1

BI GI NG
Mn h c:
X L TN HI U S
2
M C L C
L I NI U............................................................................................................3
CH NG I. TN HI U R I R C V H TH NG R I R C........................ 4
CH NG II. BI U DI N TN HI U V H TH NG R I R C TRONG MI N Z
................................................................................................................................ 34
CH NG III. PHN TCH PH C A TN HI U ........................................... 71
CH NG IV. BI U DI N, PHN TCH H TH NG R I R C TRONG MI N
T N S ................................................................................................................. 126
TI LI U THAM KH O
PH L C .............................................................................................................. 148
M T S CH NG TRNH M U DNG PH N M M MATLAB TRONG X L
TN HI U S .
3
L I NI U
X l tn hi u s (Digital Signal Processing - DSP) hay t ng qut h n, x l tn hi u
r i r c theo th i gian (Discrete-Time Signal Processing - DSP) l m t mn c s khng
th thi u c cho nhi u ngnh khoa h c, k thu t nh : i n, i n t , t ng ha, i u
khi n, vi n thng, tin h c, v t l,... Tn hi u lin t c theo th i gian (tn hi u t ng t ) c ng
c x l m t cch hi u qu theo qui trnh: bi n i tn hi u t ng t thnh tn hi u s
(bi n i A/D), x l tn hi u s (l c, bi n i, tch l y thng tin, nn, l u tr , truy n,...)
v sau , n u c n, ph c h i l i thnh tn hi u t ng t (bi n i D/A) ph c v cho cc
m c ch c th . Cc h th ng x l tn hi u s , h th ng r i r c, c th l ph n c ng hay
ph n m m hay k t h p c hai.
X l tn hi u s c n i dung kh r ng d a trn m t c s ton h c t ng i ph c
t p. N c nhi u ng d ng a d ng, trong nhi u lnh v c khc nhau. Nh ng cc ng d ng
trong t ng lnh v c l i mang tnh chuyn su. C th ni, x l tn hi u s ngy nay tr
thnh m t ngnh khoa h c ch khng ph i l m t mn h c. V v y, ch ng trnh gi ng
d y b c i h c ch c th bao g m cc ph n c b n nh t, sao cho c th lm n n t ng cho
cc nghin c u ng d ng sau ny. V n l ph i ch n l a n i dung v c u trc ch ng
trnh cho thch h p.
Nh m m c ch xy d ng gio trnh h c t p cho sinh vin chuyn ngnh i n t -
Vi n thng t i khoa Cng ngh thng tin mn h c X l tn hi u s I, II, c ng nh lm ti
li u tham kh o cho sinh vin chuyn ngnh Cng ngh thng tin mn h c X l tn hi u
s , gio trnh c bin so n v i n i dung kh chi ti t v c nhi u v d minh h a. N i
dung ch y u c a gio trnh X l tn hi u s I bao g m cc ki n th c c b n v x l tn
hi u, cc ph ng php bi n i Z, Fourier, DFT, FFT trong x l tn hi u, phn tch tn
hi u v h th ng trn cc mi n t ng ng. N i dung ch y u c a gio trnh X l tn hi u
s II bao g m cc ki n th c v phn tch v t ng h p b l c s , cc ki n th c nng cao
nh b l c a v n t c, x l thch nghi, x l th i gian t n s wavelet, cc b x l tn
hi u s v m t s ng d ng c a x l s tn hi u.
4
CH NG I
TN HI U R I R C V H TH NG R I R C
1.1. M U
S pht tri n c a cng ngh vi i n t v my tnh cng v i s pht tri n c a thu t
ton tnh ton nhanh lm pht tri n m nh m cc ng d ng c a X L TN HI U S
(Digital Signal Proccessing). Hi n nay, x l tn hi u s tr thnh m t trong nh ng
ng d ng c b n cho k thu t m ch tch h p hi n i v i cc chip c th l p trnh t c
cao. X l tn hi u s c ng d ng trong nhi u lnh v c khc nhau nh :
- X l tn hi u m thanh, ti ng ni: nh n d ng ti ng ni, ng i ni; t ng h p ti ng ni /
bi n vn b n thnh ti ng ni; k thu t m thanh s ;
- X l nh: thu nh n v khi ph c nh; lm n i ng bin; l c nhi u; nh n d ng; th gic
my; ho t hnh; cc k x o v hnh nh; b n ;
- Vi n thng: x l tn hi u tho i v tn hi u hnh nh, video; truy n d li u; kh xuyn
knh; i u ch , m ha tn hi u;
- Thi t b o l ng v i u khi n: phn tch ph ; o l ng a ch n; i u khi n v tr v t c
; i u khi n t ng;
- Qun s : truy n thng b o m t; x l tn hi u rada, sonar; d n ng tn l a;
- Y h c: no ; i n tim; ch p X quang; ch p CT(Computed Tomography Scans); n i
soi;
C th ni, x l tn hi u s l n n t ng cho m i lnh v c v ch a c s bi u hi n bo
ha trong s pht tri n c a n.
Vi c x l tn hi u r i r c c th c hi n b i cc h th ng r i r c. Trong ch ng 1
ny, chng ta nghin c u v cc v n bi u di n, phn tch, nh n d ng, thi t k v th c
hi n h th ng r i r c.
1.2. TN HI U R I R C
1.2.1. nh ngha tn hi u:
Tn hi u l m t i l ng v t l ch a thng tin (information). V m t ton h c, tn
hi u c bi u di n b ng m t hm c a m t hay nhi u bi n c l p.
Tn hi u l m t d ng v t ch t c m t i l ng v t l c bi n i theo qui lu t c a
tin t c. V ph ng di n ton h c, cc tn hi u c bi u di n nh nh ng hm s c a m t
hay nhi u bi n c l p. Ch ng h n, tn hi u ti ng ni c bi u th nh m t hm s c a
th i gian cn tn hi u hnh nh th l i c bi u di n nh m t hm s sng c a hai bi n
s khng gian. M i lo i tn hi u khc nhau c cc tham s c tr ng ring, tuy nhin t t c
cc lo i tn hi u u c cc tham s c b n l l n (gi tr), nng l ng v cng su t,
chnh cc tham s ni ln b n ch t v t ch t c a tn hi u.
Tn hi u c bi u di n d i d ng hm c a bin th i gian x(t), ho c hm c a bi n t n
s X(f) hay X(c). Trong gio trnh ny, chng ta qui c (khng v th m lm m t tnh
t ng qut) tn hi u l m t hm c a m t bi n c l p v bi n ny l th i gian.
Gi tr c a hm t ng ng v i m t gi tr c a bi n c g i l bin (amplitude) c a
tn hi u. Ta th y r ng, thu t ng bin y khng ph i l gi tr c c i m tn hi u c
th t c.
1.2.2. Phn lo i tn hi u:
5
Tn hi u c phn lo i d a vo nhi u c s khc nhau v t ng ng c cc cch phn
lo i khc nhau. y, ta d a vo s lin t c hay r i r c c a th i gian v bin phn
lo i. C 4 lo i tn hi u nh sau:
- Tn hi u t ng t (Analog signal): th i gian lin t c v bin c ng lin t c.
- Tn hi u r i r c (Discrete signal): th i gian r i r c v bin lin t c. Ta c th thu
c m t tn hi u r i r c b ng cch l y m u m t tn hi u lin t c. V v y tn hi u r i r c
cn c g i l tn hi u l y m u (sampled signal).
- Tn hi u l ng t ha (Quantified signal): th i gian lin t c v bin r i r c. y
l tn hi u t ng t c bin c r i r c ha.
- Tn hi u s (Digital signal): th i gian r i r c v bin c ng r i r c. y l tn
hi u r i r c c bin c l ng t ha.
Cc lo i tn hi u trn c minh h a trong hnh 1.1.
1.2.3. Tn hi u r i r c - dy
1.2.3.1. Cch bi u di n:
M t tn hi u r i r c c th c bi u di n b ng m t dy cc gi tr (th c ho c ph c).
Ph n t th n c a dy (n l m t s nguyn) c k hi u l x(n) v m t dy c k hi u
nh sau:
x = {x(n)} v i - < n < (1.1.a)
x(n) c g i l m u th n c a tn hi u x.
Ta c ng c th bi u di n theo ki u li t k. V d :
x = { ..., 0, 2, -1, 3, 25, -18, 1, 5, -7, 0,...} (1.1.b)
Trong , ph n t c ch b i m i tn l ph n t r ng ng v i n = 0, cc ph n t
t ng ng v i n > 0 c x p l n l t v pha ph i v ng c l i.
Hnh 1.1 Minh ho cc lo i tn hi u
6
N u x = x(t) l m t tn hi u lin t c theo th i gian t v tn hi u ny c l y m u cch
u nhau m t kho ng th i gian l Ts, bin c a m u th n l x(nTs). Ta th y, x(n) l
cch vi t n gi n ha c a x(nTs), ng m hi u r ng ta chu n ho tr c th i gian theo TS.
Ts g i l chu k l y m u (Sampling period).
Fs = 1/Ts c g i l t n s l y m u (Sampling frequency).
V d :
M t tn hi u t ng t x(t) = cos(t) c l y m u v i chu k l y m u l Ts = (/8. Tn
hi u r i r c t ng ng l x(nTs) = cos(nTs) c bi u di n b ng th hnh 1.2.a. N u ta
chu n ha tr c thi gian theo Ts th tn hi u r i r c x = {x(n)} c bi u di n nh th
hnh 1.2.b.
Ghi ch:
- T y v sau, tr c th i gian s c chu n ha theo Ts, khi c n tr v th i gian
th c, ta thay bi n n b ng nTs.
- Tn hi u r i r c ch c gi tr xc nh cc th i i m nguyn n. chng c gi tr
b ng 0.
- n gi n, sau ny, thay v k hi u y , ta ch c n vi t x(n) v hi u y l
dy x = {x(n)}.
1.2.3.2. Cc tn hi u r i r c c b n
1/. Tn hi u xung n v (Unit inpulse sequence):
y l m t dy c b n nh t, k hi u l , c nh ngha nh sau:
2/. Tn hi u h ng ( Constant sequence): tn hi u ny c gi tr b ng nhau v i t t c
cc gi tr ch a n. Ta c:

0 , 0
0 , 1
) (
n
n
n o
(1.2)
{ ] ,... 0 ...., 0 , 1 , 0 ,...., 0 ..., ) ( n o
(1.3)
Dy ) (n o c bi u di n b ng th nh hnh 1.3 (a)
Hnh 1.2 Tn hi u r i r c
7
x(n)=A, v i < < n (1.4)
{ ] { ] A A A A A n x ...., , ., ,... ..., ) ( (1.5)
Dy h ng c bi u di n b ng th nh hnh 1.3.(b)
3/. Tn hiu nh y b c n v (Unit step sequence)
Dy ny th ng c k hi u l u(n) v c nh ngha nh sau:

<

0 , 0
0 , 1
) (
n
n
n u (1.5)
Dy u(n) c bi u di n b ng th hnh 1.3 (c).
M i quan h gi a tn hi u nhy b c n v v i tn hi u xung n v:
) 1 ( ) ( ) ( ) ( ) (


n u n u n k n u
n
k
o o (1.6)
v i u(n-1) l tn hi u u(n) c dch ph i m t m u.
Hnh 1.3 Cc dy c b n
a) Dy xung n v
b) Dy h ng
c) Dy nh y b c n v
d) Dy hm m
e) Dy tu n hon c chu k N=8
f) Dy hnh sin c chu k N=5
8
4/. Tn hi u hm m (Exponential sequence)
x(n) = A
n
(1.7)
N u A v l s th c th y l dy th c. V i m t dy th c, n u 0 < < 1 v A>0 th
dy c cc gi tr d ng v gi m khi n tng, hnh 1.3(d). N u 1< < 0 th cc gi tr c a
dy s l n l c i d u v c l n gi m khi n tng. N u 1 > o th l n c a dy s tng
khi n tng.
5/. Tn hi u tu n hon (Periodic sequence)
M t tn hi u x(n) c g i l tu n hon v i chu k N khi: x(n+N) = x(n), v i m i n.
M t tn hi u tu n hon c chu k N=8 c bi u di n b ng th hnh 1.3(e). D nhin,
m t tn hi u hnh sin c ng l m t hi u tu n hon.
V d :
1
]
1

+ ) 3 (
5
2
sin ) ( n n x
t
l m t tn hi u tu n hon c chu k l N=5, xem
hnh1.3(f)
1.2.3.3. Cc php ton c b n c a dy
Cho 2 dy x
1
= {x
1
(n)} v x
2
= {x
2
(n)} cc php ton c b n trn hai dy c nh
ngha nh sau:
1/. Php nhn 2 dy: y = x
1
. x
2
= {x
1
(n).x
2
(n)} (1.8)
2/. Php nhn 1 dy v i 1 h s : y = a.x
1
= {a.x
1
(n)} (1.9)
3/. Php c ng 2 dy: y = x
1
+ x
2
= {x
1
(n) + x
2
(n)} (1.10)
4/. Php dch m t dy (Shifting sequence):
- Dch ph i: G i y l dy k t qu trong php dch ph i n
0
m u m t dy x ta c:
y(n) = x(n-n
0
), v i n
0
> 0 (1.11)
- Dch tri: G i z l dy k t qu trong php dch tri n0 m u dy x ta c:
z(n) = x(n+n
0
), v i n
0
> 0 (1.12)
Php dch ph i cn g i l php lm tr (delay). Php lm tr m t m u th ng c k
hi u b ng ch D ho c Z-1 . Cc php dch tri v dch ph i c minh h a trong cc hnh
1.4.
Hnh 1.4:
(a) Dy x(n)
(b) Php dch ph i 4 m u tr n tn hi u x(n)
(c) Php dch tri 5 m u trn tn hi u x(n)
9
Nh n xt: Ta th y, m t tn hi u x(n) b t k c th bi u di n b i tn hi u xung n v
nh sau:

+


k
k n k x n x ) ( ) ( ) ( o (1.13)
Cch bi u di n ny s d n n m t k t qu quan tr ng trong ph n sau.
Ghi ch:
Cc php tnh th c hi n trn cc tn hi u r i r c ch c ngha khi t n s l y m u c a
cc tn hi u ny b ng nhau.
1.3. H TH NG R I R C
1.3.1. Khi ni m.
1.3.1.1. H th ng th i gian r i r c (g i t t l h th ng r i r c):
H th ng th i gian r i r c l m t ton t (operator) hay l m t ton thu t (algorithm)
m n tc ng ln m t tn hi u vo (dy vo l r i r c) cung c p m t tn hi u ra (dy ra
l r i r c) theo m t qui lu t hay m t th t c (procedure) tnh ton no . nh ngha theo
ton h c, l m t php bi n i hay m t ton t (operator) m n bi n m t dy vo x(n)
thnh dy ra y(n).
K hi u: y(n) = T{x(n)} (1.14)
Tn hi u vo c g i l tc ng hay kch thch (excitation), tn hi u ra c g i l
p ng (response). Bi u th c bi u di n m i quan h gi a kch thch v dp ng c g i
l quan h vo ra c a h th ng.
Quan h vo ra c a m t h th ng r i r c cn c bi u di n nh hnh 1.5.
V d 1.1: H th ng lm tr l t ng c nh ngha b i ph ng trnh:
y(n) = x(n n
d
) , v i - < n < (1.15)
n
d
l m t s nguyn d ng khng i g i l tr c a h th ng.
V d 1.2: H th ng trung bnh ng (Moving average system) c nh ngha b i
ph ng trnh:
{ ] ) ( ... ) 1 ( ) ( ... ) 1 ( ) (
1
1
) (
) (
1
1
) (
2 1 1
2 1
2 1
M n x n x n x M n x M n x
M M
n y
k n x
M M
n y
M
M k
+ + + + + + + +
+ +

+ +

v i M1 v M2 l cc s nguyn d ng.
H th ng ny tnh m u th n c a dy ra l trung bnh c a (M1 + M2 + 1) m u c a dy
vo xung qu../Anh m u th n, t m u th n-M2 n m u th n+M1 .
1.3.1.2. p ng xung (impulse response) c a m t h th ng r i r c
Hnh 1.5. K hi u m t h th ng
r i r c
(1.16)
10
p ng xung h(n) c a m t h th ng r i r c l p ng c a h th ng khi kch thch l
tn hi u xung n v ((n), ta c:
{ ] ) ( ) ( n T n h o hay j [ ) ( ) ( n h T n o (1.17)
Trong cc ph n sau, ta s th y, trong cc i u ki n xc nh p ng xung c a m t h
th ng c th m t m t cch y h th ng .
V d 1.3: p ng xung c a h th ng trung bnh ng l:

+ +
+ +

n
M n M
M M k n
M M
n y
M
M k
, 0
,
1
1
) (
1
1
) (
2 1
2 1
2 1
2
1
o (1.1.8)
1.3.1.3. Bi u di n h th ng b ng s kh i
c th bi u di n m t h th ng b ng s kh i, ta c n nh ngha cc ph n t c
b n. M t h th ng ph c t p s l s lin k t c a cc ph n t c b n ny.
1/. Ph n t nhn dy v i dy (signal multiplier), t ng ng v i php nhn hai dy, c
s kh i nh sau:
2/. Ph n t nhn m t dy v i m t h ng s (Constant multiplier), t ng ng v i php
nhn m t h s v i m t dy, c s kh i nh sau:
3/. Ph n t c ng (Adder), t ng ng v i php c ng hai dy, c s kh i nh sau:
4/. Ph n t lm tr m t m u (Unit Delay Element): t ng ng v i php lm tr m t
m u, c s kh i nh sau:
Trong cc ph n sau, ta s thnh l p m t h th ng ph c t p b ng s lin k t cc ph n t
c b n ny.
1.3.2. Phn lo i h th ng r i r c
Cc h th ng r i r c c phn lo i d a vo cc thu c tnh c a n, c th l cc thu c
tnh c a ton t bi u di n h th ng (T).
1/. H th ng khng nh (Memoryless systems):
H th ng khng nh cn c g i l h th ng tnh (Static systems) l m t h th ng m
p ng y(n) m i th i i m n ch ph thu c vo gi tr c a tc ng x(n) cng th i
i m n .
11
M t h th ng khng th a mn nh ngha trn c g i l h th ng c nh hay h
th ng ng (Dynamic systems).
V d 1.4:
- H th ng c m t b i quan h vo ra nh sau: y(n) = [x(n)]2 , v i
m i gi tr c a n, l m t h th ng khng nh .
- H th ng lm tr trong v d 1.1, ni chung l m t h th ng c nh khi n
d
>0.
- H th ng trung bnh ng trong v d 1.2 l h th ng c nh , tr khi M
1
=M
2
=0.
2/. H th ng tuy n tnh (Linear systems)
M t h th ng c g i l tuy n tnh n u n th a mn nguyn l ch ng ch t (Principle
of superposition). G i y1(n) v y2(n) l n l t l p ng c a h th ng t ng ng v i cc
tc ng x1(n) v x
2
(n), h th ng l tuy n tnh n u v ch n u:
T{ax
1
(n)+bx
2
(n)}=aT{ax
1
(n)}+bT{bx
2
(n)}=ay
1
(n)+by
2
(n) (1.19)
v i a, b l 2 h ng s b t k v v i m i n.
Ta th y, i v i m t h th ng tuy n tnh, th p ng c a m t t ng cc tc ng b ng
t ng p ng c a h ng v i t ng tc ng ring l .
M t h th ng khng th a mn nh ngha trn c g i l h th ng phi tuy n
(Nonliear systems).
V d 1.5: Ta c th ch ng minh c h th ng tch l y (accumulator) c nh
ngha b i quan h :

n
k
k x n y ) ( ) ( (1.20)
l m t h th ng tuy n tnh. H th ng ny c g i l h th ng tch l y v m u th n c a
p ng b ng t ng tch l y t t c cc gi tr c a tn hi u vo tr c n th i i m th n.
Ch ng minh: t

n
k
k x n y ) ( ) (
1
v

n
k
k x n y ) ( ) (
2
th
{ ] { ]
{ ] { ] ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) (
) ( ) ( ) ( ) ( ) (
2 1 2 1 1 1
2 1 2 1
n by n ay k x b k x a k bx k ax
k bx k ax n bx n ax T n y
n
k
n
k
n
k
n
k
n
k
+ + +
+ +

v i a v b l cc h ng s b t k . V y h th ng ny l m t h th ng tuy n tnh.
3/. H th ng b t bi n theo th i gian (Time-Invariant systems)
M t h th ng l b t bi n theo th i gian n u v ch n u tn hi u vo b dch n
d
m u th
p ng c ng dch n
d
m u, ta c:
N u y(n) =T{x(n)} v x1(n) = x(n-n
d
)
th y
1
(n) = T{x
1
(n)} = {x(n-n
d
)} = y(n - n
d
) (1.21)
Ta c th ki m ch ng r ng cc h th ng trong cc v d tr c u l h th ng b t bi n
theo th i gian.
V d 1.6: H th ng nn (compressor) c nh ngha b i quan h :
y(n) = x(M.n) (1.22)
12
v i - < n < v M l m t s nguyn d ng.
H th ng ny c g i l h th ng nn b i v n lo i b (M-1) m u trong M m u (n
sinh ra m t dy m i b ng cch l y m t m u trong M m u). Ta s ch ng minh r ng h
th ng ny khng ph i l m t h th ng b t bi n.
Ch ng minh: G i y
1
(n) l p ng c a tc ng x
1
(n), v i x
1
(n) = x(n n
d
), th:
y
1
(n) = x
1
(Mn) = x(Mn n
d
)
Nh ng: y(n-n
d
) = x[M(n-n
d
)] ( y
1
(n))
Ta th y x
1
(n) b ng x(n) c dch n
d
m u, nh ng y
1
(n) khng b ng v i y(n) trong
cng php dch . V y h th ng ny khng l h th ng b t bi n, tr khi M = 1.
4/. H th ng nhn qu (Causal systems)
M t h th ng l nhn qu n u v i m i gi tr n
0
c a n, p ng t i th i i m n=n
0
ch
ph thu c vo cc gi tr c a kch thch cc th i i m n n
0
. Ta th y, p ng c a h ch
ph thu c vo tc ng qu kh v hi n t i m khng ph thu c vo tc ng t ng
lai. Ta c;
y(n) = T{x(n)} = F{x(n),x(n-1),x(n-2),. . .}
v i F l m t hm no .
H th ng trong v d 1.1 l nhn qu khi n
d
0 v khng nhn qu khi n
d
< 0.
V d 1.7: H th ng sai phn t i (Forward difference systems) c nh ngha b i
quan h :
y(n) = x(n+1)- x(n) (1.23)
R rng y(n) ph thu c vo x(n+1), v v y h th ng ny khng c tnh nhn qu .
Ng c l i, h th ng sai phn li (Backward difference systems) c nh ngha b i
quan h : y(n) = x(n) x(n-1) (1.24)
l m t h th ng nhn qu .
5/. H th ng n nh (Stable systems)
M t h th ng n nh cn c g i l h th ng BIBO (Bounded-Input Bounded-
Output) n u v ch n u v i m i tn hi u vo b gi i h n s cung c p dy ra gi i h n.
M t dy vo x(n) b gi i h n n u t n t i m t s d ng h u h n Bx sao cho:
|x(n)| Bx < + , v i m i n (1.25)
M t h th ng n nh i h i r ng, ng v i m i dy vo h u h n, t n t i m t s d ng
By h u h n sao cho:
|y(n)| By < + , v i m i n (1.26)
Cc h th ng trong cc v d 1.1; 1.2; 1.3 v 1.6 l cc h th ng n nh. H th ng tch
l y trong v d 1.5 l h th ng khng n nh.
Ghi ch: Cc thu c tnh phn lo i h th ng trn l cc thu c tnh c a h th ng
ch khng ph i l cc thu c tnh c a tn hi u vo. Cc thu c tnh ny ph i th a mn v i
m i tn hi u vo.
13
1.4. H TH NG TUY N TNH B T BI N THEO TH I GIAN (LTI: Linear Time-
Invariant System)
1.4.1. Khi ni m
H th ng tuy n tnh b t bi n theo th i gian l h th ng th a mn ng th i hai tnh
ch t tuy n tnh v b t bi n.
G i T l m t h th ng LTI, s d ng cch bi u di n pt(1.13) v pt(1.14), ta c th
vi t:
y(n)=T{x(n)}=
)
)

k
k n k x T ) ( ) ( o (1.27)
v i k l s nguyn.
p d ng tnh ch t tuy n tnh, pt(1.27) c th c vi t l i:

K
k n T k x n y )} ( { ) ( ) ( o (1.28)
p ng xung c a h th ng l: h(n) = T{((n)}, v h th ng c tnh b t bi n, nn:
h(n - k) = T{(n - k)} (1.29)
Thay pt(1.29) vo pt(1.28) ta c:

k
k n h k x n y ) ( ) ( ) ( (1.30)
T pt(1.30), ta th y m t h th ng LTI hon ton c th c c t b i p ng xung
c a n v ta c th dng pt(1.30) tnh p ng c a h th ng ng v i m t kch thch b t
k . H th ng LTI r t thu n l i trong cch bi u di n c ng nh tnh ton, y l m t h
th ng c nhi u ng d ng quan tr ng trong x l tn hi u.
1.4.2. T ng ch p (CONVOLUTION SUM)
1.4.2.1. nh ngha: T ng ch p c a hai dy x1(n) v x
2
(n) b t k , k hi u: * , c
nh ngha b i bi u th c sau:

k
k n x n x n x n x n y ) ( ) ( ) ( * ) ( ) (
2 1 2 1
(1.31)
Pt(1.30) c vi t l i: y(n) = x(n)*h(n) (1.32)
V y, p ng c a m t h th ng b ng t ng ch p tn hi u vo v i p ng xung c a n.
1.4.2.2. Ph ng php tnh t ng ch p b ng th
T ng ch p c a hai dy b t k c th c tnh m t cch nhanh chng v i s tr gip
c a cc ch ng trnh trn my vi tnh. y, ph ng php tnh t ng ch p b ng th
c trnh by v i m c ch minh h a. Tr c tin, d dng tm dy x
2
(n-k), ta c th
vi t l i:
x
2
(n-k) = x
2
[-(k - n)] (1.33)
T pt(1.33), ta th y, n u n>0, c x
2
(n-k) ta dch x
2
(-k) sang ph i n m u, ng c l i,
n u n<0 ta dch x
2
(-k) sang tri |n| m u. T nh n xt ny, Ta c th ra m t qui trnh tnh
t ng ch p c a hai dy , v i t ng gi tr c a n, b ng th nh sau:
B c 1: Ch n gi tr c a n.
14
B c 2: L y i x ng x
2
(k) qua g c t a ta c x
2
(-k).
B c 3: Dch x
2
(-k) sang tri |n| m u n u n<0 v sang ph i n m u n u n>0, ta c
dy x
2
(n-k).
B c 4:Th c hi n cc php nhn x1(k).x
2
(n-k), v i - < k <
B c 5: Tnh y(n) b ng cch c ng t t c cc k t qu c tnh b c 4.
Ch n gi tr m i c a n v l p l i t b c 3.
V d 1.8: Cho m t h th ng LTI c p ng xung l :

n
N n
N n u n u n h
, 0
1 0 , 1
) ( ) ( ) ( (1.34)
tn hi u vo l: x(n) = a
n
u(n). Tnh p ng y(n) c a h th ng, v i N> 0 v |a|<1.
Gi i:
T ph ng trnh ta c:

k
k n h k x n h n x n y ) ( ) ( ) ( * ) ( ) ( , ta s tnh y(n) b ng ph ng
php th.
@ V i n < 0: Hnh 1.5(a). trnh by hai dy x(k) v h(n-k) torng tr ng h p n < 0
(v i N = 4 v n = -3). Ta th y trong tr ng h p ny, cc thnh ph n khc 0 c a x(k) v
h(n-k) khng trng nhau, v v y:
y(n) = 0, v i m i n < 0. (1.35)
@ V i 0 n < N-1: Hnh 1.5(b). trnh by hai dy x(k) v h(n-k), trong tr ng ny, ta
th y:
x(k).h(n-k) = a
k
nn:

n
k
K
a n y
0
) ( (1.36)
Ta th y, y(n) chnh l t ng (n+1) s h ng c a m t chu i hnh h c c cng b i l a, p
d ng cng th c tnh t ng h u h n c a chu i hnh h c, l:
a
a
n y
N M
q
q q
q
n
M
N k
M N
K

>

1
1
) (
,
1
1
1
(1.37)
(1.38)
15
Hnh 1.5 : Cc dy xu t hi n trong qu trnh t ng ch p. (a);(b);(c)Cc dy x(k) v h(n-
k) nh l m t hm c a k v i cc gi tr khc nhau c u n (ch cc m u khc 0 m i c
trnh by ); (d) T ng ch p y(n) = x(n) * h(n).
- V i (N-1) < n: Hnh 1.5(b). trnh by hai dy x(k) v h(n-k), t ng t nh trn ta
c: x(k).h(n-k) = ak

,
_

>
+
+ +
+

a
a
a
a
a a
n y
N n a n y
N
N n
n N n
n
N n k
k
1
1
1
) (
1 , ) (
1
1 1
1
T ng h p cc k t qu t cc ph ng trnh trn ta c:

,
_

<

+
+
n N
a
a
a
N n
a
a
n
n y
N
N n
n
, 1 ,
1
1
1 0 ,
1
1
0 , 0
) (
1
1
V d ny tnh t ng ch p trong tr ng h p n gi n. Cc tr ng h p ph c t p h n,
t ng ch p c ng c th tnh b ng ph ng php th, nh ng v i i u ki n l 2 dy ph i c
m t s h u h n cc m u khc 0.
1.4.2.3. Cc tnh ch t c a t ng ch p
(1.39)
(1.40)
16
V t t c cc h th ng LTI u c th bi u di n b ng t ng ch p, nn cc tnh ch t c a
t ng ch p c ng chnh l cc tnh ch t c a h th ng LTI.
a) Tnh giao hon (Commutative): cho 2 dy x(n) v h(n) b t k , ta c:
y(n) = x(n)*h(n) = h(n)*x(n) (1.41)
Ch ng minh: Thay bi n m=n-k vo pt (1.33), ta c:

m k
m h m n x k n h k x n y ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( (1.42)
hay : ) ( * ) ( ) ( ) ( ) ( n x n h m h m n x n y
m

(1.43)
b) Tnh ph i h p (Associative): Cho 3 dy x(n), h1 (n) v h2(n), ta c:
y(n) = [x(n)*h
1
(n)]*h
2
(n) = x(n)*[h
1
(n)*h
2
(n)] (1.44)
Tnh ch t ny c th ch ng minh m t cch d dng b ng cch d a vo bi u th c nh
ngha c a t ng ch p.
H qu 1: Xt hai h th ng LTI c p ng xung l n l c l h1(n) v h2(n) m c lin
ti p (cascade), ngha l p ng c a h th ng th 1 tr thnh kch thch c a h th ng th 2
(hnh 1.6(a)). p d ng tnh ch t ph i h p ta c:
y(n) = x(n)*h(n) = [x(n)*h
1
(n)]*h
2
(n) = x(n)*[h
1
(n)*h
2
(n)]
hay h(n) = h
1
(n)*h
2
(n) = h
2
(n)*h
1
(n) ( tnh giao hon) (1.45)
T pt(1.45) ta c c cc h th ng t ng ng nh cc hnh 1.6 b, c.
(a)
c) Tnh ch t phn b v i php c ng (Distributes over addition): tnh ch t ny c
bi u di n b i bi u th c sau:
y(n) = x(n)*[h
1
(n) + h
2
(n)] = x(n)*h
1
(n) + x(n)*h
2
(n) (1.46)
v c ng ny c th ch ng minh m t cch d dng b ng cch d a vo bi u th c nh
ngha c a t ng ch p.
Hnh 1.6 Hai h th ng m c n i ti p
v cc s t ng ng
h
1
(n) x(n) y(n)
h
2
(n)
h
1
(n)
x(n) y(n)
h
2
(n)
h
1
(n)*h
2
(n)
x(n) y(n)
(b)
(c)
17
H qu 2: xt hai h th ng LTI c p ng xung l n l t l h
1
(n) v h
2
(n) m c song
song (parallel), (hnh 1.7(a)). p d ng tnh ch t phn b ta c p ng xung c a h
th ng t ng ng l:
h(n) = h
1
(n) + h
2
(n) (1.47)
s kh i c a m ch t ng ng c trnh by trong hnh 1.7(b).
1.4.3. Cc h th ng LTI c bi t.
1.4.3.1. H th ng LTI n nh:
nh l: M t h th ng LTI c tnh n nh n u v ch n u :

<
k
k h s ) ( (1.48)
v i h(n) l p ng xung c a h th ng.
Ch ng minh:
- i u ki n : xt m t tn hi u vo h u h n, ngha l:

x
b n x ) ( , v i b
x
l m t s d ng.
th

k k
k n x k h k n x k h n y ) ( ) ( ) ( ) ( ) (
hay : <

k
x
k h B n y ) ( ) (
V y |y(n)| h u h n khi i u ki n pt(1.48) th a mn, hay pt(1.48) l i u ki n
h th ng n nh.
- i u ki n c n: ch ng minh i u ki n c n ta dng ph ng php ph n ch ng.
Tr c tin ta gi s r ng h th ng c tnh n nh, n u ta tm c m t tn hi u vo no
th a mn i u ki n h u h n v n u t ng s phn k (s ) th h th ng s khng n nh,
mu thu n v i gi thi t.
Th t v y, ta xt m t dy vo c ngha nh sau:

0 ) ( , 0
0 ) ( ), ( / ) (
) (
*
n h
n h n h n h
n x
y, h*(n) l lin h p ph c c a h(n), r rng |x(n)| b gi i h n b i 1, tuy nhin, n u s
, ta xt p ng t i n = 0:

k k k
S k h
k h
k h
k x k h y ) (
) (
) (
) ( ) ( ) 0 (
2
Hnh 1.7. Hai h
th ng m c song
song v s
t ng ng
18
Ta th y, k t qu ny mu thu n v i gi thuy t ban u (h th ng n nh). V y, s ph i
h u h n.
1.4.3.2. H th ng LTI nhn qu
nh l: M t h th ng LTI c tnh nhn qu n u v ch n u p ng xung h(n) c a n
th a mn i u ki n:
h(n) = 0 , v i m i n < 0 (1.49)
Ch ng minh:
- i u ki n : T pt(1.30),

) ( ) ( ) ( k n h k x n y , v i i u ki n (1.49) ta c th vi t
l i:



n
k
k n h k x n y ) ( ) ( ) ( (1.50)
T pt(1.50), ta th y gi i h n trn c a t ng l n, ngha l y(n) ch ph thu c vo x(k)
v i k ( n, nn h th ng c tnh hn qu .
- i u ki n c n: Ta s ch ng minh b ng ph ng php ph n ch ng. Gi s r ng, h(m)
0 v i m < 0. T pt(1.42):

m
m h m n x n y ) ( ) ( ) ( , ta th y y(n) ph thu c vo x(n-m) v i
m < 0 hay n-m > n, suy ra h th ng khng c tnh nhn qu .
V v y, i u ki n c n v h th ng c tnh nhn qu l: h(n)=0 khi
n <0.
V d 1.9: H th ng tch lu c nh ngha b i :

n
k
k x n y ) ( ) ( , c p ng xung l ) ( ) ( ) ( n u k n h
n
k



o (1.51)
T pt(1.51) ta th y h(n) c a h h th ng ny khng th a i u ki n pt(1.48) nn khng
n nh v h(n) th a i u ki n pt(1.49) nn n l m t h th ng nhn qu .
1.4.3.3. H th ng FIR (Finite-duration Impulse Response) v h th ng IIR
(Infinite-duration Impulse Response)
H th ng FIR (H th ng v i p ng xung c chi u di h u h n) l m t h th ng m
p ng xung c a n t n t i m t s h u h n cc m u khc 0.
Ta th y, h th ng FIR lun lun n nh n u t t c cc m u trong p ng xung c a n
c l n h u h n.
Ng c l i, m t h th ng m p ng xung c a n c v h n s m u khc 0 c g i l
h th ng IIR (H th ng v i p ng xung c chi u di v h n).
M t h th ng IIR c th l h th ng n nh ho c khng n nh.
V d 1.10: Xt m t h th ng c p ng xung l h(n) = a
n
u(n), ta c:
n
n n
a n h S

0
) ( (1.52)
N u |a| < 1, th S h i t v S = 1/(1-|a|) v v y h th ng c tnh n nh.
N u |a| 1, th S v h th ng khng n nh.
1.4.3.4. H th ng o (Inverse systems)
19
nh ngha: M t h th ng LTI c p ng xung l h(n), h th ng o c a n , n u t n
t i, c p ng xung l h
i
(n) c nh ngha b i quan h :
h(n)*h
i
(n) = h
i
(n)*h(n) = (n) (1.53)
V d 1.11: Xt m t h th ng g m hai h th ng con m c n i ti p nh hnh 1.8:
p ng xung c a h th ng t ng ng l:
h(n) = u(n)*[(n) - (n - 1)] = u(n) - u(n - 1) = (n) (1.54)
K t qu p ng xung c a h th ng t ng ng l xung n v, ngha l p ng c a
h th ng lun b ng v i tc ng, v x(n)*(n) = x(n), nn h th ng vi phn li l h th ng
o c a h th ng tch l y v ng c l i, do tnh giao hon c a t ng ch p, h th ng tch l y
l h th ng o c a h th ng vi phn li.
Hai h th ng o c a nhau m c n i ti p, c p ng xung t ng ng l (n), nn
c g i l h th ng ng d ng (Identity systems).
1.5.PH NG TRNH SAI PHN TUY N TNH H S H NG
(LCCDE: Linear Constant-Coefficient Difference Equations)
1.5.1. Khi ni m:
M t h th ng b t k khi m t ton h c u c th vi t:



