KARIIMLAR

Birden fazla maddenin kimyasal zellikleri deimeyecek ekilde bir araya getirilmesiyle oluturulan madde topluluuna karm denir ZELLKLER Saf deildir. Fiziksel yollarla ayrtrlrlar. Karm oluturan maddelerin kimyasal zelliklerinde deiiklik olmaz. Karmn yapsnda farkl cins atom ya da molekl vardr. Karm oluturan maddelerin miktar arasnda sabit bir oran yoktur.

A.Kat-kat Karmlarn Ayrlmas

zktle fark ile ayrma znrlk fark ile ayrma Mknats ile ayrma Erime noktalar fark ile ayrma Eleme ile ayrma Elektriklenme fark ile ayrma

a. zktle Fark le Ayrma

Kum-odun tala karm suya brakldnda, zktlesi suyun zktlesinden byk olan kum dibe kerken, zktlesi suyun zktlesinden kk olan odun tala su stnde yzer. Yzen ksm bir kak ile, dibe ken ksm da szme ile svdan ayrlr.

b.znrlk Fark le Ayrma

znrlkleri birbirinden farkl olan iki maddenin karmn ayrmak iin kullanlan bir yntemdir. Naftalin-eker karmn ayrmak iin bu yntem kullanlabilir. Naftalin suda znmeyen, eker ise iyi znen maddedir. Bu durumda naftalin szge kadnn zerinde kalr. ekerli su zeltisi de, suyu buharlatrlarak eker ayr bir kapta toplanr. Buna kristallendirme denir.

c.Mknats le Ayrma
Mknats; demir, nikel ve kobalt gibi metalleri kendine eker. Bir karmn mknats ile ayrlabilmesi iin karmdaki maddelerden birinin mknats tarafndan ekilmesi gerekir. Demir tozukkrt tozu, nikel tozucam tozu karmlar bu yolla ayrlabilir. ..

d.Erime Noktalar le Ayrma

Karm halinde bulunan katlarn erime noktalar farkl ve erime sonucu oluan ilk sv dier katlar zmyorsa bu yntem kullanlr.

e.Eleme le Ayrma
Katlarn tanecikleri farkl byklkte ise, taneciklerin byklk farkndan yaranlrak ayrlabilir.

kum-akl buday-saman sap-saman buday-toprak pirin-eltik kum- akl vb. karmlar bu yolla ayrlabilir.

f.Elektriklenme Fark ile Ayrma

Srtnme ile elektrik yk kazanan baz cisimler, birtakm maddeleri kendilerine ekerler. Plastik, yn kuma parasna srtldnde; cam ubuk, ipek kuma parasna srtldnde elektrik yk kazanr ve byle bir cisim, tuz-karabiber karmna yaklatrldnda, karabiber tanelerini kendine eker. Ayn ekilde yemek tuzu-kkrt karmndaki kkrt, elektriklenme zellii ile yemek tuzundan ayrlabilir.

B.Kat-sv karmlarn ayrlmas

znrlk fark ile ayrma

Szme ile ayrma

Damtma ile ayrma Aktarma ile ayrma

a. znrlk Fark le Ayrma

Kat-sv heterojen karmlar ayrmak iin szme ilemi kullanlr. Bu ilemde, kat tanecikleri geirmeyen; fakat svnn geebilecei incelikte gzenekleri olan szge katlar, filtreler kullanlr. Deniz suyu-kum karm szldnde; kum szge kadnn zerinde kalr, sv baka bir kapta toplanr.

b.Szme le Ayrma
Katnn sv iinde dalmas ile oluan heterojen karmlar, bileenlerine ayrmak iin szme yntemi kullanlr. Bu yntemde gzenekleri farkl byklklerde olan szgeler kullanlr. Szme yntemini gerekletirmek iin, kullanlan szme aracnn gzenek bykl szlecek maddeye uygun olmaldr. Uygulanan yntemin tam olarak gerekleebilmesi iin, kullanlan szgecin gzenek bykl, ayrlacak katnn tanelerinden kk olmaldr. Szme, gerek gnlk yaantmzda gerekse endstride olduka nemlidir.rnein, ay bardaa doldururken ay posasn ayrmak iin szge, halanm makarnay sudan ayrmak iin kevgir, laboratuarda eitli kat maddeleri svlardan ayrmak iin de farkl gzenek byklne sahip szge katlar kullanlr.

