VDALARIN TALALI MALATINDA MALAT PARAMETRELERNN VDA D DBNDEK KALINTI GERLMELER ZERNE ETKLERNN DENEYSEL OLARAK ARATIRILMASI

Frat KAFKAS

DOKTORA TEZ MAKNA ETM

GAZ NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS

EKM 2007 ANKARA

Frat KAFKAS tarafndan hazrlanan VDALARIN TALALI MALATINDA

MALAT PARAMETRELERNN VDA D DBNDEK KALINTI GERLMELER ZERNE ETKLERNN DENEYSEL OLARAK ARATIRILMASI adl bu tezin Doktora tezi olarak uygun olduunu onaylarm.

Yrd. Do. Dr. etin KARATA Tez Danman, Makine Eitimi Anabilim Dal

..

Bu alma, jrimiz tarafndan oy birlii ile Makine Eitimi Anabilim Dalnda Doktora tezi olarak kabul edilmitir. Prof. Dr. Sleyman SARITA Makine Mh. Anabilim Dal, T.O.B.B. Yrd. Do Dr. etin KARATA Makine Eitimi Anabilim Dal, G.. Prof. Dr. Ahmet ZDEMR Makine Eitimi Anabilim Dal, G.. Prof. Dr. Ulvi EKER Makine Eitimi Anabilim Dal, G.. Prof. Dr. A. Tamer ZDEMR Metal Eitimi Anabilim Dal, G.. Tarih: 30/10/ 2007 .. .. .. .. ..

Bu tez ile G.. Fen Bilimleri Enstits Ynetim Kurulu Doktora derecesini onamtr.

Prof. Dr. Nermin ERTAN Fen Bilimleri Enstits Mdr

..

TEZ BLDRM Tez iindeki btn bilgilerin etik davran ve akademik kurallar erevesinde elde edilerek sunulduunu, ayrca tez yazm kurallarna uygun olarak hazrlanan bu almada orijinal olmayan her trl kaynaa eksiksiz atf yapldn bildiririm.

Frat KAFKAS

iv VDALARIN TALALI MALATINDA MALAT PARAMETRELERNN VDA D DBNDEK KALINTI GERLMELER ZERNE ETKLERNN DENEYSEL OLARAK ARATIRILMASI (Doktora Tezi) Frat KAFKAS GAZ NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS Ekim 2007 ZET Bu almada, tala kaldrarak vida ama, kanal ama ve dz tornalama ilemleri neticesinde meydana gelen kalnt gerilmelerin deneysel olarak belirlenmesini, bu tornalama ilemlerinin oluturduu kalnt gerilmelerin karlatrlmasn ve tornalama ilemlerinde kullanlan parametrelerin kalnt gerilmeler zerine olan etkilerinin aratrlmasn amalanmaktadr. Bu amala, deiik ileme parametreleri kullanlarak, AISI 4140 ve AISI 4340 malzemeler zerinde farkl tornalama ilemleri yaplm ve kalnt gerilmeler zerine ileme parametrelerinin etkisi incelenmitir. Kalnt gerilmeler katman kaldrma metodu kullanlarak belirlenmitir. Katmanlarn seri olarak kaldrlmas elektro kimyasal ileme yntemiyle gerekletirilmitir. Farkl tornalama ilemleri neticesinde meydana gelen kalnt gerilmelerin yzeyden olan derinlie bal deiim grafikleri oluturulmutur. Kalnt gerilim deiim grafiklerinden elde edilen temel kalnt gerilme snrlar ileme parametrelerinin etkisini incelemek iin kullanlmtr. alma neticesinde, tala kaldrma ileminde kalnt gerilmelerin mekanik ve sl etkilerden meydan geldii tesit edilmitir. Isl etkileri artran tm ileme

v parametrelerinin ekme kalnt gerilmelerini, plastik deformasyonu arttran parametrelerin ise basma Kalnt gerilmelerini oluturduu gzlenmitir. Vida ama, kanal ama ve dz tornalama ilemlerinde kesme biiminin farkl tala oluumu meydana getirdii ve kalnt gerilmeleri etkileyen en nemli faktrn tala oluumunun farkllndan kaynakland tespit edilmitir.

Bilim Kodu : 708.3.028 Anahtar Kelimeler : Kalnt gerilmeler, metal kesme, elikler, vida ama, kanal ama, tornalama Sayfa Adedi : 205 Tez Yneticisi : Yrd. Do. Dr. etin KARATA

vi EXPERIMENTAL INVESTIGATION OF THE EFFECT OF CHIP REMOVAL PARAMETERS ON RESIDUAL STRESSES AT SCREW ROOTS (Ph. D. Thesis) Frat KAFKAS GAZI UNIVERSITY INSTITUTE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY October 2007 ABSTRACT In this study, the experimentally determination of the residual stresses which were resulted from threading, grooving and turning processes by means of chip removal, the comparison of residual stresses which generated with various turning processes and investigation of the effects of parameters in turning processes on residual stresses are aimed. For this purpose, various turning processes were carried out using different machining parameters on AISI 4140 and AISI 4340 steels and the effects of the processing parameters on residual stresses were investigated. Residual stresses were determined by layer removal method. Sequential removing of layers was carried out using electrochemical machining. The changes in residual stresses resulted from different turning processes were plotted with respect to the distances from the original surface. Limits of main residual stress obtained form the gradient of residual stresses plots were used for the investigation on the effect of the process parameters. As a result of this study, it is obtain that in chip removal the residual stresses were resulted from mechanical and thermal effects. Thus, it is observed that the tensile residual stresses were resulted form the parameters which increase the thermal effects and the compressive residual stresses were resulted from the

vii parameters which increase the plastic deformation. It is also determined that the various cutting shapes in machining processes such as the threading, the grooving and the turning causes the different chip formations and these different chip formations have the most important effect on the residual stresses.

Science code Key Words Page Number Adviser

: 708.3.028 : Residual stresses, metal cutting, steels, threading, grooving, turning : 205 : Assist. Prof. Dr. etin KARATA

viii TEEKKR Bu almann gerekletirilmesinde her trl maddi ve manevi desteini esirgemeyen, almayla ilgili skntl anlarmda srekli benimle beraber olan, deerli grleriyle beni ynlendiren kymetli hocam Sayn Yrd. Do. Dr. etin KARATAa, kalnt gerilmeler konusundaki deneyimlerini bana aktaran deerli hocam Sayn Do. Dr. Eldar FETULLAYEVe, deneysel alma safhasnda deerli grlerinden yararlandm Sayn Prof. Dr. Ulvi EKERe, kesme deneylerinin yaplmas srasnda yardmn esirgemeyen deerli arkadam Sayn gr. Gr. Dr. Ali Rza MOTORCUya, almam boyunca yardmlarn esirgemeyen kymetli arkadalarm Sayn Ar.Gr. Fatih AHNe, Ar.Gr. Onuralp ULUERe, Ar.Gr. Volkan KILILIya ve Ar.Gr. Volkan KIRMACIya, byle bir almay tamamlamak iin sabrn esirgemeyen ve bu gnlere gelmemde byk pay sahibi olan sevgili aileme teekkr bir bor bilirim.

ix NDEKLER Sayfa ZET ......................................................................................................................... iv ABSTRACT............................................................................................................... vi TEEKKR............................................................................................................. viii NDEKLER .......................................................................................................... ix ZELGELERN LSTES....................................................................................... xii EKLLERN LSTES ........................................................................................... xiv SMGELER VE KISALTMALAR......................................................................... xxii 1. GR.................................................................................................................... 1 2. KAVRAMSAL BLGLER.................................................................................. 5 2.1. Tala Biimi ve Oluumu zerine U Radysnn Etkisi ......................... 5 2.1.1. Simetrik kesme kenaryla kesme teorisi ......................................... 7 2.2. Kalnt Gerilmeler ....................................................................................... 8 2.2.1. Kalnt gerilme tipleri ..................................................................... 8 2.2.2. Kalnt gerilmelerin kayna ........................................................... 8 2.2.3. Kalnt gerilmelerin etkileri .......................................................... 11 2.3. Kalnt Gerilme Bileenlerinin Ynleri..................................................... 13 2.4. Kalnt Gerilme Grafiklerinin fadesi........................................................ 14 2.5. Kalnt Gerilme lm Metotlarnn Snflandrlmas............................. 16 2.5.1. Mekaniksel gerilme lm metotlar ............................................ 16 2.5.2. Krnm yardmyla gerilme lm ............................................. 20 2.5.3. Dalga metotlar ............................................................................. 22 2.5.4. Dier metotlar ............................................................................... 24 3. LTERATR ARATIRMASI.......................................................................... 27

x Sayfa 3.1. Deneysel almalar ................................................................................. 27 3.2. Teorik ve Deneysel almalar ................................................................. 33 3.3. Modelleme almalar.............................................................................. 37 3.4. Literatr almalarnn Deerlendirilmesi .............................................. 43 4. TALA KALDIRMA LEM NETCESNDE KALINTI GERLME OLUUMU VE LEME PARAMETRELRNN KALINTI GERLMELER ZERNE ETKS.................................................. 46 4.1. Tala Kaldrma ve Kalnt Gerilme ........................................................... 46 4.2. Tala Kaldrmada Kalnt Gerilme Oluturan Mekanizmalar ................... 48 4.2.1. 4.2.2. 4.2.3. Termal deformasyon ................................................................... 48 Mekanik deformasyon ................................................................ 49 Termoplastik deformasyon ......................................................... 50

4.3. leme Parametrelerinin Kalnt Gerilmeler zerine Etkisi ...................... 54 4.3.1. 4.3.2. 4.3.3. Takm geometrisi ve zelliklerinin etkisi ................................... 55 malzemesi trnn etkisi ........................................................ 70 Kesme parametrelerinin etkisi .................................................... 75

4.4. Teknolojik Analiz ..................................................................................... 96 5. MATERYAL VE METOT............................................................................... 104 5.1. Kesme Deneyleri..................................................................................... 104 5.1.1. 5.1.2. 5.1.3. 5.1.4. 5.1.5. 5.1.6. paras malzemeleri .............................................................. 105 Kesici takmlar ve takm tutucular............................................ 107 leme parametreleri ................................................................. 109 Deney paralarnn hazrlanmas .............................................. 110 Takm tezgah ........................................................................... 111 Kesme deneylerinin yapl...................................................... 112

xi Sayfa 5.2. lm Deneyleri ..................................................................................... 114 5.2.1. 5.2.2. 5.2.3. Elektro kimyasal katman kaldrma cihaz................................. 114 lm numunelerinin biimi .................................................... 116 lmlerin yapl ................................................................... 117

5.3. Verilerin Deerlendirilmesi .................................................................... 118 5.3.1. 5.3.2. 5.3.3. Verilerin analizi ve dzenlenmesi............................................. 118 Kalnt gerilme bileenlerinin hesaplanmas............................. 119 Kalnt gerilme bileenlerinin analizi........................................ 121

6. DENEYSEL BULGULAR VE TARTIMA................................................... 123 6.1. Kalnt Gerilme lm Sonularnn Deerlendirilmesi ........................ 123 6.1.1. 6.1.2. 6.1.3. Vida ama ilemine ait sonular ............................................... 124 Kanal ama ilemine ait sonular ............................................. 130 Dz Tornalama ilemine ait sonular ....................................... 136

6.2. leme Parametrelerinin Kalnt Gerilmeler zerine Etkileri ................. 140 6.2.1. 6.2.2. 6.2.3. Vida ama parametrelerinin etkisi ............................................ 142 Kanal ama parametrelerinin etkisi .......................................... 155 Dz tornalama parametrelerinin etkisi...................................... 168

6.3. Tornalama lemleri ve Kalnt Gerilmeler Arasndaki liki ................. 180 7. SONU VE NERLER ................................................................................. 182 7.1. Sonu....................................................................................................... 182 7.2. neriler ................................................................................................... 184 KAYNAKLAR ....................................................................................................... 186 ZGEM ............................................................................................................ 204

xii ZELGELERN LSTES izelge Sayfa

izelge 2.1. Yzey btnlnn etkileri ................................................................ 15 izelge 2.2. Deiik kalnt gerilme lm metotlarnn karlatrmal zeti ........ 26 izelge 4.1. Kalnt gerilme oluumunun zeti (S: Yzeyden derinlik, : ekme kalnt gerilmesi, C: Basma kalnt gerilmesi, : Artma eilimi, : zalma eilimi)..... 52 izelge 4.2. Karbon eliklerinin edeer karbon miktarlar (Ceq) ............................ 72 izelge 4.3. Aratrlan alaml eliklerin kimyasal ve mekaniksel zellikleri ...... 73 izelge 5.1. AISI 4140 ve AISI 4340 eliin kimyasal kompozisyonu ................. 105 izelge 5.2. AISI 4140 ve AISI 4340 eliklerin fiziksel zellikleri ....................... 105 izelge 5.3. Isl ilem artlar ve elde edilen sertlik deerleri ................................ 106 izelge 5.4. Deneysel kesme almasnda kullanlan kesici ular ........................ 108 izelge 5.5. Kesicilere ait Takm Tutucular ........................................................... 108 izelge 5.6. Kaplamalarn sl iletim katsaylar..................................................... 109 izelge 5.7. Kesme deneylerinde kullanlan ileme parametreleri ......................... 109 izelge 5.8. Tornalama ilemlerine ait ilem sralar.............................................. 111 izelge 5.9. JOHNFORD T35 CNC torna tezgahnn zellikleri........................... 111 izelge 6.1. Vida ama ileminde eksenel ynl kalnt gerilme snrlar y, min ve max iin varyans tablolar ............................................... 143 izelge 6.2. Vida ama ileminde eksenel ynl kalnt gerilme snrlarnn etki derinlikleri amin, amax ve a0 iin varyans tablolar ....................... 147 izelge 6.3. Vida ama ileminde evresel ynl kalnt gerilme snrlar y, min ve max iin varyans tablolar ............................................... 150 izelge 6.4. Vida ama ileminde evresel ynl kalnt gerilme snrlarnn etki derinlikleri amin, amax ve a0 iin varyans tablolar ....................... 153 izelge 6.5. Kanal ama ileminde eksenel ynl kalnt gerilme snrlar y, min ve max iin varyans tablolar ............................................... 156

xiii izelge Sayfa

izelge 6.6. Kanal ama ileminde eksenel ynl kalnt gerilme snrlarnn etki derinlikleri amin, amax ve a0 iin varyans tablolar ....................... 160 izelge 6.7. Kanal ama ileminde evresel ynl kalnt gerilme snrlar y, min ve max iin varyans tablolar ............................................... 163 izelge 6.8. Kanal ama ileminde evresel ynl kalnt gerilme snrlarnn etki derinlikleri amin, amax ve a0 iin varyans tablolar ....................... 166 izelge 6.9. Dz tornalama ileminde eksenel ynl kalnt gerilme snrlar y, min ve max iin varyans tablolar ............................................... 169 izelge 6.10. Dz tornalama ileminde eksenel ynl kalnt gerilme snrlarnn etki derinlikleri amin, amax ve a0 iin varyans tablolar..... 172 izelge 6.11. Dz tornalama ileminde evresel ynl kalnt gerilme snrlar y, min ve max iin varyans tablolar .................................. 175 izelge 6.12. Dz tornalama ileminde evresel ynl kalnt gerilme snrlarnn etki derinlikleri amin, amax ve a0 iin varyans tablolar..... 178

xiv EKLLERN LSTES ekil Sayfa

ekil 2.1. Tala biimi zerine kesici takm u radysnn etkisi; a) r=3,2 mm, b) r=1,2 mm ......................................................................... 5 ekil 2.2. Tala oluumunda kesici u radysnn etkisi............................................ 6 ekil 2.3. Minimum tala kalnlnn etkisi a) h<hm, b) h=hm, c) h>hm. (R, kesici kenar radys; h, deforme olmam tala kalnl; hm, minimum tala kalnl) ............. 7 ekil 2.4. Tala karlamasnn gsterildii simetrik kenarl kesme modeli .............. 8 ekil 2.5. Kalnt gerilmelerin kayna a) Yaylar gerilmemi, b) Yaylar gerilmi .................................................. 9 ekil 2.6. paras yzeyine gre kalnt gerilme bileenlerinin ynleri ................. 13 ekil 2.7. Tipik kalnt gerilme snrlar ..................................................................... 14 ekil 2.8. Yzey alt yorulma atlak oluumu a) atlan oluum yerinin optik fotoraf, b) atlak oluumunun grafiksel ifadesi.................................................... 15 ekil 2.9. Katman kaldrma esnasnda kalnt gerilmenin yeniden dalm.............. 16 ekil 2.10. Kaldrlm katman kalnlnn bir fonksiyonu olarak eilme deformasyonu........................................................................................... 17 ekil 3.1. lerleme ile ilikili bileke gerilme ............................................................ 28 ekil 3.2. Ortagonal kesme ile ilenmi yzey iin kesme hz ve kalnt gerilmeler arasndaki iliki....................................................................... 28 ekil 3.3. Su verilmi ve temperlenmi AISI 1045 eliin kuru ilenmesinde kesme hznn kalnt gerilmeler zerine etkisi a) V=213 m/dak., b) V=86 m/dak., c) 35 m/dak., d) 8 m/dak.................. 30 ekil 3.4. Maryalandrlm % 18 nikelli elik iin maksimum kalnt gerilmeler zerine anma yeri uzunluunun etkisi ................................. 32 ekil 3.5. Kalnt gerilme dalm zerine i paras sertliinin etkisi ..................... 34 ekil 3.6. Kalnt gerilme oluumu (A) Basma yklemeleri baskn olduunda basma kalnt gerilmeleri ile sonulanr, (B) ekme yklemeleri baskn olduunda ekme kalnt gerilmeleri ile sonulanr ................................. 36

xv ekil Sayfa

ekil 3.7. Deneysel ve tahmin yntemleri ile elde edilmi kalnt gerilme dalm (30 pah al, yuvarlatlm takm) ........................................... 38 ekil 3.8. lenmi yzey altndaki derinlie gre durum iin btnlemi termal ve mekanik ykler altndaki kalnt gerilmeler ........ 38 ekil 3.9. llm ve tahmin edilmi kalnt gerilmelerin karlatrlmas ............ 39 ekil 3.10. X-Ray krnmndan ve sonlu eleman metotlarndan elde edilmi kesme dorultusundaki kalnt gerilmelerin karlatrlmas .................. 40 ekil 3.11. Al 7001 malzemeye ait deneysel ve modelleme sonularnn karlatrlmas a) V=171 m/dak., f=0,2 mm/dev., b) V=117 m/dak., f=0,35 mm/dev..... 41 ekil 3.12. Deneysel ve nmerik olarak elde edilmi kalnt gerilmeler arasndaki karlatrma............................................................................ 42 ekil 4.1. Griffithse gre bileen yzeyinde olumu kalnt gerilmeler zerine termal faz dnmnn etkisi.................................................... 48 ekil 4.2. Griffithse gre mekaniksel deformasyonun bileen yzeyinde olumu kalnt gerilmeler zerine etkisi ................................................. 49 ekil 4.3. Griffithse gre termal ve plastik deformasyonun mekaniksel deformasyonun bileen yzeyinde olumu kalnt gerilmeler zerine etkisi ............................................................................................ 50 ekil 4.4. Tala kaldrma esnasnda kalnt gerilme oluumu a) Tornalama ile kalnt gerilme oluumu, b) Kalnt gerilme oluum mekanizmalar................................................ 52 ekil 4.5. Farkl tala alarnn () kalnt gerilmeler zerindeki etkisi a) =5, b) =10, c) =15, d) =20 ...................................................... 55 ekil 4.6. Inconel 718de farkl tala yzey biimlerinin etkisi (A2: Negatif tala al takm, D: Pozitif tala al takm)...................... 57 ekil 4.7. Tipik kesici kenar tasarmlar ve farkl biimleri ...................................... 58 ekil 4.8. Kesici kenar biiminin kalnt gerilme ve etki derinlii zerine etkisi (RC= 62, kesme hz= 120 m/dak., ilerleme oran= 0,1 mm/dev.) a) Maksimum kalnt gerilme; b) Maksimum gerilmenin etki derinlii ................................................... 59

xvi ekil Sayfa

ekil 4.9. lerleme miktarnn ve kesme derinliinin ilenmi para yzeyindeki kalnt gerilmeler zerine etkisi a) lerleme miktarn etkisi, b) Kesme derinliinin etkisi ......................... 60 ekil 4.10. Tornalama esnasnda kesici u radysnn eksenel kalnt gerilme dalm zerine etkisi S) Takm birinci noktada, T) Takm ikinci noktada, U) Takm nc noktada............................... 60 ekil 4.11. Kesici takm u radysnn yzeyde neden olduu kalnt gerilmeler ................................................................................................. 61 ekil 4.12. Kalnt gerilmeler zerine takm u radysnn etkisi (A1: r=0,8 mm- negatif tala al, B: r=1,2 mm negatif tala al ve C: r= 1,6 mm negatif tala al takm)........................................ 62 ekil 4.13. Kaplamal takmlarda kesme hzna bal evresel kalnt gerilmelerin deiimi ............................................................................... 63 ekil 4.14. Kaplamal ve kaplamasz takmlar iin yzeydeki evresel kalnt gerilmeler ...................................................................................... 63 ekil 4.15. Sert tornalamada TiN kaplamann etkisi (27MnCr5, 850 HV, a=0,15mm, TNGA 160408 S, f= 0,1 mm/dev) a) Yzey przll zerine etkisi, b) evresel kalnt gerilme zerine etkisi ............................................................................................ 64 ekil 4.16. Keskin takm kullanldnda farkl kesme hzlarnn ve ilerleme oranlarnn kalnt gerilmeler zerine etkisi; Takm S: TiCN+Al2O3+TiN kaplamal, Takm H: kaplamasz a) V=40 m/dak., b) V=80 m/dak., c) 120 m/dak., d) 40 m/dak................ 67 ekil 4.17. Kr takm kullanldnda farkl kesme hzlarnn ve ilerleme oranlarnn kalnt gerilmeler zerine etkisi; Takm S: TiCN+Al2O3+TiN kaplamal, Takm H: kaplamasz a) V=40 m/dak., b) V=80 m/dak., c) 120 m/dak., d) 40 m/dak................ 68 ekil 4.18. Kalnt gerilme profili zerine takm anmasnn etkisi a) parasna bal evresel kalnt gerilme deiimi, b) Takmn yan yzey anma miktar, c) Tam anmasna bal evresel kalnt gerilme deiimi, d) Beyaz katman kalnl ......... 69 ekil 4.19. Takm mrne bal kalnt gerilme ve nfuziyet derinliinin deiimi ................................................................................................... 70 ekil 4.20. Kalnt gerilmeleri etkileyen faktrler ..................................................... 71

xvii ekil Sayfa

ekil 4.21. Karbonlu eliklerde kalnt gerilmelerin temel etki grafikleri a) lerleme miktarnn etkisi, b) U radysnn etkisi............................. 72 ekil 4.22. Karbon elii iin ortalama kalnt gerilmelerin bir fonksiyonu olarak karbon ve edeer karbon ierikleri .............................................. 73 ekil 4.23. Alaml eliklerde kalnt gerilmelerin temel etki grafikleri (a) lerleme miktarnn etkisi (b) U radysnn etkisi ........................... 74 ekil 4.24. Ortalama kalnt gerilmenin bir fonksiyonu olarak karbon ve alaml eliklerin mekaniksel karakteristikleri ....................................... 74 ekil 4.25. CBN kesici takmn yzey btnl zerine etkisi a) Kesme hznn kalnt gerilmeler zerine etkisi, b) Kesme hznn yzey przll zerine etkisi................................. 75 ekil 4.26. Kesme hzna bal kalnt gerilme deiimleri a) Dk ve orta kesme hzlarnda evresel kalnt gerilmeler, b) Dk ve orta kesme hzlarnda eksenel kalnt gerilmeler, c) Yksek kesme hzlarnda evresel kalnt gerilmeler, d) Yksek kesme hzlarnda evresel kalnt gerilmeler .......................... 76 ekil 4.27. Kesme hzna bal kalnt gerilme dalm a) Eksenel kalnt gerilmeler, b) evresel kalnt gerilmeler ................... 77 ekil 4.28. Kesme hznn kalnt gerilme bileenleri zerine etkisi a) ekme katman derinlii zerine etkisi, b) Yzey kalnt gerilmeleri zerine etkisi............................................... 78 ekil 4.29. Kesme sonras kalnt gerilmeler ............................................................. 80 ekil 4.30. lerleme miktarnn ilenmi yzeydeki kalnt gerilmeler zerine etkisi a) evresel kalnt gerilmeler, b) Eksenel Kalnt gerilmeler .................. 81 ekil 4.31. evresel kalnt gerilmeler zerine ilerleme miktar ve kesme hznn etkisi ............................................................................................. 82 ekil 4.32. Farkl ilerleme miktarlarnn evresel kalnt gerilmeler zerine etkisi ......................................................................................................... 83 ekil 4.33. lerleme miktarlarnn eksenel kalnt gerilmeler zerine etkisi ............. 83 ekil 4.34. lerleme miktarnn kalnt gerilme bileenleri zerine etkisi a) ekme katman kalnl zerine etkisi, b) Kesme kuvvetleri zerine etkisi........................................................... 84

xviii ekil Sayfa

ekil 4.35. Aln tornalamada llm kalnt gerilme (R=0,8 mm, f= 0,1 mm/dev) ................................................................... 85 ekil 4.36. Farkl kesme derinlikleri iin evresel kalnt gerilmelerdeki deiim.... 85 ekil 4.37. Paso saysnn evresel kalnt gerilmeler zerindeki etkisi .................... 86 ekil 4.38. Malzeme sertliinin ilerleme miktarna bal olarak kalnt gerilme bileenleri zerine etkisi a) Basma kalnt gerilmeleri zerine etkisi, b) Faydal derinlik zerine etkisi.............................................................. 88 ekil 4.39. Farkl sertlikteki malzemeler iin ilerleme miktarnn nfuziyet derinlii zerine etkisi a) Eksenel kalnt gerilmeler, b) evresel kalnt gerilmeler ................... 88 ekil 4.40. Farkl kesici kenar geometrileri kullanlarak ilenmi malzemelerdeki kalnt gerilmeler zerine i paras sertliinin ve ilerleme miktarnn etkisi a) Eksenel gerilme, R=22,9 m, b) evresel gerilme, R=22,9 m, c) Eksenel gerilme, R=121,9 m, d) evresel gerilme, R=121,9 m...... 89 ekil 4.41. Inconel 718 malzemenin mikro sertlik profilleri a) Yeni takm, f=0,15 mm/dev., b) Kr takm f=0,15 mm/dev., c) Yeni takm, f=0,25 mm/dev., d) Kr takm f=0,25 mm/dev................ 92 ekil 4.42. Cvatalarn vida blgelerindeki tipik mikro yap grntleri a) Isl ilem ncesi haddeleme, b) Isl ilem sonras haddeleme, c) Isl ilem ncesi talal ileme, d) Isl ilem sonras talal ileme ...... 94 ekil 4.43. Inconel 718 eliin CBN takm kullanlarak tornalanmasnda kalnt gerilmeler zerine soutma svsnn etkisi................................... 95 ekil 4.44. Kuru ve kroyojenik soutma altnda farkl ilerleme ve kesme hzlar altnda ortalama takm-tala ara yz scaklndaki deiim a) SNMG u, b) SNMM u ...................................................................... 96 ekil 4.45. Silindirik tornalama operasyonun alma parametreleri ........................ 99 ekil 4.46. UNI-ISO 39NiCrMo5 elik iin eksenel kalnt gerilmelerin ortalama etki grafii ................................................................................. 99 ekil 4.47. UNI-ISO Fe370 elik iin eksenel kalnt gerilmelerin ortalama etki grafii .............................................................................................. 100 ekil 4.48. UNI-ISO C45 elik iin eksenel kalnt gerilmelerin ortalama etki grafii ............................................................................................. 100

xix ekil Sayfa

ekil 4.49. Tornalanm bir parann yzey btnln arttrmak iin parametre seim kurallar....................................................................... 102 ekil 5.1. Tornalama operasyonlarnda deney numunelerini balamak iin kullanlan skma halkal malafann detay resmi..................................... 110 ekil 5.2. Vida helis as ve vida takm eim as arasndaki iliki ..................... 113 ekil 5.3. Elektro kimyasal katman kaldrma dzenei........................................... 114 ekil 5.4. Elektro kimyasal katman kaldrma sistemine ait paralar ....................... 115 ekil 5.5. Elektro kimyasal katman kaldrma sistemi .............................................. 116 ekil 5.6. Deneylerde kullanlan numunelerin biimi ve hazrlanmas a) Kesme deneyleriyle hazrlanm numune, b) Eksenel ynl kalnt gerilmelerin belirlenmesi iin hazrlanm (1) numuneler, c) evresel ynl kalnt gerilmelerin belirlenmesi iin hazrlanm (2) numuneler ......................................................................................... 117 ekil 5.7. Deformasyon deerinin belirlenmesi iin hazrlanan deney dzenei .... 118 ekil 5.8. Hesaplama prosedr ak emas ........................................................... 120 ekil 6.1. Metrik vida alm AISI 4140 malzemeye ait eksenel ynl kalnt gerilme profilleri a-c) TiAlN kaplamal takm, d-f) TiN kaplamal takm......................... 125 ekil 6.2. Metrik vida alm AISI 4340 malzemeye ait eksenel ynl kalnt gerilme profilleri a-c) TiAlN kaplamal takm, d-f) TiN kaplamal takm......................... 127 ekil 6.3. Metrik vida alm AISI 4140 malzemeye ait evresel ynl kalnt gerilme profilleri a-c) TiAlN kaplamal takm, d-f) TiN kaplamal takm......................... 129 ekil 6.4. Metrik vida alm AISI 4340 malzemeye ait evresel ynl kalnt gerilme profilleri a-c) TiAlN kaplamal takm, d-f) TiN kaplamal takm......................... 130 ekil 6.5. Kanal alm AISI 4140 malzemeye ait eksenel ynlkalnt gerilme profilleri a-c) TiAlN kaplamal takm, d-f) TiN+TiC+TiN kaplamal takm........ 132 ekil 6.6. Kanal alm AISI 4340 malzemeye ait eksenel ynl kalnt gerilme profilleri a-c) TiAlN kaplamal takm, d-f) TiN+TiC+TiN kaplamal takm........ 133

xx ekil Sayfa

ekil 6.7. Kanal alm AISI 4140 malzemeye ait evresel ynl kalnt gerilme profilleri a-c) TiAlN kaplamal takm, d-f) TiN+TiC+TiN kaplamal takm........ 134 ekil 6.8. Kanal alm AISI 4340 malzemeye ait evresel ynl kalnt gerilme profilleri a-c) TiAlN kaplamal takm, d-f) TiN+TiC+TiN kaplamal takm........ 135 ekil 6.9. Dz tornalanm AISI 4140 malzemeye ait eksenel ynl kalnt gerilme profilleri a-c) TiCN+Al2O3+TiCN+TiN kaplamal takm, d-f) TiCN kaplamal takm..................................................................... 137 ekil 6.10. Dz tornalanm AISI 4340 malzemeye ait eksenel ynl kalnt gerilme profilleri a-c) TiCN+Al2O3+TiCN+TiN kaplamal takm, d-f) TiCN kaplamal takm..................................................................... 138 ekil 6.11. Dz tornalanm AISI 4140 malzemeye ait evresel ynl kalnt gerilme profilleri a-c) TiCN+Al2O3+TiCN+TiN kaplamal takm, d-f) TiCN kaplamal takm..................................................................... 139 ekil 6.12. Dz tornalanm AISI 4340 malzemeye ait evresel ynl kalnt gerilme profilleri a-c) TiCN+Al2O3+TiCN+TiN kaplamal takm, d-f) TiCN kaplamal takm..................................................................... 140 ekil 6.13. Vida ama ileminde ileme parametrelerinin eksenel ynl kalnt gerilme snrlar zerindeki etkileri a) Yzey kalnt gerilmesi, y; b) Minimum kalnt gerilme, min; c) Maksimum kalnt gerilme, max ........................................................ 144 ekil 6.14. Vida ama ileminde ileme parametrelerinin eksenel ynl kalnt gerilme snrlarnn etki derinlikleri zerindeki etkileri a) Minimum kalnt gerilme etki derinlii, amin; b) Maksimum kalnt gerilme etki derinlii, amax; c) Faydal gerilme etki derinlii, a0............ 148 ekil 6.15.Vida ama ileminde ileme parametrelerinin evresel ynl kalnt gerilme snrlar zerindeki etkileri a) Yzey kalnt gerilmesi, y; b) Minimum kalnt gerilme, min; c) Maksimum kalnt gerilme, max ............................................................ 151

xxi ekil Sayfa

ekil 6.16.Vida ama ileminde ileme parametrelerinin evresel ynl kalnt gerilme snrlarnn etki derinlikleri zerindeki etkileri a) Minimum kalnt gerilme etki derinlii, amin; b) Maksimum kalnt gerilme etki derinlii, amax; c) Faydal gerilme etki derinlii, a0 154 ekil 6.17. Kanal ama ileminde ileme parametrelerinin eksenel ynl kalnt gerilme snrlar zerindeki etkileri a) Yzey kalnt gerilmesi, y; b) Minimum kalnt gerilme, min; c) Maksimum kalnt gerilme, max ........................................................ 158 ekil 6.18. Kanal ama ileminde ileme parametrelerinin eksenel ynl kalnt gerilme snrlarnn etki derinlikleri zerindeki etkileri a) Minimum kalnt gerilme etki derinlii, amin; b) Maksimum kalnt gerilme etki derinlii, amax; c) Faydal gerilme etki derinlii, a0 161 ekil 6.19. Kanal ama ileminde ileme parametrelerinin evresel ynl kalnt gerilme snrlar zerindeki etkileri a) Yzey kalnt gerilmesi, y; b) Minimum kalnt gerilme, min; c) Maksimum kalnt gerilme, max ........................................................ 164 ekil 6.20. Kanal ama ileminde ileme parametrelerinin evresel ynl kalnt gerilme snrlarnn etki derinlikleri zerindeki etkileri a) Minimum kalnt gerilme etki derinlii, amin; b) Maksimum kalnt gerilme etki derinlii, amax; c) Faydal gerilme etki derinlii, a0 167 ekil 6.21. Dz tornalama ileminde ileme parametrelerinin eksenel ynl kalnt gerilme snrlar zerindeki etkileri a) Yzey kalnt gerilmesi, y; b) Minimum kalnt gerilme, min; c) Maksimum kalnt gerilme, max ........................................................ 170 ekil 6.22. Dz tornalama ileminde ileme parametrelerinin evresel ynl kalnt gerilme snrlarnn etki derinlikleri zerindeki etkileri a) Minimum kalnt gerilme etki derinlii, amin; b) Maksimum kalnt gerilme etki derinlii, amax; c) Faydal gerilme etki derinlii, a0 173 ekil 6.23. Dz tornalama ileminde ileme parametrelerinin evresel ynl kalnt gerilme snrlar zerindeki etkileri a) Yzey kalnt gerilmesi, y; b) Minimum kalnt gerilme, min; c) Maksimum kalnt gerilme, max ........................................................ 176 ekil 6.24. Dz tornalama ileminde ileme parametrelerinin evresel ynl kalnt gerilme snrlarnn etki derinlikleri zerindeki etkileri a) Minimum kalnt gerilme etki derinlii, amin; b) Maksimum kalnt gerilme etki derinlii, amax; c) Faydal gerilme etki derinlii, a0 179

xxii

SMGELER VE KISALTMALAR Bu almada kullanlm baz simgeler ve ksaltmalar, aklamalar ile birlikte aada sunulmutur.

Simgeler eff apx y max min (e) e(e) y f p a

Aklama Yan boluk as Eim as Helis as Tala as Vida amada paso saysna karlk gelen katsay Yaklama (giri) as n boluk as Kayma as Radyal ilerleme miktar Kalnt gerilme Yzeydeki kalnt gerilme deeri Maksimum kalnt gerilme Minimum kalnt gerilme Malzeme kalnl boyunca ki kalnt gerilme dalm Kaldrlm katmanda var olan yzey kalnt gerilmesi Toplam gerilme deiimi Sehim Yzeye gelen dalga boyu Elastik gerinim Bragg salma asndaki deiim Yzey katmanndaki kalnt gerilmeler Kesme kuvvetlerinin neden olduu kalnt gerilmeler Scakln nedene olduu kalnt gerilmeler Yzey katmanndaki faz dnmnn neden olduu kalnt gerilmeler Tala derinlii

xxiii ap a0 amin amax Ceq dhkl d2 E e f Fx Fy Fz H HV h hm ht l m, c, t nap nZ P r R Ra RC V x Toplam di derinlii Faydal gerilme etki derinlii Minimum gerilme etki derinlii Maksimum gerilme etki derinlii Edeer karbon oran Ara dzlem boluklarndaki mesafe Vidann etkin ap (blm dairesi ap) Malzemenin elastikiyet modl Numunenin yzey alanna gre ele alnan alann kalnl lerleme miktar lerleme kuvveti Radyal kuvvet Kesme kuvveti Toplam kalnlk Vickers cinsinden sertlik Kesilmemi tala kalnl Kritik minimum tala kalnl Hatve Uzunluk Malzeme, malzeme kompozisyonu ve sl ilem vektr tanmlar Toplam paso says Az says Yk U radys Kesici kenar radys Yzey przllk deeri Rockwell C cinsinden sertlik deeri Kesme hz Gerek paso says

xxiv Ksaltmalar Al2O3 AISI BSD BCD C CBN CNC DAYD IIK K-MTCVD MS MRR PS PVD TiN TiAlN TiCN Aklama Almina Oksit American Iron and Steel Institute-Amerikan demir elik enstits standard Birinel Sertlik Deeri Binary Code Decimal- Ondalkl kili Kod Dzeni Karbon Kbik Bor Nitrid Computer Numeric Control-Bilgisayar Saysal Kontrol Dk Alaml Yksek Dayanml Isl letim Katsays Kennametal, Chemical Vapour DepositionKennametal-Kimyasal Buhar Biriktirme Malzeme Sertlii Metal Removal Rate-Malzeme Kaldrma Miktar Paso Says Physical Vapour Deposition-Fiziksel Buhar Biriktirme Titanyum Nitrid Titanyum Alminyum Nitrid Titanyum Karbo Nitrid

1 1. GR

Kalnt gerilmeler d kuvvetler kaldrldnda cisim ierisinde varln koruyan gerilmeler olarak tanmlanr. Byle gerilmeler cisim ierisindeki homojen olmayan gerinim alanlarnn sonucudur. Homojen olmayan gerinimi evreleyen malzemenin elastik sabiti cisim ierisinde kalnt gerilme alanna neden olur ve gerilmelerin denge oluturma gereksinimleri sonucunda, cisim geometrik deiikliklere zorlanr [1]. Metal kesme operasyonlarnn neden olduu kalnt gerilmeler yaklak elli yldan beri allan bir konudur [2]. Bu almalar geni bir i paras malzemesi grubu (karbon elikleri, sertletirilmi elikler, paslanmaz elikler ve zel alamlar vb.) iin ilenmi katmanlardaki kalnt gerilmelerin deneysel ve modellenmi sonularn iermektedir [3-23]. Baz yaynlarda, ilenmi katmanlardaki kalnt gerilmelerin oluumu iin baz ampirik, analitik ve nmerik neriler sunulmutur [3, 5, 8, 10, 14, 15, 24-34]. nceden yaplm almalar referans olutursa da bunlarn ortak bulutuu fikir, metal kesmede oluan kalnt gerilmelerin mekanik yk, termal yk ve faz dnm olgularndan kaynaklandnda birleir [35]. Btn abalara ramen kalnt gerilmelere neden olan mekanizmalarn tamamen anlalmas ok zordur ve bu konudaki almalar hala gelitirilmektedir. zellikle, kalnt gerilmeler zerine mekanik ve termal mekanizmalarn gerek etkileri henz tam olarak belirlenememitir [3-5, 7, 9, 26, 27, 31, 36-45]. Talal imalat, plastik olarak deforme edilerek oluturulmu yeni yzey katmannda kalnt gerilmelerin olumasyla sonulanan homojen olmayan gerinimlere neden olur. Plastik olarak deforme olmu malzeme katman, tane snrlar gibi i parasndaki mikro yapya ait nitelikler, yksek k kayna yardmyla mikro grafiksel olarak gzlenebilir. Talal imalat ilemi en temel anlamda, temel blgede yer alan i paras malzemesi ktlesinin deformasyonu ilemidir. Bu blgelerdeki termal ve mekanik mekanizmalar i paras yzeyinde olumu homojen olmayan gerinimlerin bulunduu katmanlara neden olur [1].

2 Kesme blgesi de denilen birinci deformasyon blgesi malzemenin tala biimini ald blgedir ve ileme srecinin kalbidir. Ar derecede byk gerinimler, plastik iin dalmasyla ortaya kan yksek gerinim oranlar ve scaklklar birinci deformasyon blgesindeki i paras malzemesinde oluur ve birinci deformasyon blgesindeki malzeme davranlar ileme ynteminin karakterini byk lde etkiler. Kesici takm ve yeni biimlenmi tala arasndaki ara yzey boyunca mevcut olan ikinci deformasyon blgesi takm zerinden geen talan hareketinden dolay i paras malzemesi ve takmn tam bir etkileimine neden olur. Byk kesme gerinimleri ve yksek scaklklar, hem i paras ve takm malzemesinin kaynamasndan hem de bu blgedeki malzemenin kayma/srtnme etkileiminden bu blgeyi karakterize eder [1]. Kesici takm ve yeni olumu i paras yzeyi arasndaki ara yzey boyunca oluan nc deformasyon blgesi, takmn getii yeni oluturulmu yzeyin hareketinden, takm ve i paras malzemesinin tam etkileiminden sonulanan ikinci deformasyon blgesine benzer. Yeni olumu i paras yzeyindeki kalnt gerilmeyle sonulanan homojen olmayan gerinimlerin geliimi zerinde srasyla nc ve birinci deformasyon blgesi baskndr. kinci defromasyon blgesi, yeni olumu yzey zerinde kk etkilerinden dolay belirli bir rol oynamaz. Homojen olmayan gerinimlerin ve dolaysyla kalnt gerilmelerin geliiminde nc deformasyon blgesinin rol hem mekanik hem de termal yndedir. Mekanik ksm takmn llebilir kenar radys altnda sprlen malzemenin deformasyonundan kaynaklanr; termal ksm ise blgedeki plastik i ve srtnmeden, termal gerinimlerin geliiminden ve i paras malzemesi davranlarnn scaklk zerindeki etkisinden kaynaklanan snn sonucu olarak oluur. Toplamda daha snrlandrlm olmasna ramen, homojen olmayan gerinimlerin ve kalnt gerilmelerin geliiminde birinci deformasyon blgesi hem mekanik hem de termal rol oynar. Takm ve malzemenin hayli arkasnda uzayan birinci deformasyon blgesi ou zaman nc blgedeki deformasyon olaynn birinci blgedeki deformasyonla karlaacan iaret eder. Benzer olarak, birinci deformasyon blgesinde meydan gelen yksek scaklk i paras malzemesi ierisine ve takmn kenar radys etrafndan takm

3 ierisine nfuz eder, bu olay da yeni olumu yzeydeki plastik gerinimin geliiminde bir rol oynar [1]. Dayanm arttrm ekilde altrlmas tasarlanm bileenler (evrimsel ykler, ok deiken atmosfer veya bunlarn bileimi gibi alma ortamlar) iin ileme neticesinde olumu kalnt gerilmeler yorulma, srnme ve gerilmeli korozyon atlama direnci zerinde snrlayc etkilere sahiptir. nce ve/veya narin bileenler iin, kalnt gerilmeler bileen geometrisinde deiikliklere neden olacak ya da tolerans snrlarnn dnda gerekletirilen ilemler esnasnda geni etkilere sahip olacaktr. Ham malzemenin korunmas ve bileenlerin arlklarnn azaltlmas gibi ekonomik/evresel teviklerin sreklilii olarak, gelien tasarm teknikleri malzeme dayanmnn daha etkili kullanld daha ince bileenlere doru hareket etmeye devam edecektir [1]. Talal imalat neticesinde olumu kalnt gerilme problemlerinin nemi tornalama, frezeleme gibi geleneksel ileme yntemlerinden kaynaklanan kalnt gerilmelerin tahmini iin faydal modellerin geliimi ve kalnt gerilme oluum mekanizmasnn anlalabilmesinin gelitirilmesine baldr. Gnmzdeki almalarn amac bu ihtiyalar iaret etmektedir. Vidalar zerindeki kanallarn entik etkisi oluturmas nedeniyle yorulma dayanm asndan nemli bileenlerdir. Kalnt gerilmeler ise bir bileenin yorulma mr zerinde ok nemli etkilere sahiptir. Vida ve kanal ama ilemlerinde tala oluumu youn bir termal ve plastik deformasyon etkisi altnda gerekleir. Bu termal ve plastik deformasyon kalnt gerilmeleri meydan getiren mekanizmalardr. Literatrde genellikle dz tornalama ilemleri nedeniyle olumu kalnt gerilmeler incelenmitir. Vida ve kanal ama ilemlerinin kalnt gerilmeler zerine etkisini inceleyen bir almaya rastlanmamtr. Gerekletirilmi olan bu almann literatrdeki bu eksiklii dolduracana inanlmaktadr. Vida ama ilemi neticesinde vida di dibinde oluan kalnt gerilmelerin incelenmesi bu almann konusunu oluturmaktadr. Ayrca, kanal ama ve dz tornalama

4 ilemleri de gerekletirilerek, kalnt gerilmeler asndan bu tornalama ilemi arasndaki farkllklarn da ortaya konulmas salanmtr. almada, kalnt gerilmeler katman kaldrma teknii kullanlarak hesaplanmtr. Bu metotta, numune yzeyinden katmanlarn seri olarak kaldrlmas neticesinde kalnt gerilmelerin meydana getirdii deformasyon deiimleri llerek kalnt gerilmeler hesaplanmaktadr. Bu bilgiler nda gerekletirilen bu almann amac; Vida ama, kanal ama ve dz tornalama ilemlerinin farkl kesme parametreleri altnda gerekletirilmesi, Vida ve kanal alm numuneler ile dz tornalanm numunelerden kalnt gerilmelerin belirlenmesi iin gerekli elektro kimyasal anma ve deformasyon lmlerinin yaplmas, llen deerleri, numuneye ait malzeme sabitlerini ve dier sabit deikenleri kullanarak her bir numune iin kalnt gerilme deerlerinin hesaplanmas, Hesaplama neticesinde elde edilen kalnt gerilme deerlerinin katman derinliine bal olarak deiim profillerinin oluturulmas, Kalnt gerilme profillerinden karlan temel kalnt gerilme snrlar (yzeydeki gerilme, maksimum gerilme, minimum gerilme ve bunlarn etki derinlikleri) zerine kesme hz, paso says/ilerleme oran, kesici kaplamasnn sl iletim katsays ve malzeme sertlii gibi ileme parametrelerin kalnt gerilmeler zerine etkilerinin incelenmesi, Vida ama, kanal ama ve dz tornalama ilemlerinden kaynaklanan kalnt gerilme oluumlarnn karlatrlmas, olarak zetlenebilir.

5 2. KAVRAMSAL BLGLER

2.1. Tala Biimi ve Oluumu zerine U Radysnn Etkisi Tala oluumu kalnt gerilmeler zerinde nemli bir etkiye sahiptir. nk kalnt gerilmeler kesme blgesinde meydana gelen deformasyon ve s miktarna gre biimlenir. zellikle vida ama ilemlerinde kesici u radys dier kesici takmlara nazaran daha nemlidir. nk kesici u radys tala kenarnda entiklenmeye neden olur. Vida takmnn kenarndan kesme yapt dnlrse, kesme blgesinde tala oluumunun zorluu daha iyi anlalabilir. ekil 2.1 u radysnn talan entiklenmesi zerindeki etkiyi gstermektedir. Srklenme kenarnn yaknndaki gerek tala kalnlndaki azalma Tala kenarndaki entiklenmeyi aklayabilir [46].

a) b) ekil 2.1. Tala biimi zerine kesici takm u radysnn etkisi; a) r=3,2 mm, b) r=1,2 mm [46] Tala oluumu temel olarak u radys boyunca yerletiinden, tala kalnlnn kenar kavisi boyunca deitii varsaylr (ekil 2.2). U radys nedeniyle tala kalnl gittike sfra yaklar ve srklenme kenarnda yksek basnca neden olur. Tala kalnlnn minimum olduu takmn srklenme kenarndaki malzeme talan en zayf kenarndan yrtlmasna sebep olan yksek gerilmelere maruz kalr. Ayrca, tala paracnn hzndaki deiim tala genilii boyunca ki dzenli olmayan yer deitirmeleri kolaylatrr ve bylece tala kenar entiklenmesine neden olur [46]. Tala kenar entiklenmesinin oluumu srkleme kenar anmasn kolaylatrr. Tala, kesici kenarn zerinde hareket ettii pozisyonlarda takmn kesici

6 kenarlarnda krater anmas gibi tala entiklenmesinin sebep olduu entik kenar anmas oluturur [47]. Tala oluum sreci esnasnda snm entikli tala yzeye doru dnebilir ve yzeye kaynaklanabilir. Kaynaklanm malzeme ok sert ve krlgandr, bu yzden takm anma miktarn etkili biimde arttrr [48].

Takm

lerleme yn Kesme hz yn

paras

ekil 2.2. Tala oluumunda kesici u radysnn etkisi [46] ekil 2.3, tala kalnlna gre tala oluumunu gstermektedir. ekil 2.3ada gsterildii gibi, kesilmemi tala kalnl (h) kritik minimum tala kalnlndan (hm) kk olduu zaman, elastik deformasyon meydana gelir ve kesici i parasndan herhangi bir malzeme kaldramaz. Kesilmemi tala kalnl minimum tala kalnlna yaklatka, talalar i parasnn kesilmesiyle biimlendirilmekle beraber ekil 2.3bde gsterildi gibi bir miktar elastik deformasyon hala olumaktadr. Sonu olarak, i parasndan kaldrlm derinlik istenen derinlikten az olacaktr. Buna karlk, ekil2.3cde grld gibi kesilmemi tala kalnl minimum tala kalnlnn stnde arttrld zaman, elastik deformasyon olgusu belirgin bir ekilde azalr ve btn kesme derinlii tala olarak kaldrlr [49-52]. Baz aratrmaclar kesme kuvvetlerini izleyerek takm yan yzey anmasnn etkisini incelemilerdir [53, 54]. Ar srtnme ve i paras ile takm ucu arasndaki srtnmeden kaynaklanan termal ykler yan yzey anmasn arttrr. Bu durum ekme kalnt gerilmelerine neden olur ve olduka ince ve sert bir mikro yapya sahip beyaz katmanlar oluturur [55].

Elastik Deformasyon

Kaldrlm malzeme

a)

b)

c)

ekil 2.3. Minimum tala kalnlnn etkisi [49] a) h<hm, b) h=hm, c) h>hm. (R, kesici kenar radys; h, deforme olmam tala kalnl; hm, minimum tala kalnl) 2.1.1. Simetrik kesme kenaryla kesme teorisi Simetrik kesme kenarna sahip kesici st, ke ve yan olmak zere kesici kenara sahiptir. kenarl bir kesici, tala kaldrrken kesicinin kesme kenarlarnn her biri ezamanl olarak tala oluturur. Bu kesici kenarlardan biimlenen tala kesmeye kar daha fazla diren gsterir ve zgl kesme kuvveti ortagonal kesmedekinden daha byk olur. Talalar farkl dorultularda akarken birbiriyle arpr, bu da kesme alanna ya da tala yzeyine tesir eden kuvvetleri etkiler. Burada ki olgu talalarn karlamas olarak adlandrlr [56]. ekil 2.4, tornalamada simetrik kenarl kesme modelini gsterir. Takm 0lik tala al IOA kesme kenarna sahip nokta ulu dzgn bir takmdr. Yaklama as 2 dur. 2b geniliindeki i malzemesi z ekseninin negatif dorultusunda ilerler ve tala yzeyi zerindeki kesme kuvvetince deformasyona uratlr. Kesme dzlemleri OABC ve OIHC paralel kenarlardr. malzemesi kesme dzlemleri boyunca geer ve tala olarak GD yada GK (GDOA, GK OI) konumundaki tala yzeyinden ayrld varsaylan OG dorultusunda akar. OA ve OI kesme kenarlar tamderinlikte-olmayan kenarl kesmelerde e zamanl olarak altndan, sadece bir kesme kenarnn kestii dnlmtr [56].

