Aq Abbas Tufarqanl - Abbas v Glgz dastan

ABBASVGLGZ

U S T A D N A M .

Drd qmin rbabyam, Drdlr mndn irad olmaz. Gnd yz min xyal eylr, Mnim knlm bir ad olmaz. Gy ks ba tayalar, Flk onu tez payalar, Hr klng apmaz qayalar, Hr iyiddn Frhad olmaz. Drvi olan baxmaz pusta, Uslu olan olar usta, Gvnm bivfa dosta, Bivfadan imdad olmaz. Shr ban sr bad, Dostundan ist murad, Mvlam yaradb Murad, Hr ks Dllk murad olmaz.

Arlar ustadnamni bir yox, iki deyr, biz d deyk iki olsun. Bir adam ki, snl lft eyls, Yqin onun sil zat yaxd. Namrd sn quzu-plov yedirs, Mrdin quru mhbbti yaxd.

Dad, hzar krm prgarsz sazdan. Ver, qurtar lindn nzir-niyazdan, Sylyn qardan, gzyn qzdan, Glyn glindn lotu yaxd. Aq olan szn sylyr badan, Salla-ba adamdan, ryi dadan, Bdnzr qonudan, bdCins yoldadan, Qdir bilnlrin iti yaxd. Aq Hseyn sylr klmni teydn, Drsimi almam lifdn, beydn, rksiz otaqdan, gzlsiz ydn ln, biyabann otu yaxd. Ustadlar ustadnamni iki yox, deyr, biz d deyk olsun, namrdlr saralb solsun. Bu dnyada kamal ndi, var olan,

Al az olsa da bad, deyrlr. xtiyar xlayiq Car olan, Alam Crgsin kedi, deyrlr. Bayqu olub viranalq eyls, MCnun kimi divanalq eyls, N qdri veCsiz klam syls, Azndan Cvahir sad, deyrlr. Arayban xiridarn tapgilan, Xfft kib, namus-arn tapgilan, Aq Kamal brabrin tapgilan, ndn sonra sn yad deyrlr.

Dostlar, siz haradan, kimdn xbr verim, Tifarqanda XoCa Mayl adl bir adam var idi. XoCa Mayln Abbas adl ox all bir olu var idi. Bir gn XoCa Mayl brk xstlndi, arvadn yanna arb, vsiyyt eldi: - Olum, Abbas hank snti xolasa qoyarsan o snti yrnr. El hmin gn XoCa Mayl Cann taprd siz. XoCa Mayl dfn-kfn elyib, basdrdlar. Yeddi gn, yeddi geC yas saxladqdan sonra anas Abbas xartd hr. Hara apardsa, Abbas he bir snti bynmdi. Ta ki, glib mdrsy xdlar. Abbas mdrsni grd, dedi: - Ana, mn oxumaq istyirm.

Anas ox sevindi, onu mollann yanna gtirdi. Molla arvada dedi: - N qulluq? Arvad dedi: - Bu ua gtirmim, oxudasan. Molla dedi: - Yax, n deyirm, oxudaram. Arvad Abbas mollann yannda qoydu. Abbas balad oxumaa. Bir gn molla baqa yer getmidi. Abbas da uaqlar bana ymd, lini qulana verib ikst deyirdi. Molla qaydanda onun ssini eitdi, gizlindn baxb grd ki, oxuyan Abbasd. Molla iri girib, Abbasn ayan flqqy sald. Ayaqlarna o ki, var idi o qdr dyd ki, ayaqlarnn bir qabq drisi getdi. Abbas alaya-alaya evlrin glib, anasna dedi: - Mn ta oxumaa getmyCym. Molla mni flqqy salb dyr. Anas n qdr Cz-fz eldis Abbas oxumaa getmdi. HaC Seyid olu Saqi Abbasn dostu idi. Bir gn Abbas Saqi il baa gzmy getmidi. Bir qdr gzndn sonra hrsi uzanb bir aaCn dibind yatd. Saqi bir vaxt yataqdan qalxb grd axamd, amma Abbas yuxudan hl aylmayb. N qdr eldi, Abbas aylda bilmdi. Tez gedib Abbasn anasna, baCsna, qonularna xbr eldi. Ss dd, ham tklb gldi. N qdr eldilr Abbas oyada bilmdilr. Onu el yuxulu gtrb ev gtirdilr. Btn rmmallar, qarlar yldlar, bunu hr bir yer yozdu. Kimi dedi dli olub, kimi

dedi bana hava glib. Bir qar onun nbzini tutub dedi:

- O, eq yuxusundad, sabah aylaCaq. Sabah alan kimi Abbas yuxusundan aylb dedi: - Ana, bu Camaat bura niy ylb? Anas hvalat ona sylyib dedi: - Oul, drdin ndi? Abbas dedi: - Bir uCu m, bir uCu nim gtirin, drdimi deyim. Gedib Abbasa bir saz gtirdilr. Abbas saz sinsin basb, grk n dedi: Ruzi-l-mhrd mvlam eqin mim kvsrdn bir Cami-lziz. skndr axtard, tapb imdi, Xzr idi oldu Cvan ziz. Mlklr geyinib sndst braq, ms qmr gyd vurur mayallaq. rabi-nthur, bir Cb bulaqSddn ad, tam krdn lziz. Xudaya, Abbas eylm zlil, Yetisin dadim Cabbar Clil; Gndrdin qur`an bndy dlil, kr, biz d tapdq imani-ziz.

Arvad dedi: - Oul, mn indi baa ddm. Bir qza aiq olmusan. De grm, kim aiq olmusan? Sevgilin haraldr? Abbas dedi: - Ana, qulaq as, deyim. Ald Abbas, grk n dedi: Aalar aas, aalar xas, Ana, mvlam mn buta veribdi. Dldln sahibi, Qnbr aas, Ana, mvlam mn buta veribdi. Anas onun sznn Cavabnda dedi: - ndi ki, bel oldu. Oul, qulaq as, birini d mn deyim. Ald anas: Algiln duam, duasz olma! Gydki qu kimi yuvasz olma! Hyal grnd hyasz olma! Gtr namus, qeyrt, ari bil inC. Ald Abbas: HaCa gedr haClarn haCs, Biln olmaz irin azm aCs, Mnim yarm Mmmd byin baCs, Ana, mvlam mn buta veribdi.

Anas dedi: - Sn qurban olum, olum! Qonumuzdak Mhmmd byin baCsdsa, bu saat gedim eliliy. midim var ki, Mhmmd by baCsn sn versin. AnCaq uzaq yer olmasn ha.... Ald anas: El otur, el dur, byniin olsun! Yediyin, idiyin xo nuun olsun! Qrib mam Rza yoldan olsun! mamlarn ht-ahar bilinC. Ald Abbas: Mnim aam ahi-Mrdan lidi. Hkm eyls, dmn barn ridi. Abbas deyr: yarm ad Pridi, Ana, mvlam mn buta veribdi. Ald anas: Aann lindn sn bad idin, Aldn, tutudun, odlara ddn. Slbinaz da deyr: olumu qodum, Haq-talan birC bar bilinC. Anas ox alad, stqad ki, olunu qoymasn ged, Abbas raz olmad. Axrda ar-naar raz olub, oluna xeyir-dua verdi. Abbas yola dd, Tbriz trf getmyin binasn qoydu. Abbas getmkd olsun, siz kimdn xbr verim,

XoCa Mayln si qardandan. XoCa Mayln Tbrizd bir si qarda vard. Bu adam eitdi ki, si qardann olu Abbas brk azarlaybd. XurCuna bir az rkdn-zaddan yb, Tifarqana trf getmy balad. Kii az getdi, z getdi, yolda Abbasa rast gldi. Abbas onu tanmad. Salamdan-kalamdan sonra Abbas ondan sorudu: - mi, Tbriz mn neC gn gedib xa bilrm? Kii glmsnb dedi: - Oul, Tbrizl Tifarqann aras uzaq yol deyil, bir saqqal boyu yoldu d. Tez atarsan. Kii glnd Abbas l atd saza, dedi: Xbr aldm tbrizlidn, Mni hrCay alad. Viran balar xzl oldu, Didlrim qan alad. Blblm, dala qonaram, Zrgrm, gm yonaram, Ha bu drd mn yanaram, Xoryat sz mni dalad. Abbasam, yoxdu mkanm, Sana qurban irin Canm. hrinizd Pri xanm Sidqin mvlaya balad.

XoCa Mayl Abbas tand, o saat atdan yer db dedi: - Abbas, sn mnim qardam olusan. Mn snin naxo olmaq xbrini eitdim, Tifarqana gedirdim. kr allaha, yax olmusan. ndi gl at min, sn get Tbriz, mn d sonra glrm. Abbas n qdr dedi zn min, yax deyil, sn mn dn yalsan, kii raz olmad. Axrda Abbas ata mindi, yola dd. Az getdi, ox getdi, gedib Tbriz xd. Abbas baxb grd bir dst adam aaCla bir olan dyr. Abbas atdan srayb yer dd, dedi: - Bunu niy dyrsnz? N gnahn sahbd? Dedilr: - Hrmiz bir manat borCludu, vermir, onunn dyrk. Abbas dyln adamdan sorudu: - Adn ndi? Dyln adam dedi: - Qnbrdi. Abbas adamlara dedi: - Mnim atm aln, bunun borCunu xn, bu yaz azad elyin. Adamlar at alb, olann borCuna xdlar. Abbas el buradaCa bu Qnbrl si qarda oldu. Abbas bir mddt Qnbrin evind qald. Bir gn Qmbr dedi: - Bu hrd sazbnd varm?

Qnbr dedi: - Sazbndi neylyirsn? Abbas dedi: - Bir saz qayrtdraCaam Qnbr onu apard sazbndin yanna. Sazbnd ona bir Cr saz vermk istdi. Abbas dedi: - Xeyr, usta, o gydn aslan tavar saz mn ver! Bu Crni neylyirm?! Usta dedi: - Sn uaqsan, o saz ala bilmzsn. O saz snin n yaramaz. Onu anCaq yax ustalar ala bilrlr. Abbas dedi: - Usta, snin n iin qalb. Sn o gydn aslan saz mn ver, haqqn da al. alaram da zm bilrm, almaram da. Usta dedi: - Oul, mnim hdim var. O saz kim mnim knlm istyn kimi yax ala bils, ona balayaCaam. AnCaq he bir ustad aq onu mn istyn kimi ala bilmyib. Al, mn istyn kimi alsan sana pekedi. Usta saz Abbasa verdi. Abbas saz kkldi. Tznni simlr knd, saz durdu sxnvrlik elmy. Usta lap mhttl qald. Abbasa afrin sylyib, saz ona balad. Abbas z-zn dedi: - Mn saz sssizC aparmaym, qoy ustadan bir ne sz soruum.

