Professional Documents
Culture Documents
a) qaf, b)g/ak. 14. E ka ajo e foline fonemn bashkctingllore nj [jrl? njri (65/b), i njomc, nj (num.) etj. 15. far fonemash bashklingllore hundore te tjcra ka ajo e folme ve m-s, n-s dhe nj-s?
a) A ka ajo e folme nj bashklingllore sonante hundore prapagjuhore 7
ngusht (18), kungull (18),tmng (18),lng. b) A ka ajo e folmc nj bashktingllore paragjuhore (dhcmbore) disi t shurdht n, qc fonnon kundrvnic fonologjike me bashktinglloren paragjuhore (dhmbore) sonante n? nder(17), kndoj (17). tund (17). Inventar grupesh fonemash 16. N atc t folme a sht i mundshm shqiptimi i grupil tc bashktingllorevc mb? N qoft se jo. cila prej dy bashkctingllorcve mbetet dhe 'timbr ka ajo? mbjell. kumbull, thumb. 17. A shtc i mundshm shqiptimi i grupit nd? Nc qoft s jo, cila prej dy bashkctingllorcve t ktij grupi mbctet dhe 'timbr ka ajo? nder (70), kndoj, tund, shkund. 18. A shtc i mundshm shqiptimi i grupit t bashktinglloreve ng? N qoft sc ai del i rcduktuar, 'bashktingllore csht ajo qc ka mbetur prej grupit'? ngusht, kungull. trung osc cung. 19. A shqiptohen t dyja bashklingllorel c gmpit ngj apo vetcm njra prcj tyre'? Si artikulohet elementi i par i grupit, qoft atje ku grupi shqiptohet i plot, qoflc atje ku reduktohet gj-ja? n&iyej,ngjesh,ngjall. 20. A sht i mundshm shqiptimi i bashktingllorevc t dhe d nc grup mc bashktinglloren j? tjcrr, i djatht 21. A shtc i mundshcm shqiptimi i m-sc n grup mc j-n? mjekr, mjalt (68). 22. A dalin n atc t fblme grupet pl, hl, fl? N qoflc se nuk dalin, 'ndryshime kan psuar? a) plak(l/a), b)ble(127), c)fle(116/a). 23. A csht i mundshm shqiptimi i gmpit fsh? a) kofsh, mndafsh b) shkoj (dsh.t.TI), rroj (dsh.t.II).
b) leje (em.f.) ~ lyej (urdh.II+prem.sh.e), c) lesh (em.pashq.nj.) ~ lyej (lidh.+II) 5. A ka ajo c folme diftong monofonematik ie? / e / ~ / ie / a)(bj)be~bie(t.II)<116/c), b) (tc) dal (t.II)<115) ~ e diel (kall.pashq.nj.)(50/c), c) dell (emr.shq.nj.) ~ diell (emr.shq.nj.). 6. A e ka ajo c folme zanoren 0: (t shkurtr dhc t gjat gojore ose vetm t gjatc gojore dhe hundore) si tingull t pakushtzuar fonetikisht, q ka funksionin e nj foneme? a) sy (44/a), etj., shyt (200), frym (2/), b) ve "vezc", ves (149), v(re)etj. N rastct e piks b t shnohen pr do tc folme zanoret q kan ato n vend tc c-s. 7. A e ka ajo e folme zanoren ae: si tingull t pakushtzuar, q ka funksionin e nj foneme? them (kr.thj.IT), l (kr.thj.II), bie (kr.thj.II), shoh (kr.thj.II). (s'kam) nge. far tingujsh t tjcrc ka n ato t folme ku nuk ka ae: nc kto raste? 8. E ka ajo e folme fonemn h (bashktingllore faringale e shurdht)? N qoft se po, a shqiptohet ajo n t gjitha kushtct fonetike (n fillim, n mes, n fund t fjals)? ha(t.I)(I 16), duhan(27/dh), lahem (t.l)(132/b), krah (83/6), shoh (57/b), leh (571a). 9. E ka ajo c folme bashktinglloren dridhse rr [r;] q formon kundrvnie tbnologjike mc bashktinglloren dridhse r? rruaj ~ ruaj 10. Ekziston n atc tc folme fonema bashktingllore 11 [i]? vlla(251),diell(l46) T vrehet nse ka dal krejt nga sistemi i fonemave kjo bashktingcllore apo ka prdorim fakultativ krahas dh-sc [5], q e ka zvendsuar. 11. Ekziston n at t folme ifti i ndrdhcmboreve shtegore th-dh [6]~[f)], q hyjnc nc ndrlidhrin e frikativitetit (shtegorsis) me iftin e dhmborcvc mbylltore t-d apo n vend t tyre k&/ \/ ~ f y f (prapagjuhorc shtegore), q hyjn po n ndrlidhrin e frikativitetit, por me iftin e prapagjuhoreve mbylltore / k / - / g /? a)them(t.I)(M3), b)dhi(em.f.)(195,41/a). 12. A ekziston n at t folme ifti i fonemave bashktingllore afrikate paragjuhorc -xh [t/] - [d^] apo n vend t tyre ka afrikate mesgjuhore t ~ d? a bashktingllore t tjera? a)aj,vi(841b), b) xhep, oxhak (43).
Numri n kllapa tregon s fjala del cdhc tc pyetja e numrit, q sht vn n kllapa. prandaj t mos merret.
