himayelerine alan bu iki kiiye sportotodan yz seksen bin liray aldrmal-yz. nk ocuun almas imknsz... Sen ocuu grdn m? Hayr, grmedim. O iki kii, ocuun yz seksen bin lira kazandn renince, birisi duyar da paray ocuun elinden alr diye, olan yanlarna almlar, kimseye gstermiyorlar, kimseyle konuturmuyorlar, ocuu birinci snf bir otele yerletirmiler, bir haftadr bakyorlar, ne isterse alyorlarm ocua... Bugne kadar bir-iki bin lira masraf etmiler. Bana gelirlerken de, ocuu otel odasna kilitleyip yle gelmiler. Dnyada namussuz ok, ocuu kandrr da garibin elinden paray alr, diyorlar. imdi vakit kaybetmeden buna bir are bulalm... Yarn benim yazhaneye gelecekler, ocuu da getirecekler... gen avukat, yazhanelerinde bu meseleyi

rahata konuabilmek iin, baka kimse gelmesin diye nce kapy ierden kilitlediler, sonra babaa verip derin dncelere daldlar, tarttlar, kanunlar, resm gazeteleri, dsturlar, itihat kararlarn kartrdlar. ki saatten fazla sren bu almalar sonunda u karara vardlar: nce o iki kiiyle, elli bin lira avukatlk creti almak iin bir mukavele yaplamyacandan, onlardan elli bin liralk bor senedi alnacakt. Sonra ocuun velisi, vasis her kimse o aranacakt. Hi kimsesi 45 yoksa ocua bir vasi bulunacakt. Bu vasi o iki kiiye umum vekletname verecekti. Onlar da bu vekletnameye dayanarak, iki yalanc tank bulup, ocuun yann bytlmesi iin mahkemeye bavuracaklard. Ya bytlen ocuk, spor-totodan paray alp kendisini koruyan iki kiiye verecek, onlar da ocuun hakkn ocua verip, gerisini de kendileri alacaklar ve avukat cretini de deyeceklerdi. Emniyet Mdrlndeki sabka dosyalar gebe kadnn karnndan daha ikindi. Enterpol kaytlarnda bilinen btn sulan birok kereler denemiler, yllarca hapiste yatmlard. Son geimleri, hara almak ve kumarhane iletmekti. Memlekete demokrasi gelip de, partiler arasnda oy yarmas balaynca nl sabkallara da politikada byk iler dmt. Olduka yalanm olan iki kabadayya, iktidar alan partinin oy avclndaki hizmetlerinden tr, gz yumuluyordu. Onlar da buna karlk sz olacak .ar biey yapmyorlard. lettikleri kumarhane, hrszlk mallarn yatayd. Kk hrszlar, aldklarn getirip burda brakyor, aldklar paray da kumar oynayp yine burda veriyorlard. Bu kumarhanenin polise yardm bile oluyordu. nk, baz hrszlarn yakalanmas gerekirse, alman mallarla birlikte burda bulunmalar kolay oluyordu. Karabcek gibi bir olan, btn parasn bir gece nce kumarda yutulmu olduu iin, o souk geceyi sabah kahvesinde bile geirecek paras yoktu. stelik karn da at; yani hrszla kacak hali yoktu. Geceyi kumarhanede geirmesine 46 ses karmadlar. Hatt borca bir sigaralk esrar bile verdiler. Sskack esmer olan, byk bir tccar azyla Bor yiyen kesesinden yer deyip bir yana kvrld, uyudu. Sabahleyin boya sandn verdiler, akama kadar yollarda ayakkab boyayp, on lira sandk kiras getirecekti. Kar yad iin o gn ocuk ayakkab boyayamad. Ertesi, daha ertesi gn de... On gn sonra, kumarhaneyi ileten Aa, Ulan it, dedi, buras devlet iftlii mi, yi yip iip yan gelip yatyorsun. e ktn yok, mal getirdiin yok... stelik esrarn, ayn da veriyoruz.

Kumar oynamas iin on lira bor bile vermilerdi. yilikse bu kadar olur. Ulan, eyin ocuu, baban olsa bu iyilii yapmaz sana... ocuk ertesi gn, boya sandn on be liraya satp, sabah kahvesinde geceyi geirdi. Ama ikinci gece kahvede yakalayp kumar oynanan kahveye gtrdler. Aa bunu bir gzel dd. Aadr der, ama bu sefer brlerine benzememi, ok kt dmt. Vcudu rk iinde kalan ocuk sindii kerevetin stnde uyuyuncaya kadar saatlerce iin iin alarken Ben bunun acsn karmazsam... Ulan, ben senin anan... diye iinden sylenip durmutu. gn ortalkta grnmedi. nc gn akam kahveye geldi. Aa sunturlu kfrlerle ayaa frlad. ocuk, Tamam aabey, dedi, artk zenginim... Borcumu demeye geldim... Aa, ocakya, Ke bir ay yap... dedi. 47 Karabcek gibi sskack, karakuru olan, Benim senden baka kimsem yok, dedi, ar tk zengin de oldum... Kk hrsz byk bir voli vurmu olmalyd ki, bu islh- hl etmi olan sabkalnn hi de iine gelmiyordu; nk byk bir iin kokusu kard. Polisler damlyacaklard. Ne haltettin ulan, yoksa gece ii mi? ok mu yrttn?.. Eilip kulana syledi: Spor-totodan byk para kazanmt, on bilmiti... Toto kuponunu ocuktan alp bakt, o gnk gazetelerin toto haberleriyle karlatrd. Evet tamam, on bilmi... ocuk, Her ka paraysa sende dursun, diyordu, benim kimikimsem yok, garibim. Benim elimden paray alrlar. Sen mnasip grdke, ne mnasip grrsen verirsin... Aferin ulan, bacak kadar pi ama, akll... Kimseye syledin mi toto ktn? Yok aam, syler miyim hi... Elimden kaparlar diye korkumdan kimseye demeden doru sana geldim. Senin bana bunca iyiliin var; beni kahvende yatrdn k geceleri, param yokken harlk verdin, srasnda nefesimizi (esrer), afyonumuzu verdin, zarmza baktn, beni adam yerine koyup bor verdin, kerize oturttun... yi, aferin olum... Ben de seni bundan byle z kardeimden ileri bilirim. Yanmdan ayrlma. Toto kt diye kimseye syleme... ocuk, Acaba, bana totodan ne verecekler? ki - bin lira alr mym ki? diye sordu. Toto makbuzunu cebine yerletiren adam, 48

Dur, onu imdi ben renir gelirim... Sen burdan hibir yere ayrlma! dedi, kt. Arkadana gidip dant. ki kafadar, ocua totodan yz seksen bin lira ktn renince akna dndler. nce ocuu atlatp paralar almann yolunu aratrdlar; bu yol kesikti. A-ma ocuk da on sekizinden kk olduu iin SporToto daresinden paray almaya hakk yoktu, tik i, ocua yz seksen bin lira ktm kimseye duyurmamann ve ocuu gcendirmemenin aresi... Parann ne kadar olduunu sylemek gerekiyordu ocua. ocuk, iki kabadayy grnce, Ne kadarm, iki- bin lira var mym? diye sordu. Aman olum, bildiin gibi deil, yz seksen bin lira... Sus, kimse duymasn. Hele gel sen, nce sana yatacak bir otel bulalm, iyi bir otel... ocuk Tophanedeki otelleri beenmedi, Sirkecideki otelleri de beenmedi. Beyolunda gzel bir otelin iki yatakl bir odasn tuttular. ki kafadardan biri, ocuun kamamas, kimseyle grmemesi iin yannda nbet tutacakt. ocuk, * Benim hisseme denin adn koyalm... dedi. Senin bu ite bir on bin kdn var... ocuk burun kvrd, Azdr aabey... dedi. Olum bunun daha masraf var, avukat var... Yan tutmadndan bakalm, paray da alabilecek miyiz? Daha imdiden sana masrafa 49 F: 4 baladk... stediini ye i, paras bizden... Parann on be binini sana verelim, fit misin? Saolun, yeter de artar bile... Elden karmamak iin ocuk ne dese, ne istese yapyorlard. lkin bir meyhaneye gittiler, or-dan sazl gazinoya... Avukata gelip dantklar zaman i bu durumdayd. Avukat nce spor-toto koann inceledi; ocuun gerekten yz seksen bin lira kazandn anlad. *** gen avukat yazhanede, iki kabadaynn getirecei yz seksen bin lirann sahibi ocuu bekliyorlard. Vakit de biraz getiine gre, acaba baka bir avukata m gitmilerdi? En sonunda geldiler. akaklarnda salar krlam olan, Kusura bakma beyim, dedi, tam buraya gelirken bizim kk sinemaya gideceim diye tutturdu da, onu sinemaya gtrdk, ondan ge ciktik... avukat, ocuu ilk gryorlard. Paavralar iinde, yz kak kadar, sklmpklm, smkl bir ocuk. Srtndaki, delikdeik byk adam paltosu ocuu daha da kk gsteriyordu. Korkuyla etrafna bakyordu. Avukatlardan biri,

Otur yavrum... diye ocuu elinden tutup oturttu, sonra da mvekkilinin kulana, Neden ocua yeni bir elbise giydirmediniz? dedi. Bouk sesli adam, On gndr bu piin bize gnde yz lira masraf var, dedi, daha para elimize bile gemedi, bir de elbise mi alalm!... 50 Tombul avukat ocukla yalnz konumak iin brlerini yandaki odaya gndermek istedi, iki adam ocuu yalnz bana avukatlarla bile brakmak istemiyorlard. ocuun perianlna bakp bakp avukatn da ii paraland. ocuu sorguya ekmeye giritiler. Ka yandasn yavrum? On ... O kadar gstermiyorsun, nfus kdn var m? Yok amca, ama yam on , biliyorum. ocuk, yle elimsizdi ki, ancak sekiz-dokuz yanda gsteriyordu. Hi tartldn m sen, ka kilo geliyorsun? Seyyar basklcye tartlyorum, krk kiloyum... Okula gittin mi? . Hayr... Hi kimsen yok mu senin? Bir ihtiyar annem var ama Adanada... Baka kimsem yok. Annem hastayd, belki de lmtr. Ben dokuz yamdayken stanbula geldim, bir daha annemi grmedim. Peki burda ne i yapyorsun olum? Kundura boyacl yapyorum amca... Avukatlarn gzleri buuland, nerdeyse alyacaklard. Yaplacak ii anlattlar. ocukla birlikte Adanaya gidip annesinden vekletname alnacak, sonra stanbula dnp burda ocuun yann bytlmesi iin dva alacakt. ocuk mahkeme kararyla on dokuz yanda oldu mu, SporTotodan kolaylkla yz seksen bin liray alrd. Kabadaylardan biri, 51 Avukat Bey, dedi, paray ille kendisi mi alacak? On dokuz yanda olduuna gre, size vekletname verebilir, siz de alabilirsiniz? Bylesi daha iyi... Btn yazl szlemeler yapldktan sonra, iki adam ocuu alp gittiler. Avukatlar zgnd. Bir tanesi, Bu i dpedz gangsterlik... dedi. br, Peki, ne yapabiliriz? diye sordu. Emniyet Mdrlne haber vermeliyiz. O zaman ocuk on be bin liray da alamaz. .. Hi olmazsa kendileri on be bin alsnlar da stn ocua versinler, hadi otuz bin, hadi yz bin alsnlar... Bunlar ekiya be! Tombul avukat, Ben, on be bin lira vereceklerini de sanmyorum ocua... dedi, paralar alp, sana biz on be

binden daha ok harcadk diye ocuu savacaklar. olmaz, nk Spor-Toto daresinden paray almadan nce, ocuk on be bin lirasn alacak, sonra onlara vekletname verecek... avukat, ocuun hakknn yenmemesi iin ok dnp tandlar, ama bir kar yol bulamadlar. Son konumalarn stnden iki ay gemiti, iki kabaday, avukatn yazhanesine geldiler. Avukat, Oldu mu? diye sordu. akaklarndaki salar aarm olan, 52 Galiba oldu, dedi, ama olup olmadn siz daha iyi bilirsiniz, biz size anlatalm da olanlar... ki kafa dengi, sz birbirinin azndan alarak anlatmaya baladlar: Siz bize burda Gnahtr, ocua bir kat elbise aln dediniz ya, biz de burdan knca Kapalarya gidip stne uygun bir takm hazr elbise aldk. Bana amar da aln, pabu, orap da aln, bir de hamama gtrn, ykanaym dedi. Bir takm yetmezmi gibi bizim arkada Alm ken iki takm amar alalm garibe... dedi. G zelce ykand, berberde san kestirtti, giyindi ku and, o sska san grsen, bir bey olu oldu k t ortaya. Derken Ben bu oteli beenmedim, ba ka otel isterim diye tutturdu. Ulan zibidi, sen p varillerinin iinde yatmaz mydm? Darlr eder, kser gider diye bunlar diyemiyoruz ki... Ne dese peki, ne dese eyvallah... Bunun bir de i tah ald ki, bizim ikimizin yediinden daha ok yiyor. Siz onu burda parmak kadar ocuk grd nz de Bu on yanda yok dedinizdi. Aman beyim, bir yemee imeye dsn de, olan bir i sin, bir isin... Saatten saate semirip iiyor ve de boylanp serpiliyor. Demek ki olann alktan derisi burumu, yedike derisi gerildi. On yanda yok dediimiz olan bir grseniz. Bu elbiseyi beenmedim, smarlama elbise diktirin dedi. Hem de iki kat elbise isterim, birini karp, birini giyerim dedi. Ben dedim ki buna Olum, anlatmz gibi senin hakkn onbebin lira. Biz sana her ne masraf edersek hesabna deftere ya- zyoruz, sonra spor-totodan paray alnca, sana ettiimiz masraf, senin onbebin lirandan keseceiz. Onun iin, gel sen bu kadar masraf etme. 53 Ne dese beenirsin, Benim param deil mi, istediim gibi harcarm. Aman olan elimizden kaacak diye ne dese ses etmiyoruz, ne buyursa bastne... Salkla bir Adanaya varp da anasndan vekletname alsak, ondan sonra ver hissesini, koy ver kuyruunu... Bunca yl srtmediim yer, grmediim insan kalmad, mrm hapishanelerde geti, velkin byle bir mahlk grmedim. Meyhane deyip tutturuyor, gidiyoruz meyhaneye... Su gibi rak

iiyor Bey. Haydi ordan baka meyhaneye,, ordan bakasna... Biz arkadamzla zilzurna sarho oluyoruz, bu pi onca rakya bana msn demiyor, Bir de ikimizi atp taksiye yatamza brakyor. Sabah uyanp aylnca Ulan olan kat m, eyvah... diye frlyor, bir de bakyoruz ki, banyosunu yapm, tran olmu, tereyayla. reeliyle milyoner kahvalts ediyor. Yiyip itike azd bu namussuz. Ben kar isterim diye tutturdu. Tvbeee, yahu bu yatan sonra admz pezevenge karacak... Ulan olum, sen on yanda bir sabi sbyansn. Sana kar ne demek... u Totodan paran al, anan seni hayrlsyla everir diyorsak da sz anlatmak ne mmkn... ((Mahkemede yam on dokuz yaptrmak iin ahit istemez mi; ite bu karlar delikanl olduuma mahkemede ahit gsterirsiniz diyor. Ona da peki, dedik... Sazl gazinolardan arkc- kar beenip seiyor. Aznn da tadn biliyor pi... Dnyann paras yahu... Bu sefer de karlar iinden kar beenemez oldu; sarn isterim der, beyaz olsun der, krpeden olsun der, olgunu bana lyk der, eti gevek istemem gayetle sk olmal 54 der... Adanaya gidemezsek bir ayak nce, olan bizi bitirecek. Tren biletlerini aldk, yola kacaz. Bu sefer de Ben dokuz yamdayken garip anam el yerinde koyup gurbetlere ktm. Para kazanp anacma bakacak, el kapsna muhta brakmyacktm. Drt yl gurbette anama bir mektup bile gnderemedim. imdi eli bo anama varamam dedi. Anasnn elinden vekletname alacamzdan karnn gnln ho tutmak gerek. Bey, bu pi bize anas iin iki sandk ve de denk hediyelik eya aldrd. Bindik trene... A-danaya tren yolu uzun sryor. Olan Canm sklyor diye tutturdu... Eee cann sklyorsa ne olacak, bunun buras tren. Ufaktan kumar oynayalm dedi. Yzp yzp kuyruuna getirmiiz, bundan geri olan darltmak olmaz, ne dese eyvallah edeceiz. Biz trende kumara ktk. kimizin de mr kumarda gemi, bizim iimiz ve de geimimiz bu... Biz baladk barbuta ufaktan... leye varmadan olan benim bir yzlm yrtmez mi, arkadamn da yz kdm... Vay cibilliyetsiz. le yemeinden sonra yeniden ktk kumara... Skldke sklyoruz, paralar gidiyor yahu... Zar sallayp sallayp sallayp da iimden Allah nidasyla yumruumu iman tahtama arpp atyorum: ya iki-bir, ya hepyek... Olan zar yle bir yuvarlyor: ya dbe, ya de... Ulan, gzgre olana tlyoruz. Beyim, szn ksas, olan bizi yoluk kaza dndrd. Ulan, zar m tutuyorsun yoksa... diyorum Ne demek, imdi ayp ettin, ustalarma zar m tutarmm. Siz de zar tutun diyor. Arkada bana

imar geiyor. kimiz de zar tutuyoruz, zar deil havada ku tutsak para etmiyor birader... Pi bize meyin 55 ce kumarn tad kmyor, ufaktan aktralm demez mi... Elinden kd alasya ne dese peki... Baladk aktrmaya... tike yutuluyoruz ve de o pi itike alyor... Arada bizim arkada hiddete gelip ocua elini kaldryorsa da, aman etme, diye zor tutuyorum... Trenden inerken bir hesaba vurduk ki, olan kumarda ikimizin bin lirasn sam, evet bizi has Krm inei gibi sam... Adanaya vardk varmasna, velkin bir trl olann anasn bulamyoruz. Bir otele yerletik... Adana kazan biz kepe, olann anasn aryoruz. Bizde paralar suyunu ekiyor, nk olann masrafna dayanlacak gibi deil. Her gece bir barda sabahlyoruz ve de olan elimizden birisi kapacak diye iki yannda iki muhafz gibi beklemekteyiz. Ho, imeye balaynca, olann iki yannda szp kalyoruz. Bereket olann vicdan temiz de bizi satp gitmiyor. Ara tara derken kadnn izini bulduk; Ada-nada bir genelevde alyormu. Olana Ulan hani anan kocam karyd, genelevde ii ne? dedim, Vallahi buna ben de atm, herhalde sermaye olamaz, belki oraya hizmeti durmutur. Vah benim namuslu anam, sen bu yollara m decektin... diye-alamaya balad. Alama olum, insanlk hali, her ey baa gelir. Paray alnca anan bu yollardan kurtarrsn diye avuttuk. Gittik geneleve... Evet orda byle bir kar alrm ama, dostu on sekiz yerinden ve bir de ilve olarak gbeinin ortasndan ilemi, hastaneye kaldrlan kadn bir daha gren olmam. Dtk kadnn izine. Hastaneden bir yl nce taburcu olmu. Ordan sazl bir bahede oyuncu olmu, ordan bara girmi alm... Derken kary daa 56 kaldrmlar, elden ele satarlarm kary... Bulunacak gibi deil kar... On gn dolandktan sonra Allann izniyle kary bir tesadfle bulduk. Gecenin bir vakti, sabaha kar bardan km, sallana devrile otele giderken, olan kardan yuvarlanarak gelen sarho bir karnn boynuna Vay anam, anacm... diye sarld. Hakikat, kar, bizim olann anas kt. Hediyeleri karya verdik. Olan Benim garip anama harlk olarak da iki bin lira verilecek dedi. Onu da verdik. Karnn elinden bir vekletname alp ktk yola, doru stanbul... Mahkeme kararyla, bildiiniz gibi, olann yan da bytp on dokuz yaptrdk ve kendi elinden noterlikten vekletname istedik. Olan Benim szm sz, vekletnameyi veririm, siz benim yerime spor-totodan kan yz seksen bin liray alrsnz ama, ya sonra benim hissemi vermezseniz... Siz benim param pein

verin, sonra da ben vekletnameyi vereyim... dedi. Hele sen u pie bak... ((yleyse gel hesaba oturalm dedik. Olana yaptmz masraf bir de toplayalm ki on bin liray am... imdi de mzklk etmez mi... Yok, o kadar deil diye tutturdu. Adam zorla kaatil edecek pi, bir ey deil, insan yerine korlar da adamn nam pislenir... Vur aa tut yukar pazarlk sonunda dokuz bin liraya uyutuk bununla; parann st alt bin liray da eline saydk bir gzel. kimiz de azrail gibi olann bandayz ki, bizi aldatp kamasn... nk olandan benim gzm yld. Arkadam da iyicene pirelendi. Biz iki yanndan olann kollarna yaptk, notere gittik ve olandan umum vekletnameyi aldk. Olan Gayri benim bir iim var m? dedi. i yok olmasna da ne olur 57 ne olmaz diye, Sen bu otelde kal, biz Ankaradan gidip Spor-totodan paray alp gelelim. Sana daha da para veririz dedik ki olan bizi beklesin... Ve arkadamla Ankaraya yollandk. *** Bu iten elli bin lira alacak olan avukat, iki kabadaynn anlattklarm merakla dinliyordu, Demek byle... dedi, paralar aldnz? Krsal kabaday, Ne paras yahu, dedi, neye geldik de oca nza dtk sizin... Paay zor kurtardk. Az kalsn kodesi boyluyorduk. Olan, Spor-totodan on deil, be bilmi. Makbuz koanndaki geri kalan rakamlar bir ustaca silmi, stne baka makbuzun kdn koyup yeniden dzeltip yaz m, on tutturmu... Toto koann siz bozdu nuz, hiyle yaptnz diye bizi tutmadlar m?.. Kur tulana kadar akla karay setik, kurtulunca da buraya attk kapa... Aman, amana geldik bey, bize medet sizden, ocanza dtk... Avukat, Parmak kadar ocuk dpedz sizi dolan drm, dedi, yalnz sizi deil, bizi de dolandrd... Avukatlarn sinirli olan, Acdm da, dedi, cebine on lira da ben koymutum... br avukat, Vay anasn, dedi, noter masrafm da ce bimden yapmtm... iki kabadayya, Artk i iten gemi, daha ne istiyorsu nuz? diye sordu avukatn biri. _ 58 Bize bu ocuu bulmann bir yolu... Aman ocuu bulalm, baka biey istemez. ocuu bulsanz neye yarar, paralar gitti. Nesini alacaksnz?.. Aman, i bildiiniz gibi deil, ocuu bulalm... O

ocuu bulmazsak yandk, yandk biz... Avukatlar birbirlerinin kulaklarna fsldadlar: Bu iki azl sabkal, ocuu ellerine geirirlerse, doram doram paralar, paralarn da kpeklere atar, ocuu yok ederlerdi. Anlalan bunca yln kaarlanm iki naml sabkals, bacak kadar bir olana kazklanm olmay kendilerine yediremiyorlardi; ocuktan intikam alacaklard. Belki de bir serseri ocuun kendilerini kaz gibi yolduklar duyulursa, iki paralk olacaklard; onun iin ocuu yok etmek istiyorlard. Avukatlardan biri, ocuu ne yapacaksnz bulup da? dedi, nasl olsa paralar gitti, alamazsnz. Vursanz, l-drseniz banz derde girer... Kabadaylardan biri, Ne vurup ldrmesi, dedi, o ocuk bize yir mi bin liraya patlad. Ama yle ocua yz bin feda olsun... Onu bulsak, ustamz diye ellerinden periz. O bize gerekli bey... Onun her gn bin lira, her saati yz lira... yle bir ocuk bir daha ele mi geer? Biz dnyaya madik atmken, olan bizi bile soydu da papularmz elimize verdi. Onu bulsak bir, ellerinden pp, ((Aman bizimle al, sen bizim ustamz ol delikanl diyeceiz. ocuk deil, darphane... Aman, bize bulun ocuu. Bu gne bugn; elimizde vekletnamesi var, biz onun velisi, vasisi bile saylrz. Her ka paraysa dke lim, ocuu bulalm... 59 Resmi var m sizde? Evet, bir resmi var, barda sarhoken fotoraf ekmiti. Resmi ite, yannda da bar kars, sarmadola olmular... Kadnla ocuun yanak yanaa ektirdikleri resimden, ocuun ban makasla dikkatle kestiler. Ertesi gn, tiraj byk gazetelerde ocuun resmiyle birlikte bu iln kt: Kayp ocuk aranyor: Yanda resmi grlen aslen Adanal ve ismindeki hakik ya on olan ocuk gn evinden ayrlm, on be gndr bir daha dnmemitir. Gz yal ailesi, yavrusunun yolunu beklemektedir. Grenlerin, yerini bilenlerin insaniyet namna u adrese bildirmeleri rica olunur. Yerini bildiren, bolca memnun edilecektir.

