‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪1‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫نٌٔفْ ًتْ اڪٔڊىْ زّپٍڌذُّم ڪحاب‬

‫ڪحاب‬

‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ زهغ ٽّٔم‬

‫انيْؼهف‬
‫ٌّٓاٌْ ًتْ خهائً زا فائغا ًب ۽ ؿائٍؾ زْ‬
‫ذهقٍْ ۾‬

‫ؿًٔ زْ پٽْ جْ ىكحيم‬

‫خهائّم‬
‫‪Unani Metria Medica‬‬

‫جؼجٔب ه جانٔف‬
‫صڪٔو ىضيغ ّٓؿف کحؼو‬

‫نٌٔفْ ًتْ اڪٔڊىْ ٽٍڊه ىضيغ ظام‬

‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪2‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ زهغ ٽّٔم‬ ‫ڪحاب زّ ٌانّ‬

‫صڪٔو ىضيغ ّٓؿف کحؼو‬ ‫ىنٍف‬
‫‪E-mail: hakimmohdyousif@yahoo.com‬‬

‫فٔتؼهذو‪2009‬ظ‬ ‫ڇاپّ پِؼّٓم‬

‫نٌٔفْ ًتْ اڪٔڊىْ‬ ‫ڇپائٍٔغچ‬

‫ٽٍڊه ىضيغ ظام‬
‫فّم ٌيتؼ‪03332819066 0‬‬

‫اخاذه‪ٌ /‬ذاذ اصيغ ٌار‬ ‫ڪيپّرذ‬

‫ُڪ ُؽاذ‬ ‫جْغاخ‬

‫‪ 150‬ذپٔا‬ ‫كٔيث‬
‫ىهڻ زّ ٍُڌ‬
‫نٌٔفْ خها ظاٌّ ٽٍڊه ىضيغ ظام‬
‫مغاكث ةڪ ڂپّ جّپ چٌّڪ‬
‫ڀٽائْ ةڪ ُائّز گاڅو کاجّ‬
‫صٔغذ آةاخ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪3‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫فِؼؿث ىىاىًٔ‬
‫‪5‬‬ ‫اٌحـاب‬ ‫‪1‬‬
‫‪7‬‬ ‫پٍٍِسْ ًؼفام‬ ‫‪2‬‬
‫‪12‬‬ ‫ؿائّ ؿٍٔاذ‬ ‫‪3‬‬
‫‪17‬‬ ‫ؿاڃه ذاڻْ‬ ‫‪4‬‬
‫‪22‬‬ ‫ؿائٍا ڪّةاك ىًٔ‬ ‫‪5‬‬
‫‪25‬‬ ‫ؿانؼ‬ ‫‪6‬‬
‫‪27‬‬ ‫ؿانٽ‬ ‫‪7‬‬
‫‪30‬‬ ‫ؿٔيا ذهةا ٍْْٓ پٍِّذ فؼهټ‬ ‫‪8‬‬
‫‪36‬‬ ‫ؿاٌپا ڪٔچّچا‬ ‫‪9‬‬
‫‪38‬‬ ‫ؿاٿؼ‬ ‫‪10‬‬
‫‪41‬‬ ‫ؿاٺْ چاٌّذ ٍْْٓ ڳاچُا چاٌّذ‬ ‫‪11‬‬
‫‪43‬‬ ‫ؿارذهام‬ ‫‪12‬‬
‫‪46‬‬ ‫ؿغاب‬ ‫‪13‬‬
‫‪49‬‬ ‫ؿهٔڪّم‬ ‫‪14‬‬
‫‪50‬‬ ‫ؿهٍٔٔو‬ ‫‪15‬‬
‫‪53‬‬ ‫ؿو انفاذ‬ ‫‪16‬‬
‫‪57‬‬ ‫ؿٍا ىڪْ‬ ‫‪17‬‬
‫‪61‬‬ ‫گِّچاهك‬ ‫‪18‬‬
‫‪63‬‬ ‫ُؿٍڍ‬ ‫‪19‬‬
‫‪64‬‬ ‫ؿٍگِاچا‬ ‫‪20‬‬
‫‪71‬‬ ‫ؿٍسْ ؿفٔغ‬ ‫‪21‬‬
‫‪73‬‬ ‫ؿٍسْ ُٔڊو‬ ‫‪22‬‬
‫‪74‬‬ ‫ؿٍسْ اڪهٔهْ‬ ‫‪23‬‬
‫‪77‬‬ ‫ؿٔڙَُ‬ ‫‪24‬‬
‫‪80‬‬ ‫ؿؼپڪم‬ ‫‪25‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪4‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫‪83‬‬ ‫ؿالزٔث‬ ‫‪26‬‬
‫‪102‬‬ ‫ؿڪتٍر‬ ‫‪27‬‬
‫‪106‬‬ ‫ٌکَِ صهؽهم‪ٌ ،‬لّز‬ ‫‪28‬‬
‫‪114‬‬ ‫ؿٍکاُّنْ‬ ‫‪29‬‬
‫‪117‬‬ ‫ؿّپٔؼو‬ ‫‪30‬‬
‫‪121‬‬ ‫ؿٌّف هڅف ةاخٓام‬ ‫‪31‬‬
‫‪137‬‬ ‫ؿّپاذو‬ ‫‪32‬‬
‫‪140‬‬ ‫ؿپث ذٌگْ‬ ‫‪33‬‬
‫‪142‬‬ ‫ؿلئٌّا‬ ‫‪34‬‬
‫‪145‬‬ ‫ؿلٍلّذ‬ ‫‪35‬‬
‫‪148‬‬ ‫ُؿؼىّم‬ ‫‪36‬‬
‫‪151‬‬ ‫ؿؼه‬ ‫‪37‬‬
‫ِسؿ َرؼ َر‬
‫‪154‬‬ ‫‪38‬‬
‫‪156‬‬ ‫ؿاك‬ ‫‪39‬‬
‫‪159‬‬ ‫ؿاىٌّڊو ىاىٔؼه‪ ،‬ؿً ذٓؼٓا ىاذٽٔيا‬ ‫‪40‬‬
‫‪161‬‬ ‫ؿّٓاةًٔ‬ ‫‪41‬‬
‫‪163‬‬ ‫ؿّذث ُىکْ‬ ‫‪42‬‬
‫‪166‬‬ ‫ؿؼڦّڪّ‬ ‫‪43‬‬
‫‪169‬‬ ‫ؿحاهك ىّمهْ‬ ‫‪44‬‬
‫‪173‬‬ ‫ؿحٔاٌاؿْ‬ ‫‪45‬‬
‫‪176‬‬ ‫ُؿؼڪّ‬ ‫‪46‬‬
‫‪179‬‬ ‫ؿّاٌسِڙه‬ ‫‪47‬‬
‫‪182‬‬ ‫ُؿّا‬ ‫‪48‬‬
‫‪185‬‬ ‫ُؿّذٌسام جهط‬ ‫‪49‬‬
‫‪188‬‬ ‫ُؿّذٌسام قٔؼًٓ‬ ‫‪50‬‬
‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪5‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫اٌحـاب‬