Funksione fonemash
24. A ndrrohen me t shkurtrat zanoret e gjata kur dalin n nj rrokje q mbyllet nga dy bashktingllore fardo osc nga nj bashktingllore e shurdht?
a) vloj (t.IV), rroj (t.VI), babe (dhan.shq.nj.) etj. b) buk, vath etj.
25. A shqiptohet zanorja u e patheksuar apo ndrrohet me zanoren n nj rrokje fundore t mbyllur nga nj 11 ose r? Po kur kalon n nj rrokje t hapur? a) vetull - vetulla, b) flutur, hekur - flutura, hekuri. 26. Qndrojn apo kthehen n t shurdhta bashktingclloret e zshme n nj pozit fundorc absolute? a) elb, i madh (63), zog (83/4), oriz, borxh, b) i verdh (63), lug. 27. A formohen grupet ln, Hn, dhn, tn, zn, nn, kn n kufirin e nj morfeme-tem e t nj morfeme-mbarese'? N qoft se po, a jan t qndrueshme kto grupe apo rcduktohet plotsisht njri prej prbrsve t tyre?
a) mal (kall.shq.nj.) (83/a) vjel (kr.thj.VI) b) buall (kal1.shq.nj.), vjell (kr.thj.VI) (119/a), c) gardh (kall.shq.nj.), vjedh (kr.th.VI)(122),
) oriz (kall.shq.nj.).ndez (kr.thj.VI) d) det (kall.shq.njO,dh) duhan (kall.shq.nj.), e)mik(kall.shq.njO(83/b). T vrehet pr t gjitha rastet nse ka rregullsi te plot apo ka prdorim fakultativ. 28. A ndrrohen q-ja dhe gj-ja me j-n n kufi t morfemave kur takohen me t, n, m? mik (emr.shq.sh.), vdes (kr.thj.IV-VI). digjem (kr.thj.IV-VI), zog (emcr.shq.sh.). 29. A ndrrohet bashktingllorja h me bashktinglloren f kur pas saj vjen bashktingllorja t? i ftoht (69), i mpreht.
34. Si shqiptohet zanorja e e theksuar n rastet e mposhtme? qeth, (t.T), kam (t.II), qesh (t.I), ka (em.m.sh.), lesh (68). 35. far timbri ka o-ja e shkurtr n raste si kto?
kos,sot,jo.
T vrehet timbri i saj edhe kur, me ndryshimin e forms s fjals, del n nj rrokje t brendshme t hapur, p.sh.kosi etj. 36. 'timbr ka zanorja o e theksuar n raste si kto? shkoll-shkolla, lop-lopa, rrog-rroga, cop-copa, gjoks-gjoksi, grop-gropa (85). 37. N at t folme bashktingllorja sh artikulohet me vatr t dyt t parme apo me vatr t dyt t prapme? shaj (121), shoh (57/6), mushka (188), vesh (t.l) (114/8).
39. A kan a t theksuar apo t theksuar fjal si kto? akshnm, man, tamam etj. 40. Ajo e folme ka e t theksuar gojore, apo e n fjal si kto?
a) dhen (shum.i dele), zemra,
b) e enjte, e premte, emr (72), femr, c) fre, pe (em.m.pashq.), ) vend. 41. N rastet e mposhtme ka i t theksuar, ka ndonj zanore tjetr apo diftong?
a) dhi (195) (em.f.); mik (83/6), mir, mulli (92/b), shi, hi, rri, (t.l-III) (116/b). b) fiq (emr.shq.sh.), vi (203), gji, lis, i ri, brinj (61), c) dredh (pakr.I-IIT), pres (pakr.I-TIl),
) thik (85), dit (1/4), mish (68), hi, bie (116/c). N rastet kur del diftong n vend t i-s t vrehet nse ka kushtzim fonetik dhe prdorim fakultativ. 42. A sht kthyer n y zanorja i e theksuar para nj bashktinglloreje buzore ose prapagjuhore? krip, krimb, frik. 43. N atc t folme ka o t patheksuar apo a n nj rrokje nistore t hapur? oborr, dollup. oxhak. 44. N fjalt e mposhtme ka y apo ndonj zanore tjetr?
a) sy, tym, yll (80), pyk, myk (1/), byk,
48. A shqiptohet zanorja e patheksuar q vjen pas nj bashktinglloreje sonante n nj rrokje mesore n raste t ktilla? a) errsir, lirsi, b) puntor (66/a), c) trimri, ) burrri. 49. A shqiptohet zanorja e patheksuar n nj rrokje inesore q fillon me bashktingllore josonante n raste t ktilla? a) pleqri, b) bageti. 50. A shqiptohet zanorja e patheksuar n rrokje t hapur fundore? a) pul, b) buke (24 a), fiq (emr.shq.sh.), dhi (emr, shq.sh.), trembdbjete, c) ediel. T vrehet nse e ruan endc e folmja zanoren fundore n forma fjalesh me theks parafundor, p.sh. n formn e emrores njejs t pashquar t fjals kiinibull (16), n format e rasave t zhdrejta t emrave femror: pul, pun, lop. 51. N fjalt e meposhtme ka tog zanoresh ua, ka diftong ua, ka tog zanoresh ue, uo, apo ka u? a) duar, buall (66/b), muaj, b) grua, dua, ftua (67), c) grua, (emr,shq. nj), buall (emrsshq.nj.) (66/b), shkruaj (pakr.1, urdh.V). 52. N at tc folme dalin me ue apo me u fjalt e mcposhtme? msues (79), sulmues etj. 53. Ka tog zanoresh ye, ka diftong ye, ka y apo ndonj tog a ndonj zanore tjetr n fjal si kto q vijojn?
a) der (emr.pashq.sh.) b) thyej (ps.kr.thj.TTI) c) fyell (emer.shq.nj.), thyej (pakr.I).