Kesilmemi tala

Tala yzeyi

Kesme kenar Yan boluk yzeyi

ekil 2.4. Tala karlamasnn gsterildii simetrik kenarl kesme modeli [56] 2.2. Kalnt Gerilmeler 2.2.1. Kalnt gerilme tipleri Metalik malzemeler sz konusu olduunda, kalnt gerilmeler makro, mikro ve submikroskopik kalnt gerilmeler olmak zere tip olmaktadr. Makro kalnt gerilmeler, plastik deformasyondan ileri gelebilir ve geni bir alan etkilerler. Mikro gerilmeler, mikro yapdaki homojensizlikler nedeniyle (rnein faz dnm sreleri) meydana gelirler, zellikle tanelerde etkili olurlar ve genellikle rasgele dalmlardr. Mikro kalnt gerilmeler makro gerilmeler ierisine dahil olmutur. Sub-mikroskopik kalnt gerilmeler ise kristal kafesi oluturan atomlar arasnda meydana gelir [57-59]. 2.2.2. Kalnt gerilmelerin kayna Kalnt gerilmeleri lmek iin herhangi bir metoda karar vermeden nce kalnt gerilmelerin kaynann anlalmas gerekir. Kalnt gerilmeleri oluturan en yaygn mekanizmalar, bileeni elastik snr tesinde geren d etkenlerden kaynaklanr. D

9 etkenler bileen zerinden kaldrldnda, uyumsuzluklar plastik olarak deforme olmu blge ve hala elastik olarak davranan deforme olmu blgenin etraf arasnda meydana gelir. Plastik olarak gerilmi ksmlar evresindeki elastik malzemeyle uyum elde edene kadar elastik olarak yer deitirme eiliminde olacak ve sonulanan gerilmelere kalnt gerilmeler denilecektir. Meydana gelen makro kalnt gerilmelerden sorumlu d etkenler; kaynak gibi termal kaynaklar, nitrrleme gibi kimyasal ilemler veya faz dnmleri malzeme snrlarnda ekme uygulamas biiminde yer alabilir [60, 61]. ekil 2.5ada grld gibi l1 uzunluunda birbirinin ayn iki helisel yaydan, farkl uzunluktaki baka bir yaydan l2<l1 ve tamamen rijit metal bloklardan oluan mekaniksel bir montaj dikkate alalm, eer merkezdeki yay ekil 2.5bde grld gibi bloklara kanca ile tutturulacak olursa, montaj doal olarak bloklar arasndaki yaylarn uzunluklarn dikkate alnmad bir denge pozisyonu oluturacaktr [60].

Rijit metal blok

Rijit metal blok a) b)

ekil 2.5. Kalnt gerilmelerin kayna [60] a) Yaylar gerilmemi, b) Yaylar gerilmi ekil 2.5 incelendiinde, merkez ekme ykne maruz kald iin balangta ksalr, oysa dardaki yaylar basmaya almaktadr. Bu haliyle, sisteme hibir d kuvvet uygulanmamaktadr. Montaj tarafndan karlanan btn ykler statik olarak dengededir ve yaylarda gerinim enerjisi depolanmasna neden olur. Bu durum

10 dzensiz plastik ya da termal gerinim sonras sylenen ve bileenleri evreleyen kalnt gerilme durumlar ile ayndr. Bu yay benzetimi iki metal plakann kaynaklanmasyla oluan farkl termal gerinim ieren gerek bir rnek iin uygulanabilir. Merkezdeki yay sl etkilenmi blgenin son durumunu ve dtaki iki yay da evredeki elastik malzemeyi ifade edebilir [60]. Ark kaynann neden olduu kalnt gerilmelerin oluumu ksa sreli elastik-plastik termal gerilme alanlarn ve metalrjik faz dnmlerini ieren ok karmak ilemleri kapsar [62]. Kalnt gerilmeler genellikle aada sralanan kaynaklar nedeniyle meydan gelir. Bunlar; leme, biimlendirme, birletirme, dkm ve kaplama gibi imalat ilemleri neticesinde oluan dzensiz plastik deformasyonlardan ileri gelir. Bu ilemlerin bazlar termal etkilerin sonucu olarak plastik yada viskoplastik deformasyonlar oluturur, Nitrrleme gibi kimyasal ilemler, Faz dnmne neden olan sl ilemler [57]. Metallerin souk ekillendirilmesi ve ilenmesi gibi ilemler dzensiz elastik-plastik deformasyonla btnlemitir. Tala kaldrma yoluyla metallere uygulanan bir ok biimlendirme ilemi malzemenin yzey topografyasnda deiiklikler oluturur. parasndan kk metal paracklarnn ayrlmas kama biimli kesici takmn kuvvetle i parasnn ierisine batmasyla salanr ve malzeme ilk nce elastik daha sonra da plastik olarak deforme olarak talan fiziksel ayrlmasn meydana getirir. Bundan dolay, i paras zerinde yeni biimlenmi yzey alt katmanlarn zorlamasyla gerinmi bir durumda kalr. Kesme hz, ilerleme miktar, kesme derinlii (tala kaldrma miktar), malzeme zellikleri, takm geometrisi ve artlar, soutma vb. gibi eitli parametrelere bal olan seviyeler alt yzey kalnt gerilme durumunun oluumunu etkiler [63]. Eer ksmi s oluumu yksek miktarda ise, faz

11 dnmleri veya viskoplastik deformasyonlar da gerilmelerin son halini etkileyebilir. 2.2.3. Kalnt gerilmelerin etkileri Mekanik bir bileende kalnt gerilmelerin mevcudiyeti her zaman olumsuz bir etkiye sahip deildir. rnein, bileende doru iaret ve bykle sahip kalnt gerilmelerin bulunmas ok byk faydalar salayabilir. Bu nedenle kalnt gerilmeler, tasarm aamasnda, tasarmclar tarafndan dikkate alnmas gereken bir faktrdr. Her bir zel uygulama, kalnt gerilmelerin iareti ve dalmna ilikin doru zmleri kabul etmek iin muhtemel yorulma mekanizmalarnn dikkatli bir almasn gerektirir. rnein, basma kalnt gerilmeleri yorulma direncini, gerilmeli korozyon direncini arttrmak iin, atlak yaylmn engellemek veya yavalatmak iin veya bir yapnn yk tama kapasitesini arttrmak iin mekaniksel olarak oluturulabilir [64]. Kalnt gerilmelerin seviyesi ve bilinmeyen etkilerini hesaba katmak iin genellikle yapsal btnln kabul edilebilir bir dzeyini salayacak geni gvenlik faktrleri kullanlr. Ayrca, havaclk/uzay veya biomedikal gibi boyut ve arln nemli bir faktr olduu baz uygulamalarda kalnt gerilme etkilerini en aza indirgeyecek olduka yksek gvenlik faktrlerinin kabul mantkszdr. Kalnt gerilmelerin dalm, seviyesi ve iareti hakkndaki bilgiler alternatif tasarm/imalat metotlarn benimsemek iin ya da yorulma, gevrek krlma, gerilmeli korozyon atlamas, ve burkulma gibi krlma mekanizmalarna kar alnacak kar tedbirleri uygulamak iin zorunludur Hem tasarm hem de analiz iin kalnt gerilmelerin dalmnn belirlenmesine ynelik gereksinim en uygun kar tedbirlerin belirlenmesi iin salanmtr [64]. Hasar mekanizmalarna gre kalnt gerilmelerin etkisi aadaki ekilde zetlenebilir [57];

12 Yorulma mr genellikle krlma biiminde meydan gelen hasar evrimine gre tanmlanr. Yorulma atlak balangc ve zellikler atlak yaylma miktar imalat rn olarak ya da ilerleyen atlak ucunun plastik etkisiyle kendi kendine olumasyla nceden var olabilecek kalnt gerilmelerce etkilenir. Kalnt gerilmelerin dalm ve deeri hakkndaki bilgiler, yorulma atlak geliimini hassas bir ekilde karakterize etmek iin veya alma mrn nceden belirlemek iin bavurulacak herhangi bir model iin gereklidir. zellikle kaynakl yaplarda akma dayanmna yakn seviyelere eriebilen kalnt gerilmelerin mevcudiyeti ekseriya gevrek krlma mekanizmalarna neden olur. Gevrek krlmay balatacak kritik yrtk boyutu bilgisi alma uygunluuna karar vermek iin nemlidir. Gerilmeli korozyon atlamas katastropik hasar reten potansiyele sahiptir. Kalnt gerilme dalmlarna ait bilgilere uygun kar tedbirlerle katastropik hasar engellemek ya da en azndan geciktirmek iin ihtiya duyulur. nelastik kolon veya yanal burkulma basma yklerine maruz kalm yapsal yelerde meydana gelebilir. Bu durumda, basma kalnt gerilmelerinin varl kritik gerilme veya momentlerin azalmas yznden yk tama kapasitesini drr. Kalnt gerilmelerin seviyelerine ait bilgilere belirlenen bir yapnn zarar grmeksizin tayabilecei alma ykn belirlemek iin gerek duyulur. Genelde kalnt gerilmeler hakknda aadaki durumlar sylenebilir [57]; Makro ve mikro kalnt gerilmeler arasndaki ayrm yapmak iin net bir snr yoktur. ekme kalnt gerilmelerinin yorulma atlak yaylm ve gerilmeli korozyon atlamas gibi hasar mekanizmalar zerine zararl etkiler meydan getirdii bilinmesine ramen, basma kalnt gerilmelerinin her zaman faydal olmayacana da dikkat edilir. Basma kalnt gerilmeleri kolon yada kirilerin yk tama kapasitelerini de etkileyebilir.

13 Bir bileende istenilen kalnt gerilmelerin yerlemesi belirli bir ykleme tipinin (yorulma yada srnme) zamana bal gerilme gevemesi etkisinden dolay sadece geici bir yerleme olabilir. Yorulma, gerilmeli korozyon atlamas vb. nedenlerle oluabilecek hasarlara direnci arttrmak iin dikkate alndnda, kalnt gerilme profillerinin belirlenmesi tasarm ve analiz kararlar asndan, doru lmlerdeki gereksinimlere karar vermek iin ve onlarn faydalarn belirlemek iin gereklidir. 2.3. Kalnt Gerilme Bileenlerinin Ynleri Kalnt gerilmeler, kesme kuvveti bileenlerinin bulunduu kararl kesme blgelerinde belirlenmektedir. Bu dorultular temel gerilme bileenlerinin ynlerini belirlediinden, i parasnn yzeyindeki ve alt yzeyindeki kalnt gerilmelerin analizi iin seilirler [2, 65]. ekil 2.6de btn kalnt gerilme bileenleri ve ynleri gsterilmektedir [11].

Dn yn

ilerleme yn Yzey eleman

Radyal Kalnt Gerilme Eksenel Kalnt Gerilme evresel Kalnt Gerilme

ekil 2.6. paras yzeyine gre kalnt gerilme bileenlerinin ynleri [11] lerleme art genellikle eksenel gerilmelerin daha fazla ekme (daha az basma) olmasna neden olur. Radyal dorultulardaki gerilmeler dier gerilme bileenlerinden genellikle kk olmaktadr. Bu nedenle, btn deneysel almalarda radyal yndeki kalnt gerilmeler dikkate alnmaz. nk kalnt gerilmelerin eksenel ve

14 evresel bileenleri net bir fiziksel yoruma sahiptir. Bu bileenler zerine sertlik ve kenar radysnn etkisi daha byk nemle dikkate alnr [11]. 2.4. Kalnt Gerilme Grafiklerinin fadesi ekil 2.7, tipik kalnt gerilme snrlarnn dalmn gstermektedir. Burada, max, maksimum kalnt gerilmeyi; min, minimum kalnt gerilmeyi gsterir. Ayrca a0 ve amin i parasndaki kalnt gerilmelerce etkilenmi katmannn kalnln gstermektedir [9, 66].

Kalnt Gerilmeler (MPa)

max

Eksenel evresel

min

a0

amin

Derinlik (m)

ekil 2.7. Tipik kalnt gerilme snrlar [9] Mekaniksel olarak yzey ilemlerine tabi tutulmu numunelerdeki yksek evrim yorulma atlaklar genellikle d yzeydeki faydal basma kalnt gerilmelerini dengeleyen ekme kalnt gerilmelerinden dolay yzey altnda oluur. ekil 2.8, bu oluumu gstermektedir[67]. Yorulma mr zerinde yzey ilem uygulamalarnn etkisi ncelikle oluturulmu kalnt gerilmelerin derinliine ve deerine ayrca yzey przllndeki deimeye baldr. Wagner, mekaniksel yzey ilemi grm numunelerdeki yksek-evrim yorulma atlaklarnn genellikle faydal basma kalnt gerilmelerini dengeleyen maksimum ekme kalnt gerilmelerinin bulunduu yzeyin altndaki noktada ekirdekletiini ortaya koymutur [67, 68].

15 Btn mekaniksel yzey ilemleri karakteristik bir yzey przllne, yzeye yakn ksmlarda dislokasyon younluuna (souk alma-pekleme, gerinim sertlemesi) ve makro kalnt gerilmelerin geliimine nderlik eder. lenmi parann yzey btnlnn para yorulma atlaklar zerine olan etkileri izelge 2.1de tablo eklinde verilmitir[67, 69, 70].

a)

ekme b) Kalnt Gerilme

En byk ekme gerilmesi

Derinlik

Basma

ekil 2.8. Yzey alt yorulma atlak oluumu [67] a) atlan oluum yerinin optik fotoraf, b) atlak oluumunun grafiksel ifadesi

izelge 2.1. Yzey btnlnn etkileri [67]

Yzey przll Gerinim sertlemesi Kalnt basma gerilmesi atlak oluumu Hzlandrr Geciktirir Etkisiz denecek kadar az atlak yaynm hz Etkisiz Hzlandrr Geciktirir

16 2.5. Kalnt Gerilme lm Metotlarnn Snflandrlmas 2.5.1. Mekaniksel gerilme lm metotlar Bu metotlar ister kalnt gerilmelerin oluumu esnasnda isterse tam tersi durumda gevemeyle gerilmelerin elde edebilmesi esasna dayanr. Olduka yava ve dikkatli bir biimde malzemeden tala kaldrlmas neticesinde oluan deformasyon deiikliklerinin izlenmesine gre deerlendirme yapar [71]. Katman Kaldrma Teknii Bu metodun temeli basittir. Kalnt gerilmelerin bulunduu dzlem bir para i momentler ve kuvvetlerin statik dengesini bozmayacak ekilde biim deitirir. nce bir paralele kenar test numunesinde bu biim deiiklikleri sehim () olarak ifade edilir. Bu sehim kalnt gerilmenin byklk ve tipine baldr ve malzeme kalnl boyunca ki dalm (e) nin bir fonksiyonu yardmyla karakterize edilir. Burada e numunenin yzey alanna gre ele alnacak alann kalnldr (ekil 2.9) [72].

ekil 2.9. Katman kaldrma esnasnda kalnt gerilmenin yeniden dalm [72] Eer kalnt gerilmelerin bulunduu malzeme katman kimyasal ileme ile dzgn olarak kaldrlrsa, ayn zamanda i kuvvetlerin ve momentlerin dengesi yeniden oluacaktr. Bu dengenin yeniden elde edilmesi iin, para biim deitirecektir. de kalnlndaki katmann kaldrlmasyla oluan d sehimindeki deiime bal (ekil 2.9) kaldrlm katmanda var olan e(e) yzey gerilmesi E. 2.1 yardmyla ifade edilebilir.

17

4 e 2 d e (e) = E 2 3 l de

(2.1)

burada l sehimin lld uzunluu, E ise malzemenin elastikiyet modln ifade eder. Bu denklem aadaki hipotezlerin kabulne baldr [72]. n gerilmeli deney numunesi homojendir ve izotropiktir: temel gerilmeler bu gerilmelerin ekseni ile akktr. Kalnlk boyunca var olan gerilme ihmal edilebilir. Enine gerilmeler ncelikli olarak ihmal edilebilecek olsa bile, tam anlamyla hesaba katlm olmaldr.

ekil 2.10. Kaldrlm katman kalnlnn bir fonksiyonu olarak eilme deformasyonu [72] Bu nedenle, sadece test numunesinin eksenine paralel temel gerilme dikkate alnr. Bu gerilme, sabit bir eriye sahip olan sabit bir bkme momentinin zorlamasna maruz kalm bir kiriteki gerilme durumuna benzetilebilir. Gerilme sadece derinlie gre deiecek ve deney numunesinin btn genilii ve uzunluu boyunca deimeyecektir [72].

18 lenmeden nce (de katman kaldrlmadan nceki yzeyde) deney numunesinde var olan, (e), kalnt gerilme, (e) = e (e) + eitlii ile ifade edilir. e ls zerindeki katmanlarn kaldrlmas sonucu e lsndeki toplam gerilme deiimini ifade eden , (2.2)

8 E 8E e = 2 d + 2 e d 3 l h l h eitlii ile hesaplanr. Bu durumda, E. 2.1 ve 2.3, E. 2.2de yerine konularak,

(2.3)

4 e 2 d 8 E e 8 E (e ) = E 2 d + 2 e d 2 3 l de l 3 l h h

(2.4)

deney numunesinde var olan toplam kalnt gerilmeyi belirlemek iin gerekli eitlik elde edilir. Katman kaldrma teknii genellikle katmanlar ve kaplamalar ierisindeki gerilmeleri belirlemek iin kullanlr. Katmalarn kaldrlmas esnasnda oluan deformasyon deiimleri kaldrlan tabaka kalnlnn bir fonksiyonu olarak gerilmedeki uygun varyasyonlarn hesaplamasn mmkn klar. Deformasyonlar, temasl (profilometre, strain gage vb.) yada temassz (video, lazer tarama, zgaralama, ift kristal krnm topolojisi vb.) l aralarndan biri kullanlarak llebilir. Elde edilen deformasyon deerleri 0,1 mm-1 civarnn altndadr. lmler genellikle ok eksenli deformasyonlar ve mekaniksel kararll salamak iin dar eritler (genilik/uzunluk <0,2) zerinde yaplr [71-77].

19 Katman kaldrma ilemi metalik ve polimerik kompozitlerdeki, ayrca plazma, kimyasal ve fiziksel buhar biriktirme kullanlarak retilmi kaplamalardaki gerilmeleri belirlemek iin uygulanabilmektedir [71-77]. Metal malzemelerde elektro kimyasal parlatma yntemiyle katmanlarn seri bir biimde kaldrlmas mmkndr. lemeden kaynaklanan ilave bir gerilme oluturmamas, elektro kimyasal parlatma ynteminin katman kaldrma ilemi iin tercih edilmesinde ki en byk sebeptir. Bunun yannda, bu yntem dier yntemlere gre olduka ucuzdur ve amaca uygun ok zel aparatlar gerektirmez. Bu almada, kalnt gerilmelerinin belirlenmesinde katman kaldrma metodu kullanlm ve katman kaldrma ilemi elektro kimyasal yntemle gerekletirilmitir. Delik Delme Metodu Kalnt gerilmeler ieren bir numunenin gerilmesiz gibi grnen blgeleri lokal olarak ilendiinde, farkl bir biim ierisinde geveyecektir ve kalnt gerilmenin hesaplanmas iin ilenen yer civarndan veriler elde edilebilecektir. Yntem genellikle etrafndaki gerinimlerin ya rozet strain gage, moire interferometresi, laser interferometresi ya da holografik yntemler kullanlarak lld bir deliin delinmesini ierir [78-81]. Artl olarak derinletirilen delik neticesinde derinlikle beraber gerilmedeki deiim sonularn grmek mmkn olmasna ramen, apa eit bir derinlikten daha fazlasnda inandrc lmleri elde etmek zordur. gerinim lere sahip rozetle sadece gerilme alannn iki dzlem bileenini lmek mmkndr. Bununla birlikte, bu metot ucuzdur, kullanm alan genitir ve polimerik malzemelerde dahi kullanlmaktadr. Deformasyona neden olan ileme derinliini azaltmak iin mekanik delik delmenin yerine su jeti tercih edilmektedir Eer kalnt gerilmeler akma gerilmesinin %50sine yaknn atnda, o zaman lokalize olmu akmalarn neden olduu hatalar artabilir. Bu metot kaplamalardaki kalnt gerilmeleri belirlemek iin kullanlrken, krlgan yada 100 mden ince kaplamalar iin gerekten de uygun deildir [82].

20 atlak Uyma Metodu atlak uyma metodu gerinim lme interferometresi kullanlarak atlan evresindeki gerilme gevemesini gzlemlemek iin kk bir yark almasn ierir [83]. Yark derinliinin gittike arttrlmasyla, nispeten basit gerimle dalmlar iin derinliin fonksiyonu olarak atlaa dik gerilme alanna karar vermek mmkndr [84]. Bu metodun bir deiii tavanlarn kan damarlarnn kalnt gerilme durumunu deerlendirmek iin bile kullanlabilmektedir [85]. Dier Mekanik Metotlar Son olarak, deiik dier tabaka kaldrma teknikleri belirtilmitir. rnein matris boyunca andrmayla yada lif uzunluundaki deiiklikleri lmekle srekli liflerden oluan metal matrisin lif fazndaki kalnt termal gerilmeleri gzlemlemek de mmkn olmaktadr. Dier metotlar, EDM ile kesit kesme yada dzlemsellikteki sapmalardan nceki normal gerilmelerin belirlenmesi esasna dayanmaktadr [86].
2.5.2. Krnm yardmyla gerilme lm

Ara dzlem boluklarndaki (dhkl) deiiklikler yzeye gelen dalga boyu () bilgisi vastasyla elastik gerinimi () belirlemek iin Bragg denklemi kullanlarak elde edilebilir ve Bragg salma asndaki () deiim
= 2d hklsin

(2.5)

dalga boyunu verir ve

d hkl = cot d hkl

(2.6)

dr. Bu gerilmesiz boluklarn (d0,hkl) hassas bir ekilde llmesini gerektir. Gerinim sonular ancak uygun bir rijitlik deeri kullanldnda gerilmeler ekline dntrlebilir [87,88].

21 Elektron Krnm Bu metot, hzl bir biimde 10 nm gibi ok yksek uzaysal znrlk apna odaklanabilen elektron nlarnn kullanlmasn gerektirir. In elektron krnm teknii, genel olarak en byk gerinim znrln elde etmek iin kullanlr. Sadece 100 mden ince numuneler iin uygulanabilir, bu da yzey geveme etkilerine hassas sonular gsterir ve gerinim deerleri kalnlk boyunca bir btn ifade eder. Bununla birlikte metot, nikel esasl sper alamlarn / fazlar arasndaki uyumsuz gerilmelerin yada ok kk elektronik aygt yaplarndaki makrogerilmelerin llmesine imkan tanr [89]. X-In Krnm Dalga Boyutlar 0,1-0,2 nm seviyesinde olan X-nlar ok ince bir yzey katmanna nfuz eder. Bu snrlama genellikle dzlem gerilmeler (3i=0) olduu varsaylan rneklenmi blgenin kk nfuziyet derinliinde sin2 tekniindeki avantajlar kullanabilir. Bu teknik, hassas bir gerinmesiz d0 kafes boluunun belirlenmesi ihtiyacn nler. nk dzlem gerinimler iin numune erilii ile llm kafes boluunun eimi dorudan dzlemdeki gerilmenin deeri ile ilikili olabilir [89]. Ntron Krnm Atomik boluklarla karlatrlabilir dalga boylarna gre ntronlar X-nlarna nazaran baz avantajlara sahiptir. Mhendislik malzemeleri ierisine ntronlarn etkisi belirgin olarak birka santimetredir. Yaylma blgesinin snrlandrlmasyla ve dz yarkl ya da radyal toplayclara sahip detektrn gr alanyla, numune ierisindeki derinlikten, sadece kk bir hacimden (>1 mm3) yansma iddeti elde etmek mmkndr [90].

22 Kuvvetli X-Inlar (Synchotron) Synchotron (veya kuvvetli) X-nlar gnmzde belli bal merekzler tarafndan elde edilebilmektedir. Synchotron kaynaklar konvansiyonel kaynaklardan milyonlarca kez daha kuvvetli olmaldr ve konvansiyonel X-nlarndan binlerce kez daha derine etki edebilecek yksek enerji fotonlar (20-300 keV) salayabilmelidir. Gnmzde kk aratrmalar gerekletirilmektedir, fakat byk derinliklerde (alminyum iin 50 mm kadar) ok hzl veri toplama zaman (<1 s) ancak kk yanal lm boyutlar (>20 m) kullanldnda mmkndr [71, 91].
2.5.3. Dalga metotlar

Manyetik Dalga Teknikler Manyetiklenebilen malzemeler gerildii zaman tercih edilen alan dizilii deiir, mknatslanmann bymesi (pozitif mknatslanma) veya azalmas (negatif mknatslanma) ekme gerilmesi ile daha yakn ynlenmi alanlara neden olur. Manyetik anizotropi ieren malzemeler, uygulama dorultusundan uzakta indklenmi bir manyetik alana yol aar. Bir bobin sensr bileen yzeyinin dzlemindeki bu kk dnleri izleyebilir. Hi dn gzlenmedii zaman, manyetik alan ve gerilmenin temel eksenleri paraleldir. Manyetik metotlarn hem gerilmelere hem de bileenin mikro yapsna hassas olduu unutulmamaldr. Bu nedenle, bunlarn kalibrasyon deneyleri kullanlarak dikkate alnmasn gerektirmekle birlikte, mknatslanmas ve karakteristii ok iyi bilinen malzemeler iin, manyetik metotlar ucuzdur ve tahribatsz kalnt gerilme lm iin pratik zmler sunar [71, 73]. Elektrik Dalgalar Teknii Girdap akm (eddy current) teknikleri test edilen malzemedeki girdap akmlarnn indklenmesi esasna ve test bobinin empedansndaki deiiklikler yznden

23 elektriksel iletkenlik ya da manyetik geirgenlikteki deiikliklerin taranmas esasna dayanr. Nfuz etme derinlii uyar sinyalinin deitirilmesi ile deiebilir ve prob uygulanm gerilme dorultusunu tanmayabilir. Girdap akm metotlarnn plastik i ve mikro yap deiikliklerine olan hassasiyeti nedeniyle, temel kalnt gerilme lmlerin iin ok uygun deildirler. Fakat endstriyel kalite kontrol ilemlerinin bir paras olarak muayene hattnda abuk ve ucuz bir metot olarak kullanlabilir [71, 73]. Ultrasonik Dalga Teknii Bir malzeme gerilmeye maruz kald zaman, ultrasonik hzlarnda deiiklikler gzlemlenebilir. Bir gerilme lmnden elde edilen deiiklikler dalga yolu boyunca ki ortalamalardr. Analizler iin zorunlu olan akusto elastik sabitler genellikle kalibrasyon testleri kullanlarak hesaplanr. Farkl dalga tipleri kullanlabilir, fakat genel olarak kullanlan metot, kritik olarak yansm boyuna dalga metodudur. Metot geni bir malzeme hacmi zerinden makro gerilmelerin llmesini salar. Ultra ses dalga hzlar mikro yapdaki homojensizliklere bal olabilir ve ok eksenli gerilmelerin etkilerini ayrt etmek de zordur. Bunla birlikte metot, ucuz ve pratik olduundan, rutin muayene prosedrleri ve byk bileenlerin endstriyel almalar iin ok uygundur [71, 73]. Piezospektroskopik (Raman) Etki Teknikleri Karakteristik Raman ya da floresan ldama, hidrostatik gerilmelerdeki deiikliklerle lineer olarak deien izgiler oluturur. Raman spektrumuna verilen en iyi rnekler silikon karpit ve almine-zirkonyumu kapsar [91]. Bu metot faydaldr. nk spektral boluklar kolayca oluabilir ve hassas bir ekilde llebilir. Optik bir mikroskop kullanlarak, hemen hemen birka mikrometre boyutundaki ilgili blgelerin seimi mmkndr Ayrca, epoksi yada safir gibi baz matris malzemeleri optik geirgenlik verdiinde, alt yzeyden bilgiler elde etmek mmkndr Sonu olarak, lif ularndan merkeze gelien gerilmeler hakknda temel

24 bilgiler alnmasn salad ve mikro ile makro gerilmeleri ayrt ettii iin, bu metotlar lifli kompozitler zerinde almaya ok elverilidir [92, 93].
2.5.4. Dier metotlar

Termoelastik Metotlar Malzemenin elastik deformasyonu scaklk altnda (eliklerde 1 MPa iin 1 mK) kk deiikliklere neden olur. Uygun bir kzltesi kameras kullanldnda gerilmedeki deiikliklerden kaynaklanan etkileri gsteren termal deiiklikleri haritalamak mmkndr. Scaklk altnda scakla bal olarak tanmlanan termoelastik sabit kullanlarak hidrostatik gerilme bileeninin elde edilmesi mmkndr. Etki genellikle kzltesi kameralarn hassasiyeti ile ilgili olarak olduka kktr ve bu nedenle gnmzdeki kullanm snrldr ama yorulma almalar iin ok uygundur [71]. Foto elastik Metotlar Malzeme gerilmesiyle anizotropik olarak geirgenlii deien malzemelerdeki n hzndaki eilim foto elastik etki olarak adlandrlr. Byle objeler karlkl kutuplar arasnda beyaz veya tek renkli k altnda bakldnda kark saaklanma modellerine neden olur [71]. Dnm Gerinimleri lm Serbest dnm gerinmelerinin karakterizasyonu iin kullanlan teknikler serbest yzeyde yaplm gzlemlere baldr. Bir ana faz numunesi metalografik olarak hazrlanr ve ksmi olarak rn faz ierisinde dntrlr. Serbest yzeyde meydana gelen yer deiimleri, gerilmeler hakknda bilgi verir [71]. izikler, termal kanalar, kayma hatlar gibi yer deiimleri l trnden sapmalar eklinde llebilir lm, dnm neticesinde eilen numune yzeyi boyunca oluan adr. Bu biim gerinimlerinin sabit dzlem gerinimi olduu varsaym,

25 hareket dorultusunun belirlenmesine yardmc olur. lgili dnmlerin bir ou nispi olarak yksek scaklklarda meydana gelir [94-97]. Uygun olmayan bir metodun seilmesi doru olmayan gerilme lmne neden olabilecei gibi, uygun olmayan seiminden kaynaklanan yanl gerilme bileeninin lmne de sebep olabilecektir. izelge 2.2de ok sk kullanlan birka tekniin zeti tablo halinde verilmitir [71-73].

izelge 2.2. Deiik kalnt gerilme lm metotlarnn karlatrmal zeti [72]

Metot Delik Delme (gerilme gevemelerinin neden olduu gevemeler) Katman Kaldrma (gerilme art yada gevemesinin neden olduu arplma) X-n krnm (atomik gerinim ler) Kuvvetli X-Inlar (Syncotronatomik gerinim ler) Ntron krnm (atomik gerinim ler) Ultrasonik (elastik dalga hzndaki deiimlerle ilikili gerilmeler) Manyetik (gerilme ile manyetik alanlardaki deiimler) Raman lm Derinlii ~1,2 * delik derinlii Kalnln 0,1-0,5 mm kat <50 m (al); 5 m (Ti); 1 mm (katman kaldrldka) 150-50 mm (Al) 200 mm (Al); 25 mm (Fe); 4 mm (Ti) >10 cm 10 mm <1 m Uzaysal znrlk 50 m derinlik Kalnln 0,05 mmsi; yanal znrlk yok 1 mm yanal; 20 m derinli boyunca Gelen aya yanal olarak 20 m; na paralel olarak 1 mm 500 m 5 mm 1 mm yaklak <1 m Hassasiyet 50 MPa artan derinlikle azalan hassasiyet nedeniyle snrl llebilen erilik ap ile snrl 20 MPa, sin2deki yada yzey durumundaki dorusallk bozukluklarnca snrldr 10 x 10-6 mm/mm, tane rneklem istatistii ile snrl 50 x 10-6 mm/mm, ntron saym istatistii ve gerilmesiz yzeyin gvenilirlii ile snrldr. %10 %10 0.1 cm-150 MPa Aklama Dzlemdeki tip I gerilmeleri llr; yar tahribatldr. Artl olarak kullanlmadka, gerilme alanlar hassas olarak belirlenemez; dzlemdeki tip I gerilmeleri llr Sadece yzey sonular iin tahribatsz; yzey hazrlamaya hassastr;Tepe deiimi tip I,<II>; tepe genilii tip II, III Kk lm hacmi ayn kalitede olmayan toz desenlerine neden olur; Tepe deiimi tip I,<II>, II; tepe genilii tip II, III Zorluklar mevcuttur; dk veri toplama oran; pahal ; Tepe deiimi tip I,<II> Mikro yaplara hassastr ; tip I, II, III Mikro yaplara hassastr ; sadece manyetik malzemeler iin tip I, II, III Tip I, II

26

27 3. LTERATR ARATIRMASI

Talal imalat neticesinde oluan kalnt gerilmeler zerine yaplm literatr almalarndaki fazlalk, kalnt gerilme olgusundaki artan ilginin bir gstergesidir. Talal imalat neticesinde olumu kalnt gerilme olgusunun genel anlamn belirlemek ve anlalmasndaki boluklar kapatmak iin gelecekte zorunlu olarak gsterilecek abalar ortaya koymak, konu zerine yaplm kapsaml literatr almalaryla gerekletirilmitir. Talal imalat nedeniyle olumu kalnt gerilmeler zerine yaplm referans niteliindeki almalarn daha iyi anlalabilmesi iin bu almalar deneysel almalar, teorik ve deneysel almalar ile modelleme almalar olmak zere balk altnda incelenmitir. 3.1. Deneysel almalar 1951de, Henriksen, ileme neticesinde olumu kalnt gerilmeler zerine ilk nemli almay yapmtr [3]. Deneylerini ortagonal ileme esasna dayal olarak dk karbonlu elikler zerinde gerekletirmi ve kalnt gerilme lmlerinde katman kaldrma tekniini kullanmtr. Henriksen, tala kaldrma neticesinde olumu kalnt gerilmeleri aratrarak hem termal hem de mekaniksel etkilerin kalnt gerilmelerin oluumunda nemli bir rol oynad sonucuna varmtr. Fakat bu oluumda mekaniksel etkilerin baskn olduunu vurgulamtr. Henriksen, deiik kesme durumlarnn ve takm alarnn gerilme profilleri zerinde (ekil 3.1) bir etkiye sahip olduuna dikkat ekmi, fakat bu etkiler iin ok az aklama sunmutur. almasnn sonucunda Henriksen, artlarn snrlamalarn tartarak elde ettii bulgularn; kesme svs ve kesme hz etkilerinin ileme operasyonuyla oluturulmu kalnt gerilmelerin ve farkl malzemelerde gelien kalnt gerilmelerin incelenmesini kapsayacak konulara aklk getirecek bir aratrma olduunu savunmutur.

28 Okushima ve Kakinonun almalarna kadar konuya pek nem gsterilmemitir. Okushima ve Kakino kalnt gerilemelerin anlalmasna yardmc olacak ileme ile olumu kalnt gerilme problemine ilikin ilk nemli analizi uygulamlardr. X-In teknii kullanarak orta karbonlu eliklerin ortagonal kesme ile oluturulmu kalnt gerilmelerin titiz bir deneysel aratrmasn gerekletirmilerdir. lmler i parasnn yzeyindeki takmn kesici kenar dorultusundaki ve kesme dorultusundaki normal gerilmeler iin yaplmtr (ekil 3.2) [3, 26].

Kalnt Gerilme (lb/in)

Kesme Hz :29 fpm Kesme Derinlii : 0,02 in

lerleme (in/dev)

ekil 3.1. lerleme ile ilikili bileke gerilme [26]

Kalnt Gerilme (kg/mm2)

Eksenel ynde evresel ynde

Kesme derinlii = 0,2 mm

Kesme Hz (m/dak)

ekil 3.2. Ortagonal kesme ile ilenmi yzey iin kesme hz ve kalnt gerilmeler arasndaki iliki [26]

29 Bu lmler kesici kenar dorultusundaki (kesme dorultusuna dik-radyal gerilmeler) normal gerilmenin kesme dorultusundaki gerilme kadar nemli olduunu gstermitir. Bu nedenle de kesici kenar dorultusundaki radyal gerilmeler ihmal edilmemitir. Deneysel almalarn tamamlamak iin Okushima ve Kakino kesme kuvvetini ifade edecek bir noktada toplanm yk ve termal snr artlarn ifade edecek bir termal kaynak dalmn kullanarak kesme prosesinin basit bir termomekaniksel sonlu eleman modelini gelitirmilerdir. Sonlu eleman modeli termal etkiler nedeniyle ekme kalnt gerilmelerinin gelitiini gstermitir. Bu sonular, artan kesme hzlaryla termal etkilerin daha nemli olmaya baladn ve yksek kesme hzlarnda ekme gerilmelerinin arttn gsteren deneysel sonularla dorulanmtr. Ayrca, Okushima ve Kakino tornalamadan kaynaklana kalnt gerilmelerin ilk nemli lmlerini de gerekletirmilerdir. Adi karbonlu eliklerin tornalanmas zerine yaplm deneylerde, dk kesme hzlarnn basma kalnt gerilmelerine, yksek kesme hzlarnda ise ekme kalnt gerilmelerine neden olduunu tespit etmilerdir. Detayl deneysel almalarn miktar ve deneysel sonular aklamak iin gerekletirilen nmerik modelleme abalarna katklar nedeniyle, Okushima ve Kakinonun abalar belki de zamann en nemli almas olmutur [26]. Tornalamadan kaynaklanan kalnt gerilmelerin anlalmasnda 1975de Tsuchida ve ark.nn gerekletirdii alma nemli bir ilerleme salamtr [98]. Bu almada literatrdeki eksiklikler tanmlanarak ve zellikle de i parasnn derinliine bal kalnt gerilmelerin dalm bilgisinin eksiklii zerine olan yetersizlikler doldurmaya allmtr. Tsuchida ve ark. adi karbonlu eliklerin tornalanmasn gerekletirildikten sonra, hem eksenel hem de evresel dorultudaki kalnt gerilmeleri lmek iin X-ray krnmndan faydalanmlardr. Tsuchida ve ark. tarafndan elde edilen ok miktardaki veriler ilenmi bileenlerin alt yzeyindeki kalnt gerilme profillerini aa karmlardr (ekil 3.3). Bu sonular sadece yzeye yakn kalnt gerilmeler hakknda bilgi verdiinden, tam gerilme profillerinin aratrlmas gerektiine iaret eder. Ayrca, aratrmaclar ileme nedeniyle olumu kalnt gerilmeler zerine kesme derinliinin, ilerlemenin, kesme svsnn, i parasna uygulanm sl ilemin etkilerini ortaya karmlardr. Tsuchida ve

30 ark.nn sonular, Okushima ve Kakino tarafndan da gzlenmi olan kesme hz artyla ekme gerilmelerinin arttn gstermitir.

ekil 3.3. Su verilmi ve temperlenmi AISI 1045 eliin kuru ilenmesinde kesme hznn kalnt gerilmeler zerine etkisi [98] a) V=213 m/dak., b) V=86 m/dak., c) 35 m/dak., d) 8 m/dak. Okushima ve Kakino ve de Tsuchida ve ark.nn almalarna paralel, ileme neticesinde olumu kalnt gerilme olgusuna ilikin gerekletirilen almalar 1970lerin sonunda hzla artmtr. Dikkatle yaplm denemeler yzeyin ayrntl karakterizasyonunu verdiinden bu durum yzey btnl terimi ile adlandrlmtr. Yzey btnl; malzeme yzeyinin eksiksiz tasvirini, dahili yzey mkemmelliini, yzey przlln, yzey ve alt yzey mikroyapsn, oksit oluumunu, kalnt gerilmeleri ve kalnt gerilme karakteristiklerinin bileen davran zerine etkilerini tanmlamak iin kullanlr. Henriksennin aklamalarndan 20 yl sonra Field ve Kahles, ilenmi bileenlerin yzey btnl zerine ok iyi ve zl bir eletiri yapmlardr [99]. Yaptklar aklamalar, ileme neticesinde oluan kalnt gerilmelerin geliiminde mekaniksel ve termal

31 mekanizmalarn belirtmilerdir. Daha sonra, Prevey ve Field, Inconel 718 ve 7075 alminyumun parmak freze ile ilenmesiyle elde edilen deneysel sonular yaynlamlardr [100]. Bu alma, kapsaml olmamakla birlikte aratrmaclar parmak freze ile ileme neticesinde oluan kalnt gerilmelerdeki noktadan noktaya deiimi gstermeye abalamlardr. Fakat i paras boyunca olan kesici yolu zerindeki bilgileri elde edememilerdir. Neticede, sonularn yorumlanmas zor olmutur. Ayn zamanda, ortagonal kesme neticesinde olumu kalnt gerilmeler zerine olan veri taban Jeelani ve Zopeyin (ekil 3.4) ve Azargoonun benzer almalaryla geniletilmitir [101-103]. Bu aratrmaclar i parasnn derinlii boyunca kesme dorultusu ynndeki kalnt gerilmeleri belirlemek iin deformasyon tekniini kullanmlardr. Bu abalarn en nemli katks kalnt gerilmeler zerine takm anmasnn etkisinin aratrlm olmasdr. Jeelani ve Bailey, %18 nikelli maryalandrlm elikte kesici takmn artan yan yzey anma yerinin kesme dorultusundaki ekme kalc gerilmelerin byklnde artmaya neden olduunu bulmulardr [104]. Azargoon ise yan yzey anmasnn Ti-Al alamnda basma kalnt gerilmelerinin artmasna neden olduunu bulmutur [103]. Liu ve Barash, yzey btnl erevesinde ileme nedeniyle olumu kalnt gerilmeler zerine yan yzey anmasnn etkisini aratrmak iin bir takm almalar gerekletirmilerdir [4, 5]. Kesme dorultusundaki normal kalnt gerilmelerde anma yerinin ve kesme hznn etkisi zerine benzer almalar Leskovar ve Peklenik tarafndan gerekletirmitir [24]. Deneysel abalarn nemine ramen, yazarlarn hibiri ilemedeki kalnt gerilmeler zerine yan yzey anmasnn etkileri iin ikna edici aklamalar ileri srememilerdir. Dier yandan, Dahlman ve ark., AISI 52100 eliin tornalanmas sonucu tala as ve kesme parametrelerinin kalnt gerilmeleri nasl etkilediini aratrmlardr. Kalnt gerilmeleri X-n metodu ile lmler ve alma neticesinde kalnt altn ve sonulanan gerilmeler zerinde i paras

malzemesinin, ileme operasyonu tipinin ve kesme artlar iddetinin etkili olduunu

32 gerilmelerdeki belirgin deiikliklerin ilerleme ve tala as deiimiyle oluturulduunu belirlemilerdir. Elde ettikleri sonular kalnt gerilmeler zerine tala yzeyi eiminin gl bir etkiye sahip olduunu gstermilerdir. lerleme orannn artmasyla basma gerilmelerinde de artma olduunu, fakat farkl kesme derinliklerinin farkl gerilme seviyesi oluturmadn yani kesme derinliinin kalnt gerilmeler zerinde etkili olmadn bulmulardr [105].

ekil 3.4. Maryalandrlm % 18 nikelli elik iin maksimum kalnt gerilmeler zerine anma yeri uzunluunun etkisi [102] Arunachalam ve ark., CBN ve seramik takmlar kullanlarak Inconel 718 malzemesi zerinde gerekletirdikleri almada, bu takmlarn yksek kesme hzlarnda yzey btnl ve zellikle de kalnt gerilmeler zerindeki etkilerini incelemitir. leme neticesi oluan kalnt gerilmeler kesme hz, soutma, takm geometrisi ve takm kaplama tipinin fonksiyonu olarak ele alnmtr. Sonu olarak, karma seramik takmlarn CBN takmlardan daha yksek bir byklkte ekme kalnt gerilmelerine neden olduunu gstermitir [106]. Sharman ve ark., Inconel 718 malzemesinin ilenmesinde yzey btnl zerine kesici takm malzemesi, geometrisi ve takm anmasnn etkilerini incelenmilerdir. Sonular, takm anmasnn yzey btnl zerine de olduka etkili olduunu gstermektedir. Kr takmla ilemenin termal etkileri arttrmasndan dolay daha byk mikro yapsal deformasyona, mikro sertlik deiimlerine ve yzeyde yksek ekme gerilmelerine neden olduunu belirlemilerdir [107].

33 Outeiro ve ark., AISI 316Lnin tornalanmasnn neden olduu kalnt gerilmeleri incelemilerdir. zelikle kesme hz, ilerleme ve kesme derinlii gibi kesme artlarnn etkisini ele almlardr. Kalnt gerilmeleri X-In ile lmler ve kalnt gerilmeler zerine kesme artlarnn etkisini kesme kuvvetlerinin deneysel olarak belirlenmesiyle analiz ederek sonuta, kalnt gerilmeler zerine kesme kuvvetlerinin nemli bir role sahip olduunu gstermilerdir [2]. Kishaways ve Elbestatwi, AISI D2 souk i takm eliinin yksek hzda tornalanmas esnasnda anma karakteristiini ve yzey btnln incelemilerdir. lenmi yzey altnda geni lekli kalnt gerilme dalmlarnn kesme parametrelerine ve kesici kenar oluumuna bal olduunu tespit etmilerdir [108]. Matsumoto ve ark., yzey btnl zerine malzeme sertliinin etkisini ilk kez deneysel olarak aratrmlar ve malzeme sertliinin ilenmi yzeydeki kalnt gerilme durumu zerinde nemli bir etkiye sahip olduunu bulmulardr [109, 110]. 3.2. Teorik ve Deneysel almalar Takmn temel kesici kenar ilenmi yzeyi oluturmaz, buna karlk takmn ikincil kesici kenar yzey oluturmada ncelikli olarak sorumludur. Ayrca, hz ve srtnme artnn scaklk artna neden olmas gnmzde bilinen bir gerektir ve ekme kalnt gerilmeleri iin fiziksel aklama sunulmamasna ramen bu ok yksek scaklklarn ekme kalnt gerilmelerini arttrdndan bahsedilir [25]. 1986da Matsumoto ve ark., AISI 4340 eliin sertliinin yzey btnl zerine etkilerini aratrdklar almalarnda ileme nedeniyle olumu kalnt gerilmelerin anlalmasnda ilerleme salamlardr (ekil 3.5) [111]. Ortagonal kesmeyle deiik sertlik deerine sahip AISI 4340 eliin ilenmesi neticesinde kesme ve kesici kenar dorultusundaki normal gerilmelerin lm, ileme neticesinde olumu kalnt gerilmeler zerine malzeme sertliinin nemli etkiye sahip olduunu gstermitir. paras sertliinin artmas, kalnt gerilmeleri ekme sisteminden basma sistemine

34 hareket ettirmi ve Matsumoto ve ark., Mervin ve Johnsonun yuvarlanma temas modelinin bir uyarlamasn kullanarak bu sonular aklamaya almlardr [112]. lave olarak, Matsumoto ve ark., ileme ile oluturulmu kalnt gerilmeler zerindeki termal etkileri en aza indirmek iinde ura vermiler, fakat modelleme abalaryla termal etkileri aratramamlardr [111].

ekil 3.5. Kalnt gerilme dalm zerine i paras sertliinin etkisi [111] Jeelani ve ark., 2024-T351 malzemesinde kesme hznn ve tala asnn kalnt gerilmeler zerine etkisini ve %18 nikelli maryalandrlm elikteki kalnt gerilmeleri almlardr [37, 113]. Schieber ve Schlict, yzeyi sertletirilmi eliin tornalanmasyla olumu kalnt gerilmelere bakmlardr [114]. Brinksmeirer, sertletirilmi eliin frezelenmesini ve tornalamasn incelemitir [115]. Sadat, Inconel 718 malzemesinde kontroll takm temaslarnn etkilerini aratrm ve kesme hznn AISI 4340 eliin ortagonal kesmedeki etkilerini alarak deneysel sonular iin baz mantkl neriler sunmutur [116-118]. El-Khabeery ve Fattouh, pirin, alminyum alam ve deiik eliklerin frezelenmesi almasnda ileme ile olumu kalnt gerilmelerin aratrlmasnda ilk kez bir deneysel tasarm modeli kullanmlardr [119]. Xie ve ark.,. takm yan yzey anmasnn ve takm yzey przllnn AISI 4140 elikteki kalnt gerilmeler zerine etkisini incelemilerdir [120]. Bayoumi ve ark., 6061-T6 nn ortagonal kesmedeki kalnt gerilmeler zerine ilerleme ve kesme hznn etkilerini aratrmlardr. [6]. Matsumoto ve ark., AISI 4340 eliin ortagonal ilemeden elde edilen nceki verilerin yeniden analiziyle, ileme neticesinde olumu kalnt gerilmelerin

35 anlalmasna daha fazla katk salamlardr [111, 121, 122]. Wu ve Matsumoto, ileme ile oluturulmu ekme ve basma kalnt gerilmelerine neden olan durumlar belirlemek iin basit ama ok gerekli sebeplerin izahn sunmulardr (ekil 3.6). Onlarn aklamalarna gre; takmdan geerek akan malzeme hem basma hem de ekme biiminde gerilme evrimine maruz kalr. Basma gerinimlerinin ekme gerinimlerinin zerine kt zamanki durumlarda, sfr gerinime erimek iin yklemenin kaldrlmas ile oluan gerilme ekmedir. ekme gerilmelerinin basma gerilmelerini at zt durumlardaysa, sfr gerinime erimek iin yklemenin kaldrlmas ile oluan gerilme basmadr. Bu fikrin temelinde, kalnt gerilmeleri nceden tahmin etmek iin takmn altndaki ve gerilme alanlarnn nndeki bilgilerden biri gereklidir. Wu ve Matsumoto, bu gerilme alanlarna, tahmini snr artlar esasna dayal ncelikli kesme dzlemi zerinde Boussinesq denkleminin integrasyonu yardmyla yaklamlardr. Kesme dzlemi as bilgisiyle alttaki takma yaklaan ve geen malzeme noktasnn gerilme/gerinim yks kartlabilmekte ve bylece meydana gelen kalc gerilmeler belirlenebilmektedir. Ayrca, Wu ve Matsumoto, ilemeden meydana gelen termal etkileri ve termal snmayla olumu kalnt gerilmeleri belirleyebilmek iin basit bir sonlu eleman modeli de gelitirmileridir. Sonu olarak, scaklk etkilerinin yalnz bana ok az bir tesire sahip olduunu vurgulamlardr. Wu ve Matsumotonun termal ve mekaniksel modelleri analizlerde birletirilememi ve bu durum nerilen model iin nemli bir snrlama oluturmutur. Yine de, ileme neticesinde olumu kalnt gerilmeleri nitel olarak belirlemek iin bir temelin geliimi ve termal etkilerin teoriksel incelemesi iin bu yayn dneminin en kapsaml aratrmas olmutur [121]. Sadat ve Reedy, Inconel 718 malzemede kontroll ve doal temasl takmlarn kalnt gerilmeler zerine etkilerini almlardr [123]. Wiesner, AISI 304 elikteki kalnt gerilmeleri aratrm ve termal mekanizmalar nitel olarak belirlemek iin basit bir sonlu elemanlar modeli gelitirmitir [8]. Jang ve ark., paslanmaz eliklerde tornalamadan kaynaklanan kalc gerilmeleri incelemilerdir [7, 124]. Fuh ve Wu, deiik takmlarla frezeleme neticesinde 2014-T6 alminyum alamnda oluan kalnt gerilmeleri incelemiler, fakat btn kesme genilii boyunca yaylm

36 gerilmelerin ortalamas olan kalnt gerilmeleri lmeye altklarndan verilerin deerleri birbiriyle uyumamtr [125, 126].

ekil 3.6. Kalnt gerilme oluumu [121] (A) Basma yklemeleri baskn olduunda basma kalnt gerilmeleri ile sonulanr, (B) ekme yklemeleri baskn olduunda ekme kalnt gerilmeleri ile sonulanr Sasahara ve ark., tornalama ile ilenmi yzey katmanlarndaki yzey kalnt gerilmelerinin deiimini almlardr. Takm ke radysnn boyutu ve ilerleme oran kalnt gerilmeyi etkiledii sonucundan yola karak sonlu elemanlar yntemi kullanlarak ilerleme oran ve u radys etkisini tartmlardr. Sonu olarak, kk ke radysne sahip takm kullanldnda, kesme dorultusuna dik yzey kalnt gerilmelerinin basma olacan bulmular, buna karlk, ilerleme oran dtke yzey kalnt gerilmelerinin ekmeden basmaya dntn grmlerdir [127]. Kesme artlarnn kalnt gerilmeler zerine etkisi birok almada aa karlmaya allmtr. Tala as, boluk yzeyi gibi takm zellikleri, srekli veya sreksiz tip gibi tala biimleri, zellikle de kesme hz allmtr. Ortagonal kesme ilemi bu almalarn hedefidir ve kalnt gerilmeler ile kesme srelerinin mekanik ve termal durumlar arasndaki ilikinin aklanmasna yardmc olmutur [28, 128-131].

37 3.3. Modelleme almalar Gerekletirilen deneysel almalarla uyumlu biimde, ileme neticesinde olumu kalnt gerilmeleri belirlemek iin sonlu eleman metotlarnn bir tahmin metodu olarak kullanlmas hz kazanmaya balamtr. Belki de bu konudaki ilk nemli abay, Okushima ve Kakinodan sonra Howerton gstermitir [132]. Howerton, Eullerian sonlu eleman formlasyonu kullanarak rijit-plastik bir malzeme modelinde kararl ileme esnasnda gelimi gerilmeleri tahmin etmitir. lemeden kaynaklanan kalnt gerilmeleri elde etmek iin, Eulerian analizlerinin sonularn genideformasyonlu Lagrangian sonlu eleman formlasyonunda snr artlar olarak kullanmtr. Model ve deneysel sonularn karlatrmas scaklk alanlar, takm kuvvetleri, tala kalnl ve kalnt gerilmelere gre hazrlanmtr. ekil 3.7, Howertonun model ve deneysel verileri arasndaki tatmin edici uyumu gstermektedir. Howerton, bu almasnda, kalnt gerilmelerin geliiminde etkili olan mekanizmalar aklayacak bir yorum getirememitir [132]. Lin ve ark., ileme neticesinde olumu kalnt gerilmeleri tahmin etmek iin dzlem gerinim durumlar altndaki malzeme hareketinin termo-elastoplastik davrann kullanarak ok daha az kapsaml bir sonlu eleman modeli ileri srmlerdir [36]. Formlasyon, Lagrangian karakterine uygundur ve Von-Misses akma fonksiyonu ile izotropik sertlemenin birleimidir. Lin ve ark., kesme dzlemine dorudan uygulanan ve dikkate alnan snr artlarndan tala aknn elimine edilmesiyle metal kesme problemini basitletirmilerdir. Bu yaklam, model karmakln nemli lde azaltrken, ncelikli olarak kesme dzleminin nasl ayrt edilecei ve kesme blgesindeki snr artlarnn herhangi bir hassasiyette nasl seilecei gibi iki nemli soruyu ortaya karmtr. Aratrmaclar deneysel sonulara dayanarak bu sorularn cevabn verirken, deneylerle modellerin karlatrmas sorulardaki geerlilii modellerin yanstmadn gstermitir ( ekil 3.8) [36].