‫آئّم پٍٍِسّ ُْ ڪحاب هازب االصحؼل‬

‫زٍاب پٔؼ اؿغ اهلل زام ؿؼٍُغو زْ‬
‫اٌحـاب‬
‫ذُّٔ آُٔام زًٍِ‬ ‫ٌانْ ىٍـّب ڪؼو‬

‫زْ قعنٔث ىّم کْ اٌحِائْ ىحادؼ‬

‫ڪّٔ آُْ زٔحّ ڻٔڪ ؿاڻؾ گھاٽا‬
‫جْهلاة ٌَ ذُٔا آًُ ‪.‬ام زْ ةاهزّخ‬
‫ؿاڻؾ ّلٔغة آُْ‪ .‬زِڙه ؿٍغز ٌانّ‬
‫آُْ اُڙه ئْ ةِاخذ آُْ‪.‬‬
‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪6‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪7‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫پٍٍِسْ ًؼفام‬
‫جْؼٓفّم ؿڀ زڳائًٔ ذب پاڈ الِء زًٍِ ُْ زِام پٔغا‬
‫ڪّٔخذهخ هؿالل صىؼة ىضيغ ىنٌف܁ مهْ اهلل ّهَٔ هؿهو‬
‫جْ زًٍِ اؿام زْ خنًٔ کْ آيام زْ ٌّذ ؿام ىٍّذ‬
‫ڪّٔ‪.‬كاذئًٔ کْ ٓاخ ٌُّغه جَ ّهو االخهَٓ نٌٔفْ زهغ خهل کام‬
‫پِّء ّؼص ڪّٔ ُّل جَ قآغ ٽّٔم زهغ‪ ،‬زهغو ٌَ اچْ ؿگھْ‬
‫ام زّ ؿتب ڪّ اُو ٌَ آُْ پؼ ىـئهّ اُّ آُْ جَ اڄڪهَِ‬
‫ڪحاب ٌٔڪاك ڪؼ ةَ هةاك زام آُْ ‪ .‬اٌحِائْ ىنؼهفٔث‬
‫ُئڻ ڪؼو ڪحاةً کْ ىْلّك زڳَِ جْ پڄائڻ الِء هكث ۽‬
‫ؿٔڙاپْ زْ وؼهذة آُْ زٔڪّ اؿام الِء ىيڪً ٌَ آُْ‬
‫اٌَِْء ڪؼو اؿام ّهو االخهَٓ نٌٔفْ کْ اٌَِْء اؿپؼټ ؿام‬
‫قآِ ٌَ ڪؼو ؿگھٔا آُّٔم زًٍِ اؿپؼټ ؿام اؿام كؼاةاخًٓ‬
‫نٌٔفْ قآِ ڪّٔ ُّ‪.‬صلٔلث ۾ كؼاةاخًٓ زّ ڪو ؿٍڌ و رةام‬
‫۾ پٍٍِسْ زڳَِ جْ اُو ُّ پؼ اذخه رةام الِءآحؼه اُو ٌَ آُْ‬
‫زٔحؼه ّهو االخهَٓ نٌٔفْ اٌَِْء ڪؼو جَ اذخه رةام ۾‬
‫كؼاةاخًٓ جْ ال جْغاخ ڪحاب نکٔا هٓا آًُ‪ّ .‬هو االخهَٓ جْ ةَ‬
‫ڪحاةً زْ اذخه ۾ ڀؼ ىاذ آُْ پؼافـّز زْ ڳانَِ اُا آُْ‬
‫جَ اڀ جائًٔ اؿام زغٓغ ؿائٍـْ ىْهّىاة ٌَ څئْ ؿگھٔا‬
‫آُّٔم ‪.‬صاالٌڪَ صڪٔو ٌسو انغٍْ زّ ڪو اٌحِائْ اُو ُّ‬
‫پؼ ام ۾ ةَ زغٓغ ىْهّىاة زّ دڪؼ ٌَ آُْ زٔحّڻٔڪ صڪٔو‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪8‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ماصب زْ رىاٌْ ۾ ڪافْ ڪحاب زغٓغ ؿائٍؾ زْ ذهقٍْ‬
‫۾ قآِ ٿْ چڪا ُئا اًٌِ ىام فاذىاڪّ گؼافٔا اٌڊٓڪا اُو‬
‫ڪحاب آُْ زٔڪّ ‪1890‬زْ څُاڪْ ۾ قآِ ٿُّّٔ‪.‬زًٍِ زّ‬
‫صّانّ صڪٔو ماصب ةْه زڳًِ جْ څٌّ ُّ‪.‬جْسب آُْ جَ‬
‫اٌگؼٓؽ ؿائٍـغاًٌ مؼف خٓـْ ٌلٌَ ٌگان ؿام ُْ اُو ڪحاب‬
‫جؼجٔب څٌّ ىٍٍِسّ ظٔاك آُْ جَ اٌَِْء زّ اذخه جؼزيّ ڇپسڻ‬
‫کپْ ُا ‪ ،‬پؼ ام ًؼف ٌَ ُيغذخ اٌڊٓا ٌَ ئْ ُيغذخ پاڪـحام‬
‫جّزَ څٌّ‪ .‬ةاكْ ُيغذخ پاڪـحام ام ڪحاب زّ اٌگؼٓؽو‬
‫آڊٓكً قآِ ڪّٔ‪ .‬اُّ ةَ آحؼه جَ ٌٍڍه ڪؼو ڇاپّٔ هّٓ زّ‬
‫ُاُْ اکؼ اؿام زِڙه ىاڻِّ ةَ آؿاٌَْء ؿام پڙُْ ٌٿْ‬
‫ؿگھّٔ‪.‬اٌَِْءڪؼو ڪحاب ىام ڀؼپّذ ىغخ هٺڻ ةَ وؼهذو‬
‫ُئْ ام الِء ڪافْ ڪّقف ڪئْ ؿًٔ پؼ اُّ ڪحاب ىهڻ‬
‫ىكڪم ٿْ پّٔ ةؼًأٌَ زّ زغٓغ آڊٓكً اٌٽؼٌٔٽ جام گھؼائڻ‬
‫الِء ‪ُ 10‬ؽاذ کً زّ ظؼچ ُّ‪ٍُ.‬غؿحام ىام ةَ ؿاڳّٔئْ ظؼچ ٿْ‬
‫آّٓ پؼ ًؼٓلَ ڪاذ آحؼه ىكڪم ُّ زّ اُّ ڪحاب گھؼائڻ ۾‬
‫ڪافْ څکٔائْ ٿْ ذُْ ُئْ ‪ٌٔ.‬ٺ ُڪ څًٍِٓ ٌٔٽ جْ جالس‬
‫ڪّٔؿًٔ‪ .‬فّٽّ زْ فاذل ۾ ڪحاب ُٿ چڙُّٔ زًٍِ کْ‬
‫الُڻ الِء ةَ ڪافْ څًٍِٓ نڳْ هٓا‪ .‬ڪحاب آحؼه جَ هڅه ُّ زّ‬
‫چاذ کام پٍر ڪالڈ نڳْ هٓا ُئا‪.‬جٔـحائًٔ الئٽ ةَ ىّڪالئْ‬
‫هٍٓغو ُئْ ةِؼصاك ُا ام ڪحاب زا چاذ ئْ زهغ ڪيپّٔٽؼ‬
‫جْ ىّزّخ آًُ زً ىام ڀؼ پّذ ىْهّىاة صامم ڪئْ هئْ‬
‫آُْ‪.‬اٌَِْء ؿام گڏ ُڪ ٻّٔ ةَ ڪحاب ُٿ آّٓ زٔڪّ آىؼٓڪا‬
‫۾ اڀ کام څٓڍ ؿّ ؿاك پِؼًٓ ةاكائغو ٌناب ۾ ُّ ‪ ًُ .‬۾ ام‬
‫هكث ىؼهزَ زٔڪْ ةَ ٻّٽّٔم ُّٔم ام زّ جػڪؼه ڪّٔ هّٓ‬
‫آُْ ُْ ُڪ ٌآاب ڪحاب آُْ زٔڪّ ًُ هكث اؿام الِء اُو‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪9‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ڪحاب آُْ ام زّ ةَ زٔڪڏًُ ؿٍڌو ۾ جؼزيّ ڪّٔ هڃْ جَ‬
‫اُا ةَ ُڪ اُو ظغىث ٌُّغو‪ .‬ؿڃاڻپ زْ صّانْ ؿام ةاكائغو‬
‫ٿڙم زْ ظّذخةٍْٔ جنّٓؼ څٌْ هئْ آُْ جَ زٔئً ڪاٺًٔ ىام‬
‫ةَ ٻّٽْ زْ ؿڃاڻپ ٿْ ؿگھْ‪ .‬اٌَِْء ڪحاب ىام ةَ اؿحفاخه‬
‫صامم ڪّٔ هّٓ آُْ اٌَِْء کام ؿّاِء ٌٍڍا هڅا ٻٔا ڪافْ‬
‫ڪحاب ُٿ آٓا آًُ ‪.‬اًٌِ کْ ةَ ؿاىِّم ذکّٔ هّٓ آُْ زٔئً‬
‫جَ اًٌِ زْ اُئث آحؼو ٌَ اُْ ام ڪؼو اًٌِ زا ٌاال نکڻ ‪.‬‬
‫وؼهذو ٌَ ؿيسھٔو‪ ًُ.‬خفْْ اُا ڪّقف ڪئْ هئْ آُْ‬
‫جَ زٔئً دڪؼ ڪٔم جيال ٻّٽًٔ ٓا زاٌّذم زا ڦّٽّ څٌا‬
‫هڃً‪.‬انضيغاهلل ًُ خفْْ اُا ڪيْ پّذو ڪؼو ڦّٽّ ةَ څٌا هٓا‬
‫آًُ اُْ ڦّٽّةهٔڪ آٍڊ هائٽ آًُ اٌَِْء زّ ؿتب اُّ آُْ‬
‫ى‬
‫ىستّذا‬ ‫جَ ذٌگًٔ ڦّٽً جْ جيال گھڻّ ظؼچ ٿْ ذُّٔ ُّ ‪.‬‬
‫ةهٔڪ آٍڊ هائٽ ڦّٽّ څئْ ذُٔا آُّٔم‪.‬گڏ اُّ ةَ ةٍغهةـث‬
‫ڪّٔ هّٓ آُْ جَ زٔڪْ خهؿث صڪٔو ذٌگًٔ ڦّٽّ څؿڻ‬
‫چأًُ جَ ُاُْ ٌٔٽ جْ څؿْ ؿگھً ٿا‪.‬زٔڪا آڊذٓؾ ًُ‬
‫ڪحاب زْ آظؼ ۾ څٌم آُْ‪ .‬اٌَِْء کام ؿّاِء ٻّٽًٔ ۽ زاٌّذم‬
‫‪ 400‬زْ‬ ‫زْ ُڪ ؿْ ڂِسو جٔاذ ڪؼو ذُّٔ آُٔام ‪.‬اٌَِْء ۾‬
‫كؼٓب ڦّٽّ ىّزّخ آًُ زًٍِ ۾ ّهو االخهَٓ زْ ؿڀٍْ زهغم‬
‫کام ؿّاِء ةَ ٻٔا ال جْغاخ ُڦّٽّ ىّزّخ آًُ‪.‬اٌَِْء ؿْ ڂو زْ‬
‫ذّآحْ كٔيث ‪ 50‬ذپٔا ذکْ هئْ آُْ زٔڪڏًُ ڪّ خهؿث‬
‫ؿْ ڂو جْ ڦّٽّ څؿڻ چاُْ جَ اُّ نٌٔفْ ًتْ اڪٔڊىْ کام‬
‫گھؼائْ ؿگھْ ٿّ‪.‬زٔئً جَ كاذئًٔ کْ ظتؼ آُْ جَ ًُ کام اڳ‬
‫اؿام ّهو االخهَٓ نٌٔفْ زهغ اهك خهل قآِ ڪؼو چڪا آُّٔم‬
‫زً ۾ انف کام هٺْ ر جائًٔ خهائً زّ دڪؼ ُّ ‪ ًُ .‬ٽْ زهغ‬
‫۾ هڃٓڪ ىضٍث ڪؼ ڪؼو ُڪ جَ ىىيّم ًّٓم ٿٔا آًُ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪10‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ٻّٔ جنّٓؼم څٓڻ ڪؼو ةَ ڪحاب وعٔو ٿْ پئْ هّٓ ‪،‬اٌَِْء‬
‫ڪؼو ًُ زهغ ۾ مؼف ؿًٔ ؿام قؼهظ ٿٍٔغچ خهائً زّ‬
‫دڪؼ ڪّٔ هّٓ آُْ‪ .‬ؿًٔ جْ ڪافْ خهائّم آًُ اٌَِْء ڪؼو‬
‫ُڪ زهغ ۾ څٓڻ ؿام ڪحاب ڪافْ ڳؼه ٿْ هڃْ ُا اٌَِْء‬
‫ڪؼو ڪسھ خهائّم ؿًٔ زْ پٽْ زّم ذًُ ٿّٔم زٔڪْ‬
‫اٌكااهلل چّٿًٔ زهغ ۾ ذُٔم ؿًٔ ۽ قًٔ زّم خهائّم څٌّٔم‬
‫هٍٓغّٓم ‪.‬اٌِْ ڪؼو ُْ ڪحاب ًّٓم ٿٍٔغه هڃْ ‪ُٔ ،‬حؼم‬
‫زهغم ۾ ىّم ڪڏًُ ةَ پٍٍِسْ جْؼٓف ٌَ ڪئْ آُْ پؼ اُّ‬
‫وؼهذ چٌّغز جَ ُْ ٌلم خذ ٌلم ڪو ٌَ آُْ ُْ ُڪ‬
‫جضلٔلْ ڪو آُْ زًٍِ زّ ىذاك ٌَ مؼف پاڪـحام زْ اذخه‬
‫اخب ۾ ٌَ ىهٍغه پؼ ٍُغؿحام ۾ ةَ ىلاىْ رةام ۾ اُڙه جضلٔلْ‬
‫ڪو ٌَ ٿّٔ آُْ‪.‬ڪافْ پٍساب زْ خهؿحً کام ظي همّك ٿْ‬
‫ذُٔا آًُ جَ ىّم کْ كّىْ رةام اذخه ۾ ڪو ڪؼ گھؼزْ‪.‬‬
‫زٔئً جَ ىّم ُْ خىاع ؿّرو ظاش ڪؼو ؿٍڌ۽ ؿٍڌو ٻّنْ‬
‫ؿام نڳاۿ ڪؼو ڪّٔ آُْ‪.‬اٌكاَء اهلل اذخه ۾ ةَ ُڪ وعٔو‬
‫ڪحاب نکڻ زْ جٔاذًٓ۾ىنؼهف آُٔام زًٍِ ۾جيال ةؼمغٔؼ‬
‫زْ ٻّٽًٔ زّدڪؼ ٌُّغهىّزّخن ڪحاب ّهو االخهَٓ نٌٔفْ ةَ‬
‫گھٽ ۾ گھٽ اٺً زهغم ۾ ىڪيم ٿٍٔغه‪ .‬زٔئً جَ اڃام اڃ ڪو‬
‫ةَ ىڪيم ٌَ ٿّٔ آُْ اٌَِْء ڪؼو پِؼًٓ اُا ڪّقف ٌُّغو‬
‫جَ ىّزّخن ڪحاب ىڪيم ٿئْ‪ ،‬پؼ زؽهو ًّذ اذخه زّ ڪو ةَ‬
‫قؼهظ ڪّٔ هّٓ آُْ ٌتاجاجْ انفاةٔٽ ؿام ٌُّغه‪ٍْْٓ،‬‬
‫الًٍْٔ ٌانْ ‪A‬ؿام قؼهظ ٿٍٔغه ‪،‬كاذئًٔ کْ گػاذس آُْ جَ‬
‫ذاكو انضؼهف زْ صق ۾ خّا ڪٍغا ذًُ جَ زٔئً ُْ ڪو‬
‫ىڪيم ڪؼو ؿگھام‪.‬آظؼ ۾ ظاش ڪؼو ًتٔتً ۽ ؿائٍـغاًٌ‬
‫کْ گػاذس آُْ جَ ُاُْ زٔڪڏًُ ًُ ڪحاب ۾ ڪْ ظاىّٔم‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪11‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ىضـّز ڪً جَ ام زْ امالج الِء جسّٓؽهم ىّڪهٍٔغا جَ اُْ‬
‫آئٍغن آڊٓكً ۾ اًٌِ زْ ٌانْ ؿام قآِ ڪّٔم هٍٓغّٓم‪.‬زٔئً‬
‫جَ اٌـام ُاڻآً کام هاٌسھٔم ٌَ آُْ اٌَِْء ڪؼو ًُ ڪحاب‬
‫زْ غهًٌٔ کْ ىٍٍِسْ ڪو ّهيْ ؿيسھْ خذ گػذ ڪؼو‬
‫ىٍٍِسْ ذاٍُيائْ ڪً ‪.‬‬