54. N fjalt e mposhtme ka tog zanoresh ie, ka diftong ie apo ka i a ndonj zanore tjetr? a) miell, ziej (t.I),
b) bie (116/c), ziej ose prziej (ps.kr.thj.III), c) diell (emr, shq.nj.) (146), ziej (kr.thji).
55. N fjalt e mposhtme ka diftong ie apo tog zanoresh ie? b) vjel (pjesore) (129). 56. N at t folme jan me grupin va apo me grupin vo fjalt e mposhtme? vaj, vatr. 57. N fjal t ktilla, si kto q do t renditen m posht, ka h apo ka f n vend t h-s?
a) (qeni) leh, ah (oh, uh), (pasth.),
b) shoh (t.I), c) ndihni, ) lahem (32/c). 58. Kan g apo gj (a ndonj tingull t ardhur prej gj-s) n fjalt e mposhtme?
a) goj, gur (1/d), grua (51), grop (85), grusht (72/b), b) lug (emr.shq.nj.) (26/b, 45/b), zagar, paguaj, c) burg, zog (83/b) etj.
T hetohen edhe rastet: kishc, ky, shqyej, gisht, gjemb. 60. N at t folme dalin me q apo me k fjalt e mposhtme? qerre (314), qime, qesh (tJ) (34), qep (t.I), ka (em.m.sh.) (34), qengj (191). 61. Ndrmjet dy zanoreve dhe n fund t fjals ka nj apo j?
a) brinj (emr.shq.nj.), gshtenj (emr.shq.nj.), b) thua (em.rn.sh.) (73), i ri (mb.m.sh.) (41/b).
62. A ka j apo ndonj tingull bashktingllor tjetr n raste si kto? a)laj(tJ)(115),punoj(t.l),(115), b)goj(58),vaj(56). 63. N at t folme ka bashktingllore ndrdhmbore dh [5] apo bashktingllore ansore 11 [4] n rastet e mposhtme? dhi (50/b), i madh, dhe (53/a), gardh (27), i verdh, T vrehet nse ka edhe prdorim fakultativ pr njrn dhe tjetrn bashktingllore. 64. Dalin me bashktinglloren r apo me bashktinglloren n fjal si kto? emr (emr.pashq.sh.), ur (zjarri) (2/c), trimri (48/c), punuar (128). 65. Ku bie theksi n fjalt e mposhtme?
a) baba (248), pare, qoshe, daj (255), tenxhere,
c) bie (116/c), ziej ose prziej (pes.kr.thj.III), d) diell (emr, shq.nj.) (146), ziej (kr.thj.I).
55. N fjalt e mposhtme ka diftong ie apo tog zanoresh ie? b) vjel(pjesore)(129). 56. N at t folme jan me grupin va apo me grupin vo fjalt e mposhtme? vaj, vatr. 51. N fjal t ktilla, si kto q do tc renditen m poshtc, ka h apo ka f n vend t h-s? a) (qeni) leh, ah (oh, uh), (pasth.), b)shoh(t.I), c) ndihm, ) lahem (32/c). 58. Kan g apo gj (a ndonj tingull t ardhur prej gj-s) n fjalt e mposhtme?
a) goj, gur (1/d), grua (51), grop (85), grusht (72/b), b) lug (emr.shq.nj.) (26/b, 45/b), zagar, paguaj,
c)burg,zog(83/b)etj. 59. N fjalt e mcposhtme ka q e gj apo kl e gl, ki e gi, a k e g? a) qaj (t.I-111), qumsht, kam qcn. b) i gjat, zgjua (blete) (393), gju (em.m.pash.), zgjidh, T hetohen cdhe rastet: kish, ky, shqyej, gisht, gjemb. 60. N at t folme dalin me q apo me k fjalt e mposhtme? qerre (314), qime, qesh (t.I) (34), qep (t.I), ka (em.m.sh.) (34), qengj (191). 61. Ndrmjet dy zanoreve dhe n t'und t fjals ka nj apo j?
a) brinj (emr.shq.nj.), gshtenj (emr..shq.nj.), b) thua (em.m.sh.) (73), i ri (mb.m.sh.) (41/b).