38

ekil 3.7. Deneysel ve tahmin yntemleri ile elde edilmi kalnt gerilme dalm (30 pah al, yuvarlatlm takm) [132]

ekil 3.8. lenmi yzey altndaki derinlie gre durum iin btnlemi termal ve mekanik ykler altndaki kalnt gerilmeler [36] Daha sonra, bu model, Lin ve Lee tarafndan ileme ile olumu kalnt gerilme profilleri zerine yan yzey anmasnn etkisini belirlemek iin de kullanlmtr [133]. Model, yan yzey anma durumunun benzetimini yapmak iin yararlanlan snr artlar, eski modelin geniletilmi bir eklidir. Ayrca, Lin ve ark., kalnt gerilmeler zerine kesme asnn etkisini gstermek iin model ktlarn kullanarak tutarl bir deneme de yapmlardr [36].

39 Hsu [134] ve Chien [135], analizlerde metal kesme snr artlarnn btn koullarn ieren ilk sonlu eleman kodlarn gelitirmilerdir. Bu almalarda, sonlu eleman sistemi Euleriana gre kurulmutur. paras malzeme davrann viskoplastik olarak ele almlar, termal etkiler hesaba katmlar ve elastik deformasyon formllerini bir tek analizde kalnt gerilmeler meydana gelmesine msaade edecek tarzda sunmulardr. Model onaylanmtr, fakat deneysel sonular ve tahminler arasnda istenilen bir uyumu gstermedii grlmtr (ekil 3.9). Lin ve ark.nn almalarna gre [36, 133] Hsu ve Chien, ileme neticesinde olumu kalnt gerilmelere neden olan mekanizmalar zerine sadece tutarl bir yorum getirmilerdir [134, 135].

ekil 3.9. llm ve tahmin edilmi kalnt gerilmelerin karlatrlmas [134] Son olarak Shih ve ark., ileme neticesinde olumu kalnt gerilmeleri nceden tahmin edebilmek iin uygun metal kesme snr artlar yardmyla bir Lagrangian sonlu eleman modeli gelitirmilerdir [136,137]. paras malzemesini Von-misses akma fonksiyonu ve Pragerin sertleme kuralna karlk gelecek ekilde elastikviskoplastik olarak ele almlar, ayrca termal etkilerde hesaba katmlardr. Deneysel ve modelleme sonularnn karlatrmas yaklamn istenilen seviyede olduunu gsterdiinde (ekil 3.10) modelin onaylanmas da salanmtr. Dier sonlu eleman modellerine bakldnda, ilemeden kaynaklanan kalnt gerilmelere neden olan mekanizmalar aklamak iin ok aza aba gsterildii grlmektedir.

40

ekil 3.10. X-Ray krnmndan ve sonlu eleman metotlarndan elde edilmi kesme dorultusundaki kalnt gerilmelerin karlatrlmas [136] Barash ve Schoech, kalnt katmanlarn derinliklerini tahmin etmek iin yar analitik bir model gelitirmilerdir [38]. Lajczok ise sonlu elemanlar metodu yardmyla metal kesme problemini ve kalnt gerilmeleri aratrmtr [138]. Natarajan ve ark., Okushima ve Kakinonun modeliyle benzer nitelikte bir sonlu eleman modeli gelitirmiler [39, 139-141], Field ve ark. ise kalnt gerilmeler zerine kk bilgiler kapsayan yzey btnl iin ncelikli lm metotlar ile ilgili bir yayn sunmutur [142]. Liu, eliklerin yzey btnln aratrrken [40], Shirakashi ve ark., kalnt gerilmeleri nceden tahmin edebilmek iin bir sonlu elemanlar modeli gelitirmilerdir [41,143, 144]. El-Axir almasnda, kalnt gerilmelerin tahmin kabiliyetine sahip daha kapsaml bir model ele almtr [145]. Bu modelin dier modeller zerindeki temel avantaj kalnt gerilmeler zerine ileme parametrelerinin etkisini bulmak ve bu kalnt gerilmelerin hem konumunu hem de derinliklerini belirlemektir. SS304, ST37, 7001 ve 2024 Al ve pirin olmak zere be farkl malzeme kullanlmtr. Kalnt gerilmeleri etkileyen girdi parametresi olarak da malzeme ekme dayanm, kesme hz ve ilerleme oran semitir. lenmi yzeylerdeki kalnt gerilme profillerini sehim metodu kullanlarak belirlemitir.

41 Modelleme sonucunda elde edilen veriler ilenmi yzeylerde dk ekme gerilmeleri meydan geldiini ve yzeyden mesafe arttka ekme kalnt gerilmelerinin de arttn gstermitir. Deney sonular ile model sonucunda elde edilen veriler karlatrldnda olduka hassas bir biimde uyutuu grlmtr (ekil 3.11) [145].

ekil 3.11. Al 7001 malzemeye ait deneysel ve modelleme sonularnn karlatrlmas [145] a) V=171 m/dak., f=0,2 mm/dev., b) V=117 m/dak., f=0,35 mm/dev. Ee ve ark., termal elastikviskoplastik FEM modeli ilenmi bileenlerdeki kalnt gerilmeleri belirlemek iin kullanmlardr [147]. Outeiroa ve ark., almalarnda AISI 316Lnin ilenmi yzey ve alt yzeylerinde oluan kalnt gerilmeler zerine takm geometrisi, kaplama tipi, kesme artlar parametrelerinin etkisini incelemilerdir [65]. alma sonunda, deneysel ve modelleme verilerini karlatrmlar ve elde edilen sonularn birbirleriyle ok iyi bir uyuma sahip olduu gzlemlemilerdir ( ekil 3.12). evresel gerilmeler eksenel gerilmelerden daha yksektir, yle ki evresel gerilmeler para performans iin ok daha kritiktir. Bu nedenle gerekletirdikleri analizlerde sadece evresel kalnt gerilmeleri dikkate almlardr [65]. lenmi yzey ve yzey alt blgelerdeki kalnt gerilmeler kesici takm, i paras, takm/tala ara yzeyi, ilerleme oran, kesme derinlii ve kesme hz gibi kesme parametreleri tarafndan etkilenir. lenmi yzeydeki kalnt gerilme profilini tahmin etmek malzeme davrann ve baskn faktrler arasndaki karmak etkileimi tasvir

42 edecek zel bir malzeme modelinin olmay nedeniyle zordur. Hua ve ark., almalarnda, sert malzemenin ilenmi yzeyindeki kalnt gerilmeler zerine kesme artlar ile beraber i paras sertlii ve takm geometrinin etkilerini elastikviskoplastik FEM formlasyonlarndan gelitirilmi, olduka yaknlarda nerilmi, olan sertlik-esasl akma gerilme modelini kullanarak incelenmilerdir [66]. lenmi yzeydeki kalnt gerilmenin nfuziyet derinlii kadar, kesici kenar biiminin faydas zerindeki etkilerine de zellikle dikkat ekmilerdir. Keskin kenarl, kk radysl, byk radysl, pahl ve ift pahl olarak adlandrlm farkl kesme kenar biimleri kullanlarak ilenmi yzeylerdeki kalnt gerilme profilleri elde edilmeye allmtr. Nmerik sonular, byk kenar radys+pahl kenar biiminin optimal bir kombinasyonunun etkili olduunu gstermi ve ar fazla ilerleme miktarnn hem eksenel hem de evresel dorultuda basma kalnt gerilmelerinin artmasna yardmc olduunu gstermilerdir [66].

ekil 3.12. Deneysel ve nmerik olarak elde edilmi kalnt gerilmeler arasndaki karlatrma [65] Lo almasnda, hassas kesme operasyonlar esnasnda ilenmi i paras ve tala zerine takm tala asnn etkisini incelemek iin elastik-plastik FEM metodunu kullanrken [147], Shet ve Deng ise bitirilmi i parasndaki kalnt gerilme ve gerinim alanlar zerine odaklanm, dzlem gerinim durumlar altndaki metal kesme prosesini analizi ve simlasyonunda FEM metodunu kullanmtr [148]. Deng, analizlerinde scakla bal malzeme zellikleri, tala as ve srtnme katsays

43 deerlerini dikkate almtr. Termal soumann kalnt gerilme seviyelerinin arttrdn, tala asnn ve srtnme katsaylarnn etkisinin bu parametre snrlarna bal olduunu ve lineer olmadn bulmutur [148]. Modelleme zerine yaplm dier almalarda, ilenmi katmanlarn mekaniksel karakteristikleri zerine ileme parametrelerinin (tala as ve hz), srtnme katsaysnn ve malzeme ak gerilmesinin etkisini elastik-plastik simlasyonlarla analizleri yaplm, oklu kesmede kalnt gerilmeleri tahmin etmek iin sonlu eleman yazlmlar kullanarak termal-elastik-viskoplastik modeller gelitirilmeye allmtr. Buna ramen, bu almalarda, srekli tala olutuu ve keskin bir takm kullanld varsayldndan kesme esnasnda faz dnmlerinin neden olduu kalnt gerilmeler dikkate alnmamtr. Sonu olarak, modelleme ile elde edilen veriler gerek durumlarla karlatrlamamaktadr[131]. 3.4. Literatr almalarnn Deerlendirilmesi 1950den beri talal imalat neticesinde olumu kalnt gerilme fenomenini deerlendirmek iin olduka fazla alma yaplmtr. Aratrmalarn ounluu ortagonal kesmede younlamtr, genelde tornalama zerine almtr ve frezeleme zerine yaplan almalar ise snrldr. zerinde allm i paras malzemeleri, yksek dayanml alminyum alamlar, karbon elikleri, yksek dayanml elikler, maraging elikler ve nikel esasl sper alamlardr. Bu almalar takm geometrisinin (tala as, u radys, tala temas uzunluu), kesme artlarnn (ilerleme, kesme hz, kesme derinlii, paso says), takm anmasnn (yan kenar anmas) ve yalama/soutma durumlarnn talal imalat neticesinde olumu kalnt gerilmeler zerinde nemli etkilere sahip olduunu gstermitir. Tartmalarnn snrlandrlm olduu gzlemler, dk scaklklarn basma gerilmelerine, yksek scaklklarn ise ekme gerilmelerine neden olduunun tesine geememitir. leme neticesinde gelimi kalnt gerilmeler zerine gerekletirilmi aratrmalar iki temel grevde birlemitir:

44 1. Kalnt gerilme oluum mekanizmalarnn etki dzeyi, 2. Kalnt gerilmelerin nceden tahmini. Birincisi, temel kalnt gerilme oluum mekanizmasnn ve kalnt gerilmelerin nispi neminin anlalmasndaki amatr. Basit analizi nedeniyle ortagonal ileme genellikle deneysel durum olarak benimsenmitir. Hem analitik hem de nmerik modelleme ileme artlar, malzeme zellikleri ve ileme neticesinde oluturulmu kalnt gerilmeler arasndaki ilikiyi tanmlamak iin kullanlmtr. Kalnt gerilmeler zerindeki ikinci aratrma amac, endstriyel ilemelerde (temelde tornalama ve talama) kalnt gerilmelerin tahminidir. Bununla birlikte, btn almalarda kalnt gerilmelerin oluum mekanizmas hakknda shhatli bir yorum yoktur ve ortaya karlan modeller tamamen deneylere dayanmaktadr. Bu tr yaklamlarn temel problemi, elde edilen modellerin birden farkl malzemeye uygulanmasndan kaynaklanmasdr. Kalnt gerilme oluumu kesme prosesinin bir sonucudur. Gemite ileme proseslerinin neden olduu kalnt gerilmeleri alm olan metodolojiler farkl aratrmaclarn elde etmi olduu deneysel kalnt gerilme sonular ile karlatrlmayabilir. htiyalar kalnt gerilmelerin ileme parametrelerinin bir sonucu olarak ortaya koyacak almalara ihtiya duymaktadr. lemenin neden olduu kalnt gerilmelerin kaynan anlamak iin, bu gerilmeler kesme deneyinin mekanik ve termal olgularndaki deiimler dikkate alnarak analiz edilmelidir. rnein, eer nceki almalarn verileri kullanlarak kesme artlarnn parametreleri ile kalnt gerilmeler ve kesme kuvvetlerini arasnda bir bant kurulmaya allrsa, kesme hz arttrld zaman, hem kalnt gerilme hem de kesme kuvvetleri ayn oranda azalacaktr, buna karlk ilerleme arttrldnda ise artacaktr. Kesme derinlii arttnda ise kalnt gerilmeler her zaman artmaz . Literatrdeki kalnt gerilme verileri zetlendiinde, yzey katmanndaki kalnt gerilme y,

45

y = f + + p

(3.1)

eklinde bileene bal olarak tarif edilebilir. Burada f; kesme kuvvetlerinin neden olduu kalnt gerilme, ; scakln nedene olduu kalnt gerilmeler, p; yzey katmanndaki faz dnmnn neden olduu kalnt gerilmelerdir [35]. Temel ifadeler kalnt gerilmeleri oluturan durumlar nitel olarak ifade etmek iin ileri srlmtr, fakat kesmeyi takiben i paras gerinimlerinin sfr olduu gereine uymayan varsaymlardan dolay daha da gelitirilmesi gerektiine dikkat ekilmemitir. nemli ifadeler tayan modelleme almalar zerine son yllarda yaplm yaynlar, kalnt gerilmelerin birok davrann salayan sonlu eleman modelleme metotlarn kullanmtr. Fakat, sonlu eleman modelleri talal imalat nedeniyle kalnt gerilmelerin olutuu mekanizmalar ifade etmek iin kullanldnda gerilmelerin btn potansiyelini yanstamad unutulmamaldr. Literatr incelenmesi sonucunda, deneysel olarak yaplan almalarda tornalama ilemlerinin ortagonal kesmenin en kolay yolu olan dz tornalama ilemi ile gerekletirildii grlmtr. Kesici takmn farkl biimde kesme yapt vida ama, kanal ama gibi farkl tornalama ilemleri neticesinde meydana gelen kalnt gerilmelerin incelenmedii grlmtr. Bu nedenle, literatrde grlen bu eksiklii kapataca dncesiyle vida ama, kanal ama ve dz tornalama nedeniyle olumu kalnt gerilmeleri incelenmek, ileme parametrelerinin bu farkl tornalama ilemleri nedeniyle olumu kalnt gerilmeleri nasl etkilediini belirlemek ve karlatrmalarnn yaplmas iin gerekletirilmitir. almada, kalnt gerilmeler katman kaldrma metodu ile belirlenmitir. Bu metot, maliyetinin ucuz ve parann btnne yaylm kalnt gerilmeleri belirledii iin tercih edilmitir.

46 4. TALA KALDIRMA LEM NETCESNDE KALINTI GERLME OLUUMU VE LEME PARAMETRELRNN KALINTI GERLMELER ZERNE ETKS 4.1. Tala Kaldrma ve Kalnt Gerilme Yorulma, srnme ve gerilmeli korozyon atlamas nedeniyle olumu baz krlma biimleri her zaman parann yzeyinde balar ve bu atlaklarn konumu byk apta yzey kalitesine baldr. Bu nedenle, herhangi bir parann ilenmesinde, tercih edilen yzey btnln yerine getirmek ilk zorunluluktur. Yzey btnl temel bileene sahiptir. Bunlardan ilki, yzey przllnn ifadesi olan yzey dokusu (yzey bitirme, boyutsal ve biim taml gibi), ikincisi ileme sonucu olumu yzey katmanlarnn metalrjik yaps (mikro sertlik, mikro yapsal deiiklikler), ncs yzey ve yzey alt blgelerinde olumu kalnt gerilmelerdir [131, 149]. Mil ve rulman yataklar gibi ar gerilmi bileenler iin, fonksiyonel bir yzeyin parlakl ve btnl yorulma mr iin ok kritiktir. Dier bir deile, uygulanm yzey bitirme operasyonlar (talama, sert tornalama vb.) alma durumlarnda parann ilevselliini dorudan etkiler [131]. leme operasyonlar genellikle i parasnn yzey katmanlarnda kalc gerilmeler olumasna neden olacak yksek gerilme ve gerinim oranlarna sahip byk miktarda plastik deformasyon ierir. Bu gerilmeler bileen mr zerinde hem yararl hem de zararl etkilere sahip olabilir. Basma kalnt gerilmeleri yorulma mr, srnme mr ve gerilmeli korozyon atlama direnci zerinde faydal olabilirken, ekme kalnt gerilmeleri ayn zellikler zerinde olumsuz etkilere sahiptir. Bu nedenle, ilenmi yzey ve yzey tabakalarndaki kalnt gerilmelerle ilgili bilgilerin zellikle alma hasarnn ya da mr azalmasnn sebep olabilecei havaclk endstrisindeki paralarn retiminde ve tasarmnda ok deerli olabilecei net olarak grlebilir [119, 150-152].

47 parasndaki kalnt gerilmeler malzemenin getii sre ve ileme biimleri ile ilgilidir. parasnn yzey ve yzey alt katmanlarndaki malzeme zellikleriyle btnlemi kalnt gerilmeler ve mikro yap deiiklikleri zerindeki bilgiler bileenin alma mrn kontrol eden yzey btnl iin ok nemlidir. lenmi i paras zerindeki kalnt ekme gerilmelerinin durumunu dzeltmek iin, olduka pahal olmasna ramen, sl ilem, lebleme, bilyeleme ve kaplama gibi deiik metotlar kullanlabilir. Tornalamadan nce ve tornalama esnasnda i paras iin nerilmi n gerilme metodu, tornalama operasyonu neticesinde meydana gelen kalnt ekme gerilmeleri problemleriyle ba etmenin basit ve etkili bir arac olarak kullanlabilmektedir. n gerilme iin uygulanan kuvvet daha sonra serbest braklr. Sonu olarak, ekme gerilmesi uygulanarak deiik tornalama durumlar altnda ilenmi i parasnn ekme gerilmelerinden ziyade basma kalnt gerilmeleri retmesi salanabilir [153-156]. Genelde ince ilenmi parann yzeyindeki yksek basma kalnt gerilmeleri ve yzey katmanndaki yksek sertlii parann yorulma mrn uzatacak ve performansn gelitirecek gibi grnr. Bu nedenle, bugn endstrideki eilim yava ve youn maliyete sahip talama ilemini, birok avantajndan dolay sertletirilmi bileenlerin ilenmesinde tornalama operasyonu ile deitirebilmektir. Deneysel almalar, talama ile karlatrldnda sertletirilmi i paralarnn iyi kontrol edilmi kesme artlar altnda tornalamann basma kalnt gerilmeleri ve azalm mikro yapsal hasarlara sahip tercih edilebilir yzey kalitesi oluturabileceini gstermitir [109, 131]. Yzey durumlar ve imalatla ilikili deiiklikler yorulma direncini gl bir biimde etkiler. Souk almadan kaynaklanan sertlik (pekleme) ve kalnt gerilme mekanik srelerdeki anahtar faktrlerdir. Presleme, kesme, tornalama, frezeleme ve talama gibi ilem yntemleri bir souk alma etkisi oluturur. Bu ilemler parann yzeyinde ve yzey katmanlarnda yksek sertlie ve ekme kalnt gerilmelerine neden olur. Bunun sonucu olarak, malzemenin yorulma direnci azalr. Yinede, haddeleme veya ezme ile oluturulmu souk alma basma kalnt gerilmelerine neden olduundan, yorulma direncini arttrr [157-160].

48 4.2. Tala Kaldrmada Kalnt Gerilme Oluturan Mekanizmalar Tala kaldrarak ileme neticesinde meydana gelen kalnt gerilmeler temelde; Termal deformasyon, Mekanik deformasyon, Termal ve plastik deformasyonun birleimi, olmak zere kaynaktan etkilenerek oluur [131, 147, 160]. 4.2.1. Termal deformasyon paras stldnda yzey katmanlarnda meydana gelen hacim deiiklii termal kaynakl kalnt gerilmelere neden olur. Eer yzey katmanlarnn hacminin artmasna neden olacak faz dnm varsa, yzey katmanlar bzlmeye alacaktr. Bununla birlikte, bileen malzemesinin yzey alt bu bzlmeye diren gsterecek, bu da yzey katmann ekmeye uratacaktr (ekil 4.1) [160].

ekil 4.1. Griffithse gre bileen yzeyinde olumu kalnt gerilmeler zerine termal faz dnmnn etkisi [160] Eer yzey katmannn hacmi artarsa (rnein nitrrlemedeki gibi i ksma atomlarn difzyonuyla), o zaman malzemenin i ksm bu ekmeye direnecek bu suretle yzey katmanlarnn basma etkisine girmesine neden olacaktr [160].

49 leme srasndaki s oluumunun sonucu olarak, bir scaklk alan belirir ve bu alan i paras malzemesinin yapsn etkiler. Maksimum scaklk yzeyde meydana gelir ve yzeyden artan mesafeyle azalr. Is artt zaman, alt-yzey blgeleri scakln dk olduu derin blgelerden daha hzl genileyebilir. Bu blgelerin birbiriyle balantlar yzeydeki basma gerilmelerinin azalmasna neden olur ve nihayetinde basma gerilmeleri dnerek ekme gerilmeleri halini alr [153]. Termal gerilmeler temel olarak i paras ve anma blgesi arasndaki srtnmeden kaynaklanr. Yksek deerlerdeki dorudan gerilme seviyesi, i paras ve takm arasndaki nispi hareketle birleen yksek srtnme seviyesinin sebep olduu yksek teetsel gerilmeler oluturur. Bu nedenle, snn ounun i paras iine akt varsaylmaldr. Yaplan scaklk lmlerinden maksimum scakln takmn yan boluk yzeyinde olduu tespit edilmitir [160-162]. 4.2.2. Mekanik deformasyon Baz skma biimlerinin hareket ettirdii malzemenin yzey katmanlar mekanik deformasyona bal kalnt gerilmelere neden olur. Bileen yzeyinde etkili bir s yoktur ve kalnt gerilmeler basma niteliindedir. Bu etki, bilyeleme ya da parlatma operasyonlarn da temsil eden ekil 4.2de grlebilir [160].

ekil 4.2. Griffithse gre mekaniksel deformasyonun bileen yzeyinde olumu kalnt gerilmeler zerine etkisi [160]

50 Malzemenin zerindeki takm ucunun hareketi sonucu olarak burada plastik deformasyon oluturan (eer bu katmandaki akma noktas alrsa) bir gerilme alan belirir. Plastik olarak deforme olmu katman ilemeden sonra eski haline dnemeyecek, bylece i parasnda kalnt gerilme kayna biimlenecektir [79] 4.2.3. Termoplastik deformasyon Termal ve plastik deformasyonun neden olduu kalnt gerilmeler ileme neticesinde olumu gerilmelerin tarifini verir. leme operasyonlar bileenin yzeyini str ve bu da genilemeye neden olur. Bu genileme plastik akla hafifletilir, bu da yzey katmann daraltr. Is oradan uzaklatrld zaman, yzey katman bzlr, ekil 4.3de grld gibi buda i parasnn yzeyinde ekme kalnt gerilmeleri oluturur [160].

ekil 4.3. Griffithse gre termal ve plastik deformasyonun mekaniksel deformasyonun bileen yzeyinde olumu kalnt gerilmeler zerine etkisi [160] Kalnt gerilmeler mekaniksel, termal ve metalrjik etkinin sonucu olarak ortaya kar. Sertletirilmi paralarn tornalanmasnda, bu etki takmn karakteristiklii ve zellikleriyle (malzeme, kaplama, geometri, anma), ileme parametreleriyle ve takm-i paras etkileimiyle kontrol edilir. Sert tornalama nedeniyle i paras yzeyinin zelliklerindeki deiiklikler ksmen kesme basncna ksmen de kesme scaklna dayandrlmaktadr. Sert tornalamann neden olduu deiiklikleri karlatrmak iin, uygun tala oluum mekanizmasn analiz etmek esastr [161,

51 162]. Kesici kenarn ucu civarndaki alanda, basma gerilmesi seviyeleri ok yksek olmaldr. nk bu, tala oluumunu elde etmek iin i malzemesinin yeterli bir plastiklik derecesine erimesinin bir yoludur. parasnn yzeyine uygulanan yksek mekanik gerilme seviyeleri basma kalnt gerilmelerine neden olacak eilimler oluturur [160]. Teknolojik operasyonlarn bir rn olan malzemedeki kalnt gerilmeler, plastik deformasyonla ve faz deiikliklerinin bir sonucu olarak ortaya kan hacimsel deiikliklerle yapsal bileenin srekli yapnn bozulmasndan kaynaklanr. Bir ok ileme srecinde scaklk faz dnm noktasna eriemez ve bylece faz dnm uzak tutulabilir [153]. Baz aratrmaclar, faz deiiklii bulunmadnda, ilenmi yzeydeki kalnt gerilmelerin kayna zerinde mekaniksel ykn daha etkili olduunu gstermitir [4, 5, 30]. Bu almalarda termal etkiler henz dikkate alnmamtr ve sonular kalnt gerilmeler zerindeki termal etkilerin mekanik yk etkilerinden ok daha kk olduunu onaylamaktadr [153]. Tornalamann kalnt gerilme seviyelerinin oluumunu nasl etkiledii, kesici takm i paras zerinden getiinde oluan gerilme durumlaryla izah edilebilir (ekil 4.4). Kesme esnasnda mekaniksel olarak olumu kalnt gerilme mekanizmas (A) yzey katmanndaki plastik deformasyonla (1) ve yzey katmannn altnda elastik deformasyonla (2) aklanabilir. Kesme ilemi sonras i paras kuvvet dengesini ve geometrik uyumu elde etmek iin elastik genilemeye urar ve kalnt basma gerilmesi ierisinde yzeye yerleir (B). Termal kalnt gerilme mekanizmas kesme ileminin ssndan kaynaklanr, burada yzey katman geniler ve basma gerilmesi oluur (A). Ardndan i paras sour (B) ve yzey katmannda bzlme olur (1), bu da yzeyde ekme kalnt gerilmesi meydana getirir. Termal etki i parasnn daha ierisinde azalr ve bunun temel sonucu olarak ekme gerilmesi yzeyde olur. Sonu olarak, kesici kenarn scakl ekme kalnt gerilmesinin azaltlmas iin ok nemlidir [163]. leme ile kalnt gerilme oluumu mekanik ve termal faktrler arasndaki karmak etkileimden kaynaklanmaktadr. Bu iki zt olgu paradaki nihai kalnt gerilme

52 bileenini oluturmak iin birbirleri ile karlkl olarak etkileir. izelge 4.1, kesme parametreleri deitii zaman kalnt gerilme oluumu ile beraber mekanik ve termal oluumlar da zetlemektedir. Ayrca, izelge 4.1de kalnt gerilmenin nasl olutuunun genel bir aklamas da grlebilir [163].

a)

b)

ekil 4.4. Tala kaldrma esnasnda kalnt gerilme oluumu [163] a) Tornalama ile kalnt gerilme oluumu, b) Kalnt gerilme oluum mekanizmalar izelge 4.1. Kalnt gerilme oluumunun zeti [163] (S: Yzeyden derinlik, : ekme kalnt gerilmesi, C: Basma kalnt gerilmesi, : Artma eilimi, : zalma eilimi)
Parametre Kesme hz lerleme miktar Kesme derinlii Tala as U radys S=0 m Termal Oluum Mekanik Oluum Kalnt Gerilme Biimi +T -C -C +T S=10~50 m Termal Oluum Mekanik Oluum Kalnt Gerilme -C -C +T S=70~130 m Sertletirme etkisi

Kesme hz lerleme Kesme derinlii Tala as U radys

53 Daha yksek kesme hzlar, scakl (daha fazla s oluumu) arttrarak yzeyde ekme kalnt gerilmelerine neden olur. Tala snn ounu tadndan, yksek scaklk i parasnn ok daha fazla derinlerine ulaamaz ve bu nedenle yzey altnda termal etkili kalnt gerilme olumaz. Eer sert tornalamay bir honlama ilemi izlerse, yzeydeki ekme kalnt gerilmesi kaldrlabilir. kinci olarak, yzey altndaki basma gerilmesinin seviyesi ilerleme orannn arttrlmasyla artrlabilir. Bu, daha fazla ilerleme miktarnn kesme kuvvetlerinin artmasna neden olmasndan, dolaysyla da daha fazla plastik deformasyon olumasndan kaynaklanabilir. nc olarak, kesme derinlii deitii zaman sadece eksenel kuvvet bir para artar. Bununla birlikte, teetsel kuvvet kesme derinlii ile dorudan ilikilidir ve bu nedenle alt yzey deformasyonuna yardmc olmaz. Bu nedenle, kalnt gerilmeler etkilenmez. Drdnc olarak, daha negatif tala as hem yzeyde hem de yzey altnda basma kalnt gerilmesi oluturur. Daha negatif tala as yzey altnn mekaniksel oluumunu arttrr, bu da pasif kesme kuvveti artnn neden olduu daha fazla basma gerilemesi retir. Daha negatif tala asnn neden olduu yksek scaklk gerilme seviyesini etkilemez. Thile ve Melkote benzer ilikiyi ifade eder [164]. Jacobson, etkili tala asnn i parasnda olumu kalnt gerilme miktarn etkilediini aklamtr [165]. Son olarak, byk u radys yzey ve alt yzeylerde ok az basma gerilmesi oluturur. Bu, temas alannn geni olmasndan kaynaklanr ve bylece zgl kesme kuvveti (birim alana den kuvvet) der. Jacobson, M50 eliinde ayn sonucu, daha kk u radysnn daha fazla basma gerilmesi oluturduunu bulmutur [163]. Kalnt gerilmeler daima homojen olmayan plastik deformasyonun veya hacim deiiklikleri ile birlemi faz dnmlerinin bir sonucudur. leme esnasnda kesici takmdan i paras zerine etkiyen kuvvetler plastik deformasyona neden olur [149]. Buna ilaveten, eer scakla bal olarak malzemenin akma dayanm alrsa, ilenmi yzey alannn blgesel snmas sonucu da plastik deformasyon oluabilir [166]. Kesmedeki s olay ile oluan plastik deformasyon ekme kalnt gerilmesine neden olurken, kesme esnasndaki mekaniksel olayn neden olduu plastik deformasyon ise basma kalnt gerilmelerine neden olmaktadr [167].

54 lenmi yzeylerle btnlemi kalnt gerilmeler zerine yaplan almalar 50 yl ncesine dayanr [3,160]. Yakn zamanda yaplan almalarn bir ou mekanik durumun elde edildii mteakip analizleri basitletirme abasndaki tornalama operasyonlar ile ilgilidir. Konu zerine yaygn gelime ileme sonras meydana gelen kalnt gerilmeleri nceden tahmini esasna dayal bir sonlu eleman metodu kullanlarak yaplmaktadr. Aratrmaclar simlasyonlarnda kesilmemi tala kalnl kadar pe pee kesme etkisinin ok daha nemli olduu fikrini benimsemitir [29, 168-170]. Kalnt gerilme mekanizmas zerine yaplm bir ok aratrma analitik ve deneysel metotlara dayal olarak mekanik ve termal etkileri vurgulamlardr. Sadece birka saysal model ortagonal kesmedeki yzey btnln tahmin etmek iin sunulmutur [131]. 4.3. leme Parametrelerinin Kalnt Gerilmeler zerine Etkisi Blm 4.1 ve 4.2de tala kaldrma ileminde kalnt gerilme oluum mekanizmalar aklanmtr. Bu mekanizmalar tala kaldrma ilemiyle birlikte btnlemi olarak hareket ederler. Fakat, bu mekanizmalar ileme parametreleri ile kontrol edilebilirler. leme parametrelerinin kalnt gerilme oluum mekanizmalar zerindeki etkilerinin bilinmesi kalnt gerilmelerin istenilen biimde ekillendirilebilmesine olanak tanr [127]. boyutlu kesmede tala as, kesme derinlii, ilerleme oran ve ke radys gibi kesme artlar bitirilmi yzeyin kalnt gerilmesini etkiler. Bylece bu faktrlerin birlemi etkileri ok karmak bir hal alr [28, 29, 130]. Sonu olarak, kalnt gerilmeler takm geometrisi ve zelliklerinin, i paras malzemesinin tr ve kesme artlarnn bir fonksiyonu olarak geliir [161].

55 4.3.1. Takm geometrisi ve zelliklerinin etkisi Tala asnn etkisi ekil 4.5, drt farkl tala asnn kalnt gerilmeler zerine olan etkisini gstermektedir. Analizlerde sonlu elemanlar yntemi kullanlmtr. Btn ekillerde gerilme profilleri ayndr. Boyuna gerilmeler, yzeyde ekme karken yzey altnda ki derinliklerde basma kalnt gerilmelerine dnmtr. Enine gerilmeler ise yzeyde basma verirken derinlerde azalarak ekmeye dnmtr [147].

ekil 4.5. Farkl tala alarnn () kalnt gerilmeler zerindeki etkisi [147] a) =5, b) =10, c) =15, d) =20 Grafikteki sonular, kesme dorultusundaki boyuna gerilmelerin tala as arttka i paras yzeyindeki ekme gerilmelerini de arttrdn gsterir. Zt olarak kesme dorultusuna dik yerleen enine gerilmelerin tala as arttka i paras yzeyindeki maksimum basma gerilmelerinin de azaldn gsterir. Bu almada tala as 5den 20ye karldnda enine gerilme deeri -280 MPadan -140

56 MPa deerine der. Dier bir deile tala as arttrldka ilenmi i parasnn yorulma dayanm azalr. Kesme ilemi sonrasnda, i paras yzeyindeki bileke gerilmeler 5 ile 10lik tala alarnda en yksek seviyesindedir. Buna karlk 15 ve 20lik tala alarnda maksimum edeer gerilme yzeyin hemen altnda oluur [147]. Genelde, farkl tala alar iin kalnt gerilmeler yzeyde ekme kmtr. Kuru tornalamada scak tala kesme blgesinden dzgn biimde atlamaz ve en dtaki yzey katmannn dzensiz snmasna neden olur. Byk negatif tala as yzey altnda hem daha yksek basma gerilmesi hem de daha derin etkilenmi blge verir [105]. Tala alar artarken, toplam gerilme seviyeleri de artar. Maksimum gerilmelerin etkiledii derinliklerde nemli deiiklikler gzlenir. Bu hem maksimum deere hem de etki derinlii deerine gre sert tornalamadaki basma gerilemelerini kontrol etmek iin kullanlan farkl tala alarnn olanaklarn ortaya koyar [164]. ekil 4.6, Incone 718 malzemenin ilenmesinde pozitif ve negatif tala as tiplerinin kalnt gerilmeler zerine etkisini gstermektedir. Genelde, hem kuru hem ya ilemede benzer eilimler elde edilmitir. Girite negatif ann basma gerilmesi oluturduu yerde pozitif al uun ekme kalnt gerilmesi oluturduu gzlemlenmitir [149]. Negatif kesme as basma kalnt gerilmelerine neden olan daha yksek kalnt gerilme dereceleri oluturduu halde, kesme sreci devam ederken plastik deformasyon s oluumu nedeniyle git gide artar ve ardndan gerilmeler ekme dorultusuna doru yer deitirir [25]. Baskn kalnt gerilme, kesme dorultusu ynndeki (eksenel) gerilmelerdir. Pozitif tala as nedeniyle ilenmi yzey boyunca yerlemi kalnt gerilmeler ekmedir. zel durumlarda (srtnme katsays yksek ya da tala as kk olduunda) eksenel gerilme, ok az basma eklinde veya sfra yakn olabilir [148].

57

ekil 4.6. Inconel 718de farkl tala yzey biimlerinin etkisi (A2: Negatif tala al takm, D: Pozitif tala al takm) [149] Takm-tala srtnme ve tala as kalnt gerilmeler zerinde lineer olmayan bir etkiye sahiptir. Srtnme katsays dk deerlere sahip olduunda ya da takm tala as yksek deerlere sahip oluunda, srtnme katsays ve tala as kalnt gerilmeler zerinde gl bir etkiye sahip olabilir. Yine de, yksek srtnme katsays ve kk tala as dk basma ya da sfra yakn olan baskn kalnt gerilmelere sebep olacaktr [148]. Anm takm ve tala asnn etkisi kalnt gerilmelerin dalmn etkileyebilir. 5 tala asna sahip keskin takm ayn tala asna sahip anm takmla oluturulmu kalnt gerilmelere gre ok dk ve dzgn ekme kalnt gerilmeleri oluturur [171]. Yine de, kesme as arttnda kesme kuvvetleri azalr ve bu da nemsiz basma gerilmelerine neden olur. Bu, pozitif tala al takmla alldnda basma mekaniksel etkilerin ok az nemli olduu anlamna gelir [147]. Kesici kenar biiminin etkisi Ticari olarak elde edilebilir ularda kesici kenarn hazrlanmasnda genelde temel tasarm vardr. Kesici kenar tasarmndaki bu farkllklar ekil 4.7de grlmektedir [172].

58 Matsumoto ve ark., drt farkl kesici kenar tasarmnn (keskin, yuvarlatlm, tek pahl, ift pahl) kalnt gerilmelere etkisini incelemiledir [110]. Yuvarlatlm ve ift pahl takmn ilenmi yzeydeki daha ok basma gerilmeleri oluturduu ve daha derin etkilenmi bir alt yzey blgesi meydana getirdii sonucuna varmlardr [110].

ekil 4.7. Tipik kesici kenar tasarmlar ve farkl biimleri [172] ekil 4.8den yuvarlatlm geni kenarn ve pahl+yuvarlatlm kenarn

dierlerinden daha byk basma kalnt gerilmeleri verdii grlmektedir. En byk etki derinlii yuvarlatlm geni kenara sahip takmla elde edilirken, bunu pahl+yuvarlatlm takm izler. Yuvarlatlm geni kenarl takm ve pahl+yuvarlatlm takm i paras ve kesici takm arasnda daha byk temas alan oluturur, bylece deformasyon blgesindeki srtnme artar. Srtnme etkileimiyle daha gl ezme etkisi oluturulacandan, en yksek ekme gerilmesi durumu takm arkasnda meydana gelebilir. Bu da, ykleme kaldrldnda alt yzeyde daha byk ve derin basma kalnt gerilmeleri ile sonulanr [66]. Yuvarlatlm geni kesme kenarl takm basma gerilmesi retir. Geni olarak yuvarlatlm kesici kenara sahip takmn oluturduu kalnt gerilmeler, tipik olarak

59 kk olarak yuvarlatlm takmla oluturulmu olan gerilmelerden daha ok basma gerilmeleri oluturur [164, 173].

ekil 4.8. Kesici kenar biiminin kalnt gerilme ve etki derinlii zerine etkisi (RC= 62, kesme hz= 120 m/dak., ilerleme oran= 0,1 mm/dev.) [66] a) Maksimum kalnt gerilme; b) Maksimum gerilmenin etki derinlii U radysnn etkisi Tornalama ve frezeleme gibi operasyonlarda ilenmi yzey katmanlar takm u radys etkisiyle tala oluum sreci boyunca boyutlu olarak deforme olur. Takmn kenar yuvarlatlm olabilir ve ke radys kesme hzna dik dorultuda deformasyona neden olabilir ve takm ke radys ve ilerleme oran kalnt gerilmeyi etkiler [25, 127]. ekil 4.9, enine ve radyal ynde llm sonular gstermektedir. Ortagonal kesmede btn gerilmeler ekme gerilmesidir. lerleme miktar klmeye baladnda, ekme blgesindeki her iki kalnt gerilme azalma eilimi gsterir. Buna ilave olarak radyal gerilme kk u radysl takm kullanldnda basma gerilmelerine dnr [127]. ekil 4.10da gsterilen S, T ve U takmn getii noktalardr ve bu noktalarda ki tekrarlanan ykleme ve boaltma sonras, Z dorultusundaki eksenel kalnt gerilmelerin dalmn gsterir. U radys 0,4 mm ve ilerleme miktar 0,4 mmdir. Btn ykleme operasyonlarnda eksenel gerilmeler basma olur ve yk

60 boaltldnda gever. Son olarak takm Sden Uya getiinde btn yzey katmanlar basma gerilmeleri gsterir [127].

ekil 4.9. lerleme miktarnn ve kesme derinliinin ilenmi para yzeyindeki kalnt gerilmeler zerine etkisi [127] a) lerleme miktarn etkisi, b) Kesme derinliinin etkisi

ekil 4.10. Tornalama esnasnda kesici u radysnn eksenel kalnt gerilme dalm zerine etkisi [127] S) Takm birinci noktada, T) Takm ikinci noktada, U) Takm nc noktada ekil 4.11, u radysndeki deiime karlk yzeydeki kalnt gerilmeleri gsterir. U radys kldke basma kalnt gerilmeleri artar. u radys kldke kenin bitirilmi yzey taraf dar doru deforme olur ve kenin altndaki blge

61 plastik olarak gerilir. O zaman blge ana alt katmanlar yardmyla elastik olarak bastrlr, bu da basma kalnt gerilmelerine neden olur. lave olarak, bu etkinin gerek kesme esnasnda ilenmi yzey katmanlar ierisindeki kalnt gerilmeye baz katklar salamas mmkndr [127].

ekil 4.11. Kesici takm u radysnn yzeyde neden olduu kalnt gerilmeler [127] Ke radys kalnt gerilmeler zerinde gl bir etkiye sahiptir. Eer kk ke radysne sahip takm kullanlrsa kesme dorultusuna dik dorultuda basma kalnt gerilmeleri ortaya kar. lerleme miktar azaldka yzey kalnt gerilmeleri ekmeden basmaya dnr. lenmi yzeydeki kalnt gerilmeler uygun kesme artlar seilerek (zelliklede ke radys ve ilerleme miktar) kontrol edilebilir [127]. ekil 4.12de grld zere, hem kuru hem de slak kesmede, en byk radysler (1,2 ve 1,6 mm ) ekme kalnt gerilmelerine neden olurken, en kk radys (0,8 mm) basma kalnt gerilmelerine neden olmutur. 1,2 ve 1,6 mm u radysleri arasnda, en yksek ekme kalnt gerilme deerini hem slak hem de kuru kesmede 1,2 mm radys gstermitir [149]. Genelde, u radysl takm kullanm yarma etkisi (mekaniksel etki) nedeniyle basma kalnt gerilmeleri olutururken [124], sivri ulu takmla kesme ekme kalnt gerilmeleri oluturur. Bu modele gre, en yksek basma kalnt gerilme deerini 0,8 mm radys verecek yerde 1,6 mm radys vermektedir.

62 Bu durumun akla yakn aklamas geni radysl takmda temas alan kk radysnkinden daha genitir ve bylece kesme operasyonu esnasnda daha fazla s oluacaktr. Inconel 718in kt sl iletkenlii nedeniyle sl etkili plastik deformasyon kk radysl ucun yarma etkinden daha baskn olacaktr. Bu dk termal iletkenlie sahip malzemelerde grlen bir eilimdir [124].

ekil 4.12. Kalnt gerilmeler zerine takm u radysnn etkisi (A1: r=0,8 mmnegatif tala al, B: r=1,2 mm negatif tala al ve C: r= 1,6 mm negatif tala al takm) [149] Kesici takm kaplama tipinin etkisi Kaplamasz takm kullanldnda evresel gerilmelerin deien kesme hzlarndan etkilenmedii grlr. Oysa ekil 4.13de grld zere kaplamal takm kullanldnda yzeydeki evresel gerilmeler kesme hz ile artar. Yksek kesme hzlar iin, hem kaplamal hem de kaplamasz takm kullanldnda ekme katmannn kalnlnn azalmas grlmtr [65]. ekil 4.14, kaplamal ve kaplamasz takmla retilmi kalnt gerilmeler arasnda kesme hznn etkisi dikkate deerdir. En yksek kesme hznda kaplamal ve kaplamasz takm arasndaki fark en byktr. Sonu olarak, kaplamasz takmlar kaplamal takmlarla deitirildiinde yzeysel kalnt gerilmeler en yksek kesme hz kullanldnda artar. Bu, kaplamann takma dk sl iletkenlik kazandrmasndan kaynaklanr. Yksek kesme hzlarnda artan kesme scakl nedeniyle takm sy hzla tahliye edemez ve bu s yeni oluturulan para yzeyinde

63 kalr. Bylece, kaplamal takmla yksek kesme hzlarnda ileme i parasnn yzeyinde sl etkilenmeden kaynaklanan ekme kalnt gerilmeleri oluturur [65].

ekil 4.13. Kaplamal takmlarda kesme hzna bal evresel kalnt gerilmelerin deiimi [65]

ekil 4.14. Kaplamal ve kaplamasz takmlar iin yzeydeki evresel kalnt gerilmeler [65] Tornalamada oluan kalnt gerilmeler zerinde takm mr ve yan yzey anmasnn etkisi son derece nemlidir. nk anma srtnmeyi arttrr ve buna bal olarak scaklk artar. Scakln artmas termal etkiler arttracandan ekme kalnt gerilmeleri ile sonulanr. Bu nedenle, kalnt gerilmeler asndan kaplamalar

64 hem yksek takm mr vermeli hem de yksek sl iletkenlie sahip olmaldr [174177]. ekil 4.15dende grld gibi TiN kaplamal takmda basma kalnt gerilmeleri daha fazla kmtr [161]. Kaplamann faydas yksek kesme hzlar iin kalnt gerilmeler hususunda ok nemlidir. Bu iyileme, takm tala ara yzeyindeki kesme srtnme enerjisini ve ortalama kesme scakln azaltan TiN kaplamann iyi tribolojik davranlarna dayanmaktadr [110].

ekil 4.15. Sert tornalamada TiN kaplamann etkisi (27MnCr5, 850 HV, a=0,15mm, TNGA 160408 S, f= 0,1 mm/dev) [161] a) Yzey przll zerine etkisi, b) evresel kalnt gerilme zerine etkisi Hem kaplamal hem de kaplamasz takmlar iin yksek scaklk seviyeleri kesme blgesinde olumaktadr. lenmi paralarda belirlenmi yksek ekme kalnt gerilme seviyelerinin ou oluan bu yksek scaklktan kaynaklanmaktadr. Kaplamal takmlarn dk srtnme katsays scaklk ykselmesini snrlar ve yzey gerilmelerindeki hafif bir d ve ekme katmannn kalnlndaki azalmay aklayabilir [9]. Gerekte, kaplama operasyonlar takm ucu blgesini yuvarlatma eilimindedir ve takm radysn arttrr. Neticede bu, i paras ve takm ucu blgesi arasnda daha fazla etkileime neden olabilir. Bu da kesme kenarnn altnda derin bir kesme (shearing) etkisini meydana getirebilir ve kesilmeyle etkilenmi derinlii etkileyebilir [9].

65 Bu gzlemlerden, kaplamann neden olduu artm takm yuvarlaklndan dolay mekaniksel etkiler oalrken, srtnmenin neden olduu termal etkilerin i parasnn yzey blgesi zerinde temel bir katkda bulunabilecei sonucu da karlabilir. Bu, alt-yzey altnda alma sertlemesinden sorumludur. lave olarak takm kaplamas ile ilgili olduu kadar mekaniksel etkiler de nemli bir rol oynamak iin ortaya karlar. TiN kaplanm takm srtnmeyi ve bylece i parasnn scaklk seviyesini (800Cden daha dk) azaltyor grnse bile, ciddi olarak gerinmi blgenin artan derinlii (%20 art) ile kalnt gerilme dalm da etkilenir [9]. Inconel 718in tornalanmasnda kullanlan CBN takmlarn oluturduu kalnt gerilme ve yzey przll, kesme hzna kesme derinliinden daha fazla duyarldr. Seramik takmlar CBN takmdan daha fazla ekme kalnt gerilmesi oluturur. nk karma seramik takmlar ok kt sl iletkenlie sahiptir. Seramik takmlarda soutma svs kullanlamadndan sl etkilerin basknlndan kaynaklanan yksek ekme kalnt gerilmeleri oluacaktr. Oysa CBN iin termal iletkenlik ok yksektir ve soutma svsnn kullanm imkan da termal etkileri azaltlr. Bu da dk kalnt gerilmelere neden olur. leri doru giden takmn nndeki plastik deformasyonla ve lokalize olmu termal etkiler ekme kalnt gerilmelerine neden olur [106]. Kaplamal kesici takmlarla bitirme operasyonlar yksek basma kalnt gerilme deerleri oluturmayabilir. Bu durumda, ileme sonunda para yzeyine bilyeleme gibi ilave operasyonlar uygulanarak istenilen basma kalnt gerilmelerini oluturmak tercih edilebilir. Ayn operasyon artlarnda, kaplamal takm yerine kaplamasz tungsten takm kullanldnda azalm bir ekme katman altnda daha derin basma gerilmeleri oluturulur [107, 149]. Takm anmasnn etkisi Takm anmas, ilenmi yzeyin etkilenmesinde nemli bir rol oynar [178]. Tnshoff ve ark., kesme hznn artyla ekme kalnt gerilmelerinin ve beyaz

66 katman kalnlnn arttn rapor ederken [179], Liu ve Brash, takm anmasndan kaynaklanan snma etkisinin ilenmi yzeyin daha derin blgelerinde kalnt gerilme nfuziyetine sebep olacan tespit etmilerdir [10]. Takm andka malzeme yzeyindeki plastik deformasyonda da bir arta neden olur ve srtnme nedeniyle scaklk artar. Kr takm kullanldnda kesme kuvvetleri epeyce artar. Anma ve kesme kuvveti artna paralel olarak gerinim setleme seviyesi ve deformasyon derinlii de artar.Yeni takm kullanldnda tane snrlarnn plastik deformasyonu nispeten dk gerekleir ve btn numuneler yzeye yakn katmanlarda pekleir. ekil 4.16da keskin takm kullanmnn kalnt gerilmeler zerine etkisi gsterilmektedir. Kalnt gerilmeler yzeyde ekme gerilmesi eklindedir ve derinlere inildike (50 m derinlik ierisinde) hzla basma gerilmesine dnr ve yzey altnda (200 m derinlie kadar) art devam eder. Ayn operasyon parametrelerinde, kaplamal takmn oluturduu yzey seramik kaplamann kullanlmasndan dolay i paras yzeyinde daha fazla s girmesine neden olarak daha fazla ekme gerilmesi oluturur. Kesme hz arttka yzey kalnt gerilmeleri der oysa ilerleme oranndaki bir art hem yzey ekme gerilemesinde hem de basma gerilmeli katmann derinliinde kk bir arta neden olmaktadr [107].

67

ekil 4.16. Keskin takm kullanldnda farkl kesme hzlarnn ve ilerleme oranlarnn kalnt gerilmeler zerine etkisi; Takm S: TiCN+Al2O3+TiN kaplamal, Takm H: kaplamasz [107] a) V=40 m/dak., b) V=80 m/dak., c) 120 m/dak., d) 40 m/dak. Yzey btnl zerine en byk etkiyi takm anmas gsterir. Bu etki ekil 4.17de grlebilir. Anmadaki bir art mikro yapnn daha byk plastik deformasyonuna, daha yksek gerinim sertlemesine ve kalnt gerilme seviyesinin artmasna neden olur. Kr bir takmla kesme yapldnda, yzey ekme kalnt gerilmeleri artacak peinden daha byk ve derin basma gerilmeli katmanlar oluturacaktr. Bu, plastik deformasyondaki arta dayandrlr ve srtnme i paras yzeyinde anm takm yan yzeyin srtnmesinden kaynaklanan scaklk artna neden olur. Bu sonular takm anma seviyesinin kontrol edilmesinin ciddi tutulmas gerektiini ve uygun yzey oluumunu oluturmak iin anmann minimum bir dzeyde tutulmas gerektiini gstermektedir [107].

68

ekil 4.17. Kr takm kullanldnda farkl kesme hzlarnn ve ilerleme oranlarnn kalnt gerilmeler zerine etkisi; Takm S: TiCN+Al2O3+TiN kaplamal, Takm H: kaplamasz [107] a) V=40 m/dak., b) V=80 m/dak., c) 120 m/dak., d) 40 m/dak. ekil 4.18, kalnt gerilmeler zerine yan yzey anmasnn etkisini gsterir. Yan yzey anmas arttka yzey kalnt gerilmelerinin de art, ayn zamanda maksimum basma kalnt gerilmelerinin yzeyin daha da altnda meydana geldii grlebilir. Yan yzey anmas srtnme enerjisinin seviyesini arttrr ve bylece kesme scaklklar artar. Bu, yeni takm kullanldnda yzeyde basma kalnt gerilmeleri olutuuna, oysa kr bir takm kullanldnda yzeyde ekme kalnt gerilmelerinin olutuuna iaret eder. ekil 4.18de kalnt gerilmelerin takm anmasyla nasl deitii de grlebilir. Takm anmasna bal scaklk art termal etkileri arttrdndan yzeyde ekme kalnt gerilmelerini arttrr [161].

69

ekil 4.18. Kalnt gerilme profili zerine takm anmasnn etkisi [161] a) parasna bal evresel kalnt gerilme deiimi, b) Takmn yan yzey anma miktar, c) Tam anmasna bal evresel kalnt gerilme deiimi, d) Beyaz katman kalnl Beyaz katmanlar srtnme enerjisi ve snn bir araya gelmesiyle ya takm anmasna bal kesmelerde ya da olduka yksek kesme hzlarnda oluur. zellikle talama ve EDM ilemelerinde karlalr. Kalnt gerilmeleri ekmeye doru deitiren yan yzey anmasnn etkisi sert tornalamay snrlandrr ve beyaz katman oluumun da arttrr [161]. ekil 4.19, takm anmas geliimiyle nfuziyet derinliine bal kalnt gerilme deiimlerini gstermektedir. lenmi yzeydeki ekme kalnt gerilmeleri takm yan yzey anmasnn neden olduu i paras takm srtnmesinin termal etkilerine dayanmaktadr [131].