‫كاذئًٔ کْ گػاذس‬
‫اذخه ڪحاةً ۾ ڪافْ اُڙًٓ زڙو ٻّٽًٔ زّ دڪؼ ٌَ‬
‫آُْ زٔڪْ اؿام هټ ّال زال ٿًٔ ٿّٔم ‪.‬اذخه ڪحاةً‬
‫۾ گھڻّ ڪؼو ّؼةْ ڪحاةً جام ىغخ هذجْ هئْ آُْ‬
‫ام کام پِّء ٿّذه گھڻّ هٓغڈ ڪحاةً ىام ةَ ىغخ هذجْ‬
‫هئْ آُْ‪.‬پؼ زٔئً جَ ڪافْ ٻّٽّٔم اُڙّٓم آًُ‬
‫زٔڪْ اؿام زْ خذکام هٺْ گٍغًٓ ٌانًٔ جائًٔ ةَ‬
‫ىّزّخ ٌُّغّٓم آًُ اًٌِ زا فائغا ةَ ‪.‬جيال گھڻا آًُ‬
‫اٌٍِسّ دڪؼ ٌَ ىهٍغه ‪ ،‬اٌَِْء ڪؼو پّذو ؿٍڌ زْ‬
‫ًتٔتً کْ گػاذس آُْ جَ زٔڪڏًُ اُْ اُڙًٓ ٻّٽًٔ‬
‫زّ ًُ ڪحاب ۾ دڪؼ ٌَ څؿً جَ ام زّ اًالظ څًٓ جَ‬
‫زٔئً آئٍغن آڊٓكً ۾ اًٌِ زّ دڪؼ ڪؼو ؿگھّم ام‬
‫کام ؿّاِء زً ًتٔتً کْ داجْ ڪّ جسؼةّ ُسْ ۽ اؿام‬
‫ام فائغو زّ دڪؼ ٌَ ڪّٔ ُسْ جَ اُْ اؿام کْ نکْ‬
‫ىّڪهًٔ جَ زٔئً آئٍغن اًٌِ زْ ٌانْ ؿام اؿام ڪحاب‬
‫۾ خذث ڪؼو ؿگھّم ‪.‬هاڪا ڪؼ ىّم هز ٻڌ ڪو‬
‫ٻؼهچ زّ‪.‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪12‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫ؿٍٔاذ ؿٍُّٔاذ‬ ‫ؿائّ‬