62. A ka j apo ndonj tingull bashktingllor tjetr n raste si keto? a)laj(t.I)(115),punoj(t.I),(115), b) goj (58), vaj (56). 63. N at t folme ka bashktingllore ndrdhmbore dh [5] apo bashktingllore ansore 11 [i] n rastet e mposhtme? dhi (50/b), i madh, dhe (53/a), gardh (27), i verdh, T vrehet nse ka edhe prdorim fakultativ pr njrn dhe tjetrn bashketingllore. 64. Dalin me bashktinglloren r apo me bashktinglloren n fjal si kto? emr (emr.pashq.sh.), ur (zjarri) (2/c), trimri (48/c), punuar (128). 65. Ku bie theksi n fjalt e mposhtme?
a) baba (248), parc, qoshe, daje (255), tenxhere,
MORFOLOGJI
Emri
66. Emrat si kta. q do t renditen m posht, a e mbajn t pandryshuar temn e tyre n trajtn e shquar? a) qershor-i, puntor-i, b) buall-i, truall-i, c) krcell-i ose fyell-i. 67. 'ndryshim pson tema e emrave t mposhtm n trajtn c shquar? thua,ftua etj. 68. T 'gjinie jan n at t folmc cmrat e mposhtm? uj, mish. djath, lesh, dyll, mjalt 69. Aprdoren si asnjans emrat q vijn nga emrzimi i mbiemrave prejfoljor? t ftohtt, t nxehtt, t vjellt etj. 70. T 'gjinie jan nc atc t folme emra si kta? a) nder, shndet, b) qiell, kryq, lot (i/dh), qytet. 71. Me 'prapashtes c formojn shumsin emra mashkullor si kta? a) ushtar, b) doktor, c) bri, dru, ) dollap Jorgan, d) jetim, gjysh, dh) kula, e) traktorist. 72. Me 'prapashtes e formojn shumsin emra mashkullor si kta?
a) trup (i njeriut), gjym, emr,
b) grusht, c) nip. 73. Me 'prapashtes e formojn shumsin emra mashkullor si kta? a) pe,hu, thua, b) mi,kushri. 74. Me 'prapashtes c formojn shumsin emra mashkullor si kta? a) bosht, b) thelb, c) drapr, gjarpr.
75. Me 'prapashtes e formojn shumsin emra mashkullor si kta? gisht, prift. 76. Me 'prapashtes e formojn shumsin emra mashkullor si kta? lmsh, prrua. 77. Si e formojn shumsin emrat si kta'? lepur, flamur. 78. Me 'mjetc e formojn shumesin emra mashkullor si kta? hamall, akall, mashkull, krmill. 79. Si e formojn shumsin emra mashkullor si kta? a) nxns, msues; b) elsetj. 80. 'form kan pr shumsin emra mashkullor si kta n at t folme? a) yll, b)dash(190), c)djal(244), )kal(185), d) gardh, dh) vlla. 81. Emrat mashkullor, q mbarojn me bashktingllore, marrin mbaresn -ve (-vet) apo mbaresn -e(-et) n gjinore dhe n dhanorc shums? plak. dhen, djal, qen. 82. 'form kan pr kallzoren e trajts s shquar njjs emrat mashkullor q u mbaron tema me zanore t theksuar? a) dhe, ka, mi b) hu. mulli, c)sy. 83. 'form kan pr kallzoren e shquar njjes emrat mashkullor q u mbaron tema me bashktingllore? a) mal, b) zog, mik, c) krah. 84. 'mbares marrin n formn e rass rrjedhore t pashquar emrat femror t numrit njjs? Ve asaj mc -e pr femror dhe asaj me i pr mashkullor, mos prdoret edhe nj tjetr me -et pr femrore dhe me -it pr mashkullor? Prdoren t dyja n funksione t ndryshme apo vetm njra prej tyre? a) mish lope, mish pule, b) mish vii, mish dashi.
85. A ekziston n at t folme ndonj form e veant rasore kur emrat vijn menjher pas parafjalve: ne, mbi, nn, npr, me? - n grop - mbi gur, - nn gur, - npr lum, - me thik.
Mbiemri
86. Mbiemrat prejfoljor (t ardhur nga foljet me zanore) dallohen n gjini vetm nga nyjat e prparme apo edhe nga mbaresat? i lar e lar, i qruar e qeruar
Numrort
90. A dallohen pr nga gjinia numrort 2 dhe 3?
a) 2 burra, 2 gra,
b) 3 burra,3 gra.
Premri
91. 'fbrm kan n rasn emrore premrat vetor un, ai, ajo, ne, ju.
b) ta (t + e).
93. A prdoren n at t folme premrat dftor t formuar nga prngjitja e nj pjesze prcaktuese nji (nj') ose qe (q') me premrat ky ose ai? a) njiky, njai, b) qeky, qai. 94. A ka ajo e folme premr pronor vetvetor? N qoft se jo, cili premr e kryen funksionin e tij? i vet,e vet, t vet, 95. Peremrat pronor, kur jan t shoqruar me emra t farefisnis, prdoren para apo pas emrave'? im bir, ime bij, T vrehet nse prdoren apo nuk prdoren fare kta premra me emrat: bir, bij, at, m, shoqe "bashkshorte". 96. Premrat pronor t emrzuar prdoren pa nyj apo me nyj t prparme?
- imi apo i imi, - imja apo e imja, - yni apo i yni, - jona apo e jona.
