EGTM NOTLARI 31 Sanayide Doal Gaz Dnm ve LPG le Yedeklenmesi SANAYDE DOAL GAZ DNM VE LPG LE YEDEKLENMES 1.

. Projenin Hayata Geirilmesi Projeye balarken ncelikle BOTA n Endstriyel Tesislerde Doal Gaz a gei el kitab temin edilerek okunmaldr. nk yapacanz tm doal gaz tesisatlarnn yapm ekli ve kurallar bu kitapta aklanmtr. 1.1 Hazrlk Sreci lk adm olarak tm tesisteki yakclarn listesi, marka, model, kapasite, ortalama yakt debisi, gaz yolu ekipmanlar olan, basn reglatr cinsi ve ayar skalas, shut off valfi basn ve aplar vb. bilgiler karlarak tablo haline getirilmelidir. Mevcut gaz hatlar gzergah ve aplar ile kesme valfleri ve drain valfleri son durumdaki pozisyonlar ile izilmeli, LPG tesisatlarnda bir standart olmamas ve dnm srasnda yaplacak manevralarn zaman kaybettirmemesi iin mevcut tesisattan yararlanlp yararlanlamayacana baklmaldr. Tesiste gaz kullanan tm makinelerin reticileri ile irtibata geilmeli ve yanma hcreleri, yakclar ve gaz yolu ekipmanlarnn doal gaz uyumluluu konusunda bilgi alnmaldr. Uyumlu olanlardan yaplmas gereken ayarlar ile sertifikalar yazl olarak talep edilmelidir. Uyumlu olmayanlardan, yaplmas gereken tadilatlar hakknda gr ve teklifler istenmelidir. alma sonucunda iletmenin tadilat yaplacak yakc says miktar tespit edilmelidir. Gerekleecek tketime en yakn olarak gaz sarfiyatlar, saatlik, gnlk, aylk, yllk karlr. BOTA ve KOSB ye, gaz talebi resmi olarak iletilir ve Doal Gaz n Deerlendirme Soru Formu ile Tesis Bilgi Tablosu hazrlanarak verilir. 1.1.1 Verme Ynteminin Tespiti BOTA tan Endstriyel Tesislerde Doal Gaza Gei El Kitab alnmaldr. Doal gaz boru hatt, tesisat ve dnm yapan mteahhit firmalarn, basn snfna gre (1 5 bar aras) dk basn ve (5 bar zeri) yksek basn olarak yetkilendirildii aralkl zamanlarda BOTA tarafndan ilan edilir. Ayrca, yaplan doal gaz hatlarn ve yakma sistemlerini, BOTA adna kontrol eden, projelerini hazrlayan kontrol firmalar vardr. ncelikle ilk yaplmas gerekenlerden biri, kontrol firmasn semek ve resmi yazmalar dahil, tm aamalarda bu firmann ynlendirmesi ile hareket etmektir. 1.1.2 Avan Proje Hazrlanmas Dnm konusunda tecrbeli olan ve uygulamalar yapm firmalar ile tesisin/ tesislerin durumu hakknda ve yaplmas gerekenler hakknda grlp neriler alnmal, yakt yedekleme konusunda bilgileri edinilmelidir. Bu grlerden ve toplanan belge, dkmanlardan yararlanlarak ana hatlaryla iletme artlarna gre belirleyeceiniz bir avan proje hazrlamalsnz, buna gre ihale artnamesi oluturulur. BOTA listesinde yer alan firmalara i davet yazlar gnderilir. 1.1.3 Davetiyesi Verilmesi Doal gaz dnm yapacak firmalar tesise/ tesislere davet edilir. Firmalar tesisleri ziyaret eder ve iin boyutlarn incelerler. Tekliflerini iletmeleri iin firmalara makul bir sre verilir. Bu arada, teknik ve idari artnamede dzeltme talebi olanlarn, istekleri incelenip, uygun bulunanlar, dzeltme olarak tm katlmclara iletilebilir.