N
k
M
r
r k
r n x n b k n y n a
0 0
) ( ) ( ) ( ) (
Ph ng trnh m t trn g i l ph ng trnh sai phn. Khi a
k
v b
r
l cc hng s th c
khi ni m ph ng trnh sai phn tuy n tnh h s h ng.
M t h th ng LTI m quan h gi a tc ng x(n) v p ng y(n) c a n th a mn
ph ng trnh sai phn truy n tnh h s h ng b c N d i d ng:



N
k
M
r
r k
r n x b k n y a
0 0
) ( ) ( (1.55)
c g i l h th ng c ph ng trnh sai phn truy n tnh h s h ng (LCCDE). Trong
, cc h s ak v br l cc thng s c tr ng cho h th ng.
H th ng LTI c LCCDE l m t l p con quan tr ng c a h th ng LTI trong x l tn
hi u s . Ta c th so snh n v i m ch R_L_C trong l thuy t m ch t ng t ( c c
tr ng b ng phn trnh vi tch phn tuy n tnh h s h ng).
V d 1.12: Xt h th ng tch l y, nh ta bi t, y l m t h th ng LTI, v v y c th
bi u di n b i m t LCCDE. Th y v y, ta xem l i hnh 1.8, trong y(n) l p ng c a h
th ng tch l y ng v i tn hi u vo x(n), v y(n) ng vai tr tn hi u vo c a h th ng vi
phn li. V h th ng vi phn li l h th ng o c a h th ng tch l y nn:
y(n) - y(n-1) = x(n) (1.56)
Pt(1.56) chnh l LCCDE c a m t h th ng tch l y, v i N=1, a
0
=1, a
1
=-1, M=0 v b
0
=1.
20
Ta vi t l i: y(n) = y(n-1) + x(n) (1.57)
T pt(1.57), ta th y, v i m i gi tr c a n, ph i c ng thm vo x(n) m t t ng c tch
l y tr c y(n-1). H th ng tch l y c bi u di n b ng s kh i hnh 1.9 v pt(1.57)
l m t cch bi u di n qui c a h th ng.
1.5.2. Nghi m c a LCCDE
Ph ng trnh sai phn tuy n tnh h s h ng l m t d ng quan h vo ra m t h
th ng LTI. Trong ph n ny, ta s tm bi u th c t ng minh c a p ng y(n) b ng ph ng
php tr c ti p. Cn m t ph ng php khc tm nghi m c a ph ng trnh ny l d a trn
bi n i z s c trnh by trong ch ng sau, ta g i l ph ng php gin ti p.
T ng t nh ph ng trnh vi tch phn tuy n tnh h s h ng c a h th ng lin t c
theo th i gian. Tr c tin, ta tm nghi m c a ph ng trnh sai phn thu n nh t
(homogeneous diference equation), l pt (1.55) v i v ph i b ng 0. y chnh l p
ng c a h th ng v i tn hi u vo x(n) = 0. Sau , ta tm m t nghi m ring (particular
solution) c a pt(1.55) v i x(n)(0. Cu i cng, nghi m t ng qut (total solution) c a LCCDE
(1.55) l t ng nghi m c a ph ng trnh sai phn thu n nh t v i nghi m ring c a n. Th
t c tm nghi m nh sau:
1.5.2.1 Tm nghi m c a ph ng trnh sai phn thu n nh t (p ng c a h th ng khi
tnh hi u vo b ng 0)
Ph ng trnh sai phn thu n nh t c d ng: 0 ) (
0

N
k
k
k n y a (1.58)
(B ng cch chia 2 v cho a0 c d ng (1.58) v i a
0
= 1)
Ta bi t r ng, nghi m c a ph ng trnh vi phn th ng c d ng hm m , v v y, ta
gi s nghi m c a ph ng trnh sai phn thu n nh t c d ng:
y
h
(n) =
n
(1.59)
Ch s h c dng ch r ng l nghi m c a ph ng trnh thu n nh t.
Thay vo pt(1.58) ta thu c m t ph ng trnh a th c:
hay:
n N
(
N
+ a
1

N-1
+ a
2

N-2
+ + a
N-1
+ a
N
) = 0 (1.60)
a th c trong d u ngo c n c g i l a th c c tnh (characteristic polynomial)
c a h th ng.
Ni chung, a th c ny c N nghi m, k hi u l
1
,
2
,,
N
, c gi tr th c ho c
ph c. N u cc h s a
1
, a
2
,, a
N
c gi tr th c, th ng g p trong th c t , cc nghi m
ph c n u c s l cc c p lin h p ph c. Trong N nghi m c ng c th c m t s nghi m
kp (mutiple-order roots).
Hnh 1.19- S kh i h
th ng tch lu
21
Gi s r ng, t t c cc nghi m l phn bi t, khng c nghi m kp, th nghi m t ng
qut c a ph ng trnh sai phn thu n nh t l :
y
h
(n) = C
1

n
1
+ C
2

n
2
+ + C
N

n
N
(1.61)
y, C
1
, C
2
,,C
N
l cc h ng s tu nh. Cc h ng s ny c xc nh d a vo
cc i u ki n u c a h th ng.
V d 1.13: Xc nh p ng v i tn hi u vo x(n) = 0 c a m t h th ng c m t
b i LCCDE b c 2 nh sau:
y(n) - 3y(n-1) - 4y(n-2) = 0 (1.62)
Gi i:
Ta bi t nghi m c a pt(1.62) c d ng: yh(n) = (n, thay vo pt(1.62), ta thu c:

n
- 3
n-1
- 4
n-2
= 0 hay
n -2
(
2
- 3 - 4) = 0
v ph ng trnh c tnh l: (
2
- 3 - 4) = 0
Ta c 2 nghi m
1
= -1 v
2
= 4, nghi m c a ph ng trnh thu n nh t c d ng t ng
qut l:
y
h
(n) = C
1

n
1
+ C
2

n
2
= C
1
(-1)
n
+ C
2
(4)
n
(1.63)
p c a h th ng v i tn hi u vo b ng 0 c th thu c b ng cch tnh gi tr cc
h ng s C
1
v C
2
d a vo cc i u ki n u. Cc i u ki n u c cho th ng l gi tr
c a p ng cc th i i m n=-1; n = -2;...; n = -N. y, ta c N=2, v cc i u ki n
u c cho l y(- 1) v y(-2). T pt(1.62) ta thu c:
y(0) = 3y(-1) + 4y(-2)
y(1) = 3y(0) - 4y(-1) = 13y(-1) + 12y(-2)
M t khc, t pt(1.63) ta c:
y(0) = C
1
+ C
2
y(1) = -C
1
+ 4C
2
Suy ra: C
1
+ C
2
= 3y(-1) + 4y(-2)
-C
1
+ 4C
2
= 13y(-1) + 12y(-2)
Gi i h 2 ph ng trnh trn ta c:
C
1
= (-1/5)y(-1) + (4/5)y(-2)
C
2
= (16/5)y(-1) + (16/5)y(-2)
V y p ng c a h th ng khi tn hi u vo b ng 0 l:
y
h
(n) = [(-1/5)y(-1) + (4/5)y(-2)](-1)
n
+ [(16/5)y(-1) + (16/5)y(-2)](4)
n
(1.64)
Gi s , y(-2)=0 v y(-1)=5, th C1=-1 v C2 =16. Ta c:
yh(n) = (-1)n+1 + B(4)n+2 , v i n 0
Ch r ng, trong tr ng h p ph ng trnh c tnh c nghi m kp, pt(1.61) ph i c
s a l i, ch ng h n, n u (1 l nghi m kp b c m, th pt(1.61) tr thnh:
y
h
(n) = C
1

n
1
+ C
2
n
n
1
+ C
3
n
2

n
1
+ + C
m
n
m-1

n
1
++ C
m+1

n
m+1
++ C
N

n
N
(1.65)
22
1.5.2.2. Nghi m ring c a ph ng trnh sai phn
T ng t nh cch tm nghi m c a ph ng trnh thu n nh t, tm nghi m ring c a
ph ng trnh sai phn khi tn hi u vo x(n)0, ta on r ng nghi m c a ph ng trnh c
m t d ng no , v th vo LCCDE cho tm m t nghi m ring, k hi u y
p
(n). Ta
th y cch lm ny c v m m m!. N u tn hi u vo x(n) c cho b t u t th i i m n
0 (ngha l x(n)=0 khi n<0), th d ng c a nghi m ring th ng c ch n l:
y
p
(n) = Kx(n) (1.66)
v i K l m t h ng s m ta s tnh.
V d 1.14:
Tm p y(n), v i n 0, c a h th ng c m t b i LCCDE b c hai nh sau:
y(n) - 3y(n-1) - 4y(n-2) = x(n) + 2x(n-1) (1.67)
tn hi u vo l: x(n) = 4
n
u(n). Hy xc nh nghi m ring c a pt(1.67).
Gi i:
Trong v d 1.13, ta xc nh nghi m c a ph ng trnh sai phn thu n nh t cho h
th ng ny, l pt(1.63), ta vi t l i:
y
h
(n) = C
1
(-1)
n
+ C
2
(4)
n
(1.68)
Nghi m ring c a pt(1.63) c gi thi t c d ng hm m : y
p
(n) = K(4)
n
u(n) . Tuy
nhin chng ta th y d ng nghi m ny c ch a trong nghi m thu n nh t (1.68). V
v y, nghi m ring ny l th a (th vo pt(1.67) ta khng xc nh c K). Ta ch n m t
d ng nghi m ring khc c l p tuy n tnh v i cc s h ng ch a trong nghi m thu n nh t.
Trong tr ng h p ny, ta x l gi ng nh tr ng h p c nghi m kp trong ph ng trnh
c tnh. Ngha l ta ph i gi thi t nghi m ring c d ng: y
p
(n) = Kn(4)
n
u(n). Th vo
pt(1.67):
Kn(4)
n
u(n) - 3K(n-1)(4)
n-1
u(n-1) - 4 K(n-2)(4)
n-2
u(n-2) = (4)
n
u(n) + 2(4)
n-1
u(n-1)
xc nh K, ta c l ng ph ng trnh ny v i m i n 2, ngha l v i nh ng gi tr c a n
sao cho hm nhy b c n v trong ph ng trnh trn khng b tri t tiu. n gi n v
m t ton h c, ta ch n n = 2 v tnh c K = 6/5. V y:
y
p
(n) = (6/5)n(4)
n
u(n) (1.69)
1.5.2.3. Nghi m t ng qut c a ph ng trnh sai phn:
Tnh ch t tuy n tnh c a LCCDE cho php ta c ng nghi m thu n nh t v nghi m ring
thu c nghi m t ng qut. Ta c nghi m t ng qut l:
y(n) = y
h
(n) + y
p
(n) (1.70)
V nghi m thu n nh t yh (n) ch a m t t p cc h ng s b t nh {Ci}, nn nghi m t ng
qut c ng ch a cc h ng s b t nh ny, xc nh cc h ng s ny, ta ph i c m t t p
cc i u ki n u t ng ng c a h th ng.
V d 1.15: Tm p ng y(n), v i n 0, c a h th ng c m t b i LCCDE b c
hai trong v d 1.14 v i i u ki n u l y(-1) = y(-2) = 0.
Gi i:
Trong v d 1.13 ta tm c nghi m thu n nh t, trong v d 1.14 ta tm c
nghi m ring. V y nghi m t ng qut c a pt(1.67) l:
23
y(n) = y
h
(n) + y
P
(n) = C
1
(-1)n + C
2
(4)n + (6/5)n(4)
n
, v i n0 (1.71)
v i cc i u ki n u l cc gi tr y(-1) = y(-2) = 0, t ng t nh trong v d 1.13, ta
tnh y(0) v y(1) t cc pt(1.67) v (1.71) v thnh l p c h phn trnh:
C
1
+ C
2
= 1
-C
1
+ 4C
2
+ 24/5 = 9
suy ra: C1 = -1/25 v C2 = 26/25.
Cu i cng ta thu c p ng y(n) c a h th ng v i cc i u ki n u b ng 0, v i tn
hi u vo l x(n) = (4)nu(n) c d ng:
n n n
n n y ) 4 (
5
6
) 4 (
25
26
) 1 (
25
1
) ( + + (1.72)
1.5.3. H th ng r i r c qui (RECURSIVE) v khng quy (NONRECURSIVE)
1.5.3.1. H th ng r i r c qui :
M t h th ng r i r c qui l h th ng m p ng y(n) m i th i i m n ph thu c
vo m t s b t k cc gi tr y(n-1); y(n-2);... cc th i i m tr c .
Ta th y, m t h th ng qui c th c m t b ng m t LCCDE c b c N1. tm
nghi m c a LCCDE, ngoi ph ng php tr c ti p trnh by ph n trn v ph ng php
gin ti p dng bi n i z s trnh by trong ch ng sau, ta cn c th xc nh y(n) b ng
ph ng php qui, ngha l tnh p ng y(n) c a h th ng khng ch d a vo tn hi u
vo m cn d a vo cc gi tr c a p ng cc th i i m tnh c tr c .
Gi s cc i u ki n u cho l y(-1), y(-2),..., y(-N), ta s dng ph ng php
qui tnh y(n) v i n 0 v v i n < -N.
- Tnh y(n) v i n 0:
Ph ng trnh 1.55 c vi t l i :


+
N
k
M
r
r k
k n x b k n y a n y a
1 0
0
) ( ) ( ) (
Hay



N
k
M
r
r k
k n x
a
b
k n y
a
a
n y
1 0 0 0
) ( ) ( ) ( (1.73)
Ta th y pt(1.73) bi u di n y(n) theo tn hi u vo v cc gi tr c a p ng cc th i
i m tr c . Cc m u y(n) c tnh v i n tng d n, th t c ny c g i l php qui
ti n.
V d 1.16: Xt m t h th ng c m t b i LCCDE c d ng:
y(n) - ay(n-1) = x(n) (1.74)
v tn hi u vo l x(n) = K((n), v i a v K l cc h ng s . i u ki n u l y(-1) = c, c
c ng l m t h ng s .
Ta tnh y(n) v i n 0, b t u v i n = 0:
y(0) = a.c + K
y(1) = a.y(0) + 0 = a.(a.c + K) = a
2
c + a.K
y(2) = a.(a
2
c + a.K) = a
3
c + a
2
K
y(3) = a.( a
3
c + a
2
K) = a
4
c + a
3
K
24
: :
: :
T cc k t qu trn ta c th t ng qut ha thnh cng th c tnh y(n)
y(n) = a
n+1
c + a
n
K, v i n 0 (1.75)
- Tnh y(n) v i n < 0
Trong tr ng h p ny Pt(1.55) c vi t l i

+
1
0 0
) ( ) ( ) (
N
k
M
r
r k N
k n x b k n y a N n y a ,hay

+ +
1
0 0
) ( ) ( ) (
N
k
M
r N
r
N
k
k n x
a
b
k n y
a
a
N n y (1.76)
Cc gi tr c a p ng y(n) v i -N n -1 c cho b i cc i u ki n u, v ta
tnh c l n l t cc gi tr y(-N -1), y(-N -2), y(-N - 3),... b ng cch thay l n l t cc
gi tr n = -1, -2, -3,... vo pt(1.76). Cc m u y(n) c tnh v i n gi m d n, th t c ny
c g i l php qui li.
V du 1.17: Xt m t h th ng c m t b i LCCDE (1.74) v i cng i u ki n u
trong v d 1.16 . xc nh gi tr c a p ng v i n < 0, ta vi t l i ph ng trnh (1.74)
nh sau:
y(n-1) = a
-1
[y(n) - x(n)] (1.77)
p d ng i u ki n u y(-1) = c, ta c th tnh y(n) v i n <-1 m t cch l n l t nh sau
:
y(-2) = a
-1
[y(-1) - x(-1)] = a
-1
c
y(-3) = a
-1
a
-1
c = a
-2
c
y(-4) = a
-1
a
-2
c = a
-3
c
: :
: :
T cc k t qu trn ta t ng qut ha thnh cng th c tnh y(n) v i n < 0 nh sau:
y(n) = a
n+1
c , v i n < 0 (1.78)
T k t qu c a 2 v d 1.16 v 1.17, ta t ng k t thnh cng th c tnh p ng y(n) v i
m i n c a h th ng c m t b i ph ng trnh sai phn (1.74), tn hi u vo l x(n) =
K (n), v i a v K l cc h ng s , v i u ki n u l y(-1) = c, nh sau:
y(n) = a
n+1
c + a
n
Ku(n), v i m i n (1.79)
Nh n xt:
(1) Ta th c hi n th t c qui tnh p ng theo chi u d ng v chi u m c a
tr c th i gian, b t u v i n = -1. R rng y l m t th t c khng nhn qu .
(2) Khi K=0, tn hi u vo lun c gi tr b ng 0, nh ng p ng c gi tr l y(n)=a
n+1
c. Nh ng m t h th ng tuy n tnh i h i r ng, n u gi tr c a tn hi u vo b ng 0, th gi
tr c a p ng c ng b ng 0 (tnh ch t ny c ch ng minh nh m t bi t p). V vy, h
th ng ny khng tuy n tnh.
25
(3) N u ta dch tn hi u vo n0 m u, tn hi u vo lc ny l x1(n) = K(n-n
0
), ta tnh
l i p ng theo th t c nh trn, k t qu l:
) ( ) (
0
1
1
0
n n Ku a c a n y
n n n
+
+
, v i m i n (1.80)
Ta th y y1(n) y(n-n
0
), v y h th ng khng b t bi n theo th i gian.
Theo phn tch trn, h th ng khng ph i l h th ng LTI m chng ta mong i,
ngoi ra n c ng khng c tnh nhn qu . S d nh v y l v trong cc i u ki n u
cho khng bao hm cc tnh ch t ny. Trong ch ng 2, ta s trnh by cch tm nghi m c a
LCCDE b ng cch dng bi n i z, ta s ng m k t h p cc i u ki n cho tnh ch t tuy n
tnh v b t bi n, v chng ta s th y, ngay c khi cc i u ki n b o m tnh ch t tuy n
tnh v b t bi n c a vo, nghi m c a ph ng trnh sai phn c ng s khng duy nh t.
c bi t, c hai h th ng LTI nhn qu v khng nhn qu c th cng c m t b i m t
ph ng trnh sai phn.
N u m t h th ng c m t b i m t LCCDE v th a mn i u ki n u h th ng
c cc tnh ch t tuy n tnh, b t bi n v nhn qu th nghi m s c xc nh duy nh t.
i u ki n ny th ng c g i l i u ki n ngh (initial-rest conditions) v n i dung c a
n nh sau: " N u tn hi u vo x(n) = 0 khi n 0 th p ng ph i b ng 0 v i n 0".
Ta xt l i v d 1.14 v 1.15, nh ng v i i u ki n ngh, ngha l y(n) = 0 v i n < 0,
t ng ng v i x(n) = K(n) = 0 khi n < 0. Ta s th y h th ng l m t h th ng LTI nhn
qu .
1.5.3.2. H th ng r i r c khng qui:
M t h th ng m p ng y(n) ch ph thu c vo kch thch th i i m hi n hnh v
cc th i qu kh l m t h th ng khng qui.
Ta th y m t h th ng khng qui c bi u di n b i m t LCCDE c b c N = 0,
l:

M
r
r
k n x b n y
0
) ( ) ( (1.81)
(H s a
0
c a vo cc h s b
r
, b ng cch chia 2 v cho a0 ).
p ng xung c a h th ng l:

# , 0
0 ,
) ( ) (
0
n
M n b
k n b n h
n
M
r
r
o (1.82)
Ta th y y l m t h th ng LTI c p ng xung di h u h n (FIR) v nhn qu .
1.6 T NG QUAN C A CC TN HI U R I R C
T ng quan c a hai tn hi u l m t thu t ton o l ng m c gi ng nhau gi a hai
tn hi u . N c ng d ng trong nhi u lnh v c khoa h c k thu t nh : radar, sonar,
thng tin s ,. . .
V d nh trong lnh v c radar, radar pht ra rn hi u tm m c tiu l x(n), tn hi u
ny sau khi p vo m c tiu (nh my bay ch ng h n) s ph n x tr l i . Radar thu l i tn
hi u ph n x nh ng b tr m t th i gian l D = n
0
T
s
(T
s
l chu k l y m u), tn hi u thu
c s b suy gi m v i h s suy gi m l a , t c l radar thu l i c tn hi u ax(n-n
0
).
Ngoi tn hi u ph n x ny cn c nhi u c ng (n). V y tn hi u m radar thu c khi c
m c tiu l:
y(n) = ax(n-n
0
) + (n)
26
Cn n u khng c m c tiu trong khng gian ho c radar khng pht hi n c m c
tiu th radar ch thu c nhi u c ng, khi :
y(n) = (n)
So snh hai tn hi u x(n) v y(n) ta s pht hi n c c m c tiu hay khng, v xc
nh c th i gian tr D = n
0
T
s
, t ta xc nh c kho ng cch t m c tiu n
radar.
1.6.1. T ng quan cho (CROSSCORRELATION)
Xt 2 dy x(n) v y(n), gi s r ng t nh t m t trong hai dy c nng l ng h u h n,
khi t ng quan cho c a x(n) v y(n) c nh ngha nh sau:
.... 2 , 1 , 0 , ) ( ) ( ) ( t t

n k n y k x n r
k
xy
(1.83)
V d 1.18: Hy xc nh t ng quan cho rxy(n) c a 2 dy sau:
x(n) = { , 0, 0, 2, -1, 3, 7, 1, 2, -3, 0, 0, }
y(n) = { , 0, 0, 1, -1, 2, -2, 4, 1, -2, 5, 0, 0, }
Gi i: Theo nh ngha ta tnh rxy v i t ng gi tr n:
V i n=0, ta c:

k
xy
k y k x n r ) ( ) ( ) (
v
0
(k) = x(k)y(k) = {, 0, 0, 2, 1, 6, -14, 4, 2, 6, 0, 0,}
Sau l y t ng t t c cc m u c a v
0
(k), ta c: r
xy
(0) = 7
V i n > 0, ta dch y(k) sang ph i n m u, tnh tch v
n
(k) = x(k)y(k-n) v sau c ng
t t c cc m u c a v
n
(k), ta thu c:
r
xy
(1) = 13 r
xy
(2) = -18 r
xy
(3) = 16 r
xy
(4) = -7
r
xy
(5) = 5rxy(6) = -3 v r
xy
(n) = 0, v i n 7
V i n < 0, ta dch y(k) sang tri n m u, tnh tch v
n
(k) = x(k)y(k-n) v sau c ng
t t c cc m u c a vn(k), ta thu c:
r
xy
(-1) = 0 r
xy
(-2) = 33 r
xy
(-3) = 14 r
xy
(-4) = 36
r
xy
(-5) = 19 r
xy
(-6) = -9 r
xy
(-7) = 10 v r
xy
(n) = 0, v i n-8
K t qu t ng quan cho c a hai dy x(n) v y(n) l:
r
xy
(n) = {, 0, 0, 10, -9, 19, 36, -14, 33, 0, 7, 13, -18, 16, -7, 5, -3, 0, 0,}
1.6.2. T t ng quan (AUTOCORRELATION)
Trong nh ngha t ng quan cho, n u x(n) = y(n) th ta s c t t ng quan. V y t
t ng quan c a dy x(n) c nh ngha nh sau:
27

k
xx
n k x k x n r ) ( ) ( ) ( (1.84)
V d 1.19: Tnh t t ng quan c a dy x(n) = u(n) u(n 4).
Gi i: Cch tnh t t ng quan b ng th c trnh by trong hnh 1.10
Ta th y, t t ng quan c a m t dy lun lun c gi tr c c i t i n = 0, b i v m t
dy bao gi c ng gi ng chnh n.
1.6.3. M t s tnh ch t c a t ng quan cho v t t ng quan:
Xt 2 dy c nng l ng h u h n x(n) v y(n), ngha l:

<
n
x
n x E ) (
2
v

<
n
y
n y E ) (
2
(1.85)
Ta d dng ch ng minh c cc tnh ch t sau y (Ph n ch ng minh xem nh bi
t p):
(1) E
x
= r
xx
(0) v E
y
= r
yy
(0)
(2) r
xy
(n) = r
yx
(-n)
Hnh 1.10 Minh ho cch tnh t
t ng quan
28
(3) r
xx
(n) = r
xx
(-n) (r
xx
l m t hm ch n)
(4)
y x yy xx xy
E E r r n r ) 0 ( ) 0 ( ) ( suy ra E r n r
xx xx
) 0 ( ) (
(5) N u y(n) = tc
x
(n-n0), c l m t h ng s b t k v n
0
l s nguyn, th
R
xy
(n) = tcr
xx
(n-n0) v r
yy
(0) = c2r
xx
(0) v cr
xx
(0) r
xy
(n) cr
xx
(0)
1.7. X L S TN HI U T NG T
1.7.1. Cc h th ng x l tn hi u:
Chng ta c th phn lo i cc h th ng theo chnh tn hi u c n x l. Theo , ta c
cc lo i h th ng x l nh cc s sau y:
Ch r ng, v tn hi u s l m t tr ng h p ring c a tn hi u r i r c, nn h th ng r i
r c c ng c th x l tn hi u s .
1.7.2. H th ng x l s tn hi u t ng t :
X l s tn hi u t ng t l x l tn hi u t ng t b ng h th ng s . th c hi n
vi c ny, ta c n ph i bi n i tn hi u t ng t thnh tn hi u s v sau khi x l dy k t
qu c th c ph c h i tr thnh tn hi u t ng t . V d nh tr ng h p x l tn hi u
tho i. Trong nhi u tr ng h p, m c tiu c a vi c x l l trch l y cc tham s c a tn
hi u hay cc thng tin c n thi t t tn hi u. Khi , khng c n chuy n i tn hi u tr
v d ng t ng t . V d : X l tnh hi u radar ho c sonar. H th ng x l s tn hi u
t ng t c trnh by trong hnh 1.12.
1.7.2.1. Bi n i A/D (Analog-to-Digital Conversion)
Bi n i A/D l bi n i tn hi u t ng t thnh tn hi u s . Bi n i A/D c s
kh i nh sau:
Hnh 1.11- Cc h th ng x l
tn hi u
Hnh 1.12 - H th ng x l s tn hi u
t ng t
29
L y m u v gi i m u (Sampling and hold)
L y m u l qu trnh bi n i lin t c(t ng t ) sang tn hi u r i r c. C nhi u cch
l y m u m t tn hi u lin t c. Trong , thng d ng nh t l cch l y m u tu n hon
(periodic sampling), cn g i l l y m u u (uniform sampling). l cch l y nh ng m u
bin tn hi u lin t c t i nh ng th i i m r i r c cch u nhau m t kho ng th i gian
TS, m ta g i l chu k l y m u. N u xa(t) l tn hi u t ng t ng vo b l y m u th tn
hi u r i r c ng ra c a b l y m u l x
a
(nT
S
) (G i t t l tn hi u l y m u), n l s nguyn.
M hnh v t l c a b l y m u c minh h a trong hnh 1.14.
Trong , b ph n l y m u c m t nh l m t b kha c i u khi n ng m
b i tn hi u xung ng h Ck c t n s l FS= 1/TS. x l b ng k thu t s ho c b ng
my tnh, thng th ng tn hi u r i r c c n ph i c l ng t ha c th bi u di n
bin c a cc m u b ng m t t p h u h n cc m nh phn. Tuy nhin, vi c l ng t ha
v m ha khng th th c hi n t c th i. Thng th ng, ti n trnh l ng t ha v m ha
m t m u c th c hi n trong kho ng th i gian TS. V v y, gi tr c a c a m t m u ph i
c duy tr trong th i gian TS. y l ch c nng c a b gi a m u. B gi a m u tiu bi u
l Zero-order-hold. B l y m u v gi m u ki u zero-order-hlod ny t ng ng v i m t
b i u ch dy xung ch nh t theo sau b i m t b l c tuy n tnh, m tn hi u ng ra c a
n (G i t t l tn hi u gi m u) c d ng b c thang hnh 1.15.
Hnh 1.13 Cc thnh ph n c a b bi n
i A/D
gi m u
Tn
hi u
r i r c
C t n s F
s
=1/T
s
Tn hi u lin
t c d ng b c
thang
Tn hi u
t ng t
Hnh 1.14. M hnh v t l c a b l y
m u
30
L ng t ha v m ha (Quantizer and Coder)
y l b bi n i tn hi u r i r c sang tn hi u s c bin c bi u di n b ng cc
m nh phn. Gi tr m i m u c a tn hi u l y m u c gn b i m t gi tr c l a ch n
t m t t p h u h n cc ga tr. Trong ti n trnh m ha, m i gi tr r i r c c gn b i
m t m nh phn m bit, t ng ng c 2m m c l ng t . N u bin c a tn hi u l y m u
c chu n ha trong kho ng -X
0
x(n) X
0
th b c l ng t ha (kho ng cch gi a hai
m c l ng t k nhau) s l:
= 2X
0
/2
m
= X
0
/2
m - 1
(1.86)
V d 1.19: V i X0 = 1volt v m =3 bit, ta c 8 m c l ng t v:
= 1/4 = 0,25 volt
Cc m c l ng t c th c m ha theo hai lo i m nh phn: Twos
-complement code v Offset binary code nh sau:
Gi tr c a cc
m c l ng t
Twos
-complement
code
Offset binary code
0.75 011 111
0.50 010 110
0,25 001 101
0 000 100
-0,25 111 011
-0,50 110 010
-0,75 101 001
-1 100 000
sai bi t gi a nh ng m u x(n) c a tn hi u r i r c ch a c l ng t ha v tn
hi u l ng t ha xq(n) g i l sai s l ng t (quantization eror). S bt m ha cng l n
th s m c l ng t cng nhi u, sai s l ng t cng nh .
1.7.2.2. Bi n i D/A (Digital to Analog Conversion)
Hnh 1.15 Tn hi u lin t c, tn hi u
l y m u, tn hi u gi m u v 8 m c
l ng t , , l kho ng cch gi a 2 m c
31
Trong nhi u ng d ng th c t , tn hi u s sau khi c x l c n ph i c ph c h i
l i thnh tn hi u t ng t . h i lm vi c ny, ta c n c b bi n i s sang t ng t
(D/A converter).
Nguyn t c chung c a bi n i D/A l n i cc i m r i r c b ng m t ph ng php n i
suy (Interpolation) no . Hnh 1.16 trnh by m t ki u bi n i D/A n gi n, ki u x p
x b c thang (staircase approximation), cn c g i l zero-order hold.
C nhi u ki u bi n i D/A khc, nh : n i suy tuy n tnh (linear interpolation), n i
suy b c hai (quadratic interpolation),.... V i m t tn hi u c bng t n h u h n, l thuy t l y
m u s xc nh m t hnh th c n i suy t i u.
1.7.2.3. Hi n t ng h danh (Aliasing)
minh h a, ta xt 2 tn hi u t ng t hnh sin l n l t c t n s l F
1
= 10 Hz v F
2
= 50 Hz nh sau:
x
1
(t) = cos2 (10)t v x
2
(t) = cos2 (50)t (1.87)
Hai tn hi u ny cng c l y m u v i t n s F
S
=40 Hz. Cc tn hi u r i r c t ng
ng l:
x
1
(n) = cos2(10)(n/40) = cos(/2)n
x
2
(n) = cos2(50)(n/40) = cos(5/2)n (1.88)
Tuy nhin, v cos(5 /2)n = cos(2 n + n/2) = cos n/2, nn x
1
(n) = x
2
(n). V y, hai tn
hi u r i r c hnh sin c l y m u t hai tn hi u lin t c cho l khng th phn bi t
c. i u ny c ngha l, khi ph c h i tn hi u t ng t t tn hi u r i r c cos( /2)n, ta
khng th bi t tn hi u t ng t c khi ph c l x
1
(t) hay x
2
(t). V x
2
(t) cho m t k t qu
l y m u ng nh c a x
1
(t) t n s l y m u F
S
= 40 samples/second (s trng m u), ta ni
thnh ph n t n s F
2
=50Hz l m t h danh (alias) c a thnh ph n t n s F
1
=10Hz t n s
l y m u 40 samples/second.
Th t ra, khng ch c thnh ph n F
2
l h danh c a F
1
m cc thnh ph n t n s F
k
=
(F
1
+ 40k) c ng l h danh c a F
1
, v i k l m t s nguyn. Th t v y, ta xt tn hi u t ng
t c t n s F
k
l:
x
2
(t) = cos2F
k
t = cos2(F
1
+40k) t (1.89)
Tn hi u l y m u c a n v i cng t c F
S
= 40Hz l:
x
k
(n) = cos2(F
1
+ 40k)(n/40) = cos(2kn + n/2)= cosn/2 = x
1
(n)
M t v d v hi n t ng h danh c minh h a trong hnh 1.17. Trong , 2 tn hi u
t ng t hnh sin c t n s l n l t l F
1
= 1/8Hz v F
k
= -7/8 Hz c cc m u ng d ng
Hnh 1.16 - Bi n i A/D ki u zero-oder - hold
32
khi c l y m u t n s F
S
= 1Hz. T pt(1.89), ta th y, v i k = -1 th F1 = F
k
+ F
S
= (-
7/8 + 1) Hz = 1/8Hz.
1.7.2.4. nh l l y m u:
Cho m t tn hi u t ng t b t k , v n l ch n chu k l y m u TS hay t n s l y
m u FS nh th no cho h p l? Xu h ng chung l ch n t n s l y m u th p, b i v t n
s l y m u cao s lm tng s m u, t l ng php tnh trong qu trnh x l tn hi u s
tng ln, ko di th i gian x l, ng th i l ng b nh c n thi t c ng tng theo. Tuy
nhin, n u t n s l y m u qu th p s xy ra hi n t ng bi t d../Anh, khng th khi ph c
l i tn hi u t ng t m t cch chnh xc. Chng ta s tr l i v n ny trong ch ng 3,
khi phn tch tn hi u trong mi n t n s , t ch ng minh nh l l y m u, m ta s pht
bi u sau y.
Tn hi u lin t c trong th c t c di h u h n (t n t i trong m t kho ng th i gian
h u h n) l t h p tuy n tnh c a nhi u thnh ph n hnh sin. Ta xt cc tn hi u c bng
t n h u h n, ngha l t n s cao nh t trong bng t n c th xc nh. V d : tn hi u tho i
c cc thnh ph n t n s t vi trm Hz n 3KHz, tn hi u hnh c t n s cao nh t l
6MHz.
N u ta bi t thnh ph n t n s cao nh t Fmax, ta c th ch n t n s l y m u thch h p.
nh l y l y m u c pht bi u nh sau:
nh l : N u t n s cao nh t ch a trong m t tn hi u t ng t x
a
(t) l Fmax th tn
hi u ch c th c khi ph c m t cch chnh xc t cc m u c a n n u t n s l y m u
F
S
2F
max
,.
cho g n, ta t F
max
= B. nh l trn c ng ch ra r ng x
a
(t) c th c khi ph c
t cc m u x
a
(nT
S
) b ng cch dng hm n i suy:
Bt
Bt
t g
t
t
2
2 sin
) ( (1.90)
v x
a
(t) c xc nh b i bi u th c :

,
_

n s s
a a
F
n
t g
F
n
x t x ) ( ) ( (1.91)
y x
a
(n/F
S
) = x
a
(nT
S
) = x(n) l cc m u c a x
a
(t). N u t n s l y m u F
S
=2F
max
=2B,
th cng th c khi ph c (1.91) tr thnh:

,
_

n
a a
B n t B
B n t B
B
n
x t x
) 2 / ( 2
) 2 / ( 2 sin
2
) (
t
t
(1.92)
Hnh 1.17 minh ho aliasing
33
T n s l y m u F
S
=2B = 2F
max
c g i l t n s Nyquist. Hnh 1.18 minh h a m t
cch bi n i A/D l t ng dng hm n i suy (1.90).
Trong s hnh 1.12, m ch l c tr c c tc d ng ch ng hi n t ng h danh. y l
m t m ch l c thng th p c ch c nng l c b cc thnh ph n t n s cao h n FS/2, trong
tr ng h p ph t n c a tn hi u v t qu kh nng c a b l y m u (khi ta ph i ch p
nh n k t qu g n ng c a tn hi u ra). Ngay c khi thnh ph n t n s cao nh t c a tn hi u
nh h n FS/2, nhi u t n s cao c ng gy ra hi n t ng h danh v c n ph i l c b .
M ch l c sau s trong hnh 1.12 c ng l m t m ch l c thng th p. N c ch c nng
lm tr n (smoothing) s a d ng tn hi u t ng t thu c ng ra chnh xc h n.
Hnh 1.18 Minh ho php n i suy
theo pt (1.92) c a nh l l y m u
34
CH NG II
BI U DI N TN HI U V H TH NG R I R C TRONG MI N Z
2.1 M U:
Ch ng 1 trnh by cch tnh p ng c a m t h th ng tr c ti p t p ng xung
c a n, b ng cch tnh t ng ch p c a kch thch v i p ng xung. Cch tnh t ng ch p
tr c ti p d a vo cng th c nh ngha nh lm t n r t nhi u th i gian v cng s c.
H n n a , trong th c t s m u khc khng c a kch thch v p ng xung l r t nhi u
nn ta khng th tnh b ng tay. Tuy nhin, ph ng php tnh t ng ch p b ng th nh
trnh by cho ta m t thu t ton c a ch ng trnh tnh t ng ch p b ng my tnh. Vi c
gi i ph ng trnh sai phn tuy n tnh h s h ng b ng ph ng php qui c ng ch c
ngha khi s d ng my tnh.
K thu t bi n i l m t cng c h u hi u phn tch h th ng LTI. Bi n i Z i
v i tn hi u r i r c c vai tr t ng t nh bi n i Laplace i v i tn hi u lin t c, v
chng c quan h gi ng nhau v i bi n i Fourier. T ng ch p c a hai dy trong mi n th i
gian s bi n thnh tch c a hai bi n i Z t ng ng trong mi n bi n ph c z. Tnh ch t
ny s lm n gi n ha vi c tnh p ng c a h th ng v i cc tn hi u vo khc nhau.
Ph ng trnh sai phn tuy n tnh h s h ng c ng c gi i m t cch d dng h n khi
dng cng c bi n i Z.
Nh ta s th y trong cc ch ng sau, bi n i Fourier gi a vai tr cha kha trong
trong vi c bi u di n v phn tch cc h th ng r i r c. Tuy nhin, trong m t s tr ng h p
c n ph i s d ng d ng t ng qut ha c a bi n i Fourier, l bi n i Z.
2.2 CC KHI NI M V BI N I Z.
2.2.1. Bi n i Z ( THE Z - TRANSFORM):
Bi n i z c a m t dy x(n) c nh ngha nh l chu i l y th a:

n
n
Z n x Z X ) ( ) ( (2.1)
, v i z l m t bi n ph c.
Ta c th coi bi n i Z nh l m t ton t (operator) m n bi n m t dy thnh m t
hm, k hi u Z |.|, ta vi t l i:
ZT [x(n) ] = X(z) (2.2)
hay: x(n)----Z----> X(z) (2.3)
Bi n i Z c nh ngha b i pt (2.1) c g i l bi n i Z hai pha (bilateral Z-
transform) do bi n n ch y t - n . Bi n i Z m t pha (unilateral Z-transform) c
nh ngha nh sau:

n
n
n
Z n x z X
0
) ( ) ( (2.4)
trong tr ng h p ny bi n n ch y t 0 n .
Ta th y bi n i Z hai pha v m t pha ch b ng nhau khi x(n) = 0 v i m i n 0 (x(n)
l dy nhn qu ). Trong ti li u ny, khi ni n bi n i Z m khng xc nh r l m t
pha hay hai pha, th ta ng m hi u r ng l bi n i Z hai pha.
35
N u bi u di n Z theo t a c c z = r.e
j
, pt (2.1) tr thnh:

n
n
n j
re n x z X ) )( ( ) (
c
(2.5)
c bi t, n u r =1 ( ngha l |z| = 1), th bi n i Z tr thnh bi n i Fourier:

n
n
n j
e n x z X ) )( ( ) (
c
(2.6)
Ta s c p n ch ng sau.
V bi n i Z l hm c a m t bi n ph c, nn n th ng c bi u di n trn m t ph ng
ph c c a bi n z (hnh 2.1). Ta th y, bi n i Z l y trn vng trn n v chnh l bi n i
Fourier.
2.2.2. Mi n h i t (ROC: Region of Convergence)
Pt (2.1) l m t chu i l y th a, g i l chu i Laurent, do khng ph i lc no bi n i
Z c ng h i t v i m i tn hi u hay v i m i gi tr c a z, v v y ph i xt n mi n h i t
c a n.
1/. nh ngha:
V i m t dy x(n) xc nh, t p h p cc gi tr c a z sao cho h i t c g i l mi n
h i t (ROC) c a X(z).
nh ngha trn hm r ng: |X(z)| < , v i m i z trong ROC.
i u ki n bi n i Z h i t l:

<
n
n
z n x ) ( (2.7)
N u m t gi tr z = z
1
no trong ROC, th vng trn c bn knh l |z|=|z
1
| c ng
n m trong ROC. i u ny cho th y r ng ROC l m t mi n hnh vnh khn bao quanh
g c t a (Hnh 2.2).
Hnh 2.1 Vng trn n v trn
m t ph ng ph c z
36
2/. C c v zeros :
M t lo i bi n i Z thng d ng v quan tr ng l bi n i Z m X(z) c a n c d ng
l m t hm h u t v i m i z trong ROC, ngha l:
X(z) = P(z)/Q(z) (2.8)
Trong , P(z) v Q(z) l cc a th c bi n z hay z
-1
.
Cc gi tr c a z sao cho X(z) = 0 c g i l cc zeros c a X(z), v cc gi tr c a z
sao cho X(z) = c g i l cc c c (poles) c a X(z). Cc c c l cc nghi m xc nh c a
a th c m u s Q(z) v thm vo cc gi tr z = 0 hay z = .
th c c-zero l th trn m t ph ng ph c, ta v cc i m c c, k hi u x , v cc
i m zero, k hi u o.
V d 2.1: Xt dy x(n) = ((n). Thay vo pt (2.1), ta c:
1 ) ( ) (
0

n
n
z z n z X o (2.9)
Mi n h i t c a X(z) trong tr ng h p ny l ton b m t ph ng z.
V d 2.2: Xt dy x(n) = a
n
u(n), a l m t h ng s th c ho c ph c. Thay vo pt (2.1),
ta c:
,

n n
n
n n
az z n u a z X
0
1
) ( ) ( (2.10)
X(z) h i t th: , <

0
1
n
n
az (2.11)
Ta th y, ROC l mi n m z c gi tr sao cho |az-1| < 1 hay |z| > |a|, v trong ROC,
X(z) h i t n:
,
az
z
az
az z X
n
n

1 1
1
) (
1
0
, v i a z > (2.11)
( p d ng cng th c tnh t ng v h n c a chu i hnh h c).
V i a = 1, x(n) l dy nhy b c n v, c bi n i Z l:
Hnh 2.2 - Mi n h i t ROC l hnh
vnh khn trong m t ph ng z.
37
z
z
z
z X

1 1
1
) (
1
, v i 1 > z (2.12)
Hnh 2.3 trnh by mi n h i t c a bi n i Z trong v d 2.2 v i cc v tr c a c c v
zeros. N u |a| > 1, ROC khng ch a vng trn n v, i u ny hm r ng, v i gi tr
ny c a |a|, bi n i Fourier c a m t dy l y th a anu(n) l khng h i t .
V d 2.3: Xt dy x(n) = -anu(-n-1), th:

0
1
1
) ( 1 ) (
) 1 ( ) (
n
n
n
n n
n n
n n n n
z a z a z X
z a z n u a z X
(2.14)
N u |a
-1
z| < 1, hay |z| < |a|, th t ng (2.14) h i t , v:
a z
z
az z a
z X

1 1
1
1
1
1
1 ) ( (2.15)
th c c-zero v mi n h i t c a bi n i Z trong v d 2.2 c trnh by trong
hnh 2.4.
Nh n xt:
Hai dy trong v d 2.2 v 2.3 hon ton khc nhau nh ng bi u th c X(z) v th
c c-zero l nh nhau. Nh v y khi ni n bi n i Z th c n xc nh c bi u th c l n
ROC.
Hnh 2.3 Mi n h i t c a
bi n i Z
Hnh 2.4 th c c zeros v mi n h i
t c a bi n i Z trong v d 2.3.
38
V d 2.4: Xt tr ng h p tn hi u l t ng c a hai hm m th c:
x(n) = (1/2)
n
u(n) - (-3)
n
u(-n-1) (2.16)
Bi n i Z s l:
n
n
n
n
z n u n u z X

,
_

) 1 ( ) 3 ( ) (
2
1
) (
,

,
_

0
1
3
2
1
) (
n n
n n n
n
z z z X (2.17)
j [
n
n
n
n
z z z X

+
,
_

0
1
0
1
) 3 ( 1
2
1
) ( (2.18)
X(z) h i t , hai t ng trong pt (2.18) ph i h i t , i u ki n l:
|(1/2)z
-1
| < 1 v |(-3)
-1-
z| < 1 hay |z| > 1/2 v |z| <3 . V v y, ROC l mi n 1/2 < |z| <
3. th c c-zero v ROC c trnh by trong hnh 2.5. V:
) 3 )(
2
1
(
)
4
5
( 2
3 1
1
2
1
1
1
) (
1
1
+
+

+
+

z z
z z
z
z
z X (2.19)
Hnh 2.5
Nh n xt:
T cc v d trn ta th y r ng: v i cc dy l y th a di v h n, bi n i Z c a n c
th c bi u di n b ng t s c a cc a th c bi n z hay z
-1
. Cch bi u di n ny c bi t
thu n l i.
V d 2.5 :Xt tn hi u :

# , 0
1 0 ,
) (
n
N n a
n x
n
39
c bi n i Z l:
,
a z
a z
z az
az
az z a z X
N N
N
N
n
N
n
N
n
n n

1
1
0
1
1
1
1
0
1
1
) ( 1
) ( (2.20)
ROC c xc nh b i t p h p cc gi tr c a z sao cho: <

1
0
1
N
n
n
az
V ch c m t s h u h n cc s h n khc 0, nn t ng trong b t ph ng trnh (2.21) s
h u h n khi |az-1| h u h n, i u ny i h i r ng |a| l h u h n v z 0. V v y, ROC bao
g m ton b m t ph ng z, ngo i tr g c t a (z = 0).
Hnh 2.6 l th c c-zero v ROC c a v d 2.4, v i N =16 v a l m t s th c v
0<a<1. N nghi m c a a th c t s c a X(z) l:
z
k
= ae
j(2(k/N)
v i k = 0, 1, 2,. . ., N-1. (2.22)
Zero k = 0 b tri t tiu b i c c z = a, v v y, khng c c c no khc ngoi g c t a
v cn l i (N-1) zero t ng ng v i k = 1, 2,. . ., N-1.
3/. Tnh ch t c a ROC:
Gi s r ng x(n) c bin h u h n, ngo i tr t i n = v bi u th c c a bi n i Z
c d ng h u t. T kh o st th c t , ta c th t ng k t c cc tnh ch t c a ROC nh
sau:
(1) ROC khng ch a cc i m c c, v t i X(z) khng h i t .
(2) N u x(n) c di h u h n, th ROC l ton b m t ph ng z, ngo i tr cc i m
z=0 ho c z= (V d 2.5).
(3) N u x(n) l dy bn ph i (right-sided sequence), ngha l x(n) = 0 v i m i
n < N
1
< , th ROC l mi n bn ngoi c a vng trn i qua i m c c h u h n ngoi
cng (V d 2.2).
(4) N u x(n) l dy bn tri (left-sided sequence), ngha l x(n)=0 v i m i n>N
2
>- ,
th ROC l mi n bn trong c a vng trn i qua i m c c trong cng khc 0 (V d 2.3)
Hnh 2.6 - C c v zeros
trong v d 2.4
40
(5) N u x(n) l dy hai bn (two-sided sequence) v c chi u di v h n v pha ph i
c ng nh v pha tri th ROC c d ng hnh vnh khn, cc vng trn gi i h n trong v
ngoi i qua hai i m c c trong cc i m c c c a X(z) (V d 2.4)
(6) ROC ph i l m t mi n khng b chia c t.
Hnh 2.7 minh h a cc tnh ch t c a ROC, cng cc v tr c a cc c c (z
1
=2/3, z
2
=-
3/2, z
3
=2) v zeros (z
1
=0, z2=-1/2) c th ng v i 4 bi n i z .
2.2.3. Bi n i Z ng c . (The inverse Z -transform)
2..2.3.1. nh ngha:
N u X(z) l bi n i Z c a x(n), th x(n) l bi n i Z ng c c a X(z), ta c c p bi n
i Z:
Bi n i Z ng c cn c nh ngha l m t th t c bi n i t mi n z sang mi n
th i gian. V m t ton h c, bi n i Z ng c l m t ton t m n bi n m t hm X(z)
thnh dy x(n).
Ch r ng, ta ch c th xc nh bi n i Z ng c c a X(z) khi mi n h i t c a X(z)
c xc nh.
Cng th c tnh dy x(n) t X(z) c thnh l p d a vo nh l tch phn Cauchy.
1. nh l tch phn Cauchy, c pht bi u b i cng th c sau:

C
k
k
k
dZ Z
j 1 # , 0
1 , 1
2
1
t
(2.23)
v i C l ng cong kn c chi u ng c chi u kim ng h v bao qu../Anh g c t a
.
2.Thi t l p cng th c tnh bi n i z ng c
T cng th c nh ngha c a bi n i z:
Nhn hai v c a cng th c trn cho z
k-1
v l y tch phn trn ng cong kn C bao
qu../Anh g c t a , ng c chi u kim ng h v n m trong mi n h i t c a X(z), ta c:
Hnh 2.7. T nh ch t c a ROC
41

C
k n
C
k
dz z n x
j
dz z z X
j
1 1
) (
2
1
) (
2
1
t t
(2.24)
V t ng trong v ph i h i t , nn ta c th hon i v tr c a d u tch phn v d u t ng
:

C
k n
n
C
k
dz z
j
n x dz z z X
j
1 1
2
1
) ( ) (
2
1
t t
(2.25)
p d ng nh l Cauchy, pt(2.25) tr thnh:

C
k
k x dz z z X
j
) ( ) (
2
1
1
t
(2.26)
i bi n k thnh bi n n, ta c cng th c bi n i z ng c mong mu n.

C
n
dz z z X
j
n x
1
) (
2
1
) (
t
(2.27)
Tch phn ng trong pt(2.27) c tnh b ng nh l gi tr th ng d c a Cauchy
(Cauchys residue theorem) nh sau:

C
n
dz z z X
j
n x
1
) (
2
1
) (
t
(gi tr th ng d c a X(z)z
n-1
t t c cc c c c a n trong
C. (2.28)
Gi tr th ng d (residue) t i m t i m c c d
0
, b c s c a X(z)zn-1 , k hi u l
j
d
s
0
Re , l
: j [
j n
s
j
j
d
d z z z X
dz
d
s
s ) ( ) (
)! 1 (
1
lim Re
0
1
1
1
0

(2.29)
i v i cc i m c c n, pt(2.29) tr thnh:
) ( ) ( Re
0
1
lim
0
0
d z z z X s
n
d s
j
d

(2.30)
V du 2.6:
1
1
1
) (

az
z X , v i a z > , tm dy x(n) t ng ng.
Gi i:
ng cong kn C n m trong ROC c a X(z) nn c bn knh l n h n |a|.
- V i n 0, C bao quanh m t c c duy nh t t i z = a, ta c:
Hnh 2.8 Vng trn
tch phn C
42
n n
a s
n
a s
a
a z a z z z X s

lim lim
) ( ) ( Re
1 1
k t qu l: x(n) = a
n
- V i n < 0 , c c c kp b c n t i z = 0.
- Khi n = -1, c 2 c c trong C l z = a v z = 0
1 1
0
1
0
1 1 1 1
) (
1
) 0 ( ) ( Re
) ( ) ( Re
lim lim
lim lim

1
]
1

a
a z
z z z X s
a z a z z z X s
a s
n
s
a s
n
a s
a
K t qu l x(-1) = a-1 - a-1 = 0
- Khi n = -2, c 1 c c n z = a v m t c c kp b c 2 t i z = 0 trong C.
2
2
2 1
0
1
0
2 2 1 1
) (
1
) 0 ( ) ( Re
) ( ) ( Re
lim lim
lim lim

1
]
1

a
a z
z z z X s
a z a z z z X s
a s
n
s
a s
n
a s
a
K t qu l x(-2) = 0
Tnh ti p t c v i n = -3, -4, -5, ta th y x(n) = 0, v i m i n < 0.
V y, k t qu cu i cng l: x(n) = a
n
u(n).
2.3 CC TNH CH T C A BI N I Z
Gi s ta c cc c p bi n i Z nh sau:
Cc k hi u ROC = Rx c ngha l rL < |z| < rH
ROC = R
x1
c ngha l rL1 < |z| < r
H1
ROC = R
x2
c ngha l r
L2
< |z| < r
H2
trong r
L
, r
H
, r
L1
, r
H 1
, r
L2
, r
H 2
l cc s th c d ng, t ng t cho R
y
.
Bi n i Z c cc tnh ch t nh sau:
1. Tuy n tnh (Linearity):
trong a v b l cc h ng s b t k . Tnh ch t ny c ch ng minh tr c ti p t nh
ngha c a bi n i z (xem nh m t bi t p).
43
Mi n h i t Ry c a a X
1
(z) + b X
2
(z) nh nh t l ph n giao nhau gi a R
x1
v R
x2
. N u
t h p tuy n tnh a X
1
(z) + b X
2
(z) pht sinh cc i m zeros kh i m t s i m c c th
mi n h i t Ry c m r ng ra (Ta s tr l i s kh c c trong ph n sau).
V d V d 2.Xc nh bi n i Z c a tn hi u:
(a) x(n) = (cosw
0
n)u(n)
(b) x(n) = (sinw
0
n)u(n)
Gi i:
(a) Tn hi u x(n) c th c bi u di n b i cc hm m ph c theo cng th c Euler:
Ta th y, x(n) l t h p tuy n tnh c a 2 tn hi u ) (n u e
n jc
v ) (n u e
n jc
, tnh bi n i Z
c a hai dy ny, ta c:
1 : ,
1
1
) (
1 : ,
1
1
) (
1
1
0
0
0
0
>

>

z ROC
z e
n u e
z ROC
z e
n u e
j
n j
j
n j
c
c
c
c
p d ng tnh ch t tuy n tnh, ta c:
1 1
0 0
1
1
2
1
1
1
2
1
) (

z e z e
z X
j j c c
v i ROC: 1 > z
Cu i cng ta c:
(b) T ng t , tn hi u x(n) c th c bi u di n b i cc hm m ph c theo cng
th c Euler:
p d ng tnh ch t tuy n tnh, ta c:
Sau m t s thao tc i s c k t qu :
2 . Dch th i gian (Time shifting)
ROC c a z-k X(z) l Rx tr ra z = 0 n u k > 0 ho c tr ra z = n u k < 0.
Ch ng minh:
(2.34)
44
t y(n)=x(n-k), ta c:

n
n
z k n x z Y ) ( ) ( , i bi n m=n-k, ta c:

+

n m
k m k k m
z X z z m x z z m x z Y ) ( ) ( ) ( ) (
) (
Nh n xt: Dch ph i k m u t c l lm tr tn hi u k m u s t ng ng v i nhn cho z
-k
trong php bi n i z. V i k = 1, ta k hi u ton t z
-1
t ng ng v i php lm tr m t
m u, y l k hi u c dng bi u di n ph n t lm tr m t m u.
Tnh ch t tuy n tnh v tnh ch t dch th i gian lm cho bi n i z tr thnh c c k
h u d ng trong vi c phn tch h th ng LTI.
3/. Thay i thang o trong mi n z (Scaling in the z domain).
v i a l h ng s th c ho c ph c b t k .
ROC c a X(z/a) l |a|.R
x
= |a|.rL < |z| < |a|.r
H
.
Chng minh:
T nh ngha c a bi n i Z ta c:
V ROC c a X(z) l R
x
= r
L
< |z| < r
H
nn ROC c a X(a-1z) l r
L
< | a
-1
z| < r
H
hay
|a|r
L
< |z| < |a|r
H
.
V d 2.8: Xc nh bi n i Z c a cc tn hi u:
(a) x(n) = a
n
( n
0
cosc )u(n)
(b) x(n) = a
n
( n
0
sinc )u(n)
Gi i:
(a) T k t qu (2.32) trong v d 2.7 k t h p v i tnh ch t (2.35) ta thu c k t qu
m t cch dng:
4/. o th i gian (Time Reversal)
v i k l s nguyn.
ROC c a X(z
-1
) l
L x
r
z
R
1 1
< <
45
Ch ng minh: t nh ngha bi n i z ta c:
{ ]

m
m
n
n
z m x z n x n x Z ) )( ( ) ( ) (
1
Trong bi u th c trn ta i bi n m = -n.
ROC c a X(z-1) l : r
L
< |z
-1
| < r
H
hay 1/r
H
< |z| < 1/r
L
V du 2.9: Xc nh bi n i Z c a tn hi u x(n) = u(-n)
Gi i: v d 2.2 ta bi t :
p d ng pt (2.38) ta c :
5/. Vi phn trong mi n z (Differentiation in the z-domain)
V i Ry = Rx (Ngo i tr tr ng h p thm vo hay lo i b cc i m c c t i z = 0 hay
z= .
Ch ng minh:
B ng cch l y o hm 2 v c a bi u th c nh ngha bi n i Z, ta c:
V d 2.10: Xc nh bi n i Z c a tn hi u x(n) = na
n
u(n) .
Gi i:
t x
1
(n) = a
n
u(n), ta c x(n) = nx
1
(n) . T v d 2.2 ta bi t:
1
1
1
1
) ( ) (

az
n u a n x
n
; v i ROC: a z >
p d ng (2.39):
2 1
1
1
) 1 (
) (
) ( ) ( ) (

az
az
dz
z dX
z z X n u na n x
n
, v i R
x
=R
x1
, ngha l a z > .
N u a = 1, ta c bi n i Z c a dy hm c n v (unit ramp signal).
2 1
1
) 1 (
) ( ) ( ) (

z
z
z X n nu n x , v i R
x
= 1 > z (2.40)
6/. Tch Ch p (Convolution)
46
v i ROC R
x
c a X(z) nh nh t l mi n giao nhau c a ROCx
1
v ROCx
2
N u c cc zeros c sinh ra kh i m t s i m c c th mi n h i t R
x
c m
r ng ra.
Ch ng minh:
Theo nh ngha, t ng ch p c a 2 dy x
1
(n) v x
2
(n) l:
Bi n i z c a x(n) l:
Hon i v tr c a 2 t ng v p d ng tnh ch t dch th i gian ta thu c :
V d 2.11: Tnh t ng ch p x(n) c a 2 dy :
v x
2
(n) = u(n) u(n 6)
Gi i:
T nh ngha ta tn c bi n i Z c a x
1
(n) v x
2
(n) nh sau:
X
1
(z) = 1 2z
-1
+ z
-2
X
2
(z) = 1 + z
-1
+ z
-2
+ z
-3
+ z
-4
+ z
-5
Theo tnh ch t (2.41), ta nhn X1(z) v i X2(z) v suy ra x(n) = x1(n)*x2(n):
X
1
(z). X
2
(z) = 1 - z
-1
- z
-6
+ z
-7
Suy ra:
Tnh ch t c p d ng tnh t ng ch p m t cch c hi u qu .
7/. T ng quan (Correlation)
Ch ng minh: Ta nh c l i nh ngha c a t ng quan gi a 2 dy x
1
(n) v x
2
(n), l:
47
p d ng tnh ch t o th i gian v ch p ta c:
ROC c a R
xx
(z) nh nh t l ph n giao c a mi n h i t c a X
1
(z) v X
2
(z-1).
Gi ng nh tr ng h p tnh t ng ch p, t ng quan gi a hai tn hi u c th tnh m t
cch d dng h n b ng cch p d ng tnh ch t (2.42), sau tm bi n i Z ng c thu
c k t qu .
8/ Tch cu hai dy (Multiplication of two Sequences)
y C l ng cong kn bao qu../Anh g c t a v n m trong mi n h i t c a
X
1
(v) and X
2
(1/v).
Ch ng minh:
t: x
3
(n) = x=(n).x
2
(n), bi n i Z c a x
3
(n) l:
thay th bi n i Z ng c c a x
1
(n):
l k t qu mong mu n.
thu c ROC c a X
3
(z), ta ch r ng, n u X
1
(v) h i t trong mi n r
1L
<|v|<r
1H
v
X
2
(z) h i t trong mi n r
2L
<|z|<r
2H
, th ROC c a X
2
(z/v) l: r
2L
<|z/v|<r
2H
, v mi n h i t
c a X
3
(z) s nh nh t l:
R
1L
.r
2L
<|z/v|<r
2H
. r
1H
(2.44)
9/. nh l gi tr u (The initial value theorem):
N u x(n) l m t dy nhn qu (ngha l: x(n) = 0 v i m i n < 0), th:
48
Ch ng minh:
V x(n) l m t dy nhn qu , nn t nh ngha bi n i z ta c:
R rng, khi z , th z
-n
0 v n > 0 v X(z) x(0).
T t c cc tnh ch t c trnh by trn s c t ng k t trong b ng 2.1 thu n ti n
khi tham kh o.
n y, ta tm c h u h t cc c p bi n i Z c b n. Cc c p bi n i Z ny
c t ng k t trong b ng 2.2.
B ng 2.1: Cc tnh ch t c a bi n i Z
Hm gc Hm nh Min hi t
( ) x n ( ) X z
x x
R z R
+
< <
( ) y n ( ) Y z
y y
R z R
+
< <
. ( ) . ( ) a x n b y n + . ( ) . ( ) a X z bY z + Max ,
x y
R R z

1 < <
]
min ,
x y
R R
+ +
1
]
( ) x n k
( )
k
z X z

x x
R z R
+
< <
( )
n
a x n
1
( ) X a z
x x
a R z a R
+
< <
( ) x n
1
( ) X z

1 1
x x
z
R R
+
< <
. ( ) n x n
( )
.
dX z
z
dz

x x
R z R
+
< <
( ) ( ) x n y n ( ). ( ) X z Y z Max ,
x y
R R z

1 < <
]
min ,
x y
R R
+ +
1
]
( ). ( ) x n y n
1
1
( ). ( ). .
2
C
z
X Y v v dv
j v t

Max ,
x y
R R z

1 < <
]
min ,
x y
R R
+ +
1
]
( ) x n
( ) X z

x x
R z R
+
< <
( )
xy
r m
1
( ) ( ). ( )
xy
R z X z Y z

Max ,
x y
R R z

1 < <
]
min ,
x y
R R
+ +
1
]
B ng 2.2: Cc c p bi n i z c b n
Tn hi u x(n) Bi n i z, X(z) ROC
(n) 1 T t c m t ph ng
z
u(n)
1
1
1

Z
|z| > 1
nu(n)
2 1
1
) 1 (

Z
z
|z| > 1
49
a
n
u(n)
1
1
1

az
|z| > |a|
na
n
u(n)
2 1
1
) 1 (

aZ
az
|z| > |a|
-a
n
u(-n -1)
1
1
1

az
|z| < |a|
-n a
n
u(-n -1)
2 1
1
) 1 (

aZ
az
|z| < |a|
(cos
0
n)u(n)
2
0
1
0
1
cos 2 1
cos 1

z z
z
c
c
|z| > 1
(sin
0
n)u(n)
2
0
1
0
1
sin 2 1
sin 1

z z
z
c
c
|z| > 1
(a
n
cos
0
n)u(n)
2 2
0
1
0
1
cos 2 1
cos 1

z a az
az
c
c
|z| > |a|
(a
n
sin
0
n)u(n)
2 2
0
1
0
1
sin 2 1
sin 1

z a az
az
c
c
|z| > |a|
2.4 CC PH NG PHP TM BI N I Z NG C
Ph ng php d a trn nh l tch phn Cauchy tm bi u th c c a bi n i z ng c
nh trnh by trong ph n nh ngha bi n i z ng c. Ph ng php ny c v kinh
i n, nh ng kh ph c t p. By gi , ta s trnh by m t s ph ng php khc, n gi n
h n, tm bi n i z ng c t m t bi u th c X(z) k t h p v i m t ROC xc nh.
2.4.1. Ph ng php tra b ng:
y l ph ng php n gi n v nhanh chng nh t, tm bi n i z ng c ta ch c n
d a vo b ng cc c p bi n i z c s n (b ng 2.2).
V d 2.12:
Tm bi n i z ng c c a X(z)
1
2
1
1
1

z
,v i
2
1
> z
Ta tra b ng, tm c c p bi n i:
j [ a z
az
n u a
n
>

,
1
1
1
p d ng cng th c bi n i ny v i a = , ta c x(n) = (1/2)
n
u(n).
2.4.2. Ph ng php tri n khai thnh cc phn th c t i gi n.
(PARTIAL FRACTION EXPANSION)
Tr ng h p X(z) khng c s n m t cch t ng minh trong b ng cc c p bi n i z. Ta
c th bi n i bi u th c X(z) thnh t ng c a cc s h ng n gi n c th tra b n. y l
tr ng h p X(z) c d ng h u t, ngha l X(z) = P(z)/Q(z), v i P(z) v Q(z) l cc a th c
theo bi n z hay z-1, b i v trong tr ng h p ny ta c th khai tri n X(z) thnh cc phn
th c h u t n gi n.
Gi s r ng X(z) c bi u di n b ng t s c a 2 a th c c a z-1, nh sau:
50

+ + + +
+ + + +

N
k
k
k
M
k
k
k
N
N
M
M
z a
z b
z a z a z a a
z b z b z b b
z X
0
0
2
2
1
1 0
2
2
1
1 0
...
...
) (
(2.46)
Bi n i z c d ng ny th ng g p khi nghin c u h th ng tuy n tnh b t bi n pt (2.46)
c th vi t l i:

+ + + +
+ + + +

N
k
k
k
M
k
k
k
N
M N N
M
M M M
M
N
z a
z b
a z a z a z a
b z b z b z b
z
z
z X
0
0
2
2
1
1 0
2
2
1
1 0
...
...
) (
(2.47)
Pt (2.47) ch ra r ng, s c M zeros v N c c cc v tr khc 0 trn m t ph ng ph c.
Thm vo, c ng s c M-N c c z = 0 n u M > N hay c N-M zeros z=0 n u N > M.
Ni khc i, bi n i z c d ng pt(2.46) lun lun c s c c v zero b ng nhau trong m t
ph ng z h u h n, v khng c c c v zero z = .
Pt (2.46) cn c th bi u di n d ng:

N
k
k
M
k
k
z d a
z c b
z X
1
1
0
1
1
0
) 1 (
) 1 (
) (
(2.48)
y, c
k
l cc zeros khc 0 v dk l cc c c khc 0 c a X(z).
- Tr ng h p M < N, b ng cch chia a th c t s cho a th c m u s ta c th a
X(z) v d ng:

+
N M
k
ht
k
k
z X z c z X
0
) ( ) (
(2.49)
Trong , ta c th d dng tm bi n i z ng c c a a th c b ng cch tra b ng k t
h p v i p d ng tnh ch t tuy n tnh v tnh ch t dch th i gian; cn X
ht
(z) l m t hm h u
t c b c c a t s nh h n b c c a m u s , Cc hm h u t c d ng nh X
ht
(z) c g i l
hm h u t th t s (Proper rational function). V y, v n l tm bi n i z ng c c a cc
hm h u t th t s .
- Tr ng h p M > N, X(z) l hm h u t th t s v c N c c khc 0 phn bi t
(khng c c c kp):
Khi X(z) c th vi t l i:
X(z)=

N
k
k
k
z d
A
1
1
1
(2.50)
v i A
k
l cc h s m ta c n ph i tnh. tnh cc h s A
k
, ta nhn hai v ph ng
trnh (2.49) v i (1 d
k
z
-1
) v cho z = d
k
, ta tnh c cc h s A
k
:
k k k
d z
z
z X
x d A
) (
) 1 (
1
51
V d 2.13: Gi s x(n) c bi n i z l:
,
1 1
2 1
2 1
2 1
1
2
1
1
2 1
2
1
2
3
1
2 1
) (





,
_

+ +

+
+ +

z z
z z
z z
z z
z X (2.52)
v i ROC l |z| > 1. Tm x(n).
Gi i:
T ROC c a X(z), ta th y x(n) l m t dy bn ph i. V M = N v t t c cc c c u l
b c nh t. Ta c th bi u di n X(z) d i d ng:
H s b
0
c tm b i php chia a th c t s cho a th c m u s :
1
2
3
2
1
1 2
+

z z
2
2 3
1 2
1 2
1 2
+
+ +


z z
z z
5z
1
-1
X(z) c vi t l i:
,
1 1
1
1
2
1
5 1
2 ) (

,
_

+
+
z z a
z
z X
t
,
1 1
1
1
2
1
1
5 1
) (

,
_

z z
z
z X
ht
, ta s khai tri n X
ht
(z) thnh t ng c a 2 phn th c n
gi n, cc h s
A
1
v A
2
c tnh b ng cch p d ng pt(2.51), nh sau:
) 1 (
5 1
1
1
1

z
z
A 9
2
1

z
8
1
)
2
1
1 (
5 1
1
1
2

z
z
z
A
X(z) tr thnh :
) 1 (
8
)
2
1
1 (
9
2 ) (
1
1


+

z
z
z X
Tra b ng ta c: 2 2(n)
)
2
1
1 (
9
1
z
) (
2
1
n u
n

,
_

52
) 1 (
8
1
z
u(n)
p d ng tnh ch t tuy n tnh, ta c:
x(n) = 2*(n) 9 (1/2)
n
u(n) + 8 u(n)
- Tr ng h p M > N, X(z) l hm h u t th t s v c N c c khc 0, trong c
c c kp:
Pt(2.47) c th c vi t l i:
N
2 N
2
1 N
1
N
0
1 M N
M
3 N
2
2 N
1
1 N
0
a ... z a z a z a
z b ... z b z b z b
z
) z ( X
+ + + +
+ + + +

(2.53)
Sau khai tri n X(z)/z thnh t ng cc phn th c h u t n gi n. Gi s , X(z) c c c
kp b c s t i d
j
. Pt(2.53) s c tri n khai d i d ng:



+

N
j lk k
s
l m
m
j
m
k
k
d z
C
d z
A
z
z X
) (
) (
(2.54)
T pt(2.54), ta vi t l i X(z) i d ng:
X(z)=

N
j lk k
s
l m
m
j
m
k
k
d z
C
z d
A
) ( 1
1 (2.55)
Cc h s A
k
c tnh nh trn, ta c th tm cng th c t ng qut tnh cc h s
Cm , tuy nhin cng th c ny kh ph c t p. Trong th c t , th c hi n m t h th ng l n,
ng i ta th ng lin k t nhi u h th ng b c 2. V v y, n gi n, ta ch c n kh o st
tr ng h p nghi m kp b c 2 nh trong v d 2.14. Sau khi tm c cc h s A
k
v C
m
,
ta p d ng ph ng php tra b ng k t h p v i cc tnh ch t tuy n tnh v tnh ch t vi phn
trong mi n z tm bi n i z ng c.
V d 2.14: Hy xc nh dy nhn qu x(n) c bi n i z l:
X(z)=
, ,
2
1 1
1 1
1

+ z z
V i ROC: 1 > z
Gi i: Ta th y X(z) c m t nghi m kp b c 2 t i z = 1, ta vi t l i X(z) d i d ng:
, ,
2
2 1
2
2
) 1 ( 1 1
1 1
) (

+
+

z
C
z
C
z
A
z z
z
z
z X
Cc h s A v C
2
c th tnh c m t cch d dng nh sau:
A =
4
1
1
) (
) 1 (

+
z z
z X
z
53
2
1
1
) (
) 1 (
2
2

z z
z X
z C
tnh C
1
, ta vi t l i:
2 1
2 2
) 1 (
1
) 1 (
) (
) 1 ( C C z
z
A
z
z
z X
z + +
+

V l y o hm 2 v c a ph ng trnh v cho z=1, ta c:
4
3
1
) (
) 1 (
2
1

1
]
1

z z
z X
z
dz
d
C
Thay cc h s tnh c v bi u th c c a X(z)/z:
2
) 1 ( 2
1
) 1 ( 4
3
) 1 ( 4
1 ) (

+
+

z z z z
z X
Cu i cng X(z) c khai tri n thnh cc phn th c h u t n gi n, nh sau:
2 1
1
1 1
) 1 ( 2
1
1
1
4
3
1
1
4
1
) (

+
+

z
z
z z
z X
p d ng ph ng php tra b ng k t h p v i cc tnh ch t tuy n tnh, vi phn trong
mi n z, v i x(n) l m t dy nhn qu , ta thu c:
x(n) = (-1)
n
u(n) + u(n) + n u(n) = [ (-1)
n
+ + n/2]u(n)
2.4.3. Ph ng php tri n khai thnh chu i lu th a (POWER SERRIES EXPANSION)
T nh ngha c a bi n i z, ta th y X(z) l mt chu i l y th a, trong x(n) chnh l
h s c a z-n . Ta vi t l i:
X(z)
... ) 2 ( ) 1 ( ) 0 ( ) 1 ( ) 2 ( ... ) (
2 1 1 2
+ + + + + +

z x z x x z x z x z n x
n
n
(2.56)
V y, n u ta c th a X(z) v d ng ny, ta s xc nh c gi tr c a x(n) t ng
ng v i gi tr c a n.
1/. Khai tri n m t tch s :
V d 2.15: Hy xc nh dy x(n) m bi n d i z c a n l:
X(z) ) 1 )( 1 )(
2
1
1 (
1 1 1 2
+ z z z z
Ta th y X(z) c ng c d ng hm h u t, nh ng ch c m t c c l z = 0, Ta c th khai
tri n thnh m t chu i l y th a nh sau:
X(z)
1 2
2
1
1
2
1

+ z z z
V y x(n) l: x(n)= ,... 0 , 0 ,
2
1
, 1 ,
2
1
, 1 , 0 , 0 ...,
2/. Khai tri n Taylor
54
Ph ng php ny th ng c p d ng khi X(z) c d ng logarit, sin, hyperbolic, hm
m . Ta nh c l i cng thc Taylor c a m t hm f(x) t i i m x = x
0
, nh sau:
1
0
) 1 (
0
0
) (
0
0
0
) (
)! 1 (
) (
) (
!
) (
... ) (
! 1
) (
) ( ) (
+
+

+
+ + + +
n
n
n
n
x x
n
c f
x x
n
x f
x x
x f
x f x f
i
(2.57)
trong , c n m gi a x v x
0
.
N u trong cng th c (2.54), ta cho x0 = 0, ta c:
1
) 1 (
0
) (
0
0
) (
)! 1 (
) (
) (
!
) (
... ) (
! 1
) (
) ( ) (
+
+
+
+ + + +
n
n
n
n
x
n
c f
x
n
x f
x
x f
x f x f
i
(2.58)
trong , c n m gi a 0 v x, cng th c (2.58) c g i l cng th c Mac Laurin.
V d 2.16:
Hy xc nh dy x(n) c bi n i z l: X(z) = ln(1 + az
-1
), v i ROC l |z| > |a|.
G i:
Khai tri n Taylor c a X(z) theo z
-1
, v i n n , ta c:

1
1
) 1 (
) (
n
x x n
n
z a
z X
V y:
n
a
n
n 1
) 1 (
+
n>0
x(n) =
0 0 n
3/. Khai tri n b ng php chia:
Ph ng php ny th ng c th c hi n khi X(z) c d ng h u t: X(z) = P(z)/Q(z). Ta
c th th c hi n php chia a th c P(z) cho Q(z) c c m t chu i l y th a, t ,
nh n c t ng m u c a dy x(n).
V d 2.17: Hy xc nh bi n i Z ng c c a:
X(z) =
2 1
5 . 0 5 . 1 1
1

+ z z
khi: (a) ROC l |z| > 1 (b) ROC l |z| < 0.5
Gi i:
(a) T ROC c a X(z) ta th y x(n) l m t dy bn ph i. V v y , ta s tm m t khai
tri n chu i l y th a v i s m m. B ng cch chia t cho m u x p theo s m m d n, ta
c:
So snh v i pt(2.56), ta c:
55
(b) T ROC c a X(z), ta th y x(n) l m t dy bn tri. V v y, ta ph i th c hi n php
chia sao cho thu c khai tri n l y th a d ng c a z. Mu n v y, ta x p cc a th c t s
v m u s theo th t sao cho l y th a c a z-1 gi m d n (t c s m t m d n cho n 0).
Ta th c hi n php chia nh sau:
Ta thu c:
2.5 GI I PH NG TRNH SAI PHN TUY N TNH H S H NG DNG BI N
I Z M T PHA
2.5.1. Bi n i Z m t pha (UNILATERAL Z-TRANSFORM)
nh ngha:
Bi n i z m t pha c a tn hi u x(n) c nh ngha pt(2.4), ta nh c l i:
N khc v i bi n i z hai pha ch ch tnh cc gi tr x(n) v i n ( 0, gi i h n d i
c a t ng l 0.
Ta th y, n u x(n) l m t tn hi u nhn qu (ngha l x(n) = 0 v i m i n < 0) th bi n
i z m t pha v bi n i z hai pha l ng nh t, ng c l i, n u x(n) ( 0 khoi n < 0 th
chng khc nhau.
56
ROC c a t t c cc bi n i z m t pha l |z| > r
H
(r
H
l m t s th c d ng), v i bi n
i z m t pha c d ng h u t th rH l modul c a c c xa g c t a nh t. V v y, khi s
d ng bi n i z m t pha, ng i ta th ng khng c p n ROC .
V d 2.18: Xt tn hi u x(n) = (n)
Bi n i Z hai pha:
j [ 1 ) ( ) (
0

n
n n
n
z n z n x z X o
Bi n i Z m t pha:
j [ 1 ) ( ) (
0 0

+
n
n
n
n
z n z n x z X o
Ta th y, v x(n) = 0 v i m i n < 0 nn bi n i z hai pha v m t pha l gi ng nhau.
V d 2.19: Xt tn hi u x(n) = (n + 1)
Trong tr ng h p ny, xung n v xu t hi n th i i m n = -1.
Bi n i z hai pha:
j [ z z n z n x z X
n
n n
n
+

) 1 ( ) (
0
o
Bi n i Z m t pha:
j [ 0 ) 1 ( ) (
0 0
+

+
n
n
n
n
z n z n x z X o
Ta th y, v x(n) khng nhn qu , nn bi n i z hai pha v m t pha l phn bi t
nhau.
Tnh ch t:
H u h t cc tnh ch t c a bi n i z hai pha u ng v i bi n i z m t pha.
Tnh ch t dch th i gian:
Khi dch tr dy x(n) i k mu th hm nh Z ca n c nhn thm tha s z
-k
Nu : ZT[x(n)] = X(n) vi
j [
( ) :
x x
RC X z R z R
+
< <
Th : Y(z) = ZT[y(n)=x(n-k)] = z
k
X(z) [2.60]
Vi RC[Y(z)] = RC[X(z)] , tr im z = 0 nu k >0 v im z = nu k < 0
Chng minh : Theo biu thc bin i Z thun [2.1-1] c :
( )
( ) ( ). ( ). ( )
n k n k k
n n
Y z x n k z z x n k z z X n





Tnh cht tr thng c s dng tm bin i Z ca cc dy tr .
V d 2.20:
p ng xung c a m t h th ng LTI ngh l h(n) = a
n
u(n), v i |a| < 1. Hy xc nh
p ng c a h th ng v i tn hi u vo l tn hi u nh y b c n v khi n .
Gi i: p ng c a h th ng l:
y(n) = h(n)*x(n)
v i : x(n) = u(n). R rng, n u ta kch thch m t h th ng nhn qu v i m t tn hi u
vo nhn qu th tn hi u ra c ng nhn qu . V x(n), h(n) v y(n) u l cc dy nhn qu ,
nn bi n i Z m t pha v bi n i Z hai pha l ng nh t. p d ng tnh ch t ch p ta
c:
57
, , a z z
z
z az
z Y

1 1
1
1
1
) (
2
1 1
ROC: a z >
Suy ra: (z-1)Y(z)=
) (
2
a z
z

V |a| < 1 nn ROC c a (z-1)Y(z) ch a vng trn n v. p d ng nh l gi tr cu i,

ta c:
a
a z
z
n y
z
n

1
1
2
lim
) ( lim
1
2.5.2. Gi i ph ng trnh sai phn tuy n tnh h s h ng:
M t cng d ng quan tr ng c a bi n i z m t pha l phn tch h th ng c m t
b i ph ng trnh sai phn tuy n tnh h s h ng khng c i u ki n ngh. V kch thch
c a vo m t th i gian xc nh, ta coi nh n = 0, nn tn hi u vo c ng nh tn hi u
ra ch c kh o st cc th i i m n 0, i u ny khng c ngha l cc tnh hi u ra
b ng 0 cc th i i m n < 0. Ta th y, bi n i z m t pha l m t cng c thch h p trong
tr ng h p ny. Ta xt v d sau y:
V d 2.21: Xc nh p ng nh y b c n v c a h th ng c m t b i ph ng
trnh sai phn sau:
y(n) = ay(n-1) + x(n) , v i 1 < a < 1
v i i u ki n u l: y(-1) = 1.
Gi i: L y bi n i Z m t pha hai v c a ph ng trnh sai phn ta c:
Y
+
(z) = a[z
-1
Y
+
(z) + y(-1)] + X
+
(z)
V i x(n) = u(n) ta c X
+
(z) = 1/(1-z-1). Thay th y(-1) v X
+
(z) vo ph ng trnh trn
v s p x p l i ta c:
, ,
1 1 1
1 1
1
1
) (

+

+

z az az
a
z Y
Tm bi n i Z ng c b ng ph ng php khai tri n thnh cc phn th c h u t n
gi n, ta c:
2.6 PHN TCH H TH NG LTI TRONG MI N Z
2.6.1. Hm truy n t c a h th ng LTI
2.6.1.1. Hm truy n t (hm h th ng)
T ch ng I, ta th y r ng m t h th ng LTI hon ton c th c tr ng trong mi n
th i gian b i p ng xung h[n] c a n, v i tn hi u vo x[n], p ng c a h th ng c
tnh b i t ng ch p:
y[n] = x(n) * h(n) (2.64)
Chng ta c ng th y c cc kh khn khi xc nh p ng c a h th ng tr c ti p
b ng t ng ch p.
G i X(z) v H(z) l n l t l bi n i z c a x(n) v h(n), p d ng tnh ch t ch p c a
bi n i Z, ta c bi n i Z c a y(n) nh sau:
58
Y(z) = X(z).H(z) (2.65)
v i m t mi n h i t thch h p.
V y, thng qua php bi n i Z, t ng ch p c a hai dy bi n thnh php nhn n
gi n. Sau khi c c Y(z), ta dng php bi n i Z ng c tnh p ng y(n). Cch lm
ny r rng l d dng h n cch tnh tr c ti p t t ng ch p.
Pt(2.65) c th c vi t l i: H(z)=
) (
) (
z X
z Y
(2.66)
H(z) c g i l hm h th ng (System function) hay hm truy n t (Transfer
function). V H(z) v h(n) l m t c p duy nh t, nn m t h th ng LTI b t k hon ton c
th c c t b i hm h th ng c a n.
2.6.1.2. Hm truy n t c a m t h th ng c c tr ng b i LCCDE
Xt m t h th ng LTI m quan h vo ra c a n th a mn ph ng trnh sai phn tuy n
tnh h s h ng (LCCDE) nh sau:



N
K
M
K
K K
K n y b K n y a
0 0
) ( ) (
(2.67)
Chng ta c ng bi t r ng, t ph ng trnh sai phn (2.67) ta c th tm c y(n)
theo ph ng php qui. N u i u ki n ban u ngh c th a mn, h th ng s l tuy n
tnh, b t bi n v nhn qu .
p d ng bi n i Z cho c hai v c a pt(2.67) v n tnh ch t tuy n tnh, dch
th i gian c a bi n i Z, ta
Thu c :

N
K
M
K
K
K
K
K
z X z b z Y z a
0 0
) ( ) (
Hay:
) ( ) (
0 0
z X z b z Y z a
M
K
K
K
N
K
K
K

,
_

,
_

(2.68)
Suy ra hm truy n t c a h th ng c d ng:

N
K
K
K
M
K
K
K
z a
z b
z X
z Y
z H
0
0
) (
) (
) (
(2.69)
T cc i u ki n u c a LCCDE, n u ta xc nh c ROC c a H(z) th H(z) c t
duy nh t m t h th ng.
M t cch bi u di n khc:
59

,
_

N
k
K
M
k
K
z d
z c
a
b
z H
1
1
1
1
0
0
) 1 (
) 1 (
) (
(2.70)
M i th a s (1-c
k
z
-1
) trong t s gp vo m t zero z=c
k
. T ng t , m i th a s (1-
d
k
z
-1
) trong m u s ng gp vo m t c c z=d
k
.
C m t m i quan h r rng gi a ph ng trnh sai phn v bi u th c i s c a hm
truy n t t ng ng. Nh ta th y, trong a th c t s c a pt(2.69) c cng cc h s v i
v ph i c a pt(2.67) v a th c m u s c a pt(2.69) c cng cc h s v i v tri c a
ph ng trnh (2.67). Nh v y, bi t hm truy n t ta c th suy ra ph ng trnh sai phn
v ng c l i.
V d 2.22: Gi s r ng hm truy n t c a h th ng LTI l:
,

,
_

+
,
_

1 1
2
1
4
3
1
2
1
1
1
) (
z z
z
z H v i ROC:
4
3
> z (2.71)
T ROC c a H(z), ta th y y l m t h th ng nhn qu .
tm ph ng trnh sai phn bi u di n h th ng, ta a H(z) v d ng c a pt(2.69):
) (
) (
8
3
4
1
1
2 1
) (
2 1
2 1
z X
z Y
z z
z z
z H
+
+ +

Suy ra: , ) ( 2 1 ) (
8
3
4
1
1
2 1 2 1
z X z z z Y z z

+ +
,
_

+
v ph ng trnh sai phn l:
) 2 ( ) 1 ( 2 ) ( ) 2 (
8
3
) 1 (
4
1
) ( + + + n x n x n x n y n y n y (2.72)
V y l h th ng LTI nhn qu nn pt(2.72) th a i u ki n u ngh.
V d 2.23: Hy xc nh hm truy n t H(z) c a h th ng m t b i LCCDE:
) ( 2 ) 1 (
2
1
) ( n x n y n y +
N u i u ki n u ch a xc nh, LCCDE ho c H(z) cho c th m t bao nhiu h
th ng khc nhau? Trong m i tr ng h p hy tnh p ng xung t ng ng (xem nh bi
t p).
2.6.1.3. S k t n i c a cc h th ng LTI
C hai lo i k t n i c b n: k t n i lin ti p (cascade) v k t n i song song. ch ng I
ta nh ngha cc ph n t c b n c a m t h th ng r i r c nh : c ng, nhn, nhn v i h
s , tr m t m u v c ng xc nh p ng xung c a h th ng t ng ng c a hai h
th ng m c lin ti p ho c m c song song. y, ta s m t h th ng t ng ng b ng
hm truy n t.
60
Cho hai h th ng c p ng xung l h1(n) v h
2
(n), hm truy n t t ng ng l
H
1
(z) v H
2
(z) v i cc mi n h i t xc nh.
- M c lin ti p (Cascade):
h th ng t ng ng:
M c song song (parallel)
H th ng t ng ng:
T 2 k t n i c b n trn ta c th c u trc 1 h th ng ph c t p. Ng c l i ta c th
phn chia 1 h th ng l n, ph c t p thnh nhi u h th ng nh h n k t n i nhau ti n thi t
k .
V d 2.24: Hy xc nh hm truy n t c a h th ng t ng ng c a h th ng
c k t n i b i cc h th ng con nh sau:
Hm truy n t c a h th ng t ng ng l:H(z) = H4(z)+H1(z)[H2(z)+H3(z)]
2.6.2. p ng c a h th ng c c-zero ngh
61
Xt m t h th ng c c- zero c th c m t b i LCCDE v hm truy n t c a n
l:
) (
) (
) (
z A
z B
z H (2.73)
Gi s tn hi u vo x(n) c bi n i Z l X(z) c d ng h u t:
) (
) (
) (
z Q
z N
z X (2.74)
(H u h t cc tn hi u trong th c t m ta quan tm th ng c d ng h u t).
N u h th ng ta xt l m t h th ng ngh, cc i u ki n u c a ph ng trnh sai phn
b ng 0, ngha l, y(-1) = y(-2) = ... =y(-N) = 0. Bi n i Z c a tn hi u ra l:
) ( ). (
) ( ). (
) ( ) ( ) (
z Q z A
z N z B
z X z H z Y (2.75)
trnh tr ng h p c c kp, ta gi s r ng H(z) ch c cc c c n p
1
,p
2
,...,p
N
v tn
hi u vo c ng ch c c c n q
1
,q
2
,...,q
L
, sao cho tho i u ki n p
k
( q
m
v i t t c k =
1,2,...,N v m=1,2,...,L . trnh s kh c c, ta gi s cc zero c a B(z) v N(z) c ng
khng trng v i cc c c {p
k
} v {q
m
}. Nh v y, cc c c v zero khng kh nhau. Khi
Y(z) s c khai tri n thnh cc phn th c h u t n gi n:

N
K
L
K
K
K
K
K
z q
Q
z p
A
z Y
1 1
1 1
1 1
) (
(2.76)
Th c hi n bi n i Z ng c, ta c tn hi u ra c d ng (ch i u ki n ngh):
,


+
N
K
L
K
n
K K
n
K K
n u q Q n u p A n y
1 1
) ( ) ( ) ( ) ( (2.77)
Ta th y y(n) c th chia lm 2 ph n:
- Ph n th nh t l hm c a cc c c p
K
c a h th ng c g i l p ng t nhin
(natural response) c a h th ng. S nh h ng c a tn hi u vo ln ph n ny thng qua cc
th a s {A
k
}.
- Ph n th hai l hm c a cc c c {q
K
} c a tn hi u vo, c g i l p ng p
(forced response) c a h th ng. nh h ng c a h th ng ln ph n p ng ny thng qua
cc th a s {Q
k
}.
Ch :
- Cc th a s {A
k
} v {Q
k
} l hm c a c hai t p c c {p
k
} v {q
k
} (xem l i cch tnh
cc th a s ny).
- p ng t nhin c a h th ng khc v i p ng c a h th ng khi kch thch b ng 0.
Th t v y, n u tn hi u vo x(n) = 0 th X(z) = 0, suy ra Y(z) = 0 v k t qu p ng c a h
th ng l y(n) = 0.
- p ng t nhin c a m t h th ng c ng ph thu c vo kch thch. i u ny th hi n
ch cc th a s {A
k
} l hm c a c hai t p c c {p
K
} v {q
K
}.
Khi X(z) v H(z) c chung m t ho c nhi u c c, hay khi X(z) v/ho c H(z) c c c kp,
th Y(z) s c c c kp. K t qu l khai tri n phn th c h u t c a Y(z) s ch a cc th a s
62
c d ng, v i k=1,2,...,s. y s l b c c a c c kp pi . Bi n i Z ng c c a cc s h ng
c ch a th a s ny s ch a cc th a s c d ng
n
i
1 k
p n

.
2.6.3. p ng c a h th ng c c-zero v i i u ki n u khc 0.
Gi s tn hi u x(n) c a vo h th ng c c-zero th i i m n=0. Nh v y, tn
hi u x(n) c gi s l nhn qu . nh h ng c a cc tn hi u vo tr c ln h
th ng c ph n nh qua cc i u ki n u y(-1),y(-2),y(-3),... , y(-N). V tn hi u vo l
nhn qu v ta ch quan st tn hi u ra y(n) cc th i i m n 0, nn chng ta ph i dng
bi n i Z m t pha.
Tn hi u ra c d ng (ta lun lun c th a LCCDE v d ng ny):


+
N
K
M
K
K K
K n x b K n y a n y
1 0
) ( ) ( ) (
v bi n i Z m t pha c a n l:

+

+ +
+
1
]
1

+
M
K
K
K
N
K
K
n
n K
K
z X z b z n y z Y z a z Y
0 1 1
) ( ) ( ) ( ) (

+
+

N
K
K
K
K
n
n
N
K
K
N
K
K
M
K
K
z a
z n y z a
z X
z a
z b
z Y
0
1 0
1
0
1
0
1
1
) (
) ( ) (
(V x(n) nhn qu nn X
+
(z) = X(z)
) (
) (
) ( ). ( ) (
0
z A
z N
z X z H z Y +
+
(2.78)
V i:

N
K
K
n
n
K
z n y z a z N
1 1
1
0
) ( ) (
T pt(2.78) ta th y p ng c a h th ng v i i u ki n u khc 0 c th c chia
lm 2 ph n:
- Ph n th nh t l: Y
zs
(z) = H(z)X(z) c g i l p ng tr ng thi zero (zero - state
response) c a h th ng. y chnh l p ng c a h th ng khi n th a i u ki n ngh.
- Ph n th hai l: c g i l p ng tn hi u vo zero (zero - input response) c a
h th ng.
p ng t ng c xc nh b i bi n i Z ng c y
zs
(n) c a Y
zs
(z) v y
zi
(n) c a Y
zi
(z),
l:
y(n) = y
zs
(n) + y
zi
(n).
V m u s c a
), ( , z A Y
zi
+
c cc c c l p1,p2,,pN. K t qu , p ng tn hi u vo
zero c d ng:
63

N
K
n
K K zi
n u p D n y
1
) ( ) ( ) (
(2.79)
K t qu ny c thm vo pt( 2.77) v cc s h ng c ch a cc c c {p
K
} c th c
lin k t p ng t ng c d ng:


+
N
K
L
K
n
K K
n
K K
n u q Q n u p A n y
1 1
,
) ( ) ( ) ( ) ( ) (
(2.80)
y,A
k
= A
k
+D
k
T nh ng g trnh by trn, ta th y r ng nh h ng c a i u ki n u lm thay i
p ng t nhin c a h th ng thng qua vi c lm thay i cc th a s {A
K
}, khng c cc
c c m i c a vo v i i u ki n u khc 0, h n n a khng c s nh h ng n p
ng p c a h th ng.
V du 2.25: Xc nh p ng v i hm nh y b c n v c a h th ng c m t b i
ph ng trnh LCCDE sau:
y(n)=0,9y(n-1) - 0,81y(n-2) + x(n)
v i cc i u ki n u nh sau:
(a) y(-1) = y(-2) = 0
(b) y(-1) = y(-2) = 1
Gi i:
Hm h th ng
2 1
8 . 0 9 . 0 1
1
) (

+

z z
z H , h th ng ny c hai c c ph c
3
1
9 . 0
t j
e p v
3
9 . 0
2
t j
p

.
Hm h th ng :
2 1
8 , 0 9 , 0 1
1
) (

+ z z
z H H th ng ny c hai c c c hai c c ph c
: P
1
=
3
9 , 0
jx
e
v P
2
=
3
9 , 0
jx
e

Bi n i z c a hm nh y b c m v u(n) l:
1
1
1
) (

z
z X
V y:
,
1 1
3 3
1 9 , 0 1 9 , 0 1
1
) (

,
_

,
_

z z e e
z Y
je jx
( p ng tr ng thi zero:
) ( ) 2 , 5
3
cos( ) 9 , 0 ( 089 , 1 099 , 1 ) (
0
n u n n y
n
z
1
]
1

+

t
(a) V i u ki n u b ng 0 nn y(n) = y
zs
(n).
(b) V i i u i n u y(-1) = y(-2) = 1, thnh ph n thm vo trong bi n i z l:
64
5 1
1
0
81 , 0 9 , 0 1
81 , 0 09 , 0
) (
) (
) (

z z
z
z A
z N
z Y
zi
=
1
3
1
3
9 , 0 1
4936 , 0 026 , 0
9 , 0 1
4936 , 0 26 , 0

+
+

+
z e
j
z e
j
jz jz
K t qu , p ng tn hi u vo b ng 0 l:
Trong tr ng h p ny, p ng t ng c bi n i z l:
Y(z) = Y
zs
(z) + Y
zi
(z)
L y bi n i z ng c ta c p ng t ng:
) ( ) 38
3
cos( ) 9 , 0 ( 44 , 1 ) ( 099 , 1 ) (
0
n u n n u n y
n
+
t
2.6.4. p ng qu (TRANSIENT RESPONSE) v p ng xc l p (STEADY -
STATE RESPONSE)
Nh ta trnh by ph n tr c, p ng c a h th ng v i m t tn hi u vo xc nh
c th c tch ra lm 2 ph n, p ng t nhin v p ng p. p ng t nhin c a m t
h th ng nhn qu c d ng:

N
K
n
K K nr
n u p A n y
1
) ( ) ( ) (
(2.81)
Trong , { ] N k p
K
,..., 2 , 1 ,
l cc c c c a h th ng v A
K
l cc th a s ty thu c vo tnh ch t c a kch thch v
i u ki n u.
N u p
k
< 1 v i m i k, th y
nr
(n) s h i t n 0. Khi n . Trong tr ng h p ny, ta
g i p ng t nhin l p ng qu (transient respone). T c gi m ph thu c vo
l n c a cc c c. N u t t c cc c c nh , t c suy gi m nhanh. Ng c l i, n u c m t
ho c nhi u c c g n vng trn n v, th p ng qu c duy tr trong m t th i
gian di.
p ng p c a h th ng c d ng:
) ( ) ( ) (
1
1 1
n u q Q n y
L
l
n
n

(2.82)
y, { ] L k q
K
,..., 2 , 1 ,
l cc c c trong bi n i z c a tn hi u vo v Q
k
l cc th a s ph thu c
c tnh c a h th ng v tn hi u vo. N u t t c cc c c c a tn hi u n m trong vng
trn n v, y
fr
(n) gi m v 0 khi n ,nh trong tr ng h p p ng t nhin. Ta khng
nn ng c nhin v tn hi u vo c ng l 1 tn hi u qu . Ng c l i, khi tn hi u vo l m t
tn hi u nhn qu hnh sin, cc c c s n m trn vng trn n v, v k t qu l p ng p
l m t tn hi u i u ha (sin) khi n0. Trong tr ng h p ny p ng p c g i l p
ng xc l p (steady-state respone) c a h th ng. V v y, duy tr p ng xc l p v i
n0, tn hi u vo c ng ph i c duy tr trong su t th i gian .
65
V d 2.26: Xc nh p ng qu v p ng xc l p c a h th ng c m t b i
LCCDE:
y(n)=0,5y(n-1)+x(n)
Khi tn hi u vo ) ( )
4
cos( 10 ) ( n u
n
n x
t

H th ng th a i u ki n ngh.
Gi i:
Hm truy n t:
1
5 , 0 1
1
) (

z
z H
Suy ra h th ng c c c z=0,5
Bi n i z c a kch thch c d ng:
V Y(z) = H(z)X(z) , suy ra:
,

,
_

,
_

1
]
1

1
4
1
4
1
1
1 1 5 , 0 1
)
2
1
1 ( 10
) (
z e z e z
z
z Y
j j t t
=
1
4
7 , 28
1
4
7 , 28
1
1
78 , 6
1
78 , 6
5 , 0 1
3 , 6
0

z e
e
z e
e
z
j
j
j
j
t t
p ng t nhin hay p ng qu l: y
nr
(n)=6,3(0,5)
n
u(n)
p ng p hay p ng xc l p l:
ta th y p ng xc l p t n t i trong su t th i gian n 0 khi tn hi u vo t n t i.
2.6.5. H th ng n nh v nhn qu .
Khi thnh l p pt(2.69) t pt(2.67) chng ta gi s r ng h th ng l LTI, nh ng
khng c p n tnh ch t n nh v nhn qu . T ng ng, t ph ng trnh sai phn ta
c th thu c bi u th c i s c a hm truy n t, nh ng khng thu c mi n h i t .
i u ny ph h p v i th c t , nh th y trong ch ng I, l ph ng trnh sai phn
khng xc nh m t cch duy nh t p ng xung c a h th ng LTI, khi ch a xc nh i u
ki n u. V v y, hm truy n t nh ph ng trnh (2.69) hay (2.70), s c nhi u s ch n
l a khc nhau cho mi n h i t t ng ng v i cng m t ph ng trnh sai phn.
Tuy nhin, n u chng ta gi s r ng h th ng c tnh nhn qu , ngha l h[n] l m t
dy bn ph i v v v y ROC c a H(z) ph i bn ngoi c a vng trn i qua i m c c
ngoi cng.
N u chng ta gi s h th ng l n nh, ngha l p ng xung ph i th a mn
<

n
n h ) (
(2.83)
66
pt(2.83) ng ngha v i <

n
n h ) ( t i 1 z (2.84)
v y:
i u ki n n nh l ROC c a H(z) ch a vng trn n v, v y, t ng h p l i i u ki n
h th ng n nh v nhn qu l t t c cc i m c c ph i n m trong vng trn n v.
V d 2.27: Xt m t h th ng LTI c LCCDE nh sau:
) ( ) 2 ( ) 1 (
2
5
) ( n x n y n y n y + (2.85)
H(z) c cho b i:
,
1 1 2 1
2 1
2
1
1
1
2
5
1
1
) (


,
_

z z z z
z H (2.86)
th c c-zero c a H(z) c v hnh 2.9, c 3 kh nng ch n ROC:
- N u h th ng c gi s l h nhn qu , th ROC: 2 > z
Trong tr ng h p ny h th ng khng n nh v ROC khng ch a vng trn n v.
- N u h th ng c gi s l n nh, th ROC:
- N u ch n ROC:
th h th ng s khng n nh v c ng khng nhn qu .
2.7 TH C HI N CC H TH NG R I R C
2.7.1. M u:
Nh m c 2.6.2 ta th y r ng m t h th ng LTI c hm truy n t h u t th c th
c bi u di n b i m t ph ng trnh sai phn tuy n tnh h s h ng (LCCDE). Ph ng
trnh sai phn ny c th suy ra m t cch tr c ti p t hm truy n t, ng c l i, n u cho
tr c LCCDE ta c th suy ra hm truy n t.
th c hi n cc h th ng r i r c, t hm truy n t hay LCCDE ta s bi u di n c u
trc h th ng b ng s kh i ho c gi n (graph), bao g m s k t n i c a cc ph n t c
b n l c ng, nhn, nhn v i h ng s v php tr n v.
Cc php tr hm r ng c n ph i l u tr cc gi tr c a dy trong qu kh v v v y
chng l cc thanh ghi hay b nh .
V d : 2.28: Ta xt h th ng c ph ng trnh sai phn:
Hnh 2.9: th c c-zero trong v d 2.27
67
y(n)=a
1
y(n-1)+a
2
y(n-2)+bx(n) (2.87)
S t ng ng v i m t hm truy n t l:
2
2
1
1
1
) (

z a z a
b
z H (2.88)
S kh i bi u di n h th ng c trnh by trong hnh 2.10. y l m t h th ng b c
2.
Hnh 2.10: S kh i bi u di n h th ng trong v d 2.28
M t s kh i l c s xc nh c u trc ph n c ng cho m t h th ng hay xy
d ng m t thu t ton cho ph n m m.
2.7.2. H th ng IIR
1. D ng tr c ti p I (Direct form I)



M
K
K
N
K
K
k n x b k n y a n y
0 1
) ( ) ( ) (
(2.89)
V i hm truy n t t ng ng:

M
K
K
k
M
K
K
K
z a
z b
z H
1
0
1
) (
Pt(2.89) c vi t l i d i d ng cng th c truy h i:


+
M
K
k
N
k
K
k n x b k n y a n y
0 1
) ( ) ( ) (
(2.91)
S kh i hnh 2.11 bi u di n b ng hnh nh c a pt(2.91)
68
Hnh 2.11 : d ng tr c ti p I , s kh i c a h th ng c ph ng trnh sai phn b c N
2. D ng tr c ti p II (Direct form II)
Pt(2.90) c th vi t l i:
) ( ) (
1
1
) (
1 2
0
1
z H z H z b
z a
z H
M
k
k
k
N
k
k
K

,
_

,
_

(2.92)
Pt(2.92) cho th y r ng ta c th xem h th ng nh l g m hai h th ng con (ph n bn
tri v ph n bn ph i) m c lin ti p nhau. Do tnh giao hon ta c th hon chuy n v tr
c a hai h th ng con, ta c cch bi u di n tr c ti p II (dirrect form II) nh hnh 2.12.
3. D ng chu n t c (Canonic Direct form)
Ta th y cc s hnh 2.11 v 2.12 c (N+M) ph n t tr m t m u. ti t ki m cc
ph n t tr , ta c th th c hi n s hnh 2.13, g i l d ng chu n t c (canonic dirrect
form) (gi s N >M)R rng, d ng chu n t c ch c n N ph n t tr (n u N > M) ho c M
ph n t tr (n u M > N), ta ti t ki m c b nh c ng nh th i gian dch chuy n tn hi u
trn ng tr so v i d ng tr c ti p I v II.
69
Hnh 2.12: D ng tr c ti p II
2.7.3. H th ng FIR
i v i h th ng FIR khng qui, v i ph ng trnh sai phn bi u di n h th ng l:

M
r
r
r n x b n y
0
) ( ) (
(2.93)
Ta c s nh hnh 2.14 :
Hnh 2.13: D ng chu n t c
70
Trong th c t , i v i cc m ch qui, t khi ng i ta th c hi n c m t s c b c N
> 2, v khi m ch d m t tnh n nh do sai s . M t khc, thi t k cc khu b c 2 c
ph n thu n l i h n. V v y, ng i ta chia h th ng ra thnh nhi u m ch con c b c l n
nh t l 2 m c lin ti p ho c song song v i nhau. M t h th ng b c 2 c trnh by
trong v d 2.28.
Hnh 2.14 : H th ng FIR khng quy
71
CH NG III
PHN TCH T N S C A TN HI U
3.1 M U
Phn tch t n s (cn g i l phn tch ph ) c a m t tn hi u l m t d ng bi u di n tn
hi u b ng cch khai tri n tn hi u thnh t h p tuy n tnh c a cc tn hi u hnh sin hay hm
m ph c.
Cch khai tri n ny r t quan tr ng trong vi c phn tch h th ng LTI, b i v i v i
h th ng ny, p ng c a m t t h p tuy n tnh cc tn hi u hnh sin c ng l t h p
tuy n tnh cc tn hi u hnh sin c cng t n s , ch khc nhau v bin v pha.
Cng c phn tch t n s m t tn hi u l chu i Fourier (cho tn hi u tu n hon) v
bi n i Fourier (cho tn hi u khng tu n hon c nng l ng h u h n).
3.2 T N S C A TN HI U R I R C
Khi ni m t n s c a tn hi u t ng t r t quen thu c i v i chng ta. Tuy nhin,
khi ni m t n s c a tn hi u r i r c c m t s i m c n l u . c bi t, ta c n lm r m i
quan h gi a t n s c a tn hi u r i r c v t n s c a tnh hi u lin t c. V v y, trong m c
ny ta s kh i u b ng cch n l i t n s c a tn hi u lin t c tu n hon theo th i gian.
M t khc, v tn hi u hnh sin v tn hi u hm m ph c l cc tn hi u tu n hon c b n,
nn ta s xt hai lo i tn hi u n y.
3.2.1. Tn hi u t ng t tu n hon theo th i gian
M t dao ng n hi (simple harmonic) c m t b i m t tn hi u t ng t (lin
t c) hnh sin:
x
a
(t) = Acos( t+ ) v i - < t < (3.1)
Trong , A l bin ; l t n s gc (rad/s); l pha ban u (rad). Ngoi ra, v i k
hi u: F l t n s (cycles/second hay Hertz) v T
p
l chu k (second), ta c:
= 2F = 2/T
p
(3.2)
Tn hi u lin t c hnh sin c cc tnh ch t sau:
1) V i m i gi tr xc nh b t k c a F hay Tp , xa(t) l m t tn hi u tu n hon. Th t
v y, t tnh ch t c a cc hm l ng gic, ta ch ng minh c:
x
a
(t + T
p
) = x
a
(t).
F c g i l t n s c b n (fundamental frequency) v Tp l chu k c b n
(fundamental period) c a tn hi u lin t c. F v T
p
c th c cc gi tr khng gi i h n (t 0
n ).
2) Cc tn hi u lin t c hnh sin c t n s c b n khc nhau lun phn bi t v i nhau.
3) Khi t n s F tng th t c dao ng c a tn hi u tng, ngha l c nhi u chu k
h n trong m t kho ng th i gian cho tr c.
Ta c ng c th bi u di n m t tn hi u hnh sin b ng hm m ph c:
x
a
(t) = Ae
j(T+)
(3.3)
Ta c th th y c m i quan h ny qua cc cng th c Euler:

j j
j
j
e e
j e
j e
sin cos
sin cos

+


) (
2
1
sin
) (
2
1
cos
j j
j j
e e
e e
(3.4)
72
Theo nh ngha, t n s l m t i l ng v t l d ng, b i v t n s l s chu k trn
m t n v th i gian. Tuy nhin, trong nhi u tr ng h p, thu n ti n v m t ton h c,
khi ni m t n s m c thm vo. r h n, pt(3.1) c vi t l i:
X
a
(t)=Acos(
) ( ) (
2 2
)
u u
u
+ +
+ +
t t j
e
A
e
A
t (3.5)
Ta th y, tn hi u hnh sin c th thu c b ng cch c ng hai tn hi u hm m ph c
lin h p c cng bin , cn c g i l phasor. Hnh 3.1 bi u di n b ng th trong m t
ph ng ph c, 2 i l ng phasor quay quanh gc t a theo hai chi u ng c nhau v i cc
v n t c gc l (rad/s). V t n s d ng t ng ng v i chuy n ng quay u ng c
chi u kim ng h , nn t n s m t ng ng v i chuy n ng quay theo chi u kim ng
h .
thu n ti n v m t ton h c, ta s d ng khi ni m t n s m, v v y kho ng bi n
thin c a t n s s l - < F < .
3.2.2. Tn hi u r i r c tu n hon hnh sin
M t tn hi u r i r c hnh sin c bi u di n b i:
x(n) = Acos( n+ ) v i - < n < (3.6)
So snh v i tn hi u lin t c, ta th y t c thay b i bi n nguyn n, g i l s m u
(sample number); t n s gc (rad/second) c thay b ng (rad/sample); pha v bin
gi ng nh tn hi u lin t c.
G i f l t n s c a tnh hi u r i r c, ta c: = 2 f (3.7)
Pt(3.6) tr thnh: x(n) = Acos(2 fn+ ) v i - < n < (3.8)
T n s f c th nguyn l chu k /m u (cycles/sample).
Tn hi u hnh sin c t n s = /6 radians/sample (f =1/12 cycles/sample) v pha ban
u = /3 rad c bi u di n b ng th hnh 3.2.
Hnh 3.2. Tn hi u r i r c hnh sin x(n) = 2sin,
3 6
t t
+ n
Hnh 3.1. Bi u di n
b ng th c a X
a
(t)
73
Khc v i tn hi u t ng t , tn hi u r i r c hnh sin c cc thu c tnh nh sau:
1. M t tn hi u r i r c hnh sin l tu n hon n u v ch n u t n s f c a n l m t
s h u t.
T nh ngha, m t tn hi u r i r c x(n) tu n hon v i chu k N (N > 0) n u v ch n u
x(n+N) = x(n) v i m i n, gi tr nh nh t c a N th a i u ki n ny c g i l chu k c
b n. m t tn hi u hnh sin c t n s f0 l tu n hon chng ta ph i c:
cos[2f
0
(N + n) + ] = cos(2f
0
n + )
Quan h ny ch ng n u v ch n u t n t i m t s nguyn k sao cho:
2f
0
N = 2k hay f
0
= k/N (3.9)
Theo pt(3.9), m t tn hi u hnh sin r i r c ch tu n hon khi ch khi f0 l t s c a hai
s nguyn, hay ni cch khc f
0
l m t s h u t.
xc nh chu k c b n N c a m t tn hi u hnh sin, ta bi u i n t n s f0 d i
d ng h u t t i gi n, khi chu k c b n N c a tn hi u hnh sin b ng v i m u s . V d :
n u f
1
= 31/60 c ngha l N
1
=60; trong khi , n u f
2
= 30/60 th N
2
= 2.
2. Cc tn hi u r i r c hnh sin m cc t n s gc c a chng sai khc nhau b i s
nguyn c a 2 th ng d ng.
ch ng minh, ta so snh m t tn hi u hnh sin c t n s
0
v i tn hi u hnh sin c
t n s (
0
+ 2k ), ta th y:
cos[(
0
+2kt) n + )] = cos(
0
n +2tkn + ) = cos(
0
n + ) (3.10)
Nh v y, t t c cc dy hnh sin : x
k
(n) = cos (
k
n + ) , y,

k
=
0
+ 2k v i 0 <
0
< 2 v k =0, 1, 2,l l ng nh t.
i u ny hm r ng, m t tn hi u hnh sin b t k c xc nh duy nh t b i m t t n
s gc c b n duy nh t trong kho ng [0 2 ], t ng ng t n s f c a n trong kho ng
[0 1].
T nh n xt trn, ta c m t k t lu n quan tr ng: i v i tn hi u r i r c tu n hon, ta
ch c n kh o st trong kho ng t n s 0 2 (hay 0 f 1). V v i cc t n s ngoi
kho ng ny, ch l cc m u ch ng l p (alias) c a cc tn hi u c t n s trong kho ng 0
2 .
3. M t dao ng c bi u di n b i m t tnh hi u hnh sin, n c t c dao ng
cao nh t khi tn hi u ny c t n s gc l = , t ng ng v i f = .
minh h a tnh ch t ny, ta xt dy x(n) = cos
0
n khi t n s ( bi n thin t 0 n .
Ta xt cc gi tr
0
= 0, /8, /4, /2 v , t ng ng v i f = 0, 1/16 , 1/8, 1/4, 1/2 v dy
tu n hon v i cc chu k N = , 16, 8, 4, 2 (xem th trong hnh 3.3). Ch r ng, t c
dao ng tng khi chu k gi m hay t n s tng.
Ta xem nh ng g xy ra khi
0
2 , xt t n s
1
=
0
v
2
= 2
0
Ta th y khi