60

RIFAT BEY NEDEN KAINIYOR Allo, alloo... Rfat Bey! Merhaba stadm... Akolsun birader, nerelerdesin? Ka gndr ortalarda grndn yok. Kemalciim, sen misin caaanm? Ah Kemal Bey... Vali Beyin davetinde de gremeyince vallahi merak ettik. Akamlar da grnmyorsun. Sen olmaynca beziin tad kmyor. nsan bu kadar zaman... Sorma, sorma halimi... Ne oldu? Hastaym, hasta... Vah vah vah!.. Gemi olsun caanm efendim. Pek zldm. Neyin var? rtiker oldum. Ne oldun? rtiker. rtiker mi? 61

Evet... Durmadan kanyorum birader, ama nasl kanma... Kanyorsun demek... Yaa, vah vah!.. Kanyorum ya... Hem de nasl kanma... Daha ok neren kanyor? Her yerim, kanmyan yerim yok ki... Yaaa... Allah Allah... Kurdeen dedikleri hastalk... Evet... Kurdeen... Doktorlar kurdeene rtiker diyor... Peki, neden olmu Rfatm? Neye kanyorsun? Vallahi birader, anlyamadm ki... Evde hindi dolmas yapmlard, azna lyk, pek de nefs olmu. Dayanamadm, tabak yedim, acaba ondan m oldu dersin? Hadi efendim, tabak hindi dolmasyla rtiker olunur muymu. yle olsa benim yllardr rtiker olmam lzm... Btn bir hindi dolmasn yiyorum da bieycikler olduum yok... Kant yapmyor mu? Katiyen... Ama ben hindi dolmasndan nce de yahni yemitim... Ne yahnisi? Bbrek yahnisi? Yani bbrek sote... Nerde grlm bbrek sotenin kandrd? Sen dokunacak baka bi-ey yemisin... Belki de... Evet biey yedim ama, ne ye dim, bilmem ki... ttah aar diye yemek arasnda bol sarmsakl cack yemitim... 62 Yok efendim, sarmsak kandrmaz, uyutur. Uyumak ne- mmkn, hart hart kanyorum, Allah kimsenin bana vermesin... Sakn rmik helvasndan olmasn... Yemein stne irmik helvas yemitim... Afiyet olsun... Afiyet olsun ama, bak rtiker oldum ite... Gzelim irmik helvasna iftira etme, daha dn akam iki tabak yedim, biey de olmadm... Sen dokunacak baka biey yemisin... Yemiimdir... Acaba ne yedim? Akam yemeinde mayonezli levrek vard, sakn o kandrmasn. .. mknsz... Tecrbeyle sabit ki, mayonezli levrein hibir zarar yoktur. Ama ben iki levrei birden yedim. ki deil, yirmi iki levrek yesen, mayonez-liyse katiyyen dokunmaz. Mayonezli levree de baylrm... yi olaym da inallah bir gn bizde yeriz. nallah, hele iyi ol da sen... Demek neden rtiker olduunu anlyamadm? Yahu, kaymakl telkadayfndan olmasn sakn... Amma yaptn Rfatm, kaymakl telka-dayf dokunsa bana dokunur. Ama benimkinin stnde drt lle kaymak vard, halis manda kayma...

Kaymak kant yapmaz bir kere. Peki, ben neden kanyorum yleyse?.. Sen baka biey yemisin... lhi, kant tozu yutmadm ya... stne 63 biraz muz yedim, hindistan cevizi de almlar... Ondan yedim. ok mu yedin? Eh... ok saylmaz, birbuuk hindistan cevizi... Hindistan cevizi devadr, zarar gelmez ondan... Mbarek meyve... Peki, ben neden rtiker oldum? Belki de doktor yanl tehis koydu, rtiker deilsin... rtiker deilim de neden kanyorum hart hart... Her kanan rtiker olmaz ya... Ne olur? Baka biey olur... Haa, aklma geldi, yatarken biraz tuzlu bademle, kavrulmu fndk, fstk yemitim, salon ondan olmasn bu kant... Hoppala... Ben her gece yerim yatakta. Kanmaz msn peki? Yooo... Badem, fndk kuvvet verir... Efendim, galiba st ar geldi... Ben her gece uyumadan nce bir bardak st ierim. O gece iki bardak imitim. St ifadr Rfatm... St, bilkis kanty nler... Sabahlan iki tane gnlk yumurtay stte alkalayp iiyorum, ondan olabilir mi? Ondan olsa benim otuz senedir kanmam lzm... Kant balamadan bir gece nce havyar yemitim, siyah havyar, tereyala kartrdm... Tulum peynirinden mi acaba, gravyer peynirinden mi... Fazla kardm... 64 Ne kadar yersen ye, havyarn zarari yoktur. .. Ben zarar var demedim, kayorum dedim. Sen iyice dn bakalm, baka neler yedin? Baka, baka? Ben akam ne yediimi hatrlyamyorum, bir hafta nce yediimi nerden bileyim? Sakn dolmadan olmasn... Kuzu kzartmas vard, stne de dolmay yiyince... Ne dolmas? Zeytinyal patlcan dolmas... Be mi, alt m, yedi mi dolma yedim. Zeytinyal deil mi? Evet... Hafiftir, dokunmaz. Baka ne yedin, baka? stne de birazck makarna... Kaar peynirli frnda makarna... Yahu, sirke dokunur mu tin mi? Hayr... Salatann iinde vard... Bilkis, sirkeli salata hazmettirir... Ama ac biber vard iinde... stne maden suyu da itim ama...

Sen bir iyice dn bakalm, dokunacak ne yedin? Ne yedim? Ne yedim? Ne yedim? Yemedim, itim... Viskiyle soda itim, sonra midem kaynad, bir bardak setli itim, stne de bir kak karbonat yuttum ki... Haaaa, yahu biz lokantada kebap yemitik, sonra ben tane de lahmacun yedim... Bir de ili pilv, hem de bulgur pilv... ok da hardal aldm, ben eti hardall severim... Bak, imdi bile bir elimde telefon, br 65 F: 5 elimle hart hart kanyorum. Subrei yemitim, ondan m acaba? iroz salatas yemitim ama, o biey yapmaz... Yapmaz... Nohutlu ikembe? Geenlerde canm ekti. Hanm, havalar scak, yenmez, dedi ama, istedim ite... Pek de gzel yapmlar... ok mu yedin? Yooo, iki tabak... Doktar neden olmu diyor? Neler yediimi syledim de doktora, gdadan olamaz, zararl biey yememisiniz dedi. Sakn turudan olmasn? Ne turusuydu? Kark... stne de badem ezmesi yemitim. .. Badem ezmesi kandrsa ekerci dkknlar kapanrd... Acaba neden rtiker oldum?.. yice dn bakalm, neler yedin bugnlerde? yle zararl biey yemedim, zaten bilirsin itiham yoktur... Eer fazla biey yersem krk ylda bir, hazmettirsin diye stne yourt yerim. Kuzum sen, son gnlerde ekmek yedin mi? Ekmek mi? Ekmek... Ne ekmei? Baya ekmek, hani frnlardaki ekmekten... Ekmek dokunuyor bana... imanlatyor da... Onun iin ben sandvi yerim, her yemekte _ 66 bir sandvi ekmei... Yada bir dilim francala... Haaaa, tamam, yedim ya... Ekmek yedim sahi... Misafir gelmi o gn eve, evde francala kalmam, frnda da yokmu... Aksilik ite, mezecide de sandvi ekmei bulamadlard o gn... Ben de yarm dilim br ekmekten yedim. Tamam... Sen ondan kanyorsun kardeim, senin kantn ekmekten... Doktora ekmek yediini sylemi miydin? Yooo, hatrlamadm ki... yi ki senin aklna geldi... Evet, ekmekten rtiker oldum... Kanmaktan derimi kazyacam... Bir grsen halimi... Sen yine dua et ki, yarm dilim ekmek yemisin de kanyorsun, ya bir dilim yemi olsaydn, ifte atar, kinerdin... Gemi olsun Rfatm...

Teekkr ederim caaaanm... Ben seni yine ararm... Allasmarladk... Allaha emanet ol caaanm...

67 SARLMESPERN DILR BAKANI OLUU O R yank kokusu gelir de insann burnuna, -neresinin yandn anlamak isteyenlerin burun kanatlar, pervane gibi pr pr alr kapanr ya, ite Ftia topraklarn byle bir koku sarmt: htill kokusu... Her yandan buram buram ihtill kokular geliyor, yerden yank yank ihtill ttyor, tten ihtill dumanndan gzgz grmyordu. Ne var ki Ftia devletini ellerinde tutanlar, ar iktidar sarholuu ile nezle olduklarndan burunlar koku almyor, buyzden de karada, denizde, havada tten yank ihtill kokularn duymuyorlard. Yamurlar ihtill damlalar olarak yere dyor, toprak altndaki tohumlar ihtilal trtla-riyle gnee uzanyor, her aa dalnda htill olgunlayordu. Hkmet Bakannn radyodan Her zamankinden ok daha kuvvetliyiz! dediinin sabah, herkesin bekleyip durduu, ama hi kimsenin szn edemedii ihtill patlayverdi. 68 Evinden karken radyo dinlememi olduu iin ihtillden habersiz olan temen Kobuz Savunma Bakanlndaki grevine gelirken, bombo yollara bakp amt. Kimsesiz yollar tanklarn grltleri iniyordu. Asker arabalardan baka tat ilemiyordu. Alanlarda silh atm erler bek bek bekleiyorlard. Temen Kobuz bu olaanst hava iinde Savunma Bakanlndaki alt daireye gelince ancak durumu renebildi: htill olmutu... Btn arkadalarnn bu ihtillde grev alm olduklar, vzr vzr odalardan odalara girip kmalarndan, koridorlarda hzl hzl gidi gelilerinden belli oluyordu. Hepsinin yzne byk iler baarm insanlarn derin sorum izgileri ilenmi, her zaman olduklarndan ok daha ciddi

olmulard, bu seferki ciddlikleri cidd idi. Ne astlar, ne stleri, hibiri onunla konumuyor, bir aklamada bulunmuyordu. Temen Kobuz, bu kouan, birbirleriyle her zamankinden ok az konuan insanlar arasnda kendisini gereksiz bulmaya balad. htill, dnden kalma btn ileri bak gibi kestii iin temen Kobuz, ne yapacan bilemiyordu. Masann gznden birka dosya karp, ylece kartrd: Koulu topu alay koum hayvanlarnn nal ihtiyac hakknda, Piyade taburu iin ina edilecek kla-. nn malzeme keif raporu, Hava alanndaki bo varillerin nakli ile inaat blnn vazifelendirilmesi hakknda... Btn bu ilerin hibir nemi, deeri olmamal idi artk; ihtill bu ileri kknden bitirmiti. 69 O dairede snf arkada temen daha vard. Yanlarna gitti. Onlar da yz vermediler. Belli ki snf arkadalar da ihtillde grev almlard. Baka zamanlar akalatklar arkadalar imdi onunla tek kelime konumuyorlard. nk hepsinin o kadar byk ileri vard ki, ilerinden baka konuacak szleri yoktu. Temen Kobuz, yzn kzdrp en iten arkada olan bir temene, htill olacan bana neden sylemediniz? dedi. Cevap yerine dudann ucu ile glen arkada, nndeki ifreyi zmeye devam etti. Baka bir arkada sanki ona ltfedip, Biz gizli ihtill komitesindendik! dedi. Demek, temen Kobuza gvenmemiler, onu ihtillciler arasna almamlard. Byk bir aalk duygusu altnda benlii ezildi. Bana neden sylemediniz? diye bir daha sordu. Arkada, Kimse kimseye biey sylemedi, dedi, her subay kendi devini yapt... Nasl olmutu da, bir ihtillin patlyacan sezememi, bu ihtillde kendiliinden grev almamt. Btn subaylarn, btn erlerin bu ihtillde paylar varken, o, ihtill gecesini derin uykuda geirmiti. Ben ne budalaymm! diye geirdi iinden... Eli tabancasna gitti, intihar edecekti. Sonra birden aklna geldi: Btn bu subaylarn hepsi de ihtillden haberli deillerdi ya... Ama hepsi de, sanki ihtilli kendileri yapmlar gibi davran_ 70 yorlard. O da yle yapacakt. Bu erekle oraya buraya sokulmaya alt, o da koridorlarda hzl hzl yrd, odalara girdi kt. Ama ne yaptysa olmad, kendisini ihtill enberinin dnda buldu, abalar boa gitti. leden sonraki resm bildiri bsbtn yreini dalad. Kendi rtbesinde iki gen subay da generaller, albaylar, yarbaylar arasnda ihtill

komitesi yesi olmutu. Temen Kobuz bu kadar da m beceriksiz, psrkt... Azlarn bak amayan subaylarn zamanla dilleri zlmt. Hepsi de ballandra ballandra ne iler yaptklarn, ihtille olan hizmetlerini, baarlarn anlatyorlard. Bir yzba, ihtill saatine kadar btn gece yamur altnda komite merkez binasnn kapsnda beklemiti. Bir binba da sabaha kar iki arkadaiyle radyoevini zapt edilerini anlatyordu. Telsiz istasyonuna ilk giden temen anlatrken ne kadar heyecanlyd. Temen Kobuz anlatlanlar dinlerken yerin dibine geiyor, sararyor, moraryor, kzaryor, utantan renkten renge giriyordu. Burnunun dibinde koskoca bir ihtill olmutu da, imdi brleri gibi vnerek anlatabilecei en kk bir hizmeti dokunmamt bu ihtille... htillin ikinci, nc gnleri hep ba nnde gezdi. stlerinin, subay arkadalarnn deil, erlerin bile yzne bakamyordu. nk bu sefer de ihtillden habersiz olduklar halde sonradan ihtille katlanlar, hizmet edenler anlatmaya balajmlard. Hepsi de yakalanmas gerekli dk 71 iktidar kodamanlarn, sndklar delikten, gizlendikleri yerlerden bir bir tutup ihtillcilere teslim etmilerdi. Temen Kobuz iinden Ulan avanak! Uykuda msn? dedi kendi kendine. Haydi balangta haberi olmamt, sonradan olsun ite u vnerek anlatan subaylar gibi o da bir-iki kodaman yakalayamaz myd? nc, drdnc gnler ona da dk iktidarn bir ilerigelenini yakalamas iin emir versinler diye ortalkta dnd dolat. st rtbeli subaylarn kaplarndan hi ayrlmad. Onlar koridorlardan geerken, belki gzlerine arpar da kendisine de bir emir verirler diye nlerini keserek, yollarnda durarak selmlar verdi. Artk yakalanacak kimse kalmad in subaylara byle bir -dev de verilmiyordu. Bir stemen, dk Bakanlardan birini, otomobilinin bagaj yerinde kaarken nasl yakaladn anlatmt. Bir yzba da bir Bakan, sakland p varili iinden nasl kardn anlatrken, dinleyenler kahkahadan krlyorlard. Yakalananlarn ilerinde tabanca eken, ate eden kabadaylar da olmutu. ylelerini yakalayanlar hakl olarak gslerini iirerek, kollarn kabartarak kahramanlklarn anlatyorlard. Temen Kobuz, bu kadar da m ie yaramaz bir insand... inden Ah diyordu, Ah bir dev de bana versinler de nasl baaracam grsnler... htill denilen ey cuma, pazar tekrarlanlan

elence deil ki, temen Kobuz hevesini gelecek ihtille saklasn... kuakta, drt kuakta bir, ihtill ya olur ya olmaz... 72 Bir ihtillde bir insann her hangi bir grev alm olmas, ocuklarna, torunlarna anlatabilecei tarih anlar olmas demektir. Temen Ko-buz gnn birinde evlenip de, ocuu olup da, ocuu byynce ona ne anlatacak?.. htillin altnc gn idi, bir general, temen Kobuzun da alt odaya girip kurmay albaya, Sarlimesperi hemen getirtiniz... Pek ace ledir. Evine bir subay gnderin, arabaya bindirip hemen getirtin... dedi. Temen Kobuzun gzleri parlad, sevinten heyecan iinde idi. Oh, gnlerden beri bekledii frsat en sonunda nne kvermti. Sarlimesper tannm bir kii idi, Ftiann birok nemli devlet hizmetlerinde bulunmutu. Demek bugne kadar yakalanamadna gre ok gizli bir yere saklanm olacakt. Ama cehennemin dibine bile girmi olsa temen Kobuz onu bulup karacakt. Grrd o gnn... General odadan kar kmaz, Aman albaym, ne olur, bu devi bana ve riniz, Sarlimesperi ben getireyim... diye yalvard. Bu frsat da karmak istemedii iin, br subaylardan nce davranmt. Kurmay albay, Byle bir ie temen gnderemem, dedi, st rtbeli bir subay gndereceim... Temen Kobuz alamakl bir sesle yalvarmaa devam etti. Albay, Peki, peki, dedi, adresini bulun da hemen getirin... Doru generale gtrrsnz... Temen uarcasna kt. Muhafz blnden bir manga silhl er ald. Hepsi de seme olan erlerin tfeklerini, mermilerini muayene etti. 73 Doldur ve kapa! diye sert bir komut verdi. Erler bir ba fiei makanizmaya srdler. Temen Kobuz mangaya, Arkadalar, vazifemiz ok nemlidir! dedi. Sarlimesperin ev adresini bulmak hi de zor olmamt. Bir manga eri st ak bir kamyona bindiren temen Kobuz doruca bu adrese gitti. Gvenlik tedbiri olarak erleri uygun yerlere mevzilendiren temen Kobuz, avula onbay yanna alp evin kapsn ald. Kap alr, almaz yldrm hziyle ieri daldlar. Temen kapy aan kadna, Sarlimesper denilen it nerede? diye sordu. Kadn korkudan titreyerek, Odasnda... dedi. Yalan yleme! Vallahi odasnda... Sakn bizi kandrmaa alma! Sarlimesperi odasnda yatarken buldular. Temen Kobuz, kolundan ekip bard:

Yr ulan, yr namussuz!.. Daha duru yor... Avanak avanak baknma ulan... D n me, yr!.. Sarlimesper, Ne istiyorsunuz? diyecek olduysa da, kuyruk sokumuna yedii tekme ile sznn son hecesi grtlana tkand. Merdivenlerden yuvarlanp aa kata dnce, Hi olmazsa, msaade buyurun, elbisemi giyeyim! dedi. Cevap olarak, anasndan, babasndan balayp yedi sllesini iine alan ar svgler iitti. Tekme, yumruk, Sarlimesperi kamyona attlar. st ak kamyon ehrin kalabalk caddele_ 74 rinden geerken, sokaktakiler kamyonda bir manga er arasnda gtrlen pijamal Sarlimespere hayretle bakyorlard. Temen Kobuz, ite kaka, sve saya Sarlimes-peri merdivenlerden kard. Aslnda temen Kobuz, bu trl davranlarda bulunacak kat yrekli, kaba saba bir adam deildi; ama bakalarnn ballandrarak anlattklar baarl ihtill servenlerinden ylesine bir aalk duygusuna kaplmt ki, ileride ocuklarna hikyesini vnle anlatabilecei bir kahramanlk olay yaamak, hem de ihtillde ie yaram subaylar yannda itibar kazanmak istiyordu. Dahas, Sarlimesperi kolaycack yakalad iin de biraz zgnd. Biraz olsun zorluk ksayd da nne, baars kymetlenseydi. Ama, o anlatmak iin, bu trl zorluklan hayalinde de kurabilirdi. htill komitesinin topland salonun kapsn vurdu. Kapdaki subayn msaadesiyle salona girip selm verdi, ihtill komitesi bakan olan generale, Getirdim generalim! dedi. Sarlimesper, pijamalar iinde titreyerek, te menin arkasnda, iki er arasnda duruyordu. Durumu kavrayamayan general, Ne yaptn? diye sordu. Getirdim. Emir buyurmusunuz, yakalayp getirdim. Kimi getirdin temen? Temen arkasndaki pijamal adam gstererek, Sarlimesperi generalim... dedi. General ve br komite yeleri, Ne? Ne yaptn? diye bardlar. Sonra pi75 j amali adam, koluna girip bir koltua oturttular. Ona bir yanllk, bir anlamazlk olduunu syliyerek zr dilediler. Komite bakan, Biliyorsunuz Bay Sarlimesper, dedi, ihtill hkmeti iin btn Bakanlar saladk, yalnz Dileri Bakan bulamamtk. nk Dileri Bakannn sahiden yabanc dil bilmesi gerekiyor.

Dorusu hem namuslu olan, hem de yabanc dil bileni bulmak zordu bizim iin. Gvendiklerimiz sizi salk verdiler. Sizi onun iin buraya rica et mitik. Zahmet buyurup geldiniz, teekkr ede riz. Dileri Bakanln kabul eder misiniz? Sarlimesper, dilerini skarak, Ederim, dedi, ederim, ederim!.. Temen Kobuz geri geri giderek srtn duvara dayad, yoksa oraya dverecekti. te Bay Sarlimesperin Dileri Bakan oluunun hikyesi budur. Ama ne yazk ki temen Kobuz bu gzel ihtill hikyesini herkesten saklad. Yalnz sz arasnda bay Sarlimesperin ad geerse, temen Kobuz, Haydi camm, derdi, biz onu srtnda pi jamayla alyaka getirip Bakanlk koltuuna oturt mu adamz!

_ 76 8 GN LER YOLUNDA GTT UZIM Bakanln, yani benim bir zamanlar ^altm Bakanln tarihinde ilerin hi aksamadan, yolunda, dzeninde yrd ok ksa sreli iki dnem vardr; bu dnemlerden biri , biri de be gn srmtr, ite o, biri , biri be gn sren iki ksa dnem iinde, Bakanl ilgilendiren memleket ileri tkr tkr yrm, halkmz o zaman Bakanlktan ve Bakandan ok memnun kalmtr. Halkmzn deerbilirlii undan da belli ki, alt yllk Bakanl iinde yalnz sekiz gn iin ileri yolunda, ynteminde yrten o Bakan, aradan yllar getii halde hl unutamamaktadr. Geni yzlml yurdumuzun neresinde bir kahveye gitseniz, orda, akl eren, ak karadan seebilen yurttalarmzn o Bakan iin yle konutuklarn duyarsnz: yle bir Bakan daha memlekete gelmedi... Ve de gelemez... Gelemiyecek... 77 Onun gibi daha drt Bakan olayd, bu memleket oktaaan kalknm ve de Avrupay ve de Amerikay geride brakmtk. Drt m dedin... stemez, o bir bana yeterdi... Ama bizdeki bu ekemezlik, kskanlk yok mu... Herifi Bakanlkta tutmadlar. Daha birka yl kalayd Bakanlkta, sen o zaman grecektin memleketi...