Sayfa - 1

EGTM NOTLARI 31 Sanayide Doal Gaz Dnm ve LPG le Yedeklenmesi 1.1.4 Kontrol Firmasnn Seimi Doal gaz projelerinin nemli bir aya olan kontrol firmann seimi ncelikle yaplmas gereken bir itir. Mavir firma tarafndan yaplacak iin kapsam ve uygulanacak prosedr aadaki gibidir; a) Proje deerlendirme, onaylama ve tesisatn bu projelere gre yaplmasnn salanmas, tesisatn sahada kontrol ve onay ilemleri; mteri tarafndan seilecek ve yetkilendirilecek olan BOTA n Yetkili Tesisat Mavirlik Firmalar nca yaplacak olup, tm sorumluluk Mavir Firma ya ait olacaktr. b) Yetkili Mavir Firma; ii balang tarihini belirterek, gaz kullanlacak nitelerin isimlerini, saylarn, kapasitelerini, teknik zelliklerini ve kullanm amalarnn Doal Gaz Sat Szlemesindeki bilgilere uygun olup olmad hakknda BOTA n teyidini alacaktr. c) Yetkili Mavir Firma, projelerin kapsamna gre hangisi gerekli ise; BOTA Datm Hatlar Teknik artnamesi, BOTA Endstriyel Tesislerde Doal aza Gei El Kitab, Doal az Tesisat Ynetmelii ve Dnm artnamesi ile Trk Standartlar ve Uluslararas kabul grm standartlara uygun olarak hazrlanp hazrlanmadn kontrol edecek ve projenin yukarda bahsedilen standartlara uygun hale getirilmesi salayacak ve projeyi onayladktan sonra Mteahhit Firma ie balama talimat verilecektir. d) Yetkili Mavir Firma; bundan sonra tesisat montajnn projeye uygun olarak yaplp yaplmadn sahada kontrol edecek ve onaylanm projeye uygun hale getirilmesini salayacak ve montaj ilerinin tamamlanmasndan sonra tekrar kontrol ederek tesisatn tamamna ait kabul yapacaktr. e) Tesisatn Yetkili Mavir Firma tarafndan kabuln mteakip bu mavir firma tarafndan BOTA a bu tesisatn ilgili artname ve standartlara uygun (artname ve/ veya standart isimleri belirtilerek) olarak hazrlanm projeler kapsamnda tamamlanp kabulnn yapldn ve sz konusu tesisatta meydana gelebilecek malzeme ve montaj kalitesi ile ilgili hatalara ilikin sorumluluu stlendiini belirten Tesisat Kabul Belgesi verilecektir. Bu kapsamda, bu mavir firma, sz konusu proje ve tesisatla ilgili doabilecek her trl maddi ve manevi sorumluluu stlenmi olacaktr. f) bitiminde, Yetkili Mavir Firma gaz kullanm msaadesi verdii tm nitelere ve bu nitelerin brlrlerine ait detay bilgileri ieren Bilgi Formlarn da hazrlayp onaylayacak bu formlar Tesisat Kabul Belgesi ve bir takm As Built proje ile birlikte BOTA a verilecektir. g) bitiminden sonra ilave niteler iin, yukarda verilen prosedr aynen uygulanacaktr.

1.1.5 Firma Seim Kriterleri, artname, Szleme Teknik artname, i plan ve avan proje kontrol firmas ile birlikte tekrar gzden geirilir. kapasitesinin ve mali boyutunun ykseklii gz nne alnarak, firma referanslar, firmalarn personel ve ekipman nitelikleri, bilanolar ile vergi ykmllklerini yerine getirip getirmedikleri seim kriteri olmaldr.

Sayfa - 2

EGTM NOTLARI 31 Sanayide Doal Gaz Dnm ve LPG le Yedeklenmesi 1.1.6 ve D Tesisat Firmalarnn Seimi in maddi boyutunda avantajl olabilmek ve mteahhit firmaya ok fazla maddi riskler bindirilmemesi amacyla, i kalemleri gruplanabilir. Buna gre; 1. a) b) c) d) e) Yksek basn hatt yapm (projesi ile) Dk basn hatt yapm (projesi ile) Mevcut LPG tesisinin yeni bir sahaya nakli (tank ve mtemilat ile) RMS (uygun olan tip) tipi istasyonlarn bulunaca mahallin dzenlenmesi Topraklama, paratoner ve bir ksm alt yap ileri

Yklenici firmaya ihale edilebilir. 2. a) b) c) RMS (uygun olan tip) tipi istasyonlarn yurt dndan ithali (uygun kapasitede)ve montaj ile iletmeye alnmas KOSB ve tesislerinize ait branmann take off yeralt vana gruplar temini RMS lerin (uygun olan tip) yeralt giri k vana gruplarnn temini