1
tng t n 2 th
2
gi m t n 0 v:
x
1
(n) = Acos
1
n = Acos
0
n
x
2
(n) = Acos
2
n = Acos(2 -
0
)n (3.11)
= Acos(-
0
n) = x
1
(n)
V y, dy c t n s
2
trng v i dy c t n s
1
, n u ta thay hm cos b ng hm sin th
k t qu c ng gi ng nh v y, ngo i tr s l ch pha 1800 gi a x
1
(n) v x
2
(n). Trong m i
74
tr ng h p, khi ta tng tn hi u r i r c hnh sin t n 2 , t c dao ng s gi m, khi

0
= 2 ta c tn hi u h ng gi ng nh khi

0
= 0. R rng, khi
0
= th t c dao ng cao nh t.
Nh tn hi u t ng t , khi ni m t n s m c ng c a vo tn hi u r i r c. V
v y, ta c ng s d ng cng th c Euler:
X(n) =Acos(
) ( ) (
2 2
)
u c u c
u c
+ +
+ +
n n j
e
A
e
A
tn (3.12)
V tn hi u tu n hon r i r c v i cc t n s sai khc nhau b i s nguyn c a 2 th
hon ton gi ng nhau. Ta th y r ng, cc t n s trong m t d i r ng 2 b t k (ngha l
1


1
+ 2, v i
1
b t k ) c th m t t t c cc tn hi u r i r c hnh sin hay hm m
ph c. V v y, khi kh o st m t tnh hi u tu n hon r i r c ta ch c n xt trong m t kho ng
t n s r ng 2 , thng th ng ta ch n d i t n 0 2 ( ng v i 0 f 1) ho c l-
( ng v i 1/2 f 1/2), d i t n ny c g i l d i t n c b n (fundamental range).
3.2.3 M i lin h c a t n s F c a tn hi u t ng t x
a
(t) v t n s f c a tn hi u r i
r c x(n) c l y m u t x
a
(t)
thi t l p m i quan h gi a F v f, ta xt tn hi u t ng t hnh sin
x
a
(t)=Acos(2Ft + ) (3.13)
G i TS l chu k l y m u , ta c tn hi u l y m u
x(n)=x
a
(nT
S
)=Acos(2FnT
S
+ )
X(n) = Acos(2 ) u t + n
Fs
F
(3.14)
M t khc tn hi u hnh sin r i r c c bi u di u theo t n s f l:
x(n)=Acos(2fn + ) (3.15)
T pt(3.14) v pt(3.15) ta c:
f = F/ F
S
hay = T
S
(3.16)
Hnh 3.3. Tn hi u x(n) = cos n
0
c v i cc gi tr khc nhau
0
c
75
T pt(3.16), ta th y f chnh l t n s chu n ha (normalized frequency) theo FS cn
c g i l t n s t ng i (relative frequency). Pt(3.16) cn hm r ng: t t n s c a tn
hi u r i r c f, chng ta ch c th xc nh t n s F c a tn hi u lin t c t ng ng n u v
ch n u t n s l y m u FS c bi t.
Chng ta bi t kho ng bi n thin c a bi n t n s F hay c a tn hi u lin t c theo
th i gian l:
- < F < hay - < < (3.17)
v kho ng bi n thin c a bi n t n s f hay c a tn hi u r i r c theo th i gian
l: - 1/2 f 1/2 hay - (3.18)
T pt(3.16), (3.17) v (3.18) ta tm c m i quan h gi a t n s F c a tn hi u hnh
sin lin t c theo th i gian v i t n s l y m u F
S
:
-
S S
S S
T
F
T
F
F
F
2
1
2
1
2 2
(3.19)
Hay: -
S S
S S
T T
F F
t t
t t (3.20)
Cc m i quan h ny c t ng k t trong b ng 3.1
T cc m i quan ny chng ta th y r ng, s khc nhau c b n gi a tn hi u r i r c v
tn hi u lin t c l kho ng gi tr c a cc bi n t n s f v F, hay v . S l y m u tu n
hon m t tn hi u lin t c theo th i gian t ng ng v i m t php nh xa t m t d i t n
v h n c a bi n F (hay ) vo d i t n h u h n c a bi n f (hay ). V t n s cao nh t c a tn
hi u r i r c l = hay f = 1/2, v i t c l y m u l F
S
, gi tr cao nh t t ng ng c a F
v l:
F
max
= F
S
/ 2 =1/ 2T
S
va
max
= / F
S
= / T
S
(3.21)
K t lu n ny ph h p v i nh l l y m u pht bi u ch ng 1 v s c ch ng
minh trong ch ng ny. B ng 3.1 t ng k t m i quan h gi a F v f.
Tn hi u t ng t Tn hi u r i r c
F t 2 t c 2 f
( Radians/sec)
F(hertz)
c ( Radians/sample)
f (cycles/sample)
- < <
S
T c - t c t
- < F < f = F / F
S
-1/2 f 2 / 1
-
S S
T T / / t t
S
T / c
-
2 2
S
F
F
F

F=f.F
S
B ng 3.1. M i quan h gi a t n s F v t n s f.
3.2.4. Cc tn hi u hm m ph c c quan h hi
Tn hi u hnh sin v tn hi u hm m ph c (i u ha ph c) ng vai tr quan tr ng
trong vi c phn tch tn hi u v h th ng. Trong nhi u tr ng h p, ta x l v i m t t p h p
cc tn hi u hm m ph c (hay tn hi u hnh sin) c quan h hi. l cc t p cc hm m
76
ph c tu n hon c t n s l b i s c a cng m t t n s d ng. M c d ta khng c p
nhi u n tn hi u hm m ph c, nh ng r rng chng th a mn t t c cc tnh ch t c a tn
hi u hnh sin. Ta s xt tn hi u hm m ph c c quan h hi trong c hai tr ng h p lin
t c v r i r c theo th i gian.
1/. Tn hi u hm m lin t c
Cc tn hi u hm m ph c c quan h hi lin t c theo th i gian c d ng c b n l:
Ch r ng, v i m i gi tr c a k, sk(t) l m t tn hi u tu n hon c chu k c b n l
1/(kF
0
) = Tp/k hay t n s c b n l kF
0
. V m t tn hi u tu n hon v i chu k T
p
/k th c ng
tu n hon v i chu k k(T
p
/k) = T
p
, v i k l m t s nguyn d ng b t k , nn t t c cc tn
hi u sk(t) u c m t chu k c b n chung T
p
. H n n a, v i tn hi u tu n hon lin t c, t n
s F
0
c th l y gi tr b t k v t t c cc thnh vin trong t p s
k
(t) l phn bi t v i nhau,
ngha l, n u k
1
k
2
th s
k1
(t) s
k2
(t).
T cc tn hi u c b n pt(3.22), ta c th xy ng m t t h p tuy n tnh cc hm
m ph c c quan h hi d i d ng:
x
a
(t)=

t ik
k
k
k k
e c t s c
0
) ( (3.23)
v i ck l m t h ng s ph c b t k . Tn hi u sa(t) c ng l m t tn hi u tu n hon c chu
k c b n l T
p
=1/F
0
v t ng trong pt(1.23) g i l chu i Fourier c a x
a
(t). Cc h ng ph c
ck c g i l cc h s c a chu i Fourier v cc tn hi u s
k
(t) c g i l hi th k c a
x
a
(t).
2/. Tnh hi u hm m r i r c
V tn hi u hm m ph c r i r c l tu n hon khi t n s f l m t s h u t, ta ch n f
0
=1/N v nh ngha m t t p cc hm m ph c c quan h hi nh sau:
n kf j
k
o
e n S
t 2
) (
, v i k = 0, ) 24 . 3 ,....( 3 , 2 , 1 t t t
Ng c l i v i tn hi u lin t c theo th i gian, ta ch r ng:
) ( ) ( ) (
2 ) ( 2
n S n S e e n S
k k
n j N f N k j
N k
o

+
+
t t
i u ny c ngha l ch c N hm m ph c tu n hon phn bi t trong t p cc hm m
ph c c m t b i pt(3.24) H n n a, t t c cc thnh vin trong t p n y c m t chu k
chung l N samples. R rng, ta c th ch n N hm m ph c b t k lin ti p nhau (ngha l
t k = n
0
n k = n
0
+ N 1) thnh l p m t t p cc quan h hi v i t n s c b n l f
0
=
1/N. Thng th ng, thu n ti n, ta ch n t p ny t ng ng v i n
0
= 0, ta c:
knfN j
k
e n S
t 2
) (
, v i k= 0, 1 t , 2 t , , 3 t (3.25)
Nh trong tr ng h p tn hi u lin t c, r rng, t h p tuy n tnh c thnh l p nh
sau:
x(n) =

1
/ 2
1
0
) (
N
N kn i
k
N
k
k k
e c n s c
t
(3.26)
c ng l m t tn hi u tu n hon v i chu k c b n l N. Nh chng ta s th y trong cc
ch ng sau, t ng trong pt(3.26) l chu i Fourier c a tn hi u r i r c tu n hon theo th i
gian v i {ck} l cc h s Fourier. Dy s
k
(n) c g i l hi th k c a x(n).
77
3.3 PHN TCH T N S C A TN HI U LIN T C
nh sng tr ng c th c ph n tch thnh m t ph nh sng mu b i m t lng
knh. Ng c l i, t ng h p t t c cc thnh ph n nh sng mu v i m t t l nh khi
phn tch c ta s khi ph c c nh sng tr ng (Hnh 3.4). Ta c ng bi t r ng, m i nh
sng mu (nh sng n s c) t ng ng v i m t sng i n t n hi. y l m t s
minh h a cho s phn tch ph c a m t tn hi u, trong vai tr c a lng knh c thay
b ng cng c phn tch Fourier.
3.3.1. Phn tch t n s c a m t tn hi u lin t c tu n hon theo th i gian chu i
fourier
Ta bi t m t tn hi u lin t c tu n hon b t k c th phn tch thnh t h p tuy n
tnh c a cc tn hi u hnh sin hay hm m ph c. y, ta ch nh c l i m t cch tm
l c.
Xt m t tn h u tu n hon x(t) v i chu k c b n l c khai tri n b i chu i
Fourier nh sau :
X(t) =

t kF j
k
s
e X
t 2
( Cng th c t ng h p) (3.27)
X

p
p
T
t kF j
p
k
dt e t x
T
t 2
) (
1
( Cng th c phn tch ) (3.28)
Trong , k = 0, ...... 3 , 2 , 1 t t t
T ng qut, cc h s Fourier X
k
c gi tr ph c, c tr ng cho bin v pha c a
cc thnh ph n t n s F = kF
p
. N u tn hi u tu n hon l th c, th X
k
v X-k l cc lin
h p ph c, ta c th bi u di n d i d ng phasor.
X
k
j
k k
e X
u

v X
k
j
k k
e X
u

K t qu l chu i Fourier (3.27) c th bi u di n d i d ng l ng gic :

Hnh 3.4. (a) phn tch (b) t ng h p nh sng m t tr i dng lng knh
78
x(t)= X ) 2 ( 2
1
0 k p
k
k
t kF Cos X u t + +

hay: x(t)= a ) 2 2 (
1
0
t kF Sin b t kF Cos a
p k
k
p k
t t +

(3.29)
y : a
0
= X
0
(c gi tr th c)
a
k k k
Cos X u 2
b
k k k
Sin X u 2 (3.30)
i u ki n t n t i chu i Fourier
- i u ki n m t tn hi u tu n hon c th khai tri n thnh chu i Fourier l
tn hi u ny c bnh ph ng kh tch trn m t chu k , ngha l :

<
p
T
dt t x
2
) ( (3.31)
- M t t p cc i u ki n khc cho s t n t i c a chu i Fourier c a m t tn hi u tu n
hon x(t) c g i l i u ki n Dirichlet. l :
(1) x(t) c m t s h u h n i m b t lin t c trong m t chu k c a n.
(2) x(t) c m t s h u h n cc c c i v c c ti u trong m t chu k c a n.
(3) Tch phn c a |X(t)| trong m t chu k l h u h n, ngha l :
<

dt t x
P
Y
) ( (3.32)
3.3.2. Ph m t cng su t c a tn hi u tu n hon
Quan h Parseval:
M t tn hi u hon c cng su t trung bnh c tnh b i :
P dt t x
T
p
T p
x
2
) (
1

(3.33)
L y lin h p ph c c a ph ng trnh (3.27) v thay vo ph ng trnh (3.33) ta c
:

1
1
]
1

k
k
T
k k
T
kFt j
p
k
kFt j
k
p T p
x
X dt e t x
T
X dt e X t x
T
dt t x t x
T
P
p p p
2
2 * 2 * ^
) (
1
) (
1
) ( ) (
1
t t
(3.
34)
Ta thi t l p c quan h :
P

k
k
T p
x
X dt t x
T
p
2 2
) (
1
(3.35)
Pt(3.35) c g i l quan h Parseval.
minh h a ngha v t l c a pt(3.35), ta gi s r ng x(t) bao g m ch m t thnh
ph n t n s F
k
= kF
p
(cc h s Fourier khc b ng 0):
79
x(t) = X
t kF j
k
e
0
2t
R rng, n u x(t) bao g m nhi u thnh ph n t n s , th chnh l cng su t c a thnh
ph n th k c a tn hi u. V v y, cng su t trung bnh t ng c a m t tn hi u tu n hon
n gi n l t ng cng su t trung bnh c a t t c cc thnh ph n t n s c a tn hi u .
Ph m t cng su t Ph bin Ph pha:
|X
k
|
2
l m t dy r i r c theo t n s F
k
= kF
p
, k = 0, t1, t2, ..., c g i l ph m t
cng su t c a tn hi u tu n hon x(t). Ta th y, ph m t cng su t c d ng r i r c,
kho ng cch gi a 2 m u k nhau l nghch o c a chu k c b n T
p
.
Ni chung, v cc h s c a chu i Fourier c gi tr ph c nn ta th ng bi u di n
d i d ng phasor nh sau :
k
j
k k
e X X
u

Trong :
k
= X
k
(3.36)
Thay v v m t ph cng su t, ta c th v ph bin {|X
k
|}v ph pha
nh l m t hm c a t n s . R rng ph m t cng su t l bnh ph ng c a ph bin
. Thng tin v pha khng xu t hi n trong ph m t cng su t.
N u tn hi u tu n hon l tn hi u th c, cc h s c a chu i Fourier th a mn i u
ki n
X
k
= X
k
K t qu l :
Khi , ph m t cng su t v ph bin l cc hm i x ng ch n ( i x ng
qua tr c tung), ph pha l m t hm i x ng l ( i x ng qua g c t a ). Do tnh ch t
i x ng, ta ch c n kh o st ph c a m t tn hi u tu n hon th c trong mi n t n s
d ng. Ngoi ra, t ng nng l ng trung bnh c th bi u di n nh sau :
P
x
X

+
1
2
2
0
2
k
k
X
(3.38)
= X

+ +
1
2 2 2
0
) ( 2
k
k k
b a
(3.39)
V d 3.1 : Xc nh chu i Fourier v ph m t cng su t c a m t chu i xung
hnh ch nh t (hnh 3.5)
Hnh 3.5. chu i xung hnh ch nh t tu n hon theo th i gian
80
Gi i :
Tn hi u tu n hon c chu k c b n l T
p
, r rng th a mn cc i u ki n Dirchlet.
V v y, ta c th bi u di n tn hi u b ng chu i Fourier (3.27) v i cc h s xc nh b i
pt(3.28).
V tn hi u x(t) l m t hm ch n (ngha l x(t) = x(-t)) nn thu n ti n, ta ch n
gi i h n c a tch phn t n(T
p
/2) theo pt(3.28).
V i k= 0, ta c: X
P p T p
T
A
Adt
T
dt t x
T
p
T
p
t
t
t

2
2
2
0
1
) (
1
2
(3.40)
Cho k 0 :
j
e e
kT F
A
t kF j T
Ae
dt Ae
T
X
p p p
p
p
p
kF
kF j
p p p p
kF j
T
T
kF j
p
k
2
2
2
2
1
2
2
2
2
t t
t t
t t
t
t t
t
t

= t t t
P
kF Sin A , k = ... 2 , 1 t t (3.41)
V x(t) l hm ch n v c gi tr th c, nn cc h s Fourier X
k
c gi tr th c. Ph
pha c ng c gi tr th c, n c gi tr l 0 khi X
k
d ng v l khi X
k
m.
Thay v v ph bin v ph pha tch r i nhau, ta v th c a X
k
(Hnh 3.6). Ta
th y X
k
l cc m u c a tn hi u lin t c theo t n s F:
F
sinF
) (
P
T
A
F X
t
, v i chu k l y m u l:
P
p s
T
F T
tt
t t (3.42)
Hnh 3.6.a v dy X
k
(cc h s Fourier), v i chu k khng i T
p
= 0,25s hay
Hz
T
F
p
p
4
1
v cc gi tr khc nhau l n l t l : = 0,05T
p
; = 0,1T
p
v =0,2T
p
.
Ta th y khi tng v gi T
p
khng i th cng su t c a tn hi u s tr i di ra trn tr c
t n s .
Hnh 3.6.b v dy X
k
v i khng i v thay i chu k T
p
, v i T
p
= 5;T
p
=10 v
T
p
=20. Trong tr ng h p ny kho ng cch gi a hai v ch ph gi m khi chu k T
p
tng.
Khi T
p
v khng i) tn hi u ch l m t xung ch nh t duy nh t (khng tu n
hon), lc tn hi u khng cn l tn hi u cng su t (power signal) m l tn hi u nng
l ng (energy signal), cc h s Fourier X
k
0, cng su t trung bnh c a n b ng 0.
Ph c a m t tn hi u c nng l ng h u h n s c kh o st trong ph n sau .
Ph m t cng su t c a chu i xung ch nh t l :
81

t t t

,
_

,
_

,
_

,..... 3 , 2 , 1 ,
sin
2 2
2
2
k
kF
kF
T
A
T
A
X
p
p
p
p
k
t t
t t
t
t
(3.43)
3.3.3. Phn tch t n s c a tn hi u lin t c khng tu n hon bi n i fourier
Hnh 3.6. ph c a dy xung ch nh t, bin A = 1.
(a) chu k T = 0.25 khng i, (b) thay i
82
Xt m t tn hi u khng tu n hon c di h u h n (finite duration) x(t) nh c
minh h a trong hnh 3.7.a. T tn hi u khng tu n hon ny, ta c th t o ra m t tn
hi u tu n hon x
p
(t) chu k T
p
b ng cch l p l i tn hi u x(t) v i chu k T
p
(hnh 3.7.b).
R rng, khi T
p
th x
p
(t) = x(t) .
Cch bi u di n ny hm r ng ta c th thu c ph c a x(t) t ph c a x
p
(t)
b ng cch cho T
p
.
Chu i Fourier c a tn hi u tu n hon x
p
(t) l :
x
p
p
kF j
k P
T
F e X t
P
1
, ) (
2

t t
(3.44)
v i

2
2
2
) (
p
p
p
T
T
kF j
p k
dt e t x X
t t
(3.45)
V x(t) = 0, khi nn ta c th thay x
p
(t) b ng x(t) v gi i h n tch phn trong
pt(3.45) t - n + , ta c:

dt e t x
T
X
p
kF j
P
P
k
t t 2
) (
1
(3.46)
nh ngha : Bi n i Fourier c a tn hi u lin t c khng tu n hon x(t) l m t
hm X(F) c a bi n t n s lin t c F nh sau :

dt e t x F x
Ft j t 2
) ( ) ( (3.47)
So snh pt(3.46) v pt(3.47) ta th y cc h s c a chu i Fourier X
k
chnh l cc m u c a X(F) cc gi tr F = kF
p
khi chia cho T
p
, ta c:
) (
1
p
P
k
kF X
T
X hay

,
_

P p
k
T
k
X
T
X
1
(3.48)
Hnh 3.7.(a)tn hi u tu n hon x(t)
(b) tn hi u tu n hon x
p
(t) c t o ra b ng cch l p l i x(t) v i chu k T
p
83
Thay pt(3.48) vo pt(3.44), ta c :
t kF j
k
P p
p
P
e
T
k
X
T
t x
t 2
1
) (

,
_

c gi i h n c a pt(3.48) khi T
p
= , tr c tin ta t:
P
T
F
1

sau thay vo pt(3.48) ta c :

k
Ft j
P
F e F k X t x
t 2
) ( ) (
(3.49)
R rng khi T
p
= th x
p
(t) x(t), F tr thnh vi phn dF v k F tr thnh
bi n t n s lin t c F, t ng trong pt(3.49) bi n thnh tch phn v i bi n t n s F v
pt(3.49) tr thnh :

+

dt e F X t x
Ft j t 2
) ( ) ( (3.50)
Quan h (3.50) c g i l bi n i Fourier ng c.
Tm l i, ta c c p bi n i Fourier c a tn hi u lin t c khng tu n hon c di
h u h n l :
- Cng th c t ng h p (bi n i Fourier ng c)
x(t) =

+

dt e F X
Ft i t 2
) ( (3.51)
- Cng th c phn tch (bi n i Fourier thu n)
X(F) =

dt e t X
Ft i t 2
) ( (3.52)
Thay F = v dF = vo ph ng trnh (3.51) v ph ng trnh (3.52) ta c c p cng
th c bi n i Fourier theo t n s gc.
X(t) =

d e X
t j
) (
2
1
t
( 3.53)
X( ) =

dt e t X
t j
) (
2
1
t
( 3.54)
i u ki n bi n i Fourier t n t i l tch phn trong ph ng trnh (3.54) ph i h i
t . Tch phn ny s h i t n u :

+

< dt t x
2
) ( (3.55)
84
M t tn hi u x(t) th a pt (3.55) l tn hi u c nng l ng h u h n (Finite energy).
M t t p i u ki n khc cho bi n i Fourier t n t i c g i l i u ki n
Dirichlet.
Bao g m :
(1) Tn hi u x(t) c m t s h u h n cc i m b t lin t c.
(2) Tn hi u x(t) c m h u h n cc c c i v c ti u.
(3) Tn hi u x(t) kh tch tuy t i, ngha l :

+

< dt t x ) ( (3.56)
3.3.4. Ph m t nng l ng c a tn hi u khng tu n hon
Xt m t tn hi u x(t) c nng l ng h u h n v c bi n i Fourier l X(F).
Nng l ng c a n l :
E
x
=

+

+

1
]
1

dt dF e F X t x
Ft j t 2 ^
) ( ) ( hay E
x
=

+

+

1
]
1

dF dt e t x F X
Ft j t 2 *
) ( ) (
V i x*(t) l lin h p ph c c a x(t).
Quan h Parseval:
L y lin h p ph c c a pt(3.51) v thay vo ta c :
E
x
=

+

+

1
]
1

dt dF e F X t x
Ft j t 2 ^
) ( ) (
hay E
x
=

+

+

1
]
1

dF dt e t x F X
Ft j t 2 *
) ( ) (
Suy ra:
E
x =

+

dF F X
2
) (
K t qu l : E
x =

+

dt t X
2
) ( =
E
x =

+

dF F X
2
) (
(3.57)
Pt(3.57) c g i l quan h Parseval c a tn hi u khng tu n hon, chnh l
nguyn l b o ton nng l ng trong mi n th i gian v mi n t n s .
Ph bin Ph pha:
Ph X(F) c a tn hi u ni chung c gi tr ph c, do th ng c bi u di n theo t a
c c :
X(F) =
) (
) (
F j
e F X
u
v i (F) = X(F)
Trong , l ph bin v (F) l ph pha.
Ph m t nng l ng:
85
M t khc, i l ng: S
xx
(F) = (3.58)
bi u di n s ph n b nng l ng theo t n s , c g i l ph m t nng l ng
(energy density spectrum) c a x(t).
Tch phn c a S
xx
(F) l y trn ton tr c t n s l t ng nng l ng c a tn hi u. Ta
c ng d dng th y r ng, n u x(t) l tn hi u th c th :
(3.59)
X(-F) = - X(F) (3.60)
V S
xx
(-F) = S
xx
(F) (3.61)
Nh v y ph m t nng l ng c a tn hi u th c c tnh i x ng ch n.
V d 3.2 :
Hy xc nh bi n i Fourier v ph m t nng l ng c a tn hi u xung ch
nh t c nh ngha nh sau :

>

2
0
2
) (
t
t
t
t A
t x , c minh ho trong hnh (3.8a)
Gi i :
R rng tn hi u ny l khng tu n hon v th a mn i u Dirichlet.
t t
t t
t
t
t
t t
F
F Sin
A dt Ae F X
F j

2
2
2
) ( (3.63)
p d ng pt(3.52) :
Hnh 3.8.a.tn hi u xung ch nh t
b.bi n i fourier c a tn hi u xung ch nh t
86
Ta th y X(F) c gi tr th c, v ph bin c d ng hm S
a
=
u
u sin
. V v y ph c a
tn hi u ch nh t x(t) l ng bao c a ph r i r c c a tn hi u tu n hon c c b ng
cch l p l i tn hi u xung ch hi u ny v i chu k Tp nh hnh 3.6. Cc h s X
k
c a
chu i Fourier c a tn hi u tu n hon xp(t) chnh l cc m u c a X(F) cc t n s F =
kF
p
= nh c p pt(3.48).
T pt(3.63), ta th y r ng th c a X(F) i qua i m 0 cc gi tr F =
t
k
v i k =
t1, t2, ... (hnh 3.8.b).
Ngoi ra, ta th y d i t n s chnh

,
_

t t
1 1
F t p trung h u h t nng l ng c a
tn hi u. Khi r ng xung gi m, d i t n chnh m r ng ra v nng l ng phn b ln
vng t n s cao h n v ng c l i.
Ph m t nng l ng c a tn hi u xung ch nh t l :
,
2
2
) (
,
_

t t
t t
t
F
F Sin
A F S
xx
(3.64)
3.4 PH N TCH T N S C A TN HI U R I R C
Nh trnh by trong ph n tr c, chu i Fourier c a m t tn hi u lin t c tu n
hon c th bao g m m t s v h n cc thnh ph n t n s , v hai thnh ph n t n s
lin ti p c t n s l ch nhau 1/T
p
, v i T
p
l chu k c b n c a tn hi u. V d i t n c a
tn hi u lin t c tr i r ng t - n + nn n c th ch a ng v s cc thnh ph n
t n s . Ng c l i, d i t n c a tn hi u r i r c gi i h n trong kho ng [- , ] hay l [0,
2 ]. M t tn hi u r i r c c chu k c b n l N c th bao g m cc thnh ph n t n s
cch nhau radian hay f= cycles. K t qu l chu i Fourier bi u di n m t tn hi u r i r c
tu n hon s bao g m nhi u nh t l N thnh ph n t n s . y l s khc bi t c b n
gi a chu i Fourier c a tn hi u r i r c v tn hi u lin t c tu n hon.
3.4.1. Chu i fourier c a tn hi u r i r c tu n hon
Xt m t tn hi u r i r c tu n hon x
p
(n) c chu k N. x
p
(n) c th bi u di n t h p
tuy n tnh c a cc hm m ph c c quan h hi :
N kn j
N
k
P P
e k X n x
/ 2
1
0
) ( ) (
t

(3.65)
Pt(3.65) c g i l chu i Fourier c a tn hi u r i r c tu n hon x
p
(n). Ta s tm
t p cc h s c a chu i Fourier {X
p
(k)}.
Ta b t u v i cc hm m ph c : , v i k = 0, 1, ..., N-1
y c ng l cc hm tu n hon v i chu k N v tr c giao nhau c, c th nh
sau :
(3.66)
Pt(3.66) c th c ch ng minh b ng cch d a vo cng th c tnh t ng c a m t
chu i hnh h c, l :
87
B c ti p theo l nhn hai v c a pt(3.65) cho v i r l m t s nguyn v l y
t ng t n = 0 n n = N-1, ta c :

1
0
/ ) ( 2
1
0
1
0
/ 2
) ( ) (
N
n
N n k j
N
k
p
N
n
N n j
p
e k X e n x
t t tt
i v tr cc t ng v ph i :

1
0
1
0
/ ) ( 2
1
0
/ 2
) ( ) (
N
n
N
n
N n k j
P
N
n
N n j
P
e k X e n x
t t tt
(3.67)
p d ng pt(3.66) ta c :
V v y, v ph i c a pt(3.67) rt g n v NX
p
(r) v :

1
0
/ 2
) (
1
) (
N
n
N n j
P
e n x
N
r X
t
, v i r = 0,1,2,,N-1 (3.68)
Cc pt(3.65) v pt(3.68) l cc cng th c phn tch t n s c a tn hi u r i r c. Ta
vi t l i :
Cng th c t ng h p :

1
0
/ 2
) ( ) (
N
k
N kn j
P
e k X n x
t
(3.69)
Cng th c phn tch :

1
0
/ 2
) (
1
) (
N
k
N kn j
P
e n x
N
k X
t
(3.70)
Nh n xt :
Cc h s Fourier X
p
(k) khi v t ra ngoi kho ng k = [0, N-1] c ng tu n
hon v i chu k N. T pt(3.70) ta d dng ch ng minh c :
X
p
(k+N) = X
p
(k) (3.71)
K t lu n: Ph c a m t tn hi u x
p
(n) tu n hon v i chu k N c ng l m t dy tu n
hon v i chu k N. V y N m u lin ti p b t k c a tn hi u tu n hon m t n m t
cch y tn hi u trong mi n th i gian, hay N m u lin ti p b t k c a ph c a tn
hi u ny m t n m t cch y trong mi n t n s .
Trong th c t ta th ng kh o st trong m t chu k ng v i k = 0, 1, 2, ..., N-
1, t ng ng v i d i t n c b n 0
k
= 2/ < 2.. B i v, n u kh o st trong d i t n
- <
k
= 2/ t ng ng v i s g p b t ti n khi N l .
V d 3.3:
Hy xc nh ph c a tn hi u : : x(n) = Cos
0
n,khi: (a)
0
= , (b)
0
=/3
88
Gi i :
(a) V i t c 2
0
ta c f
0
=
2
1
. V f
0
khng l m t s h u t, nn tn h u x(n)
khng tu n hon. K t qu l ta khng th khai tri n x(n) b ng chu i Fourier. Tuy nhin
tn hi u ny c m t ph ring c a n, ph c a n ch g m m t thnh ph n t n s duy
nh t =
0
= t 2
(b) V i
0
=/3 , ta c f
0
=, v y x(n) tu n hon v i chu k N = 6.
T pt(3.70) ta c :
6 / 2
5
0
) (
6
1
) (
kn j
n
P
e n x k X
t

, k = 0, 1, ..., 5
Tuy nhin, x(n) c th bi u di n nh sau :
) (
2
1
6
2
6
2
6
2
cos ) (
n
j
n
j
e e
n
n x
t t
t

+

i u ny c ngha l : X
p
(-1) = X
p
(5) ph h p v i pt(3.71). Ngha l X
p
(k) tu n
hon v i chu k N = 6. Ph c a x(n) trong m t chu k l :
X
p
(0) = X
p
(2) = X
p
(3) = X
p
(4) = 0 ; X
p
(1) = 1/2; X
p
(5) = 1/2
v c minh h a trong hnh 3.9
3.4.2. Ph m t cng su t c a tn hi u r i r c tu n hon
Quan h Parseval:
Cng su t trung bnh c a m t tn hi u r i r c tu n hon v i chu k N c nh
ngha l :

1
0
2
) (
1
N
n
x
n x
N
P (3.72)
B ng cc thao tc ton h c t ng t nh khi thi t l p quan h Parseval cho tn hi u
lin t c, nh ng y tch phn c thay b ng t ng, ta c quan h Parseval cho tn
hi u r i r c :

1
0
2
1
0
2
) ( ) (
1
N
k
P
N
n
x
k X n x
N
P (3.73)
Pt(3.73) l quan h Parseval c a tn hi u r i r c tu n hon. Ta th y cng su t trung
bnh c a tn hi u b ng t ng cc cng su t c a ring t ng thnh ph n t n s .
Ph m t cng su t Ph bin Ph pha:
Dy
2
) (k X
P
v i k = 0, 1, ... , N-1 bi u di n s phn b nng l ng theo t n s c
g i l ph m t cng su t c a tn hi u r i r c tu n hon.
N u x
p
(n) l tn hi u th c (ngha l ) ( ) (
^
n X n x
P P
) c ng t ng t nh trong tn
hi u lin t c ta c :
) ( ) (
*
k X k X
P
(3.74)
Pt(3.74) t ng ng v i : ph bin ) ( ) ( k X k X
P P
( i x ng ch n)
89
v : ph pha - X
p
(-k) = X
p
(k) ( i x ng l )
Cc tnh ch t i x ng ny c a ph bin v ph pha lin k t v i tnh ch t tu n
hon cho ta m t k t lu n quan tr ng v vi c m t tn hi u trong mi n t n s . C th
h n ta c th ki m ch ng l i tnh ch t i x ng nh sau:
) ( ) 0 ( N X X
p p
) ( ) 0 ( N X X
p p

) 1 ( ) 1 ( N X X
p p
) 1 ( ) 1 ( N X X
p p
(3.75)
)
2
(
N
X
p
)
2
(
N
X
p
0 )
2
(
N
X
p
(N u N ch n)
1
]
1

1
]
1

2
) 1 (
2
) 1 ( N
X
N
X
p p
X
1
]
1

+

1
]
1

2
) 1 (
2
) 1 ( N
X
N
p p
(N u N l )
Nh v y, v i m t tn hi u th c, ph X
p
(k), v i k = 0, 1, 2, ..., cho N ch n
hay k = 0,1,2, ..., cho N l , hon ton c th c t c tn hi u trong mi n t n s , v i
0 k th 0
k
= .
C ng t tnh ch t i x ng c a cc h s Fourier c a m t tn hi u th c. Chu i
Fourier (3.69) c th bi u di n v i d ng khc nh sau :

,
_

+ +

k
M
k
P P
kn
N
k X X n x u
t 2
cos ) ( 2 ) 0 ( ) (
1
(3.76)

,
_

+
M
k
k k
kn
N
Sin b kn
N
Cos a a
1
0
2 2 t t
(3.77)
V i a
0
= X
p
(0); a
k
= 2|X
p
(k)|cos(k v b
k
= 2|Xp(k)|sin k v M =N/2 n u N ch n,
M=(N-1)/2 n u N l .
V d 3.4
Hy xc nh cc h s chu i Fourier v ph m t cng su t c a tn hi u tu n
hon c trnh by trong hnh 3.10
Gi i :
p d ng pt(3.70), ta c :

1
0
2
1
0
/ 2
1
) (
1
) (
N
n
N
kn
j
N
n
N kn j
P
Ae
N
e n x
N
k X
t
t
, v i k= 0,1,,N-1
p d ng cng th c tnh t ng h u h n c a m t chu i hnh h c ta c :
X
p
(k) =

1 ,... 2 , 1 ,
1
1
0 ,
) (
2
2
1
0
2
N k
e
e
N
A
k
N
AL
e
N
A
N
k
j
N
L
k j
L
n
N
L
j
t
t
t
90
Ch r ng :
N
k
j
N
kL
j
e
e
t
t
2
2
1
1

=
N
k
l
N
k
j
N
kL
j
N
kL
j
N
k
j
N
kL
l
e e
e e
e
e
t t
t t
t
t

,
_

,
_

N
k
Sin
N
kL
Sin
e
N
L k
j
t
t
t
) 1 (
Do :

t t

,
_

,
_

t t

... 2 , , 0 ,
... 2 , , 0 ,
) (
) 1 (
N N k
N
k
Sin
N
kL
Sin
e
N
A
N N k
N
AL
k X
N
L k
j
P
t
t
t
(3.78)
Ph m t cng su t c a tn hi u tu n hon ny l :

t t

,
_

,
_

t t
,
_

... 2 , , 0 ,
... 2 , , 0 ,
) (
2
2
2
2
N N k
N
k
Sin
N
kL
Sin
N
A
N N k
N
AL
k X
p
t
t
(3.79)
Hnh 3.11 v th c a
2
) (k X
P
v i L = 5; N = 10 v A = 1
3.4.3. Phn tch t n s c a tn hi u r i r c khng tu n hon bi n i fourier
T ng t nh trong tn hi u lin t c khng tu n hon, phn tch t n s c a m t tn
hi u r i r c khng tu n hon c nng l ng h u h n l bi n i Fourier.
3.4.3.1. nh ngha bi n i Fourier c a tn hi u r i r c
Trong ch ng 2 ta c p n bi n i Fourier c a m t tn hi u r i r c, l
tr ng h p c bi t c a bi n i Z, khi bi n i Z c l y trn ng trn n v,
ngha l Z = e
j
. Ta c bi n i Fourier c a m t dy x(n) l :

n
n j j
e n x e X
c c
) ( ) (
(3.80)
Nh t xt :
Bi n i Fourier c a m t tn hi u r i r c v bi n i Fourier c a m t tn hi u lin
t c c 2 s khc nhau c b n:
D i t n s c a bi n i Fourier c a tn hi u lin t c (hay ph c a n) tr i r ng
t - n + , trong khi d i t n c a bi n i Fourier r i r c l [- , ](hay [0,2 ]),
v t ra ngoi d i t n ny X( ) tu n hon v i chu k 2 .
91
Th t v y :

