www.VIETMATHS.

com

Sao bng lnh gi V Khc Ngc

0985052510

GII TON HA HC V NGH THUT M THC

I. t vn

Sau khi bi vit Bi ton kinh in ca Ha hc: bi ton 9 cch gii ca ti ph bin tr li trn cc din n mng (trc tng c post ln forum ca CLB Gia s H Ni nm 2006), ti nhn c kh nhiu thng tin th v, rt nhiu Topic, Entry v c Email phn hi (a s l ca cc gio vin) vi nhng tiu rt hp dn nh: Bi ton kinh in li vo lch s, Bi ton kinh in khng cn l 9 cch gii, Cch th 10 cho bi ton ca Sao bng, Qu tht l rt vui khi thy bi vit ca mnh n c vi s ng bn c v to ra mt s thch nho nh cho nhng ai mun pht trin bi ton ny, nhng cng phi bt ci cho ci s hiu thng ca tui tr. Cm hng lm ti mun vit bi ny, nh mt cu chuyn vui v cho tt c mi ngi. Gii mt bi ton Ha hc bng nhiu phng php l mt trong nhng ni dung quan trng trong ging dy Ha hc trng ph thng nhm kch thch kh nng sng to v t duy ca hc sinh. Nh ti tng cp trn mt din n: Phng php Gio dc ta hin nay cn rt g b v hn ch tm suy ngh, sng to ca hc sinh. Bn thn cc em hc sinh, khi i mt vi mt bi ton cng thng c tm l t hi lng sau khi gii quyt c n bng mt cch no , m cha ngh n chuyn ti u ha bi ton, gii quyt n bng cch nhanh nht. Gii quyt mt bi ton Ha hc bng nhiu cch khc nhau l mt cch rt hay pht trin t duy v rn luyn k nng hc Ha ca mi ngi, gip ta c kh nng nhn nhn vn theo nhiu hng khc nhau, pht trin t duy logic, s dng thnh tho v vn dng ti a cc kin thc hc. i vi gio vin, suy ngh v bi ton v gii quyt n bng nhiu cch cn l mt hng i c hiu qu tng qut ha hoc c bit ha, lin h vi nhng bi ton cng dng, iu ny gp phn h tr, pht trin cc bi tp hay v mi cho hc sinh. Tuy nhin, vic rn luyn vic gii ton Ha hc bng nhiu phng php nhm hng n mc tiu rn luyn k nng v t duy, khng c ngha rng chng ta phi gii bi ton bng cng nhiu cch cng tt. y, cn phn bit r khi nim phng php v cch. Vic lm dng, i khi l ph din mt bi ton cho c nhiu cch lm l khng cn thit v t hiu qu trong hc tp. i vi mt bi ton, nhng phng php t duy gii quyt l th nguyn liu khng nhiu nhng nhng cch lm nhng mn n c xo xo, ch bin t l rt nhiu. Tuy nhin, i t mt s t nguyn liu m iu ch ra c nhiu mn n ngon l mt cng vic khng h n gin. Nu khng kho ch bin th sn phm thu c s khng u tay, cc mn vukhacngoc@gmail.com http://my.opera.com/saobanglanhgia