Yurt iinde temsilcisi bulunan, bir firmaya ihale edilebilir. 3. a) LPG Hava karm mikseri ile doal gaz yedekleme sistemi (uygun kapasiteli) ithali ve montaj ile iletmeye alnmas Yurt iinde temsilcisi bulunan, bir firmaya ihale edilebilir. 4. a) Doal gaz yedekleme sisteminde kullanlacak hava kompresrlerinin alm Yurt iinde temsilcisi bulunan, bir firmaya ihale edilebilir. 5. a) b) c) Makinelerin zerinde bulunan yakclarn dnmnde kullanlacak ekipmanlar direkt ithal edilebilir. Yanma artlarnn kritik oluu makineler iinde imalat firmalarndan, devreye alma aamasnda mhendislik hizmeti satn alnabilir. ilikler ve dier tadilatlar kendi ekiplerinizce salanabilir.

2. Doal Gazn LPG ile Yedeklenmesi LPG ile alrken yedekleme problemi yoktur, nk LPG tanklarda istendii kadar stoklanabilir. Doal gaz 160 C de 1/ 560 orannda hacim klmesiyle Likit Doal Gaz olarak depolanabilse de yatrm maliyeti olduka yksektir. Her ne kadar BOTA kesintisiz tarife uygulayarak yaklak % 3 daha pahal gaz satsa da hatlarda meydana gelebilecek beklenmeyen arzalarda retiminizin kesintiye uramasna tahamml edecek durumunuz yoksa mutlaka alternatif yakt dnlmelidir.

Sayfa - 3

EGTM NOTLARI 31 Sanayide Doal Gaz Dnm ve LPG le Yedeklenmesi 2.1 Doal Gazn Dorudan LPG ile Yedeklenmesi Doal gaz dnm yaplrken basn, debi yanma oranlar deitiinden yakclarn gaz istasyonlarnda reglatrler, selenoid valfler ve brlr beklerinin doal gaza uygun olanlar ile deimesi gerektiinden her LPG ye geite bunlar tekrarlamak olduka zor ve retim kaybdr. Doal gaz kesilmelerinde ayn ileri tekrarlamak olanakszdr. Dorudan LPG ile yedekleme ancak bir iki yanma noktasnda yakclar olan iletmeler iin uygun olabilir. Aada aklayacamz LPG fakirletirici sisteminin kurulmasnn maliyeti ve retim kayb fiyat analizi yaplarak karar verilebilir. 2.2 Doal Gazn LPG Fakirletirme niteleriyle Yedeklenmesi Gaz yaktlarnda benzer yanma zelliklerini salayan farkl gazlar birbirlerinin yerine yedeklenebilecek iki yaktn temel gaz ve hava ayarlarnn da benzer olmas gerekir. Yaktlarn birbirleri yerine kullanlabilirlii formle edebilmek iin pratikte genellikle wobbe index deerleri kullanlmaktadr. Wobbe index, gazn sl deerinin, spesifik gravitesinin karekkne blm ile ifade edilir.

W = Ha

Ga Ga = Hs Gs
eitliini salamaldr.

Dolays ile birbiri yerine kullanlacak gazlar Ha

LPG Fakirletirme niteleri: belli bir scakla (40 50 C) kadar stlarak buharlatrlm LPG ile basnlandrlm havann (% 55 LPG, %45 hava) kartrlmasyla Doal Gaz artlarnda yakc elde eden cihazlardr. Doal gaz kesintilerinde bir vana kapatlarak fakirletirme k vanas alarak sistemde duru olmakszn yakclar mix gazla beslenir. LPG/ Hava karm sistemi, doal gaz kstlamalarnda, doal gaz takviyesi olarak kullanlabilecei gibi, olas bir doal gaz kesilmesi halinde, sistemdeki ekipman ve enstrmanlarda hibir ayar gerektirmeden iletmenin aynen doal gaz yakyormu gibi srekli almasnn salar. Doal gaz, iletmeler andan ideal bir yakt tr olmakla beraber, gaz kesintilerinde srekli yakc sistemleri altran iletmelerde byk problemlere neden olmaktadr. LPG/ Hava karmnn (Fakirletirme) alternatif yakt olarak dnlmesinin bir yarar da doal gaz kesintili tarifeden alarak % 3 dolaynda ucuz gaz alnabilir.

