Professional Documents
Culture Documents
Ders Notlar
(zet)
Erzurum 2010
NDEKLER
Giri........................................................................................4
FLLER VE MTAKKTLAR...........................................7
1- Aksam- Seba......................................................................7
2- Vezinlerin Anlamlar..........................................................10
nemli Notlar:....................................................................12
3- Fiillerin Zamirlere snad Edilmesi.....................................13
a- Salim ve Mehmuz Fiiller:...............................................13
b- Mudaaf Fiiller: ...............................................................14
c- Misal Fiiller:...................................................................15
d- Ecvef Fiiller:...................................................................15
e- Naks ve Lefif Fiiller:.....................................................17
f- Tekid Nunu Bitien Fiillerin Zamirlere snad:............19
4- Tekid Nunu........................................................................20
Tekid Nununun artlar:..................................................20
5- Mastar.................................................................................23
a- sm-i Mastar: ..................................................................23
b- Mevvel Mastar: ............................................................23
c- Slas Mastarlar:.............................................................23
c.1- Manadan Hareketle Mastar Tayini:.........................24
c.2- Lafzdan Hareketle Mastar Tayini:.........................24
d- Mastar- Gayr-i Slas:...................................................25
e- Mastar- Mm: ...............................................................27
f- Sna Mastarlar: ..............................................................28
e- Mastar- Merre: ..............................................................28
g- Mastar- Heye: .............................................................28
6- Mtakkt...........................................................................29
a- sm-i Fail: .......................................................................29
b- Mbalaa Sigas:............................................................30
c- Sfat- Mebbehe:..........................................................31
d- sm-i Meful:..................................................................32
e- sm-i Zaman, sm-i Mekan:............................................33
f- sm-i Alet:.......................................................................34
7- Taaccb ve Tafdil...............................................................35
a- Taaccb:..........................................................................35
b- Tafdil:.............................................................................37
KNC BLM......................................................................40
1- SMLER............................................................................40
a- Sahih sim: .....................................................................40
b- Maksur sim: ..................................................................40
c- Memdud sim: ................................................................42
d- Mankus sim:..................................................................43
2- Cemiler:..............................................................................44
3- sm-i Tasgir:.......................................................................46
4- sm-i Mensub:.....................................................................49
NC BLM.................................................................52
LAL VE BDAL..................................................................52
1- bdal....................................................................................52
a- Babnda bdal Kurallar:........................................52
b- Bablarnda bdal:..........................................53
2- ll Kurallar......................................................................53
a- Kalb Yoluyla 'll...........................................................53
b- Harekenin Hazfi Yoluyla 'll........................................57
c- Harfin Hazfi Yoluyla 'll...............................................57
Baz lal Kurallar..................................................................58
Baz Vakf Kurallar...............................................................61
TATBKUS-SARF
Giri
1- Sarfn lminin Alan
Dilbilimi:
1- Morfoloji
Biim Bilim
Sarf
2- Sentax
Sz Dizimi
Nahiv
3- Semantik
Anlam Bilim
Maan
Sarf:
1
:
2
Alfabe h.
H.Cerler
) )
2- Mizanus-Sarf
* Eer bir kelimede harf dyorsa o zaman o fiilin veznini
ifade ederken de o harfe tekabl eden harfi drerek vezni
ifade ederiz.
)(
eklinde
bir deiim geirir. Dolaysyla
kelimesi aslnda
kelimesinden maklubdur. Burada kalbi uyguladmzda
kelimesinin vezni
olur.
3- Kelimede lal uygulanmas gereken bir harf var ancak bu
harfte ilal yaplmamsa burada bir kalb-i mekan olduu
ortaya kar.
kelimesi byledir. Burada vav-ya mteharrik
ma-kabli meftuh olursa vav, ya; elife kalbedilir. Kaidesi
uygulanmas gerekir, dolaysyla da kelime
olmaldr. Ancak
5- Herhangi bir ak sebep olmamasna ramen gayr-i
munsarif olan kelimelerde de kalb-i mekan vardr. :
: //
1- Aksam- Seba
Kk harflerinden hibirisi
illet harfi olmayan fiil
Kk harflerinden birisi
hemze olan fiildir.