+
+
n
n k j
e n x k X
) 2 (
) ( ) 2 (
t c
t c
Hay

+
n
kn j n j
e e n x k X
t c
t c
2
) ( ) 2 (
Ta c : ) ( ) ( ) 2 ( c t c
c
X e n x k X
n
n j
+

(3.81)
V y X( ) tu n hon v i chu k 2 . Do , cc t n s b t k bn ngoi kho ng [- ,
] hay [0, 2 ]) l t ng ng v i m t t n s trong kho ng ny.
Trong bi n i Fourier c a tn hi u r i r c, t ng c thay th cho tch phn,
v v X( ) l m t hm tu n hon theo bi n , n c d ng gi ng nh m t khai tri n
chu i Fourier, cc h s c a chu i Fourier ny l gi tr c a dy x(n).
3.4.3.2. Bi n i Fourier ng c
T cng th c bi n i Z ng c

dz x z X
j
n x
n 1
) (
2
1
) (
t
ta thay z = ej

v dz=je
j
d.
Ta c bi n i Fourier ng c nh sau :

t
t
c c
c
t
d e e X n x
n j j
) (
2
1
) (
(3.82)
Tm l i , ta c c p bi n i Fourier c a tn hi u r i r c nh sau :
Cng th c bi n i ng c :

x
x
n j j
d e e X n x c
t
c c
) (
2
1
) (
(3.83)
Cng th c bi n i thu n :

n
n j
e n x X
c
c ) ( ) (
(3.84)
3.4.3.3. i u ki n t n t i bi n i Fourier c a tn hi u r i r c
X( ) t n t i khi v ph i c a ph ng trnh (3.84) h i t . Ta c ng c p trong
ch ng 2, bi n i Fourier t n t i khi bi n i Z ch a vng trn n v.
By gi ta xt c th h n, i u ki n X( ) t n t i l :
< <

n n
n j
n x e n x ) ( ) (
c
(3.85)
V
M t tn hi u r i r c th a mn i u ki n (3.85) (gx i l kh t ng tuy t i) l tn
hi u c nng l ng h u h n. Th y v y :
Nng l ng c a tn hi u r i r c x(n) c nh ngha nh sau :

n
x
n x E
2
) ( (3.86)
92
Ta c:

n
x
n x E
2
) (
V <

n
n x ) ( nn nng l ng E
x
c a tn hi u h u h n.
3.4.4. Ph m t nng l ng c a tn hi u khng tu n hon
Quan h Parseval:1
Ta xc nh m i qua2n h gi a E
x
v X( )
Ta c :

1
]
1

n
n j
n
x
d e X n x n x n x E
t
t
c
c c
t
) (
2
1
) ( ) ( ) (
* *
Hon i v tr t ng v tch phn :

1
]
1

t
t
c
t
t
c c
t
c c
t
d X d e n x X E
n
n j
x
2
*
) (
2
1
) ( ) (
2
1
Ta c m i quan h gi a x(n) v X( ) l :

t
t
c c
t
d X n x E
n
x
2 2
) (
2
1
) ( (3.87)
Ph ng trnh (3.87) l quan h Parseval cho tn hi u r i r c khng tu n hon c
nng l ng h u h n.
Ph bin - Ph pha - Ph m t nng l ng:
Ni chung, X( ) l m t hm ph c c a t n s . V v y ta c th bi u di n b i m t i
l ng phasor.
) (
) ( ) (
c u
c c
j
e X X (3.88)
Trong : l ph bin v () = X() l ph pha.
T ng t nh trong tr ng h p tn hi u t ng t i l ng:
S
xx
() = (3.89)
bi u di n s phn b nng l ng theo t n s c g i l ph m t nng l ng
c a x(n). R rng, S
xx
( ) khng ch a thng tin v pha.
c bi t, n u x(n) l tn hi u th c th :
X
*
() = X(-) (3.90)
hay ( i x ng ch n) (3.91)
v : X(-) = -X() ( i x ng l ) (3.92)
T pt(3.89) ta c ng c :
S
xx
(-) = S
xx
() ( i x ng ch n) (3.93)
Do tn i x ng ta ch c n kh o st tnh hi u r i r c trong d i t n 0 s c s t.
93
V d 3.5
Xc nh v v ph m t nng l ng S
xx
( ) c a tn hi u :
x(n) = a
n
u(n) v i -1 < a < 1, c th : a = 0,5 v a = -0,5
Gi i :
Bi n i Z c a x(n) l: X(z) =
1
1
1

az
, v i ROC : z> a (3.94)
V |a|< 1 nn ROC c a X(z) ch a vng trn n v, v v y bi n i Fourier t n t i.
Ta thay z = e
j
c c bi n i Fourier c a x(n), l :
c
c
j
ae
X

1
1
) ( (3.95)
) 1 )( 1 (
1
) ( ) ( ) ( ) (
*
2
c c
c c c c
j j
xx
ae ae
X X X S

Hay:
2
cos 2 1
1
a a
S
xx
+

c
(3.96)
M t ph nng l ng :
Ta th y S
xx
(- ) = S
xx
( ), ph h p v i pt(3.93).
Hnh 3.12 v tn hi u x(n) v ph t ng ng v i a = 0,5 v a = -0,5. Ta th y v i
a=-0,5 tn hi u bi n i nh../Anh h n v k t qu l ph c a n t p trung vng t n s
cao.
V d 3.6:
Xc nh tn hi u x(n), bi t r ng ph c a n l :

>

c
c
X
c c
c c
c
, 0
, 1
) ( (3.97)
Hnh 3.12. Dy x(n) =
n

,
_

2
1
u(n) v x(n) =
n

,
_

2
1
u(n)
(b) ph m t nng l ng c a chng
94
Gi i :
T pt(3.83) ta c :
0 ,
2
1
) (
2
1
) (

n
n
Sin
d e
d e X n x
c
c c
j
j
c
c
c
c
t
c
c t
c c
t
c
c
ct
t
t
ct
Khi n = 0, ta c :
t
c
c
t
c
c
c
c
c
d n x

2
1
) (

0 ,
0 ,
) (
n
n
n Sin
n
n x
c
c c
c
c
c
t
c
t
c
(3.98)
V y:
C p bi n i Fourier c minh h a trong hnh 3.13. Ta th y, x(n) l m t tn hi u
c nng l ng h u h n v E
x
=.
V d 3.7 :
Xc nh bi n i Fourier v ph m t nng l ng c a dy

n
L n A
n x
, 0
1 0 ,
) ( (3.99)
th c a tn hi u ny c v trong hnh 3.14
Hnh 3.13. c p bi n i fourier trong v d 3.6
95
Gi i : Tn hi u cho l tn hi u kh t ng tuy t i th t v y :

<
x
L
x
A L A n x
1
0
) (
Do bi n i Fourier c a n t n t i. H n n a, y l m t tn hi u c nng l ng
h u h n, ta tnh c E
x
= A
2
L
Bi n i Fourier c a tn hi u c th c tnh nh sau :
c
c
c
c
j
L j L
n
n j
e
e
A Ae X

1
1
) (
1
0
hay
,
) 2 / (
2 /
) (
) 1 )( 2 / (
c
c
c
c
Sin
L Sin
Ae X
L j
(3.100)
Cho = 0, ta c X(0) = AL (dng qui t c LHospital)
Ph bin c a x(n) l :

,
_

,
_

0 ,
2
2
0 ,
) (
c
c
c
c
c
Sin
L
Sin
A
L A
X (3.101)

,
_

,
_

+
2
2
) 1 (
2
) (
c
c
c
c
Sin
L
Sin
L A X (3.102)
Ta nh r ng, pha c a m t s th c l 0 n u l m t s th c d ng v l (n u l s
th c m.
Hnh 3.15 trnh by ph bin v ph pha c a tn hi u (3.99) v i A = 1 v L=5
ph m t nng l ng ch l bnh ph ng c a ph bin .
Hnh 3.14.tn hi u r i r c xung ch nh t
96
Nh n xt :
Cho cc gi tr t n s r i r c c quan h hi v i nhau, ngha l :
=
k
= , k = 0,1, ... N-1
Ta c :
1
]
1

,
_

1
]
1

,
_

,
_

k
N
Sin
kL
N
Sin
Ae k N X
L k
N
j
t
t
t
t
) 1 (
) ) / 2 ((
So snh v i chu i Fourier, pt(3.78) dy h s c a chu i xung ch nh t tu n hon
v d 3.4 ta th y r ng : X() = NX
p
(k), k = 0, 1, ... N-1
y ta xt m t tn hi u xung ch nh t b ng v i m t chu k c a chu i xung
ch nh t tu n hon c chu k N. Gi tr c a bi n i Fourier cc t n s = , k = 0,1,
... N-1 chnh l tch c a chu l N v i cc h s c a chu i Fourier {X
p
(k)} cc hi
t ng ng. Hay ni ng c l i cc h s X
p
(k) c a chu i Fourier b ng v i m u th k c a
bi n i Fourier X( )( c l y m u u v i chu k l y m u l nhn cho N).
3.4.5. Cc tnh ch t c a bi n i fourier c a tn hi u r i r c theo th i gian
V bi n i Fourier c a tn hi u r i r c l tr ng h p c bi t c a bi n i Z. Nn
cc tnh ch t c a bi n i Z c ng ng v i bi n i Fourier. Ngoi ra, bi n i Fourier
cn c m t tnh ch t ring c a n.
Tr c tin ta s tm t t cc tnh ch t c trnh by trong ph n bi n i Z (xem
b ng 3.2 trang sau). Sau , ta s phn tch thm m t s tnh ch t khc c a bi n i
Fourier.
M t s tnh ch t khc c a bi n i Fourier
1. nh l Wiener - Khintchine
Hnh 3.15.(a) ph bin v (b) ph pha c a bi n i fourier c a tn hi u r i r c
xung ch nh t
97
N u x(n) l m t tn hi u th c th
) ( ) 1 ( c
xx
F
xx
S r (3.104)
nh l ny l m t tr ng h p c bi t c a tnh ch t t ng quan, theo , ph m t
nng l ng c a m t tn hi u nng l ng l bi n i Fourier c a dy t t ng quan
c a n.
y l m t h qu quan tr ng, n hm r ng, dy t t ng quan c a m t tn hi u
v m t ph nng l ng c a n ch a cng m t thng tin v tn hi u. V v y, n khng
ch a thng tin v pha (gi ng nh m t ph nng l ng), ta khng th ph c h i tn
hi u m t cch duy nh t t dy t t ng quan hay ph m t nng l ng c a n.
STT Tnh ch t Mi n th i gian Mi n t n s
K hi u x(n) X()
x
1
(n) X
1
()
x
2
(n) X
2
()
1 Tuy n tnh a
1
x
1
(n) + a
2
x
2
(n) a
1
X
1
() + a
2
X
2
()
2
Dch trong
mi n th i
gian
x(n-k) e
-jk
X()
3
o tr c th i
gian
x(-n) X(-)
4
Vi phn
trong mi n
t n s
n x(n)
5 Ch p x
1
(n)* x
2
(n) X
1
()X
2
()
6 T ng quan
) l ( x * ) l ( x ) l ( r
2 1 x x
2 1

) ( X ) ( X ) ( R
2 1 x x
2 1

=X
1
()X
2
*
()
7 Nhn x
1
(n).x
2
(n)
8
Lin h p
ph c
x
*
(n) X
*
(-)
9
nh l
Parseval
B ng 3.2 : M t s tnh ch t c a bi n i Fourier r i r c
2. Dch trong mi n t n s (Frequency Shifting)
) ( ) (
0
0
c c
c
X n x e
F n j
(3.105)
Tnh ch t ny c ch ng minh m t cch d dng b ng cch thay x(n) tr c ti p
vo cng th c phn tch (3.84). Theo tnh ch t ny, vi c nhn dy x(n) v i t ng
ng v i s dch chuy n trong mi n t n s c a ph X( ) m t kho ng
0
. S dch
98
chuy n ny c minh h a trong hnh 3.16. V ph c a X( ) l tu n hon, nn ta ch
c n kh o st trong m t chu k (hnh 3.16d)
3. nh l bi n i u (Modulation Theorem)
) (
2
1
) (
2
1
cos ) (
0 0 0
c c c c c + + X X n n x
F
(3.106)
ch ng minh nh l bi n i u, ta bi u di n cos
0
n d i d ng :

,
_

+
n j
n j
e e n
0 0
2
1
cos
0
c
c
c
V p d ng tnh ch t dch trong mi n t n s . nh l bi n i u c minh h a
trong hnh 3.17
4. Tnh ch t i x ng
Cc tnh ch t i x ng c a bi n i Fourier r t h u d ng, gip ta c th tnh ton
ho c bi u di n ph c a tn hi u m t cch n gi n h n.
T ng qut, c 2 tn hi u x(n) v X( ) u c gi tr ph c. Ta c th bi u di n cc
tn hi u ny d i d ng :
x(n) = x
R
(n) + jx
I
(n) (3.107)
X() = X
R
() + jX
I
() (3.108)
Hnh 3.16.Minh h a tnh ch t dch trong mi n t n s c a bi n i fourier
99
Thay pt(3.107) v e
-j n
= cos n - jsin n vo cng th c bi n i Fourier thu n
(3.84) ta thu c :

+
n
I R R
n n x n n x X c c c sin ) ( cos ) ( ) ( (3.109)

n n x n n x X
I R I
c c c cos ) ( sin ) ( ) ( (3.110)
T ng t , thay pt(3.108) v e
j n
= cos n + j sin n vo cng th c bi n i Fourier
ng c (3.83) ta thu c :
X
R
(n) = j [

t
c c c c c
t
2
cos ) ( cos ) (
2
1
d n X n X
I R
(3.111)
X
I
(n) = j [

+
t
c c c c c
t
2
sin ) ( cos ) (
2
1
d n X n X
I R
(3.112)
c bi t, n u x(n) l tn hi u th c, ngha l x
R
(n) = x(n) v x
I
(n) = 0. Khi
pt(3.109) v pt(3.110) tr thnh :
X
R
(c) =

n
n n x c cos ) ( (3.113)
Hnh 3.17. th minh h a nh l bi n i n
(a) ph c a tn hi u x(n)
(b) ph c a tn hi u y
1
(n) = x(n)cos
2
t
n
(c) ph c a tn hi u y
2
(n) = x(n)cost n
100
X
R
(c) =

n
n n x c sin ) ( (3.114)
V cos(- ) n = cos n v sin(- ) n = -sin n
Nn : X
R
(- ) = X
R
( ) ( i x ng ch n) (3.115)
X
I
(- ) = -X
I
( ) ( i x ng l ) (3.116)
N u x(n) l tn hi u th c v l
N u x(n) l tn hi u th c v l (ngha l x(-n) = -x(n)) th x(n)cos n l hm l v
x(n)sin n l hm ch n.
T pt(3.113), pt(3.114) ta thu c :
(3.117)
v x(0) = -x(-0) = -x(0) = 0
X
I
( c) = -2

1
sin ) (
n
n n x c (3.118)
X(n) = -

c c c
t
d n X
I
) sin ) ( (
1
(3.119)
N u x(n) l tn hi u thu n o
Trong tr ng h p ny x
R
(n) = 0 v x(n) = jx
I
(n). Khi pt(3.109), pt(3.110) tr
thnh
X
R
(

n n X
I
c c sin ) ( ) (l ) (3.120)
X
I
(

n n X
I
c c cos ) ( ) (ch n) (3.121)
X
I
(n) =
t
1
j [

+
t
c c c c c
0
cos ) ( sin ) ( d n X n X
I R
(3.122)
N u x
I
(n) l ngha l x
I
(-n) = x
I
(n)) th
X
R
(c )=2

1
sin ) (
n
I
n n X c (l ) (3.123)
X
I
() = 0 (3.124)
X
I
(n)=

n X
R
c c
t
sin ) (
1
dc (3.125)
N u x
I
(n) ch n ngha l x
I
(-n) = x
I
(n)) th :
X
R
() = 0
X
I
( c ) = X
I
(0) +2

1
cos ) (
n
I
n n X c (ch n) (3.126)
101
X
I
(n)=
t
1

t
c c
0
cos ) ( n X
I
dc (3.127)
V d 3.8: Xc nh bi n i Fourier c a tn hi u:
X(n)=

n
M n M A
, 0
,
(3.128)
Gi i : R rng x(-n) = x(n). V y x(n) l m t tn hi u th c v ch n. ta c
X
R
( ,
1
]
1

+ +
1
]
1

+ +
,
_

M
n
n j
M
n
n j
M
n
n j n j
M
n
e e A e e A n A
1 1 1 1
1 1 cos 2 1 )
c c c c
c c

,
_

,
_

1
1
1
]
1

1
]
1

+ +
+

+ +
2
2
1
) ( ) (
1
1 1
1
2 2
)
2
1
( )
2
1
(
2
) 1 (
2
2 2
) 1 (
2
) 1 ( ) 1 (
c
c
c c
c c
c
c c
c
c c
c c
c
c
c c
c
c c
Sin
M Sin
A
e e
e e
A
e
e e e
e e
e e e
A
e
e e
e
e e
A
j j
M j M j
j
M j j
j
j j
M j j
j
j
M j j
j
M j j
(3.129)
Hnh 3.18. c tnh ph c a tn hi u xung ch nh t trong v d 3.7
102
V X( ) l th c, nn ph bin v pha c tnh nh sau :

,
_

,
_

2
2
1
) (
c
c
c
Sin
M Sin
A X (3.130)
V

<
>

0 ) ( ,
0 ) ( , 0
) (
c t
c
c
X
X
X (3.131)
Hnh 3.18 trnh by th c a tn hi u x(n), bi n i Fourier X( ) ph bin v
ph pha c a n.
B ng 3.3: M t s c p bi n i Fourier c a tn hi u r i r c khng tu n hon thng
d ng.
3.5 L Y M U TN HI U TRONG MI N TH I GIAN V MI N T N S
Nh c p ch ng 1, l y m u tn hi u trong mi n th i gian l khu quan tr ng
trong vi c x l tn hi u t ng t b ng k thu t x l tn hi u s . M t khc, tn hi u c ng
c th c x l trong mi n t n s . Trong tr ng h p tn hi u c x l l tn hi u
khng tu n hon c nng l ng h u h n, ph c a n l lin t c. V v y c ng c n ph i l y
m u trong mi n t n s .
3.5.1. L y m u trong mi n th i gian v khi ph c tn hi u t ng t .
G i x
a
(t) l tn hi u t ng t c n x l. Gi s tn hi u ny c l y m u tu n hon
v i chu k l y m u l T
S
, tn hi u r i r c thu c l :
x(n) = x
a
(nT
S
) , - < n < (3.132)
Cc m u sau c l ng t ha tr thnh tn hi u s . Trong cc kh o st sau
ny, ta gi s s m c l ng t l n c th b qua sai s l ng t trong qu trnh
bi n i A/D.
Ta s nghin c u m i quan h gi a ph c a tn hi u lin t c x
a
(t) v ph c a tn
hi u r i r c x(n).
N u x
a
(t) l m t tn hi u khng tu n hon c nng l ng h u h n, th ph c a n
c cho b i cng th c bi n i Fourier.
103

dt e t x F X
Ft j
a a
t 2
) ( ) ( (3.133)
Ng c l i, tn hi u x
a
(t) c th c ph c h i t ph c a n b ng bi n i Fourier
ng c :

dF e F X t x
Ft j
a a
t 2
) ( ) ( (3.134)
Ch r ng, vi c tnh ton c th c hi n trn t t c cc thnh ph n t n s trong
m t d i t n v h n - < F < l c n thi t cho s khi ph c tn hi u t ng t , n u tn
hi u c bng t n khng gi i h n.
Ph c a tn hi u r i r c x(n) c cho b i :

n
n j
e n x X
c
c ) ( ) (
Hay:

n
fn j
e n x f X
t 2
) ( ) ( ( 3.135)
Dy x(n) c th c khi ph c t ph X( ) ho c X(f) b ng bi n i ng c:

x
x
n j
d e X n x c c
t
c
) (
2
1
) (
Hay

2
1
2
1
2
) ( ) ( df e f X n x
fn j t
(3.136)
Quan h gi a cc bi n th i gian t v n trong s l y m u tu n hon l :
t = nT
S
(3.137)
T ng ng ta c m i quan h gi a cc bi n t n s F v f.

dF e F X nT x n x
S
F
F
n j
a S a
t 2
) ( ) ( ) ( (3.138)
Suy ra :

2
1
2
1
2
2
) ( ) ( dF e F X df e f X
S
F
F
n j
a
fn j
t
t
(3.139)
T m i quan h gi a F v f, l f =, ta th c hi n m t s bi n i n gi n cho v
tri c a pt(3.139) v thu c :

dF e F X dF e
F
F
X
F
S
S
S
S
F
F
n j
a
F
F
F
F
n j
S S
t t 2
2
2
2
) ( ) (
1
(3.140)
104
Tch phn trong v ph i c a pt(3.140) c th vi t d i d ng t ng v h n c a cc
tch phn c l y trong kho ng F
S
, ta c :

k
F k
F k
F
F
n j
a
F
F
n j
S
a
s
s
s s
dF e F X dF e
F
F
X
) 2 / 1 (
) 2 / 1 (
2 2
) ( ) (
t t
(3.141)
Ta th y r ng X
a
(F) trong kho ng t n s , , j [
S S
F k F k 2 / 1 2 / 1 + b ng v i X
a
(F - kF
S
)
trong kho ng
1
]
1

2
,
2
0 0
F F
, k t h p v i tnh tu n hon c a hon m ph c:
e
s S
s
F
F
n j
F
kF F
n j
e
t t 2
) (
2

+
ta c k t qu l :

1
1
1
]
1

2
2
2
)
2
1
(
)
2
1
(
2
2
2
)
2
1
(
)
2
1
(
2
) (
) ( ) (
S
S
s
S
s
S
S
S
S
s
S
F
F
F
F
n j
F k
F k
s a
k k
F
F
F
F
n j
S a
F k
F k
F
F
n j
a
dF e kF F X
dF e kF F X dF e F X
t
t t
(3.142)
Lin k t cc pt(3.142), pt(3.141) v pt(3.140) ta thu c :
) ( ) (
S
k
a S
S
kF F X F
F
F
X

(3.143)
Hay: , j [

k
S a S
F k F X F F X ) ( (3.144)
T pt(3.143) hay pt(3.144) ta th y c m i quan h gi a ph X(F/F
s
) hay X(f)
c a tn hi u r i r c v i ph X
a
(F) c a tn hi u lin t c. V ph i c a cc ph ng trnh
ny bao g m s l p l i m t cch tu n hon c a F
s
X
a
(F) v i chu k F
s
. S tu n hon ny
l h p l, b i v nh ta bi t, ph X(f) hay X(F/F
s
) c a tn hi u r i r c l tu n hon
v i chu k f
p
= 1 hay F
p
= F
S
.
Gi s ph X
a
(F) c a m t tn hi u c bng t n gi i h n x
a
(t) c trnh by trong
hnh 3.19a. Theo , ph b ng 0 khi|F|.
N u t n s l y m u c ch n F
s
> 2B th ph X(F/F
s
) c a tn hi u r i r c s xu t
hi n nh hnh 3.19b. V y, n u t n s l y m u F
s
c ch n l n h n t n s Nyquist (2B)
th :
X(F/F
s
) = F
S
X
a
(F) , |F| F
s
/2 (3.145)
Trong tr ng h p ny khng c s bi t h danh(aliasing), v do ph tn hi u r i
r c ng d ng v i ph c a tn hi u t ng t nhn v i th a s F
s
trong d i t n c b nF|
F
s
/2 ( t ng ng v i |F| F
s
/2).
Ng c l i, n u t n s FS c ch n sao cho F
s
< 2B th s x p ch ng tu n hon c a
X
a
(F) s a n s ch ng l p ph (spectral ovelap) (hnh 3.19c v d). Do , ph c a
X(F/F
s
) c a tn hi u r i r c ch a cc thnh ph n t n s bi t h danh(aliasing) c a ph
X
a
(F) c a tn hi u t ng t . Hi n t ng bi t h danhxu t hi n v ta khng th khi
ph c tn hi u t ng t t cc m u c a n.Cho m t tn hi u r i r c x(n) v i ph l
X(F/F
s
) (hnh 3.19b), khng c hi n t ng bi t d../Anh, ta c th khi ph c l i tn hi u
t ng t t cc m u x(n).
105
Ta c:

>

2
, 0
2
), (
1
) (
S
S
S S
a
F
F
F
F
F
F
X
F
F X (3.146)
V i X(F/F
s
) l: X(

n
F
F
n j
S
S
e n x
F
F
t 2
) ( ) (3.147)
Bi n i ng c c a X
a
(F) l :
X

2
2
2
) ( ) (
S
S
S
F
F
nF j
a a
dF e F X t
t
(3.148)
Gi s r ng F
s
= 2B thay th ph ng (3.156) v ph ng trnh (3.147) vo ph ng
trnh (3.148) ta c :
Hnh 3.19.S l y m u c a m t tn hi u c bng t n gi i h n v hi n t ng bi t
danh
106
X

,
_

1
]
1

,
_

1
1
]
1

n
S
S
S a a
n
F
n
nF j
F
F
S
a
F
F
n j F
F
n j
n S
a
nT t
T
nT t
T
nT x t X
dF e n x
F
t X
dF e e n x
F
t
S
S
S
S
S
S
) (
) ( sin
) ( ) (
) (
1
) (
) (
1
) (
) 1 ( 2
2
2
2
2
2
2
t
t
t
t
(3.149)
Trong : x(n) = x
a
(nT
s
) v T
B F
S
S
2
1 1
l th i kho ng l y m u. Pt(3.149) c
g i l cng th c n i suy l t ng (ideal interpolation formula) dng khi ph c x
a
(t)
t cc m u c a n.
Hm: g(t) =
t
T
t
T
S
S

,
_

,
_

t
t
sin
(3.150)
c g i l hm n i suy, nh c p ch ng 1.
Cng th c (3.149) l c s cho nh l l y m u c pht bi u ch ng 1,
l:
M t tn hi u lin t c c bng t n h u h n, v i t n s cao nh t l B Hz, c th c
khi ph c m t cch duy nh t t cc m u c a n m c l y m u v i t c l y m u
l F
S
2B m u/giy.
V a r i, ta th o lu n v v n l y m u v khi ph c cc tn hi u t ng t c
bng t n h u h n. V n ny s nh th no i v i tn hi u c bng t n v h n, ta hy
xt tr ng h p ny trong v d sau y.
V d 3.9 : S l y m u m t tn hi u c bng t n khng gi i h n
Xt tn hi u lin t c: x
a
(t) = x
a
(t) = e
-At
; A > 0
Ph c a n c cho b i :
Hy xc nh ph c a tn hi u l y m u : x(n) x
a
(nT)
Gi i :
N u ta l y m u x
a
(t) v i t n s l y m u l F
s
= 1/T
s
, ta c :
x(n) = x
a
(nT
S
) = e
-ATs|n|
= (e
-ATs
)
n
; - < n <
Ph c a x(n) tm c m t cch d dng b ng cch p d ng tr c ti p cng th c
bi n i Fourier. Ta tnh c :
S S
S
AT
S
AT
aT
S
e FT e
e
F
F
X
2
2
2 cos 2 1
1
) (

t
107
V cos2FT
S
= cos2() tu n hon theo F v i chu k F
s
, nn X(F) c ng
tu n hon v i chu k F
s
.
V X
a
(F) khng c gi i h n bng t n, nn khng th trnh c hi n t ng bi t
d../Anh, ph c a tn hi u c khi ph c : (t) l :

>

2
; 0
2
); (
) (
'
S
S
S
S
a
F
F
F
F
F
F
X T
F X
Hnh 3.20a v tn hi u nguyn th y x
a
(t) v ph X
a
(t) c a n v i A = 1. Tn hi u
x(n) v ph X() c a n c v trong hnh 3.20b, v i F
s
=1Hz. Mo d ng do bi t h
danh(aliasing) r rng l ng ch trong mi n t n s . Tn hi u c khi ph c
X
a
c v trong hnh 3.20c. S mo d ng do ch ng ph c lm gi m m t cch ng
k khi tng t n s l y m u. Ch ng h n tng t n s l y m u ln n F
s
= 20 Hz, tn hi u
c khi ph c c d ng g n gi ng v i tn hi u nguyn th y c v trong hnh 3.20d.
3.5.2. L y m u trong mi n t n s v khi ph c tn hi u r i r c theo th i gian
Nh c l i r ng, tn hi u nng l ng h u h n khng tu n hon c ph lin t c. Ta xt
m t tn hi u r i r c khng tu n hon x(n) c bi n i Fourier l :
n j
n
e n x X
c
c

) ( ) ( (3.151)
Gi s ta l y m u X( ) m t cch tu n hon trong mi n t n s v i kho ng cch l y
m u l (radians). V X( ) tu n hon v i chu k 2 nn ch c n kh o st cc m u
Hnh 3.20.(a) tn hi u t ng t X
a
(t) v ph c a n X
a
(F)
(b) v ph c a X(n) v i A =1, Fs = 1
(c) tn hi u c khi ph c X
a
(t) v i Fs =1
(d) tn hi u c khi ph c X
a
(t) v i Fs =20
108
trong m t chu k c b n, ta l y N m u cch u trong kho ng 0 < 2, kho ng cch
l y m u t ng ng lP (hnh 3.21)
Gi tr c a X( ) cc t n s
k
= l :
1 ,..., 1 , 0 , ) ( ) / 2 (
2

N k e n x N k X
n
N
kn
j t
t (3.152)
T ng trong pt(3.152) c th chia thnh t ng c a v s t ng con nh sau :

+ + +
l
N lN
lN n
N
kn
j
N
N n
N
kn
j
N
n
N
kn
j
N n
N
kn
j
e n x N k X
e n x e n x e n x N k X
1
2
1 2
2
1
0
2
1
2
) ( ) / 2 (
) ( ) ( ) ( ... ) / 2 (
t
t t t
t
t
i bi n m = n - lN hay n = m + lN, ta c:

+ +
l l
N
m
N
km
j
N
m
kl j
N
km
j
e lN m x e e lN m x k
N
X
1
0
2
1
0
2
2
) ( ) ( )
2
(
t
t
t
t
Hon i v tr c a 2 t ng v thay l i k hi u bi n m b ng n, ta c :

1
]
1

+
1
0
2
) ( )
2
(
N
n
N
km
j
l
e lN n x
N
k
X
t
t
(3.153)
V i k = 0, 1, 2, ... , N-1
t:

+
l
P
lN n x n x ) ( ) ( (3.154)
Tn hi u xp(n) thu c b ng php l p tu n hon x(n) v i m i o n N m u, r rng
n tu n hon v i chu k N. V v y, n c th khai tri n thnh chu i Fourier.
1 ,..., 2 , 1 , 0 , ) (
1
0
2

N n e X n x
N
k
N
kn
j
k P
t
(3.155)
V i cc h s c a chu i Fourier c xc nh b i :
1 ,..., 2 , 1 , 0 ; ) (
1
1
0
2

N k e n x
N
X
N
k
N
kn
j
P k
t
(3.156)
So snh pt(3.156) v i pt(3.153) ta thu c :
Hnh 3.21 l y m u trong mi n t n s c a bi n i fourier
109
(3.157)
Do :
1 ,..., 2 , 1 , 0 ; )
2
(
1
) (
1
0
2

N n e k
N
X
N
n x
N
n
N
kn
j
P
t
t
(3.158)
Quan h (3.158) cho php ta khi ph c x
p
(n) t cc m u c a ph X( ). Tuy nhin,
n ch a cho ta th y kh nng khi ph c X( ) hay x(n) t cc m u c a X().
thi t l p cng th c n i suy khi ph c X( ) ho c x(n) t cc m u c a X( )ta xt
m i quan h gi a x(n) v x
p
(n).
V x
p
(n) l s m r ng tu n hon c a x(n) t pt(3.154), nn ta c th khi ph c x(n)
t x
p
(n) n u khng c s bi t h danhhay ch ng m u trong mi n th i gian . Xt tr ng
h p x(n) l m t dy c di h u h n v nh h n chu k N c a x
p
(n). Tr ng h p ny
c minh h a trong hnh 3.22 (khng lm m t i tnh t ng qut), gi s cc m u khc
0 c a x(n) n m trong kho ng 0 n L-1 v L N th :
x(n) = x
p
(n) ; 0 n N-1
V v y x(n) c th khi ph c t xp(n) m khng b nh m l n.
Ng c l i n u L > N, chi u di c a dy x(n) l n h n chu k c a x
p
(n) ta khng th
khi ph c x(n) t x
p
(n) b i v c s ch ng m u trong mi n th i gian.
K t lu n : Ph c a m t tn hi u r i r c khng tu n hon c di h u h n x(n) hay
chnh x(n) c th c khi ph c m t cch chnh xc t cc m u c a ph cc t n s ,
n u chi u di L c a x(n) nh h n N, N l s m u c l y trong kho ng t n s 2 .
Khi x
p
(n) c tnh t ph ng (3.168) v x(n) c khi ph c nh sau :

n
N n n x
n x
P
; 0
1 0 ); (
) ( (3.159)
Sau cng X( ) c th c tnh t pt(3.161)
110
Ph X( ) c xem nh l m t tn hi u lin t c theo , n c th c bi u di n
b ng cc m u X() c a n k = 0, 1, ...., N-1. Gi s r ng NL, khi x(n) = x
p
(n) v i 0
n N-1, t pt(3.158) ta c :
1 0 ;
2 1
) (
1
0
2

,
_

N n e k
N
X
N
n x
N
k
N
kn
j t
t
(3.160)
Thay pt(3.160) v pt(3.151) ta c :

1
]
1

,
_

1
0
1
0
2
2 1
) (
N
n
n j
N
k
N
kn
j
e e k
N
X
N
X
c
t
t
c

1
]
1

,
_

1
0
1
0
) / 2 (
1 2
N
k
N
n
n N k j
e
N
k
N
X
t c
t
(3.161)
T ng bn trong d u ngo c c a pt(3.171) l m t hm n i suy c b n c dch
trong mien tan so. Th t v y ta nh ngha hm:
2 / ) 1 (
1
0
2
sin
2
sin
1
1 1 1
) (

,
_

,
_

N j
j
N j
N
n
n j
e
N
N
e
e
N
e N
P
c
c
c
o
c
c
c (3.162)
Pt(3.160) c vi t l i :
Hnh 3.22 (a) dy x(n ) nguyn th y khng hon ton c di L
(b) dy m r ng tu n hon x
p
(n) v i N>L khng ch ng m u
(c) dy m r ng tu n hon x
p
(n) v i N<L c ch ng m u
111

1
0
)
2
( )
2
( ) (
N
k
k
N
P k
N
X X
t
c
t
c (3.163)
Pt(3.173) l cng th c n i suy dng khi ph c X( ) t cc m u c a n.
Hm n i suy P( ) c d ng th c v trong hnh 3.23
V d 3.10 :
Xt tn hi u : x(n) = a
n
u(n) , 0 < a < 1 ph c a tn hi u ny c l y m u cc t n
s (k =, k = 0, 1, ..., N-1. Xc nh ph c khi ph c v i a=0,8 khi N=5 v N = 50.
Gi i :
Bi n i Fourier c a dy x(n) l :
c
c
c
j
n
n j n
ae
e a X

1
1
) (
0
Thay a = 0,8 v =
k
= , ta c :
N
k
j
k
e
N
k
X X
t
t
2
8 , 0 1
1
)
2
(

Dy tu n hon x
p
(n) t ng ng v i cc m u X(), k = 0, 1, ..., N-1 thu c t
pt(3.158), v:

1
0
2
)
2
(
1
) ( ) (
N
k
N
kn
j
p
e
N
k
X
N
n x n x
t
t
, v in = 0, 1, ..., N-1
K t qu c minh h a trong hnh 3.24 v i N = 5 v N = 50. c s so snh, dy
nguyn th y x(n) v ph c a n c ng c v . nh h ng c a hi n t ng ch ng m u
kh r trong tr ng h p N = 5. Trong tr ng h p N=50 nh h ng do s ch ng m u r t
y u v k t qu x(n) x(n), v i n=0, 1, 2, ..., N-1.
3.6 BI N I FOURIER R I R C (DFT DISCRETE FOURIER TRANFORM)
3.6.1. Khi ni m
Trong ph n tr c, ta trnh by v s l y m u trong mi n t n s c a m t tn hi u
c nng l ng h u h n khng tu n hon. Ni chung, cc m u X() c a bi n i Fourier
X( ), v i k = 0,1, ... N-1 khng c tr ng cho s duy nh t c a dy x(n) khi x(n) l m t
dy c di v h n. Thay vo , cc m u t n s X() ny l i t ng ng v i m t dy
Hnh 3.23 th c a hm khi N =5
112
tu n hon x
p
(n) c chu k N. y, x
p
(n) l dy c t o ra t s x p ch ng tu n tu n
c a x(n). Nh c xc nh b i ph ng trnh (3.154) l :

l
P
lN n x n x ) ( ) ( (3.164)
Khi x(n) c chi u di h u h n L N th x
p
(n) chnh l s l p l i tu n hon c a x(n),
trong m t chu k x
p
(n) c xc nh b i :