Ald Abbas: ikst knlmn tbibi usta, Bu Tbrizin binalar nedi? Ne ay oxunur Cim, sin, dal st, Oxunanda m`nalar nedi? Usta dedi: - Oul, mnim sntim saz balamaqd. Mn el eylri baa dmrm. Burada Aq irvandostu, Aq Sn`an kimi usta aqlar var. Onlar BatmanqlnCn aqlard. Bu szlri get onlardan soru! Abbas dedi: - Usta, eybi yoxdu, Cavab vermsn d, iCaz ver, gerisini deyim. Usta dedi. - Oxu, anCaq snin dediklrini mn baa dsi deyilm. Ald Abbas: rnlr stm gldi nmayan, Bir ay gstrdi byanbbyan, Bir sf mlk grdm, huriyi-qlman, Dal grdnd analar nedi? Giriftaram bir prinin dana, Grdi elmdim solu sana. Abbas deyr: girdim xublar bana, Eyvan, otaq, xanalar nedi?

stlik usta ona xlt d verdi. Abbas bu xlti Qnbr balad. Abbasla Qnbr ev qaytdlar. Bir-iki gn d kedi. Bir gn Abbas Qnbr dedi: - Qarda, Aq irvandostu, Aq Sn`an, Aq Hseyn harda olur? Qnbr dedi: - Abbas, onlarn adn km! Onlar yaman aqd. stlrind d qrx aq var. Snin gldiyini, aq olduunu bilslr sni ldrrlr. Abbas dedi: - Onlarn mClislrin gedk. Bir az szlrin qulaq asaq, grk n Cr aqdlar. Qnbr buna raz oldu. Bir-birin qoulub, bu aqlarn mClisin getdilr. Qapdan iri girnd Abbas salam verdi. Aqlar alb-arb oynayrdlar. Abbas axraCan qulaq asd. MClis qurtarandan sonra Abbas onlara bir qdr xrClik verdi. Oradan xb, Qnbrin evin gldi. Abbas Qnbr dedi:

- Qnbr, o aqlarn hams trnq aqlard. Kislrind he zad yoxdu. Sabah saz gtrb, onlarn mClisin gedrik. Qnbr balad dlil-dlayil elmy ki: - Onlar BatmanqlnCn aqlard. Getm, xataya drsn. Abbas grd Qnbr getmk istmir, brk qorxur ona z vurmad. GeCni yatdlar. Shr Abbas qapya xmd, baxd ki, bir oban, yannda kpyi gedir. Onu arb dedi: - oban qarda, aadan ayda ne toxlu alrsan?

oban dedi: - N ay, ild be toxlu alram. Abbas dedi: - Bir illik haqqn verim, mniml bu geC bir yer gedk. oban fikirldi ki, deyr yer qaz, qazaram, odun da, dayaram, ta mana n elyCk? Dedi: - Yax, razyam. Burada dur, aparm bu qoyunu sahibin taprm, sonra glim. Abbas raz oldu. oban aparb eylri evd qoydu. ti, qoyunu yeysin taprb, Abbasn yanna qaytd, dedi: - ndi hara gedirsn gedk! Abbas dedi: - ynin bir uxa geydirCym. Bana bir papaq qoyaCaam. Ayana bir bamaq geydirCym. Belin d bir quraq qurayaCaam. Sonra sana bir neC sz yrdib, BatmanqlnCn aqlarnn yanna aparaCaam. zn d alt toxlu haqq verCym. Sorusalar, deyrsn aqam. Bax oyan-bu yan elmzsn ha!.. oban raz oldu. NeC ki, demidi, Abbas oban geyindirib, khn sazn da iynin keirib dedi: - Sni ki, aparaCaam o mClis, vvl qapdan girnd salam ver! Sonra baman xart, get bada oturanlarn lap st trfind otur! Bir az kendn sonra de ki, iCaz verin mnim bu agirdim sizin agirdlrl beytlsin. Tay dals il iin yoxdu. Sn sssiz otur, qulaq as. He bir sz danma.

Abbas ona bir neC beyt d yrtdi. obanla Abbas bir-birin qoulub, aqlarn mClisin getdilr. Salam vermk, bamaq xartmaq obann yadndan xd. Bamaql-zadl gedib yuxar bada yldi. Baxd ki, ham ona baxr, n qdr fikirldi, beytlr yadna dmdi. Axrda naar qald, zn Aq Hseyn tutub dedi: - Usta, iCaz verin, agirdlrimiz bir az beytlsinlr, biz d qulaq asaq. Bel deynd aqlar bir-birinin zn baxdlar. Aq Hseyn dedilr ki: - Dur bunun agirdinin d, ustasnn da sazan lindn al! Hmin mqamda BatmanqlnC da adam gndrmidi ki, qonam var, bir kamil aq glsin, dvran keirsin. BatmanqlnC gndrdiyi adam da knarda durub, bu hngamy tamaa elyirdi. Aq Hseyn srayb uxadan xd. Sazn dzldib dedi: - Han agirdin? De meydanma glsin? oban Abbas gstrib dedi: - Bax budu. Abbas sazn kynyindn xartd. Aq Hseynin mqabilin atld. Bunlar meydan suladlar. Abbas dedi: - Aq Hseyn, frst snindi, ya mnim? Aq Hseyn dedi: - N frst-mrst? vvlki klmd belini qrb, sazn lindn alaCaam. N frstdn dm vurursan?

Abbas dedi: - Arx tullan, sonra brkallah de! Bir o qdr laf elm! N baCarrsan de glsin! Ald Aq Hseyn: Mnnn salam olsun arif olana, Peymbr n gn taCi-sr oldu? Kim qrxd ban, muyin neyldi, N sual eyldi, n iqrar oldu? Abbas ban bulayb gld. Saz sinsin sxb, tznyi sim brk-brk kdi, dedi: Ol Cm gnnd, sbh namaznda, Peymbr o gn taCi-sr oldu. Ahu qrxd, ban, muyin gtrd, Hqiqt, m`rift o iqrar oldu. Aq Hseyn dedi: - Gerisin qulaq as, gr snin bana n oyun gtirCym. Ald Aq Hseyn: N gn qrxld Rsulun ba? Ona kim gtirdi lgC, da? Ne tarixind oxunur ya? Ne ay, ne il mr xar oldu? Ald Aq Abbas:

Cmd qrxld Rsulun ba, Cbrayl gtirdi lgC da, Altm iki tarix oxunur ya, Altm tarixd mr xar oldu. Ald Aq Hseyn: Hseyn dyr: kun Cahanda ndr, Ne yaqut, ne mrCan, ne drr? Rsulun-srind muyi ndir? Harada yerlib, brqrar old? Ald Aq Abbas: Abbas deyr: kun Cahanda ikidr, ki yaqut, iki mrCan, iki drr. Alt min alt yz altm ikidr, Behit-`lada brqrar oldu. BatmanqlnC gndrn adam iin axrn gzlyirdi. oban yavaCalnan yilib, irvandosta dedi: - Bes siz ne toxluya bura glibsiz? Aqlar bel hesab eldilr ki, oban onlardan toxlu balamas soruur, dydilr bir-birin. He biri toxlu balamasn bilmdi. Qamaa yol axtardlar, anCaq mmkn ed bilmdilr. Aq Abbas Sn`ana dedi: - ndi, aq, mn snnn bir ne sz xbr alaCaam. Grk Cavab versn.

Aq Sn`an dedi: - Snin aznnan sd iyi glir. Sn ir meydannda davam gtir bilmzsn. Aq Abbas dedi: - Eybi yoxdu, al yada deyil, badad. CCni payzda sayarlar. Ald Aq Abbas: Mnnn salam olsun Aq Sn`ana, Bil ne gl bitib, ovra ndi? MsCidi-qsay kim qoydu bina, Onun ii dad, qra ndi? Bir ne qndillr aslb dardan, Nesi heyvadan, nesi nardan, Xbr ver, yer-gyn qaps hardan, Xbr ver, kim rtr, nvra ndi? Abbasam, aamdan imim bada, Bada inlrdn oldum ziyada, kimsn grdm, getdi zlmata, Onlar n yandrr, ra ndi? Btn aqlar gzlrini dy-dy bir-birinin zn baxdlar. Bir-birin qa-gzl dedilr ki, biz grk buna bir klk qurub, ban buradaCa batraq. Abbas bunlarn hiylsini anlayb dedi: - Hl dalsna qulaq asn! Harasdr? Tz balamam.

Ald Aq Abbas: Mnnn salam olsun arif olana, Ne ulduz ne aya bald? Tqlid ndi mslmanlq rtiynn? Ne tqlid Mustafaya bald? Durdum lif-beydn drsimi alm, styirsn mn d siz dov glim. Oturan alimlr, bir xbr aln, Drd kitabda ne ay bald? Abbasam, yoluma kim versin salq? Yetisin dadma o rbbi-xalq, Drya knarnda kim oldu balq? Namaz qlan n qibly bald? Abbas bunlarn klyini vvldn baa dmd. Odu ki, sz qurtarana kimi zn onlara tutub dedi: - Mn grrm, sizin fikriniz baqad. Amma el fikr dmyin. Aqd, biri gCl olar, biri gCsz olar. oban dedi: - Abbas, sn aqsan ki, aqsan. Xalis haqq asan. Szn arxayn oxu! Sana bir sz deslr, hamsn qraCaam. BatmanqlnC gndrn adam dedi: - Abbas, szn de! Bura aq mClisidi. Bir ks sana gldn ar sz dey

bilmz. Abbas saz sinsin basb, zilini zil, bmini bm eyldi, grk n dedi: Ald Abbas: Shr-shr dost kuyuna varanda, Ona deynn, biz yar is glsin. El dan seyrablar duymasn, Zahird, batind var is glsin. Mslmanlar, siz dmyin qiybt, Qiybt edn z dr zillt, skndri kim gndrdi zlmt? Hr kim ondan xbrdar is glsin! Qzl gl alb xndan iind, nnab dodaqlar dhan iind. Abbasam durmuam meydan iind. Hr kimin mniml varisa glsin! Abbas bu szlri tamam elyn kimi aqlar hr trfdn onun stn tkldlr. oban ii bel grnd oma kib, uxasn blg eldi. Bunlar budayb, il-kt eldi, hrsini bir trf yxd. Abbas dedi: - oban qarda, bundan sonra mnim bam qadadan-baladan uzaq olmayaCaq. Gl snin haqqn verim, get! Mn zm n elrm, elrm.

oban dedi: - Mn snnn he zad istmirm. lnC mn sninl yoldaam. Abbas dedi: - O iynindki saz sana baladm. Bli, rz olsun, BatmanqlnC gndrn adam dz aasnn yanna gedib, hvalat ona syldi, Abbas ox t`rifldi. BatmanqlnC dedi: - O an yerini bilirsnmi? Dedi: - Lut Qnbrin evinddi. BatmanqlnC dedi: - Bu saat Aq Abbas mnim hzuruma gtir, grm o nidi ki, mnim aqlarm balaybd. Frralar glib Abbas Qnbrin evindn ardlar. Qnbr dedi: - Qarda, yax evini yxdn. BatmanqlnC evin gedn geri qaytmr. O snin boynunu vurduraCaq. Abbas dedi: - Qoy mni ldrsnlr. Eybi yoxdu. Bir gn yaranmam, bir gn d lCym. Sn uaqlarnn yannda qal, mn gedirm. Qnbr fikirlib dedi: - lm ndi ki? Ondan tri d dostdan l kmk olar? Mn d snin bir drnana qurban! Mn sni tk buraxmaram. Dost-dostnan axraCan. Bunlar bir-birin qoulub, BatmanqlnCn yanna yola ddlr. Yollar

dd Pri xanmn ksindn. Qulluqular onlar qoymayb dedilr: - Bu k il getmk qadaand. Bura BatmanqlnCn baCs Pri xanmn ksidi. Abbas dedi: - Mn bu k il gedCym. Pri xanm Abbasn glmyini eitmidi. Ora-bura vurnuxub, Abbas grmy alrd. Evinin eyvannda, banda gzib, Abbas gzlyirdi. Hmin geC o, yuxuda grmd ki, Abbas onun ksi il glCk. Odu ki, tezdn yerindn durub baa xmd. emnin banda oturub, llri qoynunda Abbas gzlyirdi. ndi eit Abbasdan. Qulluqular n qdr lldilrs Abbas ayr yolnan apara bilmdilr. arnaar raz olub, Abbas Pri xanmn ksi il apardlar. Abbas yolnan gedirdi, gzn evirib baxd ki, Pri xanm balasn itirmi maral kimi, llrini qoynuna, ban iynin qoyub, emnin banda dayanb. Abbas onu grn kimi ryi bitaqt olub, dayand. zn qulluqulara tutub dedi: - Allah sevrsiniz, qoyun bir ne klm oxuyum, sonra gedk. Qulluqular ona aCqlanb dedilr: - Ad, sn sarsaxlamsan, yoxsa ndi? Bura Pri xanmn ksidi. Buradan, hl bu vaxta kimi kii xayla kemyib. Tez ol, buradan uzaqla! Yoxsa Pri xanm duyuq db, sni d ldlr, bizi d. Pri xanm danqlar knardan eidirdi. O saat qulluqular yanna arb

dedi: - Onun xatirin dysniz, nslinizi yer znnn ksrm. Qoyun n keyfi istyir elsin. Qulluqular ikiqat olub, Abbasn yanna qaytdlar. Abbas sazn zilini zil eldi, bmini, bm, gtrsn grk n deyir: Ald Abbas: Shr-shr sremlr banda Gn kimi alm yaylan Prim! Hr kim mnnn sana yaman qandrsa, Ya qrb dilsin, ya ilan, Prim! Qovma drgahnnan irin nkri, Geymrm hr il, hr qlmkri, HiCran xstsiym, yemm kri, Qoynundak nara maylam, Pri! Gtr srmni k qana, glsin! al yri alman bana, glsin! Abbasn szlri xouna glsin! Hurilr qznnan saylan Prim! Pri xanm zn saxlaya bilmyib, Abbasn yanna yyrd. ki aqm` uq sarmaq kimi bir-birinin boynuna sarlb, yarm saata kimi ayrlmadlar. Pri xanm dedi: - Abbas, mnim qardamn yanna gedirsn, n bad, n bad

qardamdan qorxasan. O sana tpinCk. Sni hdlyCk. Sn he keyfini pozma! Mn sninm, sn d mnim! Bizi he ks bir-birimizdn ayra bilmz. N sorusalar dz Cavab ver! Mnim qardam mrdimazar adam deyil. Sana he zad elmyCk. Sni inCitmyCk. Abbas dedi: - Glgz, qorxma, yar yolunda lmk toy-bayramd. O aq xobxtdi ki, yarn yolunda lr. Glgz Pri dedi: - Dediklrimi yadnnan xartma! Abbas Pri xanmla ltmn olub ayrld. Qulluqular Abbas BatmanqlnCn mClisin apardlar. BatmanqlnC Abbasa baxb grd ki, bu gzllikd olan allah-taala tk yaradb. Abbas da baxd ki, Tbriz hrind n qdr hrmtli adam varsa, hams BatmanqlnCn yanndad. z-zn fikir eldi ki, mn burada grsn n oxusam bunlarn xouna glr. O, bu fikird ikn BatmanqlnC ona dedi: - Abbas, grk aqln bruz versn, grm n Cr adamsan ki, mnim aqlarm yerindn trptmisn. Camaat yerbyerdn BatmanqlnCa dedilr: - Aa, aa gldn ar sz demk olmaz. O el gzir. Qoy aqln bruz versin. Abbas sazn xardb basd sinsin, dedi:

Ay aalar, glin siz sylyim, zlmsin ldn li bu byin! Cnnti-`lada, bai-behitd Xoniin dnsin yeri bu byin! Bu klm Abbasn aznnan qurtaran kimi hr linnn xan xlvti ona verdi. Qnbr o saat xltlri toplad bir yer. Ald Abbas szn gerisini: ynin geyibdi zr il xardan, Xudam qni edib dvlt vardan. Nfsi kskindi o Zlfqardan, Kmrin qurasn li bu byin! Adamlar gen xlt verdilr. Abbas dedi: ahlarn ahynan xayd ova, Qdrt mirini gtirsin sova, GeC-gndz Abbas eylsin dua, Haqdan uzun olsun mr bu byin! Abbas qurtarannan sonra BatmanqlnC zn ona tutub dedi: - Afrin, usta! Hqiqtn yax aqmsan. Halal olsun sana! Bir de grm, mnnn n istyirsn? Abbas dedi: - By, dil il desm dilim quruyar, qoy saz ili deyim. Ald Aq Abbas, grk BatmanqlnCa v dedi:

Knl bir Canann sovdasndad, Cismd insand, mahi-nvrdi, Boyunu arzular baada blbl, Bilmirm susndi, ya snubrdi. Sevdiyimin hsn qureyin nuri, Kn`ann Yusifi, inin fqfuri, Deyirlr behitd ox olur huri, Onlar da khnlib, yar tz-trdi. oxu aql asan ey sand, Cfasn grd, ox tez usand, Abbas bir prinin oduna yand. Grnlr dedilr: bax, smndrdi. Abbas stlik dill d dedi: - By, snin baCn Pri n glmim. Ya mni ldr, ya baCn allahn mri, peymbrin riti il mana ver! BatmanqlnC fikr getdi. Ham minnt eldi ki, Abbas haqq ad. Szn yer salma. BatmanqlnC Qara vzir dedi: - Vzir, n deyirsn? Snin tdbirin ndi? Prini Abbasa verimmi? Vzir Cavab verdi: - By, sn baCn saz alana versn, ham sana l alb glr. Vzirin sz Abbasa ox toxundu. Sazn sinsin basb, grk n dedi: N baxrsan gz qanl haram?

Sn deyn gnahkar ha mn deyilm. Hr hrin bir ad, bir san var Mn Misir hriym, Ymn deyilm. Yarn qapsnda z qan eyldim, l uzatdm, kdim z qan eyldim, Bir konula dydin, yz qan eyldin, Mn ki, bir ks il yaman deyilm. Abbas alar, libasn soydular, Zlm eylyib qn gln drdilr, HrCayilr qa oynadb gldlr, El deyil, yarm, haman deyilm. BatmanqlnC dedi: - Vzir, sn hmi bel pis danrsan. Bu gl kimi Cavan oland. N olar aq olanda? Aq daha yax. Sn ki, bir qlbi tik bilmyCksn, niy yxrsan? Gl raz ol, Prini verk buna, xb getsin, he pis olan deyil. All-kamall bir oland. Vzir dedi: - By, mn raz ola bilmrm. Sn baCn padah oluna ver, biz d padahla qohum olaq. Tifarqan ndi ki, ondan xan adam n olsun?.. Abbas baxd ki, vzir ii burur. BatmanqlnC da onun sznnn xmr. Abbas qorxdu ki, vzir BatmanqlnCn fikrini dyidir, gtrd saz, grk

BatmanqlnCa n deyir: zndn kiiyi buyurma i, Szn yer dr, he miqdar olmaz. Hr n ki, i tutsan z linl tut, nsan z iind Cfakar olmaz. znnn byyn saxla yolunu! Dn yerd soru rzi-haln! Amanat, amanat, qonu maln, Qonu yox istyn z var olmaz. Soruun, Qul Abbas, haln neCdi? Gndzlrim ay qaranlq geCdi. Srv aaC hr aaCdan uCad, sli qtd, budanda bar olmaz. Vzir qzblndi, yerdn qalxmaq istynd Abbas dedi: - Qzblnm! Hl qulaq as! Ald Aq Abbas: Ay aalar, glin siz sylyim, Yalquz dadan olmaz divar, deyrlr. Bzirgansan, a mtahn, xrd el, Alanlar yknd n var, deyrlr. Bylr olan saxlar alC quu.

Srraf olan ser qiymtli da, Bir oul atadan artrsa ii, Xalq iind ona tavar deyrlr. skndr atland xd zlmatdan, Xzr peymbr idi abi-hyatdan, Bhs dd iyiddn, qlnCdan, atdan, Srfan onlardan sivar deyrlr. Bir baann gr bar olmasa, Almas, heyvas, var olmasa, yidin dnyada var olmasa, Xalq iind ona srsr deyrlr Tifarqanl Abbas geClr yatmaz, Peymbr qarayb, mxnns artmaz, Hr n versn haqqn yolunda itmz, Min qadan badan sovar, deyrlr. Vzir dedi: - Bu harann bd vlad idi, gldi buraya xd. By, allah xatirin, bunu rdd el getsin. Yoxsa bundan biz ziyan toxunaCaq. Vzirin bu sz Abbasa aCq getdi. Grd ki, adam varn oxu vzirin trfin addad. Onun trfind az adam qald. BatmanqlnC da he dinmir. El bil vzirdn qorxur. Abbas kdrlnib saz sinsin basd, grk n dedi:

Ay aalar, glin siz sylyim, Ks-ks barm gz tutarlar. zldn beldi dnyann ii, Qiyamt prdsin z tutarlar. Yeriyir mayalar dalnda kk, Dnyaya glnlr bir gn kCk, Varl yalan des, yoxsullar grk, Varlnn szn sz tutarlar. Abbas, grk dostun zatn bilsn, XnCr kimi barn ban blsn, Aa vzir, yz il qazanC elsn, Axrn be arn bez tutarlar! BatmanqlnC dedi: - Aq, he fikir elm! Qz snindi. Mn Prini sana verCym. BatmanqlnC vzirin szn baxmayb, baCs Prinin irnisini Abbasa idi. Yedilr, idilr, aldlar, oynadlar, keyf eldilr. Vzir d aCq elyib, mClisdn xb getdi. Bu gndn Pri xanm Abbasn nianls oldu. Amma ki, hl Abbas Pri xanmla bir yerd olmurdu. Ayr-ayr otaqlarda olurdular. Abbas Mmmd byin yannda olurdu, Glgz Pri d z otanda. Gnlrin bir gn BatmanqlnC uzaq bir sfr xmal oldu. Odu ki, Abbas yanna arb dedi:

- Abbas, mn uzaq sfr gedirm. Qalarsan el burada. Glnnn sonra toyunuzu elyCym. BatmanqlnC Abbasla, adamlarla grb, pb, oxlu qounla sfr xmaqda olsun, al xbri aCq elyib gedn vzirdn. Vzir Pri xanm z oluna almaq fikrind idi. i bel grnd gzib doland, bir qar tapd, dedi: - Sni dnya malndan qni elyCym, Abbas il Prinin arasn vur! Qar lini gznn stn qoyub dedi: - Mnim limdn el anCaq ara vurudurmaq glir. Ondan asan n var ki? styirsn gn sabah onlarn arasn vurum. Qar tumann k-k, burnunu sil-sil, dz Abbasn yanna glib, salamnan-kalamdan sonra dedi: - Abbas, qrib lkd qz sevn olan onnan-bunnan soruar, qzn halna-xasiyytin bld olar, sonra nianlanar. O Pri xanm sn n alla aldn? Snin beynini saz aparb, adam tanmrsan. Abbas mhttl qalb dedi: - Ax n olub, qar nn? De grk, n var? Qar dedi: - N olaCaq? Pri xanmn gzlri kor, aya topal, dili d lald. Abbas lap mhttl qald, fikirldi, fikirldi, bir yana xarda bilmdi. Qulluqunu arb dedi: - Aparb bu qarnn ban ksdirrsn.

Qar baxd ki, onu ldrCklr, dedi: , - Oul, mn sana pis demdim. Dedim ki, Pri xanmn gzlri kordu, y`ni namhrm baxmr. Dili lald, y`ni yalan danmr, sz gzdirmir. Aya topald, y`ni sarsaq-sarsaq gzmir. Ta mni niy ldrrsn? Abbas grd ki, qar yax dand, onun dediyini baa dmyib. Ona oxlu xlt verib, azad eldi. Qar zn tlkly vurub dedi: - Abbas, bu yaxln qabanda, mn sni Pri il qaz damnda grdrCym. ndi sn bunun vzind mn n verirsn? Abbas dedi: - N istsn verrm. Qar dedi: - Axam bizim evin qapsna glrsn. Bli, axam oldu, axamlarnz xeyirl glsin! Abbas dz qarnn qapsna getdi. Qarnn bir sr qaz var idi. Onun n qar bir daxma tikdirmidi. Abbas aparb qaz damnda qoydu. Qapn da kilidlyib, dz Pri xanmn yanna gldi. Qar bir tumann kib, bir d burnunu sildi, be-alt df burnunu knnn sonra Pri xanma dedi: - Qadan alm, mnim xanm qzm, tkC bir madar qzm var. Onu bu gn r krdrm, ban bzyn yoxdu. Gedk onun ban bz! nallah, sni nianlna krdnd mn d snin toyunda sz-sz oynaram. Pri xanm qarnn szn yer salmad. Onun dalna db, dz qaz

damna gldi. Qapdan iri girib, grd he ks yoxdu, mhttl qalb dedi: - Qar nn, toy evi bel olmaz. HanCar bura sahabszdr? He ks yoxdu. Bura lap qaz damna oxayr. Qar dedi: - Qadan alm, darxma! Qzm su gtirmy gedib. Buyur irid yl, xanm adamsan, qzm snin qulluuna glr. Pri xanm iri girnd grd qaz damnn dibind bir grdk var, grdyi qaldrb baxanda grd ki, dalnda Abbas, saz da quCanda oturub. Pri xanm ox aCqlanb dedi: - Abbas, mnim atamn gzl balar, evlri var. N n bel yerd grrsn? He ayb deyilmi? Layiq bilib mni qaz damna gtirirsn? He bu yaraan idimi? Abbas saz dn basb dedi: Nazl yarn qmr hsn, Ay, gn, tl`ti neylr? Yarn lbinnn bal mn kri, rbti neylr?! Aladban gln olsa, Eynim yan siln olsa, Bir yar ki, drd biln olsa, Qa, gz, iarti neylr?! Qara zlf kmnd olan,