‫ةهّچْ او ٓهڪ ‪،‬زھالهام ‪0‬‬
‫ُف ةؼگ ڪُّهّ ‪ 0‬اذگا‬
‫الىْ نّذاالئْ ؿٍّٔاذ‬
‫نـٻٔهّ ؿِٔؼ پٍساةْ‬
‫اهٌا‬
‫اذخه ؿٍّٔذ‬
‫ٍُغو ؿٍغهاذ‬
‫پكحّ هذگانو‬ ‫فاذؿْ اؿّذگ‬
‫اٌگؼٓؽو‪Rhazya‬‬
‫الًٍْٔ‪Rhaza Stricta‬‬
‫ظاٌغام‪Aposynacea‬‬
‫جْاذف‬
‫ُْ ٻّ ٽّ ةهّچـحام ۽ ؿٍڌ زْ زاةهّ ّالئلً ۾ ڪذؼة ؿام ٿئْ‬
‫ٿّ ًُ ٻّٽْ ةاة مضٔش ڄا ٌَ ىهْ ؿگھْ آُْ جَ ُْ امم ڪٿْ‬
‫زّ ٻّٽّ آُْ ام ٌُّغو ةَ اُّ كٔاز ڪؼو ؿگھسْ ٿّ جَ ُْ‬
‫مؼف زاةهّ ّالئلً ۾ ٿئْ ٿّ ‪.‬گؼل ّالئلً زّ ٻّٽّ آُْ ام‬
‫ڪؼو پّذو ّؼب زْ گؼل زاةهّ ّالئلً ۾ ةَ ٿئْ ٿّ‪ .‬ام ڪؼو‬
‫ؿّْخو ّؼب ۾ ًُ جْ ڪافْ جضلٔق ڪئْ هئْ آُْ‪.‬اذخه ًتْ‬
‫نٽؼٓچؼ ۾ ةَ ًُ زّ دڪؼ جيال گھٽ آُْ پِؼّٓم خفّْ صڪٔو‬
‫چٍغذ ڀام ةهّچـحام زْ ٻّٽًٔ جْ ڪحاب نکّٔ ُّ‪.‬ام ۾ ًُ زّ‬
‫دڪؼ ڪّٔ ُّ ‪.‬پؼ زٔئً جَ صڪٔو ماصب پؼاڻْ هوِ زّ ىاڻِّ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪13‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ُّ ام ڪؼو ُّ ًُ زا ٌَ جَ اٌگؼٓؽو ٌاال ٌَ ئْ ؿٍغز الًٍْٔ ٌاال‬
‫۽ ظاٌغام نکٔا‪.‬زًٍِ ڪؼو ًُ ٻّٽْ زْ زغٓغ ؿائٍـْ ىْهّىاة‬
‫جْ ذؿائْ ىيڪً ٌَ ُئْ ذاكو انضؼهف جضلٔق ڪؼو ؿٍغز زغٓغ‬
‫ؿائٍـْ ىْهّىاة ۽ ظاٌغام هغٔؼن زّ دڪؼ ڪّٔ آُْ ام ڪؼو‬
‫ُا ًُ ٻّٽْ جْ جضلٔق ڪؼ هاذه آؿاٌَْء ؿام زغٓغ نٽؼٓچؼ جْ‬
‫ذؿائْ صامم ڪؼو ؿگھْ ٿّ‬
‫ؿڃاڻپ‬
‫ُْ ىكِّذ ٻّٽّ آُْ ىاڻِّ قّكَٔ ةَ ًُ کْ گؼىَْء زْ ىّؿو ۾‬
‫پٔئٍغا آًُ ‪.‬پٍـاذو کام ؿٍڌو ٌانْ ؿام ُْ ٻّٽْ آؿاٌَْء ؿام‬
‫ىهْ هڃْ ٿْ ُْ ُٔڊا ىائم ؿاها ٿهِا پً ٌُّغا آًُ زٔڪْ‬
‫دائلْ ۾ ڪڙا ٌُّغا آًُ جارو صانث ۾ ًُ زا پً رٌگْ گم زھڙا‬
‫ٌُّغا آًُ پؼ ام کام ٿهِا ۽ ڂٓگھ ۾ ڪسھ ٌٍڍا ٌُّغا آًُ‪ًُ.‬‬
‫ٻّٽْ زْ ڂٓگھ ‪.9‬ىٔٽؼ ٌُّغو آُْ پً ‪ 7.5‬کام ‪ 11‬ؿٍٔٽْ ىٔٽؼ‬
‫ٌُّغا آًُ هٓڪؼ ُڪ کام ٻَ ؿٍٔٽْ ىٔٽؼ ٌُّغو آُْ‪ ًُ .‬جْ ةِاذ‬
‫آًُ زٔڪْ‬ ‫زْ ىّؿو ۾ ٌٍڍا ٌٍڍا ؿفٔغ ٌٔؼا ىائم گم نڳٍغا‬
‫ظّقٍيا څؿڻ ۾اچً ٿا ‪ ًُ.‬زاه ڦؼُّٔم‪ .‬ڂگِّٔم ٌُّغّٓم آًُ‬
‫زً جْ ىٔٽّچو ذٌگ جْ ٌٍڍا ٻر ٌڪؼٌغا آًُ‪.‬‬
‫اؿحْياك ۾ آٍغچ زؽ‬
‫پً ۽ گم رٓاخن ىـحْيم آًُ‪.‬‬
‫ىؽاث گؼل جؼ ظام ّذيام غٍْ ًُ کْ ؿؼخ ظكڪ نکّٔ آُْ‬
‫زٔڪّ ىٍٍِسْ ظٔاك ۾ مضٔش ٌَ آُْ ىيڪً آُْ جَ پا اُّ‬
‫ىؽاث ًُ زْ صؼاذة کْ جـڪًٔ څٓڻ زْ ڪؼو نکّٔ اٿً ٓا اذخه‬
‫نٽؼٓچؼ جام نکّٔ ُسْ ‪ُ.‬ا اُا ڳانَِ جضلٔق ٿْ چڪْ آُْ جَ‬
‫زـو ۾ صؼاذة زّ پٔغا ٿٔڻ ذة زْ ؿپالئْ گھٽ ُئڻ زْ ڪؼو‬
‫ٿئْ ٿْ اٌڪؼو ؿؼخ ىؽاث هاذّٓم خهائّم هٓحؼ صؼاذة هڃائٍٔغّٓم‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪14‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫اُا جضلٔق ةَ ٌئًٔ آُْ زٔڪا ؿيسھائڻ الِء ُڪ زاىِ ىىيّم زْ‬
‫وؼهذة آُْ‪.‬‬
‫ىىؼ‪ ًُ 0‬زّ ڦم کٔؼ ظكڪ ڪؼو ٿّ‪،‬انٽْ ذهڪْ ٿّ ‪.‬‬
‫ىلغاذه ظّذاڈ ‪5‬کام ‪ 10‬گؼال‬
‫فائغا‬
‫ىـڪً ۽ كاةه آُْ اٌغذهٌْ ًّذ جْ کائڻ ؿام صؼاذة کْ‬
‫جـڪًٔ څو ٿّ‪.‬آٌڊم جْ كاةه ادؼ ڪؼو ٿّ زگؼ زْ گؼىْ الِء ٌفِ‬
‫ةعف آُْ‪.‬نِّء نڳڻ الِء ةَ ىعنّش خها آُْ‪ .‬ام کام ؿّاِء اٌحِائْ‬
‫ىنفْ ظّم آُْ ڪٍٔـؼ زْ اةحغائْ صانث ۾ ًُ زافائغا ٓلٍْٔ‬
‫آًُ انتحَ ٻْ خذزْ ۾ ىْيّنْ فائغه ٿئْ ٿّ ‪ ًُ.‬زّ نّ ىْغو ۽‬
‫ُگؼخم زْ ىؼص ۾ ىفٔغ آُْ ًُ زّ ىڪيم ٻّٽّ پـائْ څُّڻّ‬
‫پاڻْ ىالئْ ّؼق ڪڍو پٔاذزْ جَ ُْ صؼاذة کْ جـڪًٔ څو ٿّ‬
‫ڪاؿؼ ذٓاج ۽ ىنفْ ظّم آُْ پؼاڻً ؿٍڌم زْ ؿّذ ۾ ةَ‬
‫ڪاذائحّ آُْ اةحغائْ ڳّچُّٔم ٍْْٓ ٽّٔىؼزْ هاڃ کْ ذهڪْ ٿّ‬
‫ًُ زّ ذز کٔؼ ؿام ٻاذم زْ ڦٽ ڦؼهچًٓ‪،‬الِء څٌّ هڃْ ٿّ‪ ًُ.‬زّ‬
‫ڪاچُّ گهْ زّ ؿّذُهڪْ ةعاذ۽ ٿڪاهټ۾ پٔاذّٓ هڃْ ٿّ‪ًُ.‬‬
‫زّ ڦم۽ گم ڳڙم ۽ ڦٽً الِء ىفٔغ آُْ افغاٌـحام ۾ ڦم پاچهم پً‬
‫گم ظكڪ ڪؼو آجكڪ ۾ ڪاچُْ اؿحْياك ڪؼائٍٔغا آًُ ٽٍِْ‬
‫خذزً ۾ آجكڪ الِء ىفٔغ آُْ ؿٍڌم زْ ؿّذ۾ ًُ کْ ىفٔغ‬
‫ؿيسھّٔ هڃْ ٿّ‪.‬اذىاذا ۾ ًُ کْ ڪٔڙا ظاذث ڪؼ الِء اؿحْياك‬
‫ڪّٔ هڃْ ٿّظاذام ۾ ًُ زّم پاچهم ةعاذ الِء ڪاچُْ پٔحّٔم‬
‫هڃً ٿّٔم نؾ ٻٔهْ ۾ ٌاٌگ زْ رُؼ ظحو ڪؼ الِء اؿحْياك‬
‫ڪئْ هڃْ ٿْ‪.‬اجْ اکًٔ زْ ةٔياذو ۾ ًُ زّ ذز اکًٔ ۾ هڃه‬