1 ; 0
1 0 ); (
) (
N n L
L n n x
n x
P
(3.165)
Ng c l i, dy x(n) c th c khi ph c l i t xp(n) b ng cch c t l y m t chu
k c a x
p
(n) ngha l :

n
L n n x
n x
P
; 0
1 0 ); (
) ( (3.166)
113
C n kh ng nh l i r ng x(n) ch c th khi ph c l i t x
p
(n) khi L N v lc ny
ta coi nh x(n) c di N b ng cch thm vo cc m u c gi tr 0 cc th i i m L
n N-1. Khi , trong mi n t n s cc m u c a X( ) l X(), v i k = 0,1, ... N-1, bi u
di n m t cch duy nh t dy c di h u h n x(n).
Ta c th c khi ph c X( ) t cc m u
t c c
c
2 0 ; ) ( ) (
1
0

L
n
n j
e n x X
b ng cng th c n i suy (3.163).
Tm l i, m t dy x(n) c di h u h n c bi n i Fourier l :
t c c
c
2 0 ; ) ( ) (
1
0

L
n
n j
e n x X (3.167)
Trong cc ch s trn v d i c a t ng hm r ng x(n) = 0 v i cc gi tr c a n
ngoi kho ng [0, L1].
Khi ta l y m u X( ) t i nh ng t n s cch u nhau
k
=,
v i k = 0,1,... N-1 v i N L ta c :
114

1
0
2
) ( ) / 2 ( ) (
L
n
N
kn
j
e n x N k X K X
t
t (3.168)
thu n ti n, ch s trn c a t ng c th c tng ln t L-1 n N-1, v x(n)=0, khi
n L.
Ta c :

1
0
2
) ( ) (
N
n
N
kn
j
e n x K X
t
(3.169)
Quan h (3.169) l cng th c bi n i m t dy {x(n)} c di L N trong mi n
th i gian thnh dy {X(K)} c di N trong mi n t n s . V cc m u t n s ny thu
c b ng cch tnh bi n i Fourier X( ) m t t p N t n s r i r c (cch u nhau),
nn quan h (3.169) c g i l bi n i Fourier r i r c (DFT) c a x(n). Ng c l i,
quan h (3.158) cho php ta khi ph c x(n) t cc m u t n s X(K)
1 ...., 2 , 1 , 0 ; ) (
1
) (
1
0
2

N n e k X
L
N
n x
N
n
N
kn
j t
(3.170)
Pt(3.170) c g i l bi n i Fourier r i r c ng c (IDFT: Inverse DFT). Khi x(n)
c chi u di L < N, IDFT N i m s cho k t qu x(n)=0 v i LnN-1. Nh v y, ta c
c p cng th c bi n i DFT nh sau :
V d 3.11 :
Xt m t dy c chi u di h u h n L c nh ngha nh sau :

n
L n
n x
; 0
1 0 ; 1
) (
Xc nh DFT N i m c a dy ny v i N L
Gi i :
Bi n i Fourier c a dy ny l :

1
0
) ( ) (
L
n
n j
e n x X
c
c
,
2
1
1
0
2
2
1
1

,
_

,
_

L
j
j
L j L
n
n j
e
Sin
L
Sin
e
e
e
c
c
c
c
c
c
Bin v pha c a X( ) c v trong hnh 3.25 v i L = 10. DFT N i m c a x(n)
n gi n l gi tr c a X( ) t i t p N t n s k =, k = 0,1, ..N-1 , v y
1 ,..., 1 , 0 ;
1
1
) (
) 1 (
2
2

,
_

,
_

N k e
N
k
Sin
N
kL
Sin
e
e
k X
N
L k
j
L
kN
j
N
kL
j
t
t
t
t
t
N u N c ch n sao cho N = L, th DFT tr thnh :
115

1 ,..., 2 , 1 ; 0
0 ;
) (
L k
k L
k X
Ta th y, trong tr ng h p ny ch c m t gi tr khc 0 trong DFT. Ta c th ki m
tra l i r ng x(n) c th c khi ph c t X(K) b ng cch th c hi n bi n i IDFT L
i m.
M c d DFT L i m c tr ng m t cch duy nh t cho dy x(n) trong mi n
t n s , nh ng r rng n khng cung c p chi ti t c m t hnh nh t t v c tnh
ph c a x(n). N u mu n c m t hnh nh t t h n, ta ph i c l ng X( ) cc t n s
c kho ng cch g n nhau h n, ngha l
k
= , v i N > L. Ta th y cch tnh ny t ng
ng v i s ko di chi u di c a dy x(n) b ng cch thm vo N - L m u c gi tr
b ng 0.
Hnh 2.26 v th c a DFT N i m, bin v pha v i L = 10, N = 50 v N =
100. Ta th y c tnh ph c a dy r rng h n.
Hnh 3.25. c tuy n bi n i bin v pha c a bi n i fourier trong v d
3.11(v i N=10)
116
Hnh 3.26a Bin v pha c a DFT N i m trong v d 3.11 v i L=10 v N=50
Hnh 3.26 b : Bin v pha c a DFT N i m trong v d 3.11 v i L=10 v
N =100
117
DFT v IDFT l cc bi n i tuy n tnh trn cc dy {x(n)} v {X(K)}.
th y c tnh ch t ny ta nh ngha m t vect X
N
(n) c a cc m u t n s v
m t ma tr n W
N
b c N x N nh sau :
1
1
1
1
1
1
]
1

) 1 (
.
.
) 1 (
) 0 (
N x
x
x
x
N
1
1
1
1
1
1
]
1

) 1 (
.
.
) 1 (
) 0 (
N X
X
X
X
N
(3.183)

N
W

1
.
.
1
1
1
1
2
.
.
1
N
N
N
N
W
W
W
) 1 ( 2
4
2
.
.
1
N
N
N
N
W
W
W
.......
.......
.......
.......
.......
.......
1
1
1
1
1
1
1
1
]
1

) 1 )( 1 (
) 1 ( 2
1
.
.
1
N n
N
N
N
N
N
W
W
W
(3.184)
V i cc nh ngha ny DFT N i m c th c bi u di n d i d ng ma tr n nh
sau : X
N
= W
N
X
N
(3.185)
y W
N
l m t ma tr n c a s bi n i tuy n tnh . Ta th y W
N
l m t ma tr n
i x ng. Gi s r ng nghch o c a W
N
t n t i th pt(3.185) c th vi t l i nh sau
:
N N N
X W x
1
(3.186)
y chnh l bi u th c cho IDFT
Th c ra, IDFT chob i ph ng trnh (3.182) c th bi u di n d i d ng ma tr n
:
N N N
X W
N
X
*
1
(3.187)
y
*
N
W l ma tr n lin h p ph c c a W
N
. So snh pt(3.187) v pt(3.156) ta suy
ra :
* 1
1
N N
W
N
W

(3.188)
Pt(3.188) hm r ng : W
N
*
N
W
= NI
N
V i I
N
l ma tr n ng d ng ( n v) b c N x N. Do ma tr n W
N
l m t ma tr n
tr c giao. H n n a ma tr n o c a n t n t i v b ng
*
N
W /N
DFT v IDFT ng vai tr r t quan tr ng trong nhi u ng d ng c a x l tn hi u
s nh : phn tch ph , c l ng ph m t cng su t, phn tch t ng quan, l c
tuy n tnh C nhi u thu t ton c hi u qu tnh DFT v IDFT m t cch nhanh
chng v chnh xc. Trong thu t ton c s d ng r ng ri g i l bi n i fourier
nhanh (FFT : Fast Fourier Transform) (Tham kh o [11], [4], [7]).
118
3.6.2. Quan h gi a DFT v cc bi n i khc
Trong ph n ny ta s t ng k t l i m i quan h c a DFT v i m t s bi n i khc.
3.6.2.1. Quan h gi a DFT v i cc h s chu i Fourier c a dy tu n hon
M t dy tu n hon x
p
(n) v i chu k N c th bi u di n b ng chu i Fourier, ta vi t
l i:

1
0
/ 2
) ( ) (
N
k
N kn j
p P
e k X n x
t
, v i < n < (3.189)
Trong , cc h s c a chu i Fourier c cho b i bi u th c:

1
0
/ 2
) (
1
) (
N
n
N kn j
P
e n x
N
k X
t
, v i k = 0,1, , N-1 (3.190)
so snh, ta vi t l i c p bi n i DFT:
1 ,..., 2 , 1 , 0 , ) (
1
) (
1
0
2

N n e k X
N
n x
N
k
N
kn
j t
(3.191)
1 ,..., 1 , 0 , ) ( ) (
1
0
2

N k e n x k X
N
n
N
kn
j t
(3.192)
Ta th y cc h s c a chu i Fourier c cng d ng v i DFT. Th t v y, n u ta nh
ngha m t dy x(n) b ng m t chu k c a dy tu n hon x
p
(n), th DFT c a dy ny l:
X(k) = N.X
p
(k) (3.193)
H n n a, pt(3.189) c d ng c a IDFT. V y, DFT cho ta s lin k t c tnh t n s
gi a tn hi u tu n hon v tn hi u khng tu n hon c di h u h n.
Ghi ch: DFT c a m t dy r i r c tu n hon
T nh ngha, ta th y DFT c a m t dy c di h u h n x(n) l cc m u X(k)
c a bi n i Fourier X( ) c a tn hi u r i r c x(n). i n nh ngha ny, ta d a
vo m i quan h gi a X(k) v cc h s c a chu i Fourier c a dy tu n hon x
p
(n), v i
x
p
(n) c thnh l p b ng cch x p ch ng tu n hon x(n) v i chu k N. Ng c l i, v i
m t dy tu n hon x
p
(n) b t k , N m u trong m t chu k c th bi u di n tn hi u ny
m t cch y trong mi n th i gian, v DFT c a dy c chi u di b ng m t chu k
(c quan h v i cc h s c a chu i Fourier theo pt(3.193)) c ng c th bi u di n tn
hi u m t cch y trong mi n t n s . V v y, cc cng th c nh ngha DFT (3.191)
v (3.192) c ng c p d ng cho tn hi u tu n hon c chu k N.
3.6.2.2. Quan h gi a DFT v i ph c a c a dy c di h u h n
Xt m t dy x(n) khng tu n hon c nng l ng h u h n, bi n i Fourier c a n
l:

n
n i
e n x X
c
c ) ( ) ( (3.194)
n u X( ) c l y m u N t n s cch u nhau,
k
= 2 k/N, k=0,1,,N-1, th:
1 ,..., 1 , 0 , ) ( ) ( ) (
/ 2
/ 2

N k e n x X k X
n
N kn j
N k
t
t c
c (3.195)
119
Cc thnh ph n ph {X(k)} t ng ng v i ph c a m t dy tu n hon chu k N,
l:

n
P
lN n x n x ) ( ) ( (3.196)
N u x(n) l tn hi u nng l ng h u h n, nh ng c di v h n, th x(n) khng th
khi ph c chnh xc t m t chu k c a x
p
(n). N u x(n) l m t dy c di L h u h n v
L N, th ta c th khi ph c chnh xc x(n) t x
p
(n) nh sau:

n
N n n x
n x
P
; 0
1 0 ); (
) (
Trong tr ng h p ny, IDFT c a {X(k)} ng l dy nguyn th y x(n).
3.6.2.3. Quan h gi a DFT v bi n i Z
Xt m t dy x(n) c bi n i Z:

n
n
z n x z X ) ( ) ( , v i ROC ch a vng trn n v.
N u X(z) c l y m u N i m cch u nhau trn vng trn n v z
k
= e
j2 k/N
, k =
0, 1, 2, , N-1, ta thu c:

n
N nk j
e z
e n x z X k X
N kn j
/ 2
) ( ) ( ) (
/ 2
t
t , k = 0, 1, 2, , N-1 (1.198)
Ta th y X(k) trong pt(1.198) ng d ng v i bi n i Fourier X( ) c l y m u
N t n s cch u nhau
k
= 2 k/N, k = 0, 1, 2, , N-1, ngo i tr ch s trong t ng
c l y trong kho ng v h n.
N u dy x(n) c chi u di N h u h n, bi n i Z c a n c th bi u di n nh l m t
hm c a DFT X(k). l:
,

1
]
1

1
0
1 / 2
1
0
1
0
1 / 2
1
0
1
0
/ 2
1
0
1
) ( 1
) (
) (
1
) (
1
) ( ) (
N
k
N k j
N
N
k
N
n
n
N k j
N
n
n
N
k
N kn j
N
n
n
z
z
e
k X
N
z
z X
e k X
N
z e k X
N
z n x z X
t
t t
(1.199)
V bi n i Fourier l bi n i Z l y trn vng trn n v, ta c:

1
0
) / 2 (
1
) ( 1
) (
N
k
N k j
N j
e
k X
N
e
X
t c
c
c (1.200)
pt(1.200) chnh l cng th c n i suy khi ph c X( ) t DFT.
3.6.3. CC TNH CH T C A BI N I FOURIER R I R C
Ta thi t l p c cc m i quan h gi a DFT v i chu i fourier, bi n i Fourier
v bi n i Z c a tn hi u r i r c theo th i gian. DFT l m t d ng bi u di n c bi t
c a cc bi n i ny, nn n c cc tnh ch t t ng t nh bi n i Fourier v chu i
Fourier, tuy nhin, c ng t n t i m t vi s khc bi t quan tr ng.
Tr c khi trnh by cc tnh ch t c a DFT, ta c n tham kh o m t s khi ni m sau
y.
3.6.3.1. Php dch vng v tnh i x ng vng c a m t dy:
120
Nh ta bi t, DFT- N i m c a m t dy x(n) c chi u di h u h n L, v i LN,
t ng ng v i DFT N i m c a dy tu n hon x
p
(n), chu k N, m n c thnh
l p b ng cch x p tu n hon dy x(n) v i chu k N theo pt(3.196). By gi , gi s x
p
(n)
c dch ph i k m u, dy tu n hon thu c s l:

l
P p
lN k n x k n x n x ) ( ) ( ) ( (3.201)
V ta v n kh o st tn hi u trong kho ng 0 n N 1, nn dy c chi u di h u
h n t ng ng l:
x|(n) quan h v i dy nguyn th y x(n) b i php dch vng. Hnh 3.27 minh h a
php dch vng v i N = 4.
nh ngha php dch vng: dch vng ch s modulo N (ta s g i t t l dch vng
modulo N) m t dy x(n) c chi u di h u h n L, v i L N l php dch m theo cc
m u ra kh i kho ng [0,N-1] s quay vng l i u kia.
N u x|(n) l tn hi u thu c trong php dch vng k m u modulo N c a dy x(n) ,
ta k hi u:
Hnh 3.27 minh h a s dch vng m t dy
121
x
|
(n) = x(n k,(mod N)) (3.203)
V d : n u k = 2 v N = 4, ta c:
x
|
(n) = x(n 2,(mod 4))
c th l: x|(0) = x( 2,(mod 4)) = x(2)
x
|
(1) = x( 1,(mod 4)) = x(3)
x
|
(2) = x( 0 , (mod 4)) = x(0)
x
|
(3) = x( 1 , (mod 4)) = x(1)
M t cch hnh nh, ta c th coi php dch vng nh l cc m u thu c trong m t
c a s c chi u di N ng yn khi dy tu n hon x
p
(n) c dch ngang qua c a s
ny.
Thay v bi u di n N m u, t 0 n N 1, d c theo m t tr c n m ngang, thu n
ti n ta x p chng trn m t vng trn v ch n m t chi u d ng. y, ta ch n chi u
d ng l ng c chi u kim ng h . Cc m u c a dy x(n) (hay x|(n)) v gi tr c a
chng c ghi bn c nh cc i m t ng ng (Hnh 3.28). Ta th y, n u gi c nh cc
i m v quay t p cc gi tr k m u (theo chi u d ng khi k>0, ng c chi u d ng khi
k<0) ta thu c dy x|(n) trong php dch vng k m u modulo N.
T vi c s p x p m t dy c chi u di h u h n theo N i m trn vng trn, ta c cc
nh ngha khc v s i x ng ch n, i x ng l v o th i gian c a m t dy.
M t dy N i m c g i l ch n n u n i x ng xung qu../Anh i m khng
trn vng trn. i u ny c ngha l:
x(N n) = x(n) v i 0 n N-1 (3.204)
M t dy N i m c g i l l n u n ph n i x ng xung qu../Anh i m
khng trn vng trn. i u ny c ngha l:
x(N n) = - x(n) v i 0 n N-1 (3.205)
o th i gian c a m t dy N i m l m t dy thu c b ng cch nghch o
cc m u xung qu../Anh i m khng trn vng trn. N u ta k hi u dy o th i gian
ch s modulo N l x(-n,(mod N)), th nh ngha ny hm r ng:
x( n, (mod N)) = x(N - n) v i 0 n N-1 (3.206)
Hnh 3.28 (a) dy x(n) trong hnh 3.27a c x p l i trn vng trn
(b) dy x(n) trong hnh 3.27d c x p l i trn vng trn
122
Php o th i gian t ng ng v i vi c x p x(n) theo ng c chi u kim ng h
trn vng trn (Hnh 3.29.(b)).
3.6.3.2. Ch p vng c a 2 dy:
Ch p vng ch s modulo N c a 2 dy x1(n) v x2(n), k hi u l: ,
c nh ngha nh sau:
Ghi ch: Cc khi ni m v php dch vng, tnh i x ng vng v php ch p vng
c nh ngha cho cc dy trong mi n th i gian n c ng c s d ng cho cc dy
trong mi n t n s r i r c k.
3.6.3.3. Cc tnh ch t c a DFT
Trong gio trnh ny, ta s trnh by cc tnh ch t c a DFT m khng ch ng minh.
kh o st cc tnh ch t c bi t c a DFT, ta k hi u c p DFT-N i m x(n) v
X(k), nh sau:
1/. Tnh ch t tuy n tnh
N u
trong a
1
v a
2
l cc h ng s b t k c gi tr th c ho c ph c.
2/. Tnh ch t o th i gian:
3/. Tnh ch t dch vng th i gian
Hnh 3.29 dy N i m x(n) v x(-n)
123
4/. Tnh ch t dch vng t n s
5/. Tnh ch t lin h p ph c
6/. Tnh ch t ch p vng
7/. Tnh ch t t ng quan vng
8/. Tnh ch t nhn hai dy
9/. nh l Parseval
124
10/. Tnh ch t i x ng c a DFT
Cc tnh ch t i x ng c a DFT c th thu c b ng cc thao tc ton h c nh
dng ph n 3.4.5 cho bi n i Fourier c a tn hi u r i r c.
T ng qut, ta xt tr ng h p dy N i m x(n) v DFT X(k) c a n l cc dy gi tr
ph c. Ta c th bi u di n cc tn hi u ny d i d ng :
x(n) = x
R
(n) + jx
I
(n) (3.220)
X(k) = X
R
(k) + jX
I
(k) (3.221)
Thay pt(3.220) vo cng th c DFT (3.181) ta thu c :

1
]
1

+
1
0
2
sin ) (
2
cos ) ( ) (
N
x
I k I
N
kn
n x
N
kn
n x k X
t t
(3.222)

1
]
1

1
0
2
cos ) (
2
sin ) ( ) (
N
x
I k I
N
kn
n x
N
kn
n x n X
t t
(3.223)
T ng t , thay pt(3.221) vo cng th c IDFT (3.182) ta thu c :

1
]
1

1
0
2
sin ) (
2
cos ) (
1
) (
N
k
I R R
N
kn
k X
N
kn
k X
N
n x
t t
(3.224)

1
]
1

+
1
0
2
cos ) (
2
sin ) (
1
) (
N
k
I R I
N
kn
k X
N
kn
k X
N
n x
t t
(3.225)
c bi t, n u x(n) l dy th c, theo pt(3.181) ta c :
X(N k) = X*(k) = X(-k) (3.226)
K t qu l |X(N k)| = |X(k)| v X(N k) = - X( k).. H n n a, x
I
(n) = 0 v v
v y x(n) c th xc nh b ng pt(3.224). y l m t d ng khc c a IDFT.
N u x(n) l dy th c v ch n
N u x(n) l tn hi u th c v ch n, ngha l x
I
(n) = 0 v x(n) = x(N - n), v i 0 n
N-1. Thay vo pt(3.223) ta c X
I
(k) = 0. V v y cng th c DFT tr
thnh:
1 0 ,
2
cos ) ( ) (
1
0

N n
N
kn
n x k X
N
n
t
(3.227)
Ta th y X(k) c ng th c v ch n. H n n a, v X
P
(k) = 0, nn cng th c IDFT tr
thnh:
1 0 ,
2
cos ) (
1
) (
1
0

N k
N
kn
k X
N
n x
N
k
t
(3.228)
N u x(n) l dy th c v l
N u x(n) l tn hi u th c v l , ngha l x
I
(n) = 0 v x(n) = -x(N - n), v i
0 n N-1. Thay vo pt(3.222) ta c X
R
(k) = 0. V v y cng th c DFT tr
thnh:
125
1 0 ,
2
sin ) ( ) (
1
0

N k
N
kn
n x j k X
N
n
t
(3.229)
Ta th y X(k) l thu n o v l . H n n a, v X
R
(k) = 0, nn cng th c IDFT tr
thnh:
1 0 ,
2
sin ) (
1
) (
1
0

N n
N
kn
k X
N
j n x
N
k
t
(3.230)
N u x(n) l dy thu n o
Trong tr ng h p ny x
R
(n) = 0 v x(n) = jx
I
(n). Khi pt(3.222) v pt(3.223) tr
thnh :

1
]
1

1
0
1
2
sin ) ( ) (
N
n
R
N
kn
n x k X
t
(3.231)

1
]
1

1
0
1
2
cos ) ( ) (
N
n
I
N
kn
n x k X
t
(3.232)
Ta th y X
R
(k) l l v X
I
(k) l ch n.
N u x
I
(n) l l , th X
I
(k) = 0 v v v y X(k) l thu n th c. Ng c l i, n u
X
I
(n) l ch n, th X
I
(k) = 0 v v v y X(k) l thu n o. Tnh ch t i x ng c
t ng k t trong b ng 3.4.
x(n) X(k)
Th c Ph n th c l ch n
Ph n o l l
o Ph n th c l l
Ph n o l ch n
Th c v ch n Th c v ch n
Th c v l o v l
o v ch n o v ch n
o v l Th c v l
126
CH NG IV
BI U DI N, PHN TCH H TH NG R I R C TRONG MI N
T N S
4.1 CC C TNH C A H TH NG LTI TRONG MI N T N S
kh o st c tnh c a h th ng LTI trong mi n t n s , ta s b t u b ng cch xt
p ng c a h th ng i v i cc kch thch c b n, l tn hi u m ph c v tn hi u hnh
sin.
4.1.1. p ng t n s c a h th ng LTI
Trong mi n th i gian, m t h th ng LTI c c tr ng b i p ng xung h(n) c a n.
V i m t tn hi u vo x(n) b t k , p ng c a h th ng c xc nh b i cng th c
t ng ch p :
y(n) =

k
k n x k h ) ( ). ( (4.1)
Ho c ph ng trnh sai phn tuy n tnh h s b ng:

N
k
k
k n y a
0
) ( . =

M
k
k
k n x b
0
) ( . (4.2)
v i cc i u ki n u xc nh.
Trong mi n z, h th ng c c tr ng b i hm truy n t H(z) v p ng y(n) c tnh
thng qua bi n i Z, Y(z), c a n :
Y(z) = H(z) X(z) (4.3)
v i : H(z) hm truy n t c a h th ng v X(z) bi n i z c a tn hi u vo.
By gi , nghin c u c tr ng c a h th ng trong mi n t n s , ta xt tr ng h p kch
thch l tn hi u m ph c, l :
x(n) = Ae
jn
; - < n < (4.4)
v i A l bin v ( l t n s c gi i h n trong kho ng [- , ].
Thay ph ng trnh (4.4) vo ph ng trnh (4.1) ta c :
y(n) = ) ( ] [
) (
k h Ae
k
k n j

c
(4.5.a)
hay: y(n) = A [

k
k j
e k h
c
). ( ].e
n jc
(4.5.b)
4.1.1.1. p ng t n s
Ta th y, th a s trong d u ngo c c a ph ng trnh (4.5.b) l m t hm c a bi n t n s .
y chnh l bi n i Fourier c a p ng xung h(k) c a h th ng. Ta t :
H(c ) =

k
k j
e k h
c
). ( (4.6)
R rng H(c) t n t i n u h th ng n nh, ngha l:
127

n
n h ) ( <
H() c ng chnh l hm truy n t H(z) khi z c l y trn vng trn n v
H() c g i l p ng t n s c a h th ng LTI
Ph ng trnh (4.5) c vi t l i :
y(n) = A H()e
jn
(4.7)
Ta th y, p ng v i tn hi u vo l hm m ph c c ng l m t hm m ph c c cng t n
s v i tn hi u vo nh ng c bin v pha thay i (do nhn v i H())
4.1.1.2. Hm ring (eigenfunction) v tr ring (eigenvalue) c a h th ng
Xt m t tn hi u vo x(n) sao cho p ng y(n) th a i u ki n :
y(n) = x(n) (4.8)
V i l m t h ng i v i bi n n.
Khi x(n) c g i l hm ring c a h th ng v th a s c g i l tr ring c a h
th ng.
T ph ng trnh (4.7) ta th y tn hi u hm m ph c x(n) = Aej(n chnh l hm ring c a
h th ng LTI v H() c xc nh t n s c a tn hi u vo chnh l tr ring t ng ng.
V d 4.1 :
Hy xc nh tn hi u ra c a h th ng c p ng xung l :
h(n) = ) (
2
1
n u
n

,
_

(4.9)
V i tn hi u vo l 1 dy hm m ph c : ) (n x =
2
.
n
jx
e A ; - < < n
Gi i :
p ng t n s :
,
c
c
c
j
n j
n
e
e n h H

2
1
1
1
) ( (4.10)
T i t n s :
2
t
c ,ta c :
6 . 26
.
5
2
2
1
1
1
)
2
(
j
e
j
H

t
Tn hi u ra l :
2
6 . 26
. .
5
2
) (
0
n
jx
j
e e A n y

,
_

,
_

0
6 . 26
2
.
5
2
) (
n
x j
e A n y ; < < n (4.11)
128
Ta th y y(n) c cng t n s v i x(n) c bin thay i b i t n s
5
2
v pha dch
l -26,6
0
.
4.1.1.3. p ng bin v p ng pha
Ni chung, H() l m t hm c gi tr ph c c a bi n t n s . V v y n c th bi u di n
d i d ng c c :
H() = H()e
j()
(4.12)
Trong |H()| l bin v pha, = H() l s dch pha c truy n vo tn hi u vo
t n s .
lm n i cc mi bn (sidelobes) hay cc g n sng (ripples) trn c tuy n bin ,
ng i ta dng giai logarit hay decibel (dB) cho tr c bin , cn tr c t n s v n theo giai
s tuy n tnh. Bin theo dB c nh ngha nh sau :
H()
dB
= 20log
10
H()
Nh n xt:
(1) H() l m t hm tu n hon v i chu k l 2. y l m t tnh ch t quan tr ng c a
H().
Th y v y, t nh ngha (4.6) v i m t s nguyn m b t k ta c :
H( + 2m) = H()
(2) T cng th c bi n i Fourier ng c ta c :
, c c
t
c
d e H n h
x
x
n j

2
1
) ( (4.13)
(3) V H() l bi n i Fourier c a tn hi u r i r c h(n) nn n th a mn cc tnh ch t
c a bi n i Fourier trnh by trong ch ng 3.
(4) V H() l bi n i Z c a h(n) v i z trn vng trn n v nn cc ph ng trnh c a
H(z) c ng c th p d ng cho H(), n u mi n h i t c a H(z) ch a vng trn n v (h
th ng n nh) v thay z = e
J
.
V d 4.2 :
Hy xc nh bin v pha c a H() cho m t h th ng trung bnh di ng ba i m c
bi u di n b i quan h vo ra nh sau :
j [ ) 1 ( ) ( ) 1 (
3
1
) ( + + + n x n x n x n y
V v th c a 2 hm ny v i 0 .
Gi i :
p ng xung c a h th ng l :
)
)

3
1
,
3
1
,
3
1
) (n h
p ng t n s (s d ng tnh ch t dch trong mi n th i gian)
129
) cos 2 1 (
3
1
) 1 (
3
1
) ( c c
c c
+ + +
j j
e e H
K t qu :
Bin : c c cos 2 1
3
1
) ( + H
0
3
2
0 :
t
c <
Pha : ) (c u (4.14)
t c
t
t <
3
2
:
Hnh 4.1 v gi n bin v pha c a H(), ta th y |H()| i x ng ch n v () i
x ng l . R rng, t c tuy n p ng t n s H() ta th y h th ng trung bnh ng ba
i m ny l m t m ch l c lm tr n (smooth) tn hi u vo, i u ny c ng c th hi n trong
quan h vo ra. Ni chung cc h th ng trung bnh di ng l cc m ch l c lm tr n.
By gi ta xt p ng c a h th ng LTI v i tn hi u vo c d ng sin. V tn hi u d ng sin
l t ng hay hi u c a cc hm m ph c. V v y p ng c a h th ng LTI i v i tn hi u
vo hnh sin c d ng gi ng nh p ng c a h th ng v i tn hi u vo l hm m ph c.
Th y v y, n u tn hi u vo l : x
1
(n) = Ae
jn
Tn hi u ra l : y
1
(n) = AH()e
j()
e
jn
N u tn hi u vo l : x
2
(n) = Ae
-jn
Tn hi u ra l : y
2
(n) = AH(-)e
j(-)
e
-jn
= AH()e
-j()
e
-jn
130
Trong bi u th c c a y
2
(n), ta dng tnh ch t i x ng
|H( )|= |H(- )| v () = - (-).
p d ng tnh ch t tuy n tnh
N u tn hi u vo l : j [ A n x n x n x + ) ( ) (
2
1
) (
2 1
cos n c
Th p ng c a h th ng l :
j [ ) ( ) (
2
1
) (
2 1
n y n y n y + = AH()cos [n + ()] (4.14)
N u tn hi u vo l: j [ ) ( ) (
2
1
) (
2 1
n x n x
j
n x Asin n c
p ng c a h th ng l: j [ ) ( ) (
2
1
) (
2 1
n y n y
j
n y
= AH()sin [n + ()] (4.15)
Nh n xt :
- T cc k t qu trn ta th y i v i h th ng LTI, tn hi u vo l tn hi u sin th tn hi u ra
c ng l tn hi u sin c cng t n s , ch thay bin v pha.
- p ng t n s H( ), t ng ng v i n l p ng bin |H( )|v p ng pha
( ), c tr ng m t cch y cho tc d ng c a h th ng v i tn hi u vo hnh sin c t n
s b t k .
V d 4.3 :
Hnh 4.1: p ng bin v pha c a h th ng trung bnh di
ng
131
Hy xc nh p ng c a h th ng trong v d 4.1 v i tn hi u vo l :
20
2
sin 5 10 ) ( + n n x
t
cos n t ; < < n
Gi i :
p ng t n s c a h th ng c cho trong ph ng trnh (4.10)
c
c
j
e
H

2
1
1
1
) (
S h ng u tin c a tn hi u vo l m t tn hi u h ng, c t n s = 0, t n s ny:
2
2
1
1
1
) 0 (

H
S h ng th hai trong x(n) c t n s
2
t
,
0
6 , 26
2
2
)
2
(
j
e H

t
V y p ng c a h th ng v i tn hi u vo x(n) l :
3
40
) 6 , 26
2
sin(
5
10
20 ) (
0
+ n n y
t
cos n t ; < < n
V d 4.4 :
M t h th ng LTI c m t b i ph ng trnh sai phn nh sau :
y(n) = a
y
(n-1) + b
x
(n), 0 < a < 1
(a) Xc nh bin v pha c a p ng t n s c a h th ng.
(b) Ch n tham s b sao cho gi tr c c i c a |H( )| l n v, v th |H( )| v H( )
v i a = 0,9.
(c) Xc nh p ng c a h th ng v i tn hi u vo l :
20
2
sin 12 5 ) ( + n n x
t
cos )
4
(
t
t + n
Gi i :
p ng xung c a h th ng l :
h(n) = ba
n
u(n)
V |a|< 1, nn h th ng l BIBO, v v y H( ) t n t i
(a) p ng t n s :
c
c
j
ae
b
H

1
) (
V c c
c
sin . . ) cos 1 ( 1 a j a ae
j
+

Suy ra : c c c
c
cos 2 1 ) sin ( ) cos 1 ( 1
2 2 2
a a a a ae
j
+ +

V
c
c
c
cos 1
sin
tan ) 1 (
1
a
a
ae
j

132
Do :
c
c
cos 2 1
) (
2
a a
b
H
+
v
c
c
c u c
cos 1
sin
tan ) ( ) (
1
a
a
b H

(b) V tham s a l d ng, m u s c a |H( )| c a ti u khi = 0. V y |H( )| s c a i t i
= 0. t n s ny ta c :
1
1
) 0 (

a
b
H
i u ny hm r ng ) 1 ( a b t
Ta ch n b= 1- a, k t qu l :
c
c
cos 2 1
1
) (
2
a a
a
H
+

V
c
c
c u
cos 1
sin
tan ) (
1
a
a

p ng bin v p ng pha c v trong hnh 4.2. Ta th y, y l h th ng lm suy
gi m tn hi u t n s cao.
(c) Tn hi u vo g m cc thnh ph n t n s 0,
2
t
v t
Cho 074 , 0
1
1
)
2
(
2
2

a
a
H
t t
c
0 1
42 tan )
2
(

a
t
u
Cho 053 , 0
1
1
)
2
(
+

a
a
H
t
t c
() = 0
Tn hi u ra c a h th ng l :
1
]
1

+ +
1
]
1

+ + ) (
4
cos ) ( 20 )
2
(
2
sin )
2
( 12 ) 0 ( 5 ) ( t u
t
t t
t
u
t t
n H n H H n y
= )
4
cos( 06 , 1 ) 42
2
sin( 888 , 0 5
0
t
t
t
+ + n n ;v i < < n
133
Tr ng h p t ng qut :
Tn hi u vo l m t t h p tuy n tnh c a cc tn hi u sin c d ng nh sau
) cos( ) (
1
i i
L
i
i
n A n x | c +

; < < n
Trong : A
i
v i l cc bin v pha c a thnh ph n hnh sin c t n s
i
p ng c a h th ng l :
)) ( cos( ) ( ) (
1
i i i i
L
i
i
n H A n y c u | c c + +

(4.16)
R rng, ty thu c vo p ng t n s H( ) c a h th ng, cc tn hi u hnh sin c t n s
khc nhau s b tc ng m t cc khc nhau b i h th ng. V d : M t s thnh ph n t n s
hnh sin c th b nn hon ton, n u H( ) = 0 cc thnh ph n t n s ny. Cc thnh
ph n t n s khc c th thu c ng ra m khng b lm suy gi m (hay c th c
khu ch i) b i h th ng. V m t tc d ng, ta c th coi h th ng LTI nh m t m ch l c
Hnh 4.2: p ng bin v p ng pha c a h th ng trong v
d 4.4,v i a=0.9
134
i v i cc thnh ph n hnh sin c t n s khc nhau. Bi ton thi t k cc m ch l c s c
b n bao g m vi c xc nh cc tham s c a h th ng LTI thu c p ng t n s H( )
mong mu n.
4.1.2. p ng qu v p ng xc l p v i tn hi u hnh sin
Trong cc ph n tr c, ta xc nh p ng c a m t h th ng LTI v i tn hi u vo l tn
hi u hm m ph c ho c tn hi u sin m n c a vo h th ng th i m r t lu
tr c (n = - ). Ta th ng g i cc tn hi u ny l cc tn hi u hm m hay sin th ng
xuyn (eternal). Trong tr ng h p ny, p ng m chng ta kh o st ng ra c a h
th ng l p ng xc l p. Khng c p ng qu trong tr ng h p ny.
Ng c l i, n u tn hi u sin hay hm m ph c c cung c p m t th i i m xc nh no
, g i l th i i m n = 0, p ng c a h th ng bao g m 2 thnh ph n, p ng qu v
p ng xc l p.
ch r cc p ng ny, ta xt m t h th ng c m t b i m t ph ng trnh sai phn
b c nh t (nh l m t v d ):
y(n) = a
y
(n - 1) + x(n), a l m t h ng s . (4.17)
Tn hi u vo c cung c p th i i m n = 0. Ta s dng th t c qui ti n xc nh
p ng y(n) v thu c :
) ( ) 1 ( ) (
0
1
k n x a y a n y
n
k
k n
+

+
;n 0 (4.18)
V i y(-1) l i u ki n u.
By gi , ta gi s tn hi u vo l hm m ph c :
x(n) = Ae
jn
; n 0 (4.19)
Thay vo pt(4.18), ta c :

+
+
n
k
k n n j k n
e a A y a n y
0
) ( 1
) 1 ( ) (
c
=
jwn
k
n
k
j n
e ae A y a
1
1
]
1

+
0
1
) ( ) 1 (
c
=
n j
j
n j n
n
e
ae
e a
A y a
c
c
c

+ +
+

+
1
1
) 1 (
) 1 ( 1
1
;n 0
=
n j
j
n j n
n
e
ae
e Aa
y a
c
c
c

+ +
+

1
) 1 (
) 1 ( 1
1
+
n j
j
e
ae
A
c
c
1
;n 0 (4.19)
Ta c ng bi t r ng, h th ng n nh n u |a| < 1. Trong tr ng h p ny, hai s h ng c
ch a an+1 s gi m v 0 khi n
K t qu , ta tch ra c p ng xc l p (k hi u y
xl
)
ct
c
j
j
n
x
e
ae
A
n n y
y




1
) ( lim ) (
1
n j
x
e AH n y
c
c) ( ) (
1
(4.20)
Cc s h ng cn l i trong pt[4.19] l p ng qu c a h th ng, l:
135
n j
j
n j
n
qd
e
ae
e
y a n y
c
c
c