ekil 1 Fakirletirilen LPG gaznn akm emas

Sayfa - 4

EGTM NOTLARI 31 Sanayide Doal Gaz Dnm ve LPG le Yedeklenmesi

3. LPG/ HAVA MKSER CHAZLARI LPG/ Hava mikser cihaznn, gaz faznda LPG ve hava tarafndan mikser tipine gre basnl veya basnsz hava ile beslenmesi gerekmektedir. Doal gaza dnm yapan bir firmann dntrd yakt cinsi LPG ise, mevcut LPG depolama ve buharlatrma sistemlerine mikser ilave etmek suretiyle yedekleme sistemine sahip olabilirler. Mevcut yaktlar fuel oil, motorin veya dier herhangi bir yakt olan firmalarda ise ncelikle sisteme LPG tank ve buharlatrma ekipmanlar ilavesi yapmak gerekmektedir. Mikser cihaz k, doal gaz hattna balanlmak suretiyle sistem ana yakt, LPG ile yedeklenmi olur. 3.1 Mikser Tipleri LPG/ Hava mikserleri iki akkan birbirine katma prensiplerine gre iki snfta incelenebilmektedir; a) b) Kartrc (Blendaire) Tip Mikserler Ventri Tip Mikserler

a) Kartrc (Blendaire) Tip Mikserler Bu tip mikserlerin ana zellii, sistem dizaynna gre istenilen basnlarda mikserin kullanlabilmesidir. Dizayn edilmi doal gaz dolam basnc 700 mbar ile 10,8 bar basn aral iinde hangi basnta olursa olsun mikser dizayn artlarnn salanmas koulu ile bu tip mikserler kullanlrlar. Kartrc tip mikserler, prensip olarak yollu vanalar benzerler. ki ana giri noktasn, buharlatrc k hattndan alnan gaz fazndaki LPG ile kompresrden alnan hava oluturmaktadr. Gaz fazndaki iki akkan, ana bir tambur ierisinde birbirlerine eit ve yksek basnta dinamik olarak karr, mikserin k noktasndan, elde edilen karm gaz kullanm noktasna gnderilir. Cihazn karm noktasnda ana bir tambur vardr ve bu tambur, kendisini evreleyen ana gvde ierisinde saa veya sola, yukar veya aa hareket edebilmektedir. Sa sola dnler, karm sonucu oluan gazn hava gaz yzdesini etkiler. Yukar aa hareketler ise kullanm debisine gre k noktasndan geecek olan gazn miktarn belirler. Sistem olarak basit bir yapya sahip grlmesine ramen zellikle yksek basnlardaki iki akkan kartrmak olduka zordur. ki akkandan herhangi biri, dierine gre % 3 orannda daha yksek basnca sahip olmas durumunda istenilen orann tutturulmas gleir. Sisteme zengin veya fakir karm girmesine sebep olur. Fakir gaz olumas durumunda karm gaz, gazn tutuma aralndan kabilir ve alevin olumamasna sebep olur. Zengin karmn olumas ise genellikle isli ve emisyon deerleri yksek bir yanmaya sebebiyet verir. Bunu nlemek amacyla mikserlerde, karm ncesinde hava ve gaz tarafna ana reglatrler konulur ve iki gazn edeer basnlarda karmas salanr. Reglatrlerin kapasitelerinin yksek olmas nedeniyle hassas ayar yaplabilmesi iin ana reglatrlerin pilot reglatrlerle ayarlanmas nerilmektedir. ki reglatrn birbirine edeer alabilmesi iinse pilot reglatrlerden bir tanesinin dierine baml olmas idealdir. Bu reglatrlerden genellikle gz pilot reglatr, LPG gazndaki muhtemel kirlilikler nedeniyle hava ksmna baml olarak altrlmaktadr. ekil 2 de kartrc tip LPG Hava mikserinin kesit resmi yer almaktadr. Kartrc tip mikserlerde, yksek basnlarda karm yapld iin karm gaznn sisteme verilmeden nce cihazn rejim haline gemesi iin ksa bir mddet kullanlmas gerekmektedir. Bunun iin suni bir kullanm noktas oluturulur. Deneme bacas adn verdiimiz bu ekipmanda oluturulan karm gaz yaklak bir iki dakika deneme maksatl yaklarak cihazn rejim haline getii grlr ve sisteme rahatlkla verilebilir.