97. 'forma ka n rasat emrore, dhanore dhe kallzore premri pronor im kur vjen pas nje emri? kali im 98. 'forma ka n rasat emrore, dhanore dhe kallzore premri pronor yn kur vjen pas nj emri? pela ime 99. 'forma ka n rasat emrore, dhanore dhe kallzore premri pronor yn kur vjen pas nj emri? kali yn 100. 'forma ka n rasat emrore, dhanore dhe kallzore premri pronor jone kur vjen pas nj emri? pela jon 101. 'forma ka n rasat emrore, dhanore dhe kallzore premri pronor yt kur vjen pas nj emri? kali yt 102. 'forma ka n rasat emrore, dhanore dhe kallzore premri pronor jote kur vjen pas nj emri? pela jote 103. 'forma ka n rasat emrore, dhanore dhe kallzore premri juaj (mashkullor) kur vjen pas nj emri? kali juaj 104. 'forma ka n rasat emrore, dhanore dhe kallzore premri pronor juaj (femror) kur vjen pas nj emri? pela juaj 105. 'forma ka n rasat emrore, dhanore dhe kallzore premri pronor e mi kur vjen pas nj emri? shokt e mi
11 /. v Torma Kane per te pakryeren e dettores ne tn vetat e njejesit diie ne tn vetat e stiumes/t roijet e meposhtme? jam, kam, them. 118. 'forma kan pr t pakryern e dftores n tri vetat e njjsit dhe n tri vetat e shumsit foljet e mposhtme? a) vesh, b) punoj, c)pi. 119. Del me mbares apo pa mbares forma e s kryers s thjesht veta e tret njjs e ktyre foljeve? a) marr, dal, vjell, b) gjej, mbes, vij, ha, c) z. 120. 'forma kan n tri vetat e njjsit dhe n tri vetat e shumsit t s kryers s thjesht foljet e mposhtme? shtyj,fryj. 121. 'fonna kan n tri vetat e njjsit dhe n tri vetat e shumsit t s kryers s thjesht foljet e mposhtme? shaj, paguaj, vras (114), pres. 122. 'mbaresa kan n tri vetat e shumsit foljct me bashktmgUore n t kryern e thjesht"?
a) vesh, kosit ose prashit, vadit,
b) dal, vjel, dredh. 123. A e ka ajo e folme formn e s kryers s dyt? kam pas dal (than etj.) 124. A e ka ajo e folme formn e s kryers s plot t dyt? kisha pas dal (than etj.) T vrehen nse ka edhe forma t tjera t mbiprbra pr kohn e shkuar. 125. Foljet jokalimtare n format e kohs s shkuar kan si ndihmse foljen kam apo foljen jam? a)shkoj,vij,lind,hyj, b) jam. 126. 'forma foljore ka ajo e folme pr kohn e ardhshme? N qoft se ka disa forma, t krkohen dallimet kuptimore t tyre. shkoj. 127. 'mbares kan foljet e mnyrs lidhore koha e tashme n format e vetes s dyt dhe t tret njjs? a) t pres, t dal, b) t laj, c) t pi, c) t fle, t ble.
128. Me 'pjesz del forma e prcjellores? punoj etj. 129. Me 'mbaresa del forma e pjesores? a) vesh, b) vjel, c)laj, ) bie "ren", jap, theni, le. 130. 'fonn t paskajores ka ajo e folme? ble.
131. Kur folja tregon nj veprim t caktuar, q sht duke u zhvilluar n momentin e ligjrimit, prdoret
forma me pjeszn po (po pres), forma me foljen jam dhe prcjelloren (jam duke prer) apo ndonj form tjetr?
132. 'mbaresa kan foljet joveprore t mnyrs dftore koha e tashme n tri vetat e njjsit dhe n tri vetat
e shumsit? a) lodhem, b) vritem, c) lahem. 133. 'forma ka e pakryera e foljeve joveprore t mnyrs dftore n tri vetat e njjsit dhe n tri vetat e shumsit? a) lodhem, b) vritem, c) lahem. 134. 'form ka veta e par njjs e foljeve joveprore n t kryern e thjesht? a) lodhem, b) vritem, c) lahem. 135. Si del formae vets se dyt shums e foljeve joveprore n mnyrn urdhrore? a) ulem. b) lahem. Folja t jet e pashoqruar me pjeszn "mos" dhe pa folje tjetr para saj.
Formimi i fjalve
136. A tbrmohen n at t folme me prapashtesn -shm mbiemrat prejpjesor q tregojn aftsi ose mundesi? i vyeshm, i punueshm, i besueshm etj.
SINTAKSE
137. Emrat mashkullor q e bjn shumsin me -e marrin mbiemra t gjinis femrore apo mbiemra t gjinis mashkullore? - nj mal i lart - dy male... (t larta), nj pus i thell - dy puse... (t thella). 138. Parafjalt tej, prtej, matan krkojn rasn rrjedhore apo rasn kallzore?
- tej gardhit apo tej... (gardhin). - prtej malit apo prtej... (malin).
matan lumit apo matan... (lumin). 139. Pr t treguar origjinn (vendlindjen) e nj personi os t nj fisi a prdoret parafjala prej (me variantet fonetike dialektore) apo parafjala nga (me variantet fonetike dialektore)? - un jam prej (Tirane) apo un jam... (nga Tirana) 140. Pr t shnuar marrdhnie shkakore a prdoret parafjala prej apo parafjala nga?
- u poq prej vaps apo u poq... (nga vapa), - u zbeh prej frike apo u zbeh... (nga frika).
142. N ndrtimet hipotetike t perbra nga togjet foljore, komponenti i par i s cils shpreh fillim veprimi, a prdoret lidhorja apo paskajorja?
- filloi t pij apo filloi... (me pi), - nisi t kndoj apo nisi... (me kndue), - zu t krkoj apo zu... (me krkue).