Asl nemli olan, hangi partiden olurlarsa olsunlar, ister iktidar partisinden, ister muhalefet partisinden, yani parti ayrl gzetmeden, btn yurttalarmz, kyls kentlisiyle, szn ettiimiz Bakan sevmekte birlemilerdir. Halkmzn yaratt bu duygu birlii, insann gzn yaartacak bir grnmdr. O Bakann nasl sevilip sayldn anlaynz ki, partisi onu seimlerde hangi ilden aday gstermise, o ilde onun girdii seim listesi silme kazanmtr. Evet, bu halk kendisine yaplan iyilikleri hibir zaman unutmuyor, hatt o iyilik, btn hayat iinde yalnz sekiz gn iin yaplm olsa bile... Deerbilir halkmz, kendisine yaplan sekiz gnlk iyilii, seksen yl unutmuyor, belki de sekiz yzyl unutmyacak... Ne mutlu bu halka sekiz gnck iyilik yapabilen Bakana. Hani Elli Trk By, Yirmi Trk nls)), Yz anl Trk adlaryla bizde birok kitaplar kmtr. Ben, byklerimizi sayya ve tartya vuran bu trl kitaplar hi sevmem. nk, rnein Elli Trk By dediiniz zaman, elli birinci byk Trk listenin dnda kalyor. E canm buna kimin hakk var? Kim lt biti, 78 kim tartt etti de, bykleri boy srasna koydu? Deil mi? Ama, deil Elli Trk By diye Be Trk By adyla bir kitap karlsa, bu be bykten biri, memleketine sekiz gnlk yarar dokunan sz konusu Bakan olmaldr. O Bakanln tarihinde yalnz sekiz gn iler yolunda gitmitir diyorsam, ltfen inanmanz rica ederim ki bu sz, Bakanln btn tarihini bilen bir insan olarak sylyorum. Oylarnz dilenen bir aday olmadma gre, sizlere hi de yalan sylemek zorunda deilim. Kuruluundan beri iinde bulunduum iin o Bakanln tarihini ok iyi bilirim. Seimler srasnda partinin genel bakan, seimi kazanrlarsa kimleri Bakan yapacan nceden mjdelemiti. Bu mjde o partinin seimi kazanmasnda ok byk rol oynad. nk, siz de takdir edersiniz ki, bir insann milletvekili olmak iin almas bakadr, Bakan olmak iin almas yine bakadr. O seimlerde seksenden fazla aday, Bakan olmak iin almt. nk Genel Bakan, seksen adaya Bakanlk vadetmiti. Politikada bol keseden atlan her tutulmyacak vaadin byk etkisi olduu deneyimlerle bellidir; bu vait de etkisini gsterdi, Bakan olmak hrsyla yanan seksen adayn, insanst ve adayst abalar sonunda o parti seimi kazand. te o zaman, hkmette yalnz on drt Bakan koltuu olduundan, on drt Trk By dnda kalp Bakan olamayan altm alt milletvekili, pek hakl olarak, ok fena bozuldular. Partinin genel bakan, yalnz Trkiye apnda deil, dnya

apnda bir - qk affedersiniz - politikac olduundan, avucunu yalayan milletvekillerine teker teker yle syledi: 79 Ben szmn eriyim. Yerine getirmiyeceim bir vaitte bulunmam, bir sz verdim mi, onu yaparm. Ben sizi Bakan yapmaya sz verdim, ama ne zaman Bakan yapacam sylemedim. Srayla hepiniz Bakan olacaksnz, hi merak etmeyin. Sizlere de birgn Bakanlk sras gelecektir. Yalnz hepinize Bakanlk sras gelmesi ve Bakanlklarnzn uzun srmesi iin, elbirliiyle partimizin iktidardan ayrlmamasna almalyz. Mill birlik ve beraberlik iinde... O gn sayn Babakan radyodan halkmza Mill birlik ve beraberliin faziletini anlatan bir konuma yaparak, ((durumun her zamankinden ok daha nazik olduunu, i ve d tehlikelerin pek ok artm olduunu, ykc faaliyetlerin amanszca takip edilmekte olduunu, ve binaenaleyh milletin, hibir ayrla meydan vermeden tam bir birlik ve beraberlik iinde bulunmasnn zaruretini aklad. Bu nutuk, daha nceki iktidar bakanlarnn nutuklarnn tpks olup, yalnz onlardan ses tonu ve aradaki ksrk says bakmndan byk fark vard. Genel Bakann, arkadalar arasnda Bakanlklar sraya koyduu szn, arkadalarndan biri yutmad. Genel Bakana, ok politik incelikte syledii sz, halk diline evirirsek, unlar sylemi oldu: ((Politikada veresiye ve taksit muamelem yoktur, ben peinciyim. Ben byle dalgalara yatmam. Ya imdi Bakan olurum, yada aramzda kan prensip anlamazlndan tr, demokrasiyi kurtarmak iin yapacam ben bilirim. Onun ne yapacan yalnz kendisi deil, 80 Babakan da biliyordu: Baka partiye transfer olacakt... Dnya apnda bir politikac olan Babakan - Ne yazk ki ksr ve verimsiz, geri kalm bir lkede domutu; yoksa dnyay sere parmann stnde oynatabilecek bir politika cambaznd hkmette yeni bir Bakanlk daha kurulmas gereini anlatnca iler yoluna girdi. Memleketi ve demokrasiyi kurtarmak iin kurulan yeni Bakanla da anlattm kii getirildi. Ben de o Bakanln daire mdrlerinden biri oldum. Bu aklamamdan unu anlatmak istiyorum ki, o Bakanln tarihini yetkiyle bilen bir insanm ve O Bakanln tarihinde yalnz sekiz gn iler doruca yrtld derken bunu, bilerek sylyorum. Baka Bakanlklarda alan arkadalarma, bizim Bakanlkta sekiz gn halka ok yararl iler yapldn, sekiz gn ilerin yolunda gittiini sylediim zaman bana inanmyor, glyorlar. Kendi

bakmlarndan hakldrlar, nk onlar kendi altklar Bakanlklara gre bizim Bakanl ltryorlar; zavalllar hibir Bakanlkta ilerin sekiz gn doru ynetileceine inanamyorlar. Ama sylediim bir gerektir, ne diye yalan syIiyeyim, ben altm Bakanln reklmcs deilim, Bakandan kan olan bir gazeteci hi deilim. Nasl olup da o sekiz gn ilerin iyi ynetildiini kendimden hibiey katmadan anlatrsam, siz de bana hak vereceksiniz. Baknz, tarihimizdeki o mutlu tesadf nasl oldu. Ben, Bakanlktaki mdrlerden biriydim. Baka bir mdrln muavini olan bir arkada 81 F: 6 m vard; bu arkada, Bakanlktaki odasnn dzenine, krtasiye malzemelerine pek ok meraklyd. Bakanlktaki en iyi, en byk masann -Tabi Bakannkinden sonra- kendi odasnda olmasna dikkat ederdi. Masa camnda en kk bir ty, tablalarn stnde ay barda, kahve fincan lekesi bulunmazd. Masasnn arkasndaki duvar boydan boya Trkiye haritas kaplamt; stnde de Atatrkn en gzel mask aslyd. Smeni prl prld. Hokka takmnn, stilonun yeri bir milim deimezdi. pince, sipsivri yontulmu kurun kalemler bir gzel seramik kap iinde dururdu. Hibir zaman onun odasnda dank bir yaz, not, kt grlmemitir. Krtasiye malzemelerine son derecede merakl olan bu arkadamz, bu bakmdan odasn durmadan zenginletirmeye alrd. Biz o zamana kadar, btn br Bakanlklar gibi, durmadan harl harl alyor, dosyalarmz er beer arttryor, oalan dosya dolaplarn koyacak yer bulamyorduk. Daktilo makineleri yazlara, daktilocu kzlar yaz yazmaya yetimiyordu. Odaclar, odalardan odalara ellerindeki ktlar kouturuyorlar, mdrler, mstearlara imza iin dosya gtren memurlar aceleden koridorlarda durmadan arpp birbirlerine Pardon! demek zorunda kalyorlard. Yani ksacas, hibirimizin bamz kayacak vaktimiz yoktu ve byk bir abayla memleket ilerini yrtmeye alyorduk. Yalnz benim masamn stnde drt telefon olduunu, telefon alclarndan birini boynumla omuzum arasna sktrp, birini masaya ak brakp, birini koltuk altma alp, birini elimde tutup, ayn zamanda drt telefonla birden konu 82 surken, bir yandan da sekreterime not yazdrr, br yandan da ziyaretime gelen yurttalarn dertlerini hallettiimi sylersem, nasl bir hummal alma iinde olduumuzu, sanrm, anlatm olurum. Resm yerlerde, devlet dairelerinde memurlarn dalga getikleri, lklkla zaman ldrdkleri, kadn memurlarn boyanarak, dedikodu yaparak, ynii rerek, anafina

yaparak i saatlerini doldurduklar, bunun karlnda da aylk aldklar kesinlikle yalandr ve bu yalanlar, ayrc ve ykc cereyana kaplm menf ruhlular tarafndan uydurulmutur. Neyse, burasn geelim... Gnlerden birgn, duyduk ki, hkmetin grd lzum zerine, memleket ilerinin daha iyi yrtlmesi iin yeni bir Bakanlk daha kurulmu ve Bakan da tyin olunmu. Ama bu Bakanln ne binas, ne de Bakan iin bir yer, bir oda, bir masa vard. Sandalyesiz Bakan deyimi, bu yeni Bakana tpatp uyuyordu; sandalyesiz, odasz, masasz bir Bakan... Yeni Bakan, on be gn kadar ortalarda ve ortalkta dnp dolat durdu. Yeni Bakana nce bir otomobille bir ofr bulundu. Bylece zorluklar yardan ok yenilmi olsa bile, Bakana bir oda, masa ve baka eyler bulmak, otomobil bulmak kadar kolay olmamt. Yeni Bakan, bizim Bakann arkadaym; onun iin bu duruma bizim Bakann gnl raz olmad, Benim odam olmasa da olur, ben odam yeni Bakan arkadama veriyorum dedi. Bylece ayn bina iine Bakanlk girmi oldu, nk o binada bizimkinden baka bir Bakanlk daha vard. Yeni Bakann ise yalnz bir odas vard, rgt kuruluncaya kadar bu odada alacakt. 83 Bu kez de bizim Bakan odasz kalmt. Pek tabi olarak bizim mstear da odasn bizim Bakana verdi. te ondan sonra bizim Bakanlkta grlmemi, duyulmam bir kargaalktr balad. Odasz kalan msteara bo bir oda bulundu. Mstear muavinin odasndaki eyalar bu odaya tand. Bu kez, mstear muavinin odas tamtakr kalmt. Daire mdrlerinden birinin odasndaki eyalar, mstear muavininin odasna tand. Onun boalan odasna da mdr muavininin odasndaki eyalar getirilip yerletirildi. Derken sra mdrlerden eflere, ef muavinlerine, memurlara geldi. Her memurun odasndaki eya, odas boalan bir st memurun odasna tanyordu. Bu tanma iinden en ok yksnen de, krtasiye malzemelerine ok merakl olan mdr muavini arkadamzd. Adamcaz, harim-i ismetine izmeli dmanlar saldrm gibi oldu. Almasnlar diye iki eliyle sumenine sarlp masasnn stnde bayld. Hokka takmn gtrrlerken gzleri suland. stifa etmeye bile kalkt. Btn bu odadan odaya eya tama ii tam gn srd. Her sabah Bakanla geliyor, boalan odalarmz bir astmz olan memurun odasndan aldmz eyalarla dolduruyorduk. Bakanln iinde bir grltdr gidiyordu: garrr, guu-urrr... Memurlar byk bir abayla koridorlarda masalar, sandalyeleri ekip sryorlard. Masalar ordan

oraya tanyordu. Odadan odaya bir gidi geli... Tanma ii gn srd, tabi bu gn iinde tanmaktan baka Bakanln hibir ii 84 grlmedi. Koca Bakanlkta bir tek daktilo makinesinde tek yaz yazlmad. Tek yaz imzalanmad, tek emir kmad. Bir ayak nce odalarmza yerleip, geri kalan ilerimize bakmak iin ha babam masalar, sandalyeler tand ve odalar yerletirildi. gn sonra hepimiz odalarmza yerlemitik. Ama bir sr i de ylmt. Biriken ileri yapmak iin almaktan ter iinde kalyorduk. Odalarmza yerlememizden yirmi gn kadar bir zaman gemiti ki, yeni Bakan iin binada bir blm ayrld, o Bakanla yeni eyalar alndn duyduk. Ereti olarak verilen eyalar geri alnacakt. Yeni Bakan, bizim Bakann kendisine verdii eyalar ve oday brakyordu, ite o zaman yeni ve eskisinden ok daha byk bir kargaalk balad. nk bu sefer herkes kendi eyalarn ayrrken, gzne kestirdii iyilerini seip: Bu benimdir diye kapp kayordu. Bir olmam kargaalkt bu... Herkes birbirinin odasna dalp, bulamad kendi eyasn aryor, sonra bulursa, senin benim diye kavga balyordu. Her memur, en iyi masann, en iyi tablann, en iyi Atatrk masknn kendisinin olduunu isbat iin, nceden koyduu iaretleri gsteriyordu. Birisi, Bu masa benimdir, hatt urasna ite bak, mrekkep dklmt... derken, baka biri de arabuk akyla bir yerini izdii koltuu evirip, ste bak, iareti bile var, benimdir... diye barbar baryordu. Yumruk yumrua gelenlerimiz bile oluyordu. Bir kadn memur, arkadann yzn trmk ya 85 ras iinde brakmt. Mdrlerden biri, cill yeni bir masann altna akyla adn yazarken mstear tarafndan sust yakalanmt. tiraf edeyim ki, tanma srasnda cgara tablas elimden dp krld iin ben de mstearn odasndaki cgara tablasn bir kolayn bulup almtm. En byk grlt, krtasiye malzemelerine merakl mdr muavininin odasnda koptu. nk eyaya ok merakl olan bu arkadan odas malzeme ofisi anbarna dnmt. Kendi eyalarn bulamayanlar, doru onun odasna kouyorlar ve bir kavgadr balyordu. lk tanma gnde bittii halde, bu ikincisi, daha gzel eya kapmak yznden be gn srd. Be gn sonra herey duruldu. Ama bu be gn iinde koca Bakanlkta, eya tamaktan baka hibir i grlemedi. Birincisi , ikincisi be olmak zere Bakanlmzda sekiz gn hibir resm i ve devlet grevi grlmedi. Sonradan, bu sekiz gn iinde memlekette Bakanlmz ilgilendiren btn ilerin yolunda, dzeninde gittii, her iin tkr tkr

iledii renildi. O kadar ki, bu sekiz gnlk sre, seksen gn srebilseydi, memleketimizin birden byk bir hzla kalknabileceini syliyen baz bozguncular bile kt. Halk, bu sekiz gn iin bizim Bakanlktan ok memnun kalmt, Bakana dua ediyordu. Tabi bu sekiz gnlk baar da, Bakann baars sayld. Bizim gibi memurlarn sekiz gn durmadan koridorlarda masa srklediimiz, odadan odaya sandalye tadmz kimse bilemedi. Resm hibir grev yapmadmz, illere yazl emir gndermediimiz o sekiz gn iinde memleket ilerinin ok dzeninde gittii renilince, ne_ 86 dense, bunun gizli tutulmas, o sekiz gnlk baarnn nedeninin halka aklanmamas uygun bulundu; bizler de azmz sk tuttuk. Aradan yllar getii iin, imdi bunu aklamakta bir saknca grmyorum. te o gn bugndr, ne zaman her hangi bir Bakanlkta birka gn iin bile olsa, ilerin yolunda yordamnda ynetildiini duysam, Bakanlk grevlilerinin odadan odaya eya tadklarn, baka hibir i yapmadklarn hemen anlarm.

87 NEREDEN TANIIYORUZ? Merhaba! dedi. Merhaba! dedim. Dnyann en budala bakyla bakyorum adama. Galiba, beni tanmadn? yle bir syledi ki, onu ille de tanmam gerektiini

anladm syleyiinden. Aaa, hi tanmaz olur muyum!... Bu, benim gnde birka kez bama gelen olay. Sonra btn gn, bazan da birka gn, acaba kimdi, nerden tanyorduk, diye dnp duruyorum. Birisiyle tanacam diye dm patlyor. Tanacaz, birka saat konuacaz, sonra ertesi gn karlanca adam tanyamyacam: Rezalet!.. Ne kadar utanyorum, nasl utanyorum, anlatamam. Ayp oluyor. Utancm birka gn sryor. Hadi tanmadan tanm gibi yapaym. Ama tanklmzn derecesi ne? yle bir selmlasn el sktmz adamlarn, ok yakn arkadam sanp boyunlarna sarldm oluyor. Cancier okul 88 arkadalarma da yle bir selm verip getiim oluyor. ok bozum oluyorum, bozuntum gnlerce sryor. Yolda, vapurda, otobste, surda burda bir tantm, bir arkadam grp de tanyamyacam, utanacam diye korkumdan, kimseyle yzyze gelmemek iin bam nmden kaldramyorum. Arada bir bam kaldrp da, bir bakasna glmseyen bir yzle karlatm m, adam bana glmsyor da, ben de tanmadm diye, hemen selm basyorum. Bu kez de selm alan adam aryor. Benim halim iyice rezalet canm. Her gn tanmadm on - onbe kiiyi selmlyorum, kimisinin boynuna sarlyorum, kimisinin de elini skyorum. Onlar da ilerinden bana Ne sulu herif! diyorlardr. Buna karlk, karlatm yakn arkadalarm bile tanmyor, selmlamyorum. Onlar da bana ((Ne burnu byk! diyorlardr. Baknz, geenlerde ne oldu. Alay ederler diye bu olay hi kimseye, karma bile anlatmadm. Geenlerde Kadky vapurundan kmtm. Yine bir tankla karlarm da tanyamam diye korkumdan bam nmde gidiyordum. Naslsa bam kaldrdm, kaldrmamla sa yanmda apkasn karm selm veren bir adam grdm. apkam yoktu, ben de bamla selm verip, Merhaba efendim... dedim. Az kalsn elini skmak iin ona doru gidecektim ki, arkamdan gelenlerin alayl kahkahalaryla kendime geldim. Samda apkasn karp selm veren bir canl adam deil, bir benzincinin reklm iin yaptrd adam resmi deil miymi? inkoyu adam biiminde kesip boyamlar. 89

V Bakn halime siz, hatrlyamadm bir tan diye artk reklm resimlerini selmlyorum. Utancmdan yerin dibine geiyorum. Birgn de karmla Kadky vapur iskelesin-deydik. Her zamanki gibi bam nmdeydi. Bir el burnuma doru uzand. Demek bir tamdk, elimi skacak. Adam tanmadm belli olmasn diye ben ondan atik davranp elini sktm, birka kez de salladktan sonra, Ne yapyorsunuz? dedim. aran adam, Param dt de, almak iin eiliyordum... dedi. Nasl bozuldum, utancmdan yerin dibine getim. Yaa, arayn bulursunuz.. .deyip yrdm. Adamla konutuklarmz duymayan karm, Kimdi o adam? dedi. Bilmem... dedim. Nasl bilmezsin? Adamn elini sktn, ko nutun... Olanlar anlatnca karm gler de gler, gler de gler... Harp Okulundan 1937 kllar her yl Boaziinde Kalenderdeki asker lokalde toplant yaparlar. Bunlardan birine ben de gitmitim. Bizim snfn ou albay, birka da general... Kimisi emekli olmu, sivil giyinmi, kimisi de resm elbiseli. Ama ounu tanyamyorum, unutmuum. Beni gren albay, Vaaaaay!.. diye bir nara atp boynuma sarlyor, sonra pyoruz. Aptal baklarm grp, Tanmadn m? diyorlar. 90 Daha neler... Hi tanmaz olur muyum! Tanmadm belli olmasn diye, bir albay grdm m, bu sefer ben onlardan nce, Vaaay! diye feryad basmamla kollarm boynuna dolamam bir oluyor. Onun boynundan tekinin boynuna atlyorum. Kardan iri bir albay geliyor. Ben, Vaaaay! dememle kollarm atm, tam kollarm saracakken, arkadan biri ceketimin eteini ekti. Ne yapyorsun yahu? Ne yapyorum? Yahu, orgeneralin boynuna atlyordun be? Ben aknlktan, albay orgenerali arp, az kalsn Skynetim komutannn boynuna sarlp onu pecekmiim... *** Gnlerden birgn, Kadkyden vapura bindim. Salona getim. Yine bam nmdeydi ama, bo koltuk aramak iin bam kaldrnca, bir adamn glmsediini grdm. Adam tanmadm. Belli ki bir tandk. Grmezden gelip, gesem ayp olacak. yle bir ben de glmsedim ama, belli belirsiz glmsedim ki, adam beni tanmyorsa, hani benim iin gle yzl filn desin...

Adamn uzanda bir koltua oturdum. Yanna otursam, konumamz gerekecek. Oysa ben tanmyorum. Akam dnte vapurda yine o adam grdm. Yine glmsyor. Bu kez ben daha belli bir glmsedim. Yine uzana oturdum. Ertesi sabah, 91 o adam yine vapurda... Bu kez glmsemekle yetinmedik, balarmzla birbirimizi selmladk. Adam hergn gidite, dnte vapurda gryordum. Glmseyiler, ba selmlar derken, gidegide birbirimize, Merhaba efendim... Gnaydn... Demeye baladk. Ben hl korkumdan adamn yanna oturamyorum. Allah Allah kim bu adam? Beni tand iyice belli... Ama nerden tanyoruz? Acaba liseden mi arkadam, yoksa Harp Okulundan m? Ben byle birini hatrlyamazsam, eski gnlerimi dnr, hatrlamaya alrm. Yoksa Fen Okulundan m tanyoruz? Belki Gzel Sanatlar Akademisinden? Emniyet Mdrlnn Birinci ubesinde de uzun zaman kaldm iin, orda grdm sivil polisleri de, sonradan grnce arkadalarmla kartrrm. Yoksa bu adam, Emniyet Mdrlnde mi grmtm? Cezaevinde tandklarmla da byle olur. Nerden, nerden? Gnlerce dndm, adamla nerden tantmz bitrl karamadm. Birgn yine vapura binmitim. Salondaki koltuklar dolu. Bir ses duydum: Burda bo koltuk var... Baktm o. Buyrun... Teekkr ederim... Oturdum, yanndaki koltua... Naslsnz? Teekkr ederim. Siz naslsnz? 92 Mersi... Lf uzatmyalm da, adam tanmadm belli olmasn diye, hemen gazeteyi ap okumaya baladm. Lf!.. Gazete okuduum yok, adamla nerden tan olduumu dnyorum. Vapur iskeleye geldi. Allasmarladk... Gle gle... Hergn vapurda yanyanayz. Artk konumaya baladk. Birbirimizin adlarn rendik. Daha dorusu o benim adm biliyor da, ben onun-kini kendi szlerinden renmi oldum. Ad Canip... Birgn de vapurdan kp ayrlrken, Hanmefendiye hrmetler ederim... dedi. Demek biz bunla ailece tanyoruz, arkada z ki, karm da biliyor. Derken derken senli benli konumaya baladk. Evdekilere selmlar gnderiyoruz. Birbirimizin ocuklarn gzlerinden pyoruz.