Lblri dolu qnd olan, Badan-ayaa bnd olan Snti, srvti neylr?! xb txt st oturan, A zdn bus gtrn, Abbas yara yetirn, K`b, ziyarti neylr?! Qar qapya glib qqrd: - ndi neCsiniz qqrm ki, btn Tbriz hli bura tklsn. Abbas ii bel grnd dedi: - Dayan, bir az deyim, sonra qqrarsan. Ald Abbas: Bana dndym alagz Pri, Tanr sni mnnn ayr salmasn1 Haq gtrsn bu beyman aradan, Nianas qiyamt qalmasn! Gednin glmsin, yatann lsn! Flk li dysin, dvrann dnsn, Firitlr vursun, az yilsin, Snin bir drdini biln olmasn! Sorumadn yazq Abbas haln, Mn sana neyldim, tanr zalm?!

zrayil donunda alm Cann, stnd bir hir quran olmasn! Pri xanm brk aCqlanmd. ACqdan dartb kynyinin yaxasn da Crmd. lini sinsin qoyub, maral kimi nfs ala-ala dedi: - Abbas, mnim szlrim blk xatirin dydi? Qadan alm, mni bala! Mn snin xeyrin danram. Ax bura n sana, n d mana yaramaz Pri dananda sinsi qalxb drd. Abbas o saat saz gtrb dedi: Pri, snin pstanlarn He bilmirm ny bnzr. Biri yasin sursin, Biri lif-bey bnzr. Biri mimdi, biri Cimdi, Onlar xlq edn kimdi? Biri shr domu gnd, Biri bdir aya bnzr. Biri Alxatn almas, Biri Badadn xurmas, Biri krin xrdas, Biri amamaya bnzr. Mn Abbasam, alm ar, Qollarn boynumdan ar, Qzl taxt std boylar,

Bir Ct ahzady bnzr. Bunlar bu danqda, qar zn vzirin qz smr xanmn yanna sald. Altdan-stdn ona danb dedi: - Bu saat Abbas il Pri xanm qaz damndad. Mn onun qarndan qorxuram, get gznnn gr, n baCarrsan el! smr xanm qarnn yanna db, dz qaz damna gldi. Grd n Abbas var, n Pri. N day var, n daylaq. Qaz damna ox gzdi, arad, onlardan bir nian tapmad. Dem Abbasla Pri qarn gdrlrmi, qar smr xbr gednd onlar da qaz damndan xb gediblrmi. smr xanm dedi: - Qar, mn bu saat Pri xanmn yanna gedCym. gr Pri xanm Abbas il grm olsa, zn mat verib, grmyibs mat vermyib. gr grms snin drini soyaCaam. smr xanm daban alb, dz Pri xanmn otana gldi. Pri xanm ox darxrd. smri grn kimi iri arb ona qonaqlq verdi. Shbtdn, mkalimdn sonra Pri xanm ona dedi: - smr xanm, sn he bura glmzdin, n n glmisn? Mnim n n qulluun var? smr xanm dedi: - Gldim ki, blk Abbas burada ola, baxam grm neC oland. Sana layiqdimi?

Pri xanm dedi: - Vallah, Abbas birC df d olsun buraya glmyib. smr dedi: - Bs mn onu n thr gr bilrm? Pri xanm dedi: - Sabah baa gl, o tez-tez bada olur. Mn orada onu sana gstrrm. Bli, smr ev qaytd, sabaha kimi ilan vuran yatd, o, yatmad. Sabah ald, stnz ox xeyirli sabahlar alsn, qzlar Cmldilr. Maral srs kimi Pri xanmn bana toplandlar. Pri xanm Abbasa bir kaz yazd ki, durmasn, baa glsin. Pri xanmn bir sd anas var idi. Bu iman, quran nsib olmu bir qar idi. Qzlar seyr xanda qar tez zn Abbasa atdrb, kaz ona verdi. Abbas Pri xanmn kazn oxuyub, baa gldi. Abbas baa atan kimi smr bir nar zb, Abbasa verib dedi: - Buyur! Abbas nar almaq istdi, sonra gzn dolandrb Pri xanma baxd, grd ki, onun rngi qab, nar almayb, saz sinsin basd, grk n dedi: Payz olCaq balar tkr xzli, Bahar olCaq baanza bar glir. Bir iyidin olsa baxt, iqbal, Cnnt baasnnan ona nar glir. Mn bu yerd n anayam, n yadam,

Yar yannda n qmginm, n adam. Ay aalar, n blal syyadam, Tor qururam trlan n, sar glir. Abbas deyr: gnCin st bdndi, Qara barm dlik, zdn-zdndi. Ay aalar, he bilmirm ndndi Alm gen dnya mn dar glir. smr Abbasn szn baa dd. Onun brk aC tutdu. Kinayli, kinayli Priy dedi: - Bunun biznn ki, aras yoxdu, bizi niy buraya gtirmisiniz? Pri l-ayaa db, Abbasa dedi: - Abbas, amand, qoyma smr getsin. Gets bizi el iind biyabr elyCk, o yaman adamd. Sn allah onun konlunu al! Abbas gtrb saz, grk smr n deyir. Bana dndym, ay smr xanm, N gyk yaradb yaradan sni. Mnim meylim snnn bel ki, xodu, stmm gedsn buradan sni. smr bu sz eidn kimi, tez Abbasn yanna gldi. Abbas baxd ki, Pri alnbd. ndi d Prinin konlunu almaq n dedi: Glm xoryat, yar yolda qalarsan,

Seyrab lind zlil olarsan, ki dostu bir-birinnn salarsan. Grm haq gtrsn aradan sni! Gzllr iind bsli, bllisn, Trlan Cilvlisn, yz xiyallsan, A sinsi bir Ct qoa xallsan. GrCyin tandm oradan sni. Gzllikd snin vzin han? Hsnn bx edib krmin kan. Dalarn maral, ln Ceyran. Ovular keirmz brdn sni Haq da bilir Adm ata zatyam, Gy bilmm, yerin yeddi qatyam, ikst Abbasam, xrabatyam, Knl, he grmdim abadan sni. ndi d smr aCq elyib getmk istynd Pri xanm dedi: - Abbas, smri qoyma getsin, ta snnn ksmyCym. Abbas dedi: - El getsin, da da dalnCa. Mn he n dey bilmrm. Bel deyirm sn inCiyirsn, el d deyirm o inCidir. Pri nalaC qalb, on iki hrk salarnnan bir tel ayrb, sinsaz eldi,

grk smri n Cr geri qaytarr: Bana dndym, ay smr xanm, Sn bizim baaya, baa xo gldin! Ssndn, snbldn, tr bnvdn. Mrhmt eldin, saya xo gldin. Qzlar, bu ad mana yaman ad oldu, Yand qara barm, n brbad oldu. Dald gzllr, daha dad oldu, lif qddim dnd yaya, xo gldin! Pri deyr: halay-halay ha balar, Tbib glr, yaralarm ha balar. smr gets, viran qalar ha balar, Qatardan zlm maya, xo gldin!. smr onun szn baxmayb, dz xb getdi. Abbas da ona bir sz demdi. Pri bu idn ox kefsiz oldu. Qarn yanna arb, hvalat ona syldi. Qar ona tskinlik verdi. Qzlar onun yanna toplad. Qzlar Prinin fikrini datmaq n alb-oynadlar, oxuyub ardlar, Glgzin kefi ald, qmi dald. Abbas sevgilisini qar il bel kefd grnd sazn gtrb, grk n dedi: Bana dndym ala gz Pri Geyinmi yal, alnan oynar.

Cvahir mtai, drr xridari, Tutubdu dstind l`linn oynar. Sevdiyim ynin geyibdi a, kibdi sinm dyn, da, Zlfn nCbini eylr mza, A zd mnvvr xalnan oynar. Ay Abbas, Prinin bu p ilri, Yorun maral kimi xo baxlar, nCidn, sdfdn, drdn dilri, Qaymaq dodaqlar balnan oynar. Pri xanm Abbasn inCidiyini bilib, onun konlunu ald, dedi: - Abbas, buradan xlvtC get! Vzir bils iimizi xarab elr. Mnim szlrimdn inCim! Mn snin xeyrin danram. Onlar hlal-himmt elyib, bir-birinnn ayrldlar. Abbas ev tzC glmidi ki, bir adam qara-nfs iri girib dedi: - Abbas, niy durmusan? Anan lm stdi. Pri hvalat bilib, gznn yan ab-leysan kimi qrmz yanaqlar aa axtmaa balad, dedi. - Abbas, mni qoyub hara gedirsn? Abbasn ryi qubar eyldi. Bir thr irin dil il onu sakit elyib, stlik dedi: - Qm yem, anam yax olar, yen qaydb glrm.

Bli, onlar hlal-hmmt elyib ayrldlar. Abbas daban ald, Tifarqana yol eldi. Glib grd anas ar xstdi. Abbas anasnn yannda qalsn, siz xbr verk, ah Abbasdan. Gnlrin bir gn ah Abbas byk ziyaft vermidi. `yan-raf ziyaft toplamd. ahn ba hrmi Prlam bada ylmidi. Prlam ox gzl xanm idi. ah Abbas ona diqqtl baxb dedi: - Grsn dnyada Prlam kimi gzl bir xanm varm? lbtt, ola da bilmz. Bu o vaxt idi ki, Sar XoCa tiCartdn tzC glmidi. O, ayaa qalxb, rsmi-t`zim elyib dedi: - ah sa olsun, Tbriz valisi Mhmmd byin Pri xanm adl bir baCs var. Gn onun gzlliyinnn utanb xmr, ay onun gzlliyinnn xCalt kib qaranla girir. Sizin ba hrminiz Prlam onun lin su tkmy d yaramaz. ah dedi: - Sar XoCa, el ey olmaz. Dnyada Prlamdan gzl yoxdu. Tez Tbriz gedib, Glgz Prini ya zor, ya gC mnim hzuruma gtirrsn. Sar XoCa, gr szn doru olsa, sni dnya malnnan qni edCym. Yox, yalan olsa, boynunu vurduraCaam. Sar XoCa dedi: - Eybi yoxdu. Yalan olsa vurdur! Hl blk dediyimnn d bir az artq gzl olaCaq.

Sar XoCa szn tamam elyib, Dli BeCan, bir d Allahverdi xanla Tbriz yol aldlar, mnzilbmnzil gedib, Tbriz hrin xdlar. Hr Mhmmd byin evin gldilr. Dli BeCan Pri xanmn anasn arb dedi. - ah Abbasn mridi, grk Pri xanm sfahana aparaq. Arvad dedi: - Qadan alm, qzm nianls var. BeCan dedi: - Uzun danma! Artq-skik elyrsn, sni d atn quyruuna balaram, dz sfahana apararam. Arvad dedi: - Aparrsan, apar, mnim gCm yox, qounum yox. Onu deyim ki, olum bu qisas yerd qoymayaCaq. Arvad szn tamam eldi, zar-zar alayb, gzlrinin yan tkd. Bunlar burada qalsn, eit Pri xanmdan. Pri xanm evd oturub, Abbasn yolunu gzlyirdi. Knizlrdn biri iri girdi, dedi: - Bs, bilmirsn, dli BeCan sni sfahana ah Abbasn hrmxanasna aparmaq istyir. Pri xanm qzblnib dedi: - Mni he ks apara bilmz! El bu shbtd Dli BeCan dstsi il Pri xanmn mnzilin girdi. Pri xanm zorla evdn xardb, kCavy basdlar. Pri xanm dedi:

- Zalm BeCan, indi ki, mni zorla aparrsan, kCavni ylndir, anama bir neC szm var, deyim, sonra apar. KCavni dayandrdlar. Pri xanm on iki hrk sannan bir tel ayrb, dn basd, mrCan drnaqlarn tzn elyib, grk anasna n dedi: gr Abbas glr olsa buraya, Sylgiln dalmzCa glmsin. ldrrlr, itirrlr arada, Nahaq qan stmz salmasn. Ay aalar, bu drd mnd qalnCa, nClinC, saralnCa, solunCa, O mnimdi, mn onunam lnC, Mnnn qeyri zglri almasn. Mn Priym, lim yardan zli, Yazq Canm bu drdnn tez l, Yetisin dadma Mrtza li, z evirib sfahana glmsin. Anas alaya-alaya zn kCavnin ayana salb dedi: - Bala, mn Abbas n Cr saxlaram? Yn bri olsa, ls d dalnCa glCk. O snsiz dayana bilmz. Pri gen alsn, grk anasna n deyir: Bana dndym gl zl ana,