143. A prdoret lidhorja apo paskajorja n fjaiit pyetse t drejta me ndajfolje dhe premra t ktill, si ku, kur, si, qysh, pse, me se, k, kujt, sa etj?
-
ku t shkoj? apo ku... (me shkue)? kur ta marr? apo kur... (me e marr)? si t'i them? apo si... (me i than)? qysh t bj? apo qysh... (me ba)? pse t'i them apo pse... (me i than)? me se t shkoj apo me se... (me shkue)? k t marr? apo k... (me marr)? kujt t'i besoj apo kujt... (me i besue)? sa t rri? apo sa... (me ndejt)?
144. Apcrdoret lidhorja apo paskajorja n fjalit nxitse t pavarura dhe kryesore q shprehin detyrim?
a) ec t punosh! apo ec... (me punue)! b) duhet t msosh! apo duhet... (me msue)!
145. A prdoret lidhorja apo paskajorja pr shprehjen e marrdhnieve qllimore? shkoi n mal t marr dru apo shkoi n mal....(me marr dru; pr me marr dru).
I LEKSIK
146. LIND (dielli) Kur del n mngjes, themi: dielli... 147. PERNDON (dielli) N mbrmje kur zhduket dielli, themi: dielli...
148. ARUSHA E VOGL ...grumbull yjesh (gjithsej shtat) q duken n ort e vona t nats, n drejtim
t Veriut. 149. VES/-A ...lagsire e holl q bie mbi gjethe e bar gjat nats n pranver e vjeshte.
150. YLBER-I ...harku me shtat ngjyra q duket n qiell, zakonisht pas shiut n koh me diell pjesrisht
t zn. 151. SHPELL/E-A ...nj c grryer e thell si tunel, n mal ose n shkmb. 152. TRLJNG-U ...pjesa e drurit nga toka deri te degt. 153. SYTH-I... nj e fryr n maj ose n an t degs s drurit, nga e cila dalin gjethet n pranver. 154. ZGAV/R-RA ... e grryera e madhe n trungun e ndonj peme t vjetr. 155. NYJ/E-A ...pjesa e ngritur dhe e fort n nj dru; l shenj n drras. 156. BRTHAM/E-A ...pjesa e fort q kan brenda frutat e kumbulls, pjeshks etj.
157. VESH-I a) ...nj krcell me kokrra rrushi q kputim nga hardhia, b) ...kreelli i rrushit q mbetet pasi
jan hequr kokrrat. 158. PJERGULL-A ...hardhi q mbeshtetet n ndonj pem ose n tend. 159. FERR/E-A ...bim me gjemba q rritet n gjerdhe e q bn kokrra t zeza e t mbla si mani. 160. MIS/R-RI Buka bhet prej gruri, mund t bhet edhe prej thekre, prej elbi, por edhe prej... 161. LVOR/E-JA ...flett q mbulojn kallirin e misrit.
162. KALLII MISRIT ...pjesa e bims se misrit q ka kokrrat.
163. BOE MISRI ...kjo pjes q mbetet pasi i hiqen kokrrat. 164. HAL GRURI ...fije e holle si Rjilper e kallirit t grurit. 165. KLLOGJ/R-RA ...kpurdh me pluhur t zi q vesh kallirin e grurit, t elbit etj. 166. GJEMB-I ...pjesa me maj e krcellit t ferrs q shpon dorn kur e kap.
167. FASUL/E-JA ...kokrra (zakonisht t bardha) t mbshtjella n bishtaj t cilat prdoren t thata pr
168. QEP FARE ...qep e vogl q prdoret pr t'u mbjell. 169. PATATVE-JA ...bim q bn kokrra te mdha brenda n dhe, t cilat prdoren pr gjcll. 170. PRESH-i ...perime e ngjashme me qepn por q i ka gjethet t gjata si shpatc. 171. KASTRAVEC-I ...perime q e ka bimn si t pjeprit, frutet e saj tc gjat e t gjelbr prdoren si sal-
193. MILOR-I ...i vogli i deles kur bhet nj-dy vje (mashkull). 194. ROGUSH/-A ...dele me brir. 195. DHI-A ...kafsh shtpiake e imt, me lesh t ashpr, me brir t ngritur prpjet e t kthyer prapa, q
198. FTUJ/-A ...i vogli i dhis kur bhet nj-dy vje (femr).
199. FTUJAK-U ...i vogli i dhis kur bhet nj-dy vje (mashkull). 200. SHYT/-A ...dhi pa brir. 201. LOP/-A ...kafsh shtpiake e madhe (femr) q mbahet pr mishin, qumshtin e lkurn. 202. KA-U Mashkulli i ksaj kafshe quhet... 203. VI-I ...i vogli i lops. 204. MSHQERR/-A ...i vogli i lops nga nj deri dy vje (femr). 205. MEZAT-I ...i vogli i lops nga nj deri n dy vje (mashkull). 206. DERR-I ...kafsh shtpiake me trup e me qaf t trash, me kmb t shkurtra e turi t zgjatur, q
ndrtesave.
213. LARASK/-A ...shpend i ngjashm me sorrn, me pend t prhime e me lara t bardha, me bisht t gjat. 214. GUSHKUQ-I ...zog i vogl me gush t kuqe. 215. BUF-I ...shpend grabitqar i nats, me kok t madhe, me sy t mdhenj, me sqep t shkurtr e t kthyer. 216. QYQ/E-JA ...zog q kndon kuku kuku.