/ /
Kk harflerinden ikisi
ayn olan fiildir.
)
)
) 3
)
, )2
)
)
)
)(12
)(6
) )3
) )4
)3
)
)
) )5
) 2
) 1
) 2
) 3
4
)
) , ) 5
) 1
1
2
1
2
3- Sayruret:
4- Naht:
: 1
2
:
:
: 3
: 4
:
: 5
:
: 6
: 7
:
: 8
:
: 9
: 1
:
: 2
: 3
:
: 4
:
: 5
:
: 6
:
: 7
:
:
:
: 1
: 2
: 3
:
:
): )4
: 1
: 1
(
) :
)(:
)(:
: 2
: 3
: 1
( :
4
:
)
: 1
: 2
)3
):
4:
))
1:
))
:2
: 3
:
: 4
:
:
) : ) ( ) 1
: ) ( 2
) : ) ( ) 3
)( : 4
: : 5
: 6
)( : 7
1
)
)
ve
failin
yapt
eylemin
yine
fail
zerinde
1b- Ayn cins iki harften birincisi sakin ikincisi harekeli ise
birinci harf ikincide idgam edilir.
//
.
2- Mmteni dgam: Mudaaf fiilde bulunan idgam mazimuzari ve emir gibi ekimlerde, fiilde bulunan idam baz
sigalarda almak zorunda kalr ve idgam, mmteni olur. bu
sigalar her tr fiilin ekiminde harekeli ref zamirine bititii
sigalardr. nk; Harekeli ref zamiri ma kalbini sakin ister.
dgamn mmteni olduu yerlerin tabloda gsterimi:
ikincisi
d- Ecvef Fiiller:
1- Mazide merfu mteharrik zamire bititiinde ve emrin
mfred muhatabnda illet harfi hazfedilir.
2- Mazide 1. babdan gelen ecveflerde merfu mteharrik
zamire bititiinde faul-fiil dammeli olur.
3- Mazide, y ecveflerde merfu mteharrik zamir bititiinde
faul-fiil meksur olur.
4- Mazide, ecvef-i vv 4. babdan geldiinde faul-fiil meksur
olur.
6- Mazi ve emirde nun-u nisve bitien sigalar ayndr.
/
/
7- Ecvef fiilin ve bablarnn mastarlarnn sonuna
hazfedilen aynel-fiile delalet edecek ondan bedel bir
getirilir. 3
8- Ecvef fiilin bablarnda, ecvef fiilin
illet harfi ortaya kar.
9- Ecvef fiilin bablarnda illet harfi olan veya
mutlaka olarak yazlr. )(
10- Evcef vavi veya yilerin sfat- mebbeheleri
vezninde gelir.
11- Ecvef fiilden ism-i meful getirirken
a) vv ise harekesi makabline nakledilerek aynel-fiil
hazfedilir.
b) y ise harekesi hazfedilerek makabli kesra yaplr.
(Hareke hazfedildikten sonra illet harfi de hazfedilir.)
/
e- Naks ve Lefif Fiiller:
Lefif-i makrun fiiller 2. ve 4. bablardan gelir.
/
; Lefif-i mefruk fiiller 2. ve 6. bablardan gelir.
/
; Lefif-i mefrukun emri hazr malulu
vezninde gelir.
Lefif-i mefruk sonu itibariyle naks, ba itibariyle misal fiil
gibidir. ; Lefif-i makrun fiiller ise naks
fiil gibi ilem grr.
Naks fiiller 1.5,2.6,3.7, ve 4.8 bablardan gelir. Naks fiillerin
mazisinde bulunan illet harfi sadece slasi mcerredin birinci
babnn mazi malumunda eklinde yazlr.
