Professional Documents
Culture Documents
پوهنځی انجنیری
1387ھ ش
پیشگفتار
در عصر کنونی که عصر ساینس و تکنالوجی است بحث انرژی از جمله مباحث مهم بشمار میرود ،
انرژی منحیث عامل پیشرفت در صنعت یک کشور محسوب گردیده و رشدو توسعه اقتصادی یک مملکت
مستقیما به رشد صنعت همان کشور وابسته است .
عرضه و تقاضای انرژی در جهان به صورت یکی از مسائل روز در آمده است .انرژی های فسیلی مانند
نفت ،گاز و ذغال سنگ روزی تمام خواهند شد و با پایان یافتن آنها چرخ تمدن بشری که بستگی مستقیم به
انرژی دارد متوقف خواهد گشت .این مسأله موجب شده که کشورهای توسعه یافته صنعتی با جدیت هر چه
بیشتر استفاده از سایر انرژی های تجدید پذیر موجود در طبیعت مانند انرژی افتاب،انرژی حرارتی ،انرژی
اب،انرژی هستوی،انزژی بادی وغیره در تولید انرژی برقی خود استفاده نموده وصنعت ممالک انها بالی
منابع مذکور استوار است .افغانستان منحیث کشور که از منابع سرشار انرژی برخوردار است تا اکنون از
این منابع خود بطور اساسی استفاده ننموده است .یکی ازجمله این منابع سرشار انرژی ،انرژی باد است.
انرژی باد اغلب در دسترس بوده و هیچ نوع آلودگی بر جای نمیگذارد و میتواند از نظر اقتصادی نیز در
دراز مدت قابل مقایسه با سایر منابع انرژی باشد.
موضوعات عمده که در این رساله علمی مد نظر گرفته شده شامل چهار فصل بوده که در فصل اول این
رساله تاریخچه انرژی باد،انرژی باد چیست وموضوعات دیگرگنجانیده شده در فصل دوم وسوم شرح
بهتردرباره توربین ها،پمپ ها،وآسیاب های بادی شرحه میدارم .
در اخیر تشکر از رهنمائی استاد محترم ودوستان عزیز ابراز امتنان وتشکری نموده و امید وارم تا اینکه
گام کوچک را که در این عرصه نهاده ام باعث توجه دولت و مردم ما گردیده و در این عرصه کار های
بیشتر و موثررا در اینده انجام دهند.
در اخیر هرگونه نظریات و پیشنهادات خواننده گان گرامی در باره موضوع متذکره باعث خشنودی من خواهد
گردید.
پوهنتون کابل
فهرست مندرجات
صفحه مطالب
مقدمه 1.....................................................................................................................................
فصل اول
()1-1تاریخچه باد2......................................................................................................................
()1-2تعریف انرژی2...................................................................................................................
()1-3انرژی باد2........................................................................................................................
فصل دوم
فصل سوم
()3-5ضریب ظرفیت18..............................................................................................................
( )3-6
18........................................................................................
فصل چهارم
نتیجه گیری21.........................................................................................................................
ما خذ22.................................................................................................................................
مقدمه
انرژی باد بیش از ۳۰۰۰سال برای تولید انرژی مكانیكی به منظور پمپ های آب و یا آسیاب كردن
غلت مورد استفاده بشر قرار گرفته است .با شروع تولیدات صنعتی مدرن ،استفاده از منابع انرژی باد ،فراز
و نشیبهایی داشته است و گاه سوختهای فسیلی یا برقی جایگزین آن شده است .چون ماهیت باد ،تصادفی
است و بیشتر منابع تجدیدناپذیر كنونی ارزان و در دسترس است.
در حدود سال ۱۹۷۰میلدی ،با وارد شدن اولین بحران انرژی و بال رفتن قیمت نفت ،انرژی باد بار دیگر به
عنوان منبعی جایگزین ،مورد توجه قرار گرفت ،در این زمان بیشترین میزان استفاده از انرژی باد برای
تبدیل انرژی مكانیكی به الكتریكی بود .این روش با بهره گیری از دیگر فنآوریهای انرژی ،امكان بهترداشته
تا بتواند به عنوان یك پشتیبان در شبكه برق مطرح شود.
اولین توربین باد كه برای تولید برق بكار رفت تقریباً در اوایل قرن بیستم توسعه یافت ،فنآوری بهره برداری
از انرژی باد تا سال ۱۹۷۰میلدی و در اواخر سال ۱۹۹۰میلدی به صورت تدریجی توسعه پیدا كرد.
انرژی باد به عنوان یكی از مهمترین منابع انژری جایگزین ،معرفی شده .در اواخر قرن بیستم ،ظرفیت
بكارگیری انرژی باد در جهان در هر سه سال دو برابر شده و قیمت تولیدی انرژی باد در حدود ۶/۱قیمت آن
در سال ۱۹۸۰شده است به نظر میرسد كه این روند همچنان ادامه خواهد یافت.
بعضی از پیش بینیهای تخصصی نشان میدهد كه تا سال ۲۰۰۵میلدی رشد ظرفیت انرژی باد در حدود
25%در سال خواهد بود و قیمت آن در طی این سالها بین ۲۰تا % ۴۰پایین خواهد آمد.