Glmsin Abbasm, allah krimdi! Drdinnn olmuam dli, divana, Glmsin Abbasm, allah krimdi! Flk mni drd salb gldrr, Aladban emim yan sildirr, BeCan kmfrstdi, gls ldrr, Glmsin Abbasm, allah krimdi! Glgz Pri saralban solunCa, Qaynayban peymanlr dolunCa, Qoy glmsin Mhmmd by glinC, Glmsin Abbasm, allah krimdi! Onlar kCavnin prdsin salb, yola dzldilr. Pri getmkd olsun, indi siz kimdn xbr verim, Lt Qnbrdn. Lt Qnbr ii bel grn kimi, bana dy-dy zn Tifarqanda Abbasa atdrd. Abbas Qnbri gz yal grb sorudu: - De grm, Pri xanmn banda n var ki, alayrsan? Allah xatirin, tez de! Ald Qnbr, onun Cavabnda grk n dedi: Bana dndym, qurban olduum, Abbas, apardlar yarn snin. Alb oduna, bryan olduum,

Abbas, apardlar yarn snin. K-k oldu, kCavlr dzld, Axd eyni ya, z szld, Geri baxd, li snnn zld, Abbas, apardlar yarn snin. Mn Qnbrm, sylmrm he yalan, Sar XoCa, BeCan, Allahverdi xan, Elin, lkn saldlar talan, Abbas, apardlar yarn snin. Abbas bu sz eidn kimi varndan yox oldu. Gz yan abi-neysan kimi tk-tk Qnbrdn sorudu. - d, n danrsan? Bs, Mhmmd by glmyib? Vzir harada idi? Qnbr dedi: - Evi yxlm, n qoymusan, n danrsan? Vzir z onlara kmk eldi. Prinin yerini gstrdi. Qnbr vzirdn ox sz dand. Onun da kCav il sfahana getdiyini ona xbr verdi. Vzirin hrkti Abbasa pis gldi. Saz gtrb, grk n dedi: Bdvlad zl badan tanram, r-p yar, yad oCa yandrar. Shr durar, ar-namusun gzlmz,

Suyu tkr, z oCan sndrr. Ulun Coa gls, kpk ya olmaz, Syd bar gtirs, baa ba olmaz. Zibil tp olmaz, kllk da olmaz, Yel snd alaqlara endirr. Abbas bu szlri deyr srinnn, Arx qazn, suyu glsin drinnn, El bir olsa, da oynadar yerinnn, Sz bir olsa, zrbi krn sndrar. Qnbr Abbasa ox tslli verdis d, olmad. Abbasn gzlri yala doldu, gzlrini evirib sfahan trf baxd. Grd dalar tamam iskin, duman basb. Ald, grk n dedi: Duman, gl get bu dalardan, Dalar tz bar eylsin. N gzlrim sni grsn, N knlm qubar eylsin. Haa, sevdiCyim, haa, Deyilnlr gldi baa, Bir yannan zn tut daa, Bir yannan el ar eylsin, Abbas alar zar-zar,

Getmz knlnn qubar, lqarnnan dnn yar Tanr tezbazar eylsin. Sz tamam olan kimi dalardan duman kildi. Yollara, dalara gn dodu. AnCaq Abbasn qlbi almad. Ald, grk dbar n dedi: Qasid gldi, yardan xbr gtirdi, NeC kim bu fra, getdilr, Aiq m`uqunu qhr yetirdi, kdilr sinm da, getdilr. Mal, mlk verib aCa aldlar, lqar verdilr, buCa aldlar, Bar trk etdilr, baCa aldlar, Prian qoydular ba, getdilr. Abbas, Cavan mrn sn verdin bada, Gn-gnnn drdin oldu ziyada. Yedilr, idilr fani dnyada, Aldlar be arn a getdilr. Qnbr onun qolunnan tutub dedi: - Abbas, daha fikir elmyin, alaman yeri deyil. Pri ldn gedib. Kimi desn, onu sn alarq. Qnbrin szlri Abbasn qulana girmirdi, el hey Glgzi yadna salb

alayrd. Sda gldi mana Canan elinnn, Oyandm, alaram bu sabahlar, Blbl ayr db qn glndn, Grm almasn bu sabahlar. Ay da qalxb gnortann yerin, Talib olan qulluq eylr pirin, ki sevgi yets biri-birin, Allaha xo gedr bu sabahlar, Abbas deyr: msllaya varmadm, l uzadb, yar zlflrin hrmdim, Xzl oldu, mn glm drmdim, Drdilr, tkdlr bu sabahlar. Qnbr ona tslli verib dedi: - Abbas, qarda, qm yem! Gedib, gedib. Sn kimi deyirsn onu sana alarq. N ox dnyada qz. ndi sn kirimiC yerind otur! Prinin fikrini tamam bandan dat! Sn ah Abbasla oynaya bilmzsn. Onnan Mhmmd by kimi phlivan baCara bilmir. Abbasn qmi daha da artd. Ona tslli-zad kar elmirdi. Sazn gtrb, gzlrini sim, gz yan tzn elyib, grk n dedi: Dindirmynn, qan alaram,

Artbd fram mnim. Durub ba alb gedrm, TutduqCa ayam mnim. Flk mni salb lng, Dmm qovaya, Cng, Gedrm Hind, Firng, He glmz soram mnim. Abbas qrbt el varsa, Mxnntdi geri qalsa, Bu deylnlr grk olsa, Snbd iram mnim. Anas Abbasn yanna gldi, gz yalarn bir-birin qatdlar. Anas grd ki, Abbas gedCk. Ona tskinlik verib dedi: - Qadan alm, olum, bu dn d mnim szm eit! He hara getm! Gl Tbrizd, Tifarqanda kimin qzn deyirsn sana alm. Sn bu da tyindn tk! Qz aaC, qoz aaC, aldlar, aplar, daha geri qaytarmaq olmaz. Mn snnn l ksi deyilm. Abbas saz gtrb, onun Cavabnda dedi: N alarsan, n szlarsan, Bir drdi be olan knlm! Axrda znnar balarsan,

Qm yolda olan knlm! Yarm gedib obasnnan, Alm drdi-blasnnan, rxi-flk badasnnan ib srxo olan knlm! Doymamam gz-qannan, Alm yanr atamnan, He duman getmir bamnan, Bahar q olan knlm! Abbas alar arsz-arsz, Dnya, snsn e`tibarsz, Deyirdin dzrm yarsz, Dz, bar da olan knlm! Arvad gen yalvard, yapd, olunun gz yan yayl il sildi, dedi: - Oul, atann yerind otur. Mlk-malna sahib ol! Birinin qzn da al, eveik sahibi ol! TaCir ol! Bu aql daha burax! Abbas ban bulayb sazn sinsin mindirdi, dedi: Mn olmuam drd qmin barki, Qmdn tikdirmim n qalam indi. stdim ki, yara bir nam yazm, N mrkkb tapdm, n qlm indi. Leyli MCnun msknini da etdi..

Sinsi stn dyn etdi, da etdi, Flk vurdu, lkrimi datd, Lkrim qalmad, n qalam indi. Bir rzim var, mn d deyim ahana, lahiy kr eylrm, aha n? Qorxuram ki, nazl yar ah ana, N qovayam indi, n qalam indi. Kitablar oxuyub, Cimad getdi, Mhmmd me`raCa Cumada getdi, Abbas alar, Glgz Cuma da getdi, Prisiz dnyada n qalam indi. Anas dedi: - Oul, Prinin bir az gzlliyi var, n olsun? Ondan all, kamall qz oxdu. O ndi ki, ondan tr alayrsan, zn bada verirsn? Sn lap axmaq adamsan. Pri he slind bir qz deyildi. Anas ox dedi, Abbas az eitdi. Axrda ar-naar raz olub, Abbas il halal-hmmt elyib yola sald. Abbasla Qnbr dz glib Pri xanm olduu ev xdlar. Abbas n grd, ll kb, yurdu qalb Pri n gzir? Qzl qu yerind qaralar, trlan yerind sar gzir. ryi qubar eyldi. Saz sinsin basb, grk n dedi: Gldim, grdm Pri kb yurdunnan,

Yaylaq yeri mn olmu, ay olmu. Bundan bel mn sal neylrm? Rqib yar lb mn olmu, ay olmu. Yen artd mn fqirin lmi, rxi-flk trs kdi qlmi, Gz yana qrq eylrm almi, Qtr sular mman olmu, ay olmu. MClisim surahlar dzld, Eynim ya qabdan-qaba szld, Ala, Abbas, lin yardan zld, Bugn axr zaman olmu, ay olmu. Pri xanm zalmlar sfahana aparanda o, xli toxuyurdu. Xlisini yarmq qoyub, lind olan klfi d yer tullayb getmidi. Bir kaz da yazb, anasna vermidi ki, glnd versin Abbasa. Prinin anas el bilirdi ki, qzn aparldn Abbas bilmir. Odu ki, onun fikrini datmaa ald, dedi: - Abbas, bana dnm, n olub ki, bel rngi-rufun solub? Abbas dedi: - Ana, tez Pri xanmdan mana bir xbr! Arvad Pri xanmn aparldn Abbasdan gizltmk istdi. zn ad gstrib dedi: - Qadan alm, Pri xanm qonuya gedib, bu saat glCk.

Abbasn gzn Pri xanmn toxuduu xal dydi. Saz kynyinnn xarb, zilini zil, bmini bm elyib, grk n dedi: Mrrfm, dilbr, snin yolunda, Dnya vktinnn xal san bar, Uradbsan mni yyub drdin, Drmanm snddir, halsan bar? Sallana-sallana oda gedrsn, Yandrb Cismimi oda gedrsn, Nahaq dilbr, sn d oda gedrsn, Od budu-sinmd xalis anbar. Xal ydrlr var ayana, Yoxsul zn srtr var ayana, Abbas, lin yets yar ayana, Dn payandaz, ol xal, sn bar. Abbas szn tamam eldi. Arvad baxd ki, Prinin getdiyini Abbas bilir. Kaz xardb ona verdi. Abbas Prinin kazn oxumaa balad. Prinin anas ona dedi: - Oul, sn he alayb szlama, Mhmmd by glCk, Prini yer znd d olsa tapb gtirCk, yer altnda da. O el oul deyil, qsas yerd qoymayaCaq. Sn arxaynCa yerind yl. Abbas sakit olmad, saz gtrb dedi: Alaya-alaya ddm yollara,

Yar ayrs, drd mhnt yara yz... Drdim olub vvlkinnn be-betr, an-an oldu qara barm, yara yz. Tutdum yar linnn blk saalam, Saqi lald, saqi srxo, saqi lam, tin-tin bu yaradan saalam. Drd bir olub, drman doxsan, yara yz. Abbas deyr: yara qurban yar n. Dora barm, ks Ciyrim, yar iin. Yar odu ki, bu dnyada yar n Yaxa yrta, zlf dada, yara z. Bli, bu da Abbas saxlaya bilmdi. KCavlrin getdiyi yolu yrnib, daban ald. Abbas be mnzili bir mnzil elyib gedirdi. Bir d baxd ki, odu, uzaqdan kCav grnr. Abbasn ryi dmiri kry kimi alb yand. Saz sinsin basb dedi: Bana dndym, qurban olduum, Qoyma, dli BeCan yarm apard! Alb oduna bryan olduum, Qoyma, Dli BeCan yarm apard! ah Abbas hkmil namni yazr, Qurub kCavni olubdu hazr,

sfahannan gldi o zalm vzir, Qoyma, dli BeCan yarm apard! Mn Abbasam, he vaxt sylmm yalan, Elim, lkm saldlar talan, XoCa, Dli BeCan, Allahverdixan, Qoyma, Dli BeCan yarm apard! Abbas baxd ki, bel getmkl karvana ata bilmyCk. zn bir ks yola sald. Bu yolnan gedib, onlardan qabaq XoCa Yqub quyusunun bana xd. Oturub gzlmy balad. Hannan-hana kCav glib xd. BeCan kCavni bir az knarda ab, quyudan su kmy gldi. Baxd ki, quyunun banda bir Cavan aq oturub. BeCan aqdan hval-prsan olanda Pri xanm ban kCavdn xardb, grd n... Abbas quyunun bandad. BeCan Prinin nianlsnn Aq Abbas olduunu eitmidi, amma grmmidi. Onun n d Aq Abbas tanmad. Tez Prinin yanna qaydb grd ki, Pri alayr. Ondan sorudu: - Bu sirdn mni agah, el grm, sn niy bu a grnd aladn? Pri sirri gizld bilmyib dedi: - BeCan, o grdyn aq mnim sevgilimdi. Onun n aladm. BeCan el Abbas oxdan axtarrd. Sar XoCa il knara kilib, sz bir yer qoydular ki, Abbas quyuya salb ldrsnlr. Tez bir yax sfr dzltdilr. Abbas da arb, dil-az elyib dedilr:

- Abbas, padah mridi. Snin nianln aparrq. Bizd gnah yoxdu. Sn he qorxma. Biznn gedrsn. ah Abbas rhmkar bir adamd. Sana baxb, nianln zn verr. He qm etmginn. ndi gl, sn hammzdan Cavansan, sni quyuya sallayaq, bir az su k, ik, sonra yola dzlk. Abbas bunlarn szn raz oldu. Onlarn klyini bilmdi. Bli, ham quyunun bana gldi. Kndiri Abbasn belin balayb, quyuya saldlar. Bir xeyli su knnn sonra kndiri ksdilr. Abbas quyuda qald. Pri bunu grnd dadfan elyib qqrd, alad, yalvard ki, Abbas xartsnlar. AnCaq onun szn baxmadlar. Pri xanm yyrb, quyunun bana gldi. BeCan baxd ki, Pri zn quyuya atmaq istyir. Tez onu tutdu. GCl dartb, kCavy mindirmk istynd Pri dedi: - BeCan, qoy he olmazsa bir ne sz deyim, sonra n elyirsn el! BirC insaf eyl, ay zalm BeCan, Ayrma Abbasdan, zlmd mana, Snsn bu lkd dalt, divan, Ayrma Abbasdan, zlmd mana. BeCan, sn elm qddimi kaman, Aiq, m`uq kdirm aman, Sn olasan o duz-rk, nmk-nan, Ayrma Abbasdan, zlmd mana. Pri drd linnn yetidi Cana,

Oldum yar eqinnn dli, divana. Qfl-qatr ilr ol Tifarqana, Ayrma Abbasdan, zlmd mana. BeCan onu sry-sry kCavy mindirdi. KCav yola dzldi. Pri bana dyd, ivn eyldi, tay haray hara ataCaq? Abbas ldn xmd. Ban yer svkyib, alamaa balad. ndi eit Abbasdan! Abbas qfl-qatrn tappltsnnan bildi ki, kCav yola dzldi. Pri getdi. Quyunun irisind saz sinsin basb, grk n dedi: Ay aalar, gedn bax, gedn, Mni gz yal qoyub, yar gedr, Yklnibdi qtl-qatr, barxana, Sanasan ki, klli-alm var gedr. Bizim yerin bnvsi bitibdi, Heyf, Cavan mrm baa yetibdi, KCavsi gedib gzdn itibdi, Dv bozlar, sarvan alar, nr gedr. Gzdim alaqlar, gzdim uCan, Grm yolda qalsn dli BeCan, Yar yolunda qoyum bu irin Can, Abbas alar, Pri kimi yar gedr. Bunlar getmkd olsun, Abbas da quyuda qalmaqda, al xbri quyunun

sahibi XoCa Yqubdan! XoCa Yqub hmi sbh namazn bu quyunun banda qlard. Shr tezdn gen d quyunun bana gldi. Baxd ki, kims quyunun azn mhkmmhkm dala qayrb. XoCa Yqub qald mat-mttl ki, grsn bu neC olan idi. Bir d XoCa Yqub bir hnirti eitdi. Diqqt elyib, baxd ki. ss quyudan glir. XoCa Yqub vvl el bildi ki, onu qara basr. Ya quyuda Cin. eytan var. stdi durub qaa. Sonra zn rk-dirk verib diqqt eldi, grd yox, bu hnirti adam hnirtisin oxayr. Sslndi: - Quyudak, kimsn? Abbas dedi: - Mnm, Tifarqanl Aq Abbasam. Mni quyuya salblar. Kimsns, allah xatirin, mni buradan xilas eyl! XoCa Yqub ssindn Abbas tand, dedi: - Abbas, sni kim sald quyuya? Abbas dedi: - Dli BeCan. XoCa Yqub dedi: - Dayan, gedim adam gtirim, da quyunun aznnan gtrtdrm, bir d ip gtirim, sni xardm.

XoCa Yqub bunu deyib, daban ald knd trf. Bu vaxt Abbas n grd? Darda qalanlarn dadna yetn ahi-mrdan, budu, gldi. O saat lini atb quyunun azndak da gtrb, atd bir trf, dedi: - Abbas, qorxma, sbr el, niCat taparsan. Bunu deyib, lini uzatd, Abbas quyudan xardb, qoydu knara. Abbas bayax ha al srdn verib, bihu yxld yer. ndi Abbas burada qalsn, sn kimnn deyim, XoCa Yqubdan. Bli, XoCa Yqub zn knd atdrd. Bir dst adam gtrb, quyunun bana gldi. Baxb n grd? Da quyunun aznnan knara tullayblar. Abbas da knarda bihu yatr. XoCa Yqub lini gy tutub dedi: - Xudaya, bu n m`Czdi? Bu da quyunun aznnan kim gtrd? Bunu quyudan kim xartd? Bu dmd Abbas ayld. Drd trf baxd, gz gzdirdi, XoCa Yqubgildn baqa kimsni grmdi. Saz sinsin basb, grk onlardan neC xbr ald: Kor olasan, ay gzlrim, Aam grn hara getdi? Beikd ikn ntri ki bln hara getdi?.. Zlfqar kdi daa, Bir Ct bulaq xd qoa.

cdhan badan-baa Blb, soyan hara getdi?.. strm iri-xudan, Adam, ahi-mrdan; Mn Abbas, binvan, Alar qoyan hara getdi?.. XoCa Yqub szdn btn hvalat baa dd. stlik onu da bildi ki, Abbas sevgilisinin dalnCa gedir. XoCa Yqub ona xeyr-dua verib dedi: - Aq, get! Yax yol! Uurlar olsun! Allah sni z sevgilin atdrsn! Abbas XoCa Yqubla grb, sfahana yol ald. Bir mddt yol gedndn sonra brk yoruldu, qlar heydn dd, zquylu db yatd. Almi-r`yada grd ki, bir adam ona deyir: - Abbas, qalx! Yatmaq vaxt deyil! Abbas srsm yuxudan aylb, grd gy mmamli, gy atl bir adam onun yannda durub. Gy atl dedi: - Abbas, bu atn rikabnnan yap, gzlrini d yum! Havaxt desm a, onda aarsan. Abbas atn rikabnnan yapb, gzlrini d brk yumdu. Bir az sonra atl dedi: - Abbas, gzlrini a! Abbas gzlrini ad, grd sfahan hrinddi. Yannda da he ks

yoxdu. ox fikirldi, bilmdi hara getsin. Gz-gz bir ayya rast gldi. ay baxb grd ki, bu el bir gzl oland ki, yem, im, xtti-xalna, gl Camalna tamaa el! z d qrib adamd. Dedi: - Olan, grrm qribsn. Glsn, mnim yanmda yird qalasan. Abbas dedi: - Qalaram, niy qalmram. Bli, Abbas ayya yird qald. Burada -drd gn yirdlik eldi. Abbas aydan btn hvalat yrnib bildi ki, hl BeCan Glgz Prini sfahana gtirib atdrmayb. Abbas gzlmy balad. Bli, bir gn, be gn, bir hft, iki hft, dz qrx gn kedi. Qrx birinCi gn hrd adyanalq balad. Abbas baxd ki, ham tamaaya gedir. Gldi aynn yanna, dedi: - mi, biz d tamaaya ged bilrikmi? ay dedi: - Niy ged bilmirik, lap yax gedrik. Knln istyirs, dur bu saat gedk. ay Abbas da gtrb, ala qapnn azna gldi. Bir az gzldilr, bir d grdlr ki, kCavlr, budu, glir. BeCan Aq Abbas grn kimi tand. - Vzir, biz bunu XoCa Yqubun quyusuna salb glmdikmi? Bu n thr idi? Bu quyudan neC xd? z d bizdn tez glib atb. Abbas onlar bel mat-mhttl grb, zn atd ortaya, dedi: - ox fikir elm, BeCan! Pri xanm ah Abbas n gtirmyin adlna

izn ver bir ne sz deyim. BeCan izn vermk istmdi. Camaat yerbyerdn qqrd: - Syl, aq, syl! Ald Aq Abbas: Bana dndym, qurban olduum, Endir kCavni yar gryim. Ala gzlrin heyran olduum, Endir kCavni, yar gryim. mn bilr lblrinin qndini, Salmam boynuma yar kmndini, Telli, sarvan, sn bilirsn fndini, Endir kCavni, yar gryim. Mn Abbasam, yol stnd duraram, Gah alayb, gah da boynum buraram, Sar sarvan, sana bir ox vuraram, Endir kCavni, yar gryim. Sz tamam oldu. BeCan aydan sorudu: - Bu ne vaxtd buradad? ay dedi: - Qrx gnd ki, mana yirddi. BeCan bu i mat-mttl qald. Tez zn ah Abbasn hzuruna yetirdi. db salamn yerin yetirnnn sonra dedi:

- Qibleyi-alm sa olsun, sana bir szm var. gr izn versn deyrm. ah dedi: - zndi, de! BeCan dedi: - ah sa olsun, qz glib, anCaq nianls da glib. ah Abbas dedi: - BeCan, bu n szd? NeC nianl? BeCan dedi: - ah sa olsun, Prinin Abbas adl bir nianls var. O bizim dalmza db XoCa Yqubun quyusunun bana glmidi. Biz onu quyuya saldq. Azna da el bir da qoyduq ki, qrx adam gtr bilmzdi. ndi glib burada grrm ki, Abbas aynn yannda yirddi. z d qrx gnd buradad. ah mr eldi Abbas il ayn onun hzuruna gtirdilr. ah xbr ald: - Aq, bunlar sni XoCa Yqubun quyusuna salmdlar, bs n Cr olub ki, orada lmyib niCat tapmsan? Abbas dedi: - ah, diliml desm, dilim quruyar. zn ver, sazla deyim. ah Abbas izn verdi. Aq Abbas saz sinsin basb, grk n dedi: Qalmdm qri-zmind, Guim bir nida gldi. Oyandm xab-qfltdn, Mhmmd Mustafa gldi.

Drin dryaya dalmdm, Konlu zlmata salmdm, Hamdan dalda qalmdm, Dada mamzada gldi. zm doru, szm dzd, Bdn birdi, yara yzd, Abbas, zn nurlu zd, Cbrayldan sda gldi. ah Abbas qzblnib dedi: - d, n Mhmmd Mustafa, n mamzada, n Cbrayl? Sn n danrsan? Sni bu saat ii zhrnn dolu quyuya salm, qoy dediklrin glib qurtarsn, grk n Cr qurtaraCaqlar. Bu tdbir Sar QoCa il BeCana ox xo gldi. Yerbyerdn dedilr: - ah sa olsun, tdbirin ox gzl tdbirdi. mr et, ml elsinlr. Bunlarn bu hrktlri Aq Abbas yandrd. Sazn dn basb dedi: eytan qalib olub, eytnt artsa, Dyr bir-birin kC adam olu. Btn dnya haq yolunda dz olsa, Qoymaz dzlmy biC, adam olu. Bir sz deyim sn, qzb dolma! Namrdin linnn he bad alma! Seyrab adamla oturub-durma!