Naks ve Lefif Fiilerin ekimi:
1- Cemi ve muhataba s birletiinde illet harfi der.9
5
7
8
/ () )( )
6
12
/
13
/
14
15
)
// ( )
)
16
)
(
)
/ (
)
(
)
)
17
11
; sonu elif olan nakslarda ise irab nunu ve lamelfiil hazfedilir. Cemi vavna ise damme harekesi verilir.
)
* =<
* =<
18
19
//
4- Tekid Nunu
Arapada Tekid Nunu a) Sakl b) Haff olmak zere iki
ksma ayrlr. Bu fiili kuvvetlendiren ve fiilin zamann gelecek
zaman yapan bir harftir. Fiili muzari, hal ve istikbale delalet
ediyorken20, bu fiili muzarinin sonuna bu Nun-u tekid eklenirse
delalet ettii anlam sadece gelecek zaman olur.
Tekid Nununun artlar:
a- Mazi fiilin sonuna tekid nunu bitimez.21
b- Emir-i hazrn sonuna tekid nunu -mutlak olarak- herhangi
bir art olmakszn bitiir.
c- Muzari fiilin sonuna tekid nunun getirebilmek iin u
artlarn yerine gelmesi gerekir.
I. Vacip Olduu Durumlar:
1- Anlam msbet olmaldr.
2- Gelecek manas ifade etmelidir.
3- Kasemin cevab olmaldr.
4- Lam- Kasem ile arasna bir fasla girmemesi gerekir.
20
21
Tekid nununun yukardaki zelliinden dolay
mezkur
muzari
fiiller
tekid
nunu
ile
tekid
edilemezler.
III. Vacibe Yakn Derecede Mstahsen Olduu Durumlar:
u iki durumda muzari fiilin tekidi vcub derecesine yaklar,
ounlukla mstahsendir.
1- art fiili; art kelimesi, harf23 olan bir cmlede vaki olursa.
2- Fiil; Talep, emir, nehy, dua, temenni ve istifhama delalet
eden bir kelimeden sonra gelirse.
( )
( )
Not: Fiili muzari iki durum dnda daima murabdr. Eer fiili
muzarinin sonuna nun-u nisve bitiirse skun zere; Nun-u
tekid mubaereten bitiirse fetha zere mebni olur.
----
-------
dierleri,
nunun
Mfret
muhatab,
fetha; cemi mennes
muhata-ba,
-----
---------
-----
*
*
*
*
--------
---- *
*
* iaretli yerler mebni;
dierleri murabdr.
---- *
*
* iaretli yerler mebni;
dierleri murabdr.
skun;
Not: Nun- tekid muhaffefe olduunda istinad elifi ile birlikte
tenvin olarak yazlr.
(
)
(
)
Not: Muzarinin tekid nun almas halinde Basrallara gre
evvelin de tekidi vaciptir ve lam- tekid, lam- emr, lam- nehy
( )
( )
( )
b- Mevvel Mastar:
Cmlenin bana mastar harflerinden biri getirilerek cmlenin
mastara evrilmesiyle oluan mastardr.
Mastar harfleri: )
)
/ ( )
/ ( )
()
c- Slas Mastarlar:
Slasi mastarlar kyas deildir. Genel bir kural yoktur ve
ounlukla
sadece
semaya24
dayanr.
Bununla
24
birlikte
c.1.4- Ses ifade eden fiillerin ounun mastar
vezinlerinden gelir.
c.1.5- Renke delalet eden fiillerin ounun mastar
vezninde gelir.
25
29
b.6.1-
b.6.2-
b.6.3-
b.6.4-
2- Muzari aynel-fiili ()
a) Mimli mastar
b) .zaman, i. mekan, i.
meful
B) Naks ve Lefif
Makrun alt babda da
30
g- Mastar- Heye:
Genellikle ism-i heye olarak adlandrlr. Mastar- nev de
denilir. Fiilin yapl eklini ifade eder. Sadece slasi fiilden
vezninde tretilir.