فنآوری انرژی باد نیز به سرعت در حال پیشرفت است .در پایان سال ۱۹۸۹توربینهای بادی ۳۰۰
كیلووات با قطر روتور حدود ۳۰متر مورد بهره برداری قرار میگرفت .تنها در ۱۰سال بعد توربینهای
بادی ۱۵۰۰كیلووات با قطر روتور حدود ۷۰متر توانایی استفاده بیشتر از باد را فراهم آوردند و استفاده از
توربینهای بادی ۲مگاوات با قطر روتور ۷۴متر قبل از شروع قرن جدید خود گواه پیشرفت فنآوری
انرژی بادی است .توسعه سریع بازار انرژی باد و ارتقای فنآوری آن ،به تحقیقات ،دانش و كار تخصصی
برای دست یابی به انرژی در صنعت انرژی برق اشاره دارد این نكته حایز اهمیت است كه حدود ۸۰%از
ظرفیت بادی جهان تنها در پنج كشور آلمان ،آمریكا ،دانمارك ،هند و اسپانیا مورد بهره برداری قرار میگیرد
و نیز بیشترین علوم انرژی باد بر اساس تحقیقات در این كشورها است .بهرحال استفاده از فنآوری انرژی باد
با سرعت ،در حال گسترش در دیگر نواحی كره زمین است .همان طور كه اشاره شد انرژی بادی از ۳۰۰۰
سال پیش مورد بهره برداری قرار گرفته و فنآوری آن روز به روز بهتر شده است.
در توسعه فنآوری بادی ،سایر علوم از جمله آیرودینامیك ،مكانیك و الكترونیك نقش داشتهاست.
فصل اول
مفاهیم اساسی
( )1-1تاریخچة باد:
در طي تاریخ ،انسانها باد را به شیوههاي مختلف به كار بردند .بیش از پنج هزار سال پیش ،مصریان
باستان از نیروي باد براي راندن كشتيهاي خود روي دریا نیل استفاده كردند .بعد از آن ،انسانها آسیاب بادي
را براي آسیاب كردن غلجات خود ساخته اند.
نظربه شیعات که موجوداست آسیاب بادي را ایرانیان متعلق به خود میدانند .این آسیاب بسیار بزرگ بوده.
قرنها بعد ،مردم هالند طرح پایة آسیاب بادي را بهبود دادند .آنها تیغههاي پروانه مانند ساخته شده از پرههاي
نو به آسیاب بادي اضافه كردند و روشي براي تغییر جهت آن مطابق با جهت باد ابداع كردند.
آسیابهاي بادي به هالنديها كمك كرد كه در قرن 17صنعتي ترین كشور جهان باشند .برخي از كشورها
آسیابهاي بادي را براي آسیاب کردن گندم ،پمپ كردن آب و قطع کردن درختان به كار ميبردند.
در سال 1920در كشورهاي توسعه یافته از آسیابهاي كوچك براي تولید برق قریه جات بدون خدمات برق به
كار برده اند.
در سال 1930زمانیكه خطوط نیرو شروع به انتقال برق از نواحي وقریه هاكرد ،آسیابهاي محلي كمتر و
كمتر شدند ،اگرچه در حال حاضر نیز ميتوان آنها را دید.
ذخایر نفت در سال 1970تصویر انرژي را براي كشورهاي جهان عیوض كرد .این امر محیطي بازتر براي
منابع جایگزین انرژي خلق كرد و راه را براي ورود مجدد آسیابهاي بادي به چشم انداز آمریكایي در تولید
برق هموار كرد.
در تعریف انرژی می توانیم بگوییم که :انرژی توانایی انجام کار .یعنی تمامی موجودات برای انجام کار
باید غـذا مصرف کنند تا این غذا بصورت انرژی در ماهیچه های آنها ذخیره شود که در موقع لزم بتوانند از
آن استفاده کنند .با پیشرفت انقلب تکنولوژیک تمامی دستگاه ها و ماشینها به نوعی از انرژی های مختلف
استفاده کنند .مثل ماشین تیل مصرف نکند برای ما نمی تواند کار انجام دهد یا یخچال انرژی الکتریکی(برق)
مصرف نکند نمی تواند عمل سردسازی راانجام دهد.
( )1-3انرژی باد:
انرژی باد ،انرژی حاصل از هوای متحرک می باشد .هنگامی که تابش آفتاب بطور نامساوی به سطوح
ناهموار زمین می رسد سبب ایجاد تغییرات درجه حرارت و فشار می گردد .و در اثر این تغییرات باد بوجود
می آید.
همچنین اتمسفر کره زمین به دلیل حرکت وضعی زمین ،حرارت را از مناطق گرمسیری به مناطق قطبی
انتقال می دهد که این امر نیز باعث به وجود آمدن باد می گردد.
جریان اوقیانوسی نیز به صورت مشابه عمل نموده و عامل %۳۰انتقال حرارت کلی در جهان می باشد.
در مقیاس جهانی این جریانات اتمسفری بصورت یک عامل قوی جهت انتقال حرارت ودرجه حرارت عمل
می نمایند.
دوران کره زمین نیز می تواند در برقراری الگوهای نیمه دائم جریانات سیاره ای در اتمسفر ،انرژی
مضاعف ایجاد نماید.
ارزش انرژی باد به کاربرد انرژی وسرمایه گزارهای دیگر برای پوشش همان کاربرد ،وابسته
است.طبق بیان شرکت های تولید برق ،این ارزش را می توان به صورت مصرف های سوخت ،ظرفیت و
نشراتی که در صورت کاربرد انرژی باد از آنها پیشگیری خواهد شد ،تعریف کرد .به طور کل میزان درک
و دریافت اجتماعی از این ارزش ،معادل صرفه جویی خالص در کل مصارف های اجتماعی است .
انرژی بادی عمدتا” توسط توربین های بادی سه پره ای بسیار بزرگ تولید میشود که بر بالی برجک
های بلندی قرار میگیرند و مثل پکه ها کار میکنند.
این توربین ها به جای آن که از برق برای ایجاد باد کمک بگیرند ،از باد برای تولید برق استفاده میکنند .باد
پره ها را به چرخش در میآورد و پره ها محوری را میچرخانند که به یک جنراتور متصل است؛و در نتیجه
این چرخش برق تولید میشود.