70

ekil 4.19. Takm mrne bal kalnt gerilme ve nfuziyet derinliinin deiimi [131] Kesme hz ve ilerleme miktar scaklk oluumunu arttrmaktadr. nk ar snan takmn anmas da o derece hzlanmaktadr. Takm anmas parada scaklk artna da sebep olacandan, anan takm paraya daha ok srtnecektir, bu da termal nedenli ekme kalnt gerilmelerini oluturacaktr. Bu nedenle, takmn zerindeki girinti kntlar, tala krclar, tala-takm temasn azaltarak takm anmasn azaltmak ve takmn soutulmasn kolaylatrmak iin kullanlmaktadr [181]. 4.3.2. malzemesi trnn etkisi Kalnt gerilmeler zaman, scaklk, deformasyon ve mikro yap arasndaki etkileimlerin bir sonucudur [181]. Prensipte, kalnt gerilmelerin elasto-plastik doasndan dolay, genellikle eliklerin elastik ve plastik doasn (elastik modl, akma dayanm, yzde uzama vb.) karakterize etmek iin kullanlm btn mekaniksel zellikler m=m(c,t) vektrnn tanmlanmasna yardmc olmaktadr [182]. Ksaca sylenen, eliklerin mekaniksel karakteristikleri kimyasal kompozisyona bal mikro yapya ve sl ilem zeliklerine baldr. Bu nedenle, burada c kimyasal

71 kompozisyon vektr, t sl ilem vektrn tanmlar. ekil 4.20de i malzemesi durumuna bal olarak kalnt gerilmeyi etkileyen faktrler verilmitir [182].

ekil 4.20. Kalnt gerilmeleri etkileyen faktrler [182] Karbonlu elik Capello, gerekletirdii almasnda farkl eliklerin karbon orannn kalnt gerilmeler zerine etkisini aratrmtr. ekil 4.21, ilerleme ve takm ucu radysnn bir fonksiyonu olarak karbonlu eliklerdeki kalnt gerilmelerin ortalama etki grafiini gstermektedir. lerleme oran arttrldka kalnt gerileme deeri de artmtr. Bu art u radys iinde byledir. Ksacas seilen ileme parametreleriyle, kullanlan tm karbonlu elikler iin kalnt gerilme seviyeleri ayn kmtr [182 ]. ekil 4.21, dikkatle incelendiinde kalnt gerilmeler ve karbon oran arasnda dengesiz bir iliki olduu grlmektedir. Kalnt gerilmelerin ortalama seviyesi ile tek anlaml ilikinin bulunduu kimyasal karakteristik

Ceq = C +

Mn Cr + Mo + V Ni + Cu + + 6 5 15

(4.1)

ile tanmlanan e deer karbon miktar (Ceq) ile ilikilidir.

72

ekil 4.21. Karbonlu eliklerde kalnt gerilmelerin temel etki grafikleri [182] a) lerleme miktarnn etkisi, b) U radysnn etkisi izelge 4.2de almada kullanlan malzemelerin edeer karbon deerleri verilmitir. ekil 4.22, karbon oran ve edeer karbon ile ortalama kalnt gerilme deerleri arasndaki ilikiyi gstermektedir. Edeer karbon miktar ile kalnt gerilme deerlerinin daha uyumlu olduu buradan grlebilir. Kalnt gerilmelerin ortalama dzeyindeki arta edeer karbon oran klavuzluk eder ve bu iliki hemen hemen lineerdir. Sonu olarak, edeer karbon miktarna gre karakterize edilebilir kalnt gerilme seviyeleri tahmin edilebilir [182]. izelge 4.2. Karbon eliklerinin edeer karbon miktarlar (Ceq) [182] elik C19 C37 C38 C43 C50 Ceq 0,22 0,41 0,60 0,51 0,56

73

ekil 4.22. Karbon elii iin ortalama kalnt gerilmelerin bir fonksiyonu olarak karbon ve edeer karbon ierikleri [182] Alaml elik Capello nun farkl elik malzemelerde yapt almada kulland alaml eliklerin mekanik zellikleri izelge 4.3de verilmitir [182]. izelge 4.3. Aratrlan alaml eliklerin kimyasal ve mekaniksel zellikleri [182]
elik Tr 39NiCrMo3 42CrMo4 30NiCrMo12 40NiCrMo7 ekme Dayanm (MPa) 855 1000 870 970 Mekanik zellikler Akma Dayanm (MPa) 670 900 685 790 % Uzama 14,7 13 15,3 11,1 Sertlik (BSD) 102 107 106 98

ekil 4.23, ilerleme miktar ve u radys iin ortalama etki grafiini verir. Grld gibi ileme parametrelerinin etkisi ayn kmtr (ilerleme oran iin 500 MPa, u radys iin 380 MPa) ve ileme parametrelerinin ve malzeme karakteristiklerinin etkisi bir kez daha ayrlabilir[182]. ekil 4.24de izelge 4.3de verilen mekaniksel zellikler ile ortalama seviyeler ilikilendirilmitir. Ortalama kalnt gerilme seviyesi ile en iyi uyumun BSD sertlik deeri arasnda olduu bulunmutur. Bu muhtemelen kalnt gerilmelerin doasna benzeyen sertlik deerinin elasto-plastik doas ile olan ilikisinden kaynaklanmaktadr [182].

74

ekil 4.23. Alaml eliklerde kalnt gerilmelerin temel etki grafikleri [182] (a) lerleme miktarnn etkisi (b) U radysnn etkisi

ekil 4.24. Ortalama kalnt gerilmenin bir fonksiyonu olarak karbon ve alaml eliklerin mekaniksel karakteristikleri [182] Sonu olarak, ilenmi malzemenin mekaniksel zellikleri kalnt gerilmelerin seviyesini derinlemesine etkiler. Genellikle sylenen, mekanik zellikler arttnda, kalnt gerilmelerin seviyesinin de artacadr. alma parametrelerinin artmasnn sebep olduu kalnt gerilmelerdeki art ilenmi malzemeyle etkilenmedii grlmektedir. Ayn sl ilemlerin uyguland karbon elikleri iin kimyasal kompozisyon indeksi (edeer karbon oran) kalnt gerilmeler ile dorudan ilikilidir. Karakteristik indeks olarak edeer karbon orannn anlamsz olduu (byk olmad iin) alaml elikler iin kalnt gerilmeler ile gl ilikisi olduu grlen mekaniksek karakteristik malzeme sertliidir [182].

75
4.3.3. Kesme parametrelerinin etkisi

Kesme hznn etkisi ekil 4.25, CBN takmla Inconel 718 malzemesinin tornalanmasnda kesme hznn artmasyla kalnt gerilmelerin basmadan ekmeye dnt grlmektedir. Bu, kesme hz arttka kesmenin daha adyabatik olmaya balamasndan kaynaklanr: kesme blgesi boyunca malzeme geiinin ok ksa zaman aralnda gereklemesinden dolay bu adyabatik blgedeki s oluumu uzaa tanamaz ve bylece scaklk art tane snr dislokasyonuna yardmc olarak metali yumuatr ve kesme kuvvetini azaltr [106].

ekil 4.25. CBN kesici takmn yzey btnl zerine etkisi [106] a) Kesme hznn kalnt gerilmeler zerine etkisi, b) Kesme hznn yzey przll zerine etkisi Kesme hzn deitirmek ok yaygndr ve tornalama srelerinde deiikler yapar. ekil 4.26, AISI 52100 eliin kalnt gerilme grafiklerini gstermektedir. Bu almada, kesme derinlii ve ilerleme sabit olup CBN takmla kesme yaplm ve her ilemede takm anmasn elimine etmek iin ayr bir u kullanlmtr. Yzey oluumu ileme artlarna baldr. Bu almada, kesme hzlarnn kalnt gerilmeleri nasl etkiledii gsterilmitir. Sonularn ounda beynitik AISI 52100 eliin ilenmesinde basma kalnt gerilmeleri olumutur. Kalnt gerilme oluturulduunda, yzey ve yzey altna giren gerilmeler zerinde hem s oluumu hem de mekaniksel i etkisi vardr. Kesme hz arttrldnda sre iindeki gerinim oran da arttrlr, bu da daha fazla mekaniksel i retir ve basma gerilmesine neden olur. Kesme hz daha da arttrldnda, daha fazla s oluur, bu da yzeyde ekmelerin oluum eilimini

76 arttrr. Bu, kesme hznn arttrlmasndaki etkiyi aklar. Sonu olarak, beynitik yapdaki elik tornalandnda; derinlik boyunca ayn gerilme profilleri gzlenir, kesme hz kalnt gerilmenin miktarn etkiler, kesme hzn daha da arttrmak bu art tersine evirir [183]. Farkl kesme hzlar farkl kesme kuvvetleri retir ve ilenmi yzeyin dzgnln etkiler. Kk kesme hzlar ve byk kesme kuvvetleri ilenmi yzeyde daha belirgin deformasyona neden olan olduka byk ekme kuvvetleri ortaya karr. Bu nedenle de yzeyde basma kalnt gerilmelerinin oluumu iin daha baskn bir durum ortaya kar [184].

ekil 4.26. Kesme hzna bal kalnt gerilme deiimleri [183] a) Dk ve orta kesme hzlarnda evresel kalnt gerilmeler, b) Dk ve orta kesme hzlarnda eksenel kalnt gerilmeler, c) Yksek kesme hzlarnda evresel kalnt gerilmeler, d) Yksek kesme hzlarnda evresel kalnt gerilmeler

77 ekil 4.27a, ilenmi yzey ve yzey altndaki eksenel gerilmelerin kesme hzna bal dalmn gsterir. ekilden de grld gibi kesme hz arttka eksenel gerilmelerinin deeri de azalr. kesme hz 16,49, 24,98 ve 35,82 m/dak iin maksimum deerler srasyla 500, 430 ve 295 MPa dr. eksenel gerilmelerinin maksimum deerleri arasndaki fark ilk iki hz iin 70 MPa iken en byk hzda bu fark 135 MPadr. Dier bir deile, kesme hznn 35,82 m/dakya karlmas boyuna gerilmelerinin maksimum deerini drmekte ok etkilidir [185]. ekil 4.27b, evresel kalnt gerilmelerin kesme hzna bal dalmn gsterir. ekilde kesme hz arttka evresel gerimenin maksimum deeri de azalr. Sonu olarak takm anma uzunluunun ayn olduu durumlarda yzeydeki basma kalnt gerilme deeri dk kesme hzndakilerden daha byktr. Maksimum basma kalnt gerilmesi 16,49 ve 24,98 m/dak kesme hzlar iin birbirine daha yakndr; srasyla -350 MPa ve -260 MPa. Kesme hz 35,82 m/dak karldnda maksimum kalnt basma gerilmesinin deeri -135 m/dakya der [185].

(a) (b) ekil 4.27. Kesme hzna bal kalnt gerilme dalm [185] a) Eksenel kalnt gerilmeler, b) evresel kalnt gerilmeler ekil 4.28de AISI 316L paslanmaz eliin tornalanmasnda farkl kesme hzlarnn kalnt gerilmeler ve ekme katman derinlii zerine etkisi grafiksel olarak grlmektedir AISI 316L paslanmaz eliin ilenmesinde kesme hznn arttrlmas

78 yzey kalnt gerilmelerinin bymesine ve ekme katmannn kalnlnn klmesine neden olmutur [9]. Yksek kesme hzlar daha byk bir s kna neden olduundan, kesme hzyla beraber artmaya meyilli olan kesme blgesindeki tala ak hz kesme hznn etkisini aklar. Bunun dnda, i paras malzemesinin dk termal yaylma sahip olmas, sadece kk miktarda bir snn takm ve i parasna getiini, snn byk ksmnn ise talala dar atld anlamna gelir. Bu, artan yzey gerilmeleriyle sz konusu blgedeki kesme enerjisinde, sadece i paras yzey blgesini etkileyecek yeterlilikte, kk bir arta neden olur. Bu nedenle, ekme katmannn kalnlnda bir azalmaya neden olur. Bu durum, tala scaklnda byk bir artn olduu bunun yannda takm/i paras ara yzeyinde ise kk bir artn varln gsteren gzlemler deneysel termal analizlerle uyum iindedir. Bu, i parasnn sl etkilemi blgesinde bir azalmaya neden olan snn byk bir ksmnn talala atldn vurgular [9].

ekil 4.28. Kesme hznn kalnt gerilme bileenleri zerine etkisi [9] a) ekme katman derinlii zerine etkisi, b) Yzey kalnt gerilmeleri zerine etkisi lenmi i paras kalitesinin temel gstergeleri geometrik yzey btnl (yzey przll ve boyutsal hassasiyet) ve fiziksel yzey btnldr (mikro yap, sertlik ve kalnt gerilmeler). Kesme hznn artmasyla tala kalnl ve tala parasnn bykl azalrken tala ayrlma frekans da artar. Ayn zamanda, deforme olmu tala parasnn bykl de azalr. Kesme hz arttka, plastik

79 deformasyon sreci esnasnda termal olarak yumuayan malzeme daha fazla olur [186]. Kesme scaklnn etkisi Takmn daha erken krlmasna sebep olan yksek kesme scakl byk kapasiteli imalatlar iin ilerleme ve kesme hz artn genellikle snrlar. Hassas ilemede, rnn biim hassasiyetini ve boyutunu bozan, ayrca yzey ve yzey altnda ekme kalnt gerilmelerinin gelimesiyle parann yzey btnlnn bozulmasna neden olan temel problem yksek kesme scakldr [181]. Kalnt gerilmeler yzey katmanlarnn deformasyonundan kaynaklanr. Birincil kesme blgesinde, malzeme basma hidrostatik basnc altnda kesilir. Kesici kenar yuvarlakl ihmal edilirse, bu durum ekme kalnt gerilmelerine neden olur. nk alt katman deformasyona kar koyarken, yzey katmanlar sktrlmtr ve plastik olarak deforme edilmitir. Kesme srecinin sebep olduu kalnt gerilme bu ekilde simule edilebilir [127]. ekil 4.29, ilendikten sonra pirin malzemenin yeni yzey katmanlar ierisindeki kalnt gerilme dalmn gstermektedir. Kesme dorultusu boyunca kalnt ekme gerilmesi oluur. Souma ncesi durum takm getikten hemen sonraki gerilmelerin durumunu gsterirken, souma sonras ilenmi yzeyin oda scaklna eritii andaki gerilmelerin durumunu gsterir. paras oda scaklna soutulduunda, termal bzlme nedeniyle ekme gerilmeleri artar. Kesme dorultusundaki kalnt ekme gerilmeleri bu durumda baskndr [127]. Metal kesilirken kesici takm tarafndan yaplan toplam i kesici takm zerindeki kuvvet bileenlerinden belirlenebilir. Tahminen bu i veya enerjinin hepsi tala, takm veya i paras ierisine datlan sya dntrlr. Takmn anmas kesme kuvvetleriyle ilikilidir [187].

80

ekil 4.29. Kesme sonras kalnt gerilmeler [127] Kesme hz arttrlmas kesme kuvvetlerinde ve ilenmi yzey scaklklarnda bir azalmaya neden olur. Scaklktaki bu azalma tala tarafndan daha fazla s tanmas ve bylece i paras ierisine datlacak ssnn daha dk olmas ile sonulanan yksek metal kaldrma miktarna dayandrlabilir. Kullanlan i malzemesinin yksek sl iletkenlie sahip olmasyla bu dk scaklklar takm kesici kenarndan daha hzl yok edilebilir [187]. Kesme hznn artmasyla kesme kuvvetlerindeki azalma tala kalnlndaki azalmaya dayandrlabilir. Kuvvetlerdeki dn temas alannda azalmaya ve takm i paras arasndaki kesme dayanmnda bir de neden olduu da varsaylmaktadr [188]. lerleme miktarnn etkisi ekil 4.30, AISI 4340 eliin ilenmi yzeyindeki kalnt gerilme deerlerinin ilerleme miktarna bal deiimlerini gstermektedir. lmler eksenel ve evresel dorultularda gerekletirilmitir. Eksenel dorultular boyunca olan kalnt gerilme milin yorulma mrn etkilemektedir [35].

81 Bu lm sonularndan genellikle ilerleme miktar arttka ekme kalnt gerilmesinin de artt grlmektedir. ekil 4.30ada pahl takmla ilenmi parann evresel dorultudaki gerilmesi keskin kenarl takmla ilenmi paradan daha fazla basma eklinde olduunu grlmektedir [35]. ekil 4.30bde grld gibi u radys arttnda eksenel dorultudaki kalnt gerilme evresel dorultudakinden biraz farkldr. 0,8 mm lik u radysl takm kullanld zaman kalnt gerilmenin eilimi evresel dorultudakine benzer. lerleme miktar arttka ekme kalnt gerilmesi artar. Dier taraftan 0,2 mm u radysne sahip takm kullanldnda, kalnt gerilme sfra yakn (ya da basma eklinde) seyreder ilerleme miktar arttrlsa bile byle devam eder. Pahl veya keskin kenarl takmla ilemede elde edilen kalnt gerilme sonular arasnda kk farklar vardr [35].

ekil 4.30. lerleme miktarnn ilenmi yzeydeki kalnt gerilmeler zerine etkisi [35] a) evresel kalnt gerilmeler, b) Eksenel Kalnt gerilmeler ekil 4.31, 27MnCr5 eliin ilenmesinde evresel kalnt gerilmeler zerine ilerleme miktarnn etkisini gsterir. 0,05 ile 0,1 mm/dev. snrnda yzeye yakn kalnt gerilmeler ilerleme arttka basmaya doru yer deitirmitir. Dier yandan 0,1 ile 0,2 mm/dev arasnda yzeye yakn kalnt gerilmeler ilerleme miktar arttka ekmeye doru yaklamtr. Dk ilerleme miktarlarnda kk tala kalnl ve kesici kenar radys arasndaki ilikiyle ilerleme miktarnn snr aklanabilir. Buradan, ilerleme miktar yzey przll zerinde ki en nemli parametreyken

82 kesme hz kalnt gerilme seviyesini etkileyen temel parametre olarak ortaya kar [161].

ekil 4.31. evresel kalnt gerilmeler zerine ilerleme miktar ve kesme hznn etkisi [161] AISI 52100 eliin ilenmesinde, kalnt gerilmeler ve arttrlm ilerleme miktarn arasnda net bir iliki bulunmutur. Hz dorultusundaki (evresel) gerilme analizi yapldnda bu iliki ekil 4.32den net olarak grlr. rnein ilerleme 0,1 mm/dev iin, maksimum gerilme 15 m derinlikte meydana gelir. bu f=0,2 ve 0,3 mm/dev iinde ayndr. Buna karn, 0,5 mm/dev ilerleme iin maksimum deer 20 m derinlie eriince ortaya kar [174]. Yzey altndaki basma gerilmelerinin seviyesi yksek ilerleme miktaryla sabit olarak artar. Bu, yksek ilerleme miktarnn yksek kesme kuvvetleri ve bylece daha fazla plastik deformasyon oluturmasnn bir sonucu olabilir [14, 107]. ekil 4.33de ilerleme dorultusunda (eksenel) yzeyde llm gerilme seviyelerinde byk bir srama vardr. lerleme miktar 0,1 mm/devden 0,5 mm/dev e ktnda yzeydeki gerilmeler -80 MPadan 220 MPaa kmtr. 0,1 ve 0,2 mm/dev deerleri birbirleriyle ok yakndr. Buna karn, daha yksek ilerlemelerle alldnda, yksek ilerlemelerle maksimum basma gerilmelerinin artt yine ekil 4.33de. net olarak grlebilir [174]. AISI 52100 zerine yaplm

83 almalar ilerleme miktar arttka kalnt gerilmelerin basmadan ekmeye dntn dorulamaktadr. [11, 164, 174].

ekil 4.32. Farkl ilerleme miktarlarnn evresel kalnt gerilmeler zerine etkisi [174]

ekil 4.33. lerleme miktarlarnn eksenel kalnt gerilmeler zerine etkisi [174] Yzey kalnt gerilmelerinin oluumu zerine ilerleme miktarnn etkisi nispeten kktr [9]. Yinede, ilerleme miktar deerlerindeki artn yzey altndaki basma gerilmelerini ve ekme katmannn kalnln arttrmaya eilimli olduunu gsterir. leme sonras daha byk elastik gevemenin ortaya kmas, kesme kenar altna yerlemi i paras civarndaki basma blgesinin bymesine sebep olan mekaniksel

84 etki ile aklanabilir. Basma gerilme deerinin bymesi bu blgede yeniden dalm gerilmelerle ilgilidir [8]. ekil 4.34 mekaniksel etkilerin sadece yzey ekme gerilmelerinde deil yzey altnda da bir rol oynadn gstermektedir. Termal etkiler daha ok i parasnn yzeyinde yer almaktadr [9].

ekil 4.34. lerleme miktarnn kalnt gerilme bileenleri zerine etkisi [9] a) ekme katman kalnl zerine etkisi, b) Kesme kuvvetleri zerine etkisi lerleme miktar, kalnt gerilme profilinin biimi zerinde gl bir etkiye sahiptir (sktrlm noktann derinlii; kesme etkilenmi blge). lerleme miktar arttka, bu parametre scaklk seviyelerini artrr ve tala oluumunu pozitif olarak da kontrol eder. Bu durumda mekaniksel ve termal etkiler tamamen bamsz iler [9]. Tala derinliinin etkisi ekil 4.35, kesme derinliinin kalnt gerilmeler zerine etkisini gstermektedir. Burada, kesme derinliinin deimesi ile kalnt gerilmelerin deimedii grlebilir [127]. Kesme derinlii deitiinde kesme kuvvetleri ve tala-ak dorultusunun da deitii ok iyi bilinir. Fakat, yeni bitirilmi yzeyin oluturulduu yerdeki takm ucuna yakn deformasyon durumunun byk lde etkilenmemi olduu varsaylr. Kesme derinlii arttrldka takm ucundan baka kesme alan da genilemeye

85 balar, fakat bitirilmi yzeyin deformasyon durumu ayn kalr. Bu nedenle eer kesme derinlii deiirse, kalnt gerilme nerdeyse deimeden sabit kalr [127].

ekil 4.35. Aln tornalamada llm kalnt gerilme (r=0,8 mm, f= 0,1 mm/dev) [127] ekil 4.36da farkl kesme derinliklerindeki kesme (hz) dorultusundaki evresel kalnt gerilme deiimi gsterilmektedir. Hz dorultusunda ki kalnt gerilmelerde kesme derinliine bal bir art grlmemektedir. Farkl kesme derinlikleri kalnt gerilmeleri etkilememektedir. Kesme derinlii arttnda sadece eksenel kuvvet bir miktar artar. Buna karlk, teetsel kuvvet kesme derilii ile dorudan uyumludur fakat alt yzey deformasyonuna yardmc olmaz. Bu nedenle de, kalnt gerilmeler etkilenmez [105].

ekil 4.36. Farkl kesme derinlikleri iin evresel kalnt gerilmelerdeki deiim [105]

86 Paso saysnn etkisi Paso says etkisi kalnt gerilmeyi etkiler. Tornalama operasyonlarnda, bir nceki operasyonla etkilenmi katman talala birlikte kaldrlr. Kaldrlan katman ana malzemeden serttir ve bir kalnt gerilme seviyesine sahiptir, buda tala oluum srecini etkiler ve kalnt gerilmelerin deimesine neden olur. Bu nedenle, kalnt gerilmeler i malzemesinin gerilme-gerinim ilikisine de geni lde baldr [28, 35]. Liu ve Guo, paso saysnn (kesme saysnn) ve takm-tala srtnmesinin kalnt gerilmeler zerine etkisini termo-elastik-viskoplastik model kullanarak incelmitir. lk paso ile etkilenmi katman tala kalnln, kesme kuvvetlerini, kalnt gerinimi ve ilenmi katmann scakln ok az deitirir, fakat ikinci paso kalnt gerilme dalm oluumunu belirgin bir ekilde etkiler (ekil 4.37) [29].

ekil 4.37. Paso saysnn evresel kalnt gerilmeler zerindeki etkisi [29] lave olarak, kaba ilemeden ince ilemeye geerek pe pee ileme esnasnda, tornalama ve frezeleme gibi ilem operasyonlarnda birbirini takip eden kesmeyle etkilenmi yzeyler oluturulur ve bunlar pe pee kaldrlr [127]. lenmi yzey katmanlarndaki kalnt gerilme ya da peklemi katman tala oluum srecini etkiler. Bylece, peklemi katman ilendiinde, genellikle kesme as artar ve kalnt gerilme azalr [28, 29].

87 malzemesi sertliinin etkisi Matsumoto ve ark., uzun yorulma mr elde etmek iin sert tornalama prosedrlerinin basma kalnt gerilmeleri oluturmas gerektii sonucuna varmtr [110]. Ayrca onlara gre, ortaya kan kalnt gerilme profilini etkileyen baskn faktrn kesici kenar geometrisi olduunu da belirlemilerdir. Benzer olarak, Abrao ve Aspinwall, talanm bileenlerle karlatrldnda sert tornalanmann bileenlerin yorulma mrlerini gelitirdiini belirtmilerdir [189]. Fujimoto ve Ohhata, sert tornalamann yorulma mrnn 3~7 kez gelitiinin rapor etmilerdir [190]. Sert tornalamann amac talama operasyonunun yerini alarak yorulma mrn gelitirme olanana sahip olmasdr [183]. Ayrca, Sert malzemelerin ilenmesi sertlik, anma direnci ve korozyon direnci gibi nemli malzeme zelliklerini de etkiler [191]. ekil 4.38a, farkl sertlikteki malzemelerin ilenmesi sonucunda i parasnn alt yzeylerinde oluan maksimum kalnt gerilmeler zerine ilerleme miktarnn etkisini gstermektedir. Bu ekillerden de grld gibi eksenel ve evresel kalnt gerilmeler ilerleme miktarndaki artla daha basma zellikli olmutur. Dier bir deyile ilerleme miktar arttka alt yzeylerdeki basma kalnt gerilmeleri de artmtr. Bunun nedeni, daha byk ilerleme miktarlarnn daha byk plastik deformasyon meydana getirmesinden kaynaklanmaktadr. Farkl sertliklerdeki malzemeler iin faydal derinlik (basmadan ekmeye dnt derinlik) ilerleme miktaryla artmtr (ekil 4.38b). Bu, yksek ilerleme miktarlarnn alt yzeylerdeki byk basma kalnt gerilmeleri oluturmasndandr. leme esnasnda ar basma deformasyonu kesici kenarn nnde ve evresinde meydana gelir. Dier bir deile kesici kenar getiinde, ekme deformasyonu genellikle kesici kenarn arkasnda oluur. Eer zorlayc ekme deformasyonunun mutlak deeri kesme kenaryla nceden oluturulmu bir basma deformasyonun deerinden bykse, ilenmi yzey/alt yzey de bir basma kalnt gerilmesiyle sonulanr. En yksek ilerleme miktar ok daha derin ekme deformasyonu oluturacaktr. Bylece, daha yksek basma kalnt gerilmesi ve daha byk faydal bir derinlik elde edilecektir [66, 192].

88

ekil 4.38. Malzeme sertliinin ilerleme miktarna bal olarak kalnt gerilme bileenleri zerine etkisi [66] a) Basma kalnt gerilmeleri zerine etkisi, b) Faydal derinlik zerine etkisi ekil 4.39, farkl setlikteki malzemelerin farkl ilerlemelerle tornalanmasnda olumu maksimum basma kalnt gerilmelerinin nfuziyet derinliini gstermektedir. Farkl sertlikler iin, nfziyet derinlii zerine ilerleme miktarnn etkisi belirleyicidir. Hem eksenel hem de evresel dorultudaki nfziyet derinlii ilerleme ile dorusal olarak artar. Sertlik 56 RCden 62 RCye ktnda nfuziyet derinliindeki art, sertlik 62 RCden 66 RCye ktndakinden daha byktr. Neticede, nfziyet derinliindeki art dk sertlikteki arttan kk olacaktr. Bunun nedeni, yksek sertliklerde alma sertlemesinin azalmasndan olabilir [66, 192].

ekil 4.39. Farkl sertlikteki malzemeler iin ilerleme miktarnn nfuziyet derinlii zerine etkisi [66] a) Eksenel kalnt gerilmeler, b) evresel kalnt gerilmeler Daha yksek sertliin neden olduu basma kalc gerilmelerindeki art Thiele ve Melkotenin nerdii mekanizma ile aklanabilir. Takmn arkasndaki ekme

89 plastik deformasyonuna neden olan ekme gerilmesi daha sert malzeme kesilirken daha byk olur. Yksek sertlie sahip malzeme kesildii zaman kesici kenarn nndeki basma plastik deformasyonu daha az sert olan malzemenin kesilmesinden daha kk olacaktr. Bylece, gerilmelerin kaldrlmasndan sonra kuvvetleri yeniden dengelenmesi nedeniyle daha fazla basma kalnt gerilmeleri oluturulacaktr [164]. ekil 4.40, ilerleme ve sertliin bir fonksiyonu olarak yzey kalnt gerilmelerin eksenel ve evresel bileenlerini gsterir. Bu grafikler her bir kesici kenar geometrisi iin sertlik ve kalnt gerilmeler arasdaki ilikiyi ifade eder. ekiller 57 RC setlikteki i parasnn eksenel gerilmelerinin 41 RCden daha basma olduunu gsterir. Bu durum evresel gerilmeler iin de ayndr. Kk kenar radysl takm tipik olarak dk sertlie (41 RC) sahip eliklerde kalc ekmede olan ve yksek sertlikteki (57 RC) eliklerde kalnt basma olan ar temperlenmi yzey katman oluturur [11].

ekil 4.40. Farkl kesici kenar geometrileri kullanlarak ilenmi malzemelerdeki kalnt gerilmeler zerine i paras sertliinin ve ilerleme miktarnn etkisi [11] a) Eksenel gerilme, R=22,9 m, b) evresel gerilme, R=22,9 m, c) Eksenel gerilme, R=121,9 m, d) evresel gerilme,R=121,9 m

90 alma sertlemesi ve mikro sertlik deiimleri Geleneksel tala kaldrma ilemi, ileme belirli bir geometri ve yzey oluturmak iin, kama biimli bir takmla fazla malzemenin kaldrlmasdr. Yksek gerilmeler, yksek gerinim oran, yksek scaklk ve tala oluumu esnasnda i malzemesi ile genellikle ksa etkileim zaman (~0,1 ms) ilemeyi belirgin bir ekilde karakterize eder. Bu nedenle, ileme yntemleri i paras zerinde mikroyap bakalamasna, mikrosertlik deiimlerine ve kalnt gerilmelere neden olur. Yzey btnl olarak adlandrlan bu sonu zellikle para performans ile uyumundan dolay bitirme ilemleri iin nemlidir [193]. lemede, grsel olarak btn mekanik enerji s biiminde termal enerjiye dntrlr. paras ierisine s geii blgesel yzey scakln etkili bir biimde arttrabilir. Is aks faz dnm scakln salayacak kadar yksekse (ferrit+cementitstenit), ana malzeme tarafndan kendi kendini hzla hemen soutmasyla, yzey malzemesi martenzite dnecektir. Scaklk ve zaman sertleme mekanizmasnda anahtar faktr olduu iin, eer i paras ierisine s ak yksekse ve temas zaman yksek scaklk seviyelerine (stenitleme scaklnn zeri) ulaacak kadar uzunsa, ileme ile sertleecek katman derinliinin artabilecei dnlebilir. Buna ramen, ilemedeki etkileim zaman (milisaniye seviyesindedir) yumuak eliklerin konvansiyonel yzey sertlemesindeki su verme zamanndan (gaz karbrzasyon haricinde, saniye seviyesindedir) ksadr. Yumuak elikler genellikle ferrit ( demir) ve sementit (Fe3C) fazdan oluur, bu da stenitleme esnasnda sementitin stenit ierisinde dzenli znmesi iin uzun su verme zaman gerektirir. Sonu olarak, ksa zamanda stenite dnm dengelemek iin ileme sertlemesinde ok yksek scaklklara ihtiya duyulabilir. Bununla beraber, bu argmana scaklk lmleri olmakszn karar verilemez. lemeden kaynaklanan birtakm plastik deformasyonun elikteki sementit fazn tamamen bozulmasna sebep olaca da baz aratrmaclar tarafndan rapor edilmitir [194]. Kesici takma komu i malzemesi (birincil deformasyon blgesi) ciddi bir ekilde plastik olarak deformasyona urayacaktr. Bu yzden,

91 temel snma blgesine gemeden nce sementit faz dzenli biimde dalm olabilir ve daha ksa stenitleme zaman gerektirebilir. Bundan baka, kesmenin neden olduu gerilmeler/gerinimler transformasyon termodinamiini deitirebilir ve bylece tranformasyon kinetii, faz diyagramnda ve transformasyon rnlerinin morfolojisinde deiikliklere yol aar. rnek olarak, stenitik paslanmaz eliklerdeki gerinim ierikli martenzitik dnm verilebilir. Bu yzden, ileme esnasndaki mekaniksel ykleme karbr kelmesi iin gerekli zaman azaltmak iin ve daha dk faz dnm scaklklar iin ekstra itme (harekete geirme) kuvveti salayabilir [196]. Souk biimlendirilmi i paralarnda kalnt gerilmelerin plastik deformasyon sreci esnasndaki homojen olmayan metal akndan kaynakland bilinmektedir. Eer i paras tala kaldrlarak biimlendirilirse, o zaman denge durumu bozulacaktr. Byle bir durumda i paras genellikle deforme olur, nk kalnt gerilmeler i parasn yeni denge durumuna zorluyor olacaktr [196-197]. leme ncesi uygulanacak sl ilem i parasnn beklenmedik deformasyonundan kanmann bir yoludur. Deformasyonla oluturulmu kalnt gerilmelerin tamamen gevemesi sadece mikro yapnn tamamen dnmyle elde edilebilir [197]. ekil 4.41de keskin ve kr takm kullanlarak tornalanm Inconel 718 numunelerin 50 m derinlik ierisindeki ana malzeme sertliine (385 HV0.05) dmeden nce yzeye yakn blgelerinde ortalama 440 HV0.05 seviyesinde gerinim sertlemesine urad (pekleme) mikro sertlik grafiklerinden grlebilir. Btn durumlarda kr takmlarla retilmi yzey yeni takmla retilmi yzeyden daha derin bir nfuziyetle (~200 m) daha serttir (maksimum 500 HV0.05) [107]. Chou, mekanik deformasyonun ikincil olmak zere, ilemedeki birincil sertleme mekanizmasnn hzl snma souma olduunu ileri srmtr [193]. rnein Inconel 718 kr bir takmla kesildii zaman grlen (ekil 4.41b ve d) mikro sertlik seviyelerinde dlere, genellikle yzeye yakn blgedeki ok yksek scaklklarndan kaynaklanan ar yalanma neden olabilir. Ayrca, yksek scaklklarn baz gerinim kurtulmalar meydana getirebilecei de beklenir. nem arz eden sertleme seviyesine

92 ilave olarak, kr takmla oluturulmu yzey yksek tane snr deformasyonuna (~36 m st) da sahip olabilir. Takm andka, takm/i paras temas alanndaki bir artn klavuzluuyla takmn yan boluk as drlr ve bylece takm i paras yzeyine [107]. Takmn u radysnn veya kenar pahnn ilenmi yzeyin sertlii zerindeki etkisi nemlidir. Kk u radys veya kenar pah yzey katman ierisindeki plastik deformasyonu olduka arttrrken, ilerleme miktar yzey sertliini o kadar da etkilemez [35, 198]. daha fazla srtnr. Bu, i paras yzey blgesinin plastik deformasyonunda bir arta sebep olur ve srtnme ile oluturulmu scakl arttrr

ekil 4.41. Inconel 718 malzemenin mikro sertlik profilleri [107] a) Yeni takm, f=0,15 mm/dev., b) Kr takm f=0,15 mm/dev., c) Yeni takm, f=0,25 mm/dev., d) Kr takm f=0,25 mm/dev. Paslanmaz eliklerin ilenmesinde malzeme/takm ifti iin, gl alma sertlemesiyle btnlemi, yksek ekme kalnt gerilme deerleri i paras

93 yzeyinde bulunur. Bu ekme gerilmeleri, takm ucu civarndaki takm/i paras temas blgesinde (900 Cye yakn) yksek scakla neden olan (zellikle de byk kesme hzlarnda grlen), kesme esnasnda oluan sdan ileri gelen blgesel termal etkilere dayanr. ekme katmannn kalnlnn kesme hzyla azald, fakat yksek ilerleme oran deerleri iin artt bulunmutur. Malzemeye ilenebilirlii arttracak ilemler uygulandnda, kesme scaklklar der (yaklak 700 Cye) ve sonu olarak kalnt gerilme seviyeleri de azalr [9]. 708M40T (En 19T) ve 817M40T (En 24T) eliklere vida ama ileminin gerekletirildii bir almada, vida alm yzeyin yzey alt sertlii i parasnn orijinal sertliinden yaklak % 10 daha dk olduu bulunmutur. Yzey sertliindeki bu d, vida kesme evrimi esnasnda i paras ve takm yzeyi arasndaki scaklk gradyan ile de btnlemi olabilecek bir temperleme etkisinden meydana gelebilir. Tek-nokta (sivri u) vida ilemedeki termal evrim frezeleme gibi faslal kesme operasyonlarna benzer. Burada, kesme eylemi esnasnda snm ve bota paso esnasnda soumu olacak i paras yzeyi kadar takm da srasyla takm yzeyinin genlemesine ve bzlmesine maruz kalr. Yksek ilerleme oranlarnda vida aarken takm giri ve k hz artar ve dier kesme ilemi balamadan nce takm ve i paras yzey scakln azaltmak iin yeterli zaman salanamaz. Bu olgu takm mrn ters suretle etkileyen bir yksek scaklk gradyanna neden olur [176]. Optik mikroskop gzlemleri btn durumlarda, zel gerilme konsantrasyon belirtilerinin olmad, dzenli mekanik bozulmalar gsterir. Kimyasal andrma ile elde edilen her bir cvata malzemesinin tipik mikro yaps ekil 4.50de grlmektedir. Haddelenmi cvatalar vida yzeyi boyunca ki metal akyla karakterize edilirler. Isl ilemi takiben haddelenmi cvatalar srekli ve youn ak hatlar sergiler. Dier taraftan sl ilem ncesi haddelenmi cvatalar sadece az miktarda, aralkl ve de az youn, ak hatlar sergiler. Bu gzlemlerde sl ilemi takiben haddelenmi cvatalarnki ile karlatrldnda sl ilem ncesi haddelenmi cvatalarda daha ince bir sertlemi yzey katman olduu grlmtr. Pratik olarak, haddeleme sonras sl ilem uygulanan grupta bulunan cvatalardaki

94 duruma dikkat edilmelidir. Bulank grnmesine ramen sl ilem souk haddeleme esnasnda biimlenmi btn ak izgilerini gizlemez. Optik mikroskop sonularna zt olarak, talal ilenmi cvatalarn metalografik karakteristikleri retim proses srasna kesin ball gstermemektedir. ekil 4.50cde de gzlemlenmi paralel uzunlamasna ak izgileri muhtemelen ubuun dvlmesi esnasnda olumutur. Bunlarn ortaya k ham malzemenin biimi ve kimyasal dalama durumu ile birlikte her iki ynteme baldr ve kabaca kalite gvence amac iin bir kriter olarak kullanlabilirler [196].

ekil 4.42. Cvatalarn vida blgelerindeki tipik mikro yap grntleri [196] a) Isl ilem ncesi haddeleme, b) Isl ilem sonras haddeleme, c) Isl ilem ncesi talal ileme, d) Isl ilem sonras talal ileme Soutma svsnn etkisi Kesme svlar i parasnn yzey kalnt gerilmelerinin biimlenmesinde, yzey mikroyap ve dayanm zerinde,

95 bileen dayanm zerinde, etkilidir [199]. Kuru kesme ekme kalnt gerilmeleri oluturur. Oysa soutma svs kullanldnda ilk nce basma kalnt gerilmeleri oluur ve ardndan ekme kalnt gerilmelerine dnr. Soutma svs srtnmeyi azaltr ve yzeyden s atln arttrr. Bylece mekaniksel etkiler baskn hale gelir ve basma gerilmeleri elde edilir. Soutma svs kullanlsa bile basma kalnt gerilmelerine neden olan sre ekil 4.43den de grld gibi ekmeye dnr. Bu eilim btn deneylerde ortaya kmtr. Btn aba, basma kalc gerilmelerinin elde edilebilecei bitirme operasyonlarnn belirlenmesine yneliktir [106].

ekil 4.43. Inconel 718 eliin CBN takm kullanlarak tornalanmasnda kalnt gerilmeler zerine soutma svsnn etkisi [106] Sonu olarak, kuru kesme her zaman ekme kalnt gerilmeleri olutururken, CBN akmlarda soutma svs kullanm ya basma gerilmesi oluturur ya da ekme kalnt gerilmelerinin deerinin drr [5]. ekil 4.44, farkl kesme hzlar, ilerleme ve kesici ularla yaplan ilemelerdeki takm tala ara yzeyindeki scakl gstermektedir. Kesici kenarlar boyunca olan oyuklarn ve tala yzeyi zerindeki kntlarn varl ve bylece azaltlm takmtala temas uzunluu soutucu jetinin tala-takm ara yzeyine yakn olmasna da yardmc olur ve bylece ara yzeyde etkili bir soutma gerekletirilir. Soutma etkisi farkl u geometrileri iin farkldr. Takm anmasna neden olan yksek

96 scaklk oluumunda en etkili parametre olduundan, kesme hz ve ilerleme miktar deiken olarak seilmitir [181].

ekil 4.44. Kuru ve kroyojenik soutma altnda farkl ilerleme ve kesme hzlar altnda ortalama takm-tala ara yz scaklndaki deiim [181] a) SNMG u, b) SNMM u Soutma svs kullanmyla s birikiminin azalmasndan dolay ekme kalnt gerilmeli de azalr ve bylece mekanik etkilerin meydan getirdii kalnt gerilmeler daha ok meydana gelir. Oysa kuru kesme scaklk artn da beraberinde getirdiinden her zaman ekme kalnt gerilmelerine neden olur [106, 149]. Soutmann en nemli etkisi takm anmasn drmesi, takm para arasndaki sy tahliye etmesidir. Bu da termal mekanizma oluumunun azaltacandan ekme kalnt gerilmelerini ortadan kaldracak ya da azalmasna neden olacaktr [200].
4.4.Teknolojik Analiz

ekme kalnt gerilmelerin yorulma mr, korozyon ve anma direnci gibi bir takm fonksiyonel durumlar iin son derece zararl olduu ok iyi bilinmektedir, oysa basma kalnt gerilmeleri bu durumlar zerinde pozitif bir etkiye sahip olduundan genellikle basma kalnt gerilmeleri dikkate alnmaktadr. Mekanik bir bileende bulunabilecek kalnt gerilmeler genelde ilemenin son aamasnda ekillenir. Olumu kalnt gerilme seviyeleri ilenmi malzemeye ve kullanlm alma parametrelerine baldr. Bu nedenle, ilenmi parann gvenilirliini ve uzun

97 mrlln arttrmak alma parametrelerinin seimlerinde kalnt gerilme problemini de dikkate almay zorunlu klar. Kalnt gerilme oluum mekanizmas hala tam olarak net deildir ve kalnt gerilme ve ileme parametreleri arasndaki iliki anlalamamaktadr. Bu nedenle, kalnt gerilme problemi dikkate alnmakszn alma parametrelerinin seimi ne yazk ki henz gerekleememitir [201]. Yaklak 30 yl nce yzey btnl terimi para ilevselliini (yzey przll, kalnt gerilme, mikro yap vb.) belirtmek iin ortaya konulmutur [99]. Bu karakteristikler arasnda, kalnt gerilme anahtar bir rol oynar. Gerekte, parada ekme veya basma kalnt gerilmeleri varsa yorulma mr kadar korozyon ve anma direnci de etkili bir biimde etkilenebilir [25, 202]. Kalnt gerilmeler genellikle ileme sreleriyle ve zellikle de son bitirme operasyonuyla oluur [201]. Bir ok durumda tornalama ilemi millerin retim evrimindeki bitirme operasyonu olarak kullanlr. Bu bileenler genellikle deiken yklere maruzdur ve bu nedenle yorulma krlmasna eilimlidir. Bundan dolay, millerin tornalanmasndaki kalnt gerilme problemi yorulma mrne gre zellikle kritiktir [201]. Gnmzde, millerin yorulma mrn arttrmak iin sertletirilmi paralarn tornalamas zerine younlalmtr. Kesici takm ve kaplama teknolojisindeki gelimeler sertletirilmi paralarn tornalanmasn olanakl hale getirmitir. Sert paralarn tornalanmas talamadan daha kaliteli yzey ortaya karmaktadr, bu avantajndan dolay para imalatnda talama operasyonu ortadan kaldrlabilmektedir. Bu da, sert paralarn ilenmesini ekonomik hale getirmektedir. Ayrca, para sertliinin basma kalnt gerilmelerinin oluturulmasnda etkili olmas sert tornalanm paralarn yorulma mrlerinin de artmasna neden olmaktadr [201]. Kalnt gerilmeler hem ilenecek malzemenin tipine hem de tornalama

operasyonlarndaki alma parametrelerine bal olarak meydan gelir. Eer kalnt gerilmeler, alma parametreleri ve ilenecek malzeme arasndaki iliki bilinirse, basma kalnt gerilmeleri (ya da olduka dk ekme gerilmeleri) elde etmek iin en

98 uygun alma parametrelerinin ayarlanmas gerekletirilebilir. Unutulmamaldr ki, kalnt gerilme oluum mekanizmasnn yksek karmaklndan dolay, bu ilikiler henz net olarak anlalamamtr. Bu nedenle, nicel olmayan kurallar uygulanr ve tornalama parametreleri genellikle kalnt gerilme problemi dikkate alnmakszn seilir[201]. Bilindii kadar, kalnt gerilmeler yzey katman ve ana malzeme arasndaki uygunsuzluklarla ilikilidir. Yinede, yzey katmannn biim ve geometrisinde deiiklik oluturan her hangi bir mekanizma kalnt gerilmeler oluturur. Bu deiim mekanizmadan kaynaklanabilir: mekaniksel (plastik deformasyon), termal (termal plastik ak) ve fiziksel (zgl hacim deiimi). Bir den fazla mekanizma ayn zamanda orada bulunabilir ve meydana gelen kalnt gerilme tek bir mekanizma tarafndan oluturulmu kalnt gerilmelerin st ste toplamdr[201]. Silinirdik tornalamann temel parametreleri ekil 4.45de grlmektedir. leme geometrisine ve nceki almalardaki sonulara [45] gre, kalnt gerilmeleri etkileyebilecek parametreler ilerleme miktar (f), u radys (r), kesme derinlii (d), esas tala as () ve giri as (). Bunlarn yannda kalnt gerilmeler zerinde k as (), yan boluk as () ve arka tala as () ok dk nemliliktedir [201]. ekil 4.46, UNISO 39NniCrMo3 elik iin llm kalnt gerilmelerin temel etkisini gsterir. Grld gibi aratrlm btn durumlarda ortalama deeri 400 MPa civarnda olan pozitif (ekme gerilmesi) kalnt gerilmeler bulunmutur. Giri as ve kesme derinliinin dk seviyedeki etkisine ramen, ilerleme ve takm ucu kalnt gerilmeler zerinde ok gl bir etkiye sahiptir. zellikle de ilerlemedeki ve u radysndeki art kalnt gerilmeleri arttrmtr. Bu art ilerleme miktar iin 500MPa ve u radys iin 380 MPadr. Artlardaki bu farkllk kalnt gerilmeler zerinde ilerlemenin daha baskn olduunu gstermektedir [201].

99

ekil 4.45. Silindirik tornalama operasyonun alma parametreleri [201]

ekil 4.46. UNI-ISO 39NiCrMo5 elik iin eksenel kalnt gerilmelerin ortalama etki grafii [201] ekil 4.47, UNI-ISO Fe370 eliin llm kalnt gerilme deerleri iin ortalama etki grafiini gsterir. Grld gibi bu elikte ilerleme oranndaki ya da u radysndeki bir art kalnt gerilmelerin artna da sebep olur. Kalnt gerilmenin en byk ortalama deeri ok azalmtr (10 MPa) ve kalnt gerilmeler alma parametrelerine bal olarak pozitif (ekme gerilmesi) veya negatif (basma gerilmesi) olabilmektedir. Yinede alma parametrelerinin neden olduu kalnt gerilmelerdeki art 39NiCrMo3de elde edilenlerle hemen hemen ayndr (lerlemede art

100 500MPa ve u radysnde art380 MPa). Buna karlk, giri asnn etkisinin de artt grlmektedir. Buradan; ilerleme, u radys ve giri as kalnt gerilmeyi etkileyen parametrelerdir. Kesme derinlii ise etkili deildir [201].

ekil 4.47. UNI-ISO Fe370 elik iin eksenel kalnt gerilmelerin ortalama etki grafii [201] C45 elik iin alma parametrelerinin neden olduu kalnt gerilmelerdeki art dierleri ile hemen hemen ayn iken ortalama kalnt gerilme deeri (360 MPa), dier iki malzemenin arasndadr (ekil 4.48).

ekil 4.48. UNI-ISO C45 elik iin eksenel kalnt gerilmelerin ortalama etki grafii [201]

101 Yukardaki sonular incelenen malzeme iin kalnt gerilme oluumunun genel mekanizmasnn oluumunu gsterir. lerleme ve u radys azald zaman ya da giri as arttrld zaman kalnt gerilmede bir azalma gzlenebilir. Buna karlk, ilerleme ve u radys ile ilikili gerilme art oranlar ilenmi malzemelere bal olmad grlmektedir. Bu, kalnt gerilme oluum mekanizmas zerine imalat parametrelerinin rolnde ilenmi malzemenin etkisizlii hipotezinden olabilir. Malzemeler sadece kalnt gerilmelerin ortalama seviyesini etkiler [201]. Elde edilen sonular tornalanm parann yzey btnln arttrmak iin baz neriler vermek iin kullanlabilir. Sonular, kalnt gerilmeyi drmek iin en etkili parametrenin ilerleme oran olduunu gsterir, fakat dier bir yandan, ilerleme oran yzey przlln, 1000 f 2 32 r

Ra =

(4.2)

bantsndan da ok net bilindii zere, etkiler [203]. Buna karlk, ilerleme miktar malzeme kaldrma miktarn (MRR=Vfd) da etkiler. Sonu olarak yzey przlln ve kalnt gerilmeleri azaltmak iin kk ilerleme oranlarnn kullanlmas gerektii nerilebilir. MRR in azalmasnn telafi etmek iin byk kesme derinlii kabul edilebilir, nk hem yzey przll hem de kalnt gerilmeler zerine bir etkisi yoktur. U radys kalnt gerilme ve yzey przll arasnda bir uyum oluturacak ekilde seilmelidir. nk u radysndeki bir art yzey przlln azaltr, fakat kalnt gerilme deerini de artrr veya tam tersi durumu etkiler. leme kararll iin kk bir giri ann seilmesi gerekse bile, giri as 90 ye yakn seilmelidir. Bu basit kurallar sentezlenmi biimde ekil 4.49da grlmektedir [201]. Tornalamada, eksenel dorultudaki yzey kalnt gerilmeleri alma parametrelerine ve ilenmi malzemenin karakteristiine bal olarak ekme veya basma gerilmeleri eklinde olabilir. Yksek mekanik zelliklere sahip bir malzeme daha geni kalnt gerilmeler (daha ok ekme) oluturacaktr [201].

102 En uygun parametreler ve kalnt gerilmeler arasndaki iliki, aratrlan tm malzemeler iin ayndr. Bu gerek malzemenin mekaniksel zelliklerine bal olmadan kalnt gerilmenin gerek oluum mekanizmasnn aklamasn ortaya koyar. Malzeme sadece kalnt gerilmelerin ortalama seviyesini etkiler [201]. Endstriyel deiim snrlar dikkate alndnda, kalnt gerilmeler zerine ileme parametrelerinin etkisi aadaki gibidir: lerleme miktar, takm u radys ve az miktarda da giri as kalnt gerilmeleri etkiler. Zt olarak, kalnt gerilmeler zerinde kesme derinliinin etkisi grlmemektedir.

ekil 4.49. Tornalanm bir parann yzey btnln arttrmak iin parametre seim kurallar [201]

103 Deneysel analizden basit sonular karlabilir ve bunlar millerin tornalanmas iin kullanlabilir. Bu kurallar malzeme kaldrma miktar , yzey przll ve kalnt gerilmeler zerine etkileri dikkate alnan tornalama parametrelerinin en uygun seimini salar. Elde edilen kurallar dk kalnt gerilmeler elde etmek iin dk ilerleme oran ile birlikte 90lik giri al takm kullanlmas gerektiini nerir. Dk ilerlemenin neden olduu malzeme kaldrma miktarndaki azalma kesme derinliini arttrmakla giderilebilir. En uygun u radys, kalnt gerilme ve yzey przll arasnda uyum olacak ekilde seilmelidir [201]. stenmeyen ekme kalnt gerilmeleri yksek kesme hzlar ve yksek kesme derinlikleri ile en aza indirilebilir [204]. Ayrca, leme esnasndaki titreim kt yzey grnmne sebep olur, ayrca sertleme sonularn etkileyen dzensiz i paras-anma yeri srtnmesine de sebep olur [193].