. Baz
kitaplarda
31
mezid
fiillerin
de
mastar-
heyelerine
gibi
Not: Mastar- bina-i merre ve mastar- bina-i heye cmle
ierisinde daima meful mutlak olarak mansub olurlar.
Not: 1- Mastarlar, hem mehul hem de malum manas
verebilir.
2- Mastarlarda, tezkir-tenis msavidir.
6- Mtakkt
a- sm-i Fail:
Fiilden, fiili ilemekle vasfedilene delalet etmesi iin, tretilen
isimdir.
a1- Slas fiilin ism-i faili, vezninde tretilir.
* Eer fiil ecvef ve aynul-fili elif ise bu elif, ism-i failde
hemzeye dntrlr.
* Eer fiil ecvef ve aynul-fili sahih (yani deime-mi vav
veya ya) ise, bu harfler olduu gibi kalr.
* Eer fiil naks ise, ism-i failde fiilin son harfi tpk ism-i
mankusda yapld gibi raf ve cerr halinde hazfedilirken nasb
halinde olduu hal zere braklr.
)
(
)
)
a2- Gayr-i slasilerde; ism-i fail muzaraat harfinin madmum
bir mim ile deitirip sondan bir nceki harfin kesralanmasyla
elde edilir.
* Eer sondan bir nceki harf elif ise (ecvefin mezitlerinde)
olduu hal zere braklr.
:
33
* Bazen rubai fiillerin ism-i failleri de vezninde -z
olarak- gelir.
b- Mbalaa Sigas:
Bu, ism-i failin manasn tekid ile birlikte onu mbalaa ile
takviye iin fiilden tretilen bir isimdir. Bu sadece slas
fiillerden tretilir. En mehur vezinleri unlardr.
b.1-
34 :
b.2-
b.3-
b.4-
b.5-
35
36
33
1-
: 37
2-
3-
4-
5-
:39
38
38
sm-i alet olarak da gelebilir.
39
Ayn zamanda cem-i mkesser ism-i fail kalbdr.
34
40
41
Bu vezinlerin hepsi
munsarftr.
d- sm-i Meful:
Muzari, mteaddi, mehul fiilden tretilen ve fiilin zerinde
vaki olduu vasfa delalet eden isimdir.
d.1- Slasi fiilden vezninde tretilir.
* Aynul-fili ya da olan fiilde ism-i meful, muzarisinin
vezni zere yaplr. 42
42
( Beni Temim lgatna gre burada hazif yaplmaz yani ismi mefulleri
eklinde getirirler, vezni de olur.)
(
)
)
d.2- Gayr-i slasilerde, muzaraat harfinin yerine medmum bir
mim harfi getirilip sondan bir nceki harf fethalanarak i. meful
yaplr.
d.3- sm-i meful eer lazm bir fiilden tretilecekse o zaman
daha nce zikredilen kurallarn yannda bir de bu lazm fiille
birlikte ibih cmle44 eklenerek, ism-i meful tretilir. Burada fiil
deil cr-mecur tasrif edilir.
d.4- Her hangi bir kural olmakszn tretilen baz ism-i
mefuller de vardr.
ibih cmle hem cr-mecrurdan hem de zarftan oluur.
45
* Arapada baz i. zaman ve i. mekan kelimelerinin sonuna
46 harfi getirilir.
* Yine Arapada baz i. zaman ve i. mekanlar camid slasi
isimlerden kalbnda tretilir.
f- sm-i Alet:
Sadece slasi ve mteaddi fiilden tretilen bir isimdir. u
kalplarda gelir:
*
Bir fiilden tretilmi deil de, mtak olarak kullanlan baz
camid ism-i aletler de mevcuttur.
7- Taaccb ve Tafdil
a- Taaccb:
Taaccb iin iki sia vardr.
bu iki siann
artlar:
1- Bir fiil olmaldr. Fiilleri olmayan isimlerden bu sia
tretilemez. rnein. kelimesinin taaccb sias olarak
denilemez.
2- Fiil slasi olmaldr. Gayr-i slasi fiillerin teaccb sias
z olarak gelir. ) ( )
) ( ) ()
3- Mutasarrf fiil olmaldr.