توربین ها در ابعاد صنعتی برای ارائه خدمات عمومی ساخته میشوند قادرند از 750کیلووات تا 5/1مگاوات
برق تولید کنند.
منازل ،دیش های ارتباطات راه دور ،و پمپ های آب از توربین کوچکی استفاده میکنند که کمتر از 50
کیلووات برق تولید میکند.
توربین های بادی سه پره در حالت خلف جهت باد قرار گرفته و پره هایشان روبه روی باد قرار میگیرد.
نوع متداول دیگر توربین بادی توربین دوپره ای است که در مسیر موافق باد قرار داده میشود.
تحقیقات و توسعه ،توربین های بادی در طول دو دهه گذشته به شکل چشمگیری متحول شده اند.
قطر آرمیچرها در سال 1984یا 1985باید 20متر میبود .حال قطر آرمیچرها 100متر است بنابراین حال
از پره های دورانی حرف میزنیم که مساحتی به ابعاد یک زمین فوتبال (را پوشش میدهند) .پهنای توربین
های بادی امروزی از پهنای بال های یک (طیاره) 747هم بیشتر است”.
در میادین های بادخیز ،مجموعه ای از توربین ها برای تولید برق و انتقال آن به شبکه اصلی برق به هم
متصل شده اند .این نیرو از طریق خطوط انتقال و توزیع برق به مصرف کنندگان میرسد.
چقدر ميتوانیم از باد انرژي بدست آوریم؟ دو اصطلح وجود دارد كه تولید پایة برق را توضیح ميدهد.
عامل موثریت و عامل گنجایش! موثریت به این موضوع بر ميگردد كه چقدر ميتوان انرژي مفید (در این
مورد ،برق) از منبع انرژي كسب كرد.
یك ماشین انرژي صد درصد موثر ،ميتواند تمام انرژي را به انرژي مفید تبدیل كند و هیچ انرژي را هدر
نميدهد هیچ ماشین با موثریت یا بهره برداری صد درصد وجود ندارد .بعضي انرژيها همیشه وقتیكه شكلي
از انرژي به شكل دیگر تبدیل ميشود،یک مقدارآن از دست ميروند .انرژي هدر رفته معمولً به شكل
حرارت انتقال یافته پراكنده شده به هوا میرود و نميتوان از آن بهرة اقتصادي مجدد برد.
ماشینهاي بادي چقدر موثریت دارند؟ ماشینهاي بادي تنها به اندازة دستگاههاي دیگر مانند دستگاههاي زغال
سوزموثریت بهتر دارند .ماشینهاي بادي 30تا % 40انرژي متحرك باد را به برق تبدیل ميكند ،یك دستگاه
مولد نیروي زغال سوز ،حدود 30تا % 35انرژي کیمیاوی زغال را به الكتریسیتة قابل استفاده تبدیل ميكند.
کلیمه گنجایش به توانایي دستگاه نیرو در تولید برق بر ميگردد.
یك دستگاه نیرو با گنجایش صد درصد تمام روز و هر روز هفته با تمام نیرو كار ميكند .در چنین شرایطي
هیچ وقتي براي تعمیر یا سوختگیري صرف نميشود كه اینچنین چیزي براي هر دستگاهي غیرممكن است.
مشخصاً دستگاههاي زغالي اگر تمام روزهاي سال و بطور شبانه روزي كار كنند ،داراي ظرفیت75 %
خواهند بود.
دستگاههاي نیروي باد متفاوت از دستگاههاي مولد نیروي سوخت سوز هستند .موثربودن آنها به میزان باد و
میزان سرعت باد بستگي دارد .بنابراین ماشینهاي بادي نميتوانند در طول سال بطور 24ساعته كار كنند.
یك توربین بادي در یك مزرعة بادي شاخص در 65تا % 80زمان كار ميكند ،اما معمولً كمتر از گنجایش
كامل خود ،زیرا سرعت باد همیشه در بیشترین مقدار خود نیست .بنابراین عامل گنجایش 30تا % 35است.
علم اقتصاد نیز بخش عظیمي از گنجایش را داشته باشند ،اما این امر خود اقتصادي نیست .تصمیم در این
مورد براساس خروجي الكتریسیته در هر دلر سرمایهگذاري است.
یك ماشین بادي ميتواند 5/1تا 4میلیون كیلو وات ساعت ( )kWhبرق در سال تولید كند .این میزان برق
براي 150تا 400خانه در سال كافي است .در این كشور ،ماشینهاي بادي 10میلیارد كیلو وات ساعت
انرژي در سال تولید ميشود.
انرژي بادي حدود 1/0%برق ملت را كه مقدار كمي هست تأمین ميكند .این میزان برق براي كارهاي
خانگي یك میلیون خانه كه به اندازة شهرهاي شیكاگو و ایلي نویز است ،كافيست.
كلفورنیا بیشترین برق بادي را نسبت به سایر ایالتها تولید ميكند و تگزاس ،منیسوتا و آیوا بعد از آن قرار
دارند 1300 ،ماشین بادي موجود بیشتر از یك %برق كلفورنیا كه حدود نصف میزان برق تولیدي در یك
دستگاه نیروي هستهاي است را تولید ميكند .در سه سال گذشته گنجایش باد كل جهان بیش از دو برابر شده
است .متخصصان انتظار دارند در چند سال بعد ،تولید انرژي از ماشینهاي بادي ،سه برابر شود.