Hanmefendiye hrmetler, kklerin gz lerinden perim. Herhalde askerlik arkadam olacak... Birgn de bana, Neye hi bizim eve gelmiyorsunuz? demez mi! Sizin ev nerde? diye sorsam ayp olacak; belki de birka kere evlerine gitmiimdir. Adam anlatp karma soruyorum, Canip a-dnda bir tanmz o da hatrlyamyor. Birgn de aka evine ard, hem de yemee. Bereket, adresini de verdi. Gittik evine, yemek yedik. Biz de onlar davet ettik. Elerimiz, ocuklarmz, birbirleriyle arkada oldu. Birbirimizin ev ii dertlerini rendik. 93 Deli olacam; biz nerden tanyoruz? Birgn benden bor istedi. Verilmez mi? Eski bir arkada... Verdim. dedi borcunu. Acaba ocukluk arkada myz? Karma dedim ki: Yahu, u Canipin karsna lf arasnda aktrmadan soruver bakalm, biz bu Caniple ner den tanyor muuz? Karm sormu ama, st kapal sorduu iin kadnn cevabndan kesin biey renememi. Caniplerle ok skfkyz. Biz eimle Ankaraya gidecektik birka gn iin. ocuklarmz Caniplere braktk. Sonra karsnn Caniple aras ald; biz bartrdk. Dnyorum, dnyorum, nerden tan olduumuzu bitrl karamyorum. Soramyorum da... Birbirimizle o kadar yaknz ki, Sen beni nerden tanyorsun? diye de sorulamyor. Bir pazar akamyd. Caniple bizim evde rak iiyoruz. Canip, neydi o seninle birlikte geen o cukluk gnlerimiz... dedim. Hangi ocukluk gnleri? dedi. Haaa, demek ocukluk arkada deiliz. Okul sralarndaki hayatmz canm... Ben Galatasarayda okudum... Hmmm... Okuldan da tanmyoruz demek.., Askerlik diyecektim canm... Ben askerlik yapmadm, sakata ayrdlar. .. Ha askerlik, ha mapusluk... Cezaevinde geen gnlerimizi demek istedim... Ne cezaevi yahu? Sen sarho mu oldun? Peki? Emniyet Mdrlnde? 94 Sen ime artk!... yice sarho oldun, sa malyorsun! ki elimi dizime dayayp, bam uzattm, gzlerimi stne dikip, Ulan yleyse, biz seninle nerden tanyo ruz? dedim. O ok soukkanl,

Nerden mi? Vapurdaaaan!.. dedi. Vapurdan m? Tabi... Sen birgn vapura girince bana glmsedin. Ertesi gn de selm verdin. te ylece tantk... Demek biz imdi seninle vapurdan tanyoruz. ... Sen nerden tantmz sanyordun? Karm balad glmeye... Gler ha gler... Canm, tabi vapurdan tanyoruz. Ama hangi vapurdayd ilk tanmamz, onu hatrlya-madm... Canip, Valla, bana ilk selm veriin hangi vapur dayd, onu ben de hatrlamyorum... dedi. Bu yazy unun iin yazyorum: Sizinle ok eski arkadasak, gnn birinde sizi grp de tanyamazsam, darlmayn bir; sizi hi tanmadm halde gnn birinde grnce boynunuza sarlp yanaklarnzdan apur apur persem hi amayn iki...

95 SEN NERENN PEHLVANISIN YT? VED bapehlivann gc Ko Bekirin ufak-tefek * bedenine sm. yle bir bakarsan, lodos yeliyle savrulup uacak dersin. Gelgelelim, bir yapt myd, ivi olmu parmaklarn hasmnn etine geirir, mengene elleriyle karsndakini burar da burar... Bu ac kuvvetinden baka herifte trl pehlivan oyunu var ki, karsna Zalolu Rstem pehlivan ksa dayanamaz. Boyunun bodurluu, okkasnn azl da, ayrca iine yaryor. Hangi pehlivan olsa gzne kestirip, nasl olsa yenerim diye onunla gre tutuyor. Ko Bekirin pehlivanlktan baka ii yok, bileinin zoruna geinir bir yiit... Kylerde, kasabalarda, dolaylarda bileini tutar bir yiit bulunmaz olunca, bununla baeder diye, uzaklardan bir pehlivan getirdiler ki, Allah 96 korusun, herif bir insan azman... nsan deil, am yarmas desen, o da byle olmaz... Ko Bekir, pehlivanl bir yana, keyifli adam, muzibin biri... Olmadk zevzeklik, grlmedik, duyulmadk aka bunda... Bir ay ncesinden gre iln edildiinden kasabann Pazar gn yazlk sinemann bahesi insan

dolu. Zurnalar alnmaya, davullar dvlmeye baland. lkin koca pehlivan kt ortaya, arkadan Ko Bekir... Koca pehlivann byklarna bu Ko Bekir gibi drd aslsa, herifin bana msn diyecei yok... Ko Bekir karsnda koca pehlivan grnce, Olmaz, korkarm... dedi, bu ne yahu?... Siz bana insan demediniz miydi, bunun neresi in san?.. Herkes bu szleri aka sanp glmeye balad. Ko Bekir, Tbe, ben bununla gremem!... diye bagiriyordu. Etme Ko Bekir olum, ayp olur. Biz bu pehlivan uzaktan getirttik. Yahu, bu insan deil... nsan olmaz mym... nsann ta kendisi ite! Ko Bekir, koca pehlivan gsterip, avaz kt kadar seyircilere bard: Ey ahali!.. Buna insan diyorlar, bu insan m yahu? Dinini seven sylesin, byle bir insan gren var m? Seyirciler kahkahadan krlyorlard... Koca pehlivan hrsndan zangr zangr titremee balamt. Aa da kzmt, Ko Bekire kt: 97 P: 7 Sen artk uzattn Ko Bekir, zevzeklii brak da gre tut!.. Yahu, biz gre tutmayz demedik. Vel-kin insan insana greelim. Yabann aysyla gre tutulur mu aa? Sus rezil!... Koca pehlivan ortada dilerini skp duruyordu, kllar iindeki vcudundan terler boand grlyordu. imdicik siz buna insan m diyorsunuz? Sus ulan, ayptr... Tuh! Bir misafire kar... Demek imdi bu insan yle mi? Aa bir yandan, hakemler bir yandan Ko Bekiri susturmaa alyorlard. nsan olmaz m canm, senin benim gibi insan... Yemin et!... Vallaha da billha da insan... Dinine, imanna?.. Dinime, imanma insan... Ko Bekir sanki am gibi Koca pehlivana bakp duruyordu. Demek insan, yle mi?... Allah Allah... Hi byle bir insan grmemitim... ki ahitle in san aslr. Siz yemin ettiniz, yleyse insandr. Hey byk Allahm, sen nelere kaadir deilsin, demek bunu da insan diye yarattn, vah vah vah!... Koca pehlivan hrsndan dolanp duruyordu. Ko Bekir, Madem insan diyorsunuz, konusun bakalm, dedi, konusun da insan olduunu anlya-lim...

Etme Ko Bekir, ayptr olum... Elverdi 98 senin zevzekliin... Ele gne rezil olduk... Kt biey mi dedik aa... Konusun da insan olduunu anlyalm. Bunlar duyup ok can sklan Koca pehlivan, Pehlivan ksm avrat gibi gevezelik etmez, gre tutunca konuur... dedi. Ko Bekir bsbtn am grnerek, Allah Allaaah!... nsan gibi de konuu yor yahu... dedi, demek papaan gibi buna lf ezberletilmi... ierleyen Aa, Uzattn, dedi, greeceksen gre... Ko Bekir, Bu pehlivan beni ezer, ldrr, dedi, bir buza iin ben canm ortaya koyamam... imdi anlalmt. Yenen pehlivana dl olarak bir buza verilecekti. Ko Bekir buzay az buluyordu. Koca pehlivan getirenler, Bir de ko koyduk dle... dediler. Ko Bekir, Olmaz, dedi, bu pehlivan beni yer... olu-um ocuum ortada kalacak... dle bir de tay eklediler. Ko Bekir, Bir buzaya, bir koa, bir taya lnmez, dedi, can verdiime desin aalar... Uzun sren pazarlk sonunda, buzadan, kotan, taydan baka bir ift de kz konmutu ortaya; yenen pehlivan bunlar alp gidecekti. Gre balad, Koca pehlivan sahiden Ko Bekiri yiyecekti yemesine ya, bir tutup eline geirebilse... Ko Bekir, koca pehlivann kollarnn, bacaklarnn arasndan cva gibi kayyor, bir de 99 utanmadan keyifli keyifli glerek naralanyordu. Koca pehlivan iyice bozulmutu. Tutamyordu ki, tutsa paralyacak, paralyacak... Ko Bekir, alttan dalp stten kyor, bir de dilerini gstererek srtyor, ellerini rparak perev yapyordu. Koca pehlivan da dalar sarsan bir nara vurup elense ekmek iin Ko Bekirin stne atld, Bekirin yana kaymasyla koca pehlivan kendini tutamayp burun st ayra kapakland. Herif gayet iri olduundan toparlanp yerden kalkmas da g ve ge oluyordu... Kzgnlktan az burnu Macar kadanalarnn ap aralar gibi kpren koca pehlivan, Ko Bekiri tutmak iin kendini yerden yere alp duruyordu; kan, kpk iinde kalm, tere bulanm, toza topraa belen-miti. Bir de Ko Bekir, karsnda dilerini gsterip keyifle srtarmyor mu, koca pehlivan deli olacak... Ko Bekiri tutacam diye kendini kaldrp kaldrp frlatyor, alttan ste Ko Bekir do-lanveriyor. Artk seyirciler koca pehlivana acmaa baladlar. Yahu, o da insan... Yazktr! diye syleniyorlard. Krk be dakika dolunca, iler tutar yeri, yan kalmayan koca pehlivan Ko Bekir hamur gibi yuurmaa, kee gibi inemee balad. Domuzluundan da herifi yenmiyor, altnda arkfelek gibi

dndrp atyor teye, sonra da srtarak keyifle naralanyordu. Arada bir koca pehlivan da, ondan aa kalmamak iin, yatt yerden nara salmak istiyorsa da soluu yetmiyor, ite o zaman ona acyan seyirciler bile kahkahay koyveriyorlard. _ 100 Dermansz den koca pehlivan artk kendini yerden yere de atamaz olmutu. Seyirciler Ko Bekire, Yen ulan artk, yen! Yen, dinsiz imansz, bre insafsz yen gayri!... diye barnca, o da onlara, Kylr da bu koca yiit yenilir mi, hi k-yamam!... diye seslendi. Koca pehlivan hakemlere elini kaldrp pes diyecekken, Ko Bekir eliyle adamn azn kapad; nasl ettiyse koca pehlivan sr gibi barmaa balad. Ko Bekir, koca pehlivan pervane gibi evirip yere yd. Koca pehlivan da yenildiine iinden Allaha kredip ayrda yl kald. Ko Bekir oluna seslendi: Ulan, kou, tay, buzay, kzleri ahra ek olum!.. te bu greten sonra hi kimse Ko Bekirle greemez olmutu. Ko Bekirin baka da geim yolu yoktu. kzler de, tay da, hepsi oktan satlm, paras yenmiti. Ko Bekir, bir kile budaya bile gremee raz ama, nerde... Ko Bekir, evinin geimi derdiyle, olduundan daha da elimsizlemi, yalanmt, ama yine o keyifli adamd. El kapsnda bir i bulmaa karar verdi. Bir sabah erkenden eeine binip yola dzld, le sca bastrmt. Yol stnde bir pnarbana gelince, eeini ayra balayp, kendisi de ulu narn glgesine uzand. Uykuya dalaca srada bir atl grnd. Da gibi bir adamd, Ko Bekirin yendii koca pehlivandan bile iriydi. iri yar adam pnardan atn suluyordu. At da halis Arap at... Ko Bekir yatt yerden uyuklar 101 gibi, bir at, bir adam szd, at gzne kestirmiti, Hey Allah, u at bize ksmet olsa... diye geirdi iinden... Yerinden dorulup, iri adama, Selmn aleykm... dedi. Ve aleykmselam... Maallah, atn gzel... Gzeldir... Cinsi ne bunun? Araptr, Seklv... Belli, cins at... Drt yz kayme eder mi? nsan azman gibi olan adam gld: Drt bin de desen az, on bin de... Ko Bekir Ya ksmet dedi iinden... Sen nerenin pehlivansn yiit? diye sordu. Pehlivan mehlivan deilim...

Olamaz, sen pehlivan olmaya pehlivansn ya, nerenin bapehlivan? Deilim Saklama bizden... Senin bir bapehlivan olduun belli ite... Alak gnlllk edip gizliyorsun bizden... Maallah, u bilekler pehlivan bilei ite... Gerekten adamn bir bilei, Ko Bekirin bilei kalnlndayd. Ne kadar inkr etsen belli ite, maallah u ense pehlivan ensesi, hem de bapehlivan... Bu szler adamn houna gitmiti, Eh, dedi, biraz gre tutmuluumuz var... Yok yoook... Bu, birazlk i deil yiit, belli ki sen gre ayrnda iyicene pimisin... Eh, olduka... Ben demedim mi... Belli aslanm... _ 102 O srada yanlarna baka yolcular da gelmiti... Ko Bekir, Ben de genliimde biraz meraklydm da gree... dedi. Sonra ekledi: Surda bir gre tutalm m seninle yiit?.. Ordakiler, Hi uygun dmez, dediler, senin boyun bu yiitin gbeine erimiyor. Canm biz de greelim dediysek kyasya m dedik. Ne dersin pehlivan... nsan azman delikanl, Ko Bekiri aadan yukar szp byk altndan glnce, Ko Bekir, Anladm, dedi, senin gibi naml pehlivan lar bouna gremez. Sen beni yenersen, aha bu eek senin... yi eektir, cinstir, iki yz elli pan-ganota aidiydim... Benim seni yeneceim yok ya, szn gelii, sen de at koy ortaya... Ordakiler, Yahu, bir yerini krar, delirdin mi? dedi ler. Ko Bekir, Bizim eek gider ama, dedi, sayende bir-iki pehlivan oyunu reniriz... Merak ite... insan azman delikanl bir eee, bir Ko Bekire bakt. Eei atn ardna takar giderdi. Delikanl, Benim akam yok... dedi Ne akas koum, al, eek hell olsun... Yeter ki sayende bir-iki oyun renelim. Soyundular, ktlar ayra... Birbirlerine daldlar. Ko Bekir, Aman yiit, bir yerimi krp mrp beni 103 sakat koyma da... dedi. Delikanlnn niyeti, ii abuk bitirip eei atn arkasna balayp burdan savumakt. Epiy doland durdu, bakt ki boyu gbeine gelen adam zorlu. oktandr gre tutmadm da hamlk var,

hamlamm, dedi. Ko Bekir, Belli, dedi. hamlk olmasa beni ezerdin... yice kaptlar, Ko Bekir tek bacak kapp dadan inmenin srtna bindi, burnunu yerde srtmee balad. in akaya gelir yan olmadn anlayan delikanl vargcyle zorlandysa da kurtulamad. Neden sonra Ko Bekir, dadan inmenin ayan, koyverip evresinde alnmaa balad. yice yorulan br fosur fosur soluyor gs krk gibi inip inip kalkyordu. Ko Bekir paa kasnak herifi yerde srmee balad. Hem onu sryor, hem de, Vay bama, vay bama... Gitti bizim eek yahu... Eek deil kheylnd. Hi byle bir ba pehlivanla gre tutulur mu... Bende akl m var?, diye syleniyordu. Bu szleri duyduka eei almak iin bsbtn umutlanan adam zorlandka zorlanyor, ama alttan kalkamyordu. Ko Bekir brakt ayan... Yerde srtnmekten alnnn derisi kalkm adam, solumaya burnu yetmediinden yaz scann gulk tavuu gibi azn am, dili darya sarkmt. Ko Bekir dolana dolana syleniyordu: Vay bamaaa... ben ne bok yedim yahu?.. Hi byle bir bapehlivanla gre mi tutulur hey avanak... Gitti bizim kheyln eek gz gre g re... Eyvaaah!... _ 104 Byle diyerek, umutlanan adama ift dalp att yere, yeniden srmee balad. Kara sabanla ham tarlay srer gibi, adamn burnu yere srttke, papu kadar kesekler frlyordu. Herif bitmiti, rl rl ter akyordu her yanndan. Nasl azn topraktan kurtardysa, can havliyle, Brak artk yahu!., diye bard. Ko Bekir, Aman yiit kzma, braktm ite..., diye adam bolad. Sonra da pereve giriip onun etrafnda dolanarak sylenmee balad: Vay ben ne bok yedim!... Gitti benim srmeli gzl kanck eeim... Kahbe anam beni do-urmasayd da bugn grmeseydim... Vay bama!.. Ayakta duracak derman kalmayan adam durduu yerde sallanyor, her adm attka sendeliyordu. Ko Bekir bir elenseyle ykt onu, kndeye alp srmee balad. Koca ayrn etrafn frdnyorlard. Ko Bekir durmadan syleniyordu: Gitti benim srmeli gzl kanck eeim, gitti vay... Burnuyla ayr sren adam, frsat bulduka alttan cevap veriyordu: Senin kanck eein gitmedi, benim Sekl-v ksram gitti... , Vay bama, analar ne yiit douruyor, vay ben ne bok yedim... Sen yemedin, ben yedim onu, ben...

Vay kahbe anam dourmaz olaydn... Senin anan gibi karnn yiiti mi olur... Vay kahbe anam... 105 Seninki deil, benimki... Senin anan ne den kahpe olsun... Frsat bulsa srtst yatp uzanacak kurtulacakt, ama, Ko Bekir brakmyordu ki... Koca ayr halla pamuu gibi atlmt. A-dam alttan, Brak, yenik dtm... diye inledi. Ko Bekir, Olamaz, senin gibi bir bapehlivan hibir vakit yenik demez! dedi. Pes dedik ulan alak!... akadr, inanmam... Senin gibi yiit pes mi dermi, yalan vallaha... Bittim namussuz, brak... Brak ki srtm yere gelsin!... yle srt yere gelmez... Vay benim ceyln bakl kanck eeim, gitti Vay... iri yar adam srt yere gelsin diye rpnp duruyor, tam frsattr diye kendini yere atacakken, Ko Bekir zorla evirip hop diye ayaa dikiyordu herifi, sonra yeniden bastrp sryordu. Adam, Al git ksra, al, vazgetim... deyince Ko Bekir, Anladm, dedi, sen bize acdndan ksra balyacaksn da ondan yenik dersin. Kabul etmem... Bu dankl gretir, olmaz!.. Koca adam hamur gibi yuurdu yayd, brakt. Taze manda tersi gibi ayra yaylan adamn i gbei inip kalkyordu. Dermansz dm, kmldayamyordu. Ko Bekir, Arap atma atlad, eei de eere balad, yere yaylm adama, 106 Sen bize bu ksra balamak iin dzen kurdun ya, anlamadk belleme, dedi, vay ba ma!... Az daha srmeli gzl kanck eek gide cekti elden... Bir bok yedik ki... Adam, Ben, ben... ben yedim., diye inledi. Ko Bekir ksrakla girdi kasabaya... O gnden sonra ba darda kaldka eeine atlar, yola kar... Kimi zaman bir kzle, inekle, mandayla dner; bir seferinde elli koyunluk bir sryle gelmiti...

107 SZN MEMLEKETTE EEK YOK MU ? T^iaryor gibi, bir eli yznde, ban saa sola --sallya sallya ieri girdi. Biyandan elini yanana vuruyor, biyandan da, Tuh rezil olduk, tuh rezil olduk... deyip duruyordu. Oysa ok kibar bir adamdr. Kapdan girer girmez, daha selm bile vermeden Tuh, rezil olduk... diye dvnmesine pek atm. Ho geldiniz, dedim, buyrun... Oturun rica ederim... Rezil olduk, rezil... Naslsnz? Daha nasl olalm; nasl olacamz kald m, rezil olduk ite... Tuu!.. Bana bir felket geldi sandm, belki de ailesinden yana bir felket. Yerin dibine getik, iki paralk, iki paralk olduk. Neden, ne oldu da?... 108 Daha ne olsun, bir kart uyuz eei adama iki bin be yz liraya sattlar... Biraz geri ekilip, dikkatle yzne baktm: Yoksa ldrm myd? Korktuumu saklyacak deilim. Karm armaya bahane olsun diye, Bir kahve ier misiniz? dedim. Brak imdi kahveyi, dedi, rezil olduk... Bir nalsz kart eek iki bin be yz lira eder mi? Hi eek alp satmadmdan bilemiyece-im... Canm, ben de eek canbaz deilim ama, bir eein iki bin be yz lira etmiyeceini bilirim... Sinirleriniz mi bozuk sizin? Bozuk ya... Benim sinirim bozulmasn da kimin bozulsun? Siz hi iki bin be yz lira eden eek grdnz m? Aa yukar yirmi yldan ok oldu, hi eek grmedim... Ben size bir eein iki bin be yz lira edip etmiyeceini soruyorum.

Ne diyeyim bilmem ki... Marifetli bir eek-se, belki o kadar eder... Ne marifeti canm efendim, eek bu... Nutuk atacak deil ya... Basbaya eek ite... stelik, hem uyuz, hem de kart... Adama iki bin be yz liraya sattlar. En kts de ne biliyor musunuz, bu sata ben let oldum. Yaaa... Nasl oldu bu i? Ben de onu anlatmaya geldim... stanbul niversitesinden, Amerikann davetlisi olarak karmla gitmitik ya... Biliyorsunuz, Amerikada bir yl kalmtk. Biliyorum. 109 Amerikada bir profesrle tantm, dost olduk... Bana ok yardm etti. ok iyilii oldu, Trkiyeye dnnce de mektuplamaya devam ettik... Trk dostu, Trkleri ok seven bir adam... Bir mektubunda, bir arkadann Trkiyeye geleceini, bu arkadann antika hal uzman olduunu, hal zerine hazrlyaca bir kitap iin Trkiyede inceleme ve aratrmalarda bulunacan yazd ve bu mektubunda bu arkadana yardm edip edemiyeceimi soruyordu. Ben de, hal uzman olan arkada, niversitenin tatil olduu aylarda Trkiyeye gelirse, kendisine memnunlukla elimden gelen yardm yapacam cevabmda bildirdim. Hal uzman da nce Hindistana, rana gidip oralarda inceleme ve aratrmalar yaptktan sonra Trkiyeye gelecei iin, zaman bana da uygun dyordu. Hal uzman temmuz aynda geldi. Amerika-l Profesr arkadamdan, benim adresimi, telefon numaram alm gelirken. Kald otelden bir gn bana telefon etti. Ben de kalkp otele gittim. Cin gibi bir adam. Alman asll bir Amerikal. Galiba yahudilik de var, belki Alman Yahudisi de sonradan Amerikal olmu. Daha nce dolat yerlerden drt byk bavul dolusu hal, kilim, hebe getirmi. Bavullarn ap antikalarn gsterdi. Bunlar, ok eski hal, kilim, hebe paralaryd. Toplad paralardan ok memnun grnyordu. Bunlarn, deeri llemiyecek bir hazine olduunu sylyordu. Hele, ancak kar eninde be on kar boyunda bir eski hal paras vard, bunun en azndan otuz bin dolar deeri olduunu sylyordu. Ama o bunu, bir ranl kylden bir dolara satn aldn v110 nerek anlatyordu. stelik ranl yoksul kyl, bir dolar karl olan dinarlar eline alnca arm da, sevincinden dualar etmi. O eski hal parasnn neden bu kadar ok para ettiini sordum. nk dedi, bu halnn her santimetrekaresinde seksen ilmik var. Bu bir aheserdir. deta ehvetli bir istekle durmadan

hal stne bilgi veriyordu. imdiye kadar en ok, santimetrekaresinde yz ilmik olan bitek hal varm yeryznde, o da bilmem hangi mzedeymi, bir duvar halsym. Bir kee gsterdi, Bunu elli sente aldm dedi, keyfinden kurnaz kurnaz glyordu. ((Bu kee de en az be bin dolar eder dedi. Nasl bu kadar ucuza alabiliyorsunuz bu kymetli eyalar? dedim. Krk yldr bu ile urayorum dedi, bizim de kendimize gre usullerimiz vardr. Sonra yle usuller anlatt ki, aknlktan azm ak kald. Hal sanat stne, dnyada en stn otoriteymi. ki hal albumuyla, hal stne kitap yaynlam. Dnyadaki en zengin birka hal klleksiyonundan birine de o sahipmi. Anadolu gezisine ktk. l il, ile ile dolayorduk. Camilerdeki, kendince deerli bulduu hallarn renkli fotoraflarn ekiyor, durmadan notlar alyordu. Birka kiiden eski hebeler, hallar, keeler, kilimler de satn ald. Sylediine gre burda aldklar, Hindistanda, Afganistanda, in Trkmenistannda, randa aldklarnn yannda hi kalrm. ok deerli Trk hallar da vardr ama, hi rastlamyoruz dedi. Arkeolojik kazlar yaplan bir blgeye geldik. Bir Amerikan, bir de Alman arkeoloji heyeti, be 111 on kilometre arayla kamp kurmular, kaz yapyorlar. Yerin altn stne getirmiler, dalan tepeleri halla pamuu gibi atmlar. Tepeler unufak olmu, topran tiftii atlm. Kaz yaplan yer, aa yukar bir kasaba geniliinde. Birok adrlar kurulmu. Buralarda, sadan nce onuncu yzyldan gnmze kadar birka uygarlk, topran altnda ststeymi. Yerin altndan bir deil, birka ehir karmlar, saraylar, mezarlar filn... ok ilgin bir yer olduu iin, tarihe ve arkeolojiye merakl turist arabalar buralarda cirit atyor. Her iki kilometrede bir, be on turiste rastlanyor. Kaz yaplan yerlerin dolaylarndaki kyller de buraya dolmular, yeraltndan bulup kardklar tarih, artekolojik anak mlek paralarn turistlere satyorlar. Turistler bunlar kapyor. Kyl ocuklar bile yol boylarna dizilmiler, turistlere, yeraltndan kardklar halkalar, yazl talar, krk vazo paralarn satyorlar. Kk kk yalnayak kzlar olanlar Van dlr, Tuu dlr... diye rarak turistlerin stlerine kouyorlar. Nasl olsa buralara kadar gelmiken, ben de htra olsun diye biey alaym dedim. Ancak on yanda grnen sar sal bir kzn elinde bir vazo kulpu, yanndaki olann elinde de adam kafas biiminde kk bir mavi ta vard. Bu mavi tan bir yzk ta olabileceini dndm.