Camid fiillerden
ve gibi naks ekimli fiillerden bu sia tretilemez.
4- Manas artma ve eksilmeyi kabul etmelidir. Cmertlik,
cimrilik, uzunluk, ksalk v.s. gibi. Bundan dolay
gibi fiiller bu siaya sokulamaz.
5- Fiil mehul olmamaldr. Ancak baz z kullanmlar
mevcuttur. ) )
* Arapada baz fiiller mehul olarak kullanlrlar. Bu fiillerin
taaccb sigasna sokulmas mmkndr. (
)
))
4- Eer fiil menfi ise; nce, artlar haiz baka bir fiilden
yardm alnr, bu fiilden sonra, muzari menfi fiilden nce
47
getirerek teaccb olutururuz.
5- Fiil mehul ise; artlar haiz baka bir fiilden yardm alnr
ve mehul fiilden nce getirilerek teaccb sigas
oluturulur.
47
Mennesi olan, kalbndaki fiillerden
4- sm-i tafdilin marife olmas (yani lam- tarifli) veya makabline sfat olmasdr. Bu durumda ism-i tafdilin tafdil edilene
mutabakat vaciptir.
dier
tafdillerde
ism-i
maddedeki
son
Bu
Not:
53
51
54
d) Sonu illetli (naks) gayr-i slasi fiilin ism-i mefulleri:
55
e) " "vezninde sonu illetli isim (smi tafdilin veya baka bir
ismin kalb da olabilir.) 56
f) Sonu illetli slasi fiilden " "kalbnda tretilen isimler (bu
isimlerin; ism-i zaman, ism-i mekan veya mastar- mimi olmas
fark etmez.)
57
Tesniye: u esaslar zere tesniyesi yaplr:
a. ki durumda " "," "kalbedilir.
a.1. " "nc harf olup asl " "olursa:
a.2. " "drt veya daha yukarsndaki harf olursa:
b. " "nc harf olup, asl da " "olursa tesniye yaplrken "
"a kalbedilir.
Cem: Cem-i mzekker salim yaplrken, elif vcuben
hazfedilir ancak elife delalet eden fetha, kendisinden nceki
harfe verilir.
54
c- Memdud sim:
Son harfi; ma-kablinde zaid bir elif-i memdude bulunan
murab isimdir.
Memdud isim de kyas ve sema58 olmak zere iki ksma
ayrlr. Kyas olanlar iin konulan kurallar:
a) vezninde sonu elif ile illetli fiilin, sahih isimde benzeri
bulunan mastar:
59
b) lk harfi hemze-i vasl olan, sonu illetli ve sahih isimde
benzeri bulunan humas veya sdas fiilin mastar:
60
c) Ses veya hastalk bildiren, vezninde sonu illetli slas
fiilden vezninde tretilen mastarlar:
61
d) vezninde sonu ile biten ve kendisinden nce illetli bir
harf bulunan cemi teksirin; sonu hemzeli ve ondan nceki
harfi de elif olan mfredi: 62
e) veznindeki sonu illetli fiilin veznindeki mastar:
63
58
Sahih isimdeki benzerleri:
60
Sahih isimdeki benzerleri:
61
Sahih isimdeki benzerleri:
62
Sahih isimdeki benzerleri:
63
Sahih isimdeki benzerleri:
59
64
Tesniye
durumunda
herhangi
bir
deiiklik
:
7 1
:
:
2
: 9
: 3
:
10
: 4
:
11
:
5
: 12 : 6
:
1
:
2
: 3
: 4
Not: sm-i cemiler, manaya baklarak cemi gibi amel
ettirilebilecei gibi lafzna baklarak mfret gibi de amel
ettirilebilir.
4- ibhul-Cem: Cins isim demektir. ibhul-Cemilerin
mfredi sonuna geririlerek yaplr. < <
<
<
b- Eer kelimede hazif var ve bu nedenle iki harfli ise
hazfedilen harf aa ckarlr. Kelime eer mecazi mennes
ise sonuna eklenir.