هند و بسیاري از كشورهاي اروپایي در حال برنامهریزي براي تأسیس صنایع بادي جدید هستند .بسیاري از
طرحهاي جدید باد به علت عدم كنترل قانوني صنعت برق به تعویق درآورند .شركتهاي خدماتي رفاهي و
اجتماعي اطمینان نداشتند كه چقدر عدم كنترل ( )deregulationروي تكنولوژيهاي جدید تأثیر ميگذارد .آیا
دولت هنوز شركتهاي خدمات رفاهي براي سرمایهگذاري روي طرحهاي انرژيهاي تجدیدپذیر تشویق
ميكند؟ آیا بازاري براي انرژي تولید شده وجود دارد؟ چنین سئوالتي هنوز بيجواب مانده .با این وجعه
سرمایه گذاري روي انرژي بادي به علت سرمایه كم و تكنولوژي در حال پیشرفتش در حال افزایش است.
باد در حال حاضر یكي از رقابتيترین منابع براي تولید است.
نشانة امیدوار كنندة دیگر براي صنعت بادي تقاضاي مصرف كننده براي انرژيهاي سبز انرژيهایي كه به
محیط زیست آسیبي نميرسانند است.
بسیاري از شركتهاي خدماتي به تازگي به مصرف كنندگان اجازه داده كه به طور داوطلبانه براي برق تولید
شده از منابع تجدیدپذیر پول بیشتري بدهند .صنعت بادي براي برگشت به حالت تعویق یا موازنه درآمده است.
▪ عدم نیاز توربین های بادی به سوخت که در نتیجه از میزان مصرف سوخت های فسیلی می کاهد.
▪ رایگان بودن انرژی باد
یکی از بزرگترین موانع بهره برداری از نیروی باد مسأله تأثیر زیست محیطی آن است.
بسیاری از مردم میگویند مولدهای بادی از نظر ظاهری ناخوشایند بوده و پر سر و صدا میباشند؛ بخصوص
چون در نواحی زیبای خارج از مناطق شهری قرار دارند.
اما باید گفت مولدی که سوخت آن زغال سنگ است ،مسلماً پر سر و صداتر و زشت تر از آسیاب بادی خواهد
بود .صدای متوالی توربین های آسیاب بادی برای کسانی که در نزدیکی آنها میباشند ،یک موضوع مهم به
شمار میرود.
اکنون صدای این مولدها به کمک فناوری چرخ دندهها و توربین های سه تیغهای قابل کنترل میباشد.
تغییرات آب و هوا و لزوم استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر به موضوعی مطرح در جهان امروز بدل
شده است .به عنوان نمونه ،در سال ۲۰۲۰دوسوم جریان برق آلمان باید از انرژیهای تجدیدپذیر مانند انرژی
باد تولید شود .همین گرایش ،مشکلت استفاده از این نوع انرژیها را نیز به موضوع روز تبدیل کرده است.
شدت وزش باد در همه اوقات یکسان نیست ،در حالیکه شبکه برق نیاز به منبعی باثبات دارد تا بتوان برق را
در مقیاس وسیع ذخیره کرد.
صدای یک توربین مدرن سهپرهای بادی ،بیشک برای هواداران انرژی بادی به موزیکی گوشنواز میماند.
اما این صدا برای مدیران شبکه برق استرس و نگرانی میآورد ،چراکه باد قابل برنامهریزی نیست.
موقعی که وزش باد شدید است بنا بر ملحظات ایمنی باید توربینها را خاموش کرد .اگر شدت باد بسیار کم
باشد ،نمیتوان برق مورد نیاز را تولید کرد .وزش باد ،شبهنگام شدیدتر است ،یعنی درست هنگامی که
مصرف برق در پایینترین حد ممکن قرار دارد .همین مسئله مشکلی جدی برای شرکتهای برق به وجود
آورده است.
برند بوخهولتس ،یکی از نویسندگان بررسی «شبکههای هوشمند برق و توزیع هشیارانه ،»۲۰۲۰با اشاره به
همین مشکل متذکر میشود که باید مشوقهایی برای خریداران انرژی بادی در نظر گرفت:
وقتی به دلیل برخورداری از انرژیهای تجدیدپذیر مانند انرژی بادی ،مازاد انرژی داشته باشیم ،بهای انرژی
در بازارهای بورس پایین خواهد آمد .در حقیقت ،خریداران انرژی بادی ،باید سودی نصیبشان شود تا
حاضر به این کار شوند.
فصل دوم
معلومات عمومی درباره توربین ها
روتورهای با محور افقی به منظور استفاده از نیروهای مقاوم ساخته می شوند .عموماً روتورهای با
نیروهای که برای ســطح معینه از روتور ،نیروی بیشتری نســبت به نیروی مقاوم در همان ســطح در
روتورهای مقاوم تولید می کنند .ترجیح داده می شود به علوه ،روتورهای ضربه ای عمومًا نمی توانند
سریعتر از سرعت باد بچرخند.
بادرنظر گرفتن وزن ،دستگاه روتورها توان بیشتری را تولید کرده و ارزانتر تمام خواهد شد .تعداد پره ها
می توانند متغییر باشند و تاکنون از یک تا 50پره ساخته شده اند.ماشین های بزرگی از نوع روتور با محور
افقی ساخته اند.
ماشین :Mod- oقطر روتور 38متر و توان تولیدی آن 100کیلو وات بر ساعت برای باد 16متر
برثانیه است .که روی برجی به ارتفاع 33متر سوار است .موثریت این ماشین 40%است.ماشین Mod
:oAاین ماشین ها اشکال تکمیل شده Mod_ oبوده و دو نمونه از آن ها در آمریکا به قطر 38متر و با
توان خروجی 125و 200کیلو وات ساخته شده است.
شامل پمپهای بادی برای تأمین آب آشامیدنی حیوانات در مناطق دور افتاده و آبیاری در مقیاس كم
است .كشیدن آب از عمق كم جهت پرورش نباتات ،تأمین آب مصرفی متازل ،كاربرد توربینهای بادی كوچك
به عنوان تولیدكننده برق ،تأمین برق قریه های مصرف کتتده وچارچ بتری از دیگر كاربردهای
غیرنیروگاهی توربین بادی است.