Kaa yavrum onlar?., dedim. Kz vazo kulpuna krk lira, olan da insan kafas biimindeki mavi taa on be lira istedi. Bildiimden deil ya, ucuz alaym diye, 112 Pahal... dedim. Kzla olan, byk bir adam gibi anlatmaya baladlar. Hi pahal olur muymu! Babas gnlerce topra kazm da, yerin be metre altnda bulmular onlar. Alacaktm. Ama hal uzman Amerikal arkadam, bunlarn ne tarih ne arkeoloojik deerleri olmadn anlattktan sonra Douda gezip dolat her yerde durumun ayn olduunu syledi: Oralarda da tpk byle ite. Turistlerin ura olan kaz yerlerinde kyller, kadn erkei, oluk ocuk turistlerin nlerini keserler. Ellerine ne gemise, antika diye yuttururlar. Bu kurnaz kyller, eski eserleri ylesine ustalkla taklit ederlermi ki, nl arkeologlar bile aldanr, ora kyllerinden yksek fiyatla bunlar satn alp kazklanrlarm. Hatt bir Amerikal turiste, tylerini tra ettikleri bir oban kpei leini, kral mumyas diye yutturmular. Bu dalavereleri anlatrken khkh diye esesler kararak kurnaz kurnaz glyordu. Ama sahteci kyllerin yaptklar bu taklit eya da yabana atlr eyler deilmi yani, byk hner, ustalk iiymi. Mesel demin ocuun elinde grdmz, insan kafas biimindeki kck mavi ta... Kolay m, byle bir ii yapmak... Kiraladmz cipte gidiyorduk. Hava da ok scak... Yol stnde iki kavak aac bir de kuyu grdk. Glgede yemeklerimizi yiyecektik. Kavan glgesine uzanm yal bir kyl uyukluyordu. Kylnn az tesinde de bir eek otlu-yordu. 113 F: 8 Yal kylyle selmlatk, konumaa baladk. Kylnn szlerini ngilizceye evirip Amerikalya aktaryordum. Burdaki kylerde ne yetiir daha ok? Yal kyl, Hi de biey yetimez... dedi. Eskiden ekim biim vard, tahl yetiirdi. Ama bu kazlar ba-lyal beri, var bir yirmi senedir, kyl iyice ten-belleti, hibiey ekmez oldu gayri... Amerikal, Aynen baka yerlerde de byle, dedi. Yal adama, Peki neyle geinir kyl? diye sordum. Yerin altndan anak mlek kr, ta ma paralar karmak moda olduundan beri, kyller ii boladlar, kazmay kapan kazd top ra, ne bulduysa, ne kardysa, buralara dolu an ecnebilere satt boyuna... Amerikal, Aynen, baka yerlerde olduu gibi... dedi. Kyl, Bizim bura inanlar ok bir alaktrlar, de di,

memleketin btn hazinelerini yok fiyatna sattlar ecnebiyeye... Topraklarn altndan yle ta direkler, mezarlar kt ki, bunlar deerini bulup sataymz, daha byle on Trkiye yeniden kurulurmu. Bu senin ecnebiye dediin de kimler? Hepsi hrsz... Topran altndan kan antikala r alp alp kardlar... Burdan kardklarn gtrp kendi memleketlerine koca koca ehirler kurmular yeniden onlarla... Kimisi kendi kazp kard, kimisi kylnn kardn, kandrp elinden bedavaya ald... 114 Amerikal, Aynen, baka yerlerde de byle olmutur... dedi. Kyl, Artk, dedi, topran altnda da karacak bir bok kalmad... Varsa da kulakasma, hkmet gzn at gayri, kimseye biey kaptrmyor. Bu ecnebiye eer gene alyorsa, hkmetten alyordun Ola ki, hkmet kendisi satyordur deer fi yatna. .. Amerikal, Evet, dedi, aynen baka yerlerde de byle olmutur. yleyse kyller imdi nasl geiniyor? Sorma... Buralarda alt ky vardr. Evlerine git, bir ul aput paras bile bulamazsn, ne bardak, ne desti, ne anak... Hepsinin evi tamtakr. Neden? Neden olacak, bu turistlere satyorlar. Evlerde bir kymk kalmad. Her neleri varsa hepsini antikaya evirip satyorlar. Topran altnda rtp, paslandrp, bozuk antikaya eviriyorlar. Bizim bura insannn ahlk iyice bozuldu bey. Geen gn, bacak kadar bir olan, bir de baktm, benim eein boynundan boncuklar alyor. -Boncuklar alp da topraa gmecek, anladn m, sonra topraktan karp antika diye yutturacak... Evlerde gelinlik kzlar hep antikac kesildi, parmak kadar bir ta eline geiren, kesip oyup, olmadk hner karyor ortaya... Eek nalndan madalya, eski para yapyorlar. Amerikal, _ 115 Ben size sylemitim ya, dedi, baka yer lerde de aynen byledir. Yal kylye, Sen nasl geiniyorsun, ne i yapyorsun? dedim. Ben eek alp satarm... dedi. Bunu sylerken de, kuyudan su ekip, kuyu yalanda eeine su verdi. Eek su ierken Amerikal oirden frlayp eein yanna gitti. Biz kylyle konuuyorduk. Eek ticaretiyle geinebiliyor musun? Hamdolsun... Be senedir bu ile geinirim, krler olsun... Ne kazanrsn mesel?

Hi belli olmaz... Eeine gre... Bir eei ne kadar zamanda satabilirsin?.. Hi belli olmaz... Baz bakarsn, ay, be ay eek satlmaz, elinde kalr; baz da bakarsn bir gnde be eek birden satlm... Amerikal yanma geldi. Pek heyecanlyd. Aman, dedi, aman... Eein stnde bir hal paras var, grdn m? ngilizce konutuu iin kyl anlamyordu. Eein srtnda eski psk, amurlu bir ul vard... u pis bez mi? dedim. Aman, dedi, bu bir harika, bir aheser... Demindenberi siz burda konuurken, ben o haly inceliyordum. Renkler de, desen de harika, iilik fevkalde... Santimetrekaresinde tam yz yirmi ilmik var. Dnyada byle biey grlmemi, emsalsiz biey... Satn alacak msnz? dedim. Evet, ama... dedi, kyl haly alacam _ 116 anlamasn... Ben bunlar ok iyi bilirim. Atacaklar eski, yrtk ar satn almaya kalksan, demek bunun kymeti varm, demek antikaym diye dnyann parasn isterler. stedikleri biey deil, ne kadar para versen gzleri doymaz, fiyat ykseltirler boyuna... Onun iin kylye aktrmayalm... O srada yal kyl, Ne dangrdyor gvur, fankfing ediyorsunuz... dedi. Hi, dedim, buralarn ok sevmi de... Sevilecek nesi var buralarnn, kel kra tepeler ite... Amerikal, Ben size ucuza satn alma metodlarm var demitim; ya, bakn imdi bir metod kullanacam... dedi. Nasl? Halya istekli olmyacaz, eei satn alacaz. Tabi bu kyl halnn kymetini bilemediinden, biz eei alnca eski ulu da eein srtnda brakacak... Biz sonra haly alr, az ilerde eei salveririz. Siz imdi benim eei satn almak istediimi syleyin kylye... Kylye, Sen eek satyordun deil mi? dedim. Hee, essek satyorum... dedi. Mesel bu eei kaa satarsn? Alcsna gre... Biz alacak olsak... Gld. Benimle dalga m geiyorsunuz? Sizin gibi bey takm eei nidecek? 117 Ne yapacaksn sen canm... Alalm biz bu eei. Kaa vereceksin? Alcsna gre, dedik ya... Sen mi alacaksn, yoksa

bu gvur mu? O alacak... Ne milletten o herif? Amerikan... Hmmm... Yabanc deelmi, bizden saylr... Yahu, bu gayetle kart bir eektir, syle ona, bu eek iine yaramaz. Amerikalya syledim. Aman ok iyi, demek ucuza verecek... dedi. Kart olsun, raz o... Amerikalya ayp olur canm, sonra herif memleketine gider de Trkler beni kazklad, der. Amerikalya syledim. Trk kyls ok saf, ok doru insan... dedi, baka yerlerde olsa hemen satarlard. Madem ki o bu kadar iyi kalpli bir adam, ben de ona ok para vereceim. Kylye, Amerikan raz... dedim. yi ama Bey, bu eek Amerikaya varmadan yolda lr. Hemi de bu eek uyuzdur gayetle, her bir yan vck uyuz... Sana ne canm, istiyor adam... Allah Allah... Yahu, bu kanck eek de-el ki bir iine yarasn... Ne yapacak bu uyuz kart eei?.. Nene gerek senin?.. Sen alacan paraya bak... Kaa veriyorsun imdi bu eei? Kyl, _ 118 ok merak ettim, dedi, hele bir sor o Amerikal efendiye, onun memleketinde hi eek yok muymu... Sizin memlekette eek yok mu, diye soruyor. Amerikal biraz dndkten sonra, Var ama, dedi, bylesi yokmu, deyiniz... Kylye syledim. Hmmm... Demek Amerikan eeini beenmiyor da Trk eeine merakl. Eh ne yapalm, benden gnah gitti... Ben eein her bir kusurunu saydm. imdi ecnebiyeden bir herifin hatrn kracak deiliz ya, bir uyuz eek iin... Satalm yleyse... Kaa? Sizin iin on bine olur... Nee? Deli misin sen yahu, ldrdn m? En halis Arap cinsi kou at iki bin lira-.. yleyse eei nidecek, kou at alsn en halisinden... Amerikalya, adamn on bin lira istediini syleyince, , Ben demedim mi, dedi, alc oldun mu, bunlar byledir ite... Demek kymeti yksekmi diye ok para isterler. Ya haly almaya kalksay-dk, yz bin lira isterdi. imdi ben bu eee on bin lira veririm ama, vereceimi anlarsa, yirmi bin ister. Yirmi bin vermeye kalksam, elli bin ister... Onun iin sk

pazarlk etmeli... Kylye, Doru syle dedim, sen bu eei kaa aldn? Bende yalan yok, dedi, bak imdi abdestli-yim, yalan syliyecek deilim ya... Ben bu eei, 119 derisinden arklk karmak iin be liraya aldm. Nasl olsa bugn yarn geberir, ben de derisini yzerim... Baka da bir ie yaramaz... nsaf yahu... Be liraya aldn eei, nasl on bin liraya satmaya kalkyorsun? Canm biz satc olmadk, siz; alc oldunuz... Kart dedim, olsun diyor adam. Uyuz dedim, raz... Kanck deil dedim, gene istiyor. Yarna kmaz lr dedim, iyi diyor gene... Haa az daha unutacaktm, topal da bu eek, ard aya aksar bunun... Olsun.,. Grdn m? Demek bir kymeti, bir kerameti var bu eein benim anlayamadm. Yoksa bu Amerikal gvuru, ne diye uyuz ve de kart ve de erkek ve de topal bir eei almaya kalksn... Deil mi? On bin... Aa kurtarmaz... Veremem. .. Amerikalya, Aa inmiyor, verelim mi on bini?., dedim. On bini verecek olduk mu, yirmi bin diyecek. .. Aman pazarlk... ki saat pazarlk ettik. Arada bir vazgemi gibi grnp yrdk. O hi aldrmad. Dnp geldik yanna... Dneceinizi biliyordum ben sizin... dedi. Nerden biliyorsun? dedim. Bilinmez mi canm? Byle bir kelepir eek drmsnz, karacak deilsiniz ya... Cipin ofrne, cipi gtrp, ilerde yol stnde bizi beklemesini syledim. Eei orda babo brakp cipe binecektik. Neyse efendim, ekie ekie pazarlktan son 120 ra iki bin be yz liraya uyutuk. Paralar saydk eline. Kyl de, srtndaki ulu alp eein yularn elimize verdi. Haydi hayrn grn!., dedi. Sonra da ekledi: Herhal ucuz gitti bizim kart uyuz eek ya, neyse... Maln hayrn grn. Amerikalnn gzleri alm, kylnn elindeki hal parasna bakyordu. imdi ne olacak? Amerikal bana, Aman belli etmiyelim, dedi, eei alp biraz gidelim, sonra hi umursamazdan gelip, dnelim, Aman eein beli r, u ulu ver de stne r telim diyelim... Adam, asl hal parasn istedi imizi sakn anlamasn... Eei ininden utup yrdk. Yrdk dedim se lfn gelii, biraz zor yrdk... Amerikal arkadan iter, ben nden ekerim, eek yine de yrmez

bitrl... Kart eekte yryecek derman kalmam... Haly kylnn elinden kurtarsak bir, eei brakp savuacaz... Eei ite kaka, yirmi-otuz adm aldk, .kyl arkamzdan seslenerek seirtti: Durun, durun, eein eyi kalm... Aman! Adam ulu kendilisinden getiriyor di ye bir sevindik ki... Adam koup geldi, tepeyi at: Yahu, dedi, eein kazk demirini unuttu nuz. Amerikaya gtrnce bu eein ban nere ye akacaksnz?. Dnmezsiniz: Hi kazksz eek alnr m? Acemi olduunuz nasl da belli... Ucu halkal demir kaz da aldk elinden... Amerikal bana: Hadi sras, imdi de haly iste... Aman belli etme... u pis ulu da veriver de... i 121 Kylye, Bu eek ok zayf, hastalkl da... yecek yazk, dedim. Sen hayvann stne eski bir ul rtmtn, o pis ulu ver de stne atalm... Yooo, dedi, ulu veremem... Siz benden eei aldnz, ulu deil... Evet, eei aldk... ulu da stne rtelim. Zaten eski, pis... Para da etmez. Evet, eski ve de pis... Ve de para etmez... Ama veremem. Neye? Veremem beyim... Baba yadigr bir uldur, verilmez... Atadan dededen kalma bir htra... Veremem... Amerikalya Vermiyor, babadan kalma yadigrm dedim. Ne iine yararm sanki, sor bakalm dedi. Bu pis ul paras ne ie yarar sanki... de dim.... Kyl birden ciddileti: Ne demek ne iime yarar, imdi bir baka uyuz eek alp srtna koyacam. Ksmetim varsa, sizin gibi bir meraklsn bulur, Allann izniyle onu da satarm. Bu ul bana uur getirir, u-ur... Ben size kaz da ste bedavadan verdim. Ona biey dedim mi? Canm ula da birka kuru verip alalm, rtelim hayvana... Amma yaptn. Sonra ben eekleri nasl satacam?.. Be yldr kart uyuz eekleri hep bu ul sayesinde satyorum... Hadi gle gle... Varn maln hayrn grn... Amerikalnn yreine inecek diye korktum. Koluna girdim. 122 Kyl birka adm aldktan sonra uzaktan seslendi: Eei brakacaksanz, zahmet edip uzaa gtrp brakmayn da hi mi deil, yorulmya-ym... Eei orda brakp, cipin olduu yere kadar

yrdk. Amerikal hal uzman, Baka yerlerde ite bu yoktu, hi bama gelmemiti, dedi, hepsi aynen, ama bu baka nu mara... Cipe bindik. Kazk hl elindeydi. Onu elinden atmyordu. Ne yapacaksnz bu demir kaz? dedim. Htra olarak bu kaz, hal kolleksiyonu-ma koyacam, dedi, kymetli bir kazk, iki bin be yze ok ucuz aldk... Yaaa, rezil olduk leme, rezil... Tuuuh... Rezil olduk diye diye elini bana vurup duruyordu.

123 AYTENN KOCASI DRCK anneciim, sevgili babacm, lmmn --sizleri nasl perian edeceini biliyorum, ama benim iin intihardan baka hibir kurtulu yoktu. nk hayat, tayamyacam ve altnda ezildiim ar bir yk gibi hergn biraz daha stme abanyordu. Anneciim, babacm, sizlere verdiim azaptan dolay bedbaht olunuzu affediniz. u anda biricik oluma da gzyalar iinde elveda diyorum. Byyp liseyi bitirdii zaman oluma bu mektubumu verirsiniz. ntiharmdan sonra tahkikata giriecek olan savcya, polislere ve ilgili makamlara, elyazmla yazdm ve altnda imzam bulunan bu mektupla, lmmden hi kimsenin sorumlu olmadn bildiririm. An bir cinnet sonucu yada uzun sren sinir krizleri sonunda intihara karar vermi deilim. Hayatmda, ancak intiharla temizlenecek bir leke, herhangi bir erefsizlik de yoktur. Bu mektubumdan da kolaylkla anlyacanz gibi, intiharmdan yarm saat nce bile normal dnmekteyim. 124 Uzun uzun mektup yazmaktansa, arkamda iki satrlk bir pusula brakarak, hatt hibiey

yazmadan intihar etmeyi dndm; ama o zaman herkes kendisine gre intiharm yorunyacak ve intiharma bir gereke uyduracakt. Dedikodular nlemek, hayatma son vermekte ne kadar hakl olduumu anlatabilmek ve aileme kar kendimi savunmak iin bu uzun mektubu yazmak gereini duydum. Benim yerimde olan her erefli insann benim gibi yapacana inanyorum. Hayatma son vermeden nce, beni bu feci sonuca srkliyen olay t bandan anlatrsam, beni hakl bulacanz biliyorum. Tp Fakltesini bitirdikten birka hafta sonrayd, ihtisas yapmak iin hazrlanmaktaydm. Bir arkadamn evindeki toplantda Aytenle tantm. Ona birden iim kaynad. lk konumamzda o da benim duygularma yabanc kalmad. Bylece balayan arkadalmz devam etti. Bu arkadala flrt, ak denilemezdi. kimiz de birbirimizi sevdiimizi belli etmeye, aa vurmaya nedense cesaret edemiyorduk. Arkadalmz ilerlemiti. Bir yaz akam Bykderede rhtm boyunda gezinirken Aytene bir erkee ilgi duyup duymadn, nianl olup olmadn sordum. Alayl bir glmseyile, oktan beri bu soruyu sorman bekliyordum... dedi. Neden? dedim. Hangi erkekle arkadalk etsem bana bunu sorar da... dedi. Bu da ok normal Ayten... dedim. Uzun sre konumadan gezindikten sonra, 125 Hayr, ne nianlym, ne de bir erkee ya knlk duyuyorum... dedi. O gece neden Aytenin soruma alndn dndm. Bana yle geldi ki, Ayten daha nce birka kere nianlanp ayrlm olduu iin byle alngand. Eski gnl maceralarn bildiimi sand iin sorum ona ar gelmi olacakt. Deil nianlanp ayrlmas, birka kocadan dul kalm olsayd yine de umurumda deildi. Aytene bu konuyu bir daha stelemedim. Yine bir arkadan evinde, toplantdaydk. Fazlaca itiim araptan tatl tatl bam dnyordu. Ayten de nee iindeydi. Dans ediyorduk. Birdenbire, Ayten, benimle evlenir misin? dedim. Birden gl dondu, yz kzard, gzlerimin iine bakarak sustu. Ama ben fena biey sylemedim, dedim-, istersen teklifimi reddedebilirsin... Terasa ktk, korkuluk demirine dayandk. Bana niin gcendin? dedim. Ailemi tanyor musun? dedi. Hayr... Babamn kim olduunu biliyor musun? Hayr... Cevaplarma pek amt,

Sahi mi? dedi. Tabi sahi... O zamana kadar nasl oldu da, ailesini renmemi, sormam olduuma kendim de atm. Bu sorularndan, sonra zntl susularndan, ailesinin, babasnn durumlarndan utan duyduu sansna kapldm. Belki ok yoksul bir ailenin, toplumun sulad bir babann kzyd. Ayten, dedim, ailen ne olursa olsun, ba126 ban kim olursa olsun, beni ilgilendirmez; ailenle deil, seninle evleneceim. Bir apartman kapcsnn, bir sokak satcsnn, hatt imdi bir ar sutan hapishanede yatan bir babann kz olabilirsin; ne kar bunlardan?.. Yzme eilip dikkatle bakarak, Demek babam tanmyorsun, kim olduunu bilmiyorsun, hayret... dedi. Bunda aacak ne var? Tabi renmem gerekirdi, ama olmad ite... Birden neelendi, Hadi ielim... dedi. Boyuna itik, dans ettik. Gece yarsndan sonra evine gtrp brakmak istediim halde, ayn semtte oturduklar arkadalaryla gitmek iin ok direndi. Ertesi gn de hemen ailesinin kimliini soruturdum. Babasnn adn syledikleri zaman, byk bir aknlk duydum, hem de korkuya kapldm. Ayten, daha salnda ad tarihe gemi, herkesin sayg duyduu, her sz dinlenilen ok nemli, dnyaca nl bir adamn kzyd. O byk ve zengin adamn kz olduunu bilseydim, lsem ona evlenme teklifinde bulunamazdm. Ay-tenle evlenebilmek iin soylu ailelerden delikanllar evresinde pervane gibi dnerlermi, ama o, ailesinin forsundan yararlanmak, babasnn nn smrmek iin evlenecekler diye, her evlenme teklifini reddedermi. Bunlar renince byk bir umutsuzlua kapldm. Ayteni seviyordum ama, yle bir aileden kzla evlenemezdim. Ailesi bu evlilie raz olsalar bile herkes beni rahata kavumak, bu byk aileyi smrmek iin Aytenle evlendiimi sanacakt. 127 Artk Ayteni grmyor, onunla karlaabileceim yerlere gitmiyordum. Ayteni kutsal bir an olarak iimde saklyacaktm. Birka kere bulumamz iin haber gnderdi, gitmedim. Ama ne yapsam Ayteni unutamyordum. Unutmak iin istanbuldan uzaklara gitmeliydim. htisas yapmaktan vazgeip askere gitmeye karar verdim. Evimde askere gidi hazrlklarm, yaparken, odama $en girdin anneciim, Bir gen kz seni istiyor... dedin. Ayteni karmda grnce ardm, utandm da... Utancm, evimizin yoksulluunu grmesindendi. Aramzda hibiey gememi gibi davran-