Sayfa - 5

EGTM NOTLARI 31 Sanayide Doal Gaz Dnm ve LPG le Yedeklenmesi

Kartrc tip mikserlerin en byk avantaj, cihaza bir kalorimetre ilavesi yaplarak elde edilen karm gaznn zelliklerinin, doal gaznkine edeer hale geldii tespit edilebilir. Kalorimetre ierisinde mevcut bir yakma nitesinde yaklr, llen kalorifik deer, sistem hafzasnda kaytl younluk deeri ile kyaslanarak sistemin zerinde mevcut dijital gstergeye wobbe indexi, doal gazn wobbe indexi ile karlatrlr. Sistem tamburuna akuple servomotor yardm ile hava gaz oran, doal gazn wobbe indexine edeer hale getirilinceye kadar deitirilir.

ekil 2 Kartrc tip LPG Hava Mikseri kesiti Kalorimetre cihaz ile yaplan lmlerde doal gaz ile karm gaznn younluklar, lm yaplmadan teorik deerlere kabul yapldndan lm deerlerinde % 1 orannda hata ihtimali vardr. Daha hassas lm ve ayar salanlmas isteniyorsa yaktlarn kalorifik deerlerinin yan sra younluklarn da len wobbe indexmetre cihaz kullanlabilir. Mikser cihaznn hassasiyetine gre % 100 isabette karm gaz elde edilebilir. Kartrc tip mikserlerde minimum kullanmda dzgn hava gaz karm yapabilme yeterlilii ok nemlidir. Turn down Ratio olarak isimlendirilen bu zellikte cihaz, kullancnn asgari gaz ihtiyalarnda karm dzgn yapamamas halinde yakma noktalarnda problemler yaanabilir. ekil 3 de kartrc tip LPG/ Hava mikser cihaznn, sistem ierisine montajn gsteren genel prensip emas yer almaktadr.

Sayfa - 6

EGTM NOTLARI 31 Sanayide Doal Gaz Dnm ve LPG le Yedeklenmesi

ekil 3 Kartrc Tip Mikser Genel Prensip emas b) Ventri Tip Mikserler Bu tip mikserlerde buhar fazndaki LPG, ventri dizaynnda bir nozlden geirilirken en dar noktada hz en st seviyeye ular. Ventri, i yzeyinde oluturduu vakum etkisiyle ortamdan hava emer. Bu hava, karm noktasndan nce bir filtre ve klapeden geirilerek gaz ile karmas salanr. Oluturulan ventri dizayn ile istenilen doal gaza edeer hava gaz karm oran elde edilir. Edeer gaz oluturulacak sistem kapasitesine gre ventri adetleri belirlenir. Ani gaz ekilerine karlk verebilmek amacyla karm gaz bir tampon tank ierisinde depolanr. Bu tank iindeki gaz, iki basn aralndadr. Alt basnca ulaldnda ventri nndeki gaz selenoidleri alr ve ventrilerden gaz geii balar. Tampon tanka, ayarlanm st basn deerine ulalncaya kadar gaz dolmaya devam eder. Kullanma gre srekli ventriler devreye girer ve kar. Ventrilerin nndeki akmlatr tank sayesinde Turn down Ratio oran, bu tip mikserlerde % 100 oranna ulamaktadr. ekil 4 de ventri kesiti grlmektedir. Gaz ile havann karm miktarlar ve karm iindeki basn, tm ile ventri dizaynna baldr. Bu nedenle dizayn edilecek ventrinin boyutlandrlmas ok nem kazanmaktadr. Dizayn edilen karm oranlarnn dna kabilmek iin ancak gazn gei hzn artrp azaltmakla mmkndr. Bu deitirilebilme oran % 2 oranndadr. Dolays ile cihazn imalat esnasnda Trkiye de kullanlan LPG veya Propann ve doal gazn ok iyi tespit edilmesi ve buna gre cihaz dizayn yaplmas gerekmektedir. Aksi takdirde gaz oran yksek veya dk gaz karmlar elde edilmesi sz konusudur.