ب) كاربردهای نیروگاهی:
نیروگاههای بادی منفرد برای تأمین انرژی الكتریكی (برق )واحدهای مسكونی ،تجاری ،صنعتی و یا
مناطق زرعتی و مزارع برق بادی به منظور تأمین بخشی از تقاضای انرژی برق شبكه به كار گرفته
میشود.
()2-3-1کاربردهای غیرنیروگاهی :
-پمپ های بادی برای کشیدن آب از عمق کم
-تأمین آب آشامیدنی حیوانات در مناطق دور افتاده
-آبیاری در مقـیاس کم
-کشیدن آب از عمق کم
-تأمین آب مصرفی منازل
-کاربرد توربینهای بادی کوچک بعنوان تولید کننده برق
-تأمین برق مصرفی قریه جات
-چارچ بتری
-دستگاه های بادی منفرد جهت تأمین انرژی الکتریکی(برقی) واحدهای مسکونی ،تجاری ،صنعتی و یا
ساحات زرعتی
-مزارع برق بادی جهت تأمین بخشی از تقاضای انرژی
امروزه عمومًا دو نوع مكانیزم بادي استفاده ميشود ،محور افقي با تیغههاي شبیه به پرة های طیاره ها و
محور عمودي كه شبیه به فرفره است.مكانیزم بادي محور افقي به علت اینكه مواد كمتري براي یك واحد برق
نیاز دارد ،بیشتر مورد استفاده است.
حدود 90%مكانیزمهاي بادي افقي محور هستند .ماشین بادي افقي ویژه اي داراي ارتفاعي به اندازة یك
ساختمان 20طبقه و سه تیغه دارد كه قطر چرخش آن 200متر است.
بزرگترین ماشینهاي بادي دنیا تیغههایي بزرگتر از یك زمین فوتبال دارند .ماشینهاي بادي براي اینكه باد
بیشتري را به دام بیندازند ،بلند و عریض هستند.
ماشینهاي بادي با محور قائم (عمودی) تنها 5%ماشینهاي بادي بكار برده شده در دنیاي امروز را به
خود اختصاص داده است .نوع نمونه ای آن 100متر طول و 50متر پهنا دارد.
هر ماشین باري امتیازات و ایرادات خود را دارد .ماشینهاي با محور افقي نیاز به روشي براي نگهداشتن
وگرداننده رو به باد دارد .این كار با یك دم روي ماشینهاي كوچك انجام ميگیرد.
در ماشینهاي بزرگ ،یا یك گردانند در بخش پاییني برج قرار دارد كه كاري شبیه به بادنماي هواشناسي را
انجام ميدهد و یا یك موتور هدایت كننده به كار برده ميشود ،ماشینهاي با محور قائم ميتوانند باد را در هر
جهتي قبول كنند.
آسیابهاي بادي چون سرعت باد را كم ميكنند ،ميتوانند كار كنند .باد روي تیغههاي ورقه مانند نازكي
جریان یافته و آنها را بلند ميكند و باعث دوران آنها ميشوند (مانند تأثیر باد روي بالهاي طیاره) تیغهها به
میلة هدایت متصل است و آن نیز یك مولد برق را چرخانده و الكتریسیته(برق) تولید ميكند.
مكانیزمهاي بادي نویامكانیزمهاي بادي امروزه از لحاظ فني بسیار پیشرفتهتر از انواع قدیمي هستند .در این
مكانیزم همچنان براي جمعآوري انرژي حركي باد از تیغهها استفاده ميشود اما این تیغهها كه از فایبرگلس
یا هر مادة محكم دیگر ساخته شده اند.
ل اینكه وقتي باد نميوزد باید چه كرد.
مكانیزمهاي بادي مدرن هنوز با مشكلتي دست و پنجه نرم ميكند ،مث ً
توربینهاي بزرگ به شبكة نیرویي خدماتي متصل شده اند .برخي از آنها هنگامي كه بادي نميوزرد ،جمع
ميشوند.
توربینهاي كوچك گاهي اوقات به مولدهاي الكتریكي ـ دیزلي متصلند و یا گاهي اوقات داراي بتري براي
ذخیرة برق اضافي جمع آوري شده در هنگام وزش بادهاي شدید ،هستند.
دستگاههاي نیروي بادي یا فراري بادي ،سري ماشینها بادي است كه براي تولید برق بكار برده ميشوند.
یك مزرعة بادي معمولً داراي چندین ماشین پخش شده در ناحیة وسیعي است .دستگاههاي هستهاي یا ذغالي
و بسیاري از دستگاههاي بادي غالباً به شركتهاي با منافع عمومي داده نميشوند .در عوض آنها توسط
تاجراني كه برق تولید شده از مزرعة بادي را براي خدمات رفاهي ميفروشند ،اداره و مدیریت ميشود.این
شركتهاي خصوصي به عنوان «تولید كنندههاي مستقل نیرو» شناخته ميشوند.
به كار اندازي یك دستگاه نیروي بادي كار آساني نیست و مالكان آن باید براي تعیین موقعیت نصب آن به دقت
برنامه ریزي كنند .آنها باید میزان وزش باد ،شرایط هواشناسي محلي ،نزدیكي خطوط انتقال برق و كدهاي
منطقهبندي محلي را در نظر بگیرند.