‫هڃْ ٿّ زٔڪّ قّگؼام ٍْْٓ ُٔيالڈ ۾ ةَ ٌُّغه آُْ ُْ اُّ‬
‫رُؼ آُْ زًٍِ ؿام ؿلؼاض زّ ىّة ٿّٔ ُّ‬
‫ڪٔئائْ زؽ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪15‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ًُ زْ پًٍ ۾ ُڪ ههنٽائم انڪالئٔڊ ٿٍٔغه آُْ زًٍِ زْ‬
‫ةِّءڪًٌّٔ زھڙو ٿٍٔغو آُْ ‪.‬ظّازَ ذئٔؾ اصيغ ؿؼگّڃا‪،‬ىتٍَٔ‬
‫اظحؼ ڪٔيـٽؼو ؿٍڌ ٌّّٓٔذؿٽْ ‪،‬فاذهق فٔنم آةاخ‪،‬جؼةار اٌّذ‬
‫پكاهذُڪ ىكحؼڪَ جضلٔق ۾ ؿٍٔاذ زْ انڪالئٔڊم کْ آٍٽْ‬
‫آڪـٔڊٍٓٽ داةث ڪّٔ آُْ ظّخ ظام ّذيام غٍْ پٍٍِسْ ڪحاب‬
‫اٌڊه ؿائٍڪ ىٔڊٓـً‪،‬۾ نکّٔ آُْ جَ ڂاڪٽؼ ٌّاُء انؼصيام ۽‬
‫ڂاڪٽؼ كؼٓكْ پٍٍِسْ ذٓـؼچ ۾ ؿٍّٔذ زْ ڪسھ انڪالئٔڊم‬
‫کْ ڪٍٔـؼ ۾ ىفٔغ نکّٔ آُْ‪ٌّٓ.‬ائٔٽٔغ ّؼب اىاذاة زْ‬
‫ؿائٍٽٔفڪ ذٓـؼچ ڪئٽْ‪ .‬ةَ ًُ ٻّٽْ جْ جضلٔق ڪؼائْ اًٌِ‬
‫اُا جضلٔق ڪّئً جْ ڪؼائْ زٔڪا زگؼ زْ ظؼاةْ جْ ڪئْ هئْ‬
‫پِؼٓائًٔ ڪّئً کْ پٔؼاؿٔٽاىّك کاذائْ اًٌِ زّ زگؼ ظؼاب‬
‫ڪّٔ هّٓ ام کام پِّء ڪّئً زا ىعحهف گؼهپ ٺاُْ اًٌِ کْ زگؼ‬
‫زْ ىكِّذ خها ؿٔهتٔئؼم زٔڪا اٺ ڪٽاذو ىام ٺاُْ هڃْ ٿْ‬
‫اُا کاذائْ هئْ زڏًُ جَ ٻًٔ کْ ٽْ ٻّٔم ىعحهف خهائّم کاذآّم‬
‫هّٓم ‪.‬جضلٔق خهذام اُا ڳانَِ هاوِ ٿْ جَ ؿٍٔاذ ٻًٔ ؿڀٍْ خهائً‬
‫کام ى܂دؼ ذُْ ڪّئً۾ زگؼ خذؿث ڪؼ ۾ ؿٍغز فائغا اٌحِائْ‬
‫ةِحؼ ذُٔا ‪ .‬اٌَِْء ڪؼو صڪٔيً کْ گھؼزْ جَ اُْ ةَ ًُ‬
‫اڪـٔؼو ٻّٽْ کْ هذل زگؼ الَء اؿحْياك ڪؼائْ جسؼةا ڪً‬
‫ىيڪً آُْ جَ اؿام ُڪ ةِحؼًٓ خها ىاذڪٔٽ ۾ آڻْ ؿگھّم‪ُ.‬حْ‬
‫ُْ ڳانَِ ةَ ٌّټ ڪؼ زْ آُْ جَ ُٔپاٽائٔٽؾ ؿْ ۾ زگؼ زّ‬
‫ڪٍٔـؼ ٓلٍْٔ ٌُّغه آُْ اٌَِْء ڪؼو ُٔپاٽائٔٽؾ ۾ زٔڪڏًُ‬
‫ُْ اؿحْياك ڪؼائْ هڃْ جَ زگؼ ۾ ڪٍٔـؼ زْ اةحغا ةَ ٿْ‬
‫ٌُّغو جَ ام کْ ذهڪْ ڇڏٍٓغو اٌَِْء الِءجَ ُْ ڪٍٔـؼ الِء ةَ ةِحؼ‬
‫خها آُْ‪.‬ڂپاذٽئٍٽ آف فاذىاڪّالزْ ڪؼاچْ نٔتاذٽؼو ۾ جضلٔق‬
‫خهذام ؿغا ةِاذ ۾ ڪٍٔـؼ زْ ؿٔهً کْ ظحو ڪؼ زْ مالصٔث‬
‫زْ ظتؼ پئْ جَ اٌَِْء ظاٌغام زْ ٻّٽْ ؿٍٔاذ جْ جضلٔق ڪئْ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪16‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫هئْ اةحغائْ جضلٔق ىام ظتؼ پئْ جَ ًُ زّ الئٔڪّ پٍٔڪ ادؼ آُْ‪.‬‬
‫ٍْْٓ ذة زا زا اڇا زؽا گھٽسْ هڃً جَ ام الِء ڪاذآىغ آُْ‬
‫ىفؼخ اؿحْياك‬
‫نِّء نڳڻ ‪ 0‬ؿٍّٔاذ زا پً ‪ 20‬گؼال ڃاڻً زّ ىغؽ ‪6‬گؼال ٻٍِْ کْ‬
‫ٿاڃك هاٌگؼ گھّٽْ ىٺّ ڪؼو ىؼٓه کْ پٔاذّٓ اُڙوَء ًؼج‬
‫الڳٔحّ پٔاذّٓ‪.‬زٔڪڏًُ ىؼٓه ةِّٔس ُسْ جَ چيچّچيچّ ڪؼو‬
‫پٔاذّٓ‪.‬ؿً ؿڙهڈ ٍْْٓ نّنڳڻ ۾ ىفٔغ آُْ‪.‬اٌَِْء کام ؿّاِءنّزْ‬
‫ڪؼو ىٿْ زّؿّذاٿ ةٔچٍْٔ‪ُ،‬ػٓام ۽ ةعاذ زْ قغة ۾ ىفٔغ‬
‫آُْ‪.‬‬
‫ىسؼةاة‬
‫ىْسّم ؿٍّاذ‬
‫ؿٍٔاذ زْ پاچ ‪ 50‬گؼال گم ؿٍّاذ ‪ 50‬گؼال‪،‬ذٌّٓغ ظٌائْ ‪ 30‬گؼال‬
‫گم ؿؼح ‪ 10‬گؼال ‪،‬گم گاۿرةام ‪ 10‬گؼال‪،‬گم ةٍفكَ ‪ 10‬گؼال‪،‬پّؿث‬
‫جؼٌر ‪ 10‬گؼال‪،‬ؿٌّف ‪ 10‬گؼال‪ً،‬تاقٔؼ ‪ 10‬گؼال ‪،‬اًٌِ ؿڀٍْ کْ‬
‫ڪٽْ ڇاڻْ ‪،‬ذهغً ةاخال ؿام چؼب ڪؼّٓ‪،‬اٌَِْء کام پِّء ام۾‬
‫ٽٔڻْ ىاکْ ىالئْ كّال ۾ ىْسّ جٔاذ ڪؼّٓ‪.‬‬
‫ُْ ىْسّم خك زْ گؼىائف۽ زگؼ الِء ڪاذآىغ آُْ‪ٓ .‬ؼكام ۽ ةِؾ‬
‫کْ خفِ ڪؼو ٿّ ىنف܁ ظّم آُْ‪.‬ىلّو ىْغن ۽ ًُ زّ ؿڀ کام‬
‫اُو فائغه اُّ آُْ جَ نِّءنڳڻ ۾ اٌحِائْ ىفٔغ آُْ زٔڪڏًُ زـو‬
‫گؼل ىضـّز ٿئْ جَ ًُ زْ اؿحْياك ؿام زـو ۾ ٿڌا‬
‫ىضـّز ٿئْ ٿْ ۽ زـو زْ گؼىْ غائب ٿْ هڃْ ٿْ‬
‫ىؼڪتاة‪ 0‬ىْسّم ؿٍّاذ ‪،‬گهلٍغ ؿٍّاذ‪ّ ،‬ؼق ؿٍّاذ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪17‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ؿاڃه ذاڻْ (اکّچه)‬
‫(ؿٍـڪؼة پگيا ڦال) (گسؼاجْ‬
‫اىؼخ خهخٓهْ ‪ٌ،‬اگال خهخٓهْ)‪،‬‬
‫ٍُغو ؿاڃه ذاٌْ‬
‫پٍساةْ ذهٽّ‪ ،‬ڪاذٓاك‪ ،‬ؿّٔالِء‬
‫نـٻٔهّ‪،‬اڪّچا ةٍگانْ‬
‫چاگم ةٍحْ‬
‫ؿٍڌو کؼٓاك‪،‬اجؼٌا‪،‬اجؼه‬
‫اٌگؼٓؽو ٌانّ ‪Pergolaria‬‬
‫الًٍْٔ ٌانّ ‪Pergolaria extensa‬‬
‫ظاٌغام ‪Asclepiadaceae‬‬
‫جْاذف‬
‫زٔئً جَ ُْ ٻّٽْ ؿٍڌ ۾ زال‬
‫ٿئْ ٿْ ام ڪؼو ًُ زا ٌاالؿٍڌو‬
‫۾ آًُ زٔئً جَ ىٌّکْ ًُ زْ‬
‫ڪؼو ؿٍڌو اچاذ‬ ‫ىْهّىاة اٌڊٓا زْ ڪحاةً ىام ىهْ آُْ ام‬