217. KUKUVAJK/E-A ...zog grabitqar i nats, q ushqehet me zogj e me minj dhe kendon me nj z sikur vajton.
218. QOKTH-I ...zog q cicron natn qok-qok. 219. MLLENJ/-A ...zog me pupla t zezae t ndritshme,me sqep t verdh,q rri zakonisht npr ferra
e npr shkurre.
220. ERDH/E-JA ...vendi q bjn zogjt pr t vendosur vezt e pr t rritur tc vegjlit e tyre. 221. PEND-T ...ato q mbulojn trupin e shpendve. 222. GJEL-I. ...mashkulli i pules. 223. GJEL DETl .. .shpend i madh shtpiak, q e hap bishtin si verore kur ngrefoset. 224. PUL/ DETI Femra e ktij shpendi quhet... 225. KLLUK/-A ...pula kur bie pr t nxjerr zogj dhe gjat kohs q i rrit. 226. ROS/-A (e eger) ...shpend i egr me qaf te shkurtr, t murme e n t kuqe, q rri npr kneta. 227. BRETKOS/-A ...kafsh e vogl q jeton edhe n uj edhe n tok, ecn duke krcyer. 228. THITHLOP/-A ...nj lloj bretkoce e madhe, q dmton lopt duke u thithur gjinjt. 229. SHUSHUNJ/-A ...nj lloj krimbi i zi, q rron n ujrat knetore dhe thith gjakun e kafshve, prdo-
trit, bjn fole n dhc, ku vendosin kokrra drithi etj. pr t'i pasur gjat dimrit.
231. ZEKTH-I ...nj lloj mizc e madhe q u ngjitet lopve, i pickon dhe u thith &jakun. 232. KPUSH/-A ...nj si merimang e vogl, q u ngjitet bagtive, qenve etj. dhe u thith gjakun. 233. ARZ-A ...insekt sa bleta, me ngjyr t verdh e me vija t zeza, me thumb helmues, e bcn tblen
gjat vaps.
237. XIXIXONJ/E-A ...insekt i vogl, i cili gjat nats lshon rreze e ndrion si shkndij. 238. AKREP-I ...kafsh e vogel dhe helmuese, e zez, me dy gthap prpara, q i ka si cfurk, zakonisht
239. KRMILL-I ...kafsh e vogl me trup t but e me guall, kur del n vcs e n diell nxjerr nj
(pr dhndrrin).
253. GJYSH-I, GJYSHE-JA ...a) babai dhe nna e babait (pr fmijt), ... b) babai dhe nna c nns
fmij.
458
260. BINJAK-U, BINJAK/E-JA ...njri nga dy vllezrit ose njra nga dy motrat q lindin
njcher sh.
261. F
QINJ-I ...ai q banon me shtpi afr teje dhe qe nuk e ke gjak e fis.
262. NIP-I/MBES/-A ...a) djali i djalit ose i vajzs, ...b) vajza e djalit ose e vajzs. 263. TAJ/-A ...gruaja q i jep gji foshnjs s nj gruaje tjetr. 264. VLLAM-I ...ai q i ka pir gjakun nj tjetri pr t'u br si vlla me t.
266.1 VE/ E VE ...a) burri q i ka vdekur gruaja, ...b) gruaja q i ka vdekur burri.
267. TRUP-I ...shtati i njeriut pa gjymtyrt dhc pa kokn. 268. KOCK/E-A ...nj pjes, nj copc e shtatit t njeriut. 269. ESHTRAT N PRGJITHSI N varr njeriut pas shum vjetsh i tretet mishi, por i mbeten... 270. KOK/-A ...pjcsa e siprme e trupit t njeriut, q qndron mbi qaf. 271. STRDHMB-I ...dhmbi q del mbi nj tjetr. 272. DHMBALL/-A ...njri nga dhmbt c mdhenj q vijnc pas dhmbve t qcnit. 273. FLOK-T ...qimet e koks. 274. GRSHETA-T ...flokct e nj femre t thurur si bisht i gjat. 275. IJ-A ... njra nga t dy ant e mesit t trupit t njeriut, t pjess nn brinjct. 276. KURRIZ-I ...pjesa e prapme e trupit t njeriut q nga supet e deri te mesi. 277. KY-1 ...vendi ku lidhen dy kocka njra me tjetrn.
a) i dorcs, b) i kmbs.