www.VIETMATHS.com

Sao bng lnh gi V Khc Ngc

0985052510

n hon ton khc nhau th c mn rt ngon, li c mn siu d v ngc li, nu ch bin c ton mn ngon m li nhiu qu, hoc na n nh nhau th d sinh ra v ngn. Trong cc bi ging trc, ti nhiu ln cp n Bi ton kinh in ca Ha hc bi ton 9 cch gii m ti vit t nm 2006. Tnh n nay, ti hon ton c th t v n ra ti hn 15 cch, nhng trong nhng cch , khng phi cch lm no cng hay, cng hiu qu. Hm nay, ti xin gii thiu vi cc bn mt bi ton na, cng c th gi l mt bi ton kinh in nhng l mt bi tp hu c. Bi ton ny cp i cng vi bi ton v c c s lm nn mt b i siu kinh in cho nhng ai mun dy v hc v gii ton Ha hc. Bi vit di y s trnh by 12 cch gii m theo ti tuy cha thc s nhanh, nhng rt hay v cc k c ngha cho vic minh ha phng php. 12 cch lm ny c th xem l 12 mn n ngon cho mi bn c v hy vng, khng ai, sau khi c bi vit ny phi cm thy ngn. II. V d v phn tch Hn hp X gm C2H2, C2H6 v C3H6. t chy hon ton 24,8g hn hp X thu c 28,8g nc. Mt khc 0,5 mol hn hp ny tc dng va vi 500g dung dch Brom 20%. Tnh % v th tch ca mi kh trong hn hp. 1. Nguyn liu T cc d kin ca bi, ta c th d dng nhn ra cc du hiu nhn bit ca cc phng php gii ton quen thuc (^^ ci ny th ti ch dm trnh by bng ngn ng ni, trc tip ti lp hc thi). l: Phng php i s thng thng Phng php a thm s liu Phng php trung bnh v k thut ng cho Phng php ng cho Phng php phn tch h s v ng dng Phng php bo ton nguyn t v khi lng bt bo ha k

Tt nhin l y cc phng php ny an xen ln nhau v kh c th phn bit rch ri vi nhau, ng thi, cng c kh c th ch dng mt phng php m c th gii quyt trn vn c bi ton. 2. Xo nu Cc phng trnh phn ng xy ra trong bi nh sau: Khi t chy:

vukhacngoc@gmail.com

http://my.opera.com/saobanglanhgia

www.VIETMATHS.com

Sao bng lnh gi V Khc Ngc

0985052510

C2 H 2 + C2 H 6 C3 H 6
Khi tc dng vi Brom:

5 O2 2CO2 + H 2O 2 7 O2 2CO2 + 3H 2O + 2 9 + O2 3CO2 + 3H 2O 2

C2 H 2 + 2 Br2 C2 H 2 Br4 C3 H 6 + Br2 C3 H 6 Br2

nH 2 O =

28,8 = 1, 6mol 18

nBr2 =

500 20% = 0, 625mol 160

Cch 1: Phng php i s thng thng (y l cch lm thng thng m hc sinh no cng tng c bit v c l l khng di 70% hc sinh gii bi ton ny bng cch ny) Gi s mol cc kh trong 24,8 gam hn hp X ln lt l x, y, z mol v s mol cc kh trong 0,5 mol hn hp X ln lt l kx, ky, kz mol T gi thit, ta c h phng trnh:

26 x + 30 y + 42 z = 24,8 g x = 0, 4mol x + 3 y + 3 z = 1, 6mol y = z = 0, 2mol kx + ky + kz = 0,5mol k = 1, 6 2kx + kz = 0, 625mol

Cch 2: Phng php a thm s liu

%VC2 H 2 = 50% %VC2 H6 = %VC2 H6 = 25%

Hn hp X theo bi l mt hn hp ng nht, t l gia cc thnh phn kh trong hn hp l khng i, do , KLPT trung bnh ca hn hp M l mt gi tr khng i. Ta dng phng php a thm s liu: gi x, y, z ln lt l s mol ca ba kh trong 1 mol hn hp X. T gi thit, ta c h phng trnh:

( )

x + y + z = 1mol x = 0,5mol 0, 625 = 1, 25 2 x + z = 0,5 y = z = 0, 25mol 24,8( x + 3 y + 3 z ) M = 26 x + 30 y + 42 z = 1, 6

%VC2 H2 = 50% %VC2 H6 = %VC2 H6 = 25%

vukhacngoc@gmail.com

http://my.opera.com/saobanglanhgia

www.VIETMATHS.com

Sao bng lnh gi V Khc Ngc

0985052510

Cch 3: Phng php trung bnh +Phng php bo ton nguyn t v khi lng + Phng php i s Gi CTPT trung bnh ca c hn hp X l Cx H y p dng nh lut bo ton nguyn t v khi lng, ta c:

mC = mX mH = 24,8 1, 6 2 = 21, 6 g

nC = 1,8mol
x

y 1, 6 2 16 = = 1,8 9 x

Do , CTPT trung bnh trn c th vit thnh Cx H16

Do phn ng cng Brom bin Hydrocacbon cho thnh hp cht no, nn CTPT ca sn 2 0, 625 2 9 = 2,5 x = phm l: Cx H16 x Br2 x + 2 vi x + 2 = 9 9 9 0,5 4 Vy CTPT trung bnh ca hn hp X l C9 H 4
4