maya altm. Bir ara, Neden benden kayorsun? dedi. Yoo, byle biey yok, nerden karyorsun? dedim. Hi de grndn gibi nazik deilmisin, dedi, bana bir gece bir teklifte bulunmutun, sonra cevabm bile almak istemedin. Cevap vermedim. Askere gidiyormusun, doru mu? Evet... Yine sustuk. imdi ben sana teklifte bulunuyorum: Be nimle evlenir misin? Pencereden dar bakarak, Evlenemem Ayten... dedim. Yine sustuk. Aklamak gereini duyarak, Sana evlenelim dediim zaman, kimin kz olduunu bilmiyordum, dedim, ama imdi ren dim. O kadar nl, zengin, dnyaca tannm bir adamn damad olmak istemem. Seni unutmaya alacam. 128 Ayten aladn belli etmemeye alarak, Ne yalan syliyeyim, dedi, sen babamn kim olduunu bilerek, ama bildiini benden gizlediini sanmtm. Ailemle deil, benimle evleneceksin. Evet ama, bunu bakalarna anlatamam ki... Herkes ailenin durumundan yararlanmak iin seninle evlendiimi sanacak... Bu trl dedikodulara, sulamalara katlanamam... Aladn artk saklyamyordu. Beni gerekten seviyorsan evlenelim, dedi, her gittiin yere gelirim. Askere giderken beni de gtr. Sonra bir uzak kasabaya doktor ol, gidelim birlikte... Babamn hi destei olmadan birlikte kuralm hayatmz... Btn bu szlerin, yirmi be yanda, ok iyi yetitirilmi bir gen kzn romantizmi olduunu, ona alt hayat yaatamyacam, bu yzden hayal krklna urayacan biliyordum. Ama onu ylesine seviyordum ki, ellerini avularma alp, Seviyorum, dedim. Yldrm nikahyla, kimseye de haber vermeden evlendik... Ayten, evliliimiz sresince gerekten her eyimi paylat ve nceden sandm gibi hi de hayal krklna kaplmad. Ama... Ama, ya bakalar... Benim felketim, daha nikhn kyld gn balad. Nikh dairesine, gerekli olduu iin iki arkadamz tank olarak gtrm, baka da kimseyi armamtk. Kimseye de haber vermemitik. Kaynatam, sandmdan ok daha anlaylyd. Dedikodular, sylentileri nlemek iin onlardan hibir yardm istemediimizi renince, Ay 129 F: 9 tenin annesi biraz alndysa da babas bunu ok iyi karlad. Nikh defterini imzalarken flalar parlamaya

balad. Gazeteciler resimlerimizi ekiyorlard. O kadar gizlediimiz halde demek duymulard. Bir anda evremiz buketlerle doldu. Sonra da, bizi kutlayan bir kalabaln ortasnda bulduk kendimizi. Nikh dairesinden karken tanmadm bir adam geldi yanma, nce Aytenin, sonra benim elimi skt, yanndakilere tanyormu gibi bizi tantt: Ayten Hanm... Bana dnd: Ayten Hanmn kocas... ok fena bozuldum. Dar ktk. Kasketli bir adam kalabala, Ayten Hanmn kocas kim? diye soru yordu. Cevap vermeden bizi bekliyen taksiye doru yrrken, kalabalktan birka kiinin o kasketli adama, te, Aytenin kocas bu! diye beni arkamdan gsterdiklerini duydum. Kasketli adam yanma sokuldu Beyfendi, araba hazr... dedi. Ne arabas? dedim. Mmtaz Bey husus arabasn gnderdi, ben ofrym. Araba ve ben istediiniz kadar emrinizdeyim... Sert, stemez... diyerek taksiye doru yrdm. Arkamdan Aytenin kocas diye benden sz edildiini duyuyordum. Hem de hecelerin stne basa basa Aytenin kocas diyorlard. _ 130 Arabaya binince karm Bu Mmtaz Bey, dalkavuun biridir dedi. Takside giderken zldm anlayan Ayten, Aldrma bunlara, dedi, byk ehirde sy lenir byle eyler, ama biz uzaklara gideceiz, ora larda kimse bizi bilmiyecek, bilenler de bizi kendi kiiliimizle tanyacak... Ertesi gnk gazetelerin kimisinde evlilik haberimiz, kimisinde resimlerimiz, kimisinin de dedikodu stunlarnda szmz vard; bu stunlarda benim adm yok, admn yerine Ayten Hanmn kocas diye yazmlard: Ayten Hanmn kocas gerekten yakkl bir gen doktor, Ayten Hanmn kocas pek k giyimi ye zerafetiyle intisap ettii aileye liyakatini isbat etmektedir.. Ayten Hanma ve Ayten Hanmn kocasna yeni yuvalarnda mutluluklar dileriz. Kendi evimize tandmzdan birka gn sonra sen bana bir sabah, Olum, dedin, dorusu karnn bu kadar iyi bir insan olduunu hi tahmin etmiyordum. Bizim bu fakir hayatmza hemen uydu. Yalnz... Ne var yalnz... Biz ailece bu mahalleliyiz, sen evlendiinden beri mahallede admz deiti. imdi herkes bana Aytenin kaynanas diyor. Geen gn bakkaln defterini grdm, o bile defterin bana Aytenin

kaynanas diye yazm... Zamanla unutulur bu lflar anne... dediimi hatrlarsn. Evliliimizin galiba ikinci gnyd, kap alnd. Kapy karm at. Ben ierden seslerini duyuyordum. Bir adam karma, 131 Ayten Hanmn kocas burda m oturuyor? diye sorunca kapya ktm. Karm, Hayr, buras Metin Beyin evi... diye adam terslerken, Ne yapacaktnz? diye sordum. Adam elindeki paketi gstererek, Metin Beyin dn hediyesini getirmi tim de... dedi. Gnde be-on kere kapmz alnyor, gelenler Ayten Hanmn kocas n soruyorlard. Ayten bu szlerden alnmamam iin rpnyor, zlyor, benden Aytenin kocas diye sz eden gazetecileri grmemem iin saklyordu. Askere gidiimi kurtulu sanmtm. Trene binmek iin gara gitmitik, karmla gar lokantasnda ay iiyorduk. Birara cgara almak iin dar ktmda, bir yalca hanm yanma sokulup, Affedersiniz bey olum, dedi, siz galiba Ayten Hanmn kocassnz yanlmyorsam, yle deil mi? Evet... dedim. Tebrik ederim evldm... dedi. ok sinirleniyordum, ama bu sinirliliim Aytene de bulamasn diye urayordum. Aytenin bunda hibir suu yoktu. stelik zldm anlyor, beni avutmaya alyordu. En yumuak, tatl sesiyle, Sevgilim, zamanla bu sylentiler unutj-lacak... diyordu. Yedeksubay Okulunda yalnz arkadalar deil, subaylar bile adm sylemiyorlard. Beni istedikleri zaman arkadalardan birine subaylar, Aytenin kocasn arn! diyorlard. 132 Hi de alay etmek, beni aalamak, kmsemek niyetleri yoktu, tersine sayg duyarak arkamdan Aytenin kocas diyorlard. Beni bir arkadam birisine tantrrken Ayten Hanmn kocas diyordu. Yedeksubay doktor olarak bir snr kasabasna gidecektik ki, byk asker hastanelerden birinde kaldm bildirdiler. Hep bu Aytenin kocas olmamdan ileri geliyordu. Hastanede kalmak ok canm skt iin kaynatama bir mektup yazarak, bize ltfen yardm elini uzatmamasn, bizi kendiliimize brakmasn, kendi kanatlarmzla umak istediimizi ve akas Aytenin kocas kimliinden kurtulmak istediimi bildirdim. O kadar byk bir kiiye byle bir mektup yazmam hi de doru deildi. Kaynatam ok iten bir cevap

verdi: Davranlarm ok beendiini, benimle vndn, bizim iin hibir iltimas yapmadn, hastanede braklmamdan da haberi olmadn, istersem uzakta bir ktaya gndermek iin ilgililere syliyeceini yazd. Tabi bunu istemedim. Askerlik grevini yaptm hastanede adm yine Aytenin kocas yd. Herkes beni tanmak istiyor, arkamdan hemireler, hastalar birbirlerine ite, ite Aytenin kocas!.. diye beni gsteriyor, stelik bu szlerini, houma gideceini sanarak, bana da duyurmaya alyorlard. Askerlik grevim bitince Ayten ihtisasm Avrupada yapmam syledi. Ben de istiyordum. Karma Avrupada ihtisas yaparsam, babann yardm olduunu sylerler. Hi ihtisas yapmyacam, seninle uzak bir yere gidelim dedim. Bir dou kasabasnda hkmet tabibi oldum. O kasabaya trenle gidiyorduk. Birka istasyon nce, tren, 133 gideceimiz ilenin bal olduu ilin istasyonunda durdu. Ellerinde iekler, paketlerle birka kii trenin pencerelerine bakarak birisini aryorlard. ndeki adam trenin bilet memuruna Aytenin kocas da trendeymi, hangisi biliyor musun?)) diye sordu. Bileti de beni gsterdi. Pencereden bakyorduk. Adamlar yanmza geldi. Paketleri, iekleri uzattlar. ndeki valiymi. Ho geldiniz... Memleket sizin gibi lkc doktorlara ok muhta... dedi. Buralara gelen grevli btn doktorlar byle karlar msnz? dedim, Vali de, arkasndakiler de bozuldular. Ama ben de bozuldum, nk Aytenin kocas olmasaydm, bir Valiye byle bir sz syliyemezdim. Vali Gideceiniz ilede istirahatinizi, elden geldii kadar, imknlarmz nisbetinde temin iin emir verilmi ve her ey hazrlanmtr. Bir isteiniz olursa hemen bizzat bana telefon edersiniz. Ben de ziyaretinize geleceim. dedi. Tren kalkarken de elini sallayarak mknlarmz ksrdr, kusurumuza bakmaynz dedi. Aytenin kocas n grmek iin istasyona dolan kalabalk bize ellerini sallyorlard. Biz daha oraya gitmeden ilede Aytenin kocas olduum yaylmt. Kimseye bitrl adm syletemedim, bana Doktor Metin diyen yoktu. Bu duruma karm benden ok zlyor, haysiyetimi koruyabilmek iin neler yapmyordu... Bakalar da adm sylesinler diye, toplantlarda konuurken sk sk adm sylyor Metin bana dedi ki..., Metin yle yapt, Metin byle etti... diyordu. Bu yzden gittike gln olduumuzu, hi deilse kendi kendimize gln olduumuzu anlyordum. Zamanla untulmak yle dursun Aytenin 134 kocas olduum gittike yurt lsnde yaylyordu. stanbula izinli geliimde, Avrupaya

gitmek bir kurtulu olacak diye dndk. kimiz de yanlmz. Pariste yl ihtisasm yaparken Ay-tenin kocas olmaktan kurtulamadm. Bizim eli, zel ve resm btn ziyafetlere, toplantlara aryor, ve beni herkese Ayten Hanmefendinin kocas diye tantyor, bunda bir nezaketsizlik bulmad gibi stelik vnyordu da... Aytenin kocas olmak nm, yurt snrlarn da amt. Paristeki kordiplomatik beni Aytenin kocas diye tanyordu. Fransz gazetelerinin sosyete stunlarnda adm Msy Aytenin kocas yd. Karm duyduu zntden bir gece alya-rak Metin, Amerikaya gidelim, kaalm buralardan... dedi. Gittik. Amerikaya deil, en uzak gezegenlere gitsek kurtulamyacaktm bu nden... Bir de olumuz dnyaya gelmiti. Mutlu olmamamz iin hibir neden yoktu; yalnz ite o korkun n: Mrs. Aytenin kocas olmak! Ben kendim olmak istiyordum. Alnrm diye karm, babasna mektup bile yazmyordu. Kurtulmam iin cidd olarak ne yapmam gerektiini dndm. Ben o zamana kadar, kendi kiiliimi kazanmak, Aytenin kocas olmaktan kurtulmak iin silik, nemsiz olarak kalmak yolunu semitim. nk hayattaki her baarm karmn ve babasnn yznden sanlacakt. Oysa bu silik kalmak isteyiim bir ie yaramamt. Bir de bunun tersini denemeliydim. Yani, stn baarlara ularsam, Aytenin kocas olduum unutulur, kendi kiiliimle ortaya kar, kendi admla tannrdm. Zaman zaman bu dnce kafamda yer ederken, birgn bunu karm da ima edince, ona, 135 Ayten, dedim, ben byk baarlar in yaratlm insan deilim. Daha ok kendi halinde, grltsz, sakin bir hayat isterdim. stn yaaylar iin kendimi hazrlamadm. Ama ikimizin de mutluluu iin elimden geleni yapacam. Senin de Metinin kars olmak hakkndr. Greceksin ok alacam... Baarlar salamam kolay olmad, ama gnn birinde gerekten baarl, tannm bir adam oldum. hret kazanmann zorluunu kimse benim kadar bilemez. Hi de haris, stn baarlara lyk alkanlm yokken, u Allahn bels Aytenin kocas titrinden kurtulmak iin geceyi gndze katp vargcmle altm. Amerikada tp profesr ve niversitede krs sahibi olmann gln bakalar bilemez. Aratrmalarm, bilimsel almalarm tp dergilerinde yaynlanyordu ama, yaznn altna kendi admdan sonra parantez iinde Profesr Ayten diye de ilve etmeyi unutmamlard; nk bana hl ya Aytens husband ya da Profesr Ayten diyorlard. almalarm deerlendiren bir bilim

kurulunun verdii nian haberi ertesi gn gazetelerde Misis Aytenin kocasnn baarlar diye knca o gn evde sinir krizleri geirdim. O srada Kongo hkmeti, taradan doktorlar istemekteydi. Karm, Sevgilim, istersen Kongoya gidelim. ok yoruldun, orada dinlenirsin belki... dedi. ok ince bir insan olan karm Kongoda kendimize yeni bir evre yapacamz umuyordu. Aytenin kocas etiketinden kurtulmak iin kutba, Eskimoya gitmeye razydm, karm ve olumla biz nerde olsa mutlu olabilirdik. 136 Uaktan inip Kongoya ayak bastmz zaman, bizi karlayan Kongonun Salk Bakan nce Hogeldiniz Misis Ayten diye karmn, sonra da Hogeldiniz Profesr Ayten diye benim elimi sknca, karmn kolunda otomobile kadar zor gidebildim. lk uakla Kongodan dndk. Karm Memleketten ayrlal yllar oldu, dnelim yurdumuza istersen... dedi. Aytenin kocas sznn Trkiyede bunca zamanda unutulmu olduuna inanyordu. Trkiyeye geldik. Birka hafta sonra bir baloda terbiyesiz bir herifin, yanndakine beni arkadan gsterip Kim bu? Necidir? diye soran birine, ordakilerin duyaca yksek bir sesle, Aytenin kocasdr, tanmaz msn? deyiine deli olacaktm. ocuuma bile Ayten Hanmn olu diyorlard. Memleketimizde her eyden ok paraya deer verildiini bildiimden, kendi kiiliimi kazanabilmem iin zengin olmaktan baka kurtuluum yoktu. Hibir zaman zenginlii aklmdan geirmediim halde, kendi adm kazanabilmek iin zengin olmaya altm. Memleketimizde, deerli baz varlklardan vazgemek artyla, zengin olmann fakir kalmaktan daha kolay olduunu herkes bilir. lmn eiinde bulunduum u anda, zengin olabilmek iin, memleketimin geleneine uyarak, kutsal saydm kavramlardan fedakrlk yaptm itiraftan ekinecek deilim. Zengin olmam, profesr olmam kadar uzun srmedi. Doktor simsarlarnn ou bana alyordu. ki byk apartmanm, arabam, kymetli eyalarm, zengin kitaplm, bankada da param vard. Bir 137 zel hastane amak zereydim. Ama dedikodular kulama geliyordu: Aytenin kocas olunca ite insan byle zengin olur... Profesrlm de Aytenin kocas olmamla yorumlamlard alaklar... Birgn sokakta nmde giden iki kadndan birinin hasta olanna Aman Aytenin kocasna gidin, ok iyi doktor, bana bir il verdi, hibir hastalm kalmad. diye beni salk verdiini duymutum. Btn evliliimiz sresince hep karmla birlikteydik; bir zaman ayr kalmay denedim. Karm Amerikadaki bir akrabasnn yanna yolladm,

kendim de Parise gittim. Karma ok bal bir koca olduum halde, hi de istemiyerek baka kadnlarla ilgilendim; ama bunlarn hibiri beni Aytenin kocas olmaktan kurtaramaynca, stanbula dndm. Karm da gelmiti. Ayten artk tahammlm kalmad, ayrlacaz dedim. Ayten ne iyi kadnd... Boynuma sarlp alad. Ayrlm-yalm demedi. Nasl istersen yle olsun sevgilim. Ben hep senin karn olacam, karn olarak kalacam. dedi. Gzyalar iinde mahkeme kararyla ayrldk. Gazeteler bu haberi bile Aytenin kocas karsndan ayrld diye sosyete stunlarnda bildirdiler. Alt yl bekr kaldm. Bana bu sefer de Aytenin eski kocas diyorlard. Bu alt ylda bile kendi adma sahip olamadm. nanr msnz, Hindistana gittim de orda bile bana Ayten Ha-nmm eski kocas dediler. Ama bu bile benim iin bir ilerleme saylrd. Yeniden evlenirsem, Aytenin eski kocas olmaktan kurtulacaktm. ektiim acy kimseler bilemez. Ayteni deliler gibi sevdiim halde, bir daha evlendim. Birinin ad Ayperi, birinin Glten olduu iin belki yine Ay 138 tene benzetirler diye iki kzla evlenmeyi reddedip Fatma adnda yoksul aileden bir kzcazla evlendim. Artk bana hi kimse ((Fatmann kocas diyemezdi; evet demediler, ama hl Aytenin eski kocas diyorlard. Siz syleyin, ben ne yapabilirdim; yaamann benim iin hibir tad kalmamt artk... Ne yapsam Aytenin kocas olmaktan kurtulamyordum. Aytene gidip, evlenmesi iin yalvardm. Evlenirse, bana Aytenin kocas demekten vazgeerlerdi. Ben kurtulurdum, yeni kocas Aytenin kocas olurdu. Zavall Ayten, alyarak Senden sonra evlenmek bana lmden ok ardr. Ama niin evlenmemi istediini biliyorum. Senin mutluluun iin bu ikenceye katlanacam dedi. ok gemeden evlendi. Kocasnn ad hemen Aytenin kocas oluvermiti, ama ben de kurtulamamtm; bana da Aytenin ilk kocas diyorlard. Aytenin lm benim iin ok byk ac oldu. Zavall sevgilim. Onun eceliyle lmediini biliyorum, beni kurtarmak iin kendini ldrd. imin gizli bir yerinde, kendi adm kazanacam diye Aytenciin lmne sevindiimi bile imdi itiraf ediyorum. Ah ne yazk ki, Onun lm bile beni kurtaramad. lm stnden yl getii halde bana Zavall Aytenin eski kocas diyorlar hl... Hatt, onun lm, benim bu etiketimi daha ok yayd ortala... ntihar etmekte ne kadar hakl olduumu anladnz, artk beni su... su... su... sula... mazsnz. Sevgili an an an anneci... im, ba ba m, elveda... beni affedin... e mi? Elvedaa sev 139

gili o o olum. Elveda ey g g g gzel dn dn dnnn dnya... *** Yukarki satrlar yazal on sekiz yl olmu, hey gidi hey... Bu mektubumun ele getiini sanyordum. Oysa o zaman stmdeki ropdambrn cebinde duruyormu. Karm Fatma, ordan alp yaz masamn gzne koymu. Bu sabah eski yazl ktlarmn arasnda buldum; o korkun gn yeniden yaadm. Mektubu yazarken bir yandan da durmadan leblebi gibi uyku hap alyordum. Son mektubumun altna imzam atarken, sonsuz uykuma gzlerimi kapamak istiyordum. Elim arlam, parmaklarm yavalamt, harfleri byk zorlukla yazabiliyordum. Odann ii koyu bir sise brnd, sonra bu sis younlap bir kadn vcudu oldu: Ayten karmdayd, glmsyordu. Sevgilim, intihar seni kurtarmayacak... dedi. Niin? diye sordum. nk, dedi, kendin olarak bile lemiye-ceksin. Yarn sabah gazeteler Zavall Aytenin ilk kocas intihar etti diye yazacaklar. Hi olmazsa lrken kendin olmalydn sevgilim. Kendini bouna ldryorsun... Artk ok ge Ayten, dedim, ok uyku hap aldm, bu derin uykudan uyanamam... Kurtulursun... stersen kurtulursun... Kollarn aarak, Bana gel, bana gel sevgilim... dedi. Zorlukla ayaa kalkp ona doru yrdm. Ben ilerledike o geri geri ekiliyordu. Ayakta du 140 ramadm iin sendeledim, tutunmak iin elimi yandaki etajere atnca, bir grltyle dtm hatrlyorum. Grltye gelen karm Fatma, beni lm, halinde grnce hastaneye kaldrtyor. Orda midemi ykayp beni kesin bir lmden kurtaryorlar. Gerekteyse beni o zaman lmden kurtaran sevgili Aytendi. Artk Zavall Aytenin ilk kocas diye tannmak beni eskisi gibi zmyordu. Ama zaman her eyi silip spryor, unutturuyor. imdi kimse bana Zavall Aytenin ilk kocas demiyor; oysa birinin byle demesine yle muhtacm, ki... Dn Amerikadan byk bir tp ansiklopedisi geldi, kartrrken, eski bir buluumdan tr kendi adm grdm: Profesr Aytenin nemli buluu... Sevindim, sevindim... Gerekten de beni ben yapan Aytendi, beni var eden oydu. Bu satrlar, Aytenin kocas olarak artk unutulmann zntsyle, Aytenin kocas olarak imzalamaktan eref duyuyorum. Aytenin kocas

141 ISMARLAMA CENAZE SYLEV O R tarihte, kimbilir kanc kere soktuklar -hapisaneden yeni kmtm. sizdim, paraszdm, dostsuzdum. Durumumu bilen bir arkada, Yahu yazk deil mi sana? dedi. Yazk... dedim. Peki, neye kendine yazk ediyorsun? Ne yapaym?. Gel seni birisine tantraym, onun senin gibi birisine ihtiyac var. Gtrd beni adama. Kunduracym, ama para tutuyor, kundura yapp byk maazalara toptan satyor, daha ok da zenne dedikleri kadn iskarpini yapyor. Tarih, demokrasinin Trkiyeye yeni ithal edildii gnler, herkeste milletvekili olmak hastal balam. Kimse kimseyi dinliyemiyor, kendisi konumaktan. Herkes Trkiyeyi kurtaracak ve kalkndracak. Seim zaman. Bu kundurac da bamsz adayln koymu, btn formaliteyi tamamla 142 m, yalnz meydanlarda halka syliyecei nutuk eksik. Bir de birka nutuk bulup ezberledi mi, tamam, al sana bir milletvekili, evir evir kullan... Memlekette u kadar bin ii var, diyor, beni btn iiler tanr, diyor, ben, diyor, ii haklarn koruyacam, diyor, u kadar bin iiden tandm u kadar bini bana oy verse tamam, diyor. Trkiyeyi hooop diye kalkndracak oook nemli dnceleri olduu belli. Yalnz Maalesef tahsili olmadndan kendisi yazamyormu, seim krssnde halka sylemesi iin Gayetle tesirli bir seim nutku yazar mymm. Yazdm. Aa yukar - aklmda kaldna gre yle bieydi: Ey yrtk orabndan baka kaybedecek bir eyi olmayan ii kardelerim! Sizler, dokuduunuz kumalar giyemiyorsunuz. Yaptnz kunduralar giyemiyorsunuz. Kendi yaptnz evlerde oturamyorsunuz. Onlar giyinir, siz yine yalnayak, ulaput iinde. Bakalar iin altnz yeter!