104 5. MATERYAL VE METOT

Bu alma, talal imalatla retilen vidalarn di dibinde meydana gelen kalnt gerilmelerin, dz tornalanm ve kanal alm paralarda meydana gelen kalnt gerilmelerle karlatrlmasn kapsamaktadr. Bu blmde tala kaldrma yntemi ile vida ama ilemlerinde kullanlm ekipmanlar, malzeme ve takmlar, yntemler ve teknikler tanmlanmaktadr. Vida ileme ve dier tornalama deneylerinin amac kesme artlarnn, kesme biiminin ve dier ilgili parametrelerin (i malzemesi, kesici takm kaplamas vb.) kalnt gerilmeler zerindeki etkisinin aratrlmasdr. 5.1. Kesme Deneyleri Deneyler tala kaldrarak vida ama, kanal ama ve dz tornalama ilemleri neticesinde meydana gelen kalnt gerilmelerin anlalmasn ve karlatrlmasn salamak iin yrtlmtr. Deneyler; Metrik vida ama ilemi, Yuvarlak kanal ama ilemi, Dz tornalama ilemi, olmak zere 3 gruba ayrlmtr. Her deney grubu iin tam faktoriyel deney tasarm uygulanmtr. Her grup iin kalnt gerilme oluumunu etkiledii bilinen kesme hz, kesici takmn sl iletim katsays ve i malzemesi sertlii deiken parametreler olarak belirlenmitir. Ayrca, bu parametreye ilaveten vida ama operasyonlarnda paso says, kanal ama ve dz tornalama operasyonlar iin ilerleme miktar dikkate alnarak her bir grupta toplam drt parametrenin etkisi incelenmitir.

105 5.1.1. paras malzemeleri Bu almada, AISI 4000 serisi (AISI 4140 ve AISI 4340) dk alaml yksek dayanml iki elik tipi kullanlmtr. Bu malzemeler hem havaclk hem de otomotiv sanayisinde yaygn olarak kullanlmalarndan dolay tercih edilmitir. Bu elikler teknik olarak dk alaml yksek dayanml (DAYD) elikler olarak snfndandr ve sertletirilmek suretiyle olduka yksek dayanmn gerekli olduu uygulamalarda kullanlmaktadr. Bu elikler mkemmel derin sertleebilirlik ileminden geirilir ve bylece yksek dayanm gerektiren ince kesitlerde kullanlrlar. almada seilen AISI 4140 eliin temel alam eleman krom-molibden, AISI 4340 eliinki ise krom-molibden-nikeldir. Bu iki eliin kimyasal kompozsiyonu izelge 5.1de grlmektedir. izelge 5.2de ise bu eliklerin fiziksel zellikleri yer almaktadr. izelge 5.1. AISI 4140 ve AISI 4340 eliin kimyasal kompozisyonu
Malzeme AISI 4140 AISI 4340 Bileen (% Arlk) C 0,38-0,43 0,37-0,43 Cr 0,81,1 0,70,9 Fe 96,78-97,84 96 Mn 0,7-1 0,7 Mo 0,150,25 0,20,3 Ni 1,83 P (Max) 0,035 0,035 S (Max) Max 0,04 Max 0,04 Si 0,150,3 0,23

izelge 5.2. AISI 4140 ve AISI 4340 eliklerin fiziksel zellikleri

Mekanik zellikler Maksimum ekme Dayanm Akma Dayanm Yzde Kopma Uzamas Kesit Daralmas Elastikiyet Modl Kayma (Bulk) Modl Poisson Oran lenebilirlik Kesme Modl Termal zellikler Isl Genleme Katsays (20C) Isl Genleme Katsays (250C) Isl Genleme Katsays (500C) Termal letkenlik (100C) 12.2 m/m-C 13.7 m/m-C 14.6 m/m-C 42.6 W/m-K 11.4 m/m-C 13.1 m/m-C 13.9 m/m-C 44.5 W/m-K AISI 4140 772 MPa 580 MPa 23,2 % 64.9 % 205 GPa 140 GPa 0,29 65% 80 GPa AISI 4340 855 MPa 731 MPa 21,7 % 63% 205 GPa 140 GPa 0,29 50% 80 GPa

106 AISI 4140 elii, krom-molibdenli, orta derecede sertletirilebilir, yksek dayanml bir eliktir. Genel olarak sertletirilmi ve temperlenmi halde ekme dayanm 8601130 MPa, sertlii ise 265-330 BSD (RC 28-36) imalatya sunulur. yi ilenebilirlie sahip yksek dayanm ve iyi bir arpma zelliiyle karakterize edilir, fakat kaynak edilebilirlii dktr. AISI 4140 endstride genellikle rulman, yatak, silindir, dili, tayc makara, hidrolik aft, ii bo aft ve paralar, cvata ve yksk yapmnda ska kullanlr. AISI 4140 sertletirilmi ve temperlenmi durumda olduka iyi ilenebilirlie sahiptir. AISI 4340 elii, nikel-krom-molibdenli, yksek derecede sertletirilebilir, dayanm yksek bir eliktir. Genellikle sertletirilmi ve temperlenmi olarak 930-1080 MPa ekme dayanmnda, 265-330 BSD (RC 28-36) imalatya sunulur. Yksek dayanm ve tokluu ile karakterize edilir. Yksek ekme ve akma dayanm gerektiren endstriyel uygulamalar iin bir ok endstri sektrnde AISI 4340, AISI 4140 elikten daha ok tercih edilir. Tipik uygulamalar arasnda ar i aftlar, dililer, kaplinler ve pimler saylabilir. Piyasaya sertletirilmi ve temperlenmi olarak sunulan AISI 4340 kolayca ilenebilen malzeme gz ile baklr fakat ieriinde nikel olmas nedeniyle ilenme esnasnda tala yapma problemi ile karlalabilir. malzemeleri 100*70*150 mm ebatlarndaki boru biimli malzemelerden kesilmitir. paras malzemelerine gaz atmosferli frnlarda slah ilemi uygulanmtr. Uygulanan sl ilem artlar ve elde edilen sertlik deerleri izelge 5.3de grlebilir. Malzemenin sertlik deerleri, kalnt gerilme deney sonular zerine malzemenin etkisini deerlendirmek zere kullanlmtr. izelge 5.3. Isl ilem artlar ve elde edilen sertlik deerleri
Malzeme AISI 4140 AISI 4340 Isl lem artlar 840-870 C (1,5 saat) 840-870 C (1,5 saat) Soutma Ortam Yada Yada Temperleme artlar 560 C (1,5 saat) 620 C (1,5 saat) Sertlik (BSD) 342 314

107 5.1.2. Kesici takmlar ve takm tutucular Vida ama operasyonlar iin kullanlan takmlar, Kennametal patentli KC 5025 (ISO P20-30, M20-30) kalite kaplamal kesici u dk balayc ierikli alamsz WC/Co ince taneli alt yapdan meydana gelir ve zeri PVD yntemiyle TiAlN kaplanmtr. Bu kaplama tipi elikten titanyum alamlarna kadar geni bir malzeme grubunun, dkten ortaya deien kesme hzlarnda ve darbeli kesme ile yksek ilerleme deerlerindeki ileme operasyonlar iin gelitirilmitir. Vida ama operasyonlarnda kullanlan dier takm Iscar patentli IC250 (ISO P15-35, M20-40) kalite kaplamal kesici u WC/Co altyapdan oluur ve zeri PVD yntemi ile TiN kaplamaya sahiptir. Bu kaplama kalitesi yksek kesme ykleri altnda orta ile yksek arasndaki kesme hzlarndaki ilemler iin kullanlmaktadr. Kanal ama operasyonlar iin kullanlan takmlar, Kennametal patentli KC 5010 (ISO P20-30, M20-30) kalite kaplamal kesici u, dk balayc ierikli, alamsz WC/Co ince taneli alt yapdan oluur ve zeri PVD yntemiyle TiAlN ile kaplanmtr. Yksek hzlarda bir ok malzemenin son bitirme ve genel amal ileme aralndaki talal imalat ilemeleri iin idealdir. Kanal ama operasyonlarnda kullanlan dier takm Iscar patentli IC635 (ISO P30-50, M20-40) kalite kaplamal kesici u WC/Co altyap zerine CVD yntemi ile TiN+TiCN+TiN ile kaplanmtr. Bu kaplama kalitesi yksek ilerleme oranlarnda ve dk kesme hzlarndaki ilemler iin uygundur. Dz tornalama operasyonlar iin kullanlan takmlar, Kennametal patentli KC 9110 (ISO P10-25, K15-20) kalite kaplamal kesici u zel olarak tasarlanm kobalt zenginletirilmi WC/Co altyapdan meydan gelir. Bu karbr, ilk nce patentli KMTCVD yntemiyle TiCN ile kaplandktan sonra PVD yntemiyle zeri kontroll tane yapl Al2O3 ve TiN ile kaplanmtr. Bu ok katmanl kaplama, takma ok iyi kenar anma direnci, kenar ylmasna engel ve mkemmel bitirme ileme olana salar. Dz tornalama ilemlerinde kullanlan dier takm, Iscar patentli IC3028 (ISO P25-45, M15-35)kalite kaplamal kesici u WC/Co altyap zerine PVD yntemi ile TiCN ile kapldr. Bu kaplama kalitesi olduka yksek bir toklua sahiptir. Genel

108 amal olarak eliklerin dk ve orta kesme hzlarnda ilenmeleri iin gelitirilmitir. Ayrca bu takm darbeli kesmelerde ve ar ileme artlar iin de kullanlmaktadr. Deneysel almada kullanlan ve yukarda detaylar aklanan kesici ve takm kodlar izelge 5.4 ve 5.5de liste halinde verilmitir. izelge 5.4. Deneysel kesme almasnda kullanlan kesici ular
lem Tr Metrik Vida Ama Kanal Ama Dz Tornalama Firma Kennametal Iscar Kennametal Iscar Kennametal Iscar Kesici U LT22ER50ISO 22ER5.00 ISO A4R0305M03U00GMN GRIP 3015Y TNMG160408FW TNMG160408-TF U Kalitesi KC5025 IC250 KC5025 IC635 KC9110 IC3028 Kaplama TiAlN-PVD TiN-PVD TiAlN-PVD TiN+TiC+TiN-CVD TiCN+Al2O3+TiCN+ TiN-PVD TiCN-PVD

izelge 5.5. Kesicilere ait Takm Tutucular

Kesici U Takm Tutucu LT22ER50ISO LSASR 2525 M22 (*SMYE altlkla) 22ER5.00 ISO A4R0305M03U00GMN A4SMR2525M0317 Kanal Ama GRIP 3015Y HELIR 2525-3T20 Dz TNMG160408FW MTENN 2525 M16 Tornalama TNMG160408-TF * Vida takmna vida helis asna uygun eimi vermek iin kullanlmtr leme Tr Metrik Vida Ama

Kesici takmlarn kaplama zellikleri birbirinden farkldr. Bu da, takmlarn farkl kesme performans (takm anmas, kesme scakl vb.) sergilemesine neden olmaktadr. Bu performans fark, yzey oluumunu etkilemektedir. izelge 5.6, bu kesici takmlarda kullanlan kaplamalarn performans kabiliyetinin ifadesi olarak kullanlacak sl iletim katsaylarn gstermektedir. Bu sl iletim katsaylar kalnt gerilme deney sonular zerine kesici u kaplama tipinin etkisini deerlendirmek zere kullanlmtr.

109 izelge 5.6. Kaplamalarn sl iletim katsaylar [205-208]

Kaplama Tipi Kaplama Ytemi Isl letim Katsays (W/mK) 50(20-800 C) 10(810 C) 7,5 (1000 C) 5(1250 C) 4(1500 C) 70 (600 C) 36(20 C) 6,1 (1000 C) 31(723 C) 25(723 C) 20(20 C) 27(1000 C) 28 (723 C)

TiAlN

PVD

TiN Al2O3 TiCN TiN TiC

PVD PVD CVD CVD CVD

5.1.3. leme parametreleri Bu almada, ileme parametreleri olarak kesme hz ve paso says/ilerleme miktar kesici u kaplamasnn sl iletim katsays ve malzeme sertlii de ileme parametreleri olarak seilmitir. almada vida ama, kanal ama ve dz tornalama ilemleri gerekletirilmitir. Vida amada paso says dikkate alnrken, kanal ama ve dz tornalama iin ilerleme miktar dikkate alnmtr. izelge 5.7de kesme deneylerinde kullanlan ileme parametreleri grlmektedir. izelge 5.7. Kesme deneylerinde kullanlan ileme parametreleri
V leme Tipi Kesme Hz
(m/dak)

PS Paso Says
(paso)

leme Parametreleri a MS Tala Derinlii

(mm)

IIK Isl letim Katsays

(W/m-K)

lerleme
(mm/dev)

Sertlik
(BSD)

Metrik Vida Ama Kanal Ama Dz Tornalama

50 100 150 50 100 150 100 200 300

12 18 24 01 0,15 0,25 0,12 0,2 0,28

Deiken (Paso
saysna bal)

342
(AISI 4140 )

10 (TiAlN) 70 (TiN) 10 (TiAlN) 27 (TiN+TiC+TiN) 25

(TiCN+AL2O3+TiCN +TiN ) 31 (TiCN)

314
(AISI 4340)

1,5

110 5.1.4. Deney paralarnn hazrlanmas Vida ama, kanal ama ve dz tornalama deneylerinin yaplaca paralar 100*70*150 mm boyutlarnda sl ilem grm i malzemesinden 35 mm geniliinde halkalar kesilerek hazrlanmtr. Btn operasyonlar CNC torna tezgahnda gerekletirilmitir. Deney paralar halka biiminde retildiinden tornalama ilemlerinin tamamnda, halka biimindeki bu paralar iten skacak ekilde, zel olarak tasarlanm bir malafa kullanlmtr. Malafa, zerindeki konik yzeyde hareket eden adet skma halkasnn i parasn iten skmasyla balama ilemini gerekletirmektedir. Bu malafa metrik vida, yuvarlak kanal ama ve dz tornalama ilemlerinin tamamnda balama aparat olarak kullanlmtr. Numunelerin eit biimde sklmasn salamak iin skma esnasnda bir tork anahtar kullanlmtr. Her bir numunenin malafaya balanmasnda 300 Nmlik skma torku uygulanmtr. Tm tornalama ilemleri iin kullanlan bu malafa ekil 5.1de grlmektedir.

ekil 5.1. Tornalama operasyonlarnda deney numunelerini balamak iin kullanlan skma halkal malafann detay resmi 35 mm geniliinde kesilen halkalara, asl tornalama ilemi balamadan nce yzeydeki bozukluklar (haddelemeden ve sl ilemden kalan bozukluklar)

111 kaldrmak iin, bir n tornalama ilemi uygulanmtr. izelge 5.8, her bir tornalama ileminin ilem srasn zetlemektedir. izelge 5.8. Tornalama ilemlerine ait ilem sralar
LEM Vida Ama lemi Kanal Ama lemi Dz Tornalama lemi 1. ilem n tornalama n tornalama n tornalama LEM SIRASI 2. ilem 3. ilem Vida ama Vida tepelerinin tralanmas Kanal ama Dz tornalama

Vida ama ileminde, n tornalama ilemini takiben para zerine 5 mm adml metrik vida almtr. Kanal ama ileminde, n tornalama ilemini takiben para zerine 1,5 mm u radysne sahip kanal takm ile 1,5 mm derinliinde ve 5 mm aralklarla kanallar almtr. Dz tornalama ilemi ise, SCMT formunda kesici ula n tornalama ilemi gerekletirildikten sonra TNMG formundaki asl kesici u 60lik yanama as salayacak takm tutucu kullanlarak, 1,5 mmlik sabit tala derinliinde 3 paso uygulanarak dz tornalama ilemi gerekletirilmitir. 5.1.5. Takm tezgah Vida ama, kanal ama ve dz tornalama operasyonlarna ait deney numunelerinin hazrlanmasnda Gazi niversitesi Teknik Eitim Fakltesi Makine Eitimi Blm Talal retim Anabilim Dal, CNC laboratuarnda bulunan JOHNFORD T35 CNC Torna Tezgah kullanlmtr. Bu tezgaha ait baz zellikler izelge 5.9da verilmitir. izelge 5.9. JOHNFORD T35 CNC torna tezgahnn zellikleri
X ekseni (mm) Z ekseni (mm) Tezgah Gc (kW) Devir says (rpm) Hidrolik ayna ap (mm) Hassasiyet (mm) Takm tama kapasitesi (adet) 250 600 10 4000 250 0,001 12

112 5.1.6. Kesme deneylerinin yapl Deney tasarm, izelge 5.7de de gsterilen ileme parametrelerine ait seviyelerin kombinasyonu eklinde oluturulmutur. V; Kesme hz, PS; paso says, f; ilerleme oran, MS; i malzemesi sertlii, IIK; kesici takm kaplamasnn sl iletim katsays parametreleri iin dikkate alnan seviye saylarnn arpm, her bir tornalama ilemi iin gerekletirilecek deney saysn verir. Vida ama deneylerinde paso saylar dikkate alnrken, dz tornalama ve kanal ama ilemlerinde ilerleme miktarlar dikkate alnmtr. Bu durumda her bir tornalama ilemi iin gerekli numune says V*(PSf)*MS*IIK=3*3*2*2=36dr. Btn kesme operasyonlar, yar sentetik su esasl (Q8oils - Q8 Beethoven VHD) soutma svs kullanlarak gerekletirilmitir ayn zamanda her bir numune iin yeni bir kesici u kullanlmtr. almada, en yaygn vida ama yntemi olan radyal ilerleme tipi kullanlmtr. Bu yntemde, her pasoda vida derinlii arttka takm yan yzeylerine den tala kesiti de artar. Bu art takmn gittike artan kuvvetlere maruz kalmasna neden olur. Bu kuvvet art her pasoda sabit tala alan salayarak nlenebilir. Sabit tala alan salamak iin azaltlm seri olarak adlandrlan paso miktarlar kullanlr. Bu durum di profilinin derinliine bal olarak nispeten byk bir balang deeri olan 0,20,35 mmlik deeri ierir. Deerler giderek azalr ve 0,09-0,02 mm seviyesine iner. Vida ama ileminde her pasoda sabit tala alan salayacak tala miktarn belirlemek iin,
ap n ap 1

apx =

(5.1)

eitlii kullanlmtr. Burada: apx; radyal ilerleme miktar, ap; toplam di derinlii, nap; toplam paso says, ; 1. paso iin= 0,3: 2.paso iin= 1: 3.ve daha sonraki pasolar iin = x-1 dir, x; gerek paso saysdr. Ayrca, vida ama ilemlerinde profil biimlendirme ilemi olarak son iki paso tekrarlanmtr. Bu vida ama ilemlerinde vidann tam profilinin salanmas iin uygulanan bir ilemdir [209 ].

113 Vida takmlarnda serbest yzeylerin nemi byktr. Serbest yzeylerin birinde takm mrn ksaltacak istenmeyen ypranmay nlemek iin vidann helis as mmkn olduunca kesici ucun eim asna denk gelmelidir (ekil 5.2). Bunu salamak iin kesici ularda vidann helis asna uygun altlklar kullanlr. Kesici uca verilecek eim as kesici u kataloglarndan veya,

tg =

ht nZ d2

(5.2)

eitlii kullanlarak belirlenebilir. Burada: ht, hatve; nZ, az says; d2, diin etkin ap (blm dairesi ap), , eim asdr.

ht

=0

ekil 5.2. Vida helis as ve vida takm eim as arasndaki iliki [209] Kanal ama operasyonunda kesici takm para eksenine dik bir biimde (radyal ynde) ilerleyerek tala kaldrr. Bu ynyle kanal ama ilemindeki tala oluumu vida ama ve dz tornalama ileminden farkldr. Bu farkllk, malzeme deformasyonunun takmn radyal ynde ilerlemesiyle, takm nnde gereklemesinden kaynaklanr. Dz tornalama operasyonlarnda kullanlan takm tutucu ile 60lik bir yanama as oluturulmutur. Bylelikle, vida takmnn simetrik kenarlarndan birine benzer bir davran sergilemesi salanmtr. Dz tornalama ilemlerinde kalnt gerilmeler zerinde olduka dk bir etkiye sahip olduundan tala derinlii sabit alnmtr. Ayrca, bu derinlik kesicicin u radysnden (0,8 mm) byk olduundan vida ucunun, simetrik kenarlarndan birinin, vida ama esnasndaki davrannn dz

114 tornalamaya yansm ekli olarak dnlebilir. Dz tornalama iin seilmi ilerleme miktarlar ise vida takmnn yan yzeyinin vida ama esnasndaki ortalama tala kalnlna karlk gelecek ekilde belirlenmitir. Kanal ama ve dz tornalama operasyonlarnda dikkate alnan bu hususlar, almann ana amac olan vida alm numunelerdeki kalnt gerilmelerin bu iki farkl tornalama ilemi ile doru bir biimde karlatrlmasnn yaplmas iindir.
5.2. lm Deneyleri 5.2.1. Elektro kimyasal katman kaldrma cihaz

Kalnt gerilme lmlerinin gerekletirilmesi iin ekil 5.3de grlen bir sistem tasarlanm ve imal edilmitir. Sistem tamamyla aside dayankl olan polikarbonat ve PVC malzeme kullanlarak imal edilmitir. Sistemde elektrolit akn salayan bir pompa ve elektrolitin depolanmasn salayan bir hazne yer almaktadr.

ekil 5.3. Elektro kimyasal katman kaldrma dzenei

115 ekil 5.3de tasarm grlen cihaza ait dier donanmlar ekil 5.4de fotoraflanmtr. Bu sistem on adet ana elemandan olumaktadr: (1) elektroliti tayan ve zerinde devir daim pompas ve soutma sistemi bulunan ana depo; (2) elektrolitin ierisinden dolat ve deney numunesini zerinde tayan elektro kimyasal ileme kutusu; (3) katot; (4) kapak; (5) lme ubuu (6) anot grevini yapan ve zerinden lm alnan numuneleri balamak iin zel olarak tasarlanm numune balama ayaklar; (7) 0,1 m hassasiyetindeki dorusal lm aygt; (8) dorusal lm aygtna ait gsterge paneli; (9) gsterge panelinden gelen veriyi dijital sinyale dntren kart; (10) verilerin bilgisayara aktarlmasn salayan RS 232 ara balant kablosu. ekil 5.5de ise detaylar aklanan bu sistemin alma durumu grlmektedir.

3 9 6

5 4

10 7

ekil 5.4. Elektro kimyasal katman kaldrma sistemine ait paralar

116

ekil 5.5. Elektro kimyasal katman kaldrma sistemi

5.2.2. lm numunelerinin biimi

Kalnt gerilmelerin belirlenebilmesi iin elektro kimyasal andrma deneylerinde kullanlacak numuneler tel erezyon tezgahnda ekil 5.6da gsterilen biimlerde kesilerek hazrlanmtr. Elektro kimyasal andrma deneylerinde kullanlmak zere tornalama ilemi tamamlanm halka eklindeki paralardan iki tip numune kesilerek karlmtr. 1 numaral numune, para ekseni boyunca (kesici hareket ynnde veya ileme dorultusunda) kesilerek karlmtr. Bu numune ile para ekseni boyunca olumu olan eksenel ynl gerilmeler belirlenmitir. 2 numaral numune para eksenine dik olarak kesilerek karlmtr. Bu numune ise ilemenin evre boyunca oluturduu evresel ynl kalnt gerilmeleri belirlemek iin kullanlmtr.

117
1

a)

b)

c)

ekil 5.6. Deneylerde kullanlan numunelerin biimi ve hazrlanmas a) Kesme deneyleriyle hazrlanm numune, b) Eksenel ynl kalnt gerilmelerin belirlenmesi iin hazrlanm (1) numuneler, c) evresel ynl kalnt gerilmelerin belirlenmesi iin hazrlanm (2) numuneler
5.2.3. lmlerin yapl

Kalnt gerilmelerin belirlenmesinde elektro kimyasal katman kaldrma metodu kullanlmtr. Bu metotla kalnt gerilmelerin belirlenmesi deformasyon esasna dayanmaktadr. Numuneden katmanlar kaldrldka, gerilmelerin yeni denge durumu oluturmas neticesinde numune deformasyona urar. Bu deformasyon deeri llerek kaldrlan katman derinliine karlk gelen kalnt gerilme deerleri hesaplanabilir. lm ncesi kalibrasyona ihtiya duyulmamaktadr. nk deformasyon lm 0,1 m hassasiyette deiim deerlerini gsterebilme kabiliyetine sahip bir dorusal lm aygt yardmyla gerekletirilmitir. Ayrca numuneden andrlan katman kalnlnn lm arlk kayb esasna gre, her bir deney numunesi iin, yaplmtr. ekil 5.7de gsterilen deney dzenei ile numunede katmanlarn kaldrlmas esnasnda meydan gelen deformasyon deerinin lm emas gsterilmektedir. Burada, elektrolit ierisindeki numuneden katmanlarn kaldrlmas ile oluan deformasyon 0,1 m hassasiyete sahip dorusal lm aygt ile alglanmaktadr. Aygtn alglad deer bir gsterge panelinde grntlenmektedir. Bu gsterge panelinin kts BCD (Binary Code Decimal) eklindedir ve bu verilerin bilgisayara

118 aktarlmas iin kodun bilgisayarn anlayaca veri dzenine dntrlmesi gerekmektedir. Kod dntrc bu grevi yerine getirmektedir. Bilgisayarn veri formatna dntrlen bu kodlar RS-232 balants ile bilgisayara aktarlmaktadr. Bylece lm aygtndan alnan ve gsterge panelinde grntlenen deerler bilgisayara aktarlabilmektedir. Bilgisayara aktarlan veriler DELPHI yazlmnda yazlan bir program sayesinde bilgisayarn sabit diskine yazlmaktadr. Ayrca bu program sayesinde veri aktarma zaman aral seilebilmekte ve verilerin yazlaca dosya yeri ve ad belirlenebilmektedir. Program, aktarlan verileri txt formatnda kayt ederek sabit diskte saklamaktadr.

DORUSAL LM AYGITI (hassasiyet=0,1 m)

GSTERGE

BLGSAYAR RS 232 Balants

Numune

KOD DNTRC

ekil 5.7. Deformasyon deerinin belirlenmesi iin hazrlanan deney dzenei

5.3. Verilerin Deerlendirilmesi 5.3.1. Verilerin analizi ve dzenlenmesi

ekil 5.16daki deney dzenei sayesinde txt formatnda kaydedilen dosyalardaki deformasyon verileri ve deney sonunda arlk kayb esasna gre belirlenen anma miktarlar kalnt gerilme deerlerinin hesaplanmas iin kullanlmtr. Bu verilerin dzenlenmesinde ve analizinde EXCEL, SAS-JMP 6.0, MINITAB 14 ve MATLAB yazlmlar koordineli bir biimde kullanlmtr. Verilerin ilk dzenlenmesi ve organizasyonu EXCEL yazlm ile gerekletirilmitir. Burada, andrlan her bir katmana karlk gelen llm deformasyon deerleri

119 tablolara dklmtr. Ayrca, bu dosyalar her bir numune ierisinde hesaplama iin gerekli tm bilgileri ierecek ekilde dzenlenmi ve kaydedilmitir. kinci aamada, anma verileri arasndaki farkllklar incelenmitir. Hesaplama asndan bu deerlerin birbirlerine eit olmalar gerekmektedir. Ancak, elektro kimyasal andrma doasndan dolay her numunede bu anmalar farkl olmaktadr. Bu nedenle istatistiki adan bu deerlerin anlaml farkllklar iirip iermediini aratrmak iin JMP yazlm kullanlmtr. Ayrca JMP yazlm yardmyla, deformasyon verilerinin yeni anma deerlerine karlk gelecek ekilde dzenlenmesi, eri denklemlerinin karlmas, orijinal verilerle eri denklemlerinden elde edilen deerlerin uyumunu gsteren korelasyon katsaylarnn hesaplanmas ve eri denklemlerinden her bir noktaya karlk gelen eimlerinin (trev alnmas) belirlenme ilemlerinin yaplmasnda da bu yazlmdan faydalanlmtr. kinci aamada yaplan tm istatistiki analizlerden, anmalar arasnda anlaml bir fark bulunmad ve orijinal veriler ile elde edilen polinom tr denklemler arasndaki uyumu gsteren yksek korelasyon ilikisi tespit edilmitir.
5.3.2. Kalnt gerilme bileenlerinin hesaplanmas

Katman kaldrma metoduyla kalnt gerilme hesaplamann temel prensibi, kalnt gerilme lm metotlar ksmnda aklanmtr. Bu almada, vida ve kanallardaki eksenel ve evresel kalnt gerilmelerin hesaplanmasnda, Podzey tarafndan yivli paralar iin gelitirilmi eitlikler kullanlmtr [210]. EXCEL ve JMP yazlmlar yardmyla dzenlenen ve organize edilen ilenmeye hazr veriler MATLAB yazlmnda yazlan kalnt gerilme hesaplama program tarafndan kullanlmtr. Kalnt gerilmelerin hesaplanmas olduka karmaktr ve dikkat gerektiren titiz bir almay gerektirmektedir. Bu almada, her bir numuneye ait eksenel ve evresel kalnt gerilme deerlerinin hesaplanmas iin MATLAB yazlmndan

120 faydalanlmtr. MATLAB yazlm ile yazlan program sayesinde gerekletirilen hesaplama ileminin ak emas ekil 5.8de gsterilmitir.

BALA

DOSYA ADI GR Okuma ve Yazma yaplacak dosya ad girii

OKU Numune kalnl, elastikiyet modl gibi sabit deerlerin okunmas

OKU Anma ve deformasyon deerleri gibi llm deerlerin okunmas

HESAPLA Eksenel Kalnt Gerilmeler

HESAPLA evresel Kalnt Gerilmeler

YAZ Eksenel kalnt gerilme hesaplamalarnn dosyaya yazlmas

YAZ evresel kalnt gerilme hesaplamalarnn dosyaya yazlmas

YAZ Eksenel ve evresel kalnt gerilme deerlerinin bir dosyada toplanmas

SONULAR.xls

ekil 5.8. Hesaplama prosedr ak emas Hesaplama prosedrne gre, ham verilerden hazrlanan veriler ayr ayr her bir numune iin bir EXCEL dosyasnda toplanmtr. Bu dosyada ayrca hesaplamada kullanlacak sabit ve llm dier veriler de yer almaktadr. MATLABda yazlan program, EXCEL dosyalarndaki verileri okumakta, gerekli hesaplamalar yapmakta ve yine bu dosyalara hesaplama ile ilgili btn sonular yazmaktadr. Bunun

121 yannda, hesaplanan eksenel ve evresel kalnt gerilme deerleri deerlendirmede kullanmak zere ayr bir dosyaya ayrca yeniden yazdrlmaktadr. Bu ilemlerin hepsi, yazlan hesaplama program sayesinde, e zamanl olarak tek seferde yaplmaktadr.
5.3.3. Kalnt gerilme bileenlerinin analizi

Kalnt gerilmeleri hesaplanan ve ilgili sonu dosyasna yazlan veriler daha sonra yeniden JMP ve MINITAB yazlmlar kullanlarak ilenmekte, grafiklere dklmekte, karlatrmada kullanlacak veri gruplar karlmaktadr. Kalnt gerilme profillerini gsteren grafiklerden parametre etkilerini deerlendirmek zordur. Kalnt gerilme grafikleri gerilme profilleri hakknda detayl bilgi salarken, deiik parametrelerle ilenmi numuneler arasndaki farkllklar gstermesi asndan yetersizdir. Bu nedenle, kalnt gerilmeler zerinde ileme parametrelerinin etkisini grmek iin numune zerindeki kalnt gerilmeleri tarif eden temel snr deerlerinin belirlenmesi gerekmektedir. Bir numunedeki kalnt gerilmeleri tarif eden temel snr deerleri; a. y; yzeydeki kalnt gerilme deeri, b. max; maksimum kalnt gerilme deeri, c. min; minimum kalnt gerilme deeri, d. amax; maksimum kalnt gerilme etki derinlii, e. amin; minimum kalnt gerilme etki derinlii, f. a0; faydal gerilme nfuziyet derinlii, eklindedir. Bu gerilme snr deerleri her bir numune iin JMP yazlm yardmyla hesaplanan verilerden elde edilmitir. Bu temel gerilme snr deerleri her bir numunenin ilenmesi esnasnda dikkate alnan,

122 a. Kesme hz (V), b. Paso says (PS) / ilerleme miktar (f) c. malzemesi sertlii (MS), d. Kesici takm kaplamasnn sl iletim katsays (IIK), parametrelerine karlk gelecek ekilde oluturulmutur. Numune ileme parametrelerine gre temel gerilme deerleri karlan deney gruplarna MINITAP yazlm kullanlarak ANOVA testi (varyans analizi) uygulanmtr. ANOVA tablolar temel gerilme deerleri zerinde her bir ileme parametresinin etkisini net bir ekilde ortaya koymaktadr. ANOVA tablolarna ek olarak karlan ana etki ve etkileim grafikleri her bir parametre grubundaki seviye etkilerinin belirlenmesinde ve birbiri zerindeki etkilerinin anlalmasnda yardmc olmaktadr. ANOVA testleri zellikle deneysel sonularn doru bir ekilde yorumlanmasnda yardmc olmutur.

123 6. DENEYSEL BULGULAR VE TARTIMA

Bu blm, kalnt gerilme lm sonular ve ileme parametrelerin kalnt gerilmeler zerine etkileri olmak zere iki balk altnda ele alnmtr. Kalnt gerilme lm sonularnn ele alnd ksmda, ileme artlarna bal olarak kalnt gerilmelerin derinlie gre deiim profilleri verilmitir. Bu kalnt gerilme profilleri hem AISI 4140 hem de AISI 4340 malzeme gruplarn iermektedir. Ayrca, kalnt gerilmelerin maksimum ve minimum dzeyleri ile bunlarn etki derinliklerini tarif eden kalnt gerilme snrlar bu grafiklerden elde edilmitir. Kalnt gerilme profilleri zerinden elde edilen bu kalnt gerilme snr deerleri ileme parametrelerinin kalnt gerilmeler zerindeki etkilerini belirlemek iin kullanlmtr. leme parametrelerinin kalnt gerilmeler zerine etkisi balkl ksmda kalnt gerilme grafiklerinden elde edilen snr deerlerinin varyans analizi yaplarak ileme artlarnn kalnt gerilme snrlar zerindeki etkileri belirlenmitir. Kalnt gerilme snrlarnn ileme parametrelerinin seviyelerine gre deiimini aratrmak iinse etki grafiklerinden faydalanlmtr. 6.1. Kalnt Gerilme lm Sonularnn Deerlendirilmesi Malzeme gruplarna gre her bir numuneye ait eksenel ve evresel kalnt gerilme profillerinin grafikleri oluturulmutur. Bu grafikler kalnt gerilmelerin derinlie bal olan deiimini gstermektedir. Bu blmde, srasyla vida alm, kanal alm ve dz tornalanm numunelerden elde edilmi eksenel ve evresel kalnt gerilme verilerin malzeme gruplarna gre snflandrlm sonular verilmitir. Deney numaras ile birlikte her bir numune iin uygulanan ileme art grafik zerinde gsterilmitir. Btn deneylerde her numune iin yeni bir kesici u kullanlmtr. Vida ama ilemlerinin tamam soutma svs uygulanarak gerekletirilmitir.

124 6.1.1. Vida ama ilemine ait sonular ekil 6.1-6.4, vida ama ilemi neticesinde vida di bibinde meydana gelmi derinlie bal, eksenel ve evresel ynl kalnt gerilme deiim profillerini gstermektedir. Eksenel ynl kalnt gerilmeler ekil 6.1a-c TiAlN kaplamal takmla, ekil 6.1d-f ise TiN kaplamal takmla AISI 4140 malzemeye metrik vida almas neticesinde meydana gelen eksenel ynl kalnt gerilme profillerini gstermektedir. TiAlN takmla ilenmi numunelerin hepsinde eksenel kalnt gerilmeler yzeyde basma kmtr ve lm yaplan derinlik boyunca basma zelliini korumutur. -840 MPa deeriyle en yksek yzey basma gerilmesi 50 m/dak kesme hz ve 18 pasonun kullanld 4 numaral deneyde bulunmutur. TiAlN takmn kullanlarak vida ald 50 ve 100 m/daklk kesme hzlar daha istikrarl deerler verilmitir. 50 ve 100 m/daklk kesme hzlarnda mekanik etkili kalnt gerilmeler baskndr. 150 m/daklk kesme hz 12 pasoda tala yknn fazla olmasndan kaynaklanan kesme kuvvetinin art nedeniyle yksek yzey basma kalnt gerilmesi oluturmutur. Fakat, 18 ve 24 paso saylarnda 150 m/dak kesme hz dk yzey basma kalnt gerilmesi vermitir. Bu deer ok hzl dmekte ve 18 pasoda yaklak 0,025 mm derinlikte ekme kalnt gerilmesine dnmektedir. TiAlN takm dk sl iletim katsaysna sahip olmasna ramen, dk srtnme katsays nedeniyle anma direnci yksektir. TiN takmla ilenmi numunelerdeki gerilme profilleri TiAlN ile ilenmi numunelerle karlatrldnda yzey basma kalnt gerilmelerinin daha hzl azald grlmektedir. -713 MPa deerindeki en yksek yzey basma gerilmesi TiN kaplamal takmla 150 m/dak ve 24 pasonun kullanld 18 numaral deneyde bulunmu, 0,10 mm derinlik civarnda120 MPa deerine dm ve lm derinlii boyunca da bu deerini hemen hemen korumutur. TiN kaplamal takmn sl iletkenlii yksektir ve bu yksek sl iletkenlik yan yzey anmasn arttrr. Yksek pasolarda basma gerilmelerinin hzla dmesine hatta ekme gerilmelerinin olumasna yan yzey anmasnn neden olduu dnlmektedir.

125

300

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

200 100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800 0,05 0,10 0,15 0,20 0,25

a)
0,30

1: 2: 3:

50 m/dak - 12 paso - TiAlN 100 m/dak - 12 paso - TiAlN 150 m/dak - 12 paso - TiAlN

300 200

d)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

10: 11: 12:

50 m/dak - 12 paso - TiN 100 m/dak - 12 paso - TiN 150 m/dak - 12 paso - TiN

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

0,35

0,40

0,45

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

300 200

b)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30

3: 4: 5:

50 m/dak - 18 paso - TiAlN 100 m/dak - 18 paso - TiAlN 150 m/dak - 18 paso - TiAlN

300 200

e)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

13: 14: 15:

50 m/dak - 18 paso - TiN 100 m/dak - 18 paso - TiN 150 m/dak - 18 paso - TiN

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

0,35

0,40

0,45

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

300 200

300

c)
0,00 0,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

7: 8: 9:

50 m/dak - 24 paso - TiAlN 100 m/dak - 24 paso - TiAlN 150 m/dak - 24 paso - TiAlN

200 100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

f)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30

16: 17: 18:

50 m/dak- 24 paso - TiN 100 m/dak- 24 paso - TiN 150 m/dak- 24 paso - TiN

100 0 0,35 0,40 0,45 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

ekil 6.1. Metrik vida alm AISI 4140 malzemeye ait eksenel ynl kalnt gerilme profilleri a-c) TiAlN kaplamal takm, d-f) TiN kaplamal takm ekil 6.2a-c TiAlN kaplamal takmla, ekil 6.2d-f ise TiN kaplamal takmla AISI 4340 malzemeye metrik vida almas neticesinde meydana gelen eksenel ynl kalnt gerilme profillerini gstermektedir. 12 pasoda TiAlN takmn kullanld deneyde btn kesme hzlarnda profiller birbirine benzemektedir. Yine de en yksek yzey basma gerilmesi 150 m/daklk kesme hznda grlmtr. 18 ve 24 paso says kullanldnda 50 m/daklk kesme hznda yzey basma gerilmelerinin de artt grlmektedir. TiN kaplanm takmn kullanld durumlarda da paso saysna bal olarak yzey basma kalnt gerilmeleri deimitir. 18 pasoda en yksek deerler elde edilirken, 24 pasoda bu deerler dmtr. Tm gerilme

126 profilleri lm derinlii boyunca basma zelliini korumutur. TiAlN takmn kullanld deneylerde -690 MPa deeriyle 50 m/dak ve 18 pasonun kullanld 4 numaral deneyde elde edilmitir. TiN takmn kullanld deneyde en yksek yzey basma gerilmesi -930 MPa deerindedir ve 150 m/dak kesme hznn ve 18 pasonun kullanld 15 numaral deneyde elde edilmitir. Vida ama ileminde eksenel ynl yzey kalnt gerilmeleri zerinde paso says daha baskn zellikler gstermitir. Vida ama ileminde paso says yanal ilerleme orann belirlemektedir. Paso says arttka yanal ilerleme miktar der ve bu basma kalnt gerilmelerine neden olur. Paso saysnn ok arttrlmas bu yanal ilerleme miktarlarn daha da drr.Takm i parasna daha fazla srtnr ve ortaya kan s etkisi nedeniyle basma gerilmelerinin deerleri der. Dk kesme hzlarnda TiAlN takm en iyi performans gsterirken TiN yksek kesme hzlarnda daha iyidir. Kesici u kaplamann sl iletkenlik katsays yzeyde oluacak basma gerilmeleri zerinde etkilidir. Isl iletim katsays ykseldike paradan uzaklatrlacak s miktar artar. Bir yandan da takm fazla sya maruz kald iin yan yzey anmas daha fazla olur [65, 161, 174-177]. TiN kaplamal takm zellikle yksek pasolu ilemede yzey altnda ekme kalnt gerilmelerini bu nedenle oluturmutur. Ayrca, AISI 4340 elikteki eksenel ynl kalnt gerilme deerlerinin dk kmasnda malzeme sertliinin etkisi vardr. AISI 4140 (342 BSD) elik AISI 4340 (314 BSD) elikten daha serttir. Daha sert malzemelerde tala kaldrma ilemi daha youn mekanik deformasyon altnda gerekleir [65]. Bu basma kalnt gerilmelerin bykln etkiler. Fakat ilerleme miktarnn daha fazla azaltlmas srtnmeyi arttracandan takm anmasn hzlandrr. Takmn beklenenden nce anmas ise hem ekme kalnt gerilmelerinin deerini ykseltir hem de yzeyde veya yzeye yakn yerlerde meydana gelmesine neden olur [107, 131, 161].

127

300

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

200 100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800 0,05 0,10 0,15 0,20 0,25

a)
0,30

1: 2: 3:

50 m/dak - 12 paso - TiAlN 100 m/dak - 12 paso - TiAlN 150 m/dak - 12 paso - TiAlN

300 200 100 0

0,00 0,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30 0,35 0,40 0,45

d)

10: 11: 12:

50 m/dak - 12 paso - TiN 100 m/dak - 12 paso - TiN 150 m/dak - 12 paso - TiN

0,35

0,40

0,45

-100 -200

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)
-300 -400 -500 -600 -700 -800

300

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

200 100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

b)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30

4: 5: 6:

50 m/dak - 18 paso - TiAlN 100 m/dak - 18 paso - TiAlN 150 m/dak - 18 paso - TiAlN

300 200 100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800 -900

e)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30

13: 14: 15:

50 m/dak - 18 paso - TiN 100 m/dak - 18 paso - TiN 150 m/dak - 18 paso - TiN

0,35

0,40

0,45

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

300

300

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

200 100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

c)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30

7: 8: 9:

50 m/dak - 24 paso - TiAlN 100 m/dak - 24 paso - TiAlN 150 m/dak - 24 paso - TiAlN

200 100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

f)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25

16: 17: 18:

50 m/dak- 24 paso - TiN 100 m/dak- 24 paso - TiN 150 m/dak- 24 paso - TiN

0,35

0,40

0,45

0,30

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

ekil 6.2. Metrik vida alm AISI 4340 malzemeye ait eksenel ynl kalnt gerilme profilleri a-c) TiAlN kaplamal takm, d-f) TiN kaplamal takm Hem AISI 4140 hem de 4340 malzeme iin 18 paso her iki kaplama tipi iin en yksek yzey basma kalnt gerilmeleri vermitir. Bu durum, kalnt gerilmeler zerinde tala derinliinin etkisinden ziyade yanal ilerleme miktarndaki deiimin bir sonucudur. Vida ama ileminde paso says eksenel ynl yzey kalnt gerilmelerinin zerinde etkili olmutur. Vida ama ilemlerinde paso saysnn daha fazla arttrlmas vida takmnn kesici kenarnn daha fazla anmasna neden olur. Bu srtnmeyi arttrr ve sonuta oluan s basma gerilmelerinin seviyesini drr [107, 161].

128 evresel ynl kalnt gerilmeler ekil 6.3a-c TiAlN kaplamal takmla, ekil 6.3d-f ise TiN kaplamal takmla AISI 4140 malzemeye metrik vida almas neticesinde meydana gelen evresel ynl kalnt gerilme profillerini gstermektedir. AISI 4140 malzemenin TiAlN kaplamal takmla ilenmesi neticesinde yzeyde basma kalnt gerilmeleri grlmtr. En yksek deer -536 MPa ile 5 numaral numunede olumutur. Gzlemler yzeydeki bu basma kalnt gerilmelerinin etki derinliinin dk olduunu gstermitir. Bu, kesme esnasnda oluan snn paraya aktarlmasndan kaynaklanmaktadr. TiAlN takmla ilenmi numunelerde basma gerilmeleri yaklak 0,05~0,25 mm derinlikler arasnda ekmeye dnmtr. Bu da, evresel kalnt gerilmeler zerinde sl kaynan daha etkili olduunu gsterir. TiN takmla ilenmi numunelerdeki kalnt gerilme profillerinin basmadan ekmeye getii etki derinliinin dk olmasnn yan yzey anmasndan kaynakland dnlmektedir. stelik TiN kaplamal takm yksek ekme kalnt gerilmelerine de neden olmutur. evresel kalnt gerilmelerde AISI 4140 elikte evresel yzey kalnt gerilmeleri AISI 4340 elikten daha yksek kmtr. Buna AISI 4140 eliin (342 BSD) AISI 4340 (314 BSD) elikten daha sert olmas neden olmutur. AISI 4140 eliin TiAlN kaplamal takmla dk kesme hzlarnda ilenmesi yksek evresel yzey kalnt gerilmeleri verirken, TiN kaplamal takm yksek kesme hzlarnda yksek evresel kalnt gerilmeler vermitir. TiAlN kaplama dk sl iletim katsaysna sahip olmasna ramen srtnme katsaysnn dkl ve yksek anma direnci nedeniyle dk ve orta kesme hzlarnda iyi performans gstermitir. AISI 4140 eliin TiN kaplamal takmla ilenmesinde evresel kalnt gerilme etki derinlii daha dktr ve 0,02~0,10 mm civarndaki derinliklerde ekme kalnt gerilmelerine dnmtr. Buna, TiN kaplamann yksek sl iletkenliinden kaynaklanan yan yzey anmasnn neden olduu dnlmektedir. ekil 6.4a-c TiAlN kaplamal takmla, ekil 6.4d-f ise TiN kaplamal takmla AISI 4340 malzemeye metrik vida almas neticesinde meydana gelen evresel ynl kalnt gerilme profillerini gstermektedir. AISI 4140 eliin kalnt gerilme profilleri ile benzerlik gstermesine ramen kalnt gerilme deerleri dktr. AISI

129 4340 elik, AISI 4140 elikten daha yumuaktr. Takmn arkasndaki ekme plastik deformasyonuna neden olan ekme gerilmesi, daha sert malzeme kesilirken daha byk olur. Yksek sertlie sahip malzeme kesildii zaman kesici kenarn nndeki basma plastik deformasyonu yumuak olan malzemenin kesilmesinden daha kk olacaktr. Takmn oluturduu gerilmelerin kalkmasyla para zerindeki kuvvetler yeniden dengelenecek ve daha fazla basma kalnt gerilmeleri oluturulacaktr [66, 164].

300

300

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

200 100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800 0,05 0,10 0,15 0,20 0,25

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

a)
0,30

1: 2: 3:

50 m/dak - 12 paso - TiAlN 100 m/dak - 12 paso - TiAlN 150 m/dak - 12 paso - TiAlN

200 100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

d)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30

10: 11: 12:

50 m/dak - 12 paso - TiN 100 m/dak - 12 paso - TiN 150 m/dak - 12 paso - TiN

0,35

0,40

0,45

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

300 200

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

b)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

4: 5: 6:

50 m/dak - 18 paso - TiAlN 100 m/dak - 18 paso - TiAlN 150 m/dak - 18 paso - TiAlN

300 200 100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

e)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30

13: 14: 15:

50 m/dak - 18 paso - TiN 100 m/dak - 18 paso- TiN 150 m/dak - 18 paso- TiN

0,35

0,40

0,45

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

300 200

300

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

c)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30

7: 8: 9:

50 m/dak - 24 paso - TiAlN 100 m/dak - 24 paso - TiAlN 150 m/dak - 24 paso - TiAlN

200 100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800 0,05 0,10 0,15 0,20 0,25

f)
0,30

16: 17: 18:

50 m/dak- 24 paso - TiN 100 m/dak- 24 paso - TiN 150 m/dak- 24 paso - TiN

0,35

0,40

0,45

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

ekil 6.3. Metrik vida alm AISI 4140 malzemeye ait evresel ynl kalnt gerilme profilleri a-c) TiAlN kaplamal takm, d-f) TiN kaplamal takm

130

300

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

200 100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800 0,05 0,10 0,15 0,20 0,25

a)
0,30

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

1: 2: 3:

50 m/dak - 12 paso - TiAlN 100 m/dak - 12 paso - TiAlN 150 m/dak - 12 paso - TiAlN

300 200 100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

d)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30

10: 11: 12:

50 m/dak - 12 paso - TiN 100 m/dak - 12 paso - TiN 150 m/dak - 12 paso - TiN

0,35

0,40

0,45

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

300 200

300

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

b)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30

4: 5: 6:

50 m/dak - 18 paso - TiAlN 100 m/dak - 18 paso - TiAlN 150 m/dak - 18 paso - TiAlN

200 100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

e)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30

13: 14: 15:

50 m/dak - 18 paso - TiN 100 m/dak - 18 paso- TiN 150 m/dak - 18 paso- TiN

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

0,35

0,40

0,45

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

300 200

300

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

c)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30

7: 8: 9:

50 m/dak - 24 paso - TiAlN 100 m/dak - 24 paso - TiAlN 150 m/dak - 24 paso - TiAlN

200

f)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30

16: 17: 18:

50 m/dak- 24 paso - TiN 100 m/dak- 24 paso - TiN 150 m/dak- 24 paso - TiN

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

100 0

0,35

0,40

0,45

0,00
-100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

ekil 6.4. Metrik vida alm AISI 4340 malzemeye ait evresel ynl kalnt gerilme profilleri a-c) TiAlN kaplamal takm, d-f) TiN kaplamal takm 6.1.2. Kanal ama ilemine ait sonular ekil 6.5-6.8, kanal ama ilemi neticesinde meydana gelmi derinlie bal, eksenel ve evresel ynl kalnt gerilme deiim profillerini gstermektedir. Kanal amada vida amada kullanlan paso says yerine ilerleme miktar kullanlmtr. Kanal amada takm, vida amada ve dz tornalamadan farkl olarak radyal ilerleme ynnde ilerleyerek tala kaldrr. Bu ynyle vida ama ve dz tornalamadan farkldr.

131 Eksenel ynl kalnt gerilmeler ekil 6.5a-c TiAlN kaplamal takmla, ekil 6.5d-f ise TiN+TiC+TiN kaplamal takmla AISI 4140 malzemeye yuvarlak kanal almas neticesinde meydana gelen eksenel ynl kalnt gerilme profillerini gstermektedir. TiAlN takmn kullanld uygulamada en yksek basma kalnt gerilmesi -325 MPa deeri ile 6 numaral deney artlarnda oluurken, TiN+TiC+TiN takmn kullanld uygulamada en yksek basma kalnt gerilmesi 15 numaral uygulamada -405 MPa olarak bulunmutur. 6 ve 15 numaral deneylerde 150 m/dak kesme hz ve 0,15 mm/dev ilerleme miktar kullanlmtr. Grafiklerde kalnt gerilmelerin kesme hzndan ziyade ilerleme miktar ile deitii grlmektedir. Etki derinliinin ilerleme oran artyla artt grlmektedir. lerleme miktar artyla takm nnde ezilen malzeme miktar da artar. Takm ucu tarafndan ezilen malzeme miktarnn artmas malzeme yzeyine daha fazla bask anlamna gelir. Kesici takm yeni olumu yzeyden ayrld zaman ezilmi yzeydeki basma gerilmeleri souma nedeniyle geveyerek dk deerler alr ve derinlerde ekme gerilmelerine dnr [8, 164]. ekil 6.6a-c TiAlN kaplamal takmla, ekil 6.6d-f ise TiN+TiC+TiN kaplamal takmla AISI 4340 malzemeye yuvarlak kanal almas neticesinde meydana gelen eksenel ynl kalnt gerilme profillerini gstermektedir. TiAlN takmn kullanld uygulamalarda yzey gerilmeleri genelde dk seviyeli ekme ve basma kalnt gerilmelerinden olumutur. Ama 0,25 mm/dev ilerleme miktaryla basma gerilmeleri olumutur. En yksek yzey basma kalnt gerilme deeri 50 m/dak kesme hz ve 0,25 mm/dev ilerleme miktarnn kullanld 7 numaral uygulamada yaklak -330 MPa civarnda gereklemitir. TiN+TiC+TiN kaplamal takmda en yksek yzey basma kalnt gerilmesi 50 m/dak kesme hz ve 0,10 mm/dev ilerleme miktarnn kullanld 10 numaral numunede grlmektedir. Bu deerlerin AISI 4140 malzemeden olduka dk gereklemesi tamamen malzeme sertlii ile ilikilidir. Ayrca, TiAlN kaplamal takm dk sl iletkenliine ramen yksek ilerleme oranlarnda daha iyi sonu vermitir. TiN+TiC+TiN kaplamal takm ise yksek sl iletkenlie ramen dk ilerleme miktar ile etkili kmtr. Bunun tamamen kaplamalarn anma direnci ile ilgili olduu dnlmektedir. lerleme

132 miktar art takma gelen yk arttrmaktadr. Bu da kesme kenarnn beklenenden daha erken zelliini yitirmesine neden olur [107]. Kesme zellii zayflam takm kesme scakln arttracandan, malzemede her zaman ekme ynnde kalnt gerilmeler vermekte ve ekme katmannn artmasna neden olmaktadr.