Sayfa - 7

EGTM NOTLARI 31 Sanayide Doal Gaz Dnm ve LPG le Yedeklenmesi

ekil 4 Ventri Kesiti

ekil 5 te ventri tip LPG/ Hava mikser cihaznn, sistem ierisinde montajn gsteren genel prensip emas verilmektedir.

ekil 5 Ventri Tip Mikser Genel Prensip emas

Sayfa - 8

EGTM NOTLARI 31 Sanayide Doal Gaz Dnm ve LPG le Yedeklenmesi 3.2 Ventri Kartrc Tip Mikser Karlatrmas Kartrc Tip Mikser: a) LPG ile hava karm, % 20 Hava - % 80 LPG ve % 80 LPG - % 20 Hava arasnda istediinize gre herhangi bir karm oranna getirilebilir, LPG gaz kalorifik deiimlerine gre her zaman iin ayarlanan deeri deitirmek mmkn olabilir. b) c) Cihaza dilenildii zaman kalorimetre ilavesi ve otomatik kontrol ekipman ilavesi yaplarak hassas prosesler iin sisteme, doal gaza edeer bir gaz gnderilmesi salanr. Bilgisayarl kontrol paneli ile sisteme gelen gazn ve havann zellikleri tespit edilip, sistemle ilgili arza durumlar tespit edilebilir, alarmla uyarlr ve kabul edilebilecek snrlarn dna klmas durumunda ise sistemin kapatlmas salanr. Her lm deeri, panel hafzasnda kaytl olarak kalmakta ve lm deiim deerleri tespit edilebilmektedir. d) e) f) g) h) Cihazn almas iin gerekli LPG gaz basnc miktar cihaz giri ncesi 2,5 bar, cihaz knda ise 1,0 bar dr. Bu basn LPG kullanlarak 1,6 bara, propan ile 10,58 bara kadar karlabilir. Sistem k basnc sabit ve stabildir. htiyaca gre azaltlabilir veya artrlabilir. Ex proof bir ortama ihtiya duyulur. Kontrol ekipmanlar ise ex proof olmadndan ayr bir kontrol odasna ihtiya vardr. Cihaz iin edeer gaz kapasitesine gre, yksek basnl ve nemi alnm, kurutulmu havaya ihtiya vardr. Turn down Ratio oran, kalorimetre ile maksimum 1/ 100 dr. Kalorimetresiz 1/ 24 civarndadr.

Ventri Tip Mikser: a) LPG ile hava karm, Trkiye deki doal gaz ve LPG zellikleri dikkate alnarak teorik olarak hesaplanr, ventri imalat, bu teorik hesap zerinden yaplr. mal edilmi hava LPG kompozisyonu, % 2 orannda deitirilebilir. b) c) d) Cihazn kalorimetre cihaz ile hassas kontrol mmkn deildir. Cihazn almas, PLC kontrol ile salanmaktadr, ancak herhangi bir panel zerinden iletim bilgileri alnmamaktadr. Cihaz k basnc propan kullanlmas halinde maksimum 840 mbar, LPG kullanlmas halindeyse 560 mbar dr. Cihazn almas iin gerekli propan gaz basnc miktar, cihaz giri ncesi minimum 8 bara, LPG kullanlmas halindeyse 6 bar mertebelerine karlmas gerekmektedir. e) f) Cihaz, iki basn aralnda alr. Karm basnc 840 mbar a kadar kullanlan Propan iin bu aralk 840 ile 770 mbar aras, LPG iin 560 ile 500 mbar dr. Ex proof bir ortama ihtiya duyulur. Cihaz giri gaz basnc ok yksek olduundan buharlatrc ile cihaz aras mesafesi olabildiince ksa tutulmas gerekmektedir. Bu nedenle buharlatrc odas iine konulmas idealdir. g) h) Cihaz, LPG Hava karmn oluturabilmesi iin gerekli olan havay ortamdan alr, basnl hava ihtiyac yoktur. Turn down Ratio oran sonsuzdur. Yani en az ekilerde dahi karm zellii korunmu olur.