T y, ta d dng c s mol ca 24,8g X l 0,8 mol. V h phng trnh

x + y + z = 0,8mol x + 3 y + 3 z = 1, 6mol 2 x + 3 y + 3 z = 1,8mol

x = 0, 4mol y = z = 0, 2mol

%VC2 H 2 = 50% %VC2 H6 = %VC2 H6 = 25%

Cch 4: Phng php trung bnh +Phng php bo ton nguyn t v khi lng + Phng php ng cho. Gi CTPT trung bnh ca c hn hp X l Cx H y p dng nh lut bo ton nguyn t v khi lng, ta c:

mC = mX mH = 24,8 1, 6 2 = 21, 6 g

nC = 1,8mol
x

y 1, 6 2 16 = = 1,8 9 x

Do , CTPT trung bnh trn c th vit thnh Cx H16

Do phn ng cng Brom bin Hydrocacbon cho thnh hp cht no, nn CTPT ca sn 2 0, 625 2 9 = 2,5 x = phm l: Cx H16 x Br2 x + 2 vi x + 2 = 9 9 9 0,5 4 Vy CTPT trung bnh ca hn hp X l C9 H 4
4

p dng phng php ng cho cho hn hp X ta c: Theo s C trung bnh:

vukhacngoc@gmail.com

http://my.opera.com/saobanglanhgia

www.VIETMATHS.com

Sao bng lnh gi V Khc Ngc

0985052510
3

(C2H2, C2H6) (C = 2) C3H6 (C = 3)

Theo s H trung bnh:

C=

9 4

4 1 4

75% 25%

(C2H6, C3H6) (H = 6) C2H2 (H = 2) H=4

2 2

50% 50%

T , ta cng thu c kt qu nh cc cch lm trn. Cch 5: Phng php trung bnh + bt bo ha k + Phng php i s Gi CTPT trung bnh ca c hn hp X l Cx H 2 x + 22k trong k l s lin kt trung bnh ca hn hp X v a l s mol ca 24,8 gam hn hp X. T phn ng ca X vi Br2, ta c: k =

nBr2 nX

0, 625 = 1, 25 0,5

Do , CTPT trung bnh ca X l Cx H 2 x 0,5 Ta vit li phn ng chy:

Cx H 2 x 0,5 xCO2 + ( x 0, 25) H 2O

T phng trnh t chy, ta c h phng trnh:

a 14 x 0,5 = 24,8 a x 0, 25 = 1, 6

( (

ax = 1,8 a = 0,8
4

9 x = 4 a = 0,8mol

Vy CTPT trung bnh ca hn hp X l C9 H 4 T y, ta d dng c s mol ca 24,8g X l 0,8 mol. V h phng trnh:

x + y + z = 0,8mol x + 3 y + 3 z = 1, 6mol 2 x + 3 y + 3 z = 1,8mol

x = 0, 4mol y = z = 0, 2mol

%VC2 H 2 = 50% %VC2 H6 = %VC2 H6 = 25%

Cch 6: Phng php trung bnh + bt bo ha k + Phng php i s + Phng php ng cho Gi CTPT trung bnh ca c hn hp X l Cx H 2 x + 22k trong k l s lin kt trung bnh ca hn hp X v a l s mol ca 24,8 gam hn hp X. vukhacngoc@gmail.com http://my.opera.com/saobanglanhgia

www.VIETMATHS.com

Sao bng lnh gi V Khc Ngc T phn ng ca X vi Br2, ta c: k =

0985052510

nBr2 nX

0, 625 = 1, 25 0,5

Do , CTPT trung bnh ca X l Cx H 2 x 0,5 Ta vit li phn ng chy:

Cx H 2 x 0,5 xCO2 + ( x 0, 25) H 2O

T phng trnh t chy, ta c h phng trnh:

a 14 x 0,5 = 24,8 a x 0, 25 = 1, 6

( (

ax = 1,8 a = 0,8
4

9 x = 4 a = 0,8mol

Vy CTPT trung bnh ca hn hp X l C9 H 4 p dng phng php ng cho cho hn hp X ta c: Theo s C trung bnh:

(C2H2, C2H6) (C = 2) C3H6 (C = 3)

Theo s H trung bnh:

C=

9 4

4 1 4

75% 25%

(C2H6, C3H6) (H = 6) C2H2 (H = 2) H=4

2 2

50% 50%

T , ta cng thu c kt qu nh cc cch lm trn. Cch 7: Phng php trung bnh + bt bo ha k +Phng php bo ton nguyn t v khi lng + Phng php phn tch h s v ng dng + Phng php i s Gi CTPT trung bnh ca c hn hp X l Cx H 2 x + 22k trong k l s lin kt trung bnh ca hn hp X. T phn ng ca X vi Br2, ta c: k =

nBr2 nX

0, 625 = 1, 25 0,5

mC = mX mH = 24,8 1, 6 2 = 21, 6 g

nC = 1,8mol = nCO2

vukhacngoc@gmail.com

http://my.opera.com/saobanglanhgia

www.VIETMATHS.com

Sao bng lnh gi V Khc Ngc

0985052510

Trong bi ging Phng php phn tch h s v ng dng trong vic gii nhanh bi ton Ha hc ti c nu mt kt qu rt quan trng l: nX =

nH 2O nCO2 1 k

p dng kt qu ny vo bi ton cho, ta d dng c nX = 0,8mol T y, ta d dng c h phng trnh:

x + y + z = 0,8mol x + 3 y + 3 z = 1, 6mol 2 x + 3 y + 3 z = 1,8mol

x = 0, 4mol y = z = 0, 2mol

%VC2 H 2 = 50% %VC2 H6 = %VC2 H6 = 25%

Cch 8: Phng php trung bnh + bt bo ha k +Phng php bo ton nguyn t v khi lng + Phng php phn tch h s v ng dng + Phng php ng cho Gi CTPT trung bnh ca c hn hp X l Cx H 2 x + 22k trong k l s lin kt trung bnh ca hn hp X. T phn ng ca X vi Br2, ta c: k =

nBr2 nX

0, 625 = 1, 25 0,5

mC = mX mH = 24,8 1, 6 2 = 21, 6 g

nC = 1,8mol = nCO2

Trong bi ging Phng php phn tch h s v ng dng trong vic gii nhanh bi ton Ha hc ti c nu mt kt qu rt quan trng l: nX =

nH 2O nCO2 1 k

p dng kt qu ny vo bi ton cho, ta d dng c nX = 0,8mol Do , x =

nCO2 nX

1,8 9 = v CTPT trung bnh ca X s l C9 H 4 4 0,8 4

p dng phng php ng cho cho hn hp X ta c: Theo s C trung bnh:

(C2H2, C2H6) (C = 2) C3H6 (C = 3)

Theo s H trung bnh:

C=

9 4

4 1 4

75% 25%

(C2H6, C3H6) (H = 6) C2H2 (H = 2)

vukhacngoc@gmail.com

2 H=4 2

50% 50%

http://my.opera.com/saobanglanhgia

www.VIETMATHS.com

Sao bng lnh gi V Khc Ngc T , ta cng thu c kt qu nh cc cch lm trn.