278. PLLMB-A ...ana e brendshme e dorcs. 279. KRCI-RI ...kocka e kmbs nga shputa deri te &juri. 280. QERPIK/-T ...qimet e vogla rreth kapakve t syrit. 281. AFROHEM ...jam larg e vij pran nj njeriu a nj vendi. 282. LARGOHEM ...jam afr e shkoj m tutje nje njeriu a nj vendi. 283. HAP (dern) Kur dua t byj n dhom e dera sht e mbyllur, 'i bj asaj? 284. MBYLL (dern) Kur dal jasht dhoms, 'i bj ders qc t mos e l t hapur? 285. VRAPOJ ...eci me hapa shum t shpejt dhe duke krcyer. 286. SHUAJ (zjarrin, dritn) 'i bj zjarrit kur i hedh uj? Po drits elektrike kur lcviz elsin? 287. NDEZ (zjarrin, dritn) 'u bj druve n vatr kur u v shkrepsen? Po kur nuk ka drit n dhom,
289. ZBRES Pr t shkuar lart, ngjitem, pr t vajtur posht... 290. PLAGOSEM ...goditem nga nj plumb e nuk vdes. 291. QLLOJ (me pushk) Shnoj me pushk, heq kmbn dhe... 292. NGACMOJ (fmij, zjarrin) ...a) prek me dor e me fjal nj fmij pr t br shaka me t, ...b) prek
zjarrin pr ta ndezur,
293. GUDUUS ...prek dik me gisht n trup dhe e bj t qesh shum. 294. PRZ/DBOJ ...nxjerr dik me detyrim nga shtpia ose nga nj territor i caktuar. 295. GNJEN ...kur dikush nuk thot t vrtetn, ai... 296. TREGOJ (nj prrall) Kur fmija krkon nj prrall, ti ia... 297. KRKOJ ...kur provoj nj gjell pr shije. 298. KMBEJ ...un t jap nj gj dhe ti m jep nj gj tjetr afrsisht me vler t barabart. 299. USHQEJ ...kur i jap fmijs q nuk ha dot vet, sepse sht i vogl. 300. NGOPEM Kur ha aq sa nuk mund t ha m, them.... 301. RNKOJ ...nj i smur lshon z, sepse nuk e prmban dot veten nga dhimbjet. 302. TINZ ... kur i marr dika nj tjetri duke u ruajtur t mos m shoh. 303. DRITAR/E-JA ...pjesa e murit q sht me xhama e shrben pr t hyr drit n dhom. 304. QILAR-I ...pjesa e baness ose e ndonj vendi tjetr ku mbahen sendet ushqimore pr dimr. 305. KASOLL/E-JA ...banes prdhese e njerzve ose e e kafshve, zakonisht e mbuluar me kasht. 306. NDRTOJ (shtpi) ...ngre nj ndrtes pr t banuar. 307. TJEGULL-A ...material ndrtimi prej balte, e pjekur, q shrben pr t mbuluar atin. 308. ATI-A ...pjesa e siprme q tnbulon nj ndrtes.
309. MASH/-A ...mjet hekuri n forme bige, q shrben pr t marr thngjill n zjarr.
310. KACI-A ...mjet hekuri n form lopate, qe sherben pr t marr prush n zjarr. 311. KMBALEC-I ...mjet hekuri me tri kmb, q vihet n zjarr pr t vendosur mbi t nj tenxhere, tepsi,
gjym,etj. 312. BLOZ-A ...pluhuri i zi, q l tymi kur kalon npr oxhak.
313. SHKARPA-T ...dege t holla e te thata, q prdoren pr t ndezur zjarrin. 314. QERRE-JA ...mjet bartjeje, zakonisht me dy rrota, q trhiqet me qe.
315.KRUNDE-T ...ato q mbetenpasi kalon mielli n sit. 316. THARM-I ...brum i thartuar, i cili shtihet n brumin e buks q t vij. 317. KOR/E-JA (e buks) ...pjesa e siprme dhe e fort buks.
318. QETH-I ...mjet druri n form t rrumbullakt, n t cilin thollin pet.
319. SA-I ... mjet hekuri q mbushet nga sipr me prush dhe q vihct mbi tepsi pr t pjekur buk etj. 320. KNA/E-JA ...cn uji e drunjt, e fllashkt nga t dyja ose nga njra an, q sht me rrip dhe vihet zakonisht n krah. 321. BUCEL/-A ...en e drunjt si fui e vogl, qc prdoret pr t bartur uj. 322. SHTMB/-A ...en balte me gryk t ngusht, me nj ose dy doreza, q prdoret pr t mbajtur uj. 323. PETS-I ...shkop i holl q prdorin amvisat pr t hollur pet. 324. FRGOJ Kur n tigan me yndyr vc djath, mish qep, vez etj., them po...
325. VARG/UA-OI ...ziruhir i trash me nj engel n fund, q varet n oxhak pr t mbajtur gjymin,
kusin ctj.
326. THNGJILL-I ...copc e vogl druri e qymyri:
a) e ndezur, b) e shuar. 327. QUMSHT-I Kur mjelitn delen, lopn, dhin prcj tyre marrim... 328. AJK/E-A ...cipa q v qumshti pasi rri disa or n nj vend t frcskt ose kur zien. 329. GJALP/-I Kur rrahim qumshtin n tunds, sipr del... 330. GJIZ/-A Kur ziejmc hirn, dhallin, kosin del... 331. RRND-I ... ara e djathit q nxirret nga mullza e qengjit ose e kecit. 332. SHAKULL-I ...en lkurc q prdoret pr t mbajtur djath. gjiz etj. 333. TUNDS-I ...cnc druri, me t ciln rrihet qumcshti.
334. SHKOPI I TUNDSIT ...shkopi q prdoret pr t rrahur qumshtin.
335. KPUC/-A ...ato prcj lkure nga sipr e me sholl nga posht, q mbathim n kmbc. 336. RROBA-T ...gjith 'veshin (n prgjithsi) burri ose gruaja.
337. BREK-T ...veshje e brendshme e burrave, q vishen posht pantallonave ose tirqve.
338. GUN/E-A ...veshj e siprme prej shajaku. q mbajn zakonisht barinjt pr t'u mbrojtur nga shiu e nga t ftohtit.