300 200

a)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800 0,30 0,35 0,40 0,45

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

1: 2 3

50 m/dak - 0,10 mm/dev - TiAlN 100 m/dak - 0,10 mm/dev - TiAlN 150 m/dak - 0,10 mm/dev - TiAlN

300 200 100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

d)
0,05 0,10 0,15 0,20

10: 11: 12:

50 m/dak - 0,10 mm/dev - TiN+TiC+TiN 100 m/dak - 0,10 mm/dev - TiN+TiC+TiN 150 m/dak - 0,10 mm/dev - TiN+TiC+TiN

0,25

0,30

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

300 200

b)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25

300

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

4: 5: 6:

50 m/dak - 0,15 mm/dev - TiAlN 100 m/dak - 0,15 mm/dev - TiAlN 150 m/dak - 0,15 mm/dev - TiAlN

200 100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

e)
0,05 0,10 0,15 0,20

13: 14: 15:

50 m/dak - 0,15 mm/dev - TiN+TiC+TiN 100 m/dak - 0,15 mm/dev - TiN+TiC+TiN 150 m/dak - 0,15 mm/dev - TiN+TiC+TiN

0,30

0,35

0,40

0,45

0,25

0,30

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

300 200

c)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25

100 0 0,00 -100 -200

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

7: 8: 9:

50 m/dak - 0,25 mm/dev - TiAlN 100 m/dak - 0,25 mm/dev - TiAlN 150 m/dak - 0,25 mm/dev - TiAlN

300 200 100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

f)
0,05 0,10 0,15 0,20

16: 17: 18:

50 m/dak- 0,25 mm/dev- TiN+TiC+TiN 100 m/dak- 0,25 mm/dev- TiN+TiC+TiN 150 m/dak- 0,25 mm/dev- TiN+TiC+TiN

0,30

0,35

0,40

0,45

0,25

0,30

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)
-300 -400 -500 -600 -700 -800

Derinlik (mm)

ekil 6.5. Kanal alm AISI 4140 malzemeye ait eksenel ynl kalnt gerilme profilleri a-c) TiAlN kaplamal takm, d-f) TiN+TiC+TiN kaplamal takm

133

300 200

a)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25

1: 2: 3:

50 m/dak - 0,10 mm/dev - TiAlN 100 m/dak - 0,10 mm/dev - TiAlN 150 m/dak - 0,10 mm/dev - TiAlN

300 200

d)
0,05 0,10 0,15 0,20

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800 0,30 0,35 0,40 0,45

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

10: 11: 12:

50 m/dak - 0,10 mm/dev - TiN+TiC+TiN 100 m/dak - 0,10 mm/dev - TiN+TiC+TiN 150 m/dak - 0,10 mm/dev - TiN+TiC+TiN

100 0

0,00
-100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

0,25

0,30

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

300 200

b)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

4: 5: 6:

50 m/dak - 0,15 mm/dev - TiAlN 100 m/dak - 0,15 mm/dev - TiAlN 150 m/dak - 0,15 mm/dev - TiAlN

300 200 100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

e)
0,05 0,10 0,15 0,20

13: 14: 15:

50 m/dak - 0,15 mm/dev - TiN+TiC+TiN 100 m/dak - 0,15 mm/dev - TiN+TiC+TiN 150 m/dak - 0,15 mm/dev - TiN+TiC+TiN

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

0,30

0,35

0,40

0,45

0,25

0,30

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

300 200

c)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25

300

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

7: 8: 9:

50 m/dak - 0,25 mm/dev - TiAlN 100 m/dak - 0,25 mm/dev - TiAlN 150 m/dak - 0,25 mm/dev - TiAlN

200 100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

f)
0,05 0,10 0,15 0,20

16: 17: 18:

50 m/dak- 0,25 mm/dev- TiN+TiC+TiN 100 m/dak- 0,25 mm/dev- TiN+TiC+TiN 150 m/dak- 0,25 mm/dev- TiN+TiC+TiN

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

0,30

0,35

0,40

0,45

0,25

0,30

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

ekil 6.6. Kanal alm AISI 4340 malzemeye ait eksenel ynl kalnt gerilme profilleri a-c) TiAlN kaplamal takm, d-f) TiN+TiC+TiN kaplamal takm evresel ynl kalnt gerilmeler ekil 6.7a-c TiAlN kaplamal takmla, ekil 6.7d-f ise TiN+TiC+TiN kaplamal takmla AISI 4140 malzemeye yuvarlak kanal almas neticesinde meydana gelen eksenel ynl kalnt gerilme profillerini gstermektedir. Btn ileme artlarnda ok dk seviyede yzey basma gerilmeleri olumutur. Bu gerilmeler yzey altnda neredeyse sfrlanarak derinlik boyunca devam etmitir. Bu durum evresel gerilmeleri meydana getiren kesme kuvvetinden kaynakland dnlmektedir.

134 nk, burada takmn ilerleme ynndeki radyal kuvvetin kesme kuvvetinden daha baskn olduu dnlmektedir.

300 200

a)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800 0,30 0,35 0,40 0,45

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

1: 2: 3:

50 m/dak - 0,10 mm/dev - TiAlN 100 m/dak - 0,10 mm/dev - TiAlN 150 m/dak - 0,10 mm/dev - TiAlN

300 200 100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

d)
0,05 0,10 0,15 0,20

10: 11: 12:

50 m/dak - 0,10 mm/dev - TiN+TiC+TiN 100 m/dak - 0,10 mm/dev - TiN+TiC+TiN 150 m/dak - 0,10 mm/dev - TiN+TiC+TiN

0,25

0,30

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

300 200

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

b)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25

4: 5: 6:

50 m/dak - 0,15 mm/dev - TiAlN 100 m/dak - 0,15 mm/dev - TiAlN 150 m/dak - 0,15 mm/dev - TiAlN

300 200

e)
0,05 0,10 0,15 0,20

13: 14: 15:

50 m/dak - 0,15 mm/dev - TiN+TiC+TiN 100 m/dak - 0,15 mm/dev - TiN+TiC+TiN 150 m/dak - 0,15 mm/dev - TiN+TiC+TiN

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

0,30

0,35

0,40

0,45

0,25

0,30

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

300 200

300

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

c)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25

7: 8: 9:

50 m/dak - 0,25 mm/dev - TiAlN 100 m/dak - 0,25 mm/dev - TiAlN 150 m/dak - 0,25 mm/dev - TiAlN

200 100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

f)
0,05 0,10 0,15 0,20

16: 17: 18:

50 m/dak- 0,25 mm/dev- TiN+TiC+TiN 100 m/dak- 0,25 mm/dev- TiN+TiC+TiN 150 m/dak- 0,25 mm/dev- TiN+TiC+TiN

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

0,30

0,35

0,40

0,45

0,25

0,30

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

ekil 6.7. Kanal alm AISI 4140 malzemeye ait evresel ynl kalnt gerilme profilleri a-c) TiAlN kaplamal takm, d-f) TiN+TiC+TiN kaplamal takm ekil 6.8a-c TiAlN kaplamal takmla, ekil 6.8d-f ise TiN+TiC+TiN kaplamal takmla AISI 4340 malzemeye yuvarlak kanal almas neticesinde meydana gelen eksenel ynl kalnt gerilme profillerini gstermektedir. Btn ileme artlarnda ok dk seviyede yzey basma gerilmeleri olumutur. Bu gerilmeler yzey altnda neredeyse sfrlanarak derinlik boyunca devam etmitir. AISI 4140 ile AISI 4340 elie ait evresel kalnt gerilme profilleri birbirine ok benzer. AISI 4140 elie ait

135 kalnt gerilme deerlerinin ok az da olsa byk kmas tamamen AISI 4340a gre AISI 4140n sert olmasndan kaynakland dnlmektedir.

300 200

a)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800 0,30 0,35 0,40 0,45

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

1: 2: 3:

50 m/dak - 0,10 mm/dev - TiAlN 100 m/dak - 0,10 mm/dev - TiAlN 150 m/dak - 0,10 mm/dev - TiAlN

300 200 100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

d)
0,05 0,10 0,15 0,20

10: 11: 12:

50 m/dak - 0,10 mm/dev - TiN+TiC+TiN 100 m/dak - 0,10 mm/dev - TiN+TiC+TiN 150 m/dak - 0,10 mm/dev - TiN+TiC+TiN

0,25

0,30

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

300 200

b)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25

4: 5: 6:

50 m/dak - 0,15 mm/dev - TiAlN 100 m/dak - 0,15 mm/dev - TiAlN 150 m/dak - 0,15 mm/dev - TiAlN

300 200

e)
0,05 0,10 0,15 0,20

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

13: 14: 15:

50 m/dak - 0,15 mm/dev - TiN+TiC+TiN 100 m/dak - 0,15 mm/dev - TiN+TiC+TiN 150 m/dak - 0,15 mm/dev - TiN+TiC+TiN

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

0,30

0,35

0,40

0,45

0,25

0,30

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

300 200

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

c)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

7: 8: 9:

50 m/dak - 0,25 mm/dev - TiAlN 100 m/dak - 0,25 mm/dev - TiAlN 150 m/dak - 0,25 mm/dev - TiAlN

300 200 100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

f)
0,05 0,10 0,15 0,20

16: 17: 18:

50 m/dak- 0,25 mm/dev- TiN+TiC+TiN 100 m/dak- 0,25 mm/dev- TiN+TiC+TiN 150 m/dak- 0,25 mm/dev- TiN+TiC+TiN

0,30

0,35

0,40

0,45

0,25

0,30

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

ekil 6.8. Kanal alm AISI 4340 malzemeye ait evresel ynl kalnt gerilme profilleri a-c) TiAlN kaplamal takm, d-f) TiN+TiC+TiN kaplamal takm

136 6.1.3. Dz Tornalama ilemine ait sonular ekil 6.9-6.12, dz tornalama ilemi neticesinde meydana gelmi derinlie bal, eksenel ve evresel ynl kalnt gerilme deiim profillerini gstermektedir. Eksenel ynl kalnt gerilmeler: ekil 6.9a-c TiCN+Al2O3+TiCN+TiN kaplamal takmla, ekil 6.9d-f ise TiCN kaplamal takmla AISI 4140 malzemenin dz tornalanmas neticesinde meydana gelen eksenel ynl kalnt gerilme profillerini gstermektedir. TiCN+Al2O3+TiCN+TiN kaplamal takmn kullanld AISI 4140 malzemede en yksek yzey basma gerilmesi -710 MPa deeriyle 1 numaral numunede grlmtr. Ayrca, ayn numunede yaklak 0,11 mm derinlikte 240 MPa deerinde en byk ekme gerilmesi meydana gelmitir. TiCN kaplamal takmn kullanld 16 ve 17 numaral numunelerde yaklak -670 MPa civarnda en yksek yzey basma gerilmesi elde edilmitir. Basma gerilmelerinin etki derinlii 0,08 mm derinlie kadar devam etmi ve 0,14 mm derinlikte 98 MPalk ekme gerilmesi olumutur. ekil 6.10a-c TiCN+Al2O3+TiCN+TiN kaplamal takmla, ekil 6.10d-f ise TiCN kaplamal takmla AISI 4340 malzemenin dz tornalanmas neticesinde meydana gelen eksenel ynl kalnt gerilme deiimleri incelendiinde en yksek yzey basma gerilmesinin TiCN+Al2O3+TiCN+TiN kaplamal takmn kullanld 3 numaral numunede -950 MPa civarnda gerekletii grlmtr. Etki derinliinin ilerleme oranyla artmas, mekanik etkinin sl etkiden daha baskn olmasyla aklanabilir. TiCNn kullanld uygulamalarda en yksek yzey basma gerilmesi -687 MPa ile 10 numaral numunede elde edilmitir. Bu numunede basma gerilmeleri yaklak 0,04 mm derinlie kadar etkilidir. Bu derinlikten sonra ekme kalnt gerilmelerine dnmtr ve 0,092 mm derinlikte 188 MPa deerine ulamtr.

137 Her iki kaplama tipinde kalnt gerilme geliimi, kaplamalarn sl iletkenlik katsaylarnn dk olmasndan dolay malzemenin daha fazla sl etkilerle kar karya kaldn gstermektedir. Bu nedenle, faydal derinlikler ok dktr. Ayrca, AISI 4340 eliin kalnt gerilme deerleri genel olarak AISI 4140 malzemeninkinden dktr. dk kmas da tamamen malzeme sertliinden kaynaklanmaktadr. Daha yumuak olan AISI 4340 elikte kalnt gerilme deerleri

300 200

a)

1: 2: 3:

100 m/dak - 0,12 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN 200 m/dak - 0,12 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN 300 m/dak - 0,12 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN

300 200

d)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25

10: 11: 12:

100 m/dak - 0,12 mm/dev - TiCN 200 m/dak - 0,12 mm/dev - TiCN 300 m/dak - 0,12 mm/dev - TiCN

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800 0,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30 0,35 0,40 0,45

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

0,30

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

300 200

b)
0,05 0,10 0,15

4: 5: 6:

100 m/dak - 0,20 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN 200 m/dak - 0,20 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN 300 m/dak - 0,20 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN

300 200

e)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25

13: 14: 15:

100 m/dak - 0,20 mm/dev - TiCN 200 m/dak - 0,20 mm/dev - TiCN 300 m/dak - 0,20 mm/dev - TiCN

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

0,20

0,25

0,30

0,35

0,40

0,45

0,30

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

300 200

c)
0,05 0,10 0,15

7: 8: 9:

100 m/dak - 0,28 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN 200 m/dak - 0,28 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN 300 m/dak - 0,28 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN

300 200

f)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25

16: 17: 18:

100 m/dak- 0,28 mm/dev- TiCN 200 m/dak- 0,28 mm/dev- TiCN 300 m/dak- 0,28 mm/dev- TiCN

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

0,20

0,25

0,30

0,35

0,40

0,45

0,30

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

ekil 6.9. Dz tornalanm AISI 4140 malzemeye ait eksenel ynl kalnt gerilme profilleri a-c) TiCN+Al2O3+TiCN+TiN kaplamal takm, d-f) TiCN kaplamal takm

138

300 200

a)
0,05 0,10 0,15

1: 2: 3:

100 m/dak - 0,12 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN 200 m/dak - 0,12 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN 300 m/dak - 0,12 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN

300 200

d)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25

10: 11: 12:

100 m/dak - 0,12 mm/dev - TiCN 200 m/dak - 0,12 mm/dev - TiCN 300 m/dak - 0,12 mm/dev - TiCN

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800 -900 0,20 0,25 0,30 0,35 0,40 0,45

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

0,30

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

-1000

300 200

b)
0,05 0,10 0,15

4: 5: 6:

100 m/dak - 0,20 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN 200 m/dak - 0,20 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN 300 m/dak - 0,20 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN

300 200

e)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25

13: 14: 15:

100 m/dak - 0,20 mm/dev - TiCN 200 m/dak - 0,20 mm/dev - TiCN 300 m/dak - 0,20 mm/dev - TiCN

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800 -900 -1000

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

0,20

0,25

0,30

0,35

0,40

0,45

0,30

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

300

c)

7: 8: 9:

100 m/dak - 0,28 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN 200 m/dak - 0,28 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN 300 m/dak - 0,28 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN

300 200

f)

16: 17: 18:

100 m/dak- 0,28 mm/dev- TiCN 200 m/dak- 0,28 mm/dev- TiCN 300 m/dak- 0,28 mm/dev- TiCN

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

200 100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

Eksenel Kalnt Gerilme (MPa)

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

0,05

0,10

0,15

0,20

0,25

0,30

0,35

0,40

0,45

0,05

0,10

0,15

0,20

0,25

0,30

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

ekil 6.10. Dz tornalanm AISI 4340 malzemeye ait eksenel ynl kalnt gerilme profilleri a-c) TiCN+Al2O3+TiCN+TiN kaplamal takm, d-f) TiCN kaplamal takm evresel ynl kalnt gerilmeler ekil 6.11a-c TiCN+Al2O3+TiCN+TiN kaplamal takmla, ekil 6.11d-f ise TiCN kaplamal takmla AISI 4140 malzemenin dz tornalanmas neticesinde meydana gelen eksenel ynl kalnt gerilme profillerini gstermektedir.

139 ekil 6.12a-c TiCN+Al2O3+TiCN+TiN kaplamal takmla, ekil 6.12d-f ise TiCN kaplamal takmla AISI 4340 malzemenin dz tornalanmas neticesinde meydana gelen eksenel ynl kalnt gerilme profillerini gstermektedir.

300 200

a)
0,05 0,10 0,15

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800 0,20 0,25 0,30 0,35 0,40 0,45

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

1: 2: 3:

100 m/dak - 0,12 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN 200 m/dak - 0,12 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN 300 m/dak - 0,12 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN

300 200 100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

d)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25

10: 11: 12:

100 m/dak - 0,12 mm/dev - TiCN 200 m/dak - 0,12 mm/dev - TiCN 300 m/dak - 0,12 mm/dev - TiCN

0,30

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

300 200

300

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

b)
0,05 0,10 0,15

4: 5: 6:

100 m/dak - 0,20 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN 200 m/dak - 0,20 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN 300 m/dak - 0,20 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN

200 100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

e)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25

13: 14: 15:

100 m/dak - 0,20 mm/dev - TiCN 200 m/dak - 0,20 mm/dev - TiCN 300 m/dak - 0,20 mm/dev - TiCN

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

0,20

0,25

0,30

0,35

0,40

0,45

0,30

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

300 200

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

c)
0,05 0,10 0,15

300

7: 8: 9:

100 m/dak - 0,28 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN 200 m/dak - 0,28 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN 300 m/dak - 0,28 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN

200 100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

f)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25

16: 17: 18:

100 m/dak- 0,28 mm/dev- TiCN 200 m/dak- 0,28 mm/dev- TiCN 300 m/dak- 0,28 mm/dev- TiCN

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

0,20

0,25

0,30

0,35

0,40

0,45

0,30

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

ekil 6.11. Dz tornalanm AISI 4140 malzemeye ait evresel ynl kalnt gerilme profilleri a-c) TiCN+Al2O3+TiCN+TiN kaplamal takm, d-f) TiCN kaplamal takm Grafikler genel olarak incelendiinde evresel ynl yzey kalnt gerilmelerinin eksenel ynl yzey kalnt gerilmelerine gre dk deerlerde (-100~-275 MPa civarnda) olduu grlmektedir. Etki derinliklerinin neredeyse btn artlarda ilerleme miktarnn artmasyla art gsterdii grlmektedir.

140

300 200

a)
0,05 0,10 0,15

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

1: 2: 3:

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800 0,20

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

100 m/dak - 0,12 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN 200 m/dak - 0,12 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN 300 m/dak - 0,12 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN

300 200 100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

d)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25

10: 11: 12:

100 m/dak - 0,12 mm/dev - TiCN 200 m/dak - 0,12 mm/dev - TiCN 300 m/dak - 0,12 mm/dev - TiCN

0,25

0,30

0,35

0,40

0,45

0,30

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

300 200

b)
0,05 0,10 0,15

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

4: 5: 6:

100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

100 m/dak - 0,20 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN 200 m/dak - 0,20 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN 300 m/dak - 0,20 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN

300 200 100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

e)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25

13: 14: 15:

100 m/dak - 0,20 mm/dev - TiCN 200 m/dak - 0,20 mm/dev - TiCN 300 m/dak - 0,20 mm/dev - TiCN

0,20

0,25

0,30

0,35

0,40

0,45

0,30

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)

Derinlik (mm)

300 200

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

evresel Kalnt Gerilme (MPa)

c)
0,05 0,10 0,15

300

7: 8: 9:

100 m/dak - 0,28 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN 200 m/dak - 0,28 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN 300 m/dak - 0,28 mm/dev - TiCN+Al2O3+TiCN+TiN

200 100 0 0,00 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 -800

f)
0,05 0,10 0,15 0,20 0,25

16: 17: 18:

100 m/dak- 0,28 mm/dev- TiCN 200 m/dak- 0,28 mm/dev- TiCN 300 m/dak- 0,28 mm/dev- TiCN

100 0 0,00 -100 -200

0,20

0,25

0,30

0,35

0,40

0,45

0,30

0,35

0,40

0,45

Derinlik (mm)
-300 -400 -500 -600 -700 -800

Derinlik (mm)

ekil 6.12. Dz tornalanm AISI 4340 malzemeye ait evresel ynl kalnt gerilme profilleri a-c) TiCN+Al2O3+TiCN+TiN kaplamal takm, d-f) TiCN kaplamal takm 6.2. leme Parametrelerinin Kalnt Gerilmeler zerine Etkileri Deney plan, kalnt gerilme snrlar zerine kesme hz (V), paso says (PS), ilerleme miktar (f), kesici u kaplamasnn sl iletim katsays (IIK) ve malzeme sertliinin (MS) etkilerinin deerlendirilmesi iin gelitirilmitir. Kalnt gerilme snrlarnn etkileyen parametreleri tanmlamak iin, deney verileri varyans analizi (ANOVA) ile incelenmitir. Varyans analizleri, ele alnan bamsz deikenlerin baml deikenler zerindeki etki dzeylerini ifade eder. Bu analizler

141 % 90 gvenilirlik dzeyi iin =0,10 anlamllk seviyesinde gerekletirilmitir. Tablolardaki P-deeri, yani gerekleen anlamllk dzeyi, her bir varyasyon kayna iin F-deeri ile btnleir. 0,10dan kk P-deerine sahip kaynaklar istatistiksel olarak nemli paya sahiptir. Ayn zamanda, varyans tablosunda yer alan Sd; serbestlik derecesini, Kt; kareler toplamn ifade ederken, sonular zerine her bir varyasyonun toplam varyasyona olan etki derecesi yzde katk oran %KO ile tanmlanmaktadr. Burada, ileme parametrelerin etki dzeylerini tanmlamak iin %KO kullanlmtr. Sonularn deerlendirmesinde dikkate alnan kalnt gerilme snrlar; y: numune yzeyinde olumu ekme (+) veya basma (-) kalnt gerilme deerini ifade eden yzeyde olumu kalnt gerilme deeri, min: basma (-) kalnt gerilmelerini ifade eden minimum kalnt gerilme deeri, max: ekme (+) kalnt gerilmelerini ifade eden maksimum kalnt gerilme deeri, ve bu kalnt gerilme snrlarnn etki derinlikleri; amin: minimum kalnt gerilmenin meydana geldii etki derinlii, amax: maksimum kalnt gerilmenin meydana geldii etki derinlii a0: kalnt gerilmenin basmadan ekmeye veya ekmeden basmaya dnt derinlik olan faydal etki derinlii, eklindedir.

142 6.2.1. Vida ama parametrelerinin etkisi Eksenel ynl kalnt gerilme snrlar izelge 6.1, vida ama ileminde eksenel ynl kalnt gerilme snrlar zerine ileme parametrelerinin varyans analizini gstermektedir. statistiki adan bakldnda malzeme sertliinin (MS) y ve max snrlar zerinde anlaml etkiler oluturduu grlmektedir. Malzeme sertliinin (MS) y zerine olan katk oran %11,46 iken, max zerine olan etkisi %16,31dir. zellikle y zerine parametrelerin etkileri byk olmutur. Kesme hz (V)-sl iletim katsays (IIK) etkileimi %15,14 paso says (PS)-malzeme sertlii (MS) etkileimi %14,53 katk oran ile y zerinde etkilidir. Fakat %27,52 katk oranyla kesme hz (V)-paso says (PS)-sl iletim katsays (IIK) etkileimi y zerinde en byk etkiye sahiptir. Malzeme sertlii (MS)-paso says (PS) etkileimi min zerinde etkili olmutur. Vida ama parametre seviyelerinin gerilme snrlarn hangi ynde etkilediini ekil 6.13de verilen etki grafikleri gstermektedir. Bu grafikler ilgili parametrelerin meydana getirdii kalnt gerilmelerin ortalamasn gstermektedir. Buna gre y, min ve max snrlar srasyla -416, -432 ve -4 MPa ortalama kalnt gerilme deerlerine sahiptir. Kesme hzndaki (V) art y snrn basma ynnde artmasna neden olmutur. Bu art kesme hz (V) 100 m/dakdan 150 m/dakya ktnda daha fazla olmutur. Kesme hzndaki bu etki (100 m/dakdan 150 m/dakya kldnda) min ve max snrlar iinde ayndr. Kesme hz arttrldnda gerinim orann artmas daha fazla mekaniksel i retir ve basma gerilmelerine neden olur [183]. Paso says iin, orta seviyedeki paso (18 paso) saysnn y ve max snrlar zerinde basma gerilmelerinin artmasna neden olurken, min snrnda srtnme artndan kaynaklanan sdan dolay olduka dk (8 MPa civarnda) ekme gerilmesine neden olduu sylenebilir.

143 izelge 6.1. Vida ama ileminde eksenel ynl kalnt gerilme snrlar y, min ve max iin varyans tablolar
Kaynak V (m/dak) PS (paso) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*PS (paso) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) PS (paso)*IIK (W/mK) PS (paso)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*PS (paso)*IIK (W/mK) V (m/dak)*PS (paso)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) PS (paso)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam V (m/dak) PS (paso) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*PS (paso) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) PS (paso)*IIK (W/mK) PS (paso)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*PS (paso)*IIK (W/mK) V (m/dak)*PS (paso)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) PS (paso)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam V (m/dak) PS (paso) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*PS (paso) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) PS (paso)*IIK (W/mK) PS (paso)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*PS (paso)*IIK (W/mK) V (m/dak)*PS (paso)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) PS (paso)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam Sd 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 Kt 54556 40980 845 187200 70114 247326 43225 34607 237298 5979 449444 107956 100703 7191 45992 1633417 35789 98912 10711 113455 120577 140862 40681 14180 316834 23030 289404 62014 40459 45471 103420 1455799 1045 3137 2129 8981 8859 8795 1190 6263 538 381 3561 1368 2291 1228 5292 55059 Varyans 27278 20490 845 187200 17528 123663 21612 17304 118649 5979 112361 26989 50352 3595 11498 F-deeri P-deeri 0,209 0,28 0,8 0,016 0,346 0,025 0,266 0,326 0,026 0,511 0,024 0,214 0,098 0,748 % KO 3,34 2,51 0,05 11,46 4,29 15,14 2,65 2,12 14,53 0,37 27,52 6,61 6,17 0,44 2,82 100,00 2,46 6,79 0,74 7,79 8,28 9,68 2,79 0,97 21,76 1,58 19,88 4,26 2,78 3,12 7,10 100,00 1,90 5,70 3,87 16,31 16,09 15,97 2,16 11,38 0,98 0,69 6,47 2,48 4,16 2,23 9,61 100,00

y
2,37 1,78 0,07 16,28 1,52 10,76 1,88 1,5 10,32 0,52 9,77 2,35 4,38 0,31

min
17894 49456 10711 113455 30144 70431 20341 7090 158417 23030 72351 15504 20229 22736 25855 0,69 1,91 0,41 4,39 1,17 2,72 0,79 0,27 6,13 0,89 2,8 0,6 0,78 0,88 0,552 0,261 0,555 0,104 0,443 0,179 0,515 0,773 0,061 0,399 0,171 0,684 0,517 0,482

max
523 1569 2129 8981 2215 4397 595 3132 269 381 890 342 1146 614 1323 0,4 1,19 1,61 6,79 1,67 3,32 0,45 2,37 0,2 0,29 0,67 0,26 0,87 0,46 0,697 0,394 0,273 0,06 0,315 0,141 0,666 0,21 0,824 0,62 0,645 0,891 0,487 0,659

144

V (m/dak) -350

PS (paso)

IIK (W/mK)

MS (BSD)

-375

y (MPa)

-400 -416 -425

-450

-475

-500 50 100 150 12 18 24 10 70 314 342

a)
V (m/dak) -360 -380 -400 PS (paso) IIK (W/mK) MS (BSD)

min (MPa)

-420 -432 -440 -460 -480 -500 -520 50 100 150 12 18 24 10 70 314 342

b)
V (m/dak) 10 PS (paso) IIK (W/mK) MS (BSD)

max (MPa)

0 -4

-5

-10

-15

-20 50 100 150 12 18 24 10 70 314 342

c) ekil 6.13. Vida ama ileminde ileme parametrelerinin eksenel ynl kalnt gerilme snrlar zerindeki etkileri a) Yzey kalnt gerilmesi, y; b) Minimum kalnt gerilme, min; c) Maksimum kalnt gerilme, max Isl iletim katsaysnn (IIK) etkisi ok dktr. Isl iletim katsays (IIK) art min snrn az da olsa basma ynnde etkilemektedir. Basma gerilmesindeki bu kk

145 art tamamen oluan snn daha abuk uzaklatrlmasndan kaynaklanyor olsa da, min zerindeki ters etki takm anmasna iaret eder. Isl iletim katsays dk olan TiAlN kaplamal takm srtnme katsaysnn dk, anma direncinin yksek olmas nedeniyle min snrn basma gerilmesi alannda tutabilmitir. Isl iletim katsays yksek olan TiN kaplama anma direncinin dkl nedeniyle yan yzey anmasna hassastr [174, 175]. Bu, dk de olsa takm anmasna bal ekme kalnt gerilmesine neden olmutur. Malzeme sertliinin (MS) y ve min snrlarn hemen hemen ayn dzeyde etkiledii grlmektedir. Buradan minimum kalnt gerilmelerin (basma gerilmelerinin) yzeyde meydan geldii sylenebilir. Malzeme sertletike plastik deformasyon gleir. Bu ileme esnasnda plastik deformasyon etkilerinin daha youn olmasna neden olur. max snrnda ise ok dk ekme kalnt gerilmeleri oluturmutur. Bu, sert malzemenin kesilmesinde oluan sdan kaynaklanr. izelge 6.2de vida ama ileminde ileme parametrelerinin eksenel ynl gerilmelerin etki derinlii snrlar zerindeki etkisini alayan varyans analiz tablosu grlmektedir. Varyans analizi vida amadaki ileme parametrelerinin zellikle amax ve a0 etki derinlikleri zerinde istatistiki olarak anlam tadn gstermektedir. Ana parametrelerden paso says (PS) amax zerinde %11,11 katk oranna, a0 zerinde ise %9,97 katk oranna sahiptir. Bu da paso saysnn (PS) en ok amax deerini etkilediini gsterir. Ayrca, amax zerinde kesme hz (V)-paso says (PS) etkileimi %13,86 orannda katkda bulunurken, en kuvvetli katky %30,02 oranyla kesme hz (V)- paso says (PS)-sl iletim katsays (IIK) etkileimi salamtr. a0 snr zerinde en kuvvetli katky %15,29 oranla paso says (PS)-sl iletim katsays (IIK) etkileimi gstermitir. Oranlar dkte olsa a0 snr zerinde ana parametrelerden %8,82 oranyla kesme hznn (V), %9,01 oranyla malzeme sertliinin (MS) etkisi sz konusudur.

146 ekil 6.14, ana parametrelerin etki derinlikleri zerindeki etkisini gstermektedir. Grafiklere gre amin, amax ve a0 etki derinlikleri srasyla 0,015, 0,396 ve 0,392 mm ortalama deerleri almtr. Bu en byk basma kalnt gerilmelerin yzey ve yzeye ok yakn blgelerde meydana geldiini ve deerinin azalarak yaklak 0,392 mm derinlie kadar basma zelliini koruduunu gsterir. Kesme hznn (V) 50 m/dakdan 100 m/dakya kmas etki derinliini drmtr. 100 m/dakdan 150 m/dakya kldnda etki derinlii yine artmtr. paras malzemesinin dk termal yaylma sahip olmas, sadece kk miktarda bir snn takm ve i parasna getiini, snn byk ksmnn ise talala dar atld anlamna gelir [9]. Paso says minimum gerilme derinlii zerinde ok etkili gibi grnse de ortalama deerler incelendiinde yzeye olduka yakn meydan geldii grlr. Bu etkiyi varyans analiz sonular da destekler. Paso says (PS) 12den 18e ktnda etki derinlii ortalama %22 civarnda azalmtr. Vida amada paso saysnn arttrlmas dk yanal ilerleme miktar eklinde dnlebilir. Bu nedenle dk paso says yzey altndaki basma gerilmelerini ve ekme katmannn kalnln arttrmaya eilimli olduunu gsterir [8].

147 izelge 6.2. Vida ama ileminde eksenel ynl kalnt gerilme snrlarnn etki derinlikleri amin, amax ve a0 iin varyans tablolar
Kaynak V (m/dak) PS (paso) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*PS (paso) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) PS (paso)*IIK (W/mK) PS (paso)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*PS (paso)*IIK (W/mK) V (m/dak)*PS (paso)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) PS (paso)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam V (m/dak) PS (paso) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*PS (paso) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) PS (paso)*IIK (W/mK) PS (paso)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*PS (paso)*IIK (W/mK) V (m/dak)*PS (paso)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) PS (paso)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam V (m/dak) PS (paso) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*PS (paso) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) PS (paso)*IIK (W/mK) PS (paso)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*PS (paso)*IIK (W/mK) V (m/dak)*PS (paso)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) PS (paso)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam Sd 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 Kt 0,0092 0,0092 0,0035 0,0080 0,0253 0,0138 0,0092 0,0138 0,0092 0,0035 0,0208 0,0253 0,0138 0,0138 0,0208 0,1993 0,0127 0,0650 0,0004 0,0007 0,0812 0,0410 0,0300 0,0341 0,0008 0,0164 0,1757 0,0540 0,0021 0,0598 0,0117 0,5854 0,0640 0,0723 0,0197 0,0654 0,0766 0,0674 0,0044 0,1109 0,0532 0,0000 0,0463 0,0677 0,0287 0,0233 0,0257 0,7255 Varyans 0,0046 0,0046 0,0035 0,0080 0,0063 0,0069 0,0046 0,0069 0,0046 0,0035 0,0052 0,0063 0,0069 0,0069 0,0052 F-deeri P-deeri 0,479 0,479 0,459 0,281 0,426 0,361 0,479 0,361 0,479 0,459 0,5 0,426 0,361 0,361 % KO 4,64 4,64 1,75 4,03 12,70 6,92 4,64 6,92 4,64 1,75 10,42 12,70 6,92 6,92 10,42 100,00 2,18 11,11 0,06 0,12 13,86 7,00 5,12 5,82 0,13 2,80 30,02 9,22 0,35 10,22 1,99 100,00 8,82 9,97 2,71 9,01 10,55 9,28 0,61 15,29 7,33 0,00 6,39 9,33 3,95 3,21 3,54 100,00

amin
0,89 0,89 0,67 1,55 1,22 1,33 0,89 1,33 0,89 0,67 1 1,22 1,33 1,33

amax
0,0064 0,0325 0,0004 0,0007 0,0203 0,0205 0,0150 0,0170 0,0004 0,0164 0,0439 0,0135 0,0010 0,0299 0,0029 2,18 11,14 0,13 0,23 6,95 7,02 5,13 5,84 0,13 5,61 15,06 4,63 0,35 10,25 0,228 0,023 0,739 0,655 0,043 0,049 0,079 0,065 0,882 0,077 0,011 0,084 0,723 0,027

a0
0,0320 0,0362 0,0197 0,0654 0,0191 0,0337 0,0022 0,0555 0,0266 0,0000 0,0116 0,0169 0,0143 0,0116 0,0064 4,98 5,63 3,06 10,17 2,98 5,24 0,34 8,63 4,14 0 1,8 2,63 2,23 1,81 0,082 0,069 0,155 0,033 0,158 0,076 0,728 0,035 0,106 0,959 0,291 0,186 0,224 0,275

148

V (m/dak) 0,04

PS (paso)

IIK (W/mK)

MS (BSD)

0,03

amin (mm)

0,02 0,015 0,01

0,00 50 100 150 12 18 24

a)

10

70

314

342

V (m/dak) 0,450

PS (paso)

IIK (W/mK)

MS (BSD)

0,425

amax (mm)

0,400

0,396

0,375

0,350 50 100 150 12 18 24 10 70 314 342

b)

V (m/dak) 0,450

PS (paso)

IIK (W/mK)

MS (BSD)

0,425

a0 (mm)

0,400 0,392 0,375

0,350

50

100

150

12

18

24

c)

10

70

314

342

ekil 6.14. Vida ama ileminde ileme parametrelerinin eksenel ynl kalnt gerilme snrlarnn etki derinlikleri zerindeki etkileri a) Minimum kalnt gerilme etki derinlii, amin; b) Maksimum kalnt gerilme etki derinlii, amax; c) Faydal gerilme etki derinlii, a0

149 evresel ynl kalnt gerilme snrlar izelge 6.3de vida ama neticesinde meydana gelen evresel kalnt gerilme snrlar zerinde ileme parametrelerinin etkisini gsteren varyans analiz tablosu grlmektedir. statistiki olarak anlaml bir ilikiyi (P-deeri, =0,1) ifade eden hibir parametre ve parametre etkileimi grlmemektedir. Bu evresel kalnt gerilmelerin (ekil 6.3 ve 6.4) genel olarak birbirine ok benzer profiller sergilemesinden kaynaklanyor olabilir. Yinede varyans analizinden sl iletim katsaysnn (IIK) y snr deeri zerinde %7,23 orannda, min zerinde %3,98 orannda katkda bulunduu ve max zerinde malzeme sertliinin (MS) %13,20 orannda, paso saysnn (PS) %10,70 orannda katkda bulunduu sylenebilir. ekil 6.15, ana parametre seviyelerinin evresel ynl kalnt gerilme snrlar zerideki etkileri grlebilir. evresel ynl kalnt gerilme snrlar y, min ve max iin ortalama gerilme deeri srasyla -258 MPa, -274 MPa ve 62MPa kmtr. Varyans tablosundan edinilen bilgiler dorultursunda sl iletim katsaysnn (IIK) y ve min snrlar zerinde en etkili parametre olduu grlmektedir. Isl iletim katsays ykseldike kesme esnasnda oluan snn daha abuk tahliyesi salanr ve i paras zerindeki sl etkiler azalr. Bu, basma gerilmelerine neden olur [174]. Isl iletim katsays (IIK) bydke y ve min snr deerleri daha yksek basma gerilmeleri gstermitir. Malzeme sertlii (MS) arttka max gerilmelerinin ekme zellii artmtr. Ayrca, paso says da (PS) 18den 24e ktnda ekme kalnt gerilmeleri artmtr. Paso saysnn art yanal ilerleme miktarn drr. Dk ilerlemede plastik deformasyon oran azalrken srtnme nedeniyle s etkisi artar. Malzeme sertlii ve paso says art ekme gerilmelerinin seviyesini arttrr. Bu, daha byk paso saysnn (daha dk yanal ilerleme miktar) daha kk plastik deformasyon meydana getirmesinden kaynaklanmaktadr [66, 192].

150 izelge 6.3. Vida ama ileminde evresel ynl kalnt gerilme snrlar y, min ve max iin varyans tablolar
Kaynak V (m/dak) PS (paso) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*PS (paso) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) PS (paso)*IIK (W/mK) PS (paso)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*PS (paso)*IIK (W/mK) V (m/dak)*PS (paso)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) PS (paso)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam V (m/dak) PS (paso) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*PS (paso) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) PS (paso)*IIK (W/mK) PS (paso)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*PS (paso)*IIK (W/mK) V (m/dak)*PS (paso)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) PS (paso)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam V (m/dak) PS (paso) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*PS (paso) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) PS (paso)*IIK (W/mK) PS (paso)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*PS (paso)*IIK (W/mK) V (m/dak)*PS (paso)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) PS (paso)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam Sd 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 Kt 11049 3653 69820 33875 85887 74638 41951 100211 57931 12421 169092 131773 34480 23223 116107 966111 1557 10926 26956 23699 50038 46244 21209 45709 27084 6640 154929 121159 20144 45026 75240 676560 2530 11177 5 13790 11398 6584 13018 479 1453 1990 3913 9238 9258 7323 12297 104452 Varyans 5524 1827 69820 33875 21472 37319 20976 50106 28966 12421 42273 32943 17240 11611 29027 F-deeri P-deeri 0,834 0,94 0,196 0,341 0,611 0,371 0,54 0,288 0,445 0,549 0,362 0,453 0,594 0,694 % KO 1,14 0,38 7,23 3,51 8,89 7,73 4,34 10,37 6,00 1,29 17,50 13,64 3,57 2,40 12,02 100,00 0,23 1,61 3,98 3,50 7,40 6,84 3,13 6,76 4,00 0,98 22,90 17,91 2,98 6,66 11,12 100,00 2,42 10,70 0,00 13,20 10,91 6,30 12,46 0,46 1,39 1,91 3,75 8,84 8,86 7,01 11,77 100,00

y
0,19 0,06 2,41 1,17 0,74 1,29 0,72 1,73 1 0,43 1,46 1,13 0,59 0,4

min
779 5463 26956 23699 12509 23122 10604 22854 13542 6640 38732 30290 10072 22513 18810 0,04 0,29 1,43 1,26 0,67 1,23 0,56 1,22 0,72 0,35 2,06 1,61 0,54 1,2 0,96 0,762 0,297 0,324 0,649 0,384 0,609 0,387 0,541 0,584 0,251 0,328 0,622 0,391

max
1265 5588 5 13790 2850 3292 6509 239 727 1990 978 2309 4629 3662 3074 0,41 1,82 0 4,49 0,93 1,07 2,12 0,08 0,24 0,65 0,32 0,75 1,51 1,19 0,688 0,274 0,97 0,102 0,528 0,424 0,236 0,926 0,8 0,466 0,853 0,606 0,325 0,393

151

V (m/dak) -210 -220 -230 -240

PS (paso)

IIK (W/mK)

MS (BSD)

y (MPa)

-250 -260 -270 -280 -290 -300 50 100 150 12 18 24 10 70 314 342 -258

a)

V (m/dak) -240

PS (paso)

IIK (W/mK)

MS (BSD)

-250

min (MPa)

-260

-270 -274 -280

-290

-300 50 100 150 12 18 24 10 70 314 342

b)

V (m/dak) 90

PS (paso)

IIK (W/mK)

MS (BSD)

80

max (MPa)

70

62 60

50

40 50 100 150 12 18 24 10 70 314 342

c) ekil 6.15.Vida ama ileminde ileme parametrelerinin evresel ynl kalnt gerilme snrlar zerindeki etkileri a) Yzey kalnt gerilmesi, y; b) Minimum kalnt gerilme, min; c) Maksimum kalnt gerilme, max

152 izelge 6.4, evresel ynl kalnt gerilmelerin etki derinliine ait varyans analiz tablosunu gstermektedir. Ana parametrelerden malzeme sertlii (MS) amax ve a0 zerinde srasyla %7,2 ve %10,68 orannda istatistiki olarak katkda bulunmutur. Malzeme sertliinin amin zerinde olduka dktr. Buna karn istatistiki adan amin zerinde paso says (PS) % 12,69, sl iletim katsays (IIK) %11,96 ve paso says (PS)-sl iletim katsays (IIK) etkileimi %12,69 oranndan katkda bulunmutur. Paso says (PS)-sl iletim katsays (IIK) etkileimi a0 zerinde istatistiki bir anlam ifade etmemesine ramen faydal derinliin oluumunda %31,25 orannda etkilidir. ekil 6.16, ana parametre seviyelerinin evresel kalnt gerilme snrlarnn etki derinlikleri zerine olan etkisini gstermektedir. amin, amax ve a0 etki derinlikleri srasyla 0,043 mm, 0,246 mm ve 0,16 mm ortalama deerlerini almtr. En byk basma gerilmeleri yzeye yakn blgede meydan gelmitir. Gerilmeler , 0,16 mm ortalama derinlie kadar basma zelliini korumu ve 0,246 mm ortalama derinliinde en yksek ekme gerilmesi deerine ulamtr. Minimum gerilmelerin olutuu derinlik olan amin paso says (PS) arttka artmtr. Yani, minimum basma gerilmeleri paso says (PS) artka yzey altnda meydan gelmitir. Bu dk paso saysnn (byk ilerleme miktar) alt yzde oluturduu plastik deformasyondan kaynaklanmaktadr [66, 192]. Isl iletim katsays (IIK) ykseldike oluan s abucak uzaklatrldndan minimum basma kalnt gerilmeleri yzeyde meydana gelmitir. amax ve a0 zerinde en etkili parametre olan malzeme sertlii (MS) arttka maksimum gerilmelerin yzeye yakn blgelerde meydan geldii grlr. Bu durum, malzeme sertlii arttka malzemenin alma sertlemesine verdii tepkinin azalmasndan kaynakland dnlmektedir [192]. Paso says (PS) 12den 18e ktnda amax deeri artmtr. Bu mekaniksel etkilerin sadece yzey ekme gerilmelerinde deil yzey altnda bir rol oynamasndan kaynaklanr [9].

153 izelge 6.4. Vida ama ileminde evresel ynl kalnt gerilme snrlarnn etki derinlikleri amin, amax ve a0 iin varyans tablolar
Kaynak V (m/dak) PS (paso) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*PS (paso) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) PS (paso)*IIK (W/mK) PS (paso)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*PS (paso)*IIK (W/mK) V (m/dak)*PS (paso)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) PS (paso)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam V (m/dak) PS (paso) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*PS (paso) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) PS (paso)*IIK (W/mK) PS (paso)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*PS (paso)*IIK (W/mK) V (m/dak)*PS (paso)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) PS (paso)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam V (m/dak) PS (paso) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*PS (paso) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) PS (paso)*IIK (W/mK) PS (paso)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*PS (paso)*IIK (W/mK) V (m/dak)*PS (paso)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) PS (paso)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam Sd 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 Kt 0,0484 0,0693 0,0654 0,0026 0,0425 0,0484 0,0170 0,0693 0,0352 0,0026 0,0425 0,0255 0,0170 0,0352 0,0255 0,5465 0,0398 0,0416 0,0006 0,0747 0,1729 0,0907 0,0264 0,0424 0,0798 0,0200 0,1742 0,1406 0,0292 0,0647 0,0399 1,0374 0,0003 0,0180 0,0669 0,0904 0,2647 0,0002 0,0193 0,0075 0,0777 0,0120 0,0838 0,0891 0,0103 0,0303 0,0765 0,8468 Varyans 0,0242 0,0347 0,0654 0,0026 0,0106 0,0242 0,0085 0,0347 0,0176 0,0026 0,0106 0,0064 0,0085 0,0176 0,0064 F-deeri P-deeri 0,119 0,072 0,033 0,558 0,316 0,119 0,36 0,072 0,176 0,558 0,316 0,5 0,36 0,176 % KO 8,85 12,69 11,96 0,48 7,79 8,85 3,11 12,69 6,44 0,48 7,79 4,66 3,11 6,44 4,66 100,00 3,83 4,01 0,06 7,2 16,66 8,74 2,54 4,09 7,69 1,93 16,79 13,56 2,82 6,24 3,85 100,00 0,04 2,12 7,90 10,68 31,25 0,02 2,28 0,89 9,17 1,41 9,90 10,52 1,22 3,57 9,03 100,00

amin
3,8 5,44 10,26 0,41 1,67 3,8 1,34 5,44 2,76 0,41 1,67 1 1,34 2,76

amax
0,0199 0,0208 0,0006 0,0747 0,0432 0,0453 0,0132 0,0212 0,0399 0,0200 0,0436 0,0352 0,0146 0,0324 0,0100 1,99 2,08 0,06 7,48 4,33 4,54 1,32 2,12 4 2 4,36 3,52 1,46 3,24 0,251 0,24 0,822 0,052 0,092 0,093 0,363 0,235 0,111 0,23 0,091 0,125 0,334 0,146

a0
0,0002 0,0090 0,0669 0,0904 0,0662 0,0001 0,0096 0,0038 0,0388 0,0120 0,0210 0,0223 0,0052 0,0151 0,0191 0,01 0,47 3,5 4,73 3,46 0,01 0,5 0,2 2,03 0,63 1,1 1,16 0,27 0,79 0,992 0,656 0,135 0,095 0,128 0,995 0,638 0,829 0,246 0,473 0,466 0,443 0,777 0,514

154

V (m/dak) 0,10

PS (paso)

IIK (W/mK)

MS (BSD)

0,08

amin (mm)

0,06

0,04

0,043

0,02

0,00 50 100 150 12 18 24

a)

10

70

314

342

V (m/dak) 0,29 0,28 0,27

PS (paso)

IIK (W/mK)

MS (BSD)

amax (mm)

0,26 0,25 0,246 0,24 0,23 0,22 0,21 0,20 50 100 150 12 18 24

b)

10

70

314

342

V (m/dak) 0,22

PS (paso)

IIK (W/mK)

MS (BSD)

0,20

0,18

a0 (mm)

0,16

0,16

0,14

0,12

0,10 50 100 150 12 18 24

c)

10

70

314

342

ekil 6.16.Vida ama ileminde ileme parametrelerinin evresel ynl kalnt gerilme snrlarnn etki derinlikleri zerindeki etkileri a) Minimum kalnt gerilme etki derinlii, amin; b) Maksimum kalnt gerilme etki derinlii, amax; c) Faydal gerilme etki derinlii, a0

155 6.2.2. Kanal ama parametrelerinin etkisi Eksenel ynl kalnt gerilme snrlar izelge 6.5, kanal ama ileminde eksenel ynl kalnt gerilme snrlar zerine ileme parametrelerinin varyans analizlerini gstermektedir. statistiki adan y zerinde malzeme sertlii (MS) %11,86 orannda etkilidir. Bunun yannda istatistik adan olmasa da y zerinde kesme hz (V)-ilerleme miktar (f)-malzeme sertlii (MS) etkileiminin %17,82 orannda, ilerleme miktar (f)-sl iletim katsays (IIK)-malzeme sertlii (MS) etkileiminin %14,96 orannda etkisi sz konusudur. min zerinde ana parametrelerin istatistiki adan anlaml bir etkisine rastlanmam olmasna ramen malzeme sertlii (MS) %11,45 katk oranyla en byk etkiyi gstermitir. min zerinde kesme hz (V)-ilerleme miktar (f)-malzeme sertlii (MS) etkileimi %17,51 orannda, ilerleme miktar (f)-sl iletim katsays (IIK)-malzeme sertlii (MS) etkileimi %14,74 orannda etkiye sahiptir. y ve min sonular arasndaki yaknlk en byk basma gerilmelerinin para yzeyinde meydan geldiini gsterir. max snr zerinde ana parametrelerden sl iletim katsays (IIK) %5,53 katk oranna sahiptir. En byk etkiyi ise % 17,21 oranyla kesme hz (V)-ilerleme miktar (f) ve %12,47 katk oranyla ilerleme miktar (f)-sl iletim katsays (IIK)malzeme sertlii (MS) etkileimleri gstermitir. Bunun yannda %9,91oranyla sl iletim katsays (IIK)-malzeme sertlii (MS) ve %9,76 oranyla ilerleme miktar (f)sl iletim katsays (IIK) etkileimleri etkili olmutur. Ana parametrelerden ziyade parametre etkileimleri kanal amada eksenel gerilme snrlar zerinde etkili olmutur. y zerinde malzeme setliinin etkisi yzeyde plastik deformasyonun younluuna iaret eder. max zerinde sl iletim katsaysnn etkisi ise sl oluumlarn varln gstermektedir. Bu plastik deformasyonun basma

156 kalnt gerilmeleri oluturmas, s oluumunun ekme kalnt gerilmeleri oluturmas gereini desteklemektedir [131, 147, 160]. izelge 6.5. Kanal ama ileminde eksenel ynl kalnt gerilme snrlar y, min ve max iin varyans tablolar
Kaynak V (m/dak) f (mm/dev) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK) f (mm/dev)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev)*IIK (W/mK) V (m/dak)*f (mm/dev)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam V (m/dak) f (mm/dev) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK) f (mm/dev)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev)*IIK (W/mK) V (m/dak)*f (mm/dev)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam V (m/dak) f (mm/dev) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK) f (mm/dev)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev)*IIK (W/mK) V (m/dak)*f (mm/dev)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam Sd 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 Kt 23186 42775 27213 80918 52974 4624 3156 39251 50119 1216 19314 121523 48323 102062 65429 682082 21289 44287 18330 64967 34667 2148 4061 31043 32858 10 29244 99345 34664 83662 66875 567450 1615,9 6360 4688,9 1802,3 14600,4 1541,2 956,2 8274,9 6767,3 8402,4 2591,8 8323,1 5066,1 10575,8 3259,2 84825,5 Varyans 11593 21387 27213 80918 13244 2312 1578 19626 25060 1216 4828 30381 24162 51031 16357 F-deeri P-deeri 0,545 0,366 0,267 0,09 0,579 0,872 0,91 0,391 0,321 0,799 0,868 0,282 0,331 0,153 % KO 3,40 6,27 3,99 11,86 7,77 0,68 0,46 5,75 7,35 0,18 2,83 17,82 7,08 14,96 9,59 100,00 3,75 7,80 3,23 11,45 6,11 0,38 0,72 5,47 5,79 0,00 5,15 17,51 6,11 14,74 11,79 100,00 1,90 7,50 5,53 2,12 17,21 1,82 1,13 9,76 7,98 9,91 3,06 9,81 5,97 12,47 3,84 100,00

y
0,71 1,31 1,66 4,95 0,81 0,14 0,1 1,2 1,53 0,07 0,3 1,86 1,48 3,12

min
10645 22144 18330 64967 8667 1074 2030 15521 16429 10 7311 24836 17332 41831 16719 0,64 1,32 1,1 3,89 0,52 0,06 0,12 0,93 0,98 0 0,44 1,49 1,04 2,5 0,575 0,362 0,354 0,12 0,73 0,939 0,889 0,466 0,45 0,981 0,779 0,355 0,434 0,197

max
808 3180 4688,9 1802,3 3650,1 770,6 478,1 4137,5 3383,6 8402,4 647,9 2080,8 2533 5287,9 814,8 0,99 3,9 5,75 2,21 4,48 0,95 0,59 5,08 4,15 10,31 0,8 2,55 3,11 6,49 0,447 0,115 0,074 0,211 0,088 0,461 0,598 0,08 0,106 0,033 0,585 0,193 0,153 0,055

157 ekil 6.17, kanal ama ileminde ana parametre seviyelerinin eksenel ynl kalnt gerilme snrlar zerindeki etkisini gstermektedir. Kanal ama ilemi neticesinde y, min ve max srasyla -186 MPa, -192 MPa ve 42 MPa ortalama deerlerini almtr. y, ve min arasndaki grafiklerin benzerlii minimum gerilmelerin yzeyde geldiinin kantdr. Kesme hznn (V) zellikle 100 m/dakdan 150 m/dakya kmas basma gerilmesini arttrmtr. Bunun yannda ilerleme miktarnn art basma gerilmesini arttrmtr. Literatre gre ilerleme orannn art para yzeyinde ekme gerilmesi oluturmaktadr [11, 35, 164, 174]. Fakat kanal amada tala kaldrma ilemi radyal ynde gerekleir. Yani tala srekli olarak kesici takm nnde sktrlarak olumaktadr ve takmn para yzeyine srekli bir basnc sz konusudur. Bu kanal amada plastik deformasyonun fazla olmasna neden olur. Bu yzeyde basma gerilmeleri ile sonulanr. Ayrca, soutma svsnn kullanlmas oluabilecek sy ortamdan uzaklatrd iin de basma gerilmelerinin oluumu kolaylatrmtr [5, 106, 181, 198, 200]. maksimum kalnt gerilmesini ifade eden max iin de ilerleme oran arttka ekme kalnt gerilmeleri deerlerinde azalma gzlenmitir. Sz konusu etki burada da kendini gstermi ve ekme kalnt gerilmelerini azaltmtr. Malzeme sertlii (MS) art y ve min zerinde basma gerilmeleri ynnde arta neden olur. Bu tamamen sertliin plastik deformasyonu arttrmasyla ilikilidir [66]. max zerinde kesme hz (V) ve sl iletim katsays (IIK) beraberce dikkate

alndnda artan kesme hz ve dk sl iletim katsays oluan sdan kaynaklanan gerilmelerin artmasna neden olur. Oluan s ve bu snn kesici takm tarafndan uzaklatrlamamas neticesinde s i parasna geer ve gerilmeleri ekme ynnde etkiler [127, 181, 187, 188].