0985052510

Cch 9: Phng php trung bnh + bt bo ha k +Phng php bo ton nguyn t v khi lng + Phng php i s Gi CTPT trung bnh ca c hn hp X l Cx H 2 x + 22k trong k l s lin kt trung bnh ca hn hp X v a l s mol ca 24,8 gam hn hp X. T phn ng ca X vi Br2, ta c: k =

nBr2 nX

0, 625 = 1, 25 0,5
(1)

Do , CTPT trung bnh ca X l Cx H 2 x 0,5 Gi CTPT trung bnh ca c hn hp X l Cx H y p dng nh lut bo ton nguyn t v khi lng, ta c:

mC = mX mH = 24,8 1, 6 2 = 21, 6 g

nC = 1,8mol
x

y 1, 6 2 16 = = 1,8 9 x
(2)

Do , CTPT trung bnh trn c th vit thnh Cx H16 Kt hp 2 kt qu (1) v (2) ta c: 2 x 0,5 =

16 x 9

x=

9 4

Vy CTPT trung bnh ca hn hp X l C9 H 4

4

T y, ta d dng c s mol ca 24,8g X l 0,8 mol. V h phng trnh

x + y + z = 0,8mol x + 3 y + 3 z = 1, 6mol 2 x + 3 y + 3 z = 1,8mol

x = 0, 4mol y = z = 0, 2mol

%VC2 H 2 = 50% %VC2 H6 = %VC2 H6 = 25%

Cch 10: Phng php trung bnh + bt bo ha k +Phng php bo ton nguyn t v khi lng + Phng php ng cho Gi CTPT trung bnh ca c hn hp X l Cx H 2 x + 22k trong k l s lin kt trung bnh ca hn hp X v a l s mol ca 24,8 gam hn hp X. T phn ng ca X vi Br2, ta c: k =

nBr2 nX

0, 625 = 1, 25 0,5
(1)

Do , CTPT trung bnh ca X l Cx H 2 x 0,5 Gi CTPT trung bnh ca c hn hp X l Cx H y vukhacngoc@gmail.com

http://my.opera.com/saobanglanhgia

www.VIETMATHS.com

Sao bng lnh gi V Khc Ngc p dng nh lut bo ton nguyn t v khi lng, ta c:

0985052510

mC = mX mH = 24,8 1, 6 2 = 21, 6 g

nC = 1,8mol
x

y 1, 6 2 16 = = 1,8 9 x
(2)

Do , CTPT trung bnh trn c th vit thnh Cx H16 Kt hp 2 kt qu (1) v (2) ta c: 2 x 0,5 =

16 x 9

x=

9 4

Vy CTPT trung bnh ca hn hp X l C9 H 4

4

p dng phng php ng cho cho hn hp X ta c: Theo s C trung bnh:

(C2H2, C2H6) (C = 2) C3H6 (C = 3)

Theo s H trung bnh:

C=

9 4

4 1 4

75% 25%

(C2H6, C3H6) (H = 6) C2H2 (H = 2) H=4

2 2

50% 50%

Cch 11: Phng php trung bnh + bt bo ha k +Phng php bo ton nguyn t v khi lng + Phng php phn tch h s v ng dng Gi CTPT trung bnh ca c hn hp X l Cx H 2 x + 22k trong k l s lin kt trung bnh ca hn hp X. T phn ng ca X vi Br2, ta c: k =

nBr2 nX

0, 625 = 1, 25 0,5

mC = mX mH = 24,8 1, 6 2 = 21, 6 g

nC = 1,8mol = nCO2

Trong bi ging Phng php phn tch h s v ng dng trong vic gii nhanh bi ton Ha hc ti c nu mt kt qu rt quan trng l: nX =

nH 2O nCO2 1 k

p dng kt qu ny vo bi ton cho, ta d dng c nX = 0,8mol Tip tc phn tch h s cc phn ng chy, ta c: T l Hidrocacbon : CO2 u l 1:2, tr phn ng ca C3H6 c t l 1:3 vukhacngoc@gmail.com http://my.opera.com/saobanglanhgia