‫اٌگؼٓؽو ۾ نکٔم آًُ زٔڪْ آؿاٌَْء ؿام ؿيسھْ ٌٿا ؿگھسً‬
‫ڄال قّذه آگؼٓڪهچؼ ٌّّٓٔذؿٽْ زْ ڇپآم ىٔڊٓـٍم پالٌٽؾ‬
‫آف ؿٍڌ ۾ ةَ اٌگؼٓؽو ڪحاةً جام ئْ ىْهّىاة څٌْ هئْ آُْ ام‬
‫ڪؼو ىّم ةَ اُْ ئْ ٌاال ةؼكؼاذ ذکٔا آًُ ُاُْ ؿٍڌو ٌاال ةَ كغٓو‬
‫ؿٍـڪؼة ۽ ٍُغو زا آًُ‪ .‬نؾ ٻٔهْ ۾ ًُ کْ ‪Akhoro‬چّٔ هٍٓغه‬
‫آُْ زًٍِ زّ ؿٍڌو ۾ اچاذ اکّچه ُئڻ کپْ نؾ ٻٔهْ زْ ٻّنْ‬
‫ةَ ؿٍڌوَء زّ ُڪ كـو آُْ ام ڪؼو ؿٍڌو ۾ اکّچه چّ هڃٓڪ‬
‫ىٍاؿب ٿٍٔغه ةاكْ ؿاڃه ذاٌْ زغٓغ ٍُغو ۾ چّٓ ه ٿو ٿّ ‪.‬اٌَِْء‬
‫ڪؼو اؿام ام ٍّّام ؿام ًُ زّ دڪؼ ڪّٔ آُْ‪.‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪18‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ؿڃاڻپ‬
‫ُْ ُڪ ٌٍڍه ٻّٽّ آُْ زً زْ څاٌڊًٓ جْ ذهٌئّم ٌُّغه آُْ۽‬
‫څاٌڊًٓ ٽّچ ؿام کٔؼ ٌڪؼٌغه آُْ پً خٻٔم پؼ ةٔىّو ٌُّغا‬
‫آًُ‪5 ،‬کام څن ؿٍٔٽْ ىٔٽؼڂگھا ۽ ‪4‬کام ‪ 8‬ؿٍٔٽْ ىٔٽؼ هٓڪؼا ٌُّغا‬
‫آًُ‪.‬گم ٌٍڍا ُٔڊا ىائم ىْيّنْ ؿاها ٌُّغا آًُ ڦم ةْ جؼجٔب‬
‫ٌُّغا آًُ‪ ُْ.‬ىّؿيْ ٻّٽّ ٌُّغه آُْ زًٍِ ىام کٔؼ ٌڪؼو ٿّ‬
‫زاِء پٔغائف‬
‫ُْ ٻّٽّ پّذو ٍُغؿحام‪،‬ىالٓا‪ ،‬افغاٌـحام ّؼب ّالئلا۽ افؼٓلا زْ‬
‫گؼل ّالئلً ۾ ٿٔڻ ڪؼو اؿام هټ ةَ ڪذؼة ؿام ٿئْ ٿّ پؼ‬
‫ظاش ڪؼو ٿؼ ‪ ،‬ڪُّـحام ‪،‬خاخه۽ ٺٽْ وهْْ ۾ ڪذؼة ؿام څؿڻ‬
‫۾ اچْ ٿّ‬
‫ًُ زْ اؿحْياك ؿام‬ ‫ىىؼ‬ ‫ىؽاث گؼل جؼ‬
‫انٽْ ۽ خؿث ٿْ ؿگھً ٿا‬
‫زؽ ىـحْيم ؿڄّ ٻّٽّ اؿحْياك ڪّٔ هڃْ ٿّ‬
‫فائغا‬
‫ُْ ٻّٽْ پٔٽ ىام ڪٔڙا ظاذث ڪؼ ۾ پٍٍِسّ ىٽ پا آُْ خافِ‬
‫ةعاذ انٽْ آڻٍٔغچ ؿٍڌم زْ ؿّذ ۾ ىفٔغ آُْ ام کام ّالهن ىهًٔ‬
‫ةَ آُْ ام ڪؼو ىْيّنْ كته ۾ ڪاذآىغ آُْ اکًٔ زْ ُاٍُسً ۾‬
‫ةَ هاپؼائْ هڃْ ٿْ خل الِء ةَ ًُ زا فائغا ىكاُغو ۾ آٓا آًُ ةؼش‬
‫۾ ةَ ڪاذآىغ آُْ هذل ذهڪڻ ۾ ةَ اؿحْياك ڪؼ ؿام فائغه ٿْ‬
‫هڃْ ٿّ پٔكاب زاذو ڪؼو ٿْ ةؼش ۾ ىفٔغ آُْ صٔه زْ‬
‫جٍگْ ٌؽنْ ذًّةث گھٽائْ ٿْ‪.‬ىلّو ۽ پٔكاب آهذ ةَ آُْ‪ُْ.‬‬
‫ةّاؿٔؼ ۾ ىفٔغ ُسڻ ؿام گڏ ام زّ ذة جؼة ةٍغ ڪؼو ٿْ‬
‫ڪٔئائْ زؽ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪19‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ًُ ۾ ڪڙه ذب ۽ ٻَ ڪڙا زُّؼ ٌُّغا آًُ ُڪ گهّڪّ‬
‫ؿائڊ‪،‬زٍٍِسّ ادؼ پٔچّٽؼًٓ زھڙه ٿٍٔغه آُْ پّنْ پٔپٽائڊ‬
‫ةٔٽًٔ ‪.‬ؿام ىهٔم ٌُّغه آُْ ًُ زْ پًٍ ۾ جيال گھڻّ ٌائٽؼهزً‬
‫پّٽاقٔو ٌُّغه آُْ ‪.‬ذهٽْ ٌائڊ ۽ ذهٽً ةَ پًٍ ىام ڪڍّٓ هّٓ‬
‫آُْ‪.‬ؿٔپٌّائڊ ‪،‬فهّٔهٌائڊاؿٽٔؼائڊ ةَ ًُ ۾ ىّزّخ آًُ‬
‫زغٓغ ؿائٍـْ ىْهّىاة‬
‫‪Micrococus‬‬ ‫ًُ زْ پًٍ زّ ذب ةٔڪٽؼٓا ىاذ آُْ ظاش ڪؼو‬
‫‪pyogenes var‬۽ ‪ aureus,Escherichia coli‬جْ ؿٍغز ىّة ىاذ ادؼ‬
‫آُْ ‪.‬ڂپاذٽئٍٽ آف فاذىاڪّگٍٔـْ ٌِؼه ٌگؼ ةهغال ۾ ًُ ٻّٽْ‬
‫زْ پًٍ زْ آٿاٌّك آڪـٽؼٓٽ زّ ڪّئً جْ ىكاُغه ڪّٔ هّٓ‬
‫زًٍِ ۾ ُْ ٻّ ٽْ هذل‪ ،‬ةعاذ گھٽائڻ هاذو داةث ٿْ‪.‬ام جضلٔق ۾‬
‫ًُ ٻّٽْ کْ اؿپؼًٓ ؿام ڀٔٽّٔ هّٓ ُّ زًٍِ ۾ ؿٍغز ادؼاة‬
‫اؿپؼًٓ زْ نڳ ڀڳ ىكاُغو ۾ آٓا‬
‫ڪهٍٔٔڪم جسؼةاة‬
‫هٓهٿ آف اٌڊٓا ىٌاةق ًُ زْ ڪهٍٔٔڪم جسؼةً ۾ ًُ زّ ذب‬
‫کٍگھ ۽ گؼخو زْ ةٔياذو ۾ ىفٔغ كؼاذ څٌّ هّٓ‪.‬فاذىاڪّال زٔڪم‬
‫اؿٽڊو ۾ زگؼ زْ ظؼاةْ ۾ ةَ ىفٔغ كؼاذ څٌْ هئْ هڅم زْ‬
‫اؿحـلا ۾ فائغٓيٍغ ذُْ زڏًُ جَ ام ؿام گڏ گؼخم زّ ىؼص ةؼائٽ‬
‫ڂرٓؽةَ ىّزّخ ُّ زڏًُ جَ ٻاذم زْ اؿحـلا ۾ ؿٍغز فائغا‬
‫ىكاُغو ۾ غهي داةث ٿٔا ‪.‬‬
‫ىفؼخ اؿحْياك‬
‫‪ 10‬گؼال ٻّٽْ ‪ 250‬ىهْ نٽؼ پاڻْ ۾ ڪاچُْ پٔاذ ؿام خل کٍگھ ۽ ٌؽنْ‬
‫الِء ىفٔغ آُْ‪.‬‬
‫پٔٽ زا ڪٔڙا ‪ 42‬گؼال پً گَِٔ ۾ ُڀڃْ‪،‬چٍغ څًٍِٓ کاذائڻ ؿام‬
‫پٔٽ ۽ آٌڊم زا ڪٔڙا ىؼو هڃً ٿا ؿاڳْ جؼڪٔب ؿام ةّاؿٔؼ ۾ ةَ ىفٔغ‬
‫آُْ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪20‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫پٔكاب زْ ؿاچو ۾ ًُ زا ‪7‬گؼال کڻْ گھّٽْ پٔڻ ؿام فائغه ٿْ‬
‫هڃْ ٿّ ؿاڳْ جؼڪٔب ؿام جلٌٔؼانتّك ۾ ةَ ىفٔغ آُْ ‪.‬‬
‫ًُ زْ پاچ ‪7‬گؼال ڳائْ کٔؼ ۾ گھّٽْ څٓڻ ؿام ؿٍڌم زْ ؿّذ ۾ فائغه‬
‫ٿْ هڃْ ٿّ‪ ًُ.‬کْ ىهٔؼٓا ةعاذ۽ ٌاٌگ زْ څٌگڻ ۾ ةَ څٍٓغا آًُ ‪.‬پؼ‬
‫جسؼةاجْ ٽؼائٔم ۾ڪّ ةَ فائغه ٌَ ٿّٔ‬