158

V (m/dak) -140 -150 -160 -170

f (mm/dev )

IIK (W/mK)

MS (BSD)

y (MPa)

-180 -186 -190 -200 -210 -220 -230

50

100

150

0,10

0,15

0,25

a)

10

27

314

342

V (m/dak) -140

f (mm/dev )

IIK (W/mK)

MS (BSD)

-160

min (MPa)

-180 -192 -200

-220

-240 50 100 150 0,10 0,15 0,25

b)

10

27

314

342

V (m/dak) 55

f (mm/dev )

IIK (W/mK)

MS (BSD)

50

max (MPa)

45 42 40

35

30

25

20 50 100 150 0,10 0,15 0,25

c)

10

27

314

342

ekil 6.17. Kanal ama ileminde ileme parametrelerinin eksenel ynl kalnt gerilme snrlar zerindeki etkileri a) Yzey kalnt gerilmesi, y; b) Minimum kalnt gerilme, min; c) Maksimum kalnt gerilme, max

159 izelge 6.6, kanal ama ileminde eksenel ynl gerilmelerin etki derinliklerine ait varyans analizi gstermektedir. En byk basma gerilemesinin olutuu derinlii tanmlayan amin iin ana ileme parametrelerinde sl iletim katsays (IIK) ve malzeme sertlii (MS) %8,59 katk oranyla etki ederken bu iki parametrenin etkileimi amin zerinde %9,65 katk oranyla etkilidir. Bu etkiler istatistiki adan anlamldr. amax zerine ilerleme miktar (f) %27,29 katk oranyla istatistiki adan en kuvvetli etkiyi oluturmutur. lerleme miktar (f)-sl iletim katsays (IIK) etkileimi amax zerinde % 10,14lk bir katk oranna sahipken, malzeme sertlii (MS) amax %5,53 orannda etkilemitir. statistiksel olarak bir anlam ifade etmese de kesme hz(V)ilerleme miktar (f)-malzeme sertlii (MS) etkileiminin %13,27 oranndaki katks dikkat ekicidir. a0 zerinde istatistiksel olarak anlaml bir etki sz konusu deildir. Bunun yannda, a0 zerinde kesme hz (V)-malzeme sertlii (MS) etkileimi %19,14 orannda ve kesme hz(V)-ilerleme miktar(f)-sl iletim katsays(IIK) etkileimi ise %16,44 orannda etkili olduu sylenebilir. ekil 6.18, kanal ama ileminde ana parametre seviyelerinin eksenel ynl kalnt gerilmelerin etki derinliklerini gstermektedir. Kanal ama ilemi neticesinde amin, amax ve a0 srasyla 0,039 mm, 0,171 mm ve 0,190 mm ortalama deerlerini almtr. Malzeme sertliinin (MS) ve sl iletim katsaysnn (IIK) artmas, amin deerini drerek en byk basma gerilmesinin yzeyde olumasna sebep olmutur. Kesme hz (V) ve ilerleme miktarnn (f) artmas da ayn etkiyi gsterir. Bu, kanal ama ileminde ilenen yzeyin termoplastik etkiye maruz kaldnn gstergesidir. lerleme miktar (f) art amax deerini arttrmtr. Malzeme sertliindeki (MS) art malzemenin pekleme kabiliyetini drr, dolaysyla sert malzemede ekme gerilmeleri daha dk derinliklerde meydana gelir [66, 192]. Malzeme sertlii iin

160 sylenenler, a0 iin de ayndr. Ayrca, ilerleme art ekme gerilmelerini drrken etki derinliini arttrmtr. izelge 6.6. Kanal ama ileminde eksenel ynl kalnt gerilme snrlarnn etki derinlikleri amin, amax ve a0 iin varyans tablolar
Kaynak V (m/dak) f (mm/dev) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK) f (mm/dev)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev)*IIK (W/mK) V (m/dak)*f (mm/dev)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam V (m/dak) f (mm/dev) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK) f (mm/dev)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev)*IIK (W/mK) V (m/dak)*f (mm/dev)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam V (m/dak) f (mm/dev) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK) f (mm/dev)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev)*IIK (W/mK) V (m/dak)*f (mm/dev)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam Sd 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 Kt 0,038422 0,038422 0,049878 0,049878 0,035444 0,032289 0,032289 0,032289 0,032289 0,056011 0,035444 0,035444 0,038422 0,038422 0,035444 0,580389 0,022763 0,12325 0,000348 0,024964 0,038426 0,026611 0,024305 0,045804 0,023822 0,001995 0,012614 0,059923 0,02485 0,0065 0,015401 0,451577 0,08197 0,01839 0,04141 0,12168 0,05179 0,00243 0,19862 0,00408 0,05237 0,00226 0,17051 0,09778 0,01062 0,04494 0,13863 1,03748 Varyans 0,019211 0,019211 0,049878 0,049878 0,008861 0,016144 0,016144 0,016144 0,016144 0,056011 0,008861 0,008861 0,019211 0,019211 0,008861 F-deeri amin 2,17 2,17 5,63 5,63 1 1,82 1,82 1,82 1,82 6,32 1 1 2,17 2,17 P-deeri 0,23 0,23 0,077 0,077 0,5 0,274 0,274 0,274 0,274 0,066 0,5 0,5 0,23 0,23 % KO 6,62 6,62 8,59 8,59 6,11 5,56 5,56 5,56 5,56 9,65 6,11 6,11 6,62 6,62 6,11 100,00 5,04 27,29 0,08 5,53 8,51 5,89 5,38 10,14 5,28 0,44 2,79 13,27 5,50 1,44 3,41 100,00 7,90 1,77 3,99 11,73 4,99 0,23 19,14 0,39 5,05 0,22 16,44 9,42 1,02 4,33 13,36 100,00

amax 0,011381 0,061625 0,000348 0,024964 0,009607 0,013305 0,012152 0,022902 0,011911 0,001995 0,003154 0,014981 0,012425 0,00325 0,00385 a0 0,04098 0,00919 0,04141 0,12168 0,01295 0,00122 0,09931 0,00204 0,02619 0,00226 0,04263 0,02444 0,00531 0,02247 0,03466 1,18 0,27 1,19 3,51 0,37 0,04 2,87 0,06 0,76 0,07 1,23 0,71 0,15 0,65 0,395 0,78 0,336 0,134 0,818 0,966 0,169 0,944 0,527 0,811 0,423 0,628 0,863 0,57 2,96 16,01 0,09 6,48 2,5 3,46 3,16 5,95 3,09 0,52 0,82 3,89 3,23 0,84 0,163 0,012 0,779 0,064 0,199 0,134 0,15 0,063 0,154 0,511 0,574 0,108 0,146 0,494

161

V (m/dak) 0,09 0,08 0,07 0,06

f (mm/dev )

IIK (W/mK)

MS (BSD)

amin (mm)

0,05 0,04 0,03 0,02 0,01 0,00 50 100 150 0,10 0,15 0,25 0,039

a)

10

27

314

342

V (m/dak) 0,24

f (mm/dev )

IIK (W/mK)

MS (BSD)

0,22

0,20

amax (mm)

0,18 0,171 0,16

0,14

0,12

0,10 50 100 150 0,10 0,15 0,25 10 27 314 342

b)
V (m/dak) 0,275 f (mm/dev ) IIK (W/mK) MS (BSD)

0,250

0,225

a0 (mm)

0,200 0,190 0,175

0,150

50

100

150

0,10

0,15

0,25

c)

10

27

314

342

ekil 6.18. Kanal ama ileminde ileme parametrelerinin eksenel ynl kalnt gerilme snrlarnn etki derinlikleri zerindeki etkileri a) Minimum kalnt gerilme etki derinlii, amin; b) Maksimum kalnt gerilme etki derinlii, amax; c) Faydal gerilme etki derinlii, a0

162 evresel ynl kalnt gerilme snrlar izelge 6.7, kanal amada ileme parametrelerin evresel ynl y, min ve max snrlar iin varyans analizlerini gstermektedir. Yzeydeki kalnt gerilme oluumunu ifade eden y snr zerinde kesme hznn (V) %17,19 katk oranyla en etkili parametre olduu grlmektedir. lerleme oran (f) ise %15,09 katk oranyla anlaml bir etki oluturmutur. Parametre etkileimlerinden sadece ilerleme miktar (f)-sl iletim katsays (IIK)-malzeme sertlii (MS) etkileimi kuvvetli bir etkiye sahiptir ve %11,99 katk oranna sahiptir. min zerinde kesme hz (V) ve ilerleme miktar (f) en anlaml parametrelerdir. Kesme hz (V) %16,50 katk oranna sahipken, %23,24 katk oranna sahip ilerleme miktar (f) en kuvvetli etkiyi oluturmutur. lerleme miktar (f)-sl iletim katsays (IIK) etkileimi %16,66 orannda etkilidir. max en byk ekme gerilmelerini ifade eder. Kanal ama ileminde evresel gerilme snrlarndan max zerinde en anlaml etkiyi %33,95 katk oranyla ilerleme miktar (f) gstermitir. ekil 6.19, kanal ama ileminde parametre seviyelerinin evresel kalnt gerilme snrlar zerindeki etkileri grlmektedir. Kanal ama ilemi neticesinde evresel ynl y, min ve max snr deerleri srasyla -63 MPa, -71 MPa ve 14 MPa ortalama deerlerini almtr. Kesme hznn (V) art y ve min snrlarnn basma gerilmelerini arttrrken, max snrnda ekme gerilmelerinin deerini drmtr. Bu, takmn radyal ynde ilerlemesi sz konusu olduundan, kesme hz arttka oluan deformasyon miktarnn artndan kaynaklanyor olabilir. Ayrca, evresel gerilmeler zerine kesme hz vektrnn etkili olmas kanal ama ileminde kesme hzn (V) ne karmtr. lerleme miktar (f) art da tpk kesme hz gibi y ve min deerlerinde basma zelliini arttrrken, max snrnda ekme gerilmelerinin deerini drmtr. Bunun, yksek ilerleme orannn yksek kesme kuvvetleri ve bylece daha fazla plastik deformasyon oluturmasnn bir sonucu olduu dnlmektedir [105, 174]. Isl iletim katsaysnn (IIK) etkisi ok dk olmakla birlikte btn kalnt gerilme snrlar zerinde eit ve benzer bir eilim sergilemitir.

163 lerleme miktar (f) ve kesme hzna (V) gre malzeme sertlii (MS) etkisi olduka dktr. izelge 6.7. Kanal ama ileminde evresel ynl kalnt gerilme snrlar y, min ve max iin varyans tablolar
Kaynak V (m/dak) f (mm/dev) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK) f (mm/dev)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev)*IIK(W/mK) V (m/dak)*f (mm/dev)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam V (m/dak) f (mm/dev) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK) f (mm/dev)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev)*IIK (W/mK) V (m/dak)*f (mm/dev)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam V (m/dak) f (mm/dev) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK) f (mm/dev)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev)*IIK (W/mK) V (m/dak)*f (mm/dev)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam Sd 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 Kt 16906 14865 942 1738 11985 673 120 5079 8577 99 6283 8286 6790 11808 4355 98507 10863 15302,7 204,1 2048 4764,7 325,4 633,6 7017,4 3039,5 261,2 6474,7 4707,2 2523,2 5045,2 2633,6 65843,5 381,7 4932,6 118,7 185,6 1679,3 67,8 501,6 951 1427,5 532,1 516,5 728,3 534,1 823,7 1149,9 14530,5 Varyans F-deeri y 8453 7,76 7433 6,83 942 0,87 1738 1,6 2996 2,75 337 0,31 60 0,06 2539 2,33 4289 3,94 99 0,09 1571 1,44 2071 1,9 3395 3,12 5904 5,42 1089 min 5431,5 7651,3 204,1 2048 1191,2 162,7 316,8 3508,7 1519,7 261,2 1618,7 1176,8 1261,6 2522,6 658,4 max 190,9 2466,3 118,7 185,6 419,8 33,9 250,8 475,5 713,8 532,1 129,1 182,1 267 411,8 287,5 0,66 8,58 0,41 0,65 1,46 0,12 0,87 1,65 2,48 1,85 0,45 0,63 0,93 1,43 0,564 0,036 0,556 0,467 0,361 0,892 0,485 0,3 0,199 0,245 0,771 0,666 0,466 0,339 2,63 33,95 0,82 1,28 11,56 0,47 3,45 6,54 9,82 3,66 3,55 5,01 3,68 5,67 7,91 100,00 8,25 11,62 0,31 3,11 1,81 0,25 0,48 5,33 2,31 0,4 2,46 1,79 1,92 3,83 0,038 0,022 0,607 0,153 0,29 0,792 0,65 0,074 0,216 0,563 0,202 0,294 0,261 0,118 16,50 23,24 0,31 3,11 7,24 0,49 0,96 10,66 4,62 0,40 9,83 7,15 3,83 7,66 4,00 100,00 P-deeri 0,042 0,051 0,405 0,275 0,175 0,75 0,947 0,213 0,113 0,778 0,366 0,274 0,153 0,073 % KO 17,16 15,09 0,96 1,76 12,17 0,68 0,12 5,16 8,71 0,10 6,38 8,41 6,89 11,99 4,42 100,00

164

V (m/dak) -30

f (mm/dev )

IIK (W/mK)

MS (BSD)

-40

-50

y (MPa)

-60 -63 -70

-80

-90 50 100 150 0,10 0,15 0,25

a)

10

27

314

342

V (m/dak) -40

f (mm/dev )

IIK (W/mK)

MS (BSD)

-50

min (MPa)

-60

-70

-71

-80

-90

50

100

150

0,10

0,15

0,25

10

27

314

342

b)
V (m/dak) 30 f (mm/dev ) IIK (W/mK) MS (BSD)

25

20

max (MPa)

15 14 10

0 50 100 150 0,10 0,15 0,25

c)

10

27

314

342

ekil 6.19. Kanal ama ileminde ileme parametrelerinin evresel ynl kalnt gerilme snrlar zerindeki etkileri a) Yzey kalnt gerilmesi, y; b) Minimum kalnt gerilme, min; c) Maksimum kalnt gerilme, max

165 izelge 6.8de kanal ama ileminde evresel ynl kalnt gerilme snnrlarnn etki derinliklerine ait varyans analiz tablosu grlmektedir. En byk basma gerilmelerinin olutuu derinlii ifade eden amin zerinde kesme hz (V) %15,95 orannda, ilerleme miktar (f) %7,23 orannda, sl iletim katsays (IIK) % 6,7 orannda, malzeme sertlii (MS) %5,28 orannda etkilidir. Fakat kesme hzndan (V) sonra en byk etkiyi kesme hz (V)-ilerleme miktar (f)-sl iletim katsays (IIK) etkileimi %13,66 katk oranyla gstermitir. Kesme hz (V)ilerleme miktar (f) etkileiminin %13,33 katk oran ve ilerleme miktar (f)-malzeme sertlii (MS) etkileiminin %12,31 katk oran sz konusudur. Parametrelerin ve etkileimlerin en byk basma gerilmelerinin olutuu derinlii ifade eden amin deeri zerinde daha etkili olduunu gsterir. amax zerinde en anlaml etkiyi %31,77 oranyla ilerleme miktar (f) gstermektedir. Bunu %13,72 katk oranyla ilerleme miktar(f)-malzeme sertlii (MS) etkileimi ve %6,83 katk oranyla sl iletim katsays (IIK)-malzeme sertlii etkileimi takip eder. Faydal gerilmelerin olutuu derinlii ifade eden a0 zerinde ilerleme miktar (f) %25,70 en byk katk payna sahiptir. Kesme hz (V)-malzeme sertlii (MS) etkileimi ise a0 zerinde %15,73 katk oranna sahiptir. ekil 6.20, evresel ynl kalnt gerilme snrlarnn etki derinlikleri zerinde parametre seviyelerinin etkisini gstermektedir. amin, amax ve a0 srasyla 0,067 mm, 0,245 mm ve 0,247 mm ortalama deerlerini almtr. En byk katk oranna sahip parametreler incelendiinde, kesme hz (V) art amin deerini sfra yaklatrmtr, yani basma gerilmeleri kesme hz artyla yzeye yerlemitir. Bu tamamen kesme hz artyla azalan plastik sertlemeye olan tepkinin azalmasndan kaynaklanr [192]. Ayn ekilde, amax dikkate alndnda ilerleme miktar (f) art ekme gerilmelerinin derinliini arttrr. Faydal derinliinin a0 ortalama deeri amax ortalamasna ok yakndr ve a0 ilerleme oran artyla hzla artar. Bu, ileme sonras daha byk elastik gevemenin ortaya kmas nedeniyle kesme kenar altna yerlemi i paras civarndaki basma blgesinin bymesine sebep olan mekaniksel etki ile aklanabilir [8].

166 izelge 6.8. Kanal ama ileminde evresel ynl kalnt gerilme snrlarnn etki derinlikleri amin, amax ve a0 iin varyans tablolar
Kaynak V (m/dak) f (mm/dev) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK) f (mm/dev)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev)*IIK (W/mK) V (m/dak)*f (mm/dev)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam V (m/dak) f (mm/dev) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK) f (mm/dev)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev)*IIK(W/mK) V (m/dak)*f (mm/dev)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam V (m/dak) f (mm/dev) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK) f (mm/dev)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev)*IIK(W/mK) V (m/dak)*f (mm/dev)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam Sd 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 Kt 0,128758 0,058347 0,0546 0,042573 0,107574 0,031283 0,030456 0,025038 0,099358 0,006779 0,1102 0,058974 0,010198 0,01984 0,02304 0,807017 0,00721 0,25844 0,00573 0,00449 0,05349 0,03246 0,03107 0,05166 0,1116 0,05554 0,01848 0,05557 0,05238 0,0285 0,04679 0,81341 0,07771 0,32683 0,04723 0,04694 0,18058 0,05212 0,20003 0,04785 0,00125 0,04382 0,03325 0,08889 0,03755 0,00054 0,08719 1,27179 Varyans 0,064379 0,029173 0,0546 0,042573 0,026893 0,015641 0,015228 0,012519 0,049679 0,006779 0,02755 0,014743 0,005099 0,00992 0,00576 F-deeri amin 11,18 5,06 9,48 7,39 4,67 2,72 2,64 2,17 8,62 1,18 4,78 2,56 0,89 1,72 P-deeri 0,023 0,08 0,037 0,053 0,082 0,18 0,185 0,23 0,035 0,339 0,079 0,192 0,481 0,289 % KO 15,95 7,23 6,77 5,28 13,33 3,88 3,77 3,10 12,31 0,84 13,66 7,31 1,26 2,46 2,85 100,00 0,89 31,77 0,70 0,55 6,58 3,99 3,82 6,35 13,72 6,83 2,27 6,83 6,44 3,50 5,75 100,00 6,11 25,70 3,71 3,69 14,20 4,10 15,73 3,76 0,10 3,45 2,61 6,99 2,95 0,04 6,86 100,00

amax 0,00361 0,12922 0,00573 0,00449 0,01337 0,01623 0,01554 0,02583 0,0558 0,05554 0,00462 0,01389 0,02619 0,01425 0,0117 a0 0,03886 0,16341 0,04723 0,04694 0,04515 0,02606 0,10001 0,02392 0,00062 0,04382 0,00831 0,02222 0,01878 0,00027 0,0218 1,78 7,5 2,17 2,15 2,07 1,2 4,59 1,1 0,03 2,01 0,38 1,02 0,86 0,01 0,28 0,044 0,215 0,216 0,249 0,392 0,092 0,417 0,972 0,229 0,813 0,493 0,489 0,988 0,31 1,05 0,49 0,38 1,14 1,39 1,33 2,21 4,77 4,75 0,39 1,19 2,24 1,22 0,751 0,023 0,523 0,569 0,45 0,349 0,361 0,226 0,087 0,095 0,805 0,436 0,223 0,386

167

V (m/dak) 0,16 0,14 0,12

f (mm/dev )

IIK (W/mK)

MS (BSD)

amin (mm)

0,10 0,08 0,067 0,06 0,04 0,02 0,00 50 100 150 0,10 0,15 0,25

a)

10

27

314

342

V (m/dak) 0,35

f (mm/dev )

IIK (W/mK)

MS (BSD)

0,30

amax (mm)

0,25

0,245

0,20

0,15 50 100 150 0,10 0,15 0,25 10 27 314 342

b)
V (m/dak) 0,40 f (mm/dev ) IIK (W/mK) MS (BSD)

0,35

0,30

a0 (mm)

0,25

0,247

0,20

0,15 50 100 150 0,10 0,15 0,25

c)

10

27

314

342

ekil 6.20. Kanal ama ileminde ileme parametrelerinin evresel ynl kalnt gerilme snrlarnn etki derinlikleri zerindeki etkileri a) Minimum kalnt gerilme etki derinlii, amin; b) Maksimum kalnt gerilme etki derinlii, amax; c) Faydal gerilme etki derinlii, a0

168 6.2.3. Dz tornalama parametrelerinin etkisi Eksenel ynl kalnt gerilme snrlar izelge 6.9, dz tornalama ileminde eksenel ynl kalnt gerilme snrlar zerine ileme parametrelerinin varyans analizlerini gstermektedir. Varyans tablosundan istatistiki adan tek anlaml etkiyi max zerinde %16,35 orannda ilerleme miktar (f)-malzeme sertlii (MS) etkileimi gstermitir. y zerinde sadece kesme hznn (V) %15,57 orannda etkisi sz konusudur. min zerinde ise kesme hznn (V) katks %16dr. y ve min zerinde srasyla %16,1 ve %16,79 katk oranlaryla en byk katky kesme hz (V)-ilerleme miktar (f)-sl iletim katsays (IIK) etkileimi gstermitir. max zerinde en byk katk %18,44 ile kesme hz (V)-sl iletim katsays (IIK) etkileimine aittir. ekil 6.21, dz tornalama ileminde parametre seviyelerinin y, min ve max deerleri zerindeki etkilerini gstermektedir. leme parametrelerinin y, min ve max snrlar zerinde srasyla -396 MPa, -405 MPa ve 144 MPa ortalama gerilme seviyelerini oluturduu grlmektedir. Kesme hz (V) arttka y ve min snrlarna ait basma gerilmelerinin azald grlmtr. Farkl kesme hzlar farkl kesme kuvvetleri retir ve ilenmi yzeyin dzgnln etkiler. Kk kesme hzlar ve byk kesme kuvvetleri, ilenmi yzeyde daha belirgin deformasyona neden olan olduka byk ekme kuvvetleri ortaya karr. Bu nedenle de yzeyde basma kalnt gerilmelerinin oluumu iin daha baskn bir durum ortaya kar [184]. max snrnda ise ilerleme miktar (f) en baskn ana parametredir. lerleme miktarnn (f) artmas ekme kalnt gerilmelerinin azalmasna neden olmutur. ekme gerilmelerinin ilerleme miktar artyla azalmas, yksek ilerleme orannn yksek kesme kuvvetleri ve bylece daha fazla plastik deformasyon oluturmasnn sonucu olabilir [105, 174]. Dz tornalama ileminde y ve min zerinde kesme hz baskndr. Bu, kesme hznn para yzeyinde daha belirgin deformasyona neden olmasndan kaynaklanmaktadr [184].

169 izelge 6.9. Dz tornalama ileminde eksenel ynl kalnt gerilme snrlar y, min ve max iin varyans tablolar
Kaynak V (m/dak) f (mm/dev) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK) f (mm/dev)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev)*IIK (W/mK) V (m/dak)*f (mm/dev)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam V (m/dak) f (mm/dev) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK) f (mm/dev)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev)*IIK (W/mK) V (m/dak)*f (mm/dev)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam V (m/dak) f (mm/dev) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK) f (mm/dev)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev)*IIK(W/mK) V (m/dak)*f (mm/dev)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam Sd 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 Kt 280663 8426 23890 1226 100745 264453 34740 66486 187531 27641 290294 57730 33126 117715 307912 1802580 248446 13344 29943 308 58165 199212 51651 49682 159206 22389 260737 27591 20282 96823 314787 1552567 6880 12610 3233 73 5146 18893 56 8290 16752 1 6276 6792 10087 209 7132 102431 Varyans 140332 4213 23890 1226 25186 132227 17370 33243 93765 27641 72574 14433 16563 58858 76978 F-deeri y 1,82 0,05 0,31 0,02 0,33 1,72 0,23 0,43 1,22 0,36 0,94 0,19 0,22 0,76 P-deeri 0,274 0,947 0,607 0,906 0,848 0,289 0,808 0,676 0,386 0,581 0,522 0,933 0,815 0,523 % KO 15,57 0,47 1,33 0,07 5,59 14,67 1,93 3,69 10,40 1,53 16,10 3,20 1,84 6,53 17,08 100,00 16,00 0,86 1,93 0,02 3,75 12,83 3,33 3,20 10,25 1,44 16,79 1,78 1,31 6,24 20,28 100,00 6,72 12,31 3,16 0,07 5,02 18,44 0,05 8,09 16,35 0,00 6,13 6,63 9,85 0,20 6,96 100,00

min 124223 6672 29943 308 14541 99606 25826 24841 79603 22389 65184 6898 10141 48411 78697 max 3440 6305 3233 73 1286 9447 28 4145 8376 1 1569 1698 5043 105 1783 1,93 3,54 1,81 0,04 0,72 5,3 0,02 2,32 4,7 0 0,88 0,95 2,83 0,06 0,259 0,131 0,249 0,849 0,62 0,075 0,985 0,214 0,089 0,98 0,548 0,518 0,172 0,944 1,58 0,08 0,38 0 0,18 1,27 0,33 0,32 1,01 0,28 0,83 0,09 0,13 0,62 0,312 0,92 0,571 0,953 0,935 0,375 0,738 0,746 0,441 0,622 0,57 0,982 0,883 0,585

170

V (m/dak)

f (mm/dev )

IIK (W/mK)

MS (BSD)

-300

y (MPa)

-350

-400

-396

-450

-500 100 200 300 0,12 0,20 0,28 25 31 314 342

a)
V (m/dak) -300 f (mm/dev ) IIK (W/mK) MS (BSD)

min (MPa)

-350

-400

-405

-450

-500 100 200 300 0,12 0,20 0,28

b)

25

31

314

342

V (m/dak) 170

f (mm/dev )

IIK (W/mK)

MS (BSD)

160

max (MPa)

150 144 140

130

120 100 200 300 0,12 0,20 0,28 25 31 314 342

c) ekil 6.21. Dz tornalama ileminde ileme parametrelerinin eksenel ynl kalnt gerilme snrlar zerindeki etkileri a) Yzey kalnt gerilmesi, y; b) Minimum kalnt gerilme, min; c) Maksimum kalnt gerilme, max

171 izelge 6.10da dz tornalama ilemi neticesinde oluan eksenel ynl gerilmelere ait etki derinliklerinin varyans tablosu yer almaktadr. Tablo istatistiki adan incelendiinde anlaml etkilerin sadece en byk ekme gerilmesinin derinliini ifade eden amax zerinde olduu grlmektedir. amax zerinde ilerleme miktar (f) %9,76 katk oranyla ana parametrelerin en etkilisi olarak karmza kmtr. Kesme hznn (V) katks %8,49 iken sl iletim katsays %7,55 katk payna sahiptir. Bu parametrenin yani kesme hz (V)-ilerleme miktar (f)sl iletim katsays (IIK) etkileimi amax zerinde %18,90 katk pay ile en yksek etkiyi oluturmutur. amin zerinde kesme hz (V)-ilerleme miktar (f) etkileimi % 14,67 katk salarken, kesme hz (V)-ilerleme miktar (f) -malzeme sertlii (MS) %14,77 katk oranna sahiptir. a0 zerinde ise kesme hz (V)-ilerleme miktar (f) etkileiminin %15,88 oranyla en byk katky salad grlmektedir. ekil 6.22, dz tornalama ileminde ileme parametre seviyelerinin etkileri grlmektedir. amin, amax ve a0 snrlarna ait ortalama etki derinlikleri srasyla 0,026 mm, 0,133 mm ve 0,07 mm deerlerini almtr. Faydal gerilmelerin yzeye yakn bir yerde toplanmas dikkat ekicidir. Bu sl etkilenmenin fazlalna iaret eder. Kesme hz (V) ve ilerleme miktar (f) amin zerinde ayn etkiyi gstermitir. Her iki parametre seviyesindeki art en byk basma gerilmelerinin yzeye yakn meydan gelmesine neden olmutur. Bu, kesme hz ve ilerleme miktar artyla yzeyin daha fazla snmas soutma svs ile engellendiinden basma gerilmelerinin yzeyde olumasna neden olmutur [106, 199]. Bunun aksine artan kesme hz (V) ve ilerleme miktar (f) seviyeleri amax deerini arttrmtr. Her iki parametre art kesme scakln arttrmaktadr, buna bal olarak oluan s miktarndaki art soutma svs yardmyla yzeyden uzaklatrlabilmektedir. Dk sl iletim katsaysna sahip kesici takm da paraya s geiini kolaylatrr. Bu iki olay birletiinde oluan s soutma svs ile yzeyden uzaklatrlmasna ramen paraya geen s faydal derinliin dmesine, ekme gerilmelerinin ise yzeye yakn olumasna neden olmutur [65, 106].

172 izelge 6.10. Dz tornalama ileminde eksenel ynl kalnt gerilme snrlarnn etki derinlikleri amin, amax ve a0 iin varyans tablolar
Kaynak V (m/dak) f (mm/dev) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK) f (mm/dev)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev)*IIK (W/mK) V (m/dak)*f (mm/dev)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam V (m/dak) f (mm/dev) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK) f (mm/dev)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev)*IIK (W/mK) V (m/dak)*f (mm/dev)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK)*MS(BSD) Hata Toplam V (m/dak) f (mm/dev) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK) f (mm/dev)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev)*IIK(W/mK) V (m/dak)*f (mm/dev)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam Sd 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 Kt 0,011964 0,01135 0,000002 0,023104 0,05858 0,035884 0,011555 0,03527 0,012168 0,000002 0,03466 0,058989 0,034657 0,03527 0,035887 0,399342 0,0066107 0,0076027 0,0058778 0,0013444 0,0048867 0,0031796 0,0015182 0,0004276 0,0062462 0,0147218 0,0009151 0,0106111 0,0053129 0,0056782 0,0029471 0,07788 0,000145 0,004712 0,000225 0,004225 0,020391 0,010765 0,008125 0,013579 0,001803 0,001369 0,004081 0,014609 0,011894 0,011891 0,020623 0,128435 Ko 0,005982 0,005675 0,000002 0,023104 0,014645 0,017942 0,005777 0,017635 0,006084 0,000002 0,008665 0,014747 0,017328 0,017635 0,008972 F-deeri P-deeri 0,562 0,577 0,989 0,184 0,323 0,25 0,572 0,254 0,558 0,989 0,513 0,321 0,259 0,254 % KO 3,00 2,84 0,00 5,79 14,67 8,99 2,89 8,83 3,05 0,00 8,68 14,77 8,68 8,83 8,99 100,00 8,49 9,76 7,55 1,73 6,27 4,08 1,95 0,55 8,02 18,90 1,18 13,62 6,82 7,29 3,78 100,00 0,11 3,67 0,18 3,29 15,88 8,38 6,33 10,57 1,40 1,07 3,18 11,37 9,26 9,26 16,06 100,00

amin
0,67 0,63 0 2,58 1,63 2 0,64 1,97 0,68 0 0,97 1,64 1,93 1,97

amax
0,0033053 0,0038013 0,0058778 0,0013444 0,0012217 0,0015898 0,0007591 0,0002138 0,0031231 0,0147218 0,0002288 0,0026528 0,0026564 0,0028391 0,0007368 4,49 5,16 7,98 1,82 1,66 2,16 1,03 0,29 4,24 19,98 0,31 3,6 3,61 3,85 0,095 0,078 0,048 0,248 0,318 0,231 0,436 0,763 0,103 0,011 0,858 0,121 0,127 0,117

a0
0,000072 0,002356 0,000225 0,004225 0,005098 0,005382 0,004062 0,006789 0,000901 0,001369 0,00102 0,003652 0,005947 0,005945 0,005156 0,01 0,46 0,04 0,82 0,99 1,04 0,79 1,32 0,17 0,27 0,2 0,71 1,15 1,15 0,986 0,663 0,845 0,417 0,504 0,432 0,515 0,364 0,846 0,634 0,927 0,627 0,402 0,402

173

V (m/dak) 0,05

f (mm/dev )

IIK (W/mK)

MS (BSD)

0,04

amin (mm)

0,03 0,026 0,02

0,01

0,00 100 200 300 0,12 0,20 0,28

a)

25

31

314

342

V (m/dak) 0,155 0,150 0,145

f (mm/dev )

IIK (W/mK)

MS (BSD)

amax (mm)

0,140 0,135 0,133 0,130 0,125 0,120

100

200

300

0,12

0,20

0,28

b)

25

31

314

342

V (m/dak) 0,085

f (mm/dev )

IIK (W/mK)

MS (BSD)

0,080

a0 (mm)

0,075

0,070

0,07

0,065

0,060

100

200

300

0,12

0,20

0,28

25

31

314

342

c) ekil 6.22. Dz tornalama ileminde ileme parametrelerinin evresel ynl kalnt gerilme snrlarnn etki derinlikleri zerindeki etkileri a) Minimum kalnt gerilme etki derinlii, amin; b) Maksimum kalnt gerilme etki derinlii, amax; c) Faydal gerilme etki derinlii, a0

174 evresel ynl kalnt gerilme snrlar izelge 6.11, dz tornalama ileminde ileme parametrelerinin y, min ve max snrlar zerindeki etkisini ifade eden varyans analizi sonularn gstermektedir. leme parametrelerinin hi birinin istatistiksel olarak anlaml bir dzeyde etki salayamamtr. izelgeden ileme parametrelerin sadece katk paylar incelenerek etki dzeyleri hakknda bilgi verilebilir. y zerinde ilerleme miktar (f) %11,54 katk oranyla en fazla etkiyi salamken, kesme hznn (V) katks sadece %7,70dir. min snrnda ise kesme hznn (V) katks %10,13 deerindeyken, ilerleme miktar %7,91 katk oranna sahiptir. max zerinde ise %9,61 katk oranyla ilerleme miktar etkili olmutur. Ayrca, max zerinde katk oranlar dk olsa da malzeme sertlii (MS), sl iletim katsays (IIK) ve kesme hznn (V) etkisi de sz konusudur. ekil 6.23, dz tornalama ileminde ana parametre seviyelerinin y, min ve max snrlar zerindeki etkileri grlmektedir. leme parametrelerinin y, min ve max snrlar zerinde srasyla -142 MPa, -162 MPa ve 40 MPa ortalama gerilme seviyelerini oluturduu grlmektedir. evresel gerilmelerden y ve min snrlar zerinde sl iletim katsays (IIK) ve malzeme sertliinin bir etkisi sz konusu deildir. Fakat y ve min zerinde, kesme hz (V) ve ilerleme miktar (f) etkileri birbirine benzer. Kesme hz (V) arttka, y ve min snrlar zerinde daha basma zellikli gerilmeler oluturmutur. max zerinde, kesme hz (V) art oluan ekme gerilmelerinin deerini arttrmtr. Bunun tersine, ilerleme miktarndaki (f) art ise ekme gerilmelerinin dmesine neden olmutur. Bu bilgilere bir aklama getirmek zor olsa da bu etkiler zerinde soutma svsnn etkisinin byk olduu ve ana parametrelerden ziyade parametrelerin birbiriyle etkileiminin daha baskn etkiler oluturduu dnlmektedir.

175 izelge 6.11. Dz tornalama ileminde evresel ynl kalnt gerilme snrlar y, min ve max iin varyans tablolar
Kaynak V (m/dak) f (mm/dev) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK) f (mm/dev)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev)*IIK(W/mK) V (m/dak)*f (mm/dev)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam V (m/dak) f (mm/dev) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK) f (mm/dev)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev)*IIK(W/mK) V (m/dak)*f (mm/dev)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam V (m/dak) f (mm/dev) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK) f (mm/dev)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev)*IIK (W/mK) V (m/dak)*f (mm/dev)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam Sd 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 Kt 20639 30953 334 1920 3897 20198 4644 15792 30371 117 15158 10494 276 37594 75782 268169 18104 14135 11 68 2598 6554 3091 24312 24133 1737 11175 9193 2722 12897 48073 178804 143,3 498,1 169,4 235 103,4 498,7 112,7 458,1 172,4 613,8 115,6 657,2 492,3 172,6 742,4 5185,1 Ko 10319 15476 334 1920 974 10099 2322 7896 15185 117 3790 2623 138 18797 18946 F-deeri y 0,54 0,82 0,02 0,1 0,05 0,53 0,12 0,42 0,8 0,01 0,2 0,14 0,01 0,99 P-deeri 0,618 0,504 0,901 0,766 0,993 0,623 0,888 0,685 0,51 0,941 0,926 0,959 0,993 0,447 % KO 7,70 11,54 0,12 0,72 1,45 7,53 1,73 5,89 11,33 0,04 5,65 3,91 0,10 14,02 28,26 100,00 10,13 7,91 0,01 0,04 1,45 3,67 1,73 13,60 13,50 0,97 6,25 5,14 1,52 7,21 26,89 100,00 2,76 9,61 3,27 4,53 1,99 9,62 2,17 8,83 3,32 11,84 2,23 12,67 9,49 3,33 14,32 100,00

min 9052 7068 11 68 649 3277 1545 12156 12067 1737 2794 2298 1361 6448 12018 max 71,7 249 169,4 235 25,9 249,3 56,4 229 86,2 613,8 28,9 164,3 246,2 86,3 185,6 0,39 1,34 0,91 1,27 0,14 1,34 0,3 1,23 0,46 3,31 0,16 0,89 1,33 0,47 0,703 0,358 0,393 0,323 0,959 0,358 0,754 0,382 0,659 0,143 0,95 0,546 0,361 0,658 0,75 0,59 0 0,01 0,05 0,27 0,13 1,01 1 0,14 0,23 0,19 0,11 0,54 0,528 0,597 0,977 0,944 0,992 0,774 0,883 0,441 0,443 0,723 0,907 0,931 0,896 0,622

176

V (m/dak) -110 -120 -130

f (mm/dev )

IIK (W/mK)

MS (BSD)

y (MPa)

-140 -150 -160 -170 -180 -190 100 200 300 0,12 0,20 0,28

-142

a)

25

31

314

342

V (m/dak) -140

f (mm/dev )

IIK (W/mK)

MS (BSD)

-150

min (MPa)

-160 -162 -170

-180

-190

-200 100 200 300 0,12 0,20 0,28

b)

25

31

314

342

V (m/dak) 46 45 44

f (mm/dev )

IIK (W/mK)

MS (BSD)

max (MPa)

43 42 41 40 39 38 37 100 200 300 0,12 0,20 0,28 25 31 314 342 40

c)

ekil 6.23. Dz tornalama ileminde ileme parametrelerinin evresel ynl kalnt gerilme snrlar zerindeki etkileri a) Yzey kalnt gerilmesi, y; b) Minimum kalnt gerilme, min; c) Maksimum kalnt gerilme, max

177 izelge 6.12, dz tornalama ileminde evresel ynl gerilmelerin etki derinliklerine ait vanyas analizini gstermektedir. izelge dikkatle incelendiinde istatistik olarak ileme parametrelerinin evresel ynl kalnt gerilme snrlar zerinde bir etkisi sz konusu olmazken, etki derinlikleri zerinde byk etkiler oluturduu grlmektedir. amin, amax ve a0 zerinde zellikle ilerleme miktar istatistiki adan en byk etkiyi yaratmtr. lerleme miktar (f) amin zerinde %21,93 oranyla en byk etki dzeyine sahipken, ilerleme miktar (f)-malzeme sertlii (MS) etkileimi %18,10 katk oranyla etkide bulunmutur. amax zerinde ilerleme miktar (f) katks %21,91 deerini alrken, kesme hz (V) %16,42 katk oran salamtr. Bunun yannda, amax zerinde kesme hz (V)-ilerleme miktar (f) etkileimi %14,48 dzeyinde, ilerleme miktar (f)-malzeme sertlii (MS) etkileimi %16,43 dzeyinde katk oranna sahiptir. a0 zerindeki etkiler daha gldr. a0 zerinde ilerleme miktarnn (f) etkisi %41,72 deeri ile en byk katk oran ile etki gstermitir. Kesme hz (V) %17,83 dzeyinde ve sl iletim katsays (IIK) %3,22 dzeyinde etkide bulunurken, ilerleme miktar (f)-malzeme sertlii etkileimi %6,86 katk oranna sahiptir. Bunu srasyla kesme hz (V)-sl iletim katsays (IIK)-malzeme sertlii (MS) etkileimi %6,30 oranyla ve sl iletim katsays (IIK)-malzeme sertlii (MS) etkileimi ise %1,75 oranyla katkda bulunmutur. ekil 6.24, parametre seviyelerinin amin, amax ve a0 zerindeki etkileri grlmektedir. lerleme oran (f) art, zellikle amax ve a0 deerlerinin artnda etkili olmutur. lerleme oran (f) arttka kesme kuvvetleri artar buna bal srtnme kuvvetleri de artarak snn ykselmesine neden olur. Oluan s soutma svs tarafndan uzaklatrlr. Artan kesme kuvveti sayesinde faydal gerilme derinlii a0 artar. Bunun neticesinde en byk ekme gerilmeleri daha derinlerde oluur. Kesme hznn art zellikle amax zerinde etkili olmutur. Bu, kesme hz artnn neden olduu s artndan ve derinlere inildike azalmasndan kaynaklanmaktadr. plastik deformasyon etkisinin

178 izelge 6.12. Dz tornalama ileminde evresel ynl kalnt gerilme snrlarnn etki derinlikleri amin, amax ve a0 iin varyans tablolar
Kaynak V (m/dak) f (mm/dev) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK) f (mm/dev)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev)*IIK(W/mK) V (m/dak)*f (mm/dev)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam V (m/dak) f (mm/dev) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK) f (mm/dev)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev)*IIK (W/mK) V (m/dak)*f (mm/dev)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam V (m/dak) f (mm/dev) IIK (W/mK) MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev) V (m/dak)*IIK (W/mK) V (m/dak)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK) f (mm/dev)*MS (BSD) IIK (W/mK)*MS (BSD) V (m/dak)*f (mm/dev)*IIK (W/mK) V (m/dak)*f (mm/dev)*MS (BSD) V (m/dak)*IIK (W/mK)*MS (BSD) f (mm/dev)*IIK (W/mK)*MS (BSD) Hata Toplam Sd 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 2 2 1 1 4 2 2 2 2 1 4 4 2 2 4 35 Kt 0,0000176 0,0022909 0,0000284 0,0007471 0,0005144 0,0008909 0,0006002 0,0001402 0,0018909 0,0001778 0,0002544 0,0002598 0,0002442 0,0015696 0,0008184 0,0104449 0,054318 0,072474 0 0,001156 0,047911 0,006385 0,005521 0,017246 0,054353 0,002434 0,026477 0,006303 0,011768 0,014602 0,009848 0,330794 0,0104069 0,0243496 0,0018778 0,0000071 0,0026491 0,0011722 0,0007536 0,0010869 0,0040029 0,001024 0,0031771 0,0024864 0,003678 0,0008007 0,0008953 0,0583676 Ko 0,0000088 0,0011454 0,0000284 0,0007471 0,0001286 0,0004454 0,0003001 0,0000701 0,0009454 0,0001778 0,0000636 0,0000649 0,0001221 0,0007848 0,0002046 F-deeri 0,04 5,6 0,14 3,65 0,63 2,18 1,47 0,34 4,62 0,87 0,31 0,32 0,6 3,84 P-deeri 0,958 0,069 0,728 0,129 0,668 0,229 0,333 0,729 0,091 0,404 0,858 0,854 0,593 0,117 % KO 0,17 21,93 0,27 7,15 4,92 8,53 5,75 1,34 18,10 1,70 2,44 2,49 2,34 15,03 7,84 100,00 16,42 21,91 0,00 0,35 14,48 1,93 1,67 5,21 16,43 0,74 8,00 1,91 3,56 4,41 2,98 100,00 17,83 41,72 3,22 0,01 4,54 2,01 1,29 1,86 6,86 1,75 5,44 4,26 6,30 1,37 1,53 100,00

amin

amax
0,027159 0,036237 0 0,001156 0,011978 0,003192 0,00276 0,008623 0,027176 0,002434 0,006619 0,001576 0,005884 0,007301 0,002462 11,03 14,72 0 0,47 4,86 1,3 1,12 3,5 11,04 0,99 2,69 0,64 2,39 2,97 0,024 0,014 1 0,531 0,077 0,368 0,411 0,132 0,024 0,376 0,181 0,662 0,208 0,162

a0
0,0052034 0,0121748 0,0018778 0,0000071 0,0006623 0,0005861 0,0003768 0,0005434 0,0020014 0,001024 0,0007943 0,0006216 0,001839 0,0004003 0,0002238 23,25 54,39 8,39 0,03 2,96 2,62 1,68 2,43 8,94 4,57 3,55 2,78 8,22 1,79 0,006 0,001 0,044 0,867 0,159 0,188 0,295 0,204 0,033 0,099 0,124 0,173 0,038 0,279

179

V (m/dak) 0,025

f (mm/dev )

IIK (W/mK)

MS (BSD)

0,020

amin (mm)

0,015 0,013

0,010

0,005

100

200

300

0,12

0,20

0,28

a)

25

31

314

342

V (m/dak) 0,300

f (mm/dev )

IIK (W/mK)

MS (BSD)

0,275

amax (mm)

0,250

0,249

0,225

0,200

100

200

300

0,12

0,20

0,28

b)

25

31

314

342

V (m/dak) 0,16

f (mm/dev )

IIK (W/mK)

MS (BSD)

0,15

0,14

a0 (mm)

0,13

0,128

0,12

0,11

0,10

0,09 100 200 300 0,12 0,20 0,28

c)

25

31

314

342

ekil 6.24. Dz tornalama ileminde ileme parametrelerinin evresel ynl kalnt gerilme snrlarnn etki derinlikleri zerindeki etkileri a) Minimum kalnt gerilme etki derinlii, amin; b) Maksimum kalnt gerilme etki derinlii, amax; c) Faydal gerilme etki derinlii, a0

180 6.3. Tornalama lemleri ve Kalnt Gerilmeler Arasndaki liki ncelenen tornalama ilemlerinin karlatrlmas neticesinde unlar sylenebilir: Vida ama ileminde kesme ilemi simetrik kesici kenarlarla

gerekletirilmektedir. Kesici kenarlarn e zamanl olarak tala kaldrmas nedeniyle talalar birbiriyle akmaktadr. Birbiriyle akan talalar akmaya kar bir diren gstermekte ve deformasyonu zorlatrmaktadr. Vida ama ileminde youn bir plastik deformasyon ve deformasyon younluundan kaynaklanan sl etki sz konusudur. Bu yzden vida ama ilemi termoplastik bir olaydr. Vida amada takm vida yolu zerinde srekli hareket halindedir. Takmn geii ok hzl olmaktadr. Kesilen yzeyin ani snma ve souma etkisi altnda kalmas nedeniyle kesilen yzey sertlemektedir. Bu etki, vida ama ilemi tamamlana kadar bu ekilde devam eder. Her seferinde snma-souma etkisi nedeniyle sertlemi blgeler kaldrlmaktadr. Vida ama ileminde sertlemi bu blgelerin kaldrlmas yzeyde plastik deformasyon etkisini arttrmaktadr. Bunun neticesinde yzeyde basma kalnt gerilmeleri olumakta ve yzey altnda azalarak derinlik boyunca basma zelliini korumaktadr. Vida ama ileminde, srekli sertlemi katmanlarn kaldrlmas nedeniyle, yksek pasolar takm anmasna bal kalnt gerilme oluumlar sergilemektedir. Kanal ama ileminde takm radyal ynde ilerleyerek ve srekli olarak paraya ayn noktadan temas ederek kesme yapmaktadr. Takmn kanal yzeyine basks sz konusudur. Takmla para arasna skan tala yksek s ve plastik deformasyon meydana gelmesine neden olmaktadr. Takmn geri ekilmesi neticesinde yzeydeki bask kalkmakta ve yzey soumaya balamaktadr. Gerilmeler kendini dengelemek iin geveyerek eksenel ynl yzey basma kalnt gerilme deerlerini drmekte ve yzey altnda ekme kalnt gerilmelerine neden olmaktadr.

181 Kanal amada, yksek ilerlemelerde yksek sdan kaynaklanan kalnt gerilme zellikleri izlenmektedir. Dz tornalama ileminde vida ama ilemi gibi yksek yzey basma gerilmeleri olumasna ramen yzey altnda yksek ekme kalnt gerilmeleri olumutur. Vida ama ileminde sl etkilenmi blge her seferinde kaldrlm ve tala daha youn bir plastik deformasyon neticesinde olumutur. Dz tornalama ileminde, takm ucu tarafndan sktrlan malzeme takm getikten sonra geri esnemektedir. Geri esneme neticesinde gerilmelerin yeniden dengelenme ihtiyac yzey altnda yksek ekme gerilmelerine neden olmaktadr. Btn tornalama ilemlerinde soutma svs ve yeni takm kullanlmasnn etkisi grlmektedir. Vida ama, kanal ama ve dz tornalama ilemleri neticesinde oluan kalnt gerilmeler arasndaki farklar; bu ilemlerde kullanlan takmlarn kesme zellikleri ve tala oluumlar arasndaki farkllklardan kaynaklanmaktadr.