<
/
<( < ) <
<
<
<
c- Kelimede hazif var ve hazfedilen harften bedel olarak
baka bir harf getirilmise tasgir yaplrken bedel olarak
<
<
<<<
<
< <
<
II- Rubai simlerin sm-i Tasgirlerinin Yapl:
Rubai ismin tasgiri ikinci kalptan yaplr. Bu durumda eer
rubai ismin nc harfi, med harfi ise bu harf harfine
kalbedilerek tasgir sna izafe edilir.
<
<
<
<
<
III- Hmasi ve Dier simlerin sm-i Tasgirlerinin Yapl:
a- Kelime, mcerred hmasi bir isim ise son iki harften biri
hazfedilerek ikinci tasgir kalbndan ism-i tasgiri getirilebilecei
gibi hazfedilenbu harften bedel olarak bir harfi getirilmek
suretiyle nc tasgir kalbndan da ism-i tasgiri getirilebilir.
( ) < ) (
) <
)
b- Mezid hmasi ve dier isimlerde ise zaid harfler
hazfedilerek harf says drde drlr ardndan ikinci veya
nc kalptan ism-i tasgirleri yaplr.
<
<
<
<
<
c- Eer isim be harfl ise ve drdnce harfi de med harfi ise
ism-i tasgiri nc kalptan yaplr.
<
<
d- Eer ismin sonunda tenis alameti olarak zaid bir elif-i
memdude var ise elif-i memdude hazfedilerek, tasgiri yaplr.
Ardndan elif-i memdude tekrar getirilir. Bir nceki harf de
fethalanr.
<
<
e- smin sonunda nisbet s hazfedilerek tasgiri yaplr.
Ardndan nisbet yas tekrar ilave edilir.
<
<
<
<
<
g- Eer ismin sonunda elif-i maksure varsa elif-i maksure
yok saylarak tasgiri yaplr. Ardndan elif-i maksure tekrar ilave
edilir.
<
<
h- Eer isminikinci hafi baka bir harften kalbedilmi bir med
harfi ise bu harf aslna kalbedilir. Ancak bu med harfi vezin
gerei olarak gelmi bir med harfi ise vava kalbedilmesi
vaciptir.
< <
<
<
<
- Eer ismin cemi mkesserin kllet vezinlerinden biri ile
gelmi ise lafz esas alnarak tasgiri yaplr.
<
<
<
<
i- Eer isim, cemi mzekker salim ya da cemi mkesserin
kllet vezinlerinden deilse mfredi esas alnarak tasgiri yaplr.
Ardndan sonuna cemi mennes salim alametleri getirilir.
<
<
< <
<
<
4- sm-i Mensub:
Herhangi bir meslee, rka, dine, mezhebe, millete mensub
olmay ifade eden isimden tretilen mtak bir isimdir. sm-i
mensubun yapl:
I- smin Sonunda eddeli Varsa:
<
<
<
<
<
<
c- Eer eddeli ya harfinden nce ya da daha fazla harf
varsa eddeli ya tamamen hazfedilir. Ardndan nisbet yas
getirilir.
< <
<
<
65
- Eer kelimenin sonunda varsa atlmak suretiyle ism-i
mensub yaplr.
<
<
Not: Bu nisbe eer bir kadn iin kullanlacaksa sonuna
getirilebilir. Bu durumun haricinde sondaki getirilmez.
- sim, Maksur Bir sim se:
a- Maksur eliften nce iki harf varsa elif vava evrilir.
<
<
b- Maksur elifinden nce harf varsa ve ikinci harf de
harekeli ise elif hazfedilerek ism-i mensubu yaplr.
<
<
<
<
<
<
<
d- Eer maksur elifinden nce drt ya da daha ok harf
varsa sondaki maksur elifi hazfedilir.