Her ne varsa siz yaratp var ediyorsunuz, ama ondan kendiniz yararlanamyorsunuz. Alnterleriniz, gz nurlarnz, sizi smrenlere han, apartman oluyor. Bitsin bu zulm, bu ikence... O zamanlar byle szler sylenemezdi. (Bakn, imdi syleniyor.) Adam, nutku ok beendi. Araclk eden arkada, bana ondan ald on liray verdi. Sonradan rendim, yirmi lira alm, on lirasn kendine komisyon alp, onunu da bana vermi. Allah bereket versin... O zaman hikyenin en gzeline iki buuk lirayla be lira arasnda para veriyorlar. Keke piyasas olsa da, gnde byle yirmi nutuk yazsam... 143 Bamsz milletvekili aday nutku ezberlemeye balad, ama adamda kafa diye biey yok. Sizler le onlar birbirine kartryor. Mesel Onlar saray gibi apartmanlarda yan gelip yatarken, sizler damlar akan gecekondularda kn titreiyorsunuz! diyecek yerde Sizler saray gibi apartmanlarda yan gelip yatarken onlar damlar akan gecekondularda kn titreiyorlar!)) diyor. Zarzor ezberlettik adama. Nutuk tam onun istedii gibi ((Gayetle tesirli olmu ki, daha nutkun banda polisler adam alyaka krsden indirip Emniyet Mdrlne ykmlar. Kim yazd bunu? diye adam sktrm lar. Beni ele verse anasnn alyacan sezdii iin, Yenicami avlusundaki istidaclardan biri ne yazdrdm ama, kimdi bilemiyorum... demi. Bylelikle yakasn kurtaramazd ama, dkkn, maaza sahibi, i, tezgh sahibi, bankada paras olduunu isbat edince tibarl ve haysiyetli vatanda olduu anlalp yakasn polisin elinden kurtarm. Nutkun ok alklandn grnce, milletvekili olmay da iyice gzne alm, bana birka nutuk daha yazdrd. Onunla tanmamz ite byle oldu. Bakalar seildi, o milletvekili seilemediyse bu yzde yz talihsizliindendi; yoksa seilenlerden daha az kabiliyetli olduundan deildi. Ne zaman bir yazya ihtiyac olur, ba skrsa bana gelirdi. Bir kere de kz evlenecei zaman geldi. Dnde nutuk syliyecekmi. Damat yksek bir aile 144 denmi, bu da onlardan aa kalmamak, kafal adam olduunu isbat iin sk bir nutuk istiyor. Yeni evlilere mutluluk dileyen bir sylev yazdm. Doktora vizite creti brakr gibi, giderken masama bir elli liralk brakt. Benim o sralar, durumum iyi, bir hikyem yz lira ediyor. Almadm parasn. ok rica ederim, dedi, her klfet bir nimet karldr. Siz bu paray almazsanz, bir daha byle iler iin size gelemem ki... Ne zaman istersen gel, istediini yazarm... dedim.

Sonradan duyduuma gre, dnde sylev okunmas pek elenceli gemi. Ezberledii sylevi sk sk unutunca, cebindeki sylev kdn karp, birka satr ordan okuyormu. Sylev yazl kdn bulunduu cebinde de, hangi maazalara ne kadar iskarpin verecei yazl sipari kd varm. Sevgili yavrularm! etin hayat yolunda sizler elele mesut ve bahtiyar olarak ilerlerken... Unutmu gerisini. Sylev kd diye cebindeki sipari kdn karm. Heceliyerek okuduu, yazy zorla skt iin de, ne okuduunu kendisi anlyamyor. Sevgili yavrularm! etin hayat yolunda sizler elele mesut ve bahtiyar ilerlerken pasajdaki Hristakiye yirmi ift zenne, Yldz- kundura maazasna otuz ift fantazi verilecek... Dn pek elenceli gemi yani. Birgn yine geldi eve, 145 F: 10 Aman, dedi, benim olan Almanyada okuyor, mhendis olacak. Drt senedir Almanyada. imdi tutturmu Bu gurbet elde artk memleket hasretine dayanamyacam, geleceim diye. Yazk olacak, bir sene daha kalsa mhendis olacak. Aman, ne olur, una bir ackl iir yaz da, kalsn orda okusun... Olann gnderdii mektuplar okudum ki, yle drt-be yl deil, drt-be bin yl kalsa orda, mhendis deil ya, badanac olaca bile yok. Olan, hergelelikte babasndan ok baskn. Maksad babasndan daha ok para koparmak. Olann ad Hurit. Yazdm bir manzume. Hl aklmdadr: Kabuundan kan civciv kabuk deil yem arar, Atn cinsi kheylnsa en mnasip gem arar. almaya geldiimiz bu dnya bir gurbettir, alanlar cefa eker amma sonra dem arar. Gurbetteyim diye sakn kahrlanma ok al, Tahsil eden garip kalmaz zaman gelir cem arar. Olum Hurit, ocandan ayrlmam kira vardr, Sabret olum, alanlar bir gn nik nam arar! Yine para vermek iin steledi, almadm. Ama bir daha gelmeye yzm olmayacak... dedi. Biz eski arkadaz, sen benim dar gnlerimde bana i verdin, her zaman gel, beklerim... dedim. 146 Yllardr grnd yoktu. Geenlerde geldi yine, Kaynpeder sizlere mr... dedi. Ban saolsun, dedim. Cenazeyi yarn ( ) camiinden kaldracaz, dedi.

iyi... dedim. Artk, bu kadar iim gcm arasnda da, bir de onun kaynatasnn cenazesine gidecek halim yok ya, hem ne diye... Benim umursamadm grnce, Yine sizden bir ricam var, dedi. Estafurullah, nedir? Cenaze defnedilince banda bir nutuk... im bamdan akn ama, sen eski dostsun, yazaym bieyler de akama gel al... Yooo, dedi, ben okuyamam ki... Baka biri okur. Siz okuyacaksnz... ok rica ederim... Bu iyilii benden esirgemeyin... Ne? Ben senin kaynatann cenazesinde mi konuacam? Olamaz... Tanmyorum bir kere, hi grmedim, hem ne diye? Yalvaryor yakaryor. imdi, bana seim nutku yazdnz gn ler deil, mehur bir adam oldunuz, herkes tan yor sizi. Sizin kaynpederimin mezarnda konu manz baka olur. Biz eski dostuz dememi miy diniz? Anlyorum maksadn, bu ide bile bir kar var, evresine caka satacak, filn kii kaynatamn mezarnda konutu, diyecek. Benim de yzm yumuaktr, bitrl, olmaz yle ey, diye kesip atamyor, adam bamdan def 147 edemiyorum. Baktm, yalvarmas karsnda kurtulu yok... Sonradan arkamdan, Meteliksizken bana on liraya smarlama seim nutuklar yazard da, sanki imdi adam m oldu, burnu byd... diyecek. Peki, dedim, kaynatann zellikleri neydi, ne i yapard? lenin arkasndan konuulmaz ama, dedi, Allah rahmet eylesin, namussuz herifin biriydi. Mezar banda bunlar sylenmez ki, sen bana iyi yanlarn anlat! Hibir iyi yan yoktu ki alan... Hayatn anlat. Bu, zamannda mehur tulumbacym, bizim eski tulumbaclardan. Bell bir herif... Asker kaayd, krk yanda yakalayp askere gtrdler. Kaa kaa tam on ylda bitirdi askerliini. Birka kere de hapisaneye girip kt, kavgadan, cinayetten, baskndan... Byle bir namussuz ite. Geberdi de bir mikrop eksildi memleketten. Byle bir adamn mezar banda ben ne syliyeyim yahu... Sen sylersin, uydurursun bieyler. Senden bakas da yapamaz. Hatrm krma. Ertesi gn, le namaznda cenazenin kalkaca camiye gittim. Be cenaze daha var. Birok da elenkler gelmi.

Ne olduysa, namazdan sonra, cenazeler cenaze arabalarna konulurken oldu. O kadar kalabalkt, ki, ben de hi kimseyi tanmyorum, iti kak, bakalaryla birlikte bir taksiye girdim. Orda srayla taksiler var, hepsi de cenaze sahiplerinin tuttuu taksiler. Ben yanl yere binmiim, ba 148 ka bir cenaze sahibinin tuttuu taksilerden birine. Gittik mezarla. Tabut gmlyor, bir yandan da imam, hafzlar, skatlar kuran okuyorlar. Benim yanl gittiim yer, salihat- nisvan dan son derece iyiliksever, iki kere hac olmu, ok zengin bir kadnn cenazesiymi. Bizim ahbab aryorum, bakmyorum, grnrlerde yok... Kendi kendime, kalabalkta gremiyorum herhalde, diyorum, kimbilir nereye skm, yalancktan gzya dkyordur. Baka bir mezara geldim diye iimde hi phem yok. Tabut kondu, ukur rtld, elenkler topran stne konurken bir kargaalk oldu. Cenazelerin elenkleri birbirine karm. Cenaze sahipleri kendi cenazelerinin elenklerini ayirdetmeye baladlar. Sanayi Odasnn gnderdii elenk bu yana, Esnaf Odasnn elengi o yana gitmi... Bir zaman da. bu elenk yanll dzeltilince, artk sra bana gelmitir diye, mezar tmseinin bana geip baladm konumaya: Merhum, memleketimizin ismi spor tarihine gemi kymetli bir simasyd. Birtakm mrltlar balad ama, ben bu mrltlar znt belirtisi sanmaktaym. Merhumun atletizm tarihimizde unutulmaz bir yeri vardr. Bilindii gibi, tulumbaclk messesesi, bizim cemiyetimizin ilk atletizm kulpleri saylr ki, merhumun da tulumbaclmza byk hizmetleri olmutur. Merhum son derece byk bir vatanperverdi. On sene bilfiil askerlik yaparak vatan vazifesini hakkiyle ifa etmitir. Mrltlar arttka artt. Susturun!.., Kim 149 bu herif yahu?, Bu da nerden kt? gibi sesler kulama geliyor ama, ben bunlar szlerimin ac etkisinden sanyorum. Merhum, antidemokratik devrenin kahrn ve ilesini ekerek uzun yllar hapisanelerde rm ve... Uultu artt iyice ve ordaki kalabalk stme stme gelerek beni kuatt. Galiba beni alay ediyor sanmlard ve bir gzel pataklamaya hazrlanyorlard ki, benim ahbap yel gibi koarak geldi, kalabal yard, Bizim elenkler buraya karm m? diye bard. Beni orda grnce, Nerdesiniz, sizi aryorum sabahtan beri... dedi. Kaynpederinin elenkleri gerekten karm burdakilere. ki bankann gnderdii elenkle de zel olarak gnderilmi elenk.

elenklerin n o, ikisini ben srtladm, gittik ahbabmn kaynpederinin mezarnn bana. Ama kalabalk dalm. Tabi mezar banda sylev veremedim. elenkleri koyduk. Ahbabm, hafzlara, skatlara paralar datt. Birlikte bir arabaya binip dndk. Yolda, Yazk oldu, dedi, mezar banda konumadnz. Ne yapaym, dedim, cenazelerin elenkleri de, gelenler de birbirine kart. Ama ben yazmtm bir yaz. Acaba bir ricada bulunabilir miyim, dedi. Buyrun... dedim. Nasl olsa zahmete girip o yazy yazdnz, 150 acaba bir gazetede neretseniz de ziyan olmasa... dedi. Elinden kurtulmak iin, Tabi, dedim, bir yerde nerederiz. Arabadan inip ayrlrken, Biey syliyeyim mi, dedi, aslnda siz tam yerinde nutuk ektiniz, benim kaynpeder var ya, sizin banda nutuk ektiiniz mezara gml d, bizim mezara da o ihtiyar kadn gmdk. Ta butu ukura koyarken ben aktm ii ama, kim uraacak birader... Senin cenaze, yok benim ce naze diye orda uraacak myz? Sen asl elenklere bak, mezarn alt nemli deil...

151 BZ SZE BENZERZ Seim sonunda yeni Belediye Bakannn anlalmasnn ertesi gn, bir byk ehir belediye

binasndaki geni odalardan birinde, birok belediye memurlar, efler, daktilo bayanlar, baka odalardan gelmi kadnl erkekli memurlar, sevin iinde konuuyorlar. Ah nasl sevindim, nasl, bir bilseniz... Anlatamam vallahi... Sevinilmez mi hi? Sevincimden aladm vallahi. Ya ben?... Btn gece sevinten gzme uyku girmedi. Bekir beyin seildiini rendiimizden beri bizim evde bayram var. Haminnem, koskoca kadn, sevinten kalkt, kr da kr oynad inann. .. Vallahi ocuklar. Allah yreimden geenleri biliyor ya, sizden ne diye saklyaym, Bekir 152 bey seilsin diye hep iimden dua edip duruyordum. .. Ya ben? Eleki Dede Hazretlerine mum bile adamtm, dn gece yaktk mumlar. Ben de, vnmek gibi olmasn ama, enaz, be yz kiiye Bekir beye oy verdirdim. Neme lzm, ok iyi adamdr. yi de sz m ayol, baba adamdr, fakir fukara babas... Bilmez olur muyum hi, bizim ok yakn tandmz. Teyzesi, annemlerin Salmayaaktaki evlerinin bitiiindeki evde kiracym. Hatt bir keresinde bayramm da, el pmee bile gelmi. Dorudur, byklerine gayetle hrmeti mahsusat vardr. Efendim, ne de olsa temiz st emmi insan evld. Eski terbiye grm insann hali baka olur. Bendeniz yakinen tanrm beyfendi. Eskiden de belediye meclisinde yeydi, ama ne yeydi! Gayet temkinliii, gayet tedbirliii, gayet tertip-liii, gayet tekilliii, gayet tesilliii, ve gayet tep... Siz bouna konuuyorsunuz, hibiriniz benim kadar bilmezsiniz bir kere. Benim akrabam olur. Bekir beyle enitem, day ocuklar saylr. Enitemin kaynanasnn ilk kocasnn bacana. Bekir beyin veyi annesinin kardei. Biz ne oluruz: Day ocuklar... nk benim daym... Sen dayn brak bir kere... Benden iyi bilecek deilsin ya... Arkadalk her zaman iin akrabalktan ileridir. Aabeyimin cancier arkada. Her mata Mithatpaa stadyomunda yanyana otururlarm. Hatt bir keresinde aabeyime demi ki... 153 Yahu, sen aabeyini brak, ben adamn maiyetinde altm, senin aabeyin benim kadar m bilecek? Senin kadar bilmez ama gene de bilir. Bir kere fevkalde naziktir. Naziktir. Fevkaldedir.

Fevkalde mtevazidir... Sonra efendime syliyeyim fevkalde eydir. .. Tabu... Benim mektep arkadam, ok iyi tanrm. ok zeki bir ocuktu... Daha o zamandan belliydi. Btn muallimler Bak grrsnz, bu ocuk byynce belediye reisi olacak derlerdi. Efendim, adama belediye bakanl yakyor bir kere... Btn tebrik kartlarma cevap vermitir dorusu; ite bakn, kartlar czdanmda: Bilmukabele bayramnz tebrik eder, gzlerinizden perim. ok iyilikseverdir. oook... Ben gzmle grdm. Bir kere otobsteydi, benim de elimde bir paket vard; hatt hi unutmam, Hacbekirden aldm fstkl helva paketi... Hemen kalkp buyrun hanmefendi diye bana kendi yerini verdi. Ama biliyorum ki kalbinde ktlk yok. . Yoktur. Ama istese... stese baka... stemez ki... 154 Aaa una da bak. Neye istemezmi! Yoksa ben aapmadm. Fazilet sahibidir. Namuslu aile erkei efendim... Kimsenin karsnda kznda gz yoktur. Biz onun maiyetinde altk, biliriz; istese, hohohoo... O kadar gzel kadn, kz vard da, Allah sizi inandrsn, hibirine dnp bakmazd bile... Neden acaba? Yoksa ey midir? Ne mnasebet, ocuu var, gayetle dindardr. Helbet ben ka kere hem de Cuma gn Eypsultan Hazretlerinin nnden geerken grdm onu. Bravoo... Msaade ederseniz, bir hatram nakledeyim. Ben bir sabah nasl olmusa, daireye birazck ge kalmm. Kapda karlamaz myz? Ne dedi biliyor musunuz? Saatiniz galiba dakika kadar geri kalm... dedi... Hah hah hah!... Yok canm... Ne esprili adam!... ok nktedandr... Her lfnda bir espri var beyfendi, ne diyorsunuz; siz u lfa bakn: Saatiniz dakika kadar geri kalm galiba... Ben en ok cgara iiine baylyorum. Hibir filmi karmam, cigara ien bu kadar artist grdm, ama onun gibi ieni yok... Yooo dorusu iyi cigara ier... nsan ksm beyim, rak sofrasnda belli olur. Bendeniz Bekir beyfendiyi...

Beraber mi imitiniz? _ 155 _ Hayr. Ben yalan sylemesini sevmem. Onlar Beyolunda bir lokantada iiyorlard, tam nmdeki bir masada. Bendeniz de yoldan geerken grdm, gayetle iyi iiyorlard... Efendim, adamn asaleti var, asalet baka biey. Fevkalde asildir. Validesi salihat- nisvandan Hayrnnisa ham endi olup... Allah rahmet eylesin. Allah Bekir Beye mrler versin. Pederi de ok byk adamd. Hicaz kads myd? Evet. Galiba... Dedesinin Kosova Meydan Muharebesini kazand doru mu? Dorudur. Yalnz Kosova deil. Muhata da... anakkalede de bulunmu derler. Evet, bulundu. Bindikleri vapur karaya oturunca gn anakkalede ikmet etmitir. Allah Allah! Evet yledir. anakkalede yaraland? Bandan yaraland; kaldklar otelin merdiveninden dm... Yaa... Vah vah... Maallah... Efendim, en gzeli nedir bilir misiniz, hazinenin iine kapasanz, on para almaz... Ne diyorsun? Hayret vallahi. almad gibi, ka kere de yankesicilere kendi parasn aldrmtr... Bravo... Temiz adam. 156 Hatt... imdi btn iler dzelecek, siz ona bakn. Yine bu milletin talihi varm ki, byle bir adam bakan oldu. Bu dnya kzn boynuzunda durmuyor, bylelerinin... Omuzunda duruyor. Seim sonularnn alnmasndan birgn son ra, seim kurulu, yaplan itirazlar hakl bularak, Bekir Beyin ald oylar yok saym, Belediye Ba kanlna baka birinin seildiim bildirmi ve bu haber gazetelerde kmtr. Byk ehrin beledi ye binasnn ayn salonunda, birka eksik, birka fazlasiyle yine o insanlar, sevin iinde konuu yorlar.

Ah, nasl sevindim, nasl, bir bilseniz. Anlatamam vallahi... Sevinilmez mi hi? Az kalsn herif bamza geliyordu yahu... Bir beldan kurtulduk. Onun seildiini duyunca, vallahi zntden bir hal oldum, itahtan kesilmitim. Ben aladm karde... Ya gelseydi... Yanmtk... Allah acd millete... Gene verilmi sadakamz varm... Bekir bey seildi denilince, zntden btn gece gzme uyku girmedi. Vallahi ocuklar. Allah yreimdekileri biliyor ya, sizden ne diye saklyaym. Bekir Bey seilmesin diye hep iimden dua ediyordum. 157 Bizim mahalleliler hep ona oy vereceklerdi, en azndan be yz kiiyi caydrdm. ok iyi yapmsn... Eer o herif bakan olsayd, vallahi de billahi de ben burda bir dakika durmazdm. Hemen istifay basacaktm... Kim dururdu ki... Brak, sen istifa edemezsin... Evet, edemem ama, baka bir yere naklimi istiyecektim. Siz onu bilmezsiniz, o nedir ooo... Kiiim? Ben mi? Ben mi bilmem onu... Ben ha? Ayol onu benim kadar tanyan var m acaba? Teyzesi, annemlerin Salmayataki evlerinde hizmetiymi. Bir kere de gelip ne teyzesinin, ne annesinin hatrn sormu... Anla artk... Dorudur, kendini beenmi. Burnu byktr ok. Ne oldum delisi... Herkesi hor grr. Efendim, ne olacak, i st emmi. Ne de olsa sonradan grme... Eleki Hazretlerine, u herif seilmese de hangi herif seilirse seilsin diye mum bile adamtm. Allah duam kabul etti... Dn gece Eleki Dede Hazretlerine gidip mumlar yaktk... Allah kabul etsin... Grmemi beyim, grmemi... Ne derseniz deyin, herif grmemiii, ite o kadar... Ben onu bilir onu sylerim bir adamda asalet yoksa, tut silkele vur duvara! Ben yakinen tanrm, eskiden belediye meclisinde yeydi, yapmad kalmad. Gayet muta-basbs, gayet mtekebbiir, gayet mtecaviiiz, ga158 yet mrtekiiip, gayet mrteiii, gayet mtenpiiir, gayet mstenkiiif ve gayet mj... Siz bouna konuuyorsunuz hibiriniz onu benim kadar tanmazsnz. Maalesef bizim ook, ama oook uzaktan bir akrabamzn tandnn

komusu olur derler; doru mu bilmem. Biz ailece o akrabamzla katiyen konuup grmeyiz, selm sabah yok... Sen onu brak birkere. Benden iyi bilecek deilsin ya... Ben onu mektepteyken bilirim; haylaz, tenbel, dalgac, kopuk bir oland. Hatt btn muallimlerimiz bize onu gsterirler de Eer bu da adam olursa sokaktaki btn uyuz itler a-dam olur derlerdi, anlayn artk... Benim kadar hibiriniz bilmezsiniz. Yoo, ben tanmam... Ama aabeyim onu ka kere Mithatpaa stadyomunda grm. Her mata da hakeme neeek! diye barrm, evet inek diye... Yalnz inek diye mi? Affedersiniz, ey diye de barrm... Tuuu... Vay utanmaz vay! Desenize arkadalar, bir byk felket atlattk. .. Hem de ne felket... Hepimize gemi olsun. Cemilcmleye ve btn memlekete, millete... O kadar eydir ki anlatamam. Menfaatine ok dkndr, kuru kar iin aapar. Yani sylemek istemiyorum ama, mecbur oldum, bana ka kere, sylemesi ayp, aslmtr, hatt Ayten bile ahit, Ayten burda olsa da sylese... yz vermedim tabi... _ 159 Klksz herif... Ayol, dnyada bir erkek o kalsa eer dnp de burnumun ucuyla bakarsam bana da insan demesinler... Kim bakar o suratsza... ok midesizdir, hizmetilere aslr. Efendim, ukuru gevektir. Nerden biliyorsunuz? yle derler. Malm ya, ate olmayan yerden duman kmaz. Ben onu bunu bilmem beyim, bir adam iki yzlyse ondan hayr gelmez. Ramazan gn rak ier, sonra da oruluyum diye Eypsultan Hazretlerini ziyarete gider, gsteri olsun diye... Cenab Allah bylelerinin... Tabi... Msaade ederseniz bir hatram nakledeyim. Birgn bu, saat onbirde daireye geliyor. Artk dayanamadm, beyefendi beyefendi, dedim. skdarda sabah oldu, dedim, feneri nerde sndrdnz, dedim... yi demisiniz... Gk bile diyemedi, kpkrmz oldu. Benim maiyetimde alrd eskiden, gayet iyi tanrm... Ama selm vermem. Ya fosur fosur cigara imesi... Dudana yapk cigara, hi dmez... ... ren!.. nsan ksm beyim, rak sofrasnda tynetini ve

cibiliyetini belli eder. Yoksa beraber mi itiniz? Haa... Bakalariyle ierken grdm; srnak, sulu, saldrgan... er, ier, sonunda, affedersiniz, iindekileri karr ve dayak yemeden de kalkmaz. _ 160 Szarm... Szar... ktidarszm... Bendeniz bilmem, ama yle derler... Efendim, aile baka biey. Asl bozukluk ailesinden geliyor, nk... Ne demiler: Asl aslna, nesli nesline.:. Dedesinin ey olduu doru mudur? Bunu herkes bilir; hatt nfus kdnda (Kulana; fs fsfs... Fs fs...) Allah Allah... Eveeet... Milletin talihi varm yahu... Onun yerine kimin bakan olaca belli oldu mu? Hayri bey deniliyor. Yaaa, aman iyi, gzel... ok iyi adamdr... Fevkaldedir... Bendeniz hatt...

161 F: 11 VATAN VAZFE /^EZAEV dalgaland, haber btn koularda ^alkaland: Yahu, Vazelin hsan enselenmi be... Deme! Namussuzum... Ulan, herif tbe etmiti bu dalgalara... Ne zamandr kahve iletiyordu. Belki on sene var delie girdii yoktu. nanmayn, yalandr. Yalan deil arkadam, akam postasnda Adliyeden getirmiler, kap altnda grdm. Hamama girdi kt da, karantinaya soktular bile...