Sayfa - 9

EGTM NOTLARI 31 Sanayide Doal Gaz Dnm ve LPG le Yedeklenmesi 3.3 LPG/ Hava Mikser Cihaz Seimi ve Projelendirmesinde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Doal gaz yedeklemesinde kullanlacak LPG/ Hava mikser cihaz ekipman seim ve oluturulacak sistem dizaynnda dikkat edilmesi gereken hususlar u ekilde sralayabiliriz; Mikser cihaz giri artlar iin minimum bir gaz basn deerine ihtiya vardr. Gaz basncnn bu deerin altna dmesi durumunda cihaz, balang arlarn salayamad iin almaz. Doal gaz dolam basnc 1 bar olan bir tesis iin mikser cihaz k basncnn da 1 bar olmas gerekmektedir. Bir LPG tesisi genel olarak tank, buharlatrma ekipmanlar ve buharlatrc sonras basn drme istasyonundan olumaktadr. Bu ekipmanlarn her birinde basn kayb olduu ve mikser cihaznn ierisinde de basn kayplar olduunu dikkate aldmzda LPG tankndan alnacak sv fazdaki LPG nin minimum 2 bar olmas gerektiini grrz. K aylarnda tank yzeyindeki buharlama scakl dk olduundan tank ii basncn 2 bar n altna dt grlebilir. Bu durumda mikser cihazn altrabilmek iin sv transfer pompas kullanlmasna ihtiya duyulur. Tank k noktasnda, sv hattna monte edilen transfer pompas ile buharlatrc ierisine gnderilen likit basnc ykseltilmi olur. Kartrc tip mikser tercih edilmesi durumunda hava gaz karm basncnn yksek olmas, karmn ksa sreli de olsa dzgn olmamasna sebep olmaktadr. Bu nedenle oluacak gaz karm kompozisyonunun mikserin rejim haline gei sresi ierisinde son kullanm noktalarna verilmeden suni bir kullanm noktasnda harcanmas gerekmektedir. Bu amala sisteme deneme bacas ilave edilmesi gerekmektedir. Gazn kalorifik deerinin imalat direk olarak etkileyen sistemlerde kartrc tip mikser tercihi ve bununla beraber oluturulacak gazn kompozisyonun tetkiki amacyla sisteme kalorimetre ilave edilmesi tavsiye edilmektedir. Genellikle karm gaz basnc, doal gaz i kullanm basnc ile ayn seilir. Mikser iin d hava artlar dikkate alnarak dolam gaz basnc maksimum 1,6 bar olmaktadr. zel artlarda fabrika ii doal gaz dolam basncnn yksek olmaktadr. Mikser kn bu zel durumlarda doal gaz basncna eitlemek hatadr ve iletim esnasnda yanl hava gaz karmlarna veya gaz hatt ii LPG youmasna sebep olur. Doal gaz i dolam basncnn 1,6 bar gemesi durumunda kullanlacak yedekleme yaktnn propan olmas gerekmektedir. Mikser odas ierisinin k aylarnda 10 C nin altna dmeyecek ekilde stlmas gerekmektedir. Aks taktirde cihaz zerindeki impuls hatlarnda hava ierisindeki rutubetinin youma problemi ile karlalmaktadr. Trkiye iinde kullanlan LPG ierisinde kat partikller nedeniyle mikser cihaz giri ncesi LPG hatt zerine kartulu filtre konulmas gerekmektedir. Sonu malatn zamannda, doru kalitede ve en uygun maliyetlerle retilmeye alld, rekabetin hzla gelitii gnmz dnya artlarnda ana enerji maliyetleri, firmalar iin olduka nemli bir unsurdur. malatn yaktn direk olarak etkiledii firmalar, gaz kesintisi halinde imalatlarn devam ettirmeleri iin zmlerini yanlarnda bulundurmalar gerekmektedir. Gerek srekli imalat salamalar asndan ve gerekse kesintili tarifenin kesintisiz tarifeye gre fiyat avantajn salayarak imalat maliyetini drmesi hedefleyen firmalar, sistemlerini LPG Hava mikserleri ile yedekleyeceklerdir.
1

KAYNAKLAR 1.zmir Doal Gaz Gnleri Bildirileri Yayn No: E/ 2002/ 312 1 Makine Mhendisleri Odas Konu Yazar: Bahri YAMAN, Cengiz ENOL, Atilla ODABAI 1- Endstriyel Tesislerde Doal Gaza Gei Kitab 2- Enerji Teknolojileri ve Mekanik Tesisat Dergisi 3- ACS Genel Mhendislik ve Ticaret Limited irketi Yaynlar 4- AND Enerji Sistemleri Mhendislik San. ve Tic. A. Yaynlar 5- Algas SDI Blendaire Operation & Maintaenance Manuel May 31, 2001 6- Algas SDI Vaporaire / M Series Operation & Maintaenance Manual March 22, 2000

Sayfa - 10