دستگاههاي بادي به زمینهاي زیادي نیاز دارند .یك ماشین بادي حدوداً به دو جریب زمین نیاز دارد .یك
دستگاه نیروي بادي صدها جریب زمین نیاز دارد .از طرف دیگر ،كشاورزان ميتوانند در اطراف ماشینهاي
بادي محصولت خود را به بار آورده و یا به چراي گلههاشان بپردازند .وقتي یك دستگاه شناخته شد ،هنوز
هزینههایي باقي ميماند .در برخي حالت ،هزینههاي باقیمانده با بخششهاي مالیاتي كه به منابع تجدیدپذیر
انرژي داده ميشود ،حیران ميشوند .دستگاه سیالیستهاي منظم منافع عمومي یا PURPAهم براي
خریداري برق از تولید كنندههاي مستقل نیرو با قیمتهاي منصفانه به شركتهایي نیاز دارد .
()2-7بررسی دستگاه های بادی مستقل از شبكه:
دستگاه های بادی مستقل از شبكه اغلب جهت مناطق دوردست یا كاربردهای تكنیكی دور از شبكه استفاده
میشوند،
بعنوان مثال برای سایتهای راداری و ایستگاههای مخابراتی استفاده میشوند.
توربینهای بادی مورد استفاده جهت این گونه مصارف بین چند وات تا ۵۰كیلووات میتوانند باشند.
برای قریه ها یا سیستمهای الكتریكی زراعتی ،توربینهای بادی بالی ۳۰۰كیلووات به همراه تركیبی از
دیزل جنراتور یا بعضی مواقع سیستمهای ذخیره با بطری مورد استفاده قرار میگیرند.
دستگاه های بادی مستقل از شبكه همچنین اغلب در نقاط مختلف جهان برای تولید انرژی مكانیكی لزم جهت
پمپ کردن آب مصرفی وبرای آبیاری یا برای پمپ کردن نفت مورد استفاده قرار میگیرد.
زمانی كه انرژی باد به یك سیستم تولید برق متصل میشود ،برق تولیدی به وسیله انواع دیگر واحدهای
مولد برق را كاهش میدهد .بنابراین در مصرف سوخت صرفهجوئی حاصل میشود .مقدار و نوع سوخت
فسیلی كه صرفهجویی میشود ،به تركیب تولیدكنندگان برق در حال و آینده بستگی دارد .از طرف دیگر،
صرفهجویی در سوخت بستگی به مشخصات واحدهای تولیدی و به میزان نفوذ انرژی باد در كل سیستم تولید
برق دارد.
( )1-13صرفهجویی در ظرفیت:
به دلیل متغیربودن سرعت باد ،انرژی باد اغلب به عنوان یك منبع انرژی كه دارای ارزش ظرفیتی
نیست ،قلمداد میشود لیكن در واقع ،سهم انرژی بادی در قابلیت اعتماد كل سیستم تولید برق ،صفر نیست .این
احتمال وجود دارد زمانی كه نیروگاههای برق متعارف در دسترس نیستند ،نیروگاههای بادی در دسترس
باشد .البته این احتمال برای یك نیروگاه بادی كمتر از واحد متعارف است ،اما نشاندهنده این است كه انرژی
باد دارای یك اعتبار ظرفیتی محدودی است .اعتبار ظرفیتی را میتوان با بررسی قابلیت اعتماد كل سیستم
محاسبه كرد و برای تعیین قابلیت اعتماد كل سیستم میتوان از روشهای آماری و با محاسبه حداقل ظرفیت
مورد نیاز یا بدون احتساب توربینهای بادی در سیستم تولید انرژی استفاده كرد .اعتبار ظرفیتی انرژی بادی
برای سیستمهای تولید انرژی متفاوت تعیین شده اند.
(
)1-14صرفه جویی در انتشارات:
به هنگام عملكرد عادی توربینهای بادی ،هیچگونه انتشار در هوا ،آب و خاك به وجود نمیآید .تقریباً
در تمام سیستمهای تولید برق ،این انتشارات به دلیل سوزاندن سوختهای فسیلی به وجود میآید .این بدان
معنی است كه به ازای هر Gwhانرژی كه به وسیله توربینهای بادی تولید میشود ،قدری صرفهجویی در
مصرف سوخت فسیلی حاصل شده و در ضمن از انتشار مقدار معین آلودگی نیز جلوگیری میشود .میزان
انتشار پیشگیری شده به تركیب واحدهای مولد برق در منطقه مربوطه و نیز اقداماتی كه در جهت كاهش
انتشارات انجام میشود ،وابسته است.
فصل سوم
بادها از یک قانون کلی تابعیت میکنند ،ولی از لحاظ شدت روزانه و مدت وزش در هر نقطه از زمین
بطور قابل ملحظه ای تغییر میکند .ســرعت باد نسـبت به ارتفاع از سـطح بحر یا (دریا) تغییر میکند .با
آزمایشهایی که انجام یافته ،نسبت توان تولیدی در ارتفاع 1500متری به توان تولیدی در ارتفاع 50متری
برابر 25و در ارتفاع 300متری این نسبت برابر 10میباشد
در اینجا bفاکتور موثریت و vسرعت متوسط سالیانه باد است .فاکتور bرا می توان به کیفیت وموثریت
توربین بادی قـلمداد کرد .به هر حال bبه سرعت متوسط سالیانه باد و توزیع سرعت باد وابسته است .