182 7. SONU VE NERLER

7.1. Sonu Bu almada; farkl iki tip i paras malzemesinde, farkl kaplamalara sahip kesici takmlar kullanlarak, vida ama, kanal ama ve dz tornalama ilemleri neticesinde oluan kalnt gerilmeler aratrlmtr. Kalnt gerilmeleri belirlemek iin katman kaldrma metodu kullanlmtr. Katman kaldrma ilemi elektro kimyasal yntemle gerekletirilmitir. Para yzeyinden olan derinlie bal olarak kalnt gerilme profilleri her bir numune iin oluturulmutur. leme parametrelerinin kalnt gerilme snrlar zerine olan etkilerini belirlemek iin varyans analizi uygulanmtr. alma neticesinde elde edilen nemli sonular aada zetlenmitir: Vida ama ileminde hem eksenel hem de evresel yzey kalnt gerilmeleri basma eklinde kmtr. Eksenel ynl basma kalnt gerilmeleri derinlik arttka azalm, baz durumlarda ekme kalnt gerilmelerine dnmtr. evresel ynl kalnt gerilmeler yzeyde basma kalnt gerilmeleri eklinde ortaya kmtr. evresel ynl kalnt gerilmeler eksenel ynl kalnt gerilmelerden dktr. evresel ynl kalnt gerilmeler yzeyden belirli bir derinlikte ekme kalnt derinliklerine dnmtr. AISI 4140 (342 BSD) elik AISI 4340 elikten (314 BSD) daha serttir. Bu nedenle, AISI 4140 elikte yzey kalnt gerilmeleri AISI 4340 elikten daha yksek kmtr. Vida ama ilemi iin en nemli parametreler srasyla malzeme sertlii, paso says ve kesme hz eklinde sralanmaktadr. Mekanik deformasyon vida di dibinin yzeyinde olduka etkili olmutur. Bu yzeyde basma kalnt gerilmelerine neden olmutur. Isl etki nedeniyle de, yzeydeki bu basma kalnt gerilmeleri hzla deer kaybetmitir. Vida ama ileminde kesici takmn bir ok defa vida yolu zerinden gemesi, kesici takm yan yzey anmasndan kaynaklanan kalnt gerilme profillerine neden olmutur. Kesici takm kaplamasnn sl iletim katsays zellikle evresel kalnt gerilmeler zerinde etkili olmutur. Yksek sl iletim katsays

183 evresel ynl yzey basma kalnt gerilmelerini ve etki derinliini arttrmtr. Vida ama ileminde TiAlN kaplamal takm daha dk sl iletim katsaysna sahip olmasna ramen, dk srtnme katsays ve yksek anma direnci nedeniyle vida amada TiN kaplam takmdan daha iyi sonu vermitir. Kanal ama ileminde eksenel yzey basma gerilmelerinin deerleri dm ve yzeye yakn yerlerde ekme kalnt gerilmelerine dnmtr. Malzeme sertlii yzeyde basma kalnt gerilmelerini etkiler. Malzeme sertletike yzey basma kalnt gerilmeleri artar. Bu nedenle kanal amada yumuak olan AISI 4340 elikte yzey kalnt gerilmeleri dk seviyede basma ya da ekme gerilmeleri eklinde olumutur. Kanal ama ileminde kalnt gerilmeler zerinde radyal ilerleme ynndeki kuvvetler etkilidir. Kanal ama ileminde evresel ynl kalnt gerilmeler her iki malzeme tipi iin neredeyse sfr kmtr. Kanal ama ilemi iin en nemli parametreler srasyla malzeme sertlii, ilerleme miktar ve kesici takm kaplamasnn sl iletim katsays eklinde sralanabilir. Malzeme sertlii, ilerleme miktar ve sl iletim katsays art yzeyde basma kalnt gerilmeleri meydana getirmitir. Kesme hz art en byk ekme gerilmesinin etki derinliini azaltarak ekme gerilmelerinin yzeye yakn meydana gelmesine neden olmutur. lerleme miktar ve kesme hz evresel ynl kalnt gerilmelerin oluumu zerinde daha yksek etkide bulunmutur. Her iki parametrenin art evresel ynl basma yzey kalnt gerilmelerinin deerini arttrmtr. lerleme miktarnn art ayn zamanda yzey altnda evresel ynl ekme kalnt gerilmelerin olumasnda da etkili olmutur. lerleme miktarnn art faydal gerilmelerin etki derinliini arttrmtr. Kesme hz art evresel ynl basma gerilmelerinin yzeyde olumasna neden olurken, ilerleme miktarnn art en byk ekme gerilmesinin oluma derinliini arttrmtr. Kanal ama ileminde TiN+TiC+TiN kaplamal takm, yksek sl iletim katsays nedeniyle, kalnt gerilme ve etki derinlikleri zerinde olumlu etkiler oluturmutur. Dz tornalama ileminde eksenel ynl yzey kalnt gerilmeleri basma eklindedir. Yzey basma kalnt gerilmeleri derinlikle hzla derek ekme kalnt

184 gerilmelerine dnmtr. En yksek ekme gerilmeleri dz tornalama ileminde olumutur. evresel ynl yzey kalnt gerilmeleri daha dk seviyededir. Fakat, biraz daha fazla derinlikte ekme gerilmelerine dnmtr. AISI 4140 elik ile AISI 4340 elik arasnda ciddi farklar yoktur. evresel ynl kalnt gerilmeler, ok dk yzey basma kalnt gerilmeleri eklinde olumu ve yzey altnda olduka dk ekme kalnt gerilmeleri eklini almtr. Dz tornalama ileminde kesme hz en etkili parametredir. Kesme hz art yzeydeki basma kalnt gerilme deerlerini drm, ayn zamanda en byk basma kalnt gerilmelerinin yzeyde olumasna neden olmutur. lerleme miktar yzey altnda oluan ekme kalnt gerilmeleri zerinde etkili olmutur. lerleme miktar art ekme kalnt gerilmelerinin deerini bir miktar drmtr. Kesme hz ve ilerleme miktarndaki art en byk ekme kalnt gerilmelerinin oluma derinliini arttrmtr. Dz tornalamada kullanlan TiCN+Al2O3+TiCN+TiN ve TiCN kaplamal takmlar kalnt gerilmeler oluumu zerinde ciddi farkllklar oluturmamtr. 7.2. neriler Vida ama, kanal ama ve dz tornalama ilemlerinde oluan kalnt gerilmelerin incelendii bu almayla ilgili olarak bundan sonra yaplacak almalara k tutmas bakmndan aadaki neriler dikkate alnabilir: Vida aama ileminde kalnt gerilmeler zerine tala oluumu ve takm zelliklerinin etkisi aratrlabilir. Sertletirilmi paralara vida ama ileminin kalnt gerilmelere etkileri incelenebilir. Farkl profillere ve u radyslerine sahip vidalar incelenerek, vida zelliklerinin kalnt gerilmeler ve kalnt gerilmelerin yorulma davranlar zerine etkileri aratrlabilir.

185 Deiik profillere sahip kanal ama ilemleri neticesinde oluan kalnt gerilmeler ve yorulma davranlar incelenebilir. Farkl soutma ve yalama svlarnn ve onlarn farkl uygulama tekniklerinin tala kaldrma ilemleri zerine etkileri incelenebilir. Tala kaldrma ilemi zerine kesici takm anma mekanizmalarnn kalnt gerilmeler zerine etkileri incelenebilir. zellikle sertletirilmi malzemelerin ilenmesinde yeni nesil kaplama ve yksek hzla ilemenin kalnt gerilmeler zerine etkileri aratrlabilir. parasnn tezgaha balanma yntemlerinin ve biimlerinin kalnt gerilmeler zerine olan etkileri aratrlabilir. Deneysel kalnt gerilme verileri kullanlarak sonlu eleman modelleri gelitirilebilir. Yapay sinir alar uygulamalar gerekletirilebilir.

186

KAYNAKLAR 1. Jacobus, J. K., Modelling Of The In-Plane Biaxial Residual Stress From Machining, PhD Thesis, University Of Illinois, Urbana-Chambaign, A.B.D., 1-23 (1999). Outeiro, J. C., Dias, A. M., Lebrun, J. L. And Astakhov, V. P., Machining Residual Stresses In AISI 316L Steel And Their Correlation With The Cutting Parameters, Machining Science And Technology, 6 (2): 251-270 (2002). Henriksen, E. K., Residual Stresses In Machined Surfaces Transactions of the ASME, 73: 69-76 (1951). Liu, C. R. And Barash, M. M., The Mechanical State Of The Sublayer of A Surface Generated By Chip-Removal Process. Part I: Cutting With A Sharp Tool, Journal of Engineering for Industry - Transactions of the ASME, 98: 1193-1201 (1976). Liu, C. R. And Barash, M. M., The Mechanical State Of The Sublayer Of A Surface Generated By Chip-Removal Process. Part II: Cutting With A Tool With Flank Wear, Journal of Engineering for Industry-Transactions of the ASME, 98: 1202-1208 (1976). Bayoumi, A. E., Xie, Q. And Hamdan, M. N., Effect Of Cutting Conditions On Dynamic Properties And Surface Integrity Of Work Material, Wear, 146 (2): 301-312 (1991). Jang, D. V., Watkins, T. R., Kozaczek, K. J., Hubbard, C. R., And Cavin, O. B., Surface Residual Stresses In Machined Austenitic Stainless Steel, Wear, 194 (1-2): 168-173 (1996). Wiesner, C., Residual Stresses After Orthogonal Machining Of AISI 304: Numerical Calculation Of The Thermal Component And Comparison With Experimental Results, Metallurgical Transactions A., 23A: 989-996 (1992). M'saoubia, R., Outeirob, J. C., Changeuxa, B., Lebruna, J. L. And Morao Dias, A., Residual Stress Analysis n Orthogonal Machining Of Standard And Resulfurized AISI 316L Steels, Journal Of Materials Processing Technology, 96: 225-233 (1999).

2.

3. 4.

5.

6.

7.

8.

9.

10. Liu C. R., Barash M. M., Variables Governing Patterns Of Mechanical Residual Stress In A Machined Surface, Journal of Engineering Industry, 104: 257-264 (1982). 11. Thiele, J. D., Melkote, S. N., Peascoe, R. A. And Watkins, T. R., Effect Of Cutting-Edge Geometry And Workpiece Hardness On Surface Residual Stresses In Finish Hard Turning Of AISI 52100 Steel, ASME Journal Of Manufacturing Science And Engineering, 122: 642-649 (2000).

187 12. Scholtes, B., Residual Stresses Introduced By Machining. In Advance In Surface Treatments, Technology-Applications-Effects International Guidebook On Residual Stresses; (Hauk, V., Hougardy, H. P., Tietz, H. D., Eds.); Pergamon Pres, Oxford, 59-71 (1987). 13. Torbaty, S., Moisan, A., Lebrun, J. L. And Maeder, G., Evolution Of Residual Stress During Turning And Cylindrical Grinding Of A Carbon Steel, CIRP Annuals, 31 (1): 441-445 (1982). 14. Matsumoto, Y., Barash, M. M. And Liu, C. R., Effect Of Hardeness On The Surface Integrity Of AISI 4340 Steel, J. Engineering Industry, 108 (3): 169175 (1986). 15. Matsumoto, Y., Magda, D., Hoeppner, D. W. And Kim, T. Y., Effect Of Machining Processes On The Fatigue Strength Of Hardened AISI 4340 Steel, J. Engineering Industry, 113:154-159 (1991). 16. Schreiber, E. And Schlient, H., Residual Stresses After Turning Of Hardened Components, Residual Stresses Sci. Technol., 2: 853-860 (1987). 17. El-Wardany, T. I., Kishawy, H. A. And Elbestawi, M. A., Surface Integrity Of Die Material In High Speed Hard Machining, Part 2: Microhardness Variations And Residual Stresses, ASME J. Manuf. Sci. Eng., 122: 632-641(2000). 18. El-Wardany, T. I., Kishawy, H. A. And Elbestawi, M. A., Surface Integrity Of Die Material In High Speed Hard Machining, Part 1: Micrographical Analysis, ASME J. Manuf. Sci. Eng, 122: 620-631(2000). 19. Kishawy, H. A. And Elbestawi, M. A., Effect Of Edge Preparation And Cutting Speed On Surface Integrity Of Die Material In High Speed Machining, International Mechanical Engineering Congress And Exposition, ASMEWinter Annual Meeting, California, 269-276, Nov.14-19 (1998). 20. Bailey, J. A., Jeelani, S. And Becker, S. E., Surface Integrity In Machining AISI 4340 Steel, Trans. Asme, Ser. B, 98 (3): 999-1007 (1976). 21. Smith, G. M. And Riley, J. F., Residual Stresses In Austenitic Generator EndRings, 2nd International Conference On Residual Stresses (Icrs2), (Beck, G., Denis, S., Simon, A., Eds.), Elsevier Applied Science, Nancy, France, 690695 (1989). 22. Nakagawa, Y., Usami, K., Minato, A. And Tamamura, T., Effects Of Surface Finish On Residual Stress Distribution And Stress Corrosion Cracking Suspectibility Of Type 304 Austenitic Stainless Steel In A Boiling 42% MgCl2 Solution, In ICM 3, Cambridge, England, 2: 603-610 (1979). 23. MSaoubi, R., Outeiro, J. C., Inal, K., Lebrun, J. L. And Dias, A. M., Residual Stress And Texture Analysis In Machined Surfaces Of AISI 316L Steels, Fifth International Conference On Residual Stresses (ICRS 5), (Ericsson, T., OdeN, M., Andersson, A., Eds.), Institute Of Technology, Linko Ping University, Sweden, 1: 349-354 (1997).

188 24. Leskovar, P. And Peklenik, J., Influences Affecting Surface Integrity In The Cutting Process, Annals of the CIRP, 31: 447-450 (1982). 25. Brinksmeier, E., Cammett, J. T., Konig, W., Leskovar, P., Peters, J. And Tonshoff, H. K., Residual Stresses - Measurement And Causes In Machining Processes, Annals of the CIRP, 31 (2): 491-510 (1982). 26. Okushima, K. and Kakino, Y., The Residual Stress Distributions Produced By Metal Cutting, Annals of the CIRP, 20(1): 13-14 (1971). 27. Wu, D. W. And Matsumoto, Y., Effect Of Hardness On Residual Stresses In Orthogonal Machining Of AISI 4340 Steel, Journal of Engineering for Industry Transactions of the ASME, 112 (3): 245-252 (1990). 28. Sasahara, H., Obikawa, T. And Shirakashi T., FEM Analysis of Cutting Sequence Effect On Mechanical Characteristics In Machined Layer, Int. J. Mat. Process. Technology, 62: 448-453 (1996). 29. Liu, C. R. And Guo Y. B., Finite Element Analysis of The Effect Of Sequential Cuts And Tool-Chip Friction On Residual Stresses In A Machined Layer, Int. J. Mechanics Science, 42 (6): 1069-1086 (2000). 30. Lin, Z. C. And Lin, Y. Y., Effect Of Thermal Load And Mechanical Load On The Residual Stress Of A Machined Workpiece, Int. J. Mechanics Science, 33 (4): 263-280 (1991). 31. Jacobus, K., Devor, R. E., And Kapoor, S. G., Machining-Induced Residual Stress: Experimentation And Modelling, Trans. ASME, J. Manuf. Sci. Eng., 122: 20-30 (2000). 32. Shih, A. J., Finite Element Simulation Of Orthogonal Metal Cutting. Trans. ASME Ser. B, 117 (1): 84-93 (1995). 33. Obikawa, T., Sasahara, H., Shirakashi, T. And Usui, E., Application Of Computational Machining Method To Discontinuous Chip Formation, J. Manuf. Science. Engineeering, 119 (4b): 667-674 (1997). 34. Mishra, A. And Prasad, T., Residual Stresses Due To A Moving Heat Source, Int. J. Mechanics. Scince, 27 (9): 571-581 (1985). 35. Sasahara H., The Effect On Fatigue Life Of Residual Stress And Surface Hardness Resulting From Different Cutting Conditions Of 0.45%C Steel, International Journal Of Machine Tools & Manufacture, 45: 131-136 (2005). 36. Lin, Z. C., Lin, Y. Y. And Liu, C. R., Effect Of Thermal Load On The Residual Stress Of A Machined Workpiece, International Journal of Mechanical Sciences, 33 (4): 263-278 (1991).

189 37. Jeelani, S. And Bailey, J. A., Residual Stress Distribution In Machining Annealed 18 Percent Nickel Maraging Steel, Journal of Engineering Materials and Technology, 108: 93-98 (1986). 38. Barash, M. M. And Schoech, W. J., A Semi-Analytical Model Of The Residual Stress Zone In Orthogonal Machining, 11th International MTDR Conference, 603-613, (1970). 39. Natarajan, R. And Jeelani, S., Residual Stresses In Machining Using Finite Element Method, 19th International Computers in Engineering Conference and Exhibition, ASME, 3: 79-80 (1983). 40. Liu, C. R., An Investigation Of The Surface Condition In A Steel Component Machined By Chip Removal Process, PhD thesis, Purdue University, A.B.D. 5-15 (1973). 41. Sasahara, H., Obikawa, T. And Shirakashi, T., Analytical Prediction Of The Characteristics Within Machined Surface Layer (Part 3): The Thermal And Mechanical Effects On Machined Surface Characteristics, Journal of the Japan Society of Precision Engineering/Seimitsu Kogaku Takeshi, 60 (12):1801-1805 (1994). 42. Shih A. J. And Yang H. T. Y., Experimental And Finite Element Predictions Of Residual Stresses Due To Orthogonal Metal Cutting, International Journal For Numerical Methods In Engineering, 36 (9): 1487-1507 (1993). 43. Jang, D. Y. And Seireg, A., A Model For Predicting Residual Stresses In Metal Cutting, Japan International Tribology Conference, Nagoya, 182-187 (1990). 44. Mittal, S., Liu, C. R., A Method Of Modeling Residual Stresses In Superfinish Hard Turning, Wear, 218: 21-33 (1998). 45. Capello, E., Davoli, P., Bisi, A. And Bassanini, G., Residual Stresses And Surface Roughness In Turning, Trans. Asme, J. Eng. Mater. Tech., 121: 346351 (1999). 46. Kishawy, H. A. And Elbestawi, M. A., Effects Of Process Parameters On Material Side Flow During Hard Turning, International Journal of Machine Tools & Manufacture, 39: 1017-1030 (1999). 47. Hodgson, T. And Trendler, P. H. Turning Hardened Tool Steel With Cubic Born Nitride Inserts, Annals of the CIRP, 30: 63-66 (1981). 48. Bresseler, B., El-Wardany, T. I. And Elbestawi, M. A., Material Side Flow In High Speed Finish Boring Of Case Hardened Steel, 1st French and German Conference on High Speed Machining, 196-206, (1997).

190 49. Chae, J., Park, S. S. And Freiheit, T., Investigation Of Micro-Cutting Operations, International Journal of Machine Tools & Manufacture, 46: 313-332 (2006). 50. Liu, X., DeVor, R. E., Kapoor, S. G. And Ehman, K.F., The Mechanics Of Machining At The Micro Scale: Assessment Of The Current State Of The Science, Journal of Manufacturing Science and Engineering, 126: 666-678 (2004). 51. Liu, X., Jun, M. B., DeVor, R. E. And Kappor, S. G., Cutting Mechanisms And Their Influence On Dynamic Forces, Vibrations And Stability In MicroEnd Milling Proceedings, ASME International Mechanical Engineering Congress and Exposition, Anaheim, California, 13-20, (2004). 52. Kim, B., Schmittdiel, M. C., Degertekin, F. L. And Kurfess, T. R., Scanning Grating Micro Interferometer For MEMS Metrology, Journal of Manufacturing Science and Engineering, 126: 807-812 (2004). 53. Yao, Y., Fang, X. D. And Amdt G., Comprehensive Tool Wear Estimation In Finish-Machining Via Multivariate Time-Series Analysis Of 3-D Cutting Forces, Annals of CIRP, 39: 57-60 (1990). 54. Kountanya, R. K. And Endres, W. J., Flank Wear Of Edge-Radiused Cutting Tools Under Ideal Straight-Edged Orthogonal Conditions, Journal of Manufacturing Science and Engineering, 126: 496-505 (2004). 55. Byrne G., Dornfeld D. And Denkena B., Advancing Cutting Technology, Annals of CIRP, 52 (2):483-503 (2003). 56. Suzuki T., Arura Y. And Umezaki, Y., Basic Study On Cutting Forces In Gear Cutting, JSME Intenational Journal, Series C, 36 (4): 543-548(1993). 57. Makino, A., Measurement Of Residual Stresses Using The Holographic Hole Drilling Technique, PhD Thesis, Stanford University, A.B.D., 1-80 (1994). 58. Orowan, E., Classification And Nomenclature Of Internal Stresses, Symposium on Internal Stresses in Metals and Alloys, London, 47-59 (1947). 59. Orowan, E., Causes And Effects Of Internal Stresses, Internal Stresses And Fatigue In Metals, (Rassweiler, G. M., Grube, W.L., eds.), Elsevier, Amsterdam, 59-80 (1959). 60. Heyn, E., Internal Strains In Cold-Wrought Metals And Some Troubles Caused Thereby, J.Inst.Metallurgy., 12:3-37 (1914). 61. Baldwin, W. M., Residual Stresses In Metals 23rd Edgar Marburg Lecture, ProcASTM, 49: 539-583 (1949).

191 62. Masubuchi, K., Analysis of Welded Structures, Pergamon Press, New York, 15-80 (1980). 63. Bainbridge, A. T., Residual Stresses Arising from Machining and Fabrication, Symposium on the Engineering Practice to Avoid Stress Corrosion Cracking, Istanbul, Turkey, 53:1-21, (1969). 64. Parlane, A. J. A., The Determination of Residual Stresses: A Review of Contemporary Techniques, Residual Stresses in Welded Construction and their Effects. Int. Conf., London, 63-78, (1977). 65. Outeiroa, J. C., Umbrellob, D. And MSaoubi, R., Experimental And Numerical Modelling Of The Residual Stresses Induced In Orthogonal Cutting Of AISI 316L Steel, International Journal Of Machine Tools & Manufacture, 46 (14): 1786-1794 (2006). 66. Hua, J., Umbrello, D. And Shivpuri, R., Investigation Of Cutting Conditions And Cutting Edge Preparations For Enhanced Compressive Subsurface Residual Stress In The Hard Turning Of Bearing Steel, Journal Of Materials Processing Technology, 171: 180-187 (2006). 67. Wagner, L., Mechanical Surface Treatments On Titanium, Aluminum And Magnesium Alloys, Materials Science and Engineering, A263: 210-216 (1999). 68. Novovic D., Dewes, R. C., Aspinwall, D. K., Voice, W. And Bowen, P., The Effect Of Machined Topography And ntegrity On Fatigue Life, International Journal of Machine Tools & Manufacture, 44: 125-134 (2004). 69. Guechichi H. And Castex, L., Fatigue Limits Prediction Of Surface Treated Materials, Journal of Materials Processing Technology, 172 (3): 381-387 (2006). 70. Wagner L., Surface Performance of Titanium Alloys, (J.K. Gregory, H.J. Rack, D. Eylon Eds.), TMS, City, 199-224 (1997). 71. Withers, P. J. And Bhadeshia, H. K. D. H., Residual Stresses: Part 1Measurement Techniques, Materials Science and Technology, 17: 355-365 (2001). 72. Lu, J., Handbook of Measurement Of Residual Stresses, Society For Experimental Mechanics, The Fairmont Press Inc., 1-232 (1996). 73. Withers, P. J., Stobbs, W. M, And Pedersen, O. B., The Application Of The Eshelby Method Of Internal Stress Determination To Short Fibre Metal Matrix Composites, Acta Metallurgy, 37: 3061-3084 (1989).

192 74. Malhotra, S. G., Rek, Z. U., Yalisove, S. M., And Bilello, J. C., Analysis Of Thin Film Stress Measurement Techniques, Thin Solid Films, 301: 45-54 (1997). 75. Eijpe M. P. I. M. And Powell, P. C., Residual Stress Evaluation In Composites Using A Modified Layer Removal Method, J. Thermoplastic Composite Materials, 10: 334-352 (1997). 76. Gill, S. C. And Clyne, T. W., Investigation Of Residual Stress Generation During Thermal Spraying By Continuous Curvature Measurement, Thin Solid Films, 250: 172-180 (1994). 77. Vijgen, R. O. E. And Dautzenberg, J. H., Mechanical Measurement Of The Residual Stress In Thin PVD Films, Thin Solid Films, 270: 264-269 (1995). 78. Sasaki, K., Kishida, M. And Itoh, T., The Accuracy Of Residual Stress Measurement By The Hole-Drilling Method, Experimental. Mechanics, 37: 250-257 (1997). 79. Schajer, G. And Tootoonian, M., A New Rosette Design For More Reliable Hole-Drilling Residual Stress Measurements, Experimental Mechanics, 37: 299-306 (1997). 80. Li, K. Y., Application Of Interferometric Strain Rosette To Residual Stress Measurements, Optics and .Lasers in Engineering, 27:125-136 (1997). 81. Nelson, D. V., Makino, A. And Fuchs, E. A., The Holographic-Hole Drilling Method For Residual Stress Determination, Optics and Lasers in Engineering, 27: 3-23 (1997). 82. Faure, F. And Leggatt, R. H., Residual Stresses In Austenitic Stainless Steel Primary Coolant Pipes And Welds Of Pressurized Water Reactors, International Journal of Pressure Vessels and Piping, 65: 265-275 (1996). 83. Wang, Y. Y. And Chiang, F. P., Experimental Study Of Three-Dimensional Residual Stresses In Rails By Moir Interferometry And Dissecting Methods, Optics And Lasers In Engineering, 27: 89-100 (1997). 84. Kovac, K., A Method For Residual Stress Measurement In Welded Seams, Journal Of Materials Processing Technology, 52: 503-514 (1995). 85. Li, X. And Hayashi, K., Alternate method for the analysis of residual strain in the arterial wall, Biorheology, 33: 439-449 (1996). 86. Pickard, S. M., Miracle, D. B., Majumdar, B. S., Kendig, K. L., Rothenflue, L., And D. Coker, An Experimental Study Of Residual Fiber Strains In Ti-15-3 Continuous Fiber Composites, Acta Metallurgica et Materialia, 43 (8): 31053112 (1995).

193 87. Krawitz, A. D., Winholtz, R. A., And Weisbrook C. M., Relation Of Elastic Strain Distributions Determined By Diffraction To Corresponding Stress Distributions, Materials Science and Engineering: A, 206: 176-182 (1996). 88. Clausen, B., Lorentzen, T. And Leffers, T., Self-Consistent Modelling Of The Plastic Deformation Of F.C.C. Polycrystals And Its mplications For Diffraction Measurements Of Internal Stresses, Acta Materialia, 46: 30873098 (1998). 89. Ecob, R. C., Ricks, R. A., And Porter, A. J., The Measurement Of Precipitate/Matrix Lattice Mismatch In Nickel-Base Superalloys, Scripta Metallurgica, 31: 1085-1088 (1982). 90. Fahrmann, M., Wolf, J. G., And Pollock, T. M., The Influence Of Microstructure On The Measurement Of - Lattice Mismatch In SingleCrystal Ni-Base Superalloys, Materials Science and Engineering-A, A210: 815 (1996). 91. P. J. Wthers, M. W. Johnson, And J. S. Wright, Neutron Strain Scanning Using A Radially Collimated Diffracted Beam, Physica B: Phys. Condens. Matter, 292: 273-285 (2000). 92. Yang, X. And Young, R. J., Model Ceramic Fibre-Reinforced Glass Composites: Residual Thermal Stresses, Composites, 25: 488-493 (1994). 93. Qing, M. A. And Clarke, D. R., Measurement Of Residual Stresses In Sapphire Fiber Composites Using Optical Fluorescence, Acta Metallurgica et Materialia, 41: 1817-1823 (1993). 94. Bowles, J. S. And Morton, A. J., The Shape Strain In The (225)F Martensite Transformation, Acta Metallurgica, 12: 629-673 (1964). 95. Morton, A. J. And Wayman, C. M., Theoretical And Experimental Aspects Of The (225)F Austenite-Martensite Transformation In Iron Alloys, Acta Metallurgica, 14: 1567-1581 (1966). 96. Dunne, D. P. And Bowles, J. S., Measurement Of The Shape Strain For The (225) And (259) Martensitic Transformations, Acta Metallurgica, 17: 201-212 (1969). 97. Watson, J. D. And Mcdougall, P. G., The Crystallography Of Widmansttten Ferrite, Acta Metallurgica, 21 (7): 961-973 (1973). 98. Tsuchida, K., Kawada, Y., and Kodama, S., A Study Of The Residual Stress Distributions By Turning, Bulletin of the Japan Society of Metals, 18 (116): 123-130 (1975). 99. Field, M. and Kahles, J. F., Review Of Surface Integrity Of Machined Components, Annals of the CIRP, 20(1): 107-108 (1971).

194 100. Prevey, S. and Field, M., Variation In Surface Stress Due To Metal Removal, Annals of the CIRP, 24: 497-501 (1975). 101. Jeelani, S., Study of Surface Integrity In Machining 18% Nickel Maraging Steel, PhD thesis, North Carolina State University at Raleigh, 10-35 (1975). 102. Zopey, A. G., Determination Of Residual Stresses In Machining 18% Nickel Maraging Steel Master thesis, North Carolina State University at Raleigh, 18107 (1976). 103. Azargoon, G. A., Surface Integrity In Machining of Titanium Alloy Ti - 6% Al-2% Sn-4% Zr-2% Mo, PhD thesis, North Carolina State University at Raleigh,1-37 (1976). 104. Jeelani, S. And Bailey, J. A., Residual Stress Distribution In Machining Annealed 18 Percent Nickel Maraging Steel, Journal of Engineering Materials and Technology, 108: 93-98 (1986). 105. Dahlman, P., Gunnberg, F. And Jacobson, M., The Influence Of Rake Angle, Cutting Feed And Cutting Depth On Residual Stresses In Hard Turning, Journal of Materials Processing Technology, 147: 181-184 (2004). 106. Arunachalam, R. M., Mannan, M. A. And Spowage, A. C., Residual Stress And Surface Roughness When Facing Age Hardened Inconel 718 With CBN And Ceramic Cutting Tools, International Journal of Machine Tools & Manufacture, 44: 879-887 (2004). 107. Sharman, A. R. C., Hughes, J. I. And Ridgway, K., An Analysis Of The Residual Stresses Generated In Inconel 718 When Turning, Journal of Materials Processing Technology, 173: 359-367 (2006). 108. Kishawy, H. A. And Elbestawi, M. A., Tool Wear And Surface Integrity During High-Speed Turning Of Hardened Steel With Polycrystalline Cubic Boron Nitride Tools, Journal of Engineering Manufacturing, 215: 755-767 (2001). 109. Matsumoto, Y., Review Of Current Hard Turning Technology, Abrasives Magazine, Oct./Nov: 16-34 (1996). 110. Matsumoto, Y., Hashimoto, F. And Lahoti, G., Surface Integrity Generated By Precision Hard Turning, Annals of the CIRP, 48 (1): 59-62 (1999). 111. Matsumoto, Y., Barash, M. M. And Liu, C. R., Effect Of Hardness On The Surface Integrity Of AISI 4340 Steel, Journal of Engineering for Industry Transactions of the ASME, 108: 169-175 (1986). 112. Merwin, J. E. And Johnson, K. L. An Analysis Of Plastic Deformation In Rolling Contact, Proceeding of the Institution of Mechanical Engineers, 177 (25): 676-690 (1963).

195 113. Jeelani, S., Biswas, S., And Natarajan, R., Effect Of Cutting Speed And Tool Rake Angle On Residual Stress Distribution In Machining 2024-T351 Aluminum Alloy Unlubricated Conditions, Journal of Materials Science, 21: 2705-2710 (1986). 114. Schreiber, E. And Schlicht, H., Residual Stresses After Turning Of Hardened Components, Residual Stresses in Science and Technology, (E. Macherauch and V. Hauk. eds.), 2: 853-860 (1987). 115. Brinksmeier, E., Residual Stresses In Hard Metal Cutting, Residual Stresses in Science and Technology, (E. Macherauch and V. Hauk. eds.), 2: 839-846 (1987). 116. Sadat, A. B. And Bailey, J. A., Residual Stresses In Turned AISI 4340 Steel, Experimental Mechanics, 27 (1): 80-85 (1987). 117. Sadat, A. B., Surface Region Damage Of Machined Inconel 718 Nickel-Base Superalloy Using Natural And Controlled-Contact Length Tools, Wear, 119 (2): 225-235 (1987). 118. Sadat, A. B., Effect Of High Cutting Speed On Surface Integrity Of AISI 4340 Steel During Turning, Materials Science and Technology, 6 (4): 371-375 (1990). 119. El-Khabeery, M. M. And Fattouh, M., Residual Stress Distribution Caused By Milling, International Journal of Machine Tools and Manufacture, 29 (3): 391-401 (1989). 120. Xie, Q., Bayoumi, A. E., Kendall, L. A. And Sheldon, G. L., A Study On The Residual Stresses And Tool Wear Induced By Machining Processes, Transactions of the North American Manufacturing Research Institute, NAMRC, 17: 170-174 (1989). 121. Wu, D. W. And Matsumoto, Y., Effect Of Hardness On Residual Stresses In Orthogonal Machining Of AISI 4340 Steel, Journal of Engineering for Industry Transactions of the ASME, 112 (3): 245-252 (1990). 122. Matsumoto, V. And Hsu, D. C., Workpiece Temperature Rise During The Cutting Of AISI 4340 Steel, Wear, 116 (3): 309-317 (1987). 123. Sadat, A. B. And Reddy, M. Y., Surface Integrity Of Inconel 718 Nickel-Base Superalloy Using Controlled And Natural Contact Length Tools, Part 1. Lubricated, Experimental Mechanics, 32 (3): 282-288 (1992). 124. Jang, D. Y., Liou, J. And Cho, U., Study Of Residual Stress Distribution In The Machined Stainless Steel Components, Tribology Transactions, 37 (3): 594-600 (1994).

196 125. Fuh, K. H. And Wu, C. F., A Residual-Stress Model For The Milling Of Aluminum Alloy (2014-T6), Journal Of Materials Processing Technology, 51 (1-4): 87-105 (1995). 126. Fuh, K. H. And Wu C. F., Proposed Statistical Model For Surface Quality Prediction In End-Milling Of Al Alloy, International Journal Of Machine Tools And Manufacture, 35 (8): 1187-1200 (1995). 127. Sasahara, H., Obikawa, T. And Shirakashi T., Prediction Model Of Surface Residual Stress Within A Machined Surface By Combining Two Orthogonal Plane Models, International Journal of Machine Tools & Manufacture 44:815-822 (2004). 128. Sasahara, H., Obikawa, T. And Shirakashi T., The Prediction Of Effects Of Cutting Condition On Mechanical Characteristics In Machined Layer, Advancement of Intelligent Production, (E. Usui, Ed.), Elsevier, 473-478 (1994). 129. Sasahara, H., Obikawa, T., Shirakashi T. And Usui, E., Application Of Computational Machining Method To Discontinuous Chip Formation, Trans. ASME J. Manuf. Sci. Eng., 119: 667-674 (1997). 130. Sasahara, H., Obikawa, T. And Shirakashi T., Finite Element Modeling Of Residual Stress Control On Machined Surface, Trans. NAMRI/SME, 25: 213218 (1997). 131. Yen, Y. C., Modeling Of Metal Cutting And Ball Burnishing Prediction Of Tool Wear And Surface Properties, PhD thesis, The Ohio State University, Ohio/A.B.D., 8-22 (2004). 132. Howerton, D. H., An Experimental and Numerical Investigation Of Orthogonal Machining of Aluminum 6061-T6, PhD thesis, North Carolina State University, North Carolina/A.B.D., 1-107 (1989). 133. Lin, Z. C. and Lee, B. Y., Investigation Of The Residual Stress Of A Machined Workpiece Considering Tool Flank Wear, Journal of Materials Processing Technology, 51 (1-4): 25-124 (1995). 134. Hsu, H. C., An Elasto-Viscoplastic Finite Element Model Of Orthogonal Metal Cutting For Residual Stress Prediction, PhD thesis, North Carolina State University, North Carolina/A.B.D., 50-133 (1992). 135. Chien, W. T., Numerical And Experimental Investigation Of The Sticking And Sliding Contact Regions At The Chip-Tool Interface In Machining Aluminum 6061-T6, PhD thesis, North Carolina State University, North Carolina/A.B.D., 30-112 (1992).

197 136. Shih, A. J. And Yang, H. T. Y., Experimental And Finite Element Predictions Of Residual Stresses Due To Orthogonal Metal Cutting, International Journal for Numerical Methods in Engineering, 36 (9): 1487-1507 (1993). 137. Shih, A., Finite Element Simulation Of Orthogonal Metal Cutting, Journal of Engineering for Industry Transactions of the ASME, 117: 84-93 (1995). 138. Lajczok M. R., A Study of Some Aspects of Metal Machining Using the Finite Element Method, PhD thesis, North Carolina State University, North Carolina/A.B.D., 1-10 (1980). 139. Nair R. R., Natarajan, R. And Rao U. R. K., Elasto-Viscoplastic Finite Element Analysis For Residual Stresses, 4th ISME Conference on Mechanical Engineering, 19-24 (1981). 140. Natarajan, R., Biswas, S. And Jeelani, S., Residual Stress Distribution In 2024-T351 Aluminum Alloy Due To Machining, 1985 International Computers in Engineering Conference and Exhibition, 2: 59-63 (1985). 141. Zadoo, D. P., Biswas, S., Jeelani, S. And Natarajan, R., Residual Stress Distribution In AISI 4340 Steel Due To Machining, International Computers in Engineering Conference and Exhibit, 3:45-448 (1987). 142. Field, M., Kahles, J. F. And Cammett, J. T., A Review Of Measuring Methods For Surface Integrity, Annals of the CIRP, 21 (2):219-237 (1972). 143. Shirakashi, T., Obikawa, T., Sasahara, H. And Wada, T., Effect Of Tool Condition On Residual Stress Distribution Within Machined Sublayer, Journal Of The Japan Society Of Precision Engineering/Seimitsu Kogaku Takeshi, 59 (12): 2003-2008 (1993). 144. Shirakashi, T., Obikawa, T., Sasahara, H. And Wada, T., Analytical Prediction Of The Characteristics Within Machined Surface Layer (1st Report), The Analysis Of The Residual Stress Distribution Within Machined Surface Layer With FEM Simulation, Journal Of The Japan Society Of Precision Engineering/Seimitsu Kogaku Takeshi, 59 (10): 1695-1700 (1993). 145. El-Axir, M. H., A Method Of Modeling Residual Stress Distribution In Turning For Different Materials, International Journal Of Machine Tools & Manufacture, 42: 1055-1063 (2002). 146. Ee, K. C., Dillon, O .W. And Jawahir, I. S., Finite Element Modelingof Residual Stresses In Machining Induced By Cuttingusinga Tool With Finite Edge Radius, International Journal Of Mechanical Sciences, 47: 1611-1628 (2005). 147. Lo, S. P., An Analysis Of Cutting Under Different Rake Angles Using The Finite Element Method, Journal Of Materials Processing Technology, 105: 143-151 (2000).

198 148. Shet, C. And Deng, X., Residual Stresses And Strains In Orthogonal Metal Cutting, International Journal Of Machine Tools & Manufacture, 43: 573587 (2003). 149. Arunachalam, R. M., Manan, M. A. And Spowage, A. C., Surface Integrity When Machining Age Hardened Inconel 718 With Coated Carbide Cutting Tools, International Journal Of Machine Tools & Manufacture, 44: 14811491 (2004). 150. Cullity, B. D., Elements Of X-Ray Diffraction, Addison-Wesley Publishing Company, California, 1-20 (1978). 151. 77/ Jang, D. Y., Liou, J. H., Watkins, T. R., Kozaczek, K. J. And Hubbard, C.R., Characterisation Of Surface Integrity In Machined Austenitic Stainless Steel, Manufacturing Science And Engineering, 3 (1): 399-413 (1995). 152. Kafkas F., Katman Kadrma Tekniine Dayal Olarak Kalc Gerilmelerin llmesini Salayan Bilgisyarl lme Cihaznn Tasarm ve malat, Yksek Lisans Tezi, Gazi niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Ankara, 6-41 (2001). 153. Yu X. X., Lau, T W. S. And Lee, T. C., A Finite Element Analysis Of Residual Stresses In Stretch Turning, Int. J. Mach. Tools Manufact., 37 (10): 1525-1537 (1997). 154. Brinksmeier, E., Residual Stresses Measurement And Calculations In Machining Process, Keynote Paper, CIRP Ann. 32:491-510 (1982). 155. Lau, W. S., And Wang, M., Lee, W. B. A Simple Method Of Eliminating Residual Tensile Stresses In The Grinding Of Low Carbon Steels, International Journal of Machine Tools and Manufacture, 31(3): 425-434 (1991). 156. Zehua Z., And Datong G., Pre-Stressed Machining, 10th Int. Conf. On Production Research, Cincinnati, Ohio, 1: 257-263 (1987). 157. Lanchaa, J., Lapena A., Serranoa, M., Gorrochategui, I., Metallurgical Failure Analysis Of A BWR Recirculation Pump Shaft, Engineering Failure Analysis, 7: 333-346 (2000). 158. Leis B., Effect Of Surface Condition And Processing On Fatigue Performance, ASM Handbook Of Fatigue And Fracture, 19: 314-320 (1997). 159. Mitchell M., Fundamentals Of Modern Fatigue Analysis For Design. ASM Handbook Of Fatigue And Fracture, 19: 385-437 (1997). 160. Liu, C. R. And Mittal, S., Optimal Pre-Stressing The Surface Of A Component By Superfinish Hard Turning For Maximum Fatigue Life In Rolling Contact, Wear, 219: 128-140 (1998).

199 161. Rech, J. And Moisan, A., Surface Integrity In Finish Hard Turning Of CaseHardened Steels, International Journal Of Machine Tools & Manufacture, 43 (5): 543-550 (2003). 162. Konig, W., Berktold, A. And Koch, K.F., Turning & Grinding, Annals Of The CIRP, 42 (1): 39-43 (1993). 163. Gunnberg, F., Escursell, M. And Jacobson M., The Influence Of Cutting Parameters On Residual Stresses And Surface Topography During Hard Turning Of 18MnCr5 Case Carburised Steel, Journal Of Materials Processing Technology, 174 (1-3): 82-90 (2006). 164. Thiele, J. D. And Melkote, S. N., Effect Of Cutting Edge Geometry And Workpiece Hardness On Surface Generation In The Finish Hard Turning Of AISI 52100 Steel, J. Mater. Proc. Technology, 94: 216-226 (1999). 165. Jacobson, M., Surface Integrity Of Hard-Turned M50 Steel, The Institution Of Mechanical Engineers, Part B, J. Engineering. Manufacture, 216 (1): 4754 (2002). 166. Scholtes, B., Residual Stresses Introduced By Machining, Advances In Surface Treatments; Technology-Applications-Effects, 4: 59-71 (1987). 167. Griffiths, B., Manufacturing Surface Technology, Taylor & Francis Book Inc, New York, 1-26 (2001). 168. Guo, Y. B. And Liu, C. R., Residual Stress Formation Mechanism And Its Control By Sequential Cuts, Trans. NAMRI/SME, 28: 179-183 (2000). 169. Prime, M. B. And Hill, M. R., Residual Stress, Stress Relief And Inhomogeneity In Aluminum Plate, Scripta Materials, 46 (1): 77-82 (2002). 170. Heymes, F., Commet, B., Du Bost, B., Lassince, P., Lequeu, P. And Raynaud, G.M., Development Of New Aluminium Alloys For Distortion Free Machined Aluminium Aircraft Components, 1st ASM International Non-Ferrous Processing And Technology Conference, St. Louis, Mo, A.B.D., 249-255 (1997). 171. Shih, A. J., Finite Element Analysis Of The Rake Angle Effects In Orthogonal Metal Cutting, Int. J. Mechanics Science, 38 (1): 1-17 (1996). 172. Yen, Y. C., Jain, A. And Altan, T., A Finite Element Analysis Of Orthogonal Machining Using Different Tool Edge Geometries, Journal Of Materials Processing Technology, 146: 72-81 (2004). 173. zel, T., Hsu, T. K. And Zeren, E., Effects Of Cutting Edge Geometry, Workpiece Hardness, Feed Rate And Cutting Speed On Surface Roughness And Forces In Finish Turning Of Hardened AISI H13 Steel, Int J Adv Manuf Technol., 25: 262-269 (2005).

200 174. Prengela, H. G., Jindalb, P. C., Wendta, K. H., Santhanamb, A. T., Hegdeb, P. L. And Penich, R. M., A New Class Of High Performance PVD Coatings For Carbide Cutting Tools, Surface And Coatings Technology, 139:25-34 (2001). 175. Jindal, P. C., Santhanam, A. T., Schleinkofer, U. And Shuster, A.F., Performance Of PVD TiN, TiCN, And TiAlN Coated Cemented Carbide Tools In Turning, International Journal Of Refractory Metals & Hard Materials, 17: 163-170 (1999). 176. Ezugwu, E. O., Okeke, C. I. And Machado, A. R., High Speed Threading Of Inclusion-Modified Steels With Coated Carbide Tools, Journal Of Materials Processing Technology, 86: 216-225 (1999). 177. Tonshoff, H. K. And Blawit, C., Influence Of Surface ntegrity On Performance Of Coated Cutting Tools, Thin Solid Films, 308-309: 345-350 (1997). 178. Liew, W. Y. H., Yuan, S. And Ngoi, B. K. A., Evaluation Of Machining Performance Of Stavax With PCBN Tools, Int J Adv Manuf Technol, 23: 1119 (2004). 179. Tonshoff H. K., Wobker H. G. And Brandt, D. Tribological Aspects Of Hard Turning With Ceramic Tools, J. Soc. Tribol. Lubric. Eng., 51:163-168 (1995). 180. Dhar, N. R., Paul, S. And Chattopadhyay, A. B., Machining Of AISI 4140 Steel Under Cryogenic Cooling Tool Wear, Surface Roughness And Dimensional Deviation, Journal Of Materials Processing Technology, 123: 483-489 (2002). 181. Bhadeshia, H. K. D. H., Handbook Of Residual Stress And Deformation Of Steel; Material Factors, University Of Cambridge, ASM International, 3-9 (2002). 182. Capello, E., Residual Stresses In Turning Part II: Influence Of The Machined Material, Journal Of Materials Processing Technology, 172 (3): 319-326 (2006). 183. Jacobson, M., Dahlman, P., Gunnberg, F., Cutting Speed Influence On Surface Integrity Of Hard Turned Bainite Steel, Journal Of Materials Processing Technology, 128: 318-323 (2002). 184. Lin, Z. C. And Yarng, Y. D., Three-Dimensional Cutting Process Analysis With Different Cutting Velocities, Journal Of Materials Processing Technology, 70: 22-33 (1997). 185. Lin, Z. C. And Lo, S. P., A Study Of Deformation Of The Machined Workpiece And Tool Under Different Low Cutting Velocities With An Elastic Cutting Tool, Int. J. Mechanics Science, 40 (7): 663-681 (1998).

201 186. Dolinsek, S., Ekinovic, S. And Kopac, J., A Contribution To The Understanding Of Chip Formation Mechanism In High-Speed Cutting Of Hardened Steel, Journal Of Materials Processing Technology, 157-158: 485490 (2004). 187. OSullivan, D. And Cotterell, M., Temperature Measurement In Single Point Turning, Journal Of Materials Processing Technology, 118: 301-308 (2001). 188. Trent, E. M., Metal Cutting, Butterworths/Heinemann, London, 46-47, 60-61 (1991). 189. Abrao, A. M. And Aspinwall, D. K., The Surface Integrity Of Turned And Ground Hardened Bearing Steel, Wear, 196: 279-284 (1996). 190. Fujimoto, Y. And Ohhata, O., Providing Residual Stress By Machining After Heat-Treatment, Elsevier, Amsterdam, 1350-1355, (1992). 191. Barbacki, A., Kawalec, M. And Hamrol, A., Turning And Grinding As A Source Of Microstructural Changes In The Surface Layer Of Hardened Steel, Journal Of Materials Processing Technology, 133: 21-25 (2003). 192. Hua, J., Shivpuri, R., Cheng, X., Bedekar, V., Matsumoto, Y., Hashimoto, F. And Watkins, T. R., Effect Of Feed Rate, Workpiece Hardness And Cutting Edge On Subsurface Residual Stress In The Hard Turning Of Bearing Steel Using Chamfer+Hone Cutting Edge Geometry, Materials Science And Engineering- A, 394: 238-248 (2005). 193. Chou, Y. K., Surface Hardening Of AISI 4340 Steel By Machining: A Preliminary Investigation, Journal Of Materials Processing Technology, 124: 171-177 (2002). 194. Korznikov, A. V., Ivanisenko, Y. V., Laptinok, D. V., Safarov, I. M., Pilyugin, V. P. And Valiev, R. Z., Influence Of Severe Plastic Deformation On Structure And Phase Composition Of Carbon Steel, Nanostructure. Materials, 5 (2): 159-167 (1993). 195. Stiiwe, H. P., Interaction Of Stress And Strain With Phase Change In Metals, (M. Berveiller, F.D. Gischer Eds.), Mechanics Of Solids With Phase Changes, Springer, Wien, 53-67 (1997). 196. Ifergane, S., Eliaz, N., Stern, N., Kogan, E., Shemesh, G., Sheinkopf, H. And Eliezer, D., The Effect Of Manufacturing Processes On The Fatigue Lifetime Of Aeronautical Bolts, Engineering Failure Analysis, 8: 227-235 (2001). 197. Kopacl, J. And Sokovic, M., Dimensional Accuracy And Cost Optimisation In The Finish Machining Of Cold Formed Parts, Journal Of Materials Processing Technology, 2: 335-343 (1999).

202 198. Coelho R. T., Silva L. R., Braghini, A. And Bezerra, A.A., Some Effects Of Cutting Edge Preparation And Geometric Modifications When Turning Inconel 718 At High Cutting Speeds, Journal Of Materials Processing Technology, 148: 147-153 (2004). 199. Sokovica, M. And Mijanovic, K. Ecological Aspects Of The Cutting Fluids And Its Infuence On Quantiable Parameters Of The Cutting Processes, Journal Of Materials Processing Technology, 109: 181-189 (2001). 200. Avila, R. F. And Abrao A. M., The Effect Of Cutting Fluids On The Machining Of Hardened AISI 4340 Steel, Journal Of Materials Processing Technology, 119: 21-26 (2001). 201. Capello E., Residual Stresses In Turning Part I: Influence Of Process Parameters, Journal Of Materials Processing Technology, 160: 221-228 (2005). 202. Zahavi, E. And Turbilo, V., Fatigue Design Life Expectance Of Machine Parts, Crc Press, 183-238 (1996). 203. Whitehouse, D. J., Handbook Of Surface Metrology, Institute Of Physics Publishing, Bristol, 10-51 (1994) 204. Lima, J. G., Vila, R. F. A. A., Abrao, A.M., Faustino, M., Davim, J. P., Hard Turning: AISI 4340 High Strength Low Alloy Steel And AISI D2 Cold Work Tool Steel, Journal Of Materials Processing Technology, 169: 388-395 (2005). 205. Coelho, R. T., Eu-Gene, Ng., Elbestawi, M.A., Tool Wear When Turning Hardened AISI 4340 With Coated PCBN Tools Using Finishing Cutting Conditions, International Journal of Machine Tools & Manufacture, 47: 263-272 (2007). 206. Grzesik, W., Friction Behaviour Of Heat Isolating Coatings In Machining: Mechanical, Thermal And Energy-Based Considerations, International Journal of Machine Tools & Manufacture, 43: 145-150 (2003). 207. Grzesik, W., Experimental Investigation Of The Cutting Temperature When Turning With Coated Indexable Inserts, International Journal of Machine Tools & Manufacture, 39: 355-369 (1999). 208. Nouari, M. H., Abdel-Aal, A. and El Mansori, M., Analysis Of Coating Delamination Under Extreme Contact Loading, Tribology Letters, 23 (1): 3945 (2006). 209. Sandwik Coromant Metal leme rnleri, Tornalama Takmlar, Elanders, sve, C: 62-70 (2002).

203 210. Podzey, A. B. And Sulima, A. M., Teknologieskiye Otatoniye Napriyajeniya, Moskow, Moskova, 151-196 (1973).

204

ZGEM Kiisel Bilgiler Soyad, Ad Uyruu Doum Tarihi ve Yeri Medeni Hali Telefon Faks e-posta : KAFKAS, Frat : T.C. : 26/03/1971, Elaz : Bekar : 312-202 86 18 : 312-212 00 59 : fkafkas@gazi.edu.tr

Eitim Derece Yksek Lisans Lisans Lise Eitim Birimi Gazi niversitesi/ Makine Et. Bl. Gazi niversitesi/ Talal rt. rt. Kayseri Merkez Teknik Lisesi Mezuniyet Tarihi 2001 1998 1989

Deneyimi Kurum/Kurulu 2001 1999-2001 Yer Gazi niversitesi Milli Eitim Bakanl Grev Aratrma Grevlisi retmen

Yabanc Dil ngilizce YAYINLARI 1. Kafkas, F., Karata, ., Sarta, S., Effect Of Heat Treatment Conditions And Densities On Residual Stresses At Hybrid (FLN2-4405) P/M Steels, Materials Science Forum, (534-536): 669-672 (2007) 2. Kafkas, F., Karata, ., Szen, A., Arcaklolu, E., Sarta, S., "Determination Of Residual Stresses Based On Heat Treatment Conditions And Densities On A Hybrid (FLN2-4405) Powder Metallurgy Steel Using Artifical Neural Network", Materials and Design, 28(9): 2431-2442 (2007).

205 3. Karata, ., Fetullayev, E., Kafkas, F., AISI 5115 elikten mal Edilen Dili arkn Di Dibindeki Kalc Gerilmelerin ncelenmesi, Gazi niversitesi Mhendislik Mimarlk Dergisi, 16 (1): 9-18 (2001). 4. Fetullayev, E., Karata, .,Kafkas, F., Akyldz, H.K., Vidalarn Talal malatnda Oluan Isnn Yzey Scaklna Etkisinin Analizi, 3. Uluslararas leri Teknolojiler Sempozyumu, ANKARA, 49-60 (2003). 5. Karata, ., Fetullayev, E., Kafkas, F., "Nitrik Asit Elektrolit Kullanarak T/M eliin Elektro Polisajlanmas", 3. Uluslararas Toz Metalrjisi Konferans, Trk Toz Metalrjisi Dernei-Gazi niversitesi, ANKARA (2002). 6. Fetullayev, E., Karata, ., Kafkas, F. Teknolojik gerilmelerin teorik ve deneysel yntemle deerlendirilmesini salayan bilgisayarl lme cihaznn tasarm ve imalat, 4.Uluslar aras mekatronik modelleme alma toplants, ODT, Ankara, 135-143 (1999). 7. Kahraman, N., Kafkas, F., Plastik Malzemelerde Kalc Gerilmeler ve Kalc Gerilmelerin lm Yntemleri, Pagev Plastik Dergisi, 79: 116-120 (2005). 8. Karata, ., Kafkas, F, Kalc Gerilme lm Yntemleri, Pagev Plastik Dergisi, 64: 134-140 (2002). 9. Karata, ., Kafkas, F., mal Yntemlerinin Kalc Gerilmeler zerindeki Etkileri, Pagev Plastik Dergisi, 63: 48-52 (2002).