<
65
Burada ism-i mensub ile mfret kelime arasnda bir fark grnmese
de oullarnda fark ortaya kmaktadr. sm-i mensubun oulu
eklinde munsarf bir kelime iken. Dier kelimenin oulu
eklinde gayr munsarf bir kelimedir.
<
b- Elif-i memdude illet harfinden munkalip ise vava
kalbedilebilecei gibi olduu gibi de braklabilir.
<
<
<
<
c- Eer elif-i memdude zaid olarak gelmi tenis alameti olan
bir harf ise vava evrilmesi vaciptir.
<
<
v- Mankus smin sm- Mensubunun Yapl:
a- Slasi ism-i fail mankus isim ise ism-i mensubu iki ekilde
yaplabilir. <
<
<
<
b- Eer mankus isim mezid bablardan gelen bir isim ise
sondaki harfi hazfedilir.
< <
< <
v- Kelime Tesniye Ya da Cemi se: mfredi esas alnarak
ism-i mensubu yaplr.
<
<
v- Eer sim ki Harfli se:
a- Eer tesniye ya da cemisi yaplrken asli harf geri
geliyorsa ism-i mensub yaplrken de asli harf geri getirilir.
< <
/
( / )
< <
b- Eer tesniye veya cemilerde asli harf geri gelmiyorsa ism-i
mensub
yaplrken,
asli
harf
geri
getirilebilecei
getirilmeyebilir de.
<
<
<
<
<
<
<
gibi
ya
da
sakin
klnmas,
harfin
tamamen
mutlak
ilikisi
vardr.
unu
da
<
<
<
<
<
<
4. (
<
<
<
<
cemisi
yapldnda
bu
hemze,
harfine
<
<
<
<
<
<
67
2. ( ) vezninde lme'l-kelime vav olduunda ve (
)
vezninde cemisi yapldnda vvdan nceki y harfi hemzeye
kalbedilerek yle bir ilem takip edilir.
<
<
<
<
<
<
<
3. ( ) vezninde lme'l-kelime y olduunda ve (
)
vezninde cemisi yapldnda eliften sonra gelen y harfi
hemzeye kalbedilerek yle bir ilem takip edilir.
<
<
<
<
<
<
68
4. (
)bbnn masdarnda fu'l-fiil hemze olduunda,
hemze y'ya kalbedilir. //
<
66
Vezni;
Vezni;
68
Vezni;
67
<
<
<
)
)
2. (
)vezninde yer alan elif harfi, ism-i tasir sigasna
konuldunda y harfine kalbedilir.
<
<
69
<
<
)
4. Mfred bir ismin sonunda zaid ( )harfleri olduunda ve
bu mfret
harflerinden
ismin cemisi
elif
harfi,
vezninde geldiinde ()
bu
isim
ism-i
tasir
sigasna
<
<
<
<
<
Vezni: ;Kalb:
Ancak ecvef vavilerin babnn ikinci mastar olan vezninde
bu kural uygulanmaz. < <
70
7. (
)vezninde lme'l-kelime vv olduunda, vv harfi y
harfine kalbedilir.
(
)
<
<
<
< <
<
<
<
<
<
)vezinlerinin mazi-mehul sigalarnda elif harfi,
m kabline tabi klnarak vv harfine kalbedilir.
<
// < //
<
Y Harfinin Vv Harfine Dnmesi
1. Y harfinin m kabli dammeli olduunda, y harfi vv
harfine kalbedilir.
<
//
<
<
2. ( )vezninde lme'l-kelime y olduunda, y harfi vv
harfine kalbedilir. < // ) < ( <
3. ( )vezninde ayne'l-kelime y olduunda, y harfi vv
harfine kalbedilir.
(
<
(
<
<
<
//
<
<
// <
<
Vv ya da y harfi kelimenin sonunda harekeli olarak gelir,
m kabli de meftuh olursa vv ya da y harfinin harekesi
hazfedilerek vv ya da y harfi elife kalbedilir.
<
//
<
//
<
<
c- Harfin Hazfi Yoluyla 'll
1. f'l babnn hemzesi, hemze-i kat' olmasna ramen
kesret-i isti'mlden dolay hazfedilir.