Bak ulan bak bee..Herif hapisanenin yolunu unutmutu, tutup getirdiler ha... Abi, kim bu Vazelin hsan? Siz onu tanmazsnz. Onun zamanna yetimediniz. Ben Mehterhanenin sbyan kouundayken tanrm onu... O zaman daha bu hapisane yaplmamt bilem... Mehterhane vard, annyo musun... Biz orada yatardk... ok hzldr haaa, stne yoktur... Vazelin hsan on be gn kald karantina 162 kouundan, cezaevinin ikinci ksm koularndan Dirine verdiler. Btn yal sabkallar, Vazelin hsan tanyorlard. Gemi olsun ihsan aabi... Ho geldin ihsan aabi... Hangi iten dtn hsan aabi? Kou ocandan aylar iildi. Vazelin hsan ay tepsisine, tam raconuyla bir yz liralk att. Demli aylar tazelendi. Vazelin ihsan nasl piyastos olduunu anlatmaya balad. Beyler kouunun, zimmet suundan sekiz yla hkml Nuri Beyi, Vazelin Ihsan-n karsndayd. Ellisini akn Vazelin hsan, evresinde sanki baka hi kimse yokmu gibi, karsnda oturup sedef tesbih eken, ayaklar pantuflulu, viner renginde ropdambrl Nuri Beye anlatyordu. Nasl oldu bu i hsan Bey kardeim?.. Valla beyabi, imdi ne desem yalan, inanmyacaksnz... nk, bu bama gelenlere, ben de inanamyorum. Bunca senedir bu yolda samn kln aarttm, annyo musun, ble bi dalga bama gelmemiti. imdi siz Camiden tutup getirmiler diye alay edeceksiniz benimle ama, ondan beter namussuzum... Ben buraya bu seter vatan vazife dolaysiyle dtm, annyo musun... Benim bi kahvem var, kahvecilik yaparm, annyo musun... Bign iki sivil geldi kahveye Az biey Mdriyete kadar geleceksin dediler. Eski polisleri ben hep tanrm... Bunlar yeni yetime, annyo musun, ben tanmyorum... Ac patlcan yemedim ki karnm arsn... Tabi gittik beyabi... Baktm, Tatl Haydar... Bizim hzl zamanmzda, annyo musun, sivil polisti, imdi bakom163 ser olmu... Gz biraz hafif ehl olduundan baygn baygn bakar da, ondan Tatl Haydar derler... Yoksa, Allah inandrsn beyabi, Arnavut biberinden acdr, annyo musun... Tatl Haydara, Bir emrin mi var aabi, beni emretmisin... dedim. Buyur otur hsan dedi. Buyur, otur! diye yer gsterdiine gre, baka bir dalgas var. Yoksa benim bildiim Tatl Haydar tekme sille, ana avrat giriir adama. Oturdum gsterdii yere,

Aabi, biliyorsun, dedim, bana artk bu yollar kesik; ben tbe islh ettim, eski zenat terkle-dim. Senden istediim biey var, deyince ben bozuldum. Benden hibi istedii olamaz. nk ben son iimde, herkesin paym hellinden vermitim de kendi paymla da kahveyi amtm. Aaabi, dedim, biliyorsun, ben o voliyi vurduum zaman herkesin hakkn bi tamam demitim, eksik olma, sayende paam kurtarp eski dalgalardan elimi ayam ekmitim. Gemi hesap-lar mruru zamana urayp kapand, imdi benden ne istiyorsun? Ben byle nezaket dairesinde diklenince, Eski hesaplar kapand, imdi o defterleri ama! dedi, benim seni buraya armamn sebe bi u ki, sen imdi memlekete vatan vazife yapa caksn. Bizim bildiimiz vatan vazife nedir beyabi; askerlik dii mi? Tamam! Demek beni askerlik dalgas iin artmlar. Tatl Haydara, 164 Aman aabi, dedim, ayan peyim, ben bu vatan vazifeyi bahriyede yaptm, hem de tama m tamamna alt sene. Kasmpaa Divanhane sinin camialtnda hapis yattm aylan da hesaba katmyorum. ok firarl olduumdan, Allahma kr, alt senede vatan vazifemi bitirdim. Ya elliyi geti aabi, imdi benden daha ne vatan va zifesi istiyorsunuz? Ben byle syleyince, annyo musun, Tatl Haydar bana bi kahve syledi, bi de cgara verdi. Ossaat akz oldum, annyo musun; bunlar benden, vatan vazife dalgasynan, zarlarna bakmam istiyorlar. Benim kahve oca iliyor ya, herkesin gz bende... Aabi, dedim, vatan vazife diyerekten ba ka bi emrin varsa, ak et, buyur, canbastne... Kahve oca benim deil, senin... Tatl Haydar, Sen yanl anladn, dedi, bu seferki vatan vazife askerlik ii deil, baka bi i... Bu bir memleket vazifesi... Sen simdi, memleketimizin ve de hkmetimizin yzn akedeceksin evelal-lah... Hkmetimizin sana gayetle ihtiyac var ki, anlatlr gibi deil... Aman aabi, dedim, benimle kyak dalga geiyorsun, kurban olaym aabi, ben kimim ki, koca bi hkmat benim gibi bir eski yankesici parasna muhta kalsn! Tatl Haydar, Hkmettir bu, dedi, hkmetin ii hi belli olmaz, sras gelir, her bir vatandana muhta olur. Simdi sen de bir vatanda olaraktan, hkmet senden bir vatan vazife bekliyor. Buyur aabi, dedim, madem iin iinde va165 tan dalgas var, annyo musun, boynum kldan

ince, l de leyim... Bunun zerine beyaabi, Tatl Haydar bize durum vaziyetini ak etti. Efendime syliyeyim, annyo musun, bizim memlekete gayetle kalabalk bi ecnebiye heyeti gelmi. Bunlarn iinde Amerikan, Alaman, Danimarkadan, Fransiyadan her bi yandan adam varm... Ondan sonra, tccar, doktoru, mvendizi, porofesr, her bi eit adam varm iinde... Bunlar bizim memleketin her bi yann inceliyorlar-m da ona gre hkmete mangr yardmna gelmiler, annyo musun... Velkin, bu heyet her nereye gitmise, bizim ilerin hibirinden memnun kalmam. Orman demiler, orman iimizi beenmemiler, annyo musun... Fabrika demiler, fabrika ilerimizi beenmemiler, annyo musun... Bunun zerine hkmet ok fena bi halde mahcup kalm ecnebiyyeye kar... Hkmet demi ki, aman demi, biz bu ecnebiye heyetine biiyi-mizi beendirelim, demi... Bunlar Tatl Haydar bana anlattktan sonra, te, dedi, imdi i sana dyor hsan-cm; bu bir vatan vazifedir. Benim anladm kadar, bizim hkmet bu ecnebiye heyetine hibiey beendiremeyince, demek bi de hrszlarmz grn demee getiriyor ki, bana i dyor... Tatl Haydara, aktm aabi, dedim, bizde gayet hzl hr szlk olduunu gstereceiz yani ki, ecnebiye he yeti de Herbiiy ktyse de hrszlklar gayet-nen kuvvetli desinler ve de hrszlmzdan mem nun kalsnlar... 166 Aa yukar yle biiy, dedi, imdi biz bu adamlara bizde polisin ok kuvvetli olduunu, ok iyi altn isbat edeceiz. Biraz zor aabi... dedim. Evet, zor... dedi, biz de seni onun iin ardk ya... Sen imdi bize eski bir sabkal olarak, naml bir yankesici olarak, usta bir hrsz olarak yardm edeceksin ve de vatan vazife yapacaksn... Tatl Haydarn lflarndan iyice aklm kart benim. Ne gibi yani aabi? dedim. Ak etti. Bana heyetin kald oteli gsterecek. Heyetin adamlarn tantacak, annyo musun... Ben de heyet adamlarn arpacam, Allah ne verdiyse stlerindekileri yrteceim, annyo musun... Tabi herifler Vay yandm... diyerek-ten bizim polise gidecekler. Bizim polis de onlara Hi merak etmeyin, bizde polislik gayetnen kuvvetlidir, imdi be dakkada p diye enseleriz! diyecekler, annyo musun... Ben heriflerden arptm getirip polise vereceimden, alnan maln adama verip Buyrun, ite malnz! diyecekler. Onlar da,

annyo musun, vay anasn amma da polis be... diye apacak enayiler! Nah u nimet gzme dursun aabi, Tatl Haydara, Yapamam aabi, dedim. Neden? dedi. Bi kerem, dedim, ben bu zenat terkliyeli ok oldu, antrenmanm yok bir... Anlamam, araklyacaksn... dedi. Tbe ettim, iki... dedim. Tavuk gt tvbe tutmaz olum hsan... dedi. 167 Yeni bitme gayetnen hzl yankesiciler var aabi, bu vatan vazifeyi onlara verseniz daha kyak olur... dedim. Yeni yetmelerin st bozuk oluyor, dedi, onlara hi gvenemeyiz. nk herifler arpar, soyar, sonra mal getirmez bize, tyerler... Artk iin yoksa ara dur... Heriflere polisi beendirelim derken, bir de stelik rezil oluruz. Bize senin gibi namuslu bir hrsz lzm! Affet aabi, ayam peyim aabi, yapamam aabi... dedimse de, Sen bilirsin hsan, dedi, bak benden gnah gitti, sen bu vatan vazifeyi yapmazsan, kahvene baskn vereceim. Senin kahvede keriz olduunu biliyoruz, nefes sattrdn biliyoruz... Dn artk, sen bilirsin... Baktm yollar kesik, mecbur kabul ettim. Yalnz aabi, dedim, mangrsz olmaz vata n bir vazife... Ben arakladm getirip verdim di yelim, biz ne anlyacaz bu iten? Tatl Haydar kzp da, Vatan vazife dedik sana, utanmyor muslin para istemeye? diye barnca, Aabi kzma, dedim, bak mesel sen de polislik ederek vatan vazife yapyorsun, ama, aydan aya mangrn da alyorsun. Mangrn almasa mesel, milletvekilleri vatan vazifelerini yapar m? Arkadalk baka, vazife baka... i baka, aka baka... Din ileri baka, dnya ileri baka... Vatan vazife baka, mangr dalgas baka... Peki, dedi, madem yle, kahvende serbestsin, her istediini yaparsn... Yalnz, unutma, heyetten birinden biey arakladn m, hi vakit kaybetmeden hemen buraya damla ki, biz de adam168 lara, alnan maln p diye bulmuuz gibi, geri verelim. Olur aabi... Bana ecnebiye heyetin kald otelin adresini verdi, adamlarn eklini de anlatp resimlerini gsterdi, Haydi Allah rastgetire... Greyim hsan, btn mit sende. Heyetin Bakann arpabilr-sen daha da iyi... Gle gle... dedi.

Beyabi, bizim iin bu iler lokum yemekten kolay... Otelin nne durdum, dikize getim. Akama doru bunlar kt. Elimdeki resimlere baktm, tamam, heyetin reizi, madamas da yannda... Reizi bi gsledim, gslememle arn yerini avulladm. Tamam diyorum sana... kinci gslemede arptm, tam aldm ar... Demek zenat unutmamz. Hemen voltam aldm, doru Taksimdeki umum helalara... ar atm beyabi, ii silme gvur paras... Allah seni inandrsn, eytana uymadm, iinden bi kapik almadan, annyo musun, gtrdm mdriyete... Tatl Haydar beni grnce, Nerdesin be kardam... diyerek boynuma sarld. ar verince, alnmdan pt, Ulan akolsun, erefimizi kurtardn... dedi. Ecnebiye heyetinin reizi de, aman czdan gitti diyerek be dakka nce gelmi... Hi merak etme, yarma kalmaz buluruz, bizde polis gayetnen kuvvetlidir demiler. Tatl Haydara, Vatan vazifemi yaptm, hadi bana eyval lah... dedim. 169 Aman dur, dedi, bu bi kereylen olmaz, durmadan arpacaksn herifleri... Aabi, yapma, elim alacak, sonra kendimi tutamam... dedimse de dinletemedim, annyo musun. .. Baladm ben bu ecnebiye heyeti adamlarn arpmaya... Hele bikerem, heyetten birinin btn ceplerini boalttm... ar brak efendi, herifin anahtarlarn, mendilini, akman, cgarasn, pantalon cebindeki bozuk paralar, ceket yakasndaki rozeti aldm, enayi hl uyuyor. Beyabi, herifin patalonunu ayandan skp alsam, ruhu duymayacak... Ondan sonra, kendi kendime ulan hsan dedim, annyo musun, u herifin sk dmelerini... Adamn elbisesinde dme brakmadm. Verdim, Kazanc Yokuundan aa... Doru Mdriyet... Tatl Haydarn nne mal ydm. Aferin ulan hsan, gzme girdin, sana bu yollar hell... dedi. Aabi, dedim, heriif otelin nnde hamama girmi gibi plak brakacaktm, ama acdm fukaraya.. . Uzatmyalm beyabi, ben bunlarn erkeini, karsn onbe gn svledim. Evelallah, operatr doktor ameliyat gibi, ben bunlarn cierini sker yrtrm de, rntgene girmezlerse haberleri bile olmaz, annyo musun, ciersiz yaar enayiler. Tatl Haydara, Aabi, izin ver, u ecnebiye heyeti reizinin cier ve dalak takmn ameliyat edeyim... dedim. Glyor Tatl Haydar... Sonra beyabi, heyette bi de kar var affedersin, ben bu karnn elindeki antasn ap, iin 170 dekileri svledim. Gtrp Tatl Haydara

verdim. Velkin, kadn gelip de polise, benim bieyim alnd demiyo... Bunun zerine, ecnebiye lisan bilen bi polis at telefonu bunlara, Acaba bieyiniz alnd m? diyerekten sor du. alnmad... demiler. Polis de, yice arayn her yannz, alnm olmas lzm... demi. yice arannca, , Evet, bizden bir hanmn antas boalm... demiler. antada pembe bir bez var myd? demi. Evet vard... Ama siz nerden biliyorsunuz? demiler. , Bizde polis gayet kuvvetlidir, biz biliriz demi. Sen u bizim polisin kuvvetine bak beyabi, maln sahibine, daha mal alnmadan, senin maln alacak hrsz yakaladm, diye haber verecek... Heyet giderken, bizim gazeteciler, En ok neyimizi beendiniz? diye sormu 1ar. Ecnebiye heyetinin reizi, terbiye icab cevap vermeyince, gazetecinin biri lfa anak tutup, Bizde polis ok kuvvetlidir... demi. Adam da bunun zerine dayanamayp, Biz dokuz kiiyiz, stanbulda onbe gn kaldk, her birimiz doksan kere soyulduk... Sizde polis kuvvetli ama, hrszlar polisten daha kuv vetli... demi. Adamn bu lf gazetelerde kt m: Ecnebi 171 ye heyeti reizi, Trkiyede hrszlk ok kuvvetli ve gelimi, dedi. Benim bunda kabahatim var m, ayann altn peyim... Bizimkiler kzm buna. Vayy... Enselediler mi beni... Yahu, arakla dediniz arakladm. Vatan vazife dediniz, annyo musun, eyvallah dedik... Beni piyastos ettiler. Tatl Haydara, Ben bu dalgay anlatrm hkime... dedim. Ulan, byle biey yaparsan, faili mehul yz hrszlk var, hepsini ykarm stne, bir de itiraf ettirip zabt tutarm, bin sene kamazsn kodesten... dedi. Tamam m beyabi, ben mahkemede dut yemi blbl... Yedik iki sene cezay annyo musun... Vazelin Ihsan dinleyenlerden biri, Sen iki sene cezay peynir ekmek gibi yer sin aabi, dedi, sa yanndan sol yanna dnnce-ye kadar iki sene geer. Vazelin hsan, Oras yle, dedi, velkin bu yatan sonra koyuyor adama... Bereket versin, yalnz bi iten mahkemeye verdiler de, iki seneyle kurtuldum. Kendi payma ben vazifemi yaptm, vatan saolsun...

172 BU EVE GAZETE GRMEZ! -^kaldm, ok yakn bir arkadamd. Birka

NKARA'da evlerinde geceyatsna misafir

memitik. Sabahlar uyanr uyanmaz gazete okumazsam, baka i yapamam; yllarn alkanl... Hizmetiden gazete istedim, nce duymazdan geldi. kinci isteyiimde, sesini karmadan gitti. Ben onu gazete getirmeye gitti sanmtm. Biraz sonra arkadamn kars geldi salona, Gnaydn... dedi. Gnaydn... Rahat uyuyabildiniz mi? ok rahat... Gazete istemisiniz? Evet... Kadn fsldayarak, Bizim eve gazete girmez!., dedi. Ben de ona uymak iin fsltyla, Neden? diye sordum. 173 Daha neler!., diye bard. Sen yapmyacaksn kzm... dedim. Neye, ben kz deil miyim? En kkleri bilgilik ederek, Aptal, dedi, sen daha kksn, byyn ce yapacaksn striptizi... Kz birden, Haminne sen de striptiz yaptn m? diye sordu. Annem bana, ret bakalm, ret... diye bardktan sonra ban sallayarak mutfaa gitti. Olum, Baba, dedi, neye soyunuyor kadnlar? Bu bir dans gibi biey... Erkek olmadan m dans ediyorlar? Evet... Ama imdi haya souk... Onlar kapal, scak yerde soyunurlar. Haa anladm, hamam... Kk, Anne, sen striptiz yapyor musun? dedi. Karm, Sizin baka iiniz yok mu? diye bard, hadi ieri!.. Hepsi bir yere dald. Benim haberim yok, kza

yld r gr

haminnesi, Terbiyeli kadnlar striptiz yapmazlar, ayp eydir o... demi. ocua hi byle ey sylenir mi? Yal kadn ite, O gece bize yemee misafirler gelecekti: Bir rejisr, bir mhendis, bir de genel mdr olan arkadamla eleri... Rejisr arkadamn kar 176 s eskiden danszm... Bu kadn iin uygunsuz eyler de sylenirdi. ok kskan olduu iin kocasyla hep kavga ederlerdi. Genel Mdr olan arkadam, evli bir kadnla sust bastrmlard. Kadnn kocas, boayaca karsyla arkadamn evlenmeleri arty-da bir baka evde sust yakalanm, ad gazetelere dmt. Gen mhendisin ei de tannm bir film yldzyd. Bilirsin ya, benim eskiden beri sinemaya merakm vardr. Biz drdmz aramzda bir filmcilik irketi kuracaktk. Ben senaryo yazcaktm, genel mdr arkadamla mhendis olan da sermaye koyacaklar, mhendisin ei barol oynayacak, rejisr arkadam da filmi evirecek, bylece ilk filmimizi elbirliiyle ucuza getireceiz. Bizim evdeki akam toplants biraz da i grmesi olacakt. Misafirler geldi. Daha sofraya oturmadk, salonda konuuyoruz. Misafir hanmlar bizim ocuklar seviyorlar. Kardeim olacak i mi u, benim byk olan, rejisrn kars olan eski dansze, Teyze siz striptiz yapyor musunuz? diye sormaz m!.. Sanki retmiiz... Eski gnlerini unutturmaya alan kadn bozuldu. Ben hemen, srtarak, H h h... Bugn gazetede okumu da... de dim. Bu sefer kz, Ben byynce striptiz yapacam... dedi. En kk olan, Hi de yapamazsn! diye bard. 177 Nedenmi? Bal gibi de yaparm ite... Haminnem bana syledi, kt kadnlar striptiz yaparlarm... (Yine o kadna sordu.) yle deil mi teyze? ocuk gibi Allah cezalarn versin... Byk olan, Ama baba, dedi, neden soyunduklarn sy lemedin bize? Genel mdr durumu kurtarmak iin, Olum bu bir sanattr, dedi. Ya!.. Sanat!.. Gzel kadnlar soyunur, bakalar da seyreder. Aaa, ayp deil mi? Genel Mdrn kars bu sefer kskanp da, eski dansze bakarak,

Tabi sanattr ocuum, o iin de erbab var, her kadn soyunamaz... diye lf dokundur maz m!.. Aykla pirincin tan... Neyse efendim ben lf hemen dndrdm, karm da ocuklar teye ald, film iini konuuyoruz. Biraz sonra kzm film yldz olan mhendisin karsna, elinde bir gazeteyle koup, Kiralk kz ne demek? diye sormaz m!.. Kadn kpkrmz kesildi. Olan, Ben okudum, dedi, gazetede kiralk kzn hayatn yazyor... Ne demek olduunu biliyorum ben... Hadi be... Ben anlamyorum da sen nasl anlayacaksn... Baba, ne demek kiralk kz? Anlatmasam bitrl, anlatsam bitrl... Baz kzlar vardr... Onlar... aparlar... Yani... Kirayla alr... hani daktilo, sekreter filn var ya... ite yle... alrlar. 178 yi yleyse... Kzlar kiralamak iin kaa kadar okumak lzm?. Liseyi bitirince mi?.. Ben anlatp dururken, olan bu sefer, Uygunsuz vaziyet... ne demek baba uy gunsuz vaziyet? diye bard. Genel mdrn kars az nce, dansze lf dokundurmutu ya, bu sefer de eski dansz, Yavrum, sen onu bu teyzene sor!., diye ge nel mdrn karsn gsterdi. Buz gibi souk bir hava... ocuk ksm, eve bir misafir geldi mi, bir gsteri merakna kaplyor. Karm, o souk havay gidermek iin, Sofraya oturalm m? dedi. Bilmem... Siz bilirisniz... daha erken galiba... Bunu syliyen mhendisin karsyd. Annem, ocuklar yandaki odaya gtrd. Biraz rahatladm. erden grltleri geliyor. O a-r havay biraz yattrrken, olan koarak geldi, elinde de bir gazete, birader, sanki retmiiz gibi, rejisrn karsna, Teyze, dedi, Genelev nasl oluyor? Bak, burda resmi var... Hemen, Gel bakaym buraya, dedim, gel ben sana anlataym... Genelev... Durumu kurtarmak iin misafirlere de, ocuk ite... dedim, merakl oluyor. Gazetede ne grseler, ne okusalar soruyorlar. Anlatsana baba, hadi... Genelev de basbaya bir evdir ite, yalnz o genelevdir... Bizim ev genelev mi? 179 Misafirler gld, ben gayet cidd, Hayr, dedim, bizimki zel ev... Yani anlamadm ki, nasl oluyor genelev?

Ben sana yarn anlatrm, hadi kardelerinin yanna git imdi... Orda ne yapyorlar baba? Ne yapacaklar canm, oturuyorlar, yatyorlar... ev ite... Bu sefer kz elinde bir gazete ilvesiyle geldi, film yldzna, Teyze, dedi, bak bu abla diyor ki... Hangi abla o? nl bir film yldznn adn okudu gazeteden. Bu abla diyor ki hretin yolu, rejisrn yatandan geer diyor. Rejisrn kars btn kskanlyla, Tabi ya, dedi, rejisrn yatandan geer... Neye rejisrn yatandan geiyor baba? Kzm, sen baz annenle yatmyor musun? Film yldznn kendi yata yok da m rejisrn yatana yatyor? Var kzm var... Var ama, olsun ite... Ba-zan ge kalyor mesel, yahut hastalanyor filn... Beraber mi yatyorlar yani... Canm neye yatmasnlar, ne var bunda? yorlar m yani? r de tabi... Mhendisin kars birden ayaa kalkt, Biz gidelim artk msaadenizle... dedi. Aaa, nasl olur? Aman... Yemek? Rejisrn kars, Alnd hanm... dedi. 180 Aman ayol, ben neye alnaym, asil alnan sensin, bir damla ocuk genelevi sormakla ne karm da yle yznz ey oldu birden? Genel mdrn kars da kalkt: Biz de gidelim artk... . Hanmefendi rica ederim... zr dilerim... Eer bizim... er beer dakika arayla kp gittiler. Tabi bizim film ii suya dt gibi, arkada da darldlar, hem bize, hem birbirlerine... Karm ocuklar dmeye kalkt, zor aldm elinden. Dmek daha kt... te o gnden sonra, eve gazete girmesini yasak ettim. Ben yazhanede okurum gazeteleri. Gizlice eve getiririm, karm da gece yatnca okur... Bu eve gazete giremez beyim, giremez!

181 NDEKLER Sayfa Pil Ulan, Pil Be 5 , Bit Yar 14 Yamur Yad Byle Oldu Bir Bakan Aday 34 Kayp ocuk 41 , Rfat Bey Neden Kanyor Sarlimesperin Hariciye Vekili Ulusu Sekiz Gn ler Yolunda Gitti Nereden Tanyoruz 88 Sen Nerenin Pehlivansn Yiit X Sizin Memlekette Eek Yok mu 108 Aytenin Kocas 124 Ismarlama Cenaze Sylevi Biz Size Benzeriz 152 Vatan Vazife 162 Bu Eve Gazete Giremez

28

61

68 77 96

142 173