c.Damtma le Ayrma
Sv maddeleri iinde znm maddelerden arndrmak iin damtma kullanlr. Bir kapta kaynayan su hzla buharlar, havaya ykselir. Buharlaan su zerine bir tabak tutulursa buhar younlaarak damlalar halinde yere der. Scaklk sfr santigrat dereceden dk olursa ou zaman kat halinde yere der.

d.Aktarma le Ayrma
Katnn svnn ierisinde znmedii durumda szmenin yannda bir dier ayrma yntemi olarak kullanabilir. Arl etkisi ile dibe ken katnn zerindeki sv bir baka kaba aktarlarak kat ve sv bileenler birbirinden ayrlabilir.

C.Sv-sv karmlarn ayrlmas

zktle fark ile ayrma

Kaynama noktas fark ile ayrma

a. zktle Fark le Ayrma

Heterojen sv karmlarn ayrmak iin ayrma hunisi kullanlr. Ayrlacak sv karm (rnein; zeytin yasu karm) ayrma hunisine konulduunda, zktlesi daha kk olan sv (zeytin ya) stte, zktlesi daha byk olan sv (su) altta birer faz oluturur. Musluk alp alttaki sv toplama kabna alnarak musluk kapatlr. Bylece iki sv birbirinden ayrlm olur.

b. Kaynama Noktas Fark le Ayrma

a) Sv-sv homojen karmlar Birden fazla svdan oluan homojen karmlar kaynama noktas farkndan istifade ederek yaplan ayrma ilemine ayrmsal damtma denir. Bu ilemle svlar birbirlerinden tam olarak ayramaz. nk her sv sv halde bulunduu her scaklkta buharlar. Kaynama noktas kk olan sv daha uucu olaca iin ondan daha fazla buharlar ve toplama kabnda o svdan daha fazla bulunur. lem ne kadar ok yaplrsa %100 e o kadar ok yaklalr. Fakat hibir zaman tam ayrma olamaz. zeltiyi meydana getiren maddelerin kaynama noktalar arasndaki fark ne kadar fazla olursa ayrma %100 e yakn olur. b) Sv-sv heterojen karmlar Sv-sv heterojen karmlarn younluklar farkl ise zktle fark ile ayrma hunisi ile ayrlacan ifade etmitik. Younluklar eit olan svlarn heterojen karmlar iki faz eklinde bulunmaz, ayrma hunisi ile ayrtrlamaz. Fakat kaynama noktalar fark ile ayrmsal damtma yntemi ile ayrtrlabilir.

d.Gaz-gaz karmlar ayrma

Kaynama noktas fark ile ayrma

Kaynama noktas fark ile ayrma

Kaynama noktalar farkna gre ayrma, gaz karmlarn da bileenlerine ayrmak iin kullanlabilir. Bir gazn sv hale getii scakla younlama noktas denir. Bu scaklk, ayn maddenin kaynama noktasna eittir. Bir gaz karm soutulursa, nce kaynama noktas en yksek olan gaz younlamaya balar ve younlama srasnda scaklk sabit kalr. Bu gaz, karmdan ayrldktan sonra scaklk tekrar der. Baka bir gaz bileeninin kaynama noktasna gelindiinde de bu bileen younlar. lem bu ekilde srer. Havann bileimindeki azot, oksijen ve ok az oranda argon gazlarn birbirinden ayrmak iin nce hava tamamen soutularak svlatrlr. (Kaynama noktalar : azotun-1960C, argonun-1860C ve oksijenin-1830Cdir.) Daha sonra da stlmaya balanarakayrmsal damtma uygulanr. Srasyla nce azot, sonra argon, en son olarak da oksijen elde edilir.