‫نٌٔفْ جتعٔؼ‬
‫ُْ ؿفّف نٌٔفْ خهاظاٌْ زْ داجْ آساخ آُْ‬
‫زًٍِ کْ ةاكائغو ال جْغاخ ىؼٓىً جْ اؿحْياك‬
‫ڪؼائْ اًٌِ زا ٌحٔسا اظػ ڪؼ کام پِّء ىحْاذف‬
‫ڪؼائْ هئْ آُْ ‪.‬اڄڪهَِ جٔؽاةٔث زّ نفٍ جيال‬
‫گھڻّا ؿحْياك ڪّٔ پّٔ هڃْ فْ رىاٌَ کاڃم زْ ڀؼ‬
‫ىاذ ڪؼو ۽ وؼهذة کام رٓاخن قاخًٓ ۾ ىاٌْ کائڻ‬
‫ڪؼو ؿٍْٔ ۾ ؿاچه۽ ةغ ُىيْ ةْ چٍْٔ ‪.‬پٔٽ ۾‬
‫ؿّذ ۽ ٻّٔم ڪافْ جڪهٔفّم ٿْ هٍٓغّٓم آًُ‪.‬‬
‫اٌَِْء الِء نٌٔفْ خهاظاٌْ زْ ُْ اُو خها اٌحِائْ‬
‫ى܂دؼ آُْ‪ ًُ.‬۾ اُا ةَ ظامٔث آُْ جَ ُاِء ةهغ پؼٓكؼ‬
‫هاذه ىاڻِّةَ هاپؼائْ ؿگھْ ٿّ‪.‬انـؼ زْ ىؼٓىً‬
‫کْ ةَ جؼة فائغه څو ٿْ‬
‫ىلغاذه ظّذاڈ ‪ 0‬ذهراٌّ ‪ 2.5‬گؼال متش‬
‫قال اؿحْياك ڪؼ گھؼزْ‬
‫پٔڪٍگ ‪ 25‬گؼال‬ ‫كٔيث‪ 15 0‬ذپٔا‬
‫نٌٔفْ خهاظاٌّ ٽٍڊه ىضيغ ظام‬
‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪21‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫ێڹ ۾ ‪ ٢٠‬ڥۑصښۆڵ ێۆںڈإ آێڹ‪ .‬ضۑڥۑ تێ ڜبق تێ تڻصێڎڷ‬