. بنابراین bدر سراسر جهان ثابت نیست
انرژی موجود در باد را میتوان با عبور آن از داخل پرههای توربین و سپس انتقال مومنت پرهها به
روتور یک جنراتور استخراج کرد .در این حالت میزان توان تبدیلی با تراکم باد ,مساحت ناحیه جاروب شده
توسط پره و مکعب سرعت باد بستگی دارد .به این ترتیب میزان توان قابل تبدیل در باد را میتوان به این
ترتیب به دست آورد:
که در این فرمول Pتوان تبدیلی به وات α ،ضریب استفاده زمان (که به طراحی توربین وابسته است)ρ ،
تراکم باد بر حسب کیلوگرم بر مترمکعب r ،شعاع پرههای توربین برحسب متر و vسرعت باد برحسب متر
بر ثانیه است.زمانی که توربین انرژی باد را میگیرد سرعت باد کم خواهد شد که این خود باعث جدا شدن باد
میشود .آلبرت بتز ( )Albert Betzفیزیکدان آلمانی در ۱۹۱۹اثبات کرد که یک توربین حداکثر میتواند
59%از انرژی بادی را که در مسیر آن می وزد را استخراج کند و به این ترتیب αدر معادله بال هرگز
بیشتر از 0.59نخواهد شد.
از ترکیب این قانون با معادله بال میتوان اینگونه نتیجه گرفت:
•حجم هوایی :که از منطقه جاروب شده توسط پرهها عبور میکند به میزان سرعت باد و کثافت
هوا وابسته است .برای مثال در روزی باد سرد با حرارت ۱۵درجه سانتیگراد ( ۵۹درجه
فارنهایت) در سطح دریا ،کثافت هوا برابر ۱٫۲۲۵کیلوگرم بر متر مکعب است .در این حالت
عبور بادی با سرعت ۸متر بر ثانیه در روتوری به شعاع ۱۰۰متر تقریبًا موجب عبور
۷۷٬۰۰۰کیلوگرم باد در منطقه جاروب شده توسط پرهها خواهد شد.
•انرژی حرکی :حجم مشخصی هوا به مجذور سرعت آن وابسته است و از آنجایی که حجم
هوای عبور از توربین به صورت خطی با سرعت رابطه دارد ،میزان توان قابل دسترسی در
یک توربین با مکعب سرعت نسبت مستقیم دارد .مجموع توان در مثال بال در توربینی با شعاع
جاروب ۱۰۰متر برابر ۲٫۵مگاوات است که بر طبق قانون بتز بیشترین میزان انرژی
استخراج شده از آن تقریباً برابر ۱٫۵مگاوات خواهد بود.
()3-4توزیع سرعت باد:
میزان باد دائما تغییر میکند میزان متوسط مشخص شده برای یک منطقه خاص صرفاً نمیتواند میزان
تولید توریبن بادی نصب شده در آن منطقه را مشخص کند .برای مشخص کردن بیشترین سرعت باد در یک
منطقه معمولً از یک ضریب توزیع در اطلعات جمع آوری شــده مربوط به منطقه استـفاده میکنند.
مناطق مختلف دارای مشخصه توزیع سرعت متفاوتی هستند .مدل رایلی ( )Rayleigh modelبه طور
دقیقی میزان ضریب توزیع سـرعت در بسیاری مناطق را منعکس میکند.
از آنجاییکه بیشتر توان تولیدی در سرعت بالی باد تولید میشود ,بیشتر انرژی تولیدی در بازههای زمانی
کوتاه تولید میشود.
بر طبـق الگوی لی رنچ نیـمی از انرژی تولیـدی تنها در 15 %از زمان کارکرد توربیـن تولیـد میشــود.
و در نتیجه دستگاههای بادی مانند دستگاههای سوختی دارای تولید انرژی پایداری نیستند .تاسیساتی که از
برق بادی استفاده میکنند باید از جنراتورها برای مدتی که تولید انرژی در توربین بادی پایین است استفاده
کنند.
: ( )3-5
تا زمانی که سرعت باد ثابت نباشد تولید سالیانه انرژی الکتریکی توسط دستگاه بادی هرگز برابر حاصل
ضرب توان تولیدی در مجموع ساعت کار آن در یک سال نخواهد شد.
نسبت میزان توان حقیقی تولید شده توسط دستگاه و ظرفیت اعظمی تولیدی دستگاه را ضریب ظرفیت
مینامند .یک دستگاه بادی نصب شده در یک محل مناسب در ساحل ضریب ظرفیتی سالیانهای در حدود%
35دارد .برعکس دستگاههای سوختی ضریب ظرفیت در یک دستگاه بادی به شدت به خصوصیات ذاتی باد
وابسته است.
ضریب ظرفیت در انواع دیگر دستگاهها معمول به مصرف سوخت و زمان مورد نیاز برای انجام عملیات
تعمیر بستگی دارد .از آنجایی که دستگاههای هستهای دارای مصرف سوخت نسبتًا پایینی هستند بنابراین
محدویتهای مربوط به تامین سوخت این دستگاهها نسبتًا پایین است که این خود ضریب ظرفیت این دستگاهها
را به حدود90 %میرساند.
دستگاههایی که از توربینهای گاز طبیعی برای تولید انرژی الکتریکی استفاده میکنند به علت پر مصرف
بودن تامین سـوخت معـمولً تـنها در زمان اوج مصـرف به تولید می پردازند .به همین دلیل ضریب ظرفیت
این توربینها پایین بوده و معمول بین 5الی ٪25میباشد.
بناء به یک تحقیق در پوهنتون استندرد که در نشریه کاربردی هواشناسی و اقـلیم شناسی نیز به چاپ رسیده
در صورت ساخت بیش از ده مزرعه بادی در مناطق مناسب و به طور پراکنده میتوان تقریباً از /3ا ا م
انرژی تولیدی آنها برای تغذیه مصرف کنندههای دائمی استفاده کرد.
: ( )3-6
تجهیزات تولید برق بادی در مقیاس کوچک ( 100کیلووات یا کمتر) معمول برای تغذیه منازل ,زمینهای
زرعتی یا مراکز تجاری کوچک مورد استفاده قرار میگیرد .در برخی از مکانهای دور افتاده که مجبور به
استفاده از جنراتورهای دیزلی هستند مالکان محل ترجیح میدهند که از توربینهای بادی استفاده کنند تا از
ضرورت سوزاندن سوختها جلوگیری شود .در برخی موارد نیز برای کاهش مصارف خرید برق یا برای
استفاده برق پاک از این توربینها استفاده میشود.