+ +
+

1
Aa
) 1 ( ) (
) 1 ( 1 n
1
(4.21)
v i n 0
Ta th y y
qd
0 khi n
S h ng u tin trong p ng qu (4.21) l p ng tn hi u vo b ng khng (zero -
input response) c a h th ng, s h ng th hai l p ng qu c sinh ra b i tn hi u
vo hm m .
4.1.3. p ng xc l p v i tn hi u vo tu n hon.
Gi s tn hi u vo x(n) l m t tn hi u tu n hon c chu k c b n l N v h th ng LTI
c tnh n nh. V tn hi u t n t i v i th i gian - < n < . p ng t ng c a h th ng
m t th i i m n b t k b ng v i p ng xc l p.
xc nh p ng y(n) c a h th ng ta s d ng chu i Fourier c a tn hi u tu n hon,
l :

1
0
2
) ( ) (
N
k
N
kn
n j
k
e k X n x ;k=0,1,2,,N-1 (4.22)
Trong : l cc h s c a chu i Fourier. Ta xt tn hi u vo c d ng hm m ph c:
N
kn
n j
k
e k X n x
2
) ( ) ( ;k=0,1, ,N-1
Th
N
kn
j
k
e k
N
H k X n y
t
t
2
2
) ( ) (
,
_

; k=0,1, ,N-1 (4.23)

y:
N
k
H k
N
H
t c
c
t
2
) (
2

,
_

; k=0,1, ,N-1
p d ng tnh ch t tuy n tnh c a h th ng LTI, ta thu c p ng c a h th ng i v i
tn hi u tu n hon x(n)
N
kn
j
N
k
e k
N
H k X n y
t
t
2
1
0
2
) ( ) (

,
_

; < < n (4.24)

K t qu ny hm r ng p ng c a h th ng v i tn hi u tu n hon x(n) c ng tu n hon
v i cng chu k N. Cc h s chu i Fourier c a y(n) l :
)
2
( ) ( ) ( k
N
H k X k Y
t
; k=0,1, ,N-1 (4.25)
Ta th y, h th ng LTI c th lm thay i d ng sng c a tn hi u vo tu n hon thng qua
vi c thay i thang bin v s dch pha c a cc thnh ph n t n s trong chu i Fourier
nh ng khng nh h ng n chu k (hay t n s ) c a tn hi u vo.
4.2. PHN TCH H TH NG LTI TRONG MI N T N S
Trong ph n tr c, ph ng php trong mi n t n s c dng xc nh p ng
xc l p c a h th ng LTI n nh v i tn hi u vo tu n hon, ph ng php ny c th c
t ng qut ha gi i cc bi ton tnh p ng tr ng thi khng c a tn hi u c nng l ng
h u h n khng tu n hon. Cng c ton h c c dng l bi n i Fourier c a tn hi u r i
r c.
4.2.1. Quan h vo-ra trong mi n t n s .
136
Xt m t h th ng LTI c p ng xung h(n) c kch thch b i tn hi u c nng l ng
h u h n x(n). p ng c a h th ng l :

k
k n x k h n y ) ( ) ( ) ( (4.26)
p d ng tnh ch t tch ch p, ta thu c:
) ( ) ( ) ( c c c X H Y (4.27)
Pt(4.27) chnh l quan h vo - ra trong mi n t n s . Theo , ph c a tn hi u ra b ng ph
c a tn hi u vo nhn v i p ng t n s c a h th ng.
Quan h ny c th c vi t c d i d ng c c :
, ) (
) ( ) ( ) (
c u c u
c c c
x j j
e X e H Y
n

=
j [ ) ( ) (
) ( ) (
c u c u
c c
n x j
e X H
+
(4.28)
K t qu , bin v pha c a Y( ) l :
Y()=H()X() (4.29)
v Y() = X() + H() (4.30)
hay
y
() =
x
() +
h
() (4.31)
V b n ch t, tn hi u khng tu n hon c nng l ng h u h n c ph bao g m m t d i t n
lin t c. H th ng LTI thng qua hm p ng t n s c a n, lm suy gi m m t s thnh
ph n t n s no c a tn hi u vo ng th i c th khu ch i cc thnh ph n t n s
khc. th c a |H( )| c th cho ta bi t c cc vng t n s ny. M t khc, gc pha c a
H( ) xc nh s dch pha c a tn hi u vo khi i qua h th ng nh m t hm c a t n s .
Ta th y, tn hi u ra c a m t h th ng LTI khng ch a cc thnh ph n t n s m n khng
c trong tn hi u vo. Ngha l, h th ng khng sinh ra cc thnh ph n t n s m i (h
th ng bi n i theo th i gian ho c phi tuy n tnh s sinh ra cc thnh ph n t n s khng
ch a trong tn hi u vo)
Hnh 4.3 minh h a m t h th ng LTI n nh (BIBO)-ngh v i cc ph ng php phn tch
trong mi n th i gian v mi n t n s . Ta th y, phn tch trong mi n th i gian x l b ng
t ng ch p gi a tn hi u vo v p ng xung thu c p ng c a h th ng trong mi n
th i gian, ng c l i, phn tch trong mi n t n s , ta s x l ph X( ) c a tn hi u v p
ng t n s H( ) thng qua php nhn thu c ph c a tn hi u ng ra c a h th ng.
M t cch t ng ng, ta c th dng bi n i Z c a tn hi u vo X(z) v hm truy n t
H(z) thu c bi n i Z c a tn hi u ra Y(z) v tm p ng y(n) qua bi n i Z ng c.
Hnh 4.3 : M i quan h vo ra trong mi n t n s v mi n
th i gian c a h th ng LTI ngh
137
Tr l i quan h (4.27), gi s r ng ta c Y( ), ta s tm bi u th c c a tn hi u ra trong
mi n th i gian b ng bi n Fourier ng c.
c c
t
c
d e Y n y
x
x
n j

) (
2
1
) ( (4.32)
T quan h vo-ra (4.28), bnh ph ng bin c a 2 v , ta c
2 2 2
) ( ) ( ) ( c c c X H Y
S
yy
(c ) =
2
) (c H S
xx
(c ) (4.33)
y S
yy
( ) v S
xx
( ) l n l t l ph m t nng l ng c a y(n) v x(n) ta c quan h
Parseral cho nng l ng c a tn hi u ra, l :
E
y
=

x
x
x
x
H d Y
2 2
) (
2
1
) (
2
1
c
t
c c
t
S
xx c c d ) (
(4.34)
V d 4.6 :
Cho m t h th ng LTI c c t b i p ng xung :
) (
2
1
) ( n u n h
n

,
_

Xc nh ph v ph m t nng l ng c a tn hi u ra, khi h th ng c kch thch b i

tn hi u :
) (
4
1
) ( n u n x
n

,
_

Gi i :
p ng t n s c a h th ng l (xem v d 4.1):
c
c
j
e
H

2
1
1
1
) (
Bi n i Fourier c a tn hi u vo:
c
c
j
e
X

4
1
1
1
) (
Ph c a tn hi u ra l:

,
_

,
_

c c
c c c
j j
e e
X H Y
4
1
1
2
1
1
1
) ( ) ( ) (
Ph m t nng l ng t ng ng:
S
yy
2 2 2
) ( ) ( ) ( ) ( c c c c X H Y
=

,
_

,
_

c c cos
2
1
16
17
cos
4
5
1
4.2.2. Tnh hm p ng t n s .
138
N u p ng xung h(n) c a h th ng LTI c bi t, hm p ng t n s H( ) c tnh
t cng th c bi n i Fourier

n
n j
e n h H
c
c ) ( ) ( (4.35)
N u h th ng c m t b i ph ng trnh sai phn tuy n tnh h s b ng :


+
N
k
M
k
k k
k n x b k n y a n y
0 0
) ( ) ( ) ( (4.36)
H( ) thu c b ng cch tnh H(z) trn vng trn n v :

N
k
k
k
M
k
k
k
z a
z b
z H
1
0
1
) ( (4.37)
Suy ra:

N
k
k j
k
M
k
k j
k
e a
e b
H
1
0
1
) (
c
c
c (4.38)
Ta th y H( ) ch ph thu c vo cc h s {a
k
} v {b
k
} c a ph ng trnh sai phn.
c bi t i v i h th ng thu n zero (FIR) ngha l ak = 0, k = 1,2, ... N th H( ) c d ng :

M
k
n j
k
e b H
0
) (
c
c (4.39)
i u ny ph h p v i h th ng FIR c p ch ng 1, c p ng xung l:

n
M n b
n h
n
0
,..., 1 , 0 ;
) ( (4.40)
N u h th ng thu n c c hay thu n qui ngha l b
k
= 0, k = 1,2, ..., M; H( ) c d ng :

N
k
n j
k
e a
b
H
1
0
1
) (
c
c (4.41)
N u h th ng l h c c - zero, c m t b i ph ng trnh sai phn (4.36). Hm truy n
t H(z) c th vi t d i d ng tch :
, , ,
, , ,
N
M N M
p z p z p z
z z z z z z
Gz z H

+
...
...
) (
2 1
2 1
(4.42)
Trong z
1
, z
2
... z
M
l M zero khc khng c a H(z) v p
1
, p
2
, ... p
N
l N c c khc khng
c a H(z). G l m t h ng s .
139
Hm p ng t n s H( ) c c b ng cch tnh H(z) trn vng trn n v (thay z = e
j
).
Ta c :
, , ,
, , ,
N
j j j
M
j j j
M N j
p e p e p e
z e z e z e
Ge H

c c c
c c c
c
c
...
...
) (
2 1
2 1 ) (
(4.43)
M i th a s trong (4.43) c th bi u di n d i d ng c c nh sau:
) (
) (
c u c
c
k
j
k k
j
e V z e
(4.44)
V
) (
) (
c u c
c
k
j
k k
j
e U p e
(4.45)
v i V
k
(c) =
k
j
z e
c
;
) ( ) (
k
j
k
z e
c
c u
(4.46)
Khi , bin c a H( ) l :
) ( )... ( ) (
) ( )... (
) (
2 1
1
c c c
c c
c
N
M
U U U
V V
G H (4.48)
(v bin c a e
j (N-M)
= 1)
Pha c a H( ) l t ng pha c a cc th a s t s tr cho t ng pha c a cc th a s m u
s c ng cho pha c a G v c ng (N - M). Ta c :
H() = G + (N - M) +
1
() +
2
() +
... +
M
() - [
1
() +
2
() + ... +
N
()] (4.49)
Trong , pha c a G l 0 khi G d ng v l khi G m.
R rng, khi bi t c cc c c v zero c a hm h th ng H(z), ta c th tnh p ng t n
s t cc pt(4.48) vpt(4.49), cch tnh ny r rng l kh ph c t p, nh ng n thu n l i khi
tm thu t ton cho m t ch ng trnh my tnh.
Hnh 4.4 trnh by cch bi u di n t ng ng c a cc h th ng m c song song v m c
lin ti p trong mi n th i gian v mi n t n s .
140
V d 4.7 : L c Hanning
Xc nh v v th p ng bin , p ng pha c a h th ng FIR c c t b i
ph ng trnh sai phn (h th ng trung bnh di ng).
) 2 (
4
1
) 1 (
2
1
) (
4
1
) ( + + n x n x n x n y
Gi i :
p d ng ph ng trnh (4.39) ta c :
c c
c
2
4
1
2
1
4
1
) (
j j
e e H

+ +
Hay ) 2 (
4
1
) (
2c c c
c
j j j
e e e H

+ +
Suy ra
c
c c
j
e H

+ ) cos 1 (
2
1
) (
K t qu ) cos 1 (
2
1
) ( c c + H (4.50)
Hnh 4.5 v th c a p ng bin v p ng pha c a h th ng ny. Ta th y l c
Hanning c c tuy n p ng t n s c a m t b l c h thng.
Hnh 4.4: Cc h th ng LTI
a) M c song song
b) M c n i ti p
141
p ng bin b ng 1 = 0 (dc) v suy gi m n 0, = . p ng pha c a n l
m t hm tuy n tnh theo t n s . B l c n gi n ny c dng lm tr n (smooth) d
li u trong nhi u ng d ng.
4.3. H TH NG LTI V M CH L C S .
Trong x l tn hi u s , h th ng ph bi n nh t l l c s (digital filter). L c s c th l
m t m ch i n t (ph n c ng) ho c ch ng trnh (ph n m m) ho c k t h p c hai. Nh
v y, l c s th t ra ch a h n l m t m ch i n hay m t thi t b c th , nh ng thu n ti n
ta v n g i l m ch l c hay b l c. C ng gi ng nh cc m ch l c t ng t , tc ng c a
m ch l c g m l c b v l c ch n cc thnh ph n t n s khc nhau trong tn hi u vo t o
m t tn hi u ra c ph khc v i ph c a tn hi u vo. B n ch t c a tc ng l c ny c
xc nh b i c tuy n c a p ng t n s H( ). c tuy n ny ph thu c vo s ch n l a
cc tham s c a h th ng (v d : cc h s h ng
{ ]
k
a
v
{ ]
k
b
trong ph ng trnh sai phn
tuy n tnh h s h ng). Nh v y b ng cch ch n m t t p cc tham s h th ng, ta c th
thi t k m t m ch l c ch n t n.
Nh ta th y trong m t s v d ph n tr c, h th ng LTI c tc ng l c t n s . T ng
qut, m t h th ng LTI bi n i m t tn hi u vo c ph l X( ) theo p ng t n s H( )
c a n cho m t tn hi u ra c ph l Y( ) = H( )X( ). Theo cch ti p c n ny, H( )
tc ng nh l m t hm s a d ng ph (spectral shaping function) c a tn hi u vo. ng
tc s a d ng ph ng ngha v i ch n l a t n s , v v y m t h th ng LTI c th coi nh
l m t m ch l c ch n t n. M ch l c c dng ph bi n trong x l tn hi u s v i nhi u
c c nng khc nhau. V d nh : lo i b nhi u trong tn hi u, s a d ng ph trong x l tn
hi u m thanh, hnh nh hay s cn b ng cc knh truy n thng; tch tn hi u trong radar,
sonar v truy n d li u; th c hi n phn tch ph c a tn hi u, ...
4.3.1. L c ch n t n l t ng.
Trong nhi u ng d ng th c t , ta ph i gi i quy t bi ton tch cc tn hi u m ph c a
chng khng c s ch ng l p v i yu c u l tn hi u mong mu n khng b mo d ng b i
tc ng c a cc m ch l c c dng. Bi ton ny th ng n y sinh trong truy n tin, n i
m nhi u tn hi u c ghp knh theo cch chia t n v c truy n trn m t knh chung
(ch ng h n nh cp ng tr c, cp quang, hay knh truy n v tinh) u cu i thu nh n
c a h th ng truy n tin, tn hi u ph i c tch ra b i cc m ch l c ch n t n v c
truy n i n ch cu i cng c a chng. M ch l c ch n t n ph i c thi t k sao cho s
mo d ng khng ng k khi tn hi u i qua n.
Xt tn hi u x(n) c bng t n l
1
< <
2
ngha l : X( ) = 0 khi
2
v
1
Gi s tn hi u i qua m ch l c c p ng t n s l :
Hnh 4.5 p ng
bin v pha c a
m ch l c Hamming
142
k j
Ce
c
;
2 1
c c c < <
) (c H (4.51)
0 ;n khc
y C v k l cc h ng s d ng
Tn hi u ra c a m ch l c c ph l :
Y() = X()H()
= C X()e
-jk
;
1
< <
2
(4.52)
p d ng tnh ch t dch trong mi n th i gian c a bi n i Fourier nh sau :
k j
e X k n x
c
c

) ( ) (
y(n) ) ( k n Cx (4.53)
K t qu , tn hi u ra c a m ch l c n gi n l m t b n sao c a tn hi u vo c dch k
m u v thay i thang bin b i th a s C. M t php tr thu n ty khng lm mo tn
hi u. V v y m ch l c c c tr ng b i hm truy n (4.51) c g i l m ch l c l
t ng. Ph bin l m t h ng, l :
H() = C ;
1
< <
2
v ph pha l m t hm tuy n tnh c a t n s :
() = -k
c tuy n c a p ng t n s c minh h a trong hnh 4.6
v i C=1, k=4,
4
1
t
c v
4
3
2
t
c
Hnh 4.6: c tuy n bin v pha c a m ch l c
d i thng l t ng
143
M t cch t ng qut m i s sai l ch c a c tuy n (c a p ng) t n s c a m t m ch l c
tuy n tnh so v i c tuy n t n s l t ng l s mo d ng. N u m t m ch l c c c
tuy n c a p ng bin bi n i theo t n s trong bng t n mong mu n c a tn hi u th
m ch l c t o ra m t s mo d ng bin (amplitude distortion). N u c tuy n pha khng
tuy n tnh trong bng t n mong mu n th tn hi u b m t s mo pha (phase distortion) v
s l ch pha theo t n s ng ngha v i s tr , nn tr c a tn hi u c nh ngha nh
l m t hm c a t n s l :
c
c u
c t
d
d ) (
) ( (4.54)
Ta th y r ng, m t m ch l c pha tuy n tnh c tr l m t h ng s , c l p v i t n s .
Nh v y, m t m ch l c m n gy ra m t s mo pha th c tr bi n thin theo t n s .
Ta ni m ch l c a vo m t s mo tr (delay distortion). V v y, s mo tr l ng
ngha v i s mo pha.
Gi ng nh trong m ch t ng t , m ch l c c ng c phn lo i theo c tuy n c a p ng
t n s , ta c cc lo i m ch l c nh sau :
- L c thng th p l t ng, c p ng t n s l :
k j
Ce
c
;
c
c c
) (c H (4.55)
0 ;ng c l i
y
c
c g i l t n s c t.
- L c thng cao l t ng, c p ng t n s l :
k j
Ce
c
;
c
c c
) (c H (4.56)
0 ;ng c l i
- L c thng d i l t ng, c p ng t n s l :
k j
Ce
c
;
2 1
c c c < <
) (c H (4.57)
0 ;ng c l i
- L c tri t d i l t ng, c p ng t n s l :
k j
Ce
c
;
1
c c v
c
c c
) (c H (4.58)
0 ;
2 1
c c c < <
144
c tuy n c a p ng t n s c a cc m ch l c ny c minh h a trong hnh4.7
4.3.2. Tnh khng kh thi c a b l c l t ng.
Trong th c t , ta c th th c hi n m t b l c l t ng hay khng? tr l i cu h i
ny, ta hy kh o st p ng xung h(n) c a m t b l c thng th p l t ng c p ng
t n s l :
1
c
c c
H ) (c = (4.57)
0 t c c <
c
p ng xung c a b l c ny l:
t
c
c
;n=0
) (c H = (4.58)
n
n
c
c c
c
c
t
c sin
;n 0
th c a h(n) v i
c
c =
4
t
c v trong hnh 4.8
R rng b l c thng th p l t ng l khng nhn qu . H n n a h(n) c chi u di v
h n v khng kh t ng tuy t i. V v y, n khng th th c hi n c trong th c t .
Hnh 4.7: Cc lo i m ch l c
145
Chng ta c ng quan st th y r ng, r ng c a mi chnh (main lobe) c a h(n) l t l
nghch v i b ng t n
c
c a b l c. Khi bng t n c a b l c tng, p ng xung tr nn
h p h n. Khi
c
= , b l c tr thnh b l c thng t t (All-pass) v p ng xung tr
thnh xung n v.
N u p ng xung b tr n0 m u, b l c thng th p l t ng l b l c pha tuy n tnh,
l:
0
) ( ) (
0
n j
e H n n h
c
c


Ta c th ch n m t tr n0 kh l n (m t cch ty ) cho c th coi nh h(n)=0 v i
n < n0. Tuy nhin, h th ng thu c s khng c p ng t n s l t ng n a.
K t lu n trn c ng ng cho t t c cc b l c l t ng khc. Tm l i, t t c cc b l c
l t ng u khng th th c hi n v m t v t l.
4.3.3. M ch l c th c t
M c d b l c l t ng l i u chng ta mong mu n, nh ng trong ng d ng th c t ,
khng nh t thi t ph i c s chnh xc tuy t i nh v y. Ta c th th c hi n cc b l c
nhn qu c p ng t n s x p x v i m ch l c l t ng m ta mong mu n. c bi t,
khng nh t thi t ph i c bin |H( )| l h ng trn ton b di thng c a b l c. M t
l ng g n sng nh trong d i thng (hnh 4.9) th ng c th ch p nh n c. T ng
t , khng c n thi t |H( )| ph i b ng 0 trong d i ch n (stopband), m t gi tr nh hay
m t l ng g n sng nh c ng c th ch p nh n.
Bin |H( )|c ng khng th gi m t ng t t 1 xu ng 0 t n s c t. Nh v y ph i c
m t d i t n qu gi a d i thng v d i ch n, ta g i l d i qu (transition band) hay
vng chuy n ti p (transition region) c a b l c (hnh 4.9).
T c tuy n c a p ng bin c a m t b l c th c t (hnh (4.9)) ta nh ngha cc
thng s sau :

1
: l bin c a g n sng d i thng g i t t l g n sng d i thng (passband
ripple)
2 : l bin c a g n sng d i ch n g i t t l g n sng d i ch n (stopband
ripple)

p
: t n s c nh d i thng.

s
: t n s c nh d i ch n.

s
-
p
: r ng c a d i qu .
Hnh 4.8: p ng xung c a 1 b l c thng
th p l t ng
146
Bng t n c a m t m ch l c chnh l r ng c a d i thng. Trong m ch l c thng th p
ny, ta th y, bin H( )| dao ng trong kho ng 1 t
1
Trong cc bi ton thi t k m ch l c, ta c n xc nh cc chi ti t k thu t sau:
(1) G n sng d i thng c c i c th ch p nh n.
(2) G n sng d i ch n c c i c th ch p nh n.
(3) T n s c nh c a d i thng.
(3) T n s c nh c a d i ch n.
Nh c l i r ng, m t h th ng LTI c m t b i ph ng trnh sai phn tuy n tnh h s
h ng :


+
N
k
M
k
k k
k n x b k n y a n y
0 0
) ( ) ( ) ( (4.59)
C th l m t h th ng nhn qu v c th th c hi n trong th c t . p ng t n s c a
n l :

N
k
k j
k
M
k
k j
k
e a
e b
H
0
0
1
) (
c
c
c (4.60)
T cc ch tiu c nu trn, ta ch n cc h s { ]
k
a v { ]
k
b c m t m ch lo c v i
p ng t n s H(c) t ng ng.
M c x p x c a H(c) v i cc chi tit k thu t trn tu thu c vo cc tiu chu n ch n
l a cc h s { ]
k
a v { ]
k
b c ng nh M v N.
Hnh 4.9: c tuy n p ng bin c a b l c
th c t
147
TI LI U THAM KH O
[1] Quch Tu n Ng c - X L TN HI U S - NXB Gio D c - 1995.
[2] Nguy n Qu c Trung - X L TN HI U V L C S T P 1- NXB Khoa H c K
Thu t - 1999.
[3] Nguy n Qu c Trung - X L TN HI U V L C S T P II- NXB Khoa H c K
Thu t - 2001.
[4] Don Ha Minh, X l tn hi u s , i h c C n Th 2000.
[5] Alan V. Oppenheim, Ronald W. Schafer - DISCRETE-TIME SIGNAL
PROCESSING - Prentice-Hall, Inc. - 1989 .
[6] C. Sidney Burrus, James H. McClellan, Alan V. Oppenheim, Thomas W. Parks,
Ronald W. Schafer, Hans W. Schuessler - COMPUTER-BASED EXERCICES FOR
SIGNAL PROCESSING USING MATLAB - Prentice Hall International, Inc. - 1994.
[7] Emmanuel C. Ifeachor - Barrie W. Jervis - DIGITAL SIGNAL PROCESSING A
PRACTICAL APPROACH - Prentice Hall - 2002.
[8] William D. Stanley - Gary R. Dougherty - Ray Dougherty - DIGITAL SIGNAL
PROCESSING - Reston Publishing Company, Inc. - 1984.
148
PH L C
M T S CH NG TRNH M U DNG NGN NG MATLAB TRONG X L
TN HI U S
Cc ch ng trnh c vi t trong ph l c ny nh m m c ch minh h a v gip sinh
vin lm quen v i ngn ng MATLAB c ng nh cc ti n ch c a n dnh cho x l tn
hi u s . ch ng trnh n gi n v d dng th y c thu t ton c a n, ta s khng
th c hi n giao di n cho ng i dng v ch ng trnh c vi t theo cch i tho i tr c ti p
trn c a s l nh (Command Window) c a MATLAB, b ng cch dng cc l nh disp v
input. H u h t cc ch ng trnh sau y c vi t d i d ng Script v l u vo cc M-file
cng tn c a ch ng trnh. Sau khi nh p vo m t th m c no c a MATLAB v t o
ng d n (n u th m c ny ch a c s n ng d n), ch y ch ng trnh, ta ch c n
nh p tn ch ng trnh vo, trn Command Window, v g Enter. N u ch ng trnh c
vi t d i d ng Function, ng i s d ng c n n m c cc thng s vo, ra, nh p l nh
ng c php.
1. dsp13
% Nh p vo vector bi n th i gian v bi u th c c a tn hi u, v cc lo i tn hi u: t ng
t , r i r c, s .
%---------------------------------------------------
t=input('Nhap khoang thoi gian, VD:0:0.1:40, t= ');
y=input('Nhap ham so muon ve co bien t, VD:sin(t/4+1), y= ');
loai=input('(analog,type=1;discrete,type=2;digital,type=3)Type = ');
duong=input('(___,style=1;...,style=2;-.,style=3) stype = ');
if loai==1
DS1=figure('Name','Type of signal','Color','w',...
'NumberTitle','off','Position',[50 50 400 300]);
if duong = =1
plot(t,y,'r-');
elseif duong = =2
plot(t,y,'r:');
elseif duong = =3
plot(t,y,'r-.');
end;
elseif loai= =2
cham=input('(cham den,cham=1;cham trang,cham=2;...
khong,cham=3) cham= ');
DS1=figure('Name','Type of signal', 'Color','w',...
'NumberTitle','off','Position',[50 50 400 300]);
if cham= =1
stem(t,y,'fulled');
elseif cham= =2
stem(t,y);
elseif cham= =3
stem1(t,y);
end;
elseif loai= =3
149
[x,z]=stairs(t,y);
xt(1)=x(1);zt(1)=z(1);
for n=1:length(x)/2-1
ni=2*n+1;
xt(n)=x(ni);zt(n)=z(ni);
end;
cham=input('(cham den,cham=1;cham trang,cham=2;...
khong,cham=3) cham= ');
plot(x,z,'g:');hold on;
if cham= =1
stem(xt,zt,'fulled');
elseif cham= =2
stem(xt,zt);
elseif cham= =3
stem1(xt,zt);
end;
end
axis off;
2. function dsphinh3_26(N,L)
%Ve bien do va pha cua DFT n diem cua day co do dai L.
% Doan hoa minh 2001
%--------------------------------------------------------
function dsphinh3_26(N,L)
xn=ones(1,L);
X=fft(xn,N);
X1=abs(X);
theta1=angle(X);
DS2=figure('Name','DFT N diem,'Color','w',...
'NumberTitle','off','Position',[50 50 580 300]);
stem(X1,'filled')
DS2=figure('Name','Type of signal','Color','w',...
'NumberTitle','off','Position',[50 50 580 300]);
stem(theta1,'filled')
3. dsphinh5_16
% Ve dac tuyen cua mach loc thiet ke bang cua so co chieu dai bang 9 va bang 61.
% Do Huy Khoi and Phung Trung Nghia
syms w v;
y=sin((w-v)*9/2)/sin((w-v)/2);
z=int(y,v,-pi/4,pi/4);
z=simple(z)
w=0:0.01:pi;
for n=1:length(w)
150
Ht(n)=subs(z,'w',w(n));
end
H=exp(-j*4.*w)./(2*pi).*Ht;
tHt=abs(H);
Hdb=20*log10(tHt);
DS1=figure('Name','Type of signal','Color','w',...
'NumberTitle','off','Position',[50 50 500 200]);
plot(w,tHt)
grid on
DS1=figure('Name','Type of signal','Color','w',...
'NumberTitle','off','Position',[50 50 500 200]);
plot(w,Hdb,'k')
grid on
syms w v;
y1=sin((w-v)*61/2)/sin((w-v)/2);
z1=int(y1,v,-pi/4,pi/4);
z1=simple(z1)
w=0:0.01:pi;
for n=1:length(w)
Ht1(n)=subs(z1,'w',w(n));
end
H1=exp(-j*4.*w)./(2*pi).*Ht1;
tHt1=abs(H1);
Hdb1=20*log10(tHt1);
DS3=figure('Name','Type of signal',...
'Color','w','NumberTitle','off','Position',[50 50 500 200]);
plot(w,tHt1)
grid on
DS4=figure('Name','Type of signal',...
'Color','w','NumberTitle','off','Position',[50 50 500 200]);
plot(w,Hdb1,'k')
grid on
4.firequiripple
% Thiet ke bo loc FIR thong thap pha tuyen tinh dung thuat toan Remez exchange.
% Do Huy Khoi and Phung Trung Nghia
M=input('Nhap chieu dai cua dap ung xung, M = ');
dx=11; pdx=12;
disp('Chon dieu kien doi xung, neu doi xung thi nhap: dx')
disp(' , neu phan doi xung thi nhap: pdx')
dk=input('Dieu kien doi xung : ');
W=input('Nhap vector trong so,so phan tu bang so dai bang,...
Vd: W=[1.2 1],W= ');
disp('Nhap vector cac tan so c../Anh bang tan,...
mot cap tan so cho moi ')
151
disp('bang tan, cac tan so nay nam giua 0 va 1,...
Vd F=[0 .1 .15 1]')
F=input('F = ');
disp('Nhap vector gia tri dap ung tan so mong muon A (gia tri thuc),')
disp('tai cac diem tan so bang c../Anh, A co kich thuoc bang F')
disp ('Vi du: A=[1 1 0 0]')
A=input('A = ');
N=M-1;
if dk= =11
[hn,err]=remez(N,F,A,W)
elseif dk= =12
[hn,err]=remez(N,F,A,W,'Hilbert')
end
w=0:0.001:pi;
f=w./pi;
H= freqz(hn,1,w);
H1=20*log10(abs(H));
DS1=figure('Name','Impulse Response','Color','w',...
'NumberTitle','off','Position',[50 50 500 300]);
n=0:1:M-1;
stem(n,hn,'filled','k')
axis off
DS1=figure('Name','Frequency Response', 'Color','w',...
'NumberTitle','off','Position',[50 50 500 300]);
plot(f,abs(H),'k')
grid on
DS1=figure('Name','Frequency Response (dB)','Color','w',...
'NumberTitle','off','Position',[50 50 500 300]);
plot(f,H1,'k')
ylim([-100 10])
grid on
5. firsample
% Thiet ke bo loc FIR thong thap pha tuyen tinh bang phuong phap lay may tan so.
% Do Huy Khoi and Phung Trung Nghia .
%---------------------------------------------------------
M=input('Nhap chieu dai cua dap ung xung, M = ');
dx=11; pdx=12;
disp('Chon dieu kien doi xung, neu doi xung thi nhap: dx')
disp(' , neu phan doi xung thi nhap: pdx')
dk=input('Dieu kien doi xung : ');
alpha=input('Chon he so alpha, alpha= ');
disp('Voi h(n) dx k=[0:(M-1)/2] neu M le,...
k=[0:(M/2)-1] neu M chan')
disp('Voi h(n) pdx k=[0:(M-3)/2] neu M le,...
152
k=[1:(M/2)] neu M chan')
disp('Nhap dac tuyen tan so mong muon,...
tai cac diem tan so wk=2*pi*k/M')
if mod(M,2)= =0
U=M/2-1;
else
U=(M-1)/2;
end
for ii=1:U+1
%kk=int2str(ii);
%disp('k = 'kk);
Hrk(ii)=input('Hr(k) = ');
end
G=zeros(U+1,1);
hn=zeros(M,1);
for k=1:U+1
G(k)=((-1)^(k-1))*Hrk(k);
end
if alpha= =0
if dk= =11
for n=1:M
for k=2:U+1
hn(n)=hn(n)+G(k)*cos(pi*(k-1)*(2*(n-1)+1)/M);
end
hn(n)=(2*hn(n)+G(1))/M;
end
elseif dk = =12
if mod(M,2)= =1
for n=1:M
for k=1:U+1
hn(n)=hn(n)-2*G(k)*sin(2*pi*(k-1)*((n-1)+0.5)/M)/M;
end
end
else
for n=1:M
for k=1:U
hn(n)=hn(n)-2*G(k)*sin(2*pi*k*((n-1)+0.5)/M)/M;
end
hn(n)=hn(n)+((-1)^(n))*G(U+1)/M;
end
end
end
elseif alpha= = 0.5
if dk= =11
for n=1:M
for k=1:U+1
hn(n)=hn(n)+2*G(k)*sin(2*pi*(k-1+1/2)*((n-1)+0.5)/M)/M;
end
153
end
elseif dk= =12
for n=1:M
for k=1:U+1
hn(n)=hn(n)+2*G(k)*cos(2*pi*(k-1+1/2)*((n-1)+0.5)/M)/M;
end
end
end
end
hn
om=0:0.01:pi;
if mod(M,2)= =0
Hr=hn(1).*cos(om.*((M-1)/2));
n=1;
while n<=U
n=n+1;
Hr=Hr+hn(n).*cos(om.*((M-1)/2-n+1));
end
Hr=2.*Hr;
else
Hr=hn(1).*cos(om.*((M-1)/2));
n=1;
while n<=(M-3)/2
n=n+1;
Hr=Hr+hn(n).*cos(om.*((M-1)/2-n+1));
end
Hr=2.*Hr;
Hr=Hr+hn(U+1);
end
modunH=abs(Hr);
DS1=figure('Name', 'Dap ung bien do', 'Color','w',...
'NumberTitle','off','Position',[50 50 400 300]);
plot(om,modunH,'k');
grid on
modunHdb=20.*log10(modunH);
DS2=figure('Name','Type of signal', 'Color','w',...
'NumberTitle','off','Position',[50 50 400 300]);
plot(om,modunHdb,'k');
grid on
teta=-om.*(M-1)/2+angle(Hr);
DS3=figure('Name','Dap ung pha','Color','w',...
'NumberTitle','off','Position',[50 50 400 300]);
plot(om,teta,'k');
grid on
154
DS4=figure('Name','Dap ung xung', 'Color','w',...
'NumberTitle','off','Position',[50 50 400 300]);
stem(hn,'filled','k');
grid on
6. dsphinh 5_15
% Ve dap ung tan so cua cua so chu nhat co chieu dai bang M=9,
% M=51 va m=101.
% Do Huy Khoi and Phung Trung Nghia
om=0:0.001:pi;
M=9;
W1=20*log10(abs(sin(om.*M/2)./sin(om./2)));
DS1=figure('Name','Dap ung tan so cua cua so chu nhat M=9',
'Color','w','NumberTitle','off','Position',[50 50 500 200]);
plot(om,W1,'k')
title('M = 9');
xlabel('w (rad)');
ylabel('|W(w)|(dB)');
axis on
grid on
M=51;
W2=20*log10(abs(sin(om.*M/2)./sin(om./2)));
DS2=figure('Name',' Dap ung tan so cua cua so chu nhat M=51',
'Color','w','NumberTitle','off','Position',[50 50 500 200]);
plot(om,W2,'k')
title('M = 51');
xlabel('w (rad)');
ylabel('|W(w)|(dB)');
axis on
grid on
M=101;
W3=20*log10(abs(sin(om.*M/2)./sin(om./2)));
DS2=figure('Name','Dap ung tan so cua cua so chu nhat M=101',
'Color','w','NumberTitle','off','Position',[50 50 500 200]);
plot(om,W3,'k')
title('M = 101');
xlabel('w (rad)');
ylabel('|W(w)|(dB)');
axis on
grid on
function hh = stem1(varargin)
% Hm ny c c i bin t hm stem c a MATLAB, v dy r i r c khng c ch m
trm u.
%STEM1 Discrete sequence or "stem" plot.
155
% STEM1(Y) plots the data sequence Y as stems from the x axis
%
% STEM1(X,Y) plots the data sequence Y at the values specfied
% in X.
% STEM1(...,'LINESPEC') uses the linetype specifed for the stems and
% markers. See PLOT for possibilities.
%
% H = STEM(...) returns a vector of line handles.
%
% See also PLOT, BAR, STAIRS.
% Copyright (c) by Do Huy Khoi and Phung Trung Nghia.
% Date: 2000/6/4.
nin = nargin;
fill = 0;
ls = '-';
ms = 'o';
col = '';
% Parse the string inputs
while isstr(varargin{nin}),
v = varargin{nin};
if ~isempty(v) & strcmp(lower(v(1)),'f')
fill = 1;
nin = nin-1;
else
[l,c,m,msg] = colstyle(v);
if ~isempty(msg),
error(sprintf('Unknown option "%s".',v));
end
if ~isempty(l), ls = l; end
if ~isempty(c), col = c; end
if ~isempty(m), ms = m; end
nin = nin-1;
end
end
error(nargchk(1,2,nin));
[msg,x,y] = xychk(varargin{1:nin},'plot');
if ~isempty(msg), error(msg); end
if min(size(x))= =1, x = x(:); end
if min(size(y))= =1, y = y(:); end
% Set up data using fancing ../indexing
[m,n] = size(x);
xx = zeros(3*m,n);
xx(1:3:3*m,:) = x;
xx(2:3:3*m,:) = x;
xx(3:3:3*m,:) = NaN;
[m,n] = size(y);
156
yy = zeros(3*m,n);
yy(2:3:3*m,:) = y;
yy(3:3:3*m,:) = NaN;
cax = newplot;
next = lower(get(cax,'NextPlot'));
hold_state = ishold;
h2 = plot(xx,yy,[col,ls],'parent',cax);
if nargout>0, hh = h2; end