‫ضۆ ۽ تێ ڎإج ضۆ صإڼۑ‪ ٪‬ښإڷ ڦإیڼ ڨێڎضڹ‪.‬‬

‫ێۑ ضښڶ ڷإڷ جڎج ڜڢڎإ كإڎض ڥڎۑ بڵۑ ڎۆبڹ ۽ ‪ SGPT‬ڦۑ‬
‫ڢۆڎۑ ڟۆڎ جۑ ڨێخإیڼ ۾ إںجێإیۑ ڷڢۑڈ آێۑ‪ ٥٠٠ .‬ڷڵۑ ڨڎإڶ ۑڠڻۑ‬
‫إډ ڷإښۆ ڜبقۿ تصێڎ ۽ ڎإج ضۆ صإڼۑ‪ ٪‬ښإڷ إښجڠڸإڵ ڥڎإۑۆ‪.‬‬

‫ێڹ ڈۆإ ضۆ ۆإیڎڐ كجڶ ڥڎڼ ۾ إێڶ ڥڎڈإڎ آێۑ‪ .‬ێۑ ڎۆڏإںۆ‬
‫ێڥ ڨڎإڶ ڜبقۿ تصێڎ ۽ ڎإج صإڼۑ‪ ٪‬ښإڷ إښجڠڸإڵ ڥڎإۑۆ‪ .‬ێڹ‬
‫ڈۆإ ښإڷ ڥڻێڹ ڥڻێڹ ڷإڼێۆ‪ ٪‬ڦۑ ڈښج حۑ صۆڷ حإۿ إێڏۑ‪٪‬‬
‫ڜۆڎج ۾ ڈۆإ ضۆ ۆڏڷ ڨێخ ۆډ ڥڎۑ ښکێضۑ حۆ‪ .‬تڹ ڷێۑڻڹ ڦإڷ‬
‫صۆ٭ ڷڠڈۆ بڎڈإڛج ڥڎۑ ۆۑڻڈۆ إڷ ڦإڷ صۆ٭ إڏكۆڈ ڈښج ںێ حۑڻڈإ‪.‬‬
‫ڷۆخ‪ :‬ێۑ ڈۆإیڹ ضۆ ښۑج خڹ ڈۆإیڹ جۑ ڷڛجڸڵ آێۑ ضڻێڹ ضۑ‬
‫ڤۑڸج ڜڎڢ ‪ ١٨٠‬ڎصۑإ آێۑ‪ .‬ضۑڥإ ێڥ ێڢجۑ ضۑ ڈۆإ آێۑ‪.‬‬
‫ڟبۑب قڝڎج ڦۑ كڜۆڜۑ ڎڠإۑج ڊںۑ ۆۑڻڈۑ ضۑڥإ كڞ ۆ‬
‫ڥجإبج ښإڷ ڟیێ ڥڎۑ ښکێضۑ حۑ‪ .‬خیۑ ڈۆإیۆڷ إڵک إڵک‬
‫كۆبڜۆڎج صۑڥڻڧ ۾ آێڹ‬
‫صڎێۑڐ‪ :‬ێڹ ڈۆإ ۾ ڥإبێ صڎێۑڐ ںێ آێۑ‪ .‬ڦۑڎۿ ڷڦڼ بێ ڦإیۑ‬
‫ښکێضۑ حۆ‪ .‬ښإںډإڼۆ ۑڠڻۑ آغإڎ ڦإیڼ ضۑ بێ ڷڥڸڵ إضإڏج‬
‫آێۑۿ إڵبجێ ضڹ ڷڎۑڝڹ ڦۑ ڍإجۑ ڟۆڎ ڥڻێڹ ڛۑ٭ ڦإڷ جڥڵۑڢ‬
‫حیۑ جێ إںێۑ‪ ٪‬ڦإڷ صڎێۑڐ ڥضۑ‪.‬‬
‫ڷۆخ‪ :‬بۑ ضۆ ۆإیڎڐ كجڶ حۑ ۆعۑ حۆۿ إڵبجێ ښۑ ۾ ڷڎۑڝ‬
‫ضۆڷ جڥڵۑڢۆڷ كجڶ حۑ ۆعڹ حۑۆڷۿ ۆإیڎڐ كجڶ ڥڎڼ إڵ٭‬
‫جقڤۑڤ ضإڎۑ آێۑ‪.‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪22‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ؿائٍاڪّ ةانئً‬
‫پاڪـحام زْ كٔال کام ؿاك پِّءٍْْٓ ‪ 1948‬۾ ذٓـؼچ ڪؼ هاذم‬
‫زْ ٻً گؼهًُ زگؼ ىام هٽاىً ةْ ‪ 12‬کْ انڳ ڪّٔ ُْ زٿّ او‬
‫اِسو زْ ؿؼةؼاُْ ۾ ةؼًأٌَ ۽ آم آف پاذڪؼ زْ كٔاخة ۾آىؼٓڪا‬
‫۾ ڪو ڪؼو ذُٔا ُئا‪ 1964 ،‬۾ ٌّةم اٌْال صامم ڪٍغچ ُازڪً‬
‫۽ ام زْ ؿاٿًٔ هٽاىً ةْ زّ فاذىّنّ خذٓافث ڪّٔ اًٌِ ئْ ًب‬
‫زْ خٌٔا۾ اُا ڳانَِ ٻڌائْ جَ ُْ هٽاىً فٍگْ ۽ ةٔڪٽؼٓا ٺاُْ‬
‫ٿّ‪.‬اٌـاٌْ آٌڊم ۾ىّزّخ ةٔڪٽؼا ةَ ُْ ٺاُْ ٿّ ُْ كهث انغل زْ‬
‫ُڪ كـو ۾ ُڪ گؼال زْ نک صنْ زٔحؼه ةَ ى܂دؼ آُْ ةغم‬
‫۾ًُ زْ کّټ غػائٔث زْ ّغل جّارم زْ ةغذام آٌغم ۾ غػازْ‬
‫ُىو ٌَ ٿٔڻ ؿام جْهق اٿؾ‪ ُْ.‬هٽاىً پاڻَْء ل جؼة صم ٿْ هٍٓغه‬
‫آُْ‪ ُْ.‬اؿاؿْ ڳاذم ۾ صم ٿٔڻ زْ ةاهزّخ ىّزّخ ذٍُغه آُْ‪.‬پؼ‬
‫انڪهْ ۽ جٔؽاةْ ىضهّنً ۾ ُْ ظحو ٿْ هٍٓغهآُْ اٌَِْء کام‬
‫ؿّاِء ُْ قؼاب ّّذجً زْ ُاذىٌّْ خهائً ‪،‬۽ ٌٍڊآڻٍٔغچ خهائً ۾‬
‫ًُ زّ ادؼ رائم ٿْ هڃْ ٿّ‪.‬هٽاىً ةْ ‪ 12‬زْ کّټ ٌُال ُىو‬
‫زْ ّيم کْ ظؼاب ڪؼو ٿْ ‪.‬ىْغو ۽ آٌڊم ۾ ىّزّخ ذًّةحً‬
‫کْ ُىو ڪؼ ۾ ىغخ څو ٿْ ًُ هٽاىً زْ ةغم کْ جؼة‬
‫وؼهذة ٌَ ٌُّغو آُْ اٌَِْء الِء جَ زگؼ ةَ ًُ کْ زيِ ڪٍغه‬
‫ذٍُغه آُْ زڏًُ زگؼ ىام ًُ زّ دظٔؼه ظحو ٿْ هٍٓغه آُْ جَ ام‬
‫کام پِّء ًُ زْ جؼة وؼهذة ىضـّز ٿٍٔغو آُْ ‪ ُْ.‬جلؼٓتاَر ‪30‬‬
‫ىائڪؼه گؼال ذهر پٔكاب ۾ ظاذث ٿٍٔغو ذٍُغو آُْ زڏًُ جَ ُْ‬
‫اٌسڪكً زْ دذْْٓ ‪ 100‬ىائڪؼه گؼال څٓڻ ؿام ‪ 90‬ؿٔڪڙه ظاذث‬
‫ٿْ هٍٓغو آُْ زٔئً جَ ُْ هڅو آٌڊو ۾ زػب ٌَ ٿٍٔغو آُْ ُام‬
‫ڪؼو اجام ظاذث ٿْ هٍٓغو آُْ ةاكْ ٻاذم ۾ ىاُء زؼ کٔؼ ۾ ىّزّخ‬
‫هٽاىً ٻاذم ۾ زػب ٿْ هٍٓغه آُْ ‪.‬‬
‫ؿائٍاڪّةانيً زْ اُئث‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪23‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫هٽاىً ةْ هاٌگؼُْ ةَ ذة زْ ڳاچًُ زؽم کْ هڃائڻ الِءاٌحِائْ‬
‫وؼهذو ٌُّغهآُْ‪ ُْ .‬ىؼڪؽو اّناةْ ٌُال زْ خذؿث ڪو‬
‫ڪؼ الِء ةَ وؼهذو ٌُّغهآُْ ُْ‪ .‬جّزَ ىؼڪّر ڪؼ ٓاخاقث‬
‫ةِحؼ ةٍائڻ ۽ چؼپڻ کْ ذه ڪڻ الِء ىغخ گاذ داةث ٿٍٔغه آُْ ٻاذم‬
‫زْ ٌكٌّيا ۾ ًُ زّ اُو ڪؼخاذ آُْ ُْ ةک هڃائْ ٿّ‪ .‬زـو ۾‬
‫ىعحهف ىذتث ڪٔئائْ ّيهً کْ ةِحؼ ڪؼو زـو زْ‬
‫ڪاذگؼخگْ ةِحؼ ڪؼو ٿّ فّنڪ آـڊ زّ صٔاجٔاجْ ّيم ةَ ًُ‬
‫زْ اؿحْياك ؿام مضٔش ٿْ هڃْ ٿّ‪ُ.‬ڏًٓ زْ گّخو زْ ظهًٔ‬
‫زْ ةٔياذو ۾ ًُ زْ اؿحْياك وؼهذذو ؿيسھّٔ هٍٓغه آُْ ‪.‬‬
‫ؿائٍاڪّةانيً زْ کّټ زّم ّالىحّم‬
‫ًُ زْ کّټ زْ ڪؼو پؼٌْ قؾ أٌئا ٿْ هٍٓغو آُْ زٔڪا‬
‫اٌحِائْ ظٌؼٌاڈ ٌُّغو آُْ ڂاڪٽؼ ٓا ًتٔب ذة زْ کّټ‬
‫ؿيسھْ فّالخ اؿحْياك ڪؼائٍٔغاآًُ زٔڪّ ًُ ىؼص ۾اٌحِائْ‬
‫ٌلنام ڪاذ ٌُّغه آُْ ٻاذم زْ ٌكٌّيا ذڪسْ هٍٓغو آُْ هاة‬
‫ٓاؿً ٿْ هڃڻ دٍُْ جّاٌائْ ۾ ڪيْ‬ ‫۾ ظؼاس زهغ ۾ ةْ صـْ ُ‬
‫اچْ هٍٓغو آُْ ًُ زْ کّټ زْ ڪؼو زـو زا ظهٔاةَ ىحادؼ ٿٍٔغا‬
‫آًُ اّناةْ ذٓكً‪