برای تغذیه منازل دورافتاده از توربینهای بادی با اتصال به بطری استفاده میشود .در ایالت متحده استفاده
از توربینهای بادی متصل به شبکه در رنجهای 1تا 10کیلووات برای تغذیه منازل به طور فزاینده ای در
حال گسترش است .توربینهای متصل به شبکه در هنگام کار نیاز به استفاده از برق شبکه را از بین میبرند.
در سیستمهای جدا از شبکه یا باید از برق به صورت دوره ای استفاده کرد و یا از بطری برای ذخیره سازی
انرژی استفاده کرد.
در مناطق شهری که امکان استفاده از باد در مقـیاسهای زیاد وجود ندارد نیز ممکن است از انرژی بادی در
کاربردهای خاصی مانند پارک مترها یا درجاءهای بیسیم اینترنت با استفاده از یک بطری یا یک بطری
آفتابی استفاده شود تا ضرورت اتصال به شبکه از بین برود.
تبدیل انرژی باد به برق بسیار آسان و ارزان میباشد ،لذا در افغانستان خصوصا در مناطق باد خیزی مانند
هرات یکی از بهترین راههای کسب انرژی برق میباشد.
این صفحه برای آنست تا با اطلع رسانی خصوصا تصویری به هموطنان عزیز چگونگی کار و ساخت
جنراتور کوچک خانگی بادی را آموزش دهد.
در تصویر زیر نقشه یک دستگاه کوچک بادی خانگی ترسیم شده است.
شکل()1-6-3
توربینها بادی برای راه اندازی و بهره برداری نیاز به هیچ گونه سوختی ندارند و بنابراین در قبال انرژی
الکتریکی تولید آلودگی مستقیمی ایجاد نمیکنند .بهره برداری از این توربینها دی اکسید کربن،دی اکسید
گوگرد ,ذرات معلق یا هیچ گونه عامل آلوده کننده هوا تولید نمیکند .اما توربینها بادی در مراحل ساخت
از منابع مختلفی استفاده میکنند .در طول ساخت دستگاههای بادی باید از موادی مانند فولد ,بتن,المونیم و ...
استفاده کرد که تولید و انتقال آنها نیازمند مصرف انواع سوختهاست .دی اکسید کربن تولید شده در این
مراحل پس از حدود 9ماه کار کردن دستگاه جبران خواهد شد .دستگا ههای سوخت فسیلی که برای تنظیم
برق تولیدی در دستگاههای بادی مورد استفاده قرار میگیرند موجب ایجاد آلودگی خواهند شد:
بعضی از اوقات به این نکته اشاره میشود که دستگا ههای بادی نمیتوانند میزان دی اکسید کربن تولیدی را
کاهش دهند چراکه برق تولیدی از طریق دستگاه بادی به دلیل نامنظم بودن همیشه باید به وسیله یک دستگاه
سوخت فسیلی کمک شود .دستگاههای بادی نمیتوانند به طور کامل جایگزین دستگاههای سوخت فسیلی شوند
اما با تولید انرژی الکتریکی مبنای تولیدی دستگاههای حرارتی را کاهش داده و از تولید آنها میکاهند که به
این ترتیب میزان انتشار دی اکسید کربن کاهش مییابد.
در ســال ،1970ذخایر نفـت بر توسعة منابع جایگزین انرژي فشار آورد .در سـال ،1990از دیدگاه
تجدیدپذیري محیط زیست ،در برابر مطالعة دانشمندان كه نشاندهندة تغییرات بالقـوة آب و هواي جهاني
درصورت افزایش استفادة مداوم از سوختهاي فسیلي فشاري نیز بوجود آمد .انرژي بادي یك گزینة اقتصادي
و راهبردي براي دستگاههاي سنتي در بسیاري از نواحي كشور ارائه ميدهد ،باد سوخت پاكي است و مزاع
بادي از آنجا كه هیچ سوختي را نميسوزانند ،هیچ آلودگي آبي با هوایي نیز ایجاد نميكنند .جدي ترین آسیب
زیست محیطي ماشینهاي بادي شاید تأثیر منفي آنها روي جمعیت پرندگان وحشي و بر خود دیداري غیرطبیعي
در چشم انداز محیط زیست باشد ،براي برخي افراد ،برق زدن تیغههاي آسیابهاي بادي در افق ميتواند آزار
دهنده باشد و براي برخي دیگر آنها جایگزین زیبایي براي دستگاههاي نیروي سنتي هستند.
از لحاظ اقتصادي ،خبرهاي خوب زیادي براي انرژي بادي وجود دارد ،اولین خبر اینكه یك دستگاه بادي
بسیار ارزان تر از دستگاه انرژي موسوم از نظر ساخت ساخته شده است .دستگاههاي باد ميتوانند به
ماشینهاي بادي به راحتي اضافه كردند بطوریكه تقاضاي برق تقاضا پیدا ميكند .دومین خبر اینكه هزینة تولید
برق از باد در دو دهة گذشته بطور برجستهاي كاهش یافته است .برق تولید شده توسط باد در سال 30 ،1975
سنت براي هر كیلو وات ساعت بود ،اما حال به كمتر از 5سنت رسیده است .توربینهاي جدید قیمت را كمتر
هم خواهند
فصل چهارم
نتیجه گیری
مأخذ
1. http://www.ngdir.ir/SiteLinks/Kids/html/energy-mafahim%20wind.htm
)wiewed on 13.10.2008(
2. http://news.tavanir.org.ir/press/press_detail.php?id=4772
)wiewed on 15.10.2008(