<
// < <
<
//
<
<
//
< <
3. Slasi mudaf fiiller, drdnc babtan gelip mazide merfu
mteharrik zamire isnad edildiinde ekilde okunmas
caizdir.
<
<
<
<
(
<
<
)
<
<
(
<
)
<
<
<
<
<
<
<
<
( )
<
<
<
<
<
<
Baz lal Kurallar
Burada zikredilecek kurallar Maksuddan alnmtr.
1- - mteharrik, m-kabili meftuh olursa - elife
kalbedilir.
6- sakin, ma-kabli madmum olursa hafi a kalbedilir.
(
<
(
7- sakin, ma-kabli meksur olursa , harfine kalbedilir.
71
<
<
<
<
/
<
<
13- Naks fiillerin cezim halleri, lamel-fiilin dmesiyledir.
14- Naks fiilin mazi mehulnde lamel-fiilinde yer alan
harfinin ma-kabli meksur olduu iin harfi harfine
kalbedilir.
<
15- Misal vavinin 2, 3, 6 bablarnn muzari, emir ve
nehiylerinin malum sigalarnda harfi der. < / <
<
/
16- Lefif-i makrunun aynel-fiilinin hkm sahih harf hkm
gibidir. Lamel-fiilin hkm ise naks fiilin lamel-fiilinin hkm
gibidir. Naks fiildeki ilaller geerlidir.
/ /
<
<
/ <
/ <
17- Lefif-i mefrukun faul-fiilinin hkm misal fiilin faul-fiilinin
hkm gibidir. Lamel-fiilinin hkm ise naks fiilin lamel-fiilinin
hkm gibidir.
<
/ <
18- Muzaaf fiilin aynel-fiili sakin, lamel-fiili harekeli olursa ya
da ikisi de harekeli olursa idgam edilmesi vaciptir. <
19- Muzaaf fiilin aynel-fiili harekeli, lamel-fiili skun-u arz ile
sakin olursa idgam caizdir. <
20- Muzaaf fiilin aynel-fiili harekeli, lamel-fiili skun-u lazm
ile sakin olursa idgam mmtenidir.
/
21- Hemze sakin olduunda hali zere brakmak caiz olduu
gibi hemze harfini, ma-kablinin harekesine uygun bir harfe
kalbetmek caizdir.
/
<
/
<
22- Hemze harekeli, makabli de harekeli olursa hemzede bir
deiiklik yaplmaz.
/
23- Hemze harekeli, ma-kabli sakin bir harf ise; hemzenin
harekesi ma-kabline nakledilebilecei gibi olduu hal zere de
braklabilir.
<
Baz Vakf Kurallar
Metin okurken ve konuurken hangi kelimelerde nasl
durulacan gsteren kurallara vakf kurallar denir.
Belli bal vakf kurallarn ylece zetlemek mmkndr:
1. Tenvinsiz simlerde
Kelimenin harf-i tarifli ya da fiil olmas gibi bir nedenle
sonunda tenvin bulunmayan kelimelerin sonu vakf halinde
skun ile okunur.
2. Tenvinli smlerde
a. Tenvinli smin Mansub Olmas
Bu durumda tenvin elife kalbedilir.
<
<
<
<
<
<
4. Menkus simlerde
a. Menkus smin Tenvinli ve Mansub Olmas
Bu durumda y harfi hazfedilmez ve tenvin elife kalbedilerek
vakfedilir.
<
b. Menkus smin Tenvinli ve Merfu Ya da Mecrur Olmas
Bu durumda y harfi hazfedilerek skun zerinde vakfedilir.
<
<
<
<
<
6. Te'nis T's
a. smin Sonunda Geldiinde
Bu durumda t harfi, h ( ) harfine kalbedilerek skun
zerinde vakfedilebilecei gibi ak t () harfi eklinde skun
zerinde de vakfedilebilir..
<
<
<
<
<
<
( )
( )
<
<
< <