Bir gn elr sni pu, adam olu! Abbas deyr: Cism ndi, Can ndi, rstd ged ndi, xan ndi, Zlmkar padaha din, iman ndi, Qoyubsan kfrnn taC, adam olu! Aq Abbasn bu szlri ah Abbasn qzbini daha da artrd. Az kpklndi. O saat hkm eldi, Aq Abbas zhrl dolu olan bir quyunun iin saldlar. ay Abbasn paltarn, sazn gtrb alaya-alaya evin getmkd olsun, indi eit Pri xanmnan. Pri xanm bana-gzn dyd, gz yan tkd. zn ldrmk istdi. ah Abbas onu hrmxanasna gndrdi. El bil Pri zindana dd. Axam oldu, ah Abbas durub Prinin yanna getdi. Prinin gzlliyi ah Abbas heyran elmidi. Baxd ki, Prlam dorudan da he bunun lin su tkmy d yaramaz. ah Pri xanma yaxnlamaq istdi. Pri dedi: - Mnim sevgilimi zhr quyusuna atb ldrdn, bu z yerind, anCaq onun qrx xmam, mn smt glsn zm ldrCym. ah Abbas grd xeyr, ml elysi i deyil, ona l vursa zn ldrCk, ip-sapa yatan adam deyil. Odu ki, raz oldu. Bunlar burada qalsn, siz xbri verim Mhmmd bydn. Mhmmd by sfrdn evlrin glib grd n Abbas var, n Pri xanm. Anas btn hvalat, mn siz nal eldiyim kimi, ona nal eldi. Mhmmd

by ox qmlndi. Bildi ki, baCsn sfahana ah Abbasn hrmxanasna aparblar, Abbas da onun dalnCa gedib, z d ah Abbas Aq Abbas ldrCk. adam artdrd, biri rb, biri fars, biri d trk. Onlara dedi: - Qoaqlarm, sfahana gedrsiz. Aq Abbasn ld-qaldsn yrnrsiz, qaydb mn xbr verrsiz. ah Abbasa qonaq olub dyrsiz biz el aq lazmd ki, dild sz dey bilsin: rbC, farsCa, trkC. Bunu Abbasdan baqa dnyada he ks baCarmaz. Onda Abbasn ld-qaldsn ah siz deyCk. Mhmmd by bunlara oxlu pul verib, yola sald. Bunlar yola db, sfahana trf getmyin binasn qoydular. Mnzilbmnzil, teyyi-mnazil, az getdilr, z getdilr, gedib sfahana xdlar. Uzaq lk qasidi kimi. ah Abbasn yanna gedib, xidmt mqamnda dayandlar. ah Abbas onlardan sorudu: - N mqsd glmisiniz? Qasidlr dedilr: - ah sa olsun, bizim lkd yaayan hali dild danr: rbC, farsCa, trkC. Bizim padahmz oluna toy elyir. Ona dild oxuya biln aq lazmd. Deyirlr Tbrizdn bura Abbas adl bir aq glib, o bilir. Onun n glmiik. Padah dedi: - Bizim lkd rbC, farsCa, trkC oxuya biln aq yoxdu. O, dediyin Abbas da zhr quyusuna db lb. Qonaqlar ayya rast glib, ona qonaq oldular.

ay bunlara ox hrmt-izzt eldikdn sonra sorudu. - Qonaqlar, ayb olmasn sorumaq, deyin grm, siz bura niy glmisiniz? Dedilr: - Bizim Aq Abbas adl bir adammz itib. Onu axtarrq. ay dedi: - Aq Abbas el mnim evimd olurdu. ah Abbas onu zhr quyusuna atb ldrtd. Qonaqlar dedilr. - O zhr quyusunun yerini bilirsnmi? ay dedi: - Bilirm, anCaq oraya he ks ged bilmz. Qonaqlar dedilr: - Sana bir kaz yazb versk Glgz Priy atdra bilrsnmi? ay dedi: - atdra bilrm. Qonaqlar bir kaz yazb, ay il Pri xanma gndrdilr ki, bilsin grk Aq Abbas lb, yoxsa hl sad. ay kaz Pri xanma aparmaqda olsun, qulluunuza Pri xanmnan xbr verim. Pri xanmn yannda Byim adl bir imanl qar var idi. Bu qar ox rhmdil bir arvad idi. Pri xanm hmi szn ona sylyib, sirrini ona deyrdi. O da Pri xanma linnn gln kmyi elrdi. Pri xanm Byim qar il oturub shbt elyirdi, bu vaxt ay kaz gtirib ona verdi. Pri xanm qarn gtrb, gzmk

bhansil quyunun bana gldi. ndi eit Abbasdan. Abbas lmmidi. Qeybdn quyuda olan zhr glaba, Abbasn yeri d zrrin otaa dnmd. Abbas glab iind oturub, fikir dryasna batmd, birdn Glgz Prinin bir damla gz ya onun zn dd. Abbas dik srad. Onun Can tir-tir sdi, bu damla suyun yar gznn ya olduunu hiss etdi. O saat zn yuxarya tutub, grk n dedi: Bana dndym ala gz Pri, Gahdan ala, gahdan yada sal mni! Qara barm an-an oldu, dlindi, Gahdan ala, gahdan yada sal mni! Baman oldum, bam tayr oldu, Gzm grd, alm taayir oldu, Xoryat li dydi, to ayr oldu, Gahdan ala, gahdan yada sal mni! Mn sana Can dedim, sn d mana Can, Al eq oduna, mnim kimi yan, Adm Aq Abbas, yerim Tifarqan, Gahdan ala, gahdan yada sal mni! Byim qar baxd ki, Abbas sad, Prinin glmyini d bildi. ndi gr Pri d balayb onunla dansa, eidib biln olar, iin iindn i xar. Odu ki, Prini danmaa qoymayb dedi:

- Qzm, Abbasn saln ki, bildin, bsdi. Tay burada durmaq olmaz. Abbas orada saxlayan saxlayr. Bilib, glrlr, Abbas da ldrrlr, bizi d. Gl xaq gedk! Pri baxd ki, Byim qar all sz deyir. Durub onunla ev gldi. Sonra Byim qarn gndrdi ki, gedib hvalat ayya xbr versin. Byim qar zn tez aynn evin yetirib dedi: - Adamlara xbr ver ki, Abbas hl sa-salamatd. Adamlar bu xbrdn ox ad oldular, anCaq n qdr eldilr, aldlarsa, zlrini quyunun bana sala bilmdilr. Axrda nalaC qalb, Mhmmd by xbr vermk n geri, yola ddlr. Aq Abbas n quyuda bir saat bir il keirdi. Gnlrin bir gn z-zn dedi: - Yax, mn bu quyunun irisind hmi qalm, n olsun? Ax mnim sevgilim ah Abbasn lind qalb. Mnim yolumu gzlyir. Mn onu ah Abbasn linnn qurtarmalyam. Drd yen d Abbas gtrd. Saz sinsin basb, grk n dedi: Xaliqi lm-yzl, vahidi-yekta, Salma nzrindn, ay aa, haray!.. Mn ki, qovruluram t`n szynn, Prvan tk yandm, a yaa, haray!.. Bana dndym ala yapr,

Zr-zrbab geyinib, ala yapr, Mrdin qaydasd-l yapr, Seyrab l atar ayaa, haray!.. K`bdn glnin bu mk gln, Blbl, hvaln demi gln, ikst Abbasn bu mkln, Sn zn yet dada, ay aa, haray!.. Abbas szn qurtaran kimi bir ss gldi. Qeybdn ona dedilr: - Abbas, fikir elm! Gzlrini yum! Sni zhr iind bslyn, sn niCat da verCk. Abbas gzn yumdu. Bir vaxt gzn ab, zn Pri xanmn bann qabanda grd. Gzn drd trf gzdirib grd ki, Pri xanm eyvanda dayanb. Pri xanm da Abbas grb gld. Pri xanmn glmyi Abbasa toxundu. z-zn dedi: ey dadi-bidad, yqin Pri xanm mnnn z dndrib. Mnim bu hala dmyim glr. Yqin ki, o, ah Abbasn fnd-felin uyub. Saz sinsin basb dedi: N glrsn, mnim kimi glnC, Sn mama glnC, drd gl, Pri! Alian otaqda, zrnian bada Ssni, snbl dr d, gl, Pri! Bir zaman gzirdik Tbrizd ba.

Sinm kirsn da stdn da, Bnd edibsn mnim kimi dusta, Sn mni qoyubsan darda, gl, Pri! Abbas gtirildi dar ayana, O qula qollarn sal ayana, Qannnan xna yax l-ayana, ndi mnim kimi mrd gl, Pri! Pri xanm baxd ki, glmyi Abbasn keyfin toxunub. Tez Abbasn yanna gldi. ki aiq-m`uq bir-birinin boynuna sarldlar. Pri xanm dedi: - Abbas, mn snin salamat qurtarmana sevinib glrdm. Sn niy inCidin? Abbas dedi: - El bildim ki, rqib uyub, mni trk elmisn. Glgz Pri dedi: - Alna ayr ey glmsin. Mn snnn dnmrm. AnCaq qorxuram glib bizi burada grlr. Gl tez buradan xb gedk! Abbas dedi: - Pri, qadan alm, bir ne taprm var, qoy deyim, sonra get! lm itimdi, blk sonra he grmdik. Bunu deyib Abbas saz dn basd: Bana dndym, a Glgz Pri, mrlr dilini, aman, l aman!..

Badi-sba mnl yaman yad, Dadar telini, aman, l aman!.. Ksm ala gzn siyah srmsin, Seyrablar qn gln drmsin, Pnhan dan, bdnzrlr grmsin, Ksrlr dilini, aman, l aman!.. Hrdn sn Abbas yada salanda, Dindirib, sylyib, konlun alanda, briim salarn sCd qlanda, nCidir belini, aman, l aman!.. Glgz Pri dedi: - Abbas. he qorxma! Yel d olub yanmnan t bilmzlr. Mn sninm, sn d mnim. Abbas il Glgz Pri bir-birindn ayrldlar. Abbas tez aynn evin gldi. ay onun znnn gznnn pb, salamat qalmana ox sevindi. Abbas Tbrizdn hval sorudu. ay Tbrizdn gln adamlarn hvalatn ona syldi. ay Abbasa faxir libas geyindirib hamama apard, qaytarb evin gtirdi. Dedi: - Abbas, he bir yana xma! ah adamlar sni grrlr, gen tutarlar. Bli, bir ne gn d bel gldi, kedi. Abbas aynn evind yedi, idi, istiraht eldi. Gnlrin bir gnnd Abbas z-zn dedi: Ey dadi-bidad! Mn burada

niy oturmuam? Gedim Glgz Prinin bann yanna, blk onu grdm. Abbas zn Pri xanmn bann yanna sald, baxd ki, Glgz Pri bir dst qz il bahar banda seyr xb. Abbas bunu grnd saz sinsin basd, dedi: Yar geyinib yalnnan, alnnan, El bildim sonam bu, sudan glir. Mcgan atd, dydi, kedi sinmnn, O Cadu qmzlr busudan glir. rtbn bana al-zr, gzr, Abdan nimtn, qzl dymlr, Yarar belin zrbafdan kmr, pknli, arqatl a bdn glir. Abbasam, krm aman-amana, N ola yetydi lim Canana, Qoynu ii dnb taza bostana, Srxo sevdiCiyim bu sudan glir. Pri xanm Abbasn ssini eidib, ox ad oldu. Amma el bu dqiqd Dli BeCan xb onu grd. Aman vermyib tutdu, bir ba ah Abbasn yanna gtirdi. ah Abbas ox tCCb eldi, dedi: - Abbas, bu neC oldu ki, o zhr quyusunun iind sn paralanb lmdin? Ax o zhr el zhrdi ki, onun irisind bir dqiq dayanmaq

olmazd. Bu n sirdi? Aq Abbas dedi: - ah, iCaz ver, sazla deyim. ah iCaz verdi. Ald Aq Abbas, dedi: Onun kimi ahi-xuban sevnin, N drdi var, qala qmlr iind? Gzl ahn zn grn rmz Yz il qalsa el nmlr iind. mib, mib lblrinnn qanaram, El bilm, lsm, yardan dnrm, Gndz odlanaram, geC yanaram, Yar grb namhrmlr iind. ah Abbas BeCana dedi: - BeCan, bunun yarnn yanna kim getmidi ki, bu bel danr? BeCan dedi: - ah sa olsun, Sar XoCadan baqa onun yanna kims ged bilmz. ah Abbas dedi: - Abbas, Sar XoCa anadan doma xonsad. O hmi arvadlar irisind olur. Onu bil ki, bu vaxta kimi Pri xanmn yanna he ks getmyib. O snin yasn saxlayr. kinCisin qalan yerd, Pri xanmn sana n dxli var? Namhrm yanna gldi, glmdi.