www.VIETMATHS.com

Sao bng lnh gi V Khc Ngc

0985052510

nC3 H 6 = nCO2 2nX = 0, 2mol

T l Hidrocacbon : H2O u l 1:3, tr phn ng ca C2H2 c t l l 1:1

nC2 H 2 =

3nX nH 2O 2

= 0, 4mol

T ta cng d dng tm c p s nh cc cch lm trn. Cch 12: Phng php trung bnh + bt bo ha k + Phng php i s + Phng php phn tch h s v ng dng Gi CTPT trung bnh ca c hn hp X l Cx H 2 x + 22k trong k l s lin kt trung bnh ca hn hp X v a l s mol ca 24,8 gam hn hp X. T phn ng ca X vi Br2, ta c: k =

nBr2 nX

0, 625 = 1, 25 0,5

Do , CTPT trung bnh ca X l Cx H 2 x 0,5 Ta vit li phn ng chy:

Cx H 2 x 0,5 xCO2 + ( x 0, 25) H 2O

T phng trnh t chy, ta c h phng trnh:

a 14 x 0,5 = 24,8 a x 0, 25 = 1, 6

( (

ax = 1,8 a = 0,8

9 x = 4 a = 0,8mol

Tip tc phn tch h s cc phn ng chy, ta c: T l Hidrocacbon : CO2 u l 1:2, tr phn ng ca C3H6 c t l 1:3

nC3 H 6 = nCO2 2nX = 0, 2mol

T l Hidrocacbon : H2O u l 1:3, tr phn ng ca C2H2 c t l l 1:1

nC2 H 2 =

3nX nH 2O 2

= 0, 4mol

T ta cng d dng tm c p s nh cc cch lm trn. III. Mt bi tp tng t t chy hon ton 11g hn hp A cha axetilen, propilen v metan thu c 12,6 gam nc. Mt khc, 5,6 lt hn hp trn phn ng va vi dung dch cha 50 gam Brom. Xc nh thnh phn phn trm v th tch ca hn hp ban u. Bit cc th tch kh c o iu kin tiu chun. ( Bi tp 16, trang 211, sch Gii ton Ha hc 11, L Trng Th (ch bin)) vukhacngoc@gmail.com http://my.opera.com/saobanglanhgia

www.VIETMATHS.com

Sao bng lnh gi V Khc Ngc IV. Tng kt

0985052510

1, Nh ni trn, bi ton ny cng vi Bi ton kinh in 15 cch gii hn s l mt b i siu kinh in trong dy v hc v phng php gii ton Ha hc (^^ v nu c th, xin hy ghi tn ca Sao bng lnh gi km theo bi ton ). Thc s bn thn ti cng kh bt ng, v bi ton ny hi t kh y nhng phng php gii ton ring nht ca Sao bng lnh gi nh: ng cho, phn tch h s v ng dng, gii ton vi bt bo ha, . 2, 12 cch lm trn, nu xt ring tng cch mt th u l cch lm hay v nhiu ngha v l lun v t duy. Nhng t trong tng th mt bi vit chc s gy ra s nhm, s ngn cho ngi c (^^ cng ging nh khi c n qu nhiu mn ngon cng lc vy). Trong hu ht cc phng php lm trn, 2 i lng m ta tp trung tm l CTPT trung bnh v s mol kh ca X, chnh l l do cc cch lm khc nhau, nhng vn c nhiu im chung (nh nhng mn canh ch bin t mt ni nc dng) v gy ra s nhm chn. 3, Tr li vi vn nu ra t u, Cch lm vn mi ch l cch lm, nu nh n khng c khi qut ha ln thnh mt phng php mi, mc ch ca bi vit ny l tp trung lm r ngha ca vic s dng phng php, m t ta ch ra cc cch, ch khng nhm ph din cch lm. Nu kht khe, 12 cch lm ca bi ton trn c th thu hp v mt vi bin i nh. V th, mong l t y, mi khi ni n mt cch lm mi, ta nn phn bit r vi mt phng php mi, trnh vic gii mt bi ton bng nhiu phng php tr thnh bng nhiu cch vic dy v hc theo hng ny thc s thu c hiu qu nh mong i. ^^ mt mn n phi ngon v c t trong mt thc n hp l! Chc cc bn v cc em, dy v hc ngy cng tt hn !!!!! **********************