Aq Abbas dedi: - ah, gerisin qulaq as! zldn Abbasn sahibi snsn, Hkmi-Sleymansan, txti-rvansan, Srdari-`zmsn, kkb-niinsn, Mlaksn mnvvrlr iind. Aq Abbasn bu szlri ah Abbasn xouna glmdi. Abbas yanndan qovdurdu. O gedndn sonra BeCan arb dedi: - BeCan, n olur-olsun, mn bu geC Aq Abbas ldrmliym. Axr bu biz ngl olaCaq. Sonra da Sar XoCan arb dedi: - XoCa, ev lvan fr drsn. Altna da az yuxar zhrli almas qlnClar qoyarsan. Abbas glib kend paralanb lr. r demsn, xeyir glmz. di, el ki, lmdi, kedi, onda bir almaya sleymani zhr daxil edib verrsn, lb, bamzdan rdd olub gedr. Sar XoCa ahn mrini yerin yetirdi, taprdqlarn dzltdi. Bli, axam oldu, Abbas toy-naara il dnmi ev apardlar. BeCan Abbasa dedi: - Abbas, ah mridi, gir bu ttarxanaya, kefin n istyir l`li-ghrdn gtr, sonra mClis balarq. MClis qurtarandan sonra da snin toyunu buradaCa edCyik.

Abbas ev qdm basmayb, qapda dayand, dedi: - BeCan, qoy bir ne sz deyim, sonra iri girim. Ald, grk n dedi: ttar dkannda bir molla grdm, Tutubdu dstind varan gr! Ald Cavabmdan, Cavab anlad, Dndrdi, m`nann var, an gr! Abbas szn qurtaran kimi, almas qlnClar hams yastsna yer dd. Abbas onlarn stndn keib ev girdi, mollann yanna getdi. Molla ona dil-az elyib, bir alma uzatd, dedi: - Abbas, bu alman ah veribdi, al, ye! Sonra toyunu edCyik. Abbas dedi: - Molla, bir bnd sylyim, sonra. Ald Abbas: Bitib dost banda Canm almas, Drm, kamil deyil, Canm, almas. NeC qbul elr Canm almas, Doram-doram eylr, var, an gr! Pri xanm da yuxardan baxrd. O, Abbasn iin iinnn ustalqla xmana sevindi. Ban bulayb glmk istynd qulandak srann ssi otaa dd. Ssi Abbasn qula ald. Dedi:

Mnim yarm qa oynadar, ba bular, Gz szdrr, dil trpdr, ba bular, Qiblgahm bam stdn ba bular, Tez azd, srann var an gr! Padah baxd ki, Abbas qlnClar da bildi, alman da. nCn d yoxlamaq istdi, dedi: - Gedin, grn Pri xanmn sras sslnibdimi? Bir adam gedib, Pri xanmdan sorudu v geri qaydb, padaha dedi: - Qibleyi-alm, doru deyir. Pri xanm ban trpdib, sra sslnib. ah Abbas ii bel grnd ard BeCan il Sar XoCan. - Deyin grm, n tdbiriniz var? Sar XoCa il BeCan Pri xanmn paltarn bir dul ifrit qarya geydirib, yrtdilr ki, Pri ad il iri girib, gedib ahn tyinnn tutsun, desin: Mn Abbas istmirm, sni istyirm. Bu tdbiri hazrladlar, sonra girib dedilr: - ah sa olsun, biz bel mslht grrk ki, bu bard Pri xanmn znn fikrini bilk, grk o kim getmk istyir. ah Abbasa, ya Aq Abbasa? Ham bu mslhti byndi. BeCan il Sar XoCa Prinin paltarn geyinmi qarn iri saldlar. Qar dz gedib ah Abbasn tyinnn tutdu ki: - Mn ah Abbasa getmk istyirm. Aq Abbas mslni baa dd. Saz dn basb dedi:

Ay aalar, glin siz sylyim, Ala qara ux trlan bynmz. Oullar atan, qzlar anan, Glinlr d qaynanan bynmz. Adam var ki, getmysn iin, Adam var ki, dolanasan bana, Adam var ki, ayran tapmr ana, Dindirrsn yal nan bynmz. Adam var ynin geyinir dri, Adam var dnyada gzir srsri, Adam var mrftdn yoxdu xbri, Dindirrsn yol-rkan bynmz. Adam var llri gzr kllah, Adam var tanmaz o bir allah, Adam var ki, bilmz o, bismillah, Adam var ki, yol-rkan bynmz. Adam var dolanar shran, dz, Adam var drr klli-nrgizi, Adam var geymy taplmaz bezi, Adam var, al geyr, al bynmz. Adam var ox ilr eylr irada, Adam var ki, yet bilmz murada,

Adam var ki, rk tapmaz dnyada, Adam var ya yeyr, bal bynmz. Adam var ki, adamlarn naxd, Adam var ki, anlamazd, nad, Adam var ki, heyvan ondan yaxd, Dindirrsn he insan bynmz. Adam var dstin versn gllr, Adam var gzn ksn millr, Tifarqanl Abbas, bana kllr, N gn qalmsan, qar bynmz. Bu klk d ba tutmad. Aq Abbas bunu da bildi. ah qzblnib, Cllad ard. Cllad hazr olub dedi: - ah sa olsun, qolum qvvtli, qlnCm kskin, kimi istyirsn, boazn CC boaz kimi zm. ah Abbas dedi: - Bu a aparb dar aaCndan asarsan Cllad Aq Abbas yaxalayb, dar aaCnn dibin apard. Aq grd lm zamand, li yarndan zlr, zn Cllada tutub dedi: - Cllad, qoy bir ne szm var, deyim, sonra kndiri boazma keir. Saz sinsin basb, grk n dedi: Durum dolanm bana, Ala gzl yar, gedirm.

lsm, boyuna sadaa, Qalsam, intizar gedirm. Mrd il eyl lfti, km namrddn minnti, Blbl kimi gl hsrti, Q, yaz, zar gedirm. Abbas deyr: gl fslidi, Bundan artq drd hansd? Ayrln v`dsidi, Gl knlm al, gedirm. Pri xanm knardan baxb, gz yan ab-leysan kimi tkrd. Abbas sz qurtaran kimi Pri on iki hrk prian sandan bir tel ayrb, sinsinin arasna basd, inC barmaqlarn tzn elyib, grk n dedi: Bana dndym gl zl Cavan Halal-hmmt eyl, gl, onnan ayrl! Bilmz idim bel hiCran drdini, Ltf el, zm gl, onnan ayrl! Qasid gldi, qsdn xbr gtirdi, lif olan qddim dala yetirdi, Axd emim ya, zm gtrd, Eynim adalarn bil, onnan ayrl!

Eqin atad sinmd dftr, GeC-gndz snsn dilimd zbr, Sn ol bu Priy buta vernlr, Qolunu boynuma sal, onnan ayrl! Glgz Pri szn qurtarb, zn Abbasn stn atd. Onun boynuna sarlb dedi: - Mn bunnan ayrlmayaCaam. Mni d bununla ldrn! Abbas bir zn baxd, bir boynuna sarlm Priy baxd, bir d dnb dar aaCna, Cllada baxd, ryi qubar eldi. Tklik, kimssizlik ona sr eldi. Eli, yurdu, adamlar yadna dd. Mhmmd by onun gznn qabana gldi. Saz sinsin basb dedi: Bana dndym, qurban olduum, Hara getdi baxt qara, glmdi? Blbl uydu, soldu gln yarpa, Qismt oldu qn xara, glmdi. ah hkmyl xan stn xan getdi, Ala didm, ya yerin qan getdi, Qol boald, dil dolad, Can getdi, Axr apardlar dara, glmdi. Abbas deyr: bu ad yaman ad oldu, Cismim ata, qoynum dolu od oldu. Mn dost dedim, dostlar mnnn yad oldu,

ndi uzaq dd ara, glmdi. ndi bunlar burada qalsn, sn kimdn deyim, ah Abbasdan. ah Abbas vzir-vkili arb dedi: - Abbas haqq ad, onun sevgilisini linnn alsaq blaya drik. Btn snaqlardan xd. Onu ldrmyib, Prini zn verirm, n deyirsiniz? Dedilr: - ah sa olsun, hammz razyq. A inCitmk olmaz. ah mr eldi, Abbas gtirdilr. ah Abbas ona dedi: - Aq, sevgilini zn verirm. Ya bizim lkd qal, ya da z lkn get. Aq Abbas dedi: - ah. mrhmtin artq olsun, Prini mn buta vern hmi kmyimizddi. zn ver, biz gedk. ah mr eldi, Glgz Prini ardlar. Glgz Pri Abbasa trf glnd Abbas el bildi mClis yeni gn dodu. z d bu el gnd ki, sl gn batil elyir. Abbas qu kimi prvazland, ald saz sinsin, grk n dedi: Knl, MCnun kimi yayn dalara, yil bu lalnin budannan p! Prvan tk dolan yarn bana, Aral tellrin, qabannan p! Almaq olmaz nanCibin qzn, kmk olmaz bdsilin nazn,

O, zn, bu zn, gzn, Dilindn, diindn, dodannan p! Kitabda oxunan sina yaxd, Seyrab grdni sna yaxd, Mn dedim: pmy sin yaxd, Knl ha yalvarr buxannan p! Baalar titrir bardan tri, Almadan, heyvadan, nardan tri, Abbas, alayardn yardan tri, Dur ahi-mrdann ayannan p! ah Abbas mr eldi, kCavlr qouldu, adamlar atland. Pri xanm kCavy trf gldi. Abbas hd elmidi ki, Glgz Priy atb onu kCavy mindirnd onun zngisini z basb ata mindirsin. Odu ki, Prini kCavy trf gedn grb, saz basd dn, dedi: Qurban olum sinndki turunCa, Yetir sn dstimi damana, Glgz! Ay tk `l salb ayna qaban, brularn bnzr kamana, Glgz! Dedim: xanm, sallan gedk bu baa! Gr neC sarmab budaq-budaa, z srtm zn, dodaq-dodaa,

Knl bu qfltdn oyana, Glgz! Basm rikabn, Glgzim, atdan! Sn mni qurtardn alovdan, oddan. Oyatdn Abbas xabi-qfltdn, Tovuz kimi silkin bu yana, Glgz! Abbas szn qurtarb Glgz Prinin rikabn basb, ata mindirdi. El bu zaman Mhmmd by d glib xd. pb grnnn sonra yola db, Tbriz hrin gldilr. Mhmmd by mr eldi ki, hri il-raban eldilr. Abbasla Glgz Priy qrx gn, qrx geC toy elyib, adyanalq keirdilr. Abbas Mhmmd by dedi: - Sn z baCnn toyunu eldin. AnCaq mnim d anam var; baCm var, izn ver, mn d gedib Tifarqanda zm toy elyim. Mhmmd by mr eldi, bir dst at hazr oldu. Ham atland. Glgz Pri il Aq Abbas Tifarqana gtirdilr. Abbas anas, baCs il grd. Burada tzdn bunlara qrx gn, qrx geC toy eldilr. Ustad bir aq toyun axrnda bu duvaqqapman oxudu: Gz grd, knl sevdi, Sn tuti-zban irin. Gzrlr, yoxdur tayn, Hlb, sfhan, irin! Grmm ox mahal,

Barabarn han, irin? Blblm gl eqindn kirm fan, irin! Ahu fansan, Qmzsi qansan, Taz Cavansan, Qa kamansan; Kamandr qan, nCidir diin, Yumrudur dn, Xodur baxn. Xudam sn bx eylyib Bu drl nian irin! Gzlliyin niandr, Mayl oldum mh-Camala, Huri misal, mlk mnzr, Mn valehm xtti-xala. Gzlrin qan piyalsi, nnabi lblr piyala. Yasmn tellrini Arbsan qddi dala Siyah tellisn,

Tuti dillisn. nC bellisn. Lbi ballsan Lblri ghr, Srvi-snubr, Xallar lkr, Ay tz nbr, Vergiln muradm, Tez tapn inam, irin! Hr trfd gileylidir Sonalar siyah telindn. Tutilr avaz alr O irin imran dilindn. nkbut tk an aslb Snin o inC dilindn. Yoldandan gileyliym, Bir d ki, snin lindn, Yolda ilqarl glin. A sinni qarl glin, Yen uCu dymlnib, ttar sdri parl glin.

Bir bus ltf eyl mn, Ay taza nbarl glin! A zndn ma, Telin bir qulaC, z rbndin a, Vsf etsin air Vli Bu vkti, an irin! Mhmmd by toydan sonra bir ne gn qalb, dstsi il geri qaytd. Aq Abbas Glgz Pri il lnC Tifarqanda kefl, damaqla yaayb dvran keirdilr. Siz d kefl, damaqla yaayb dvran keirsiniz, mddi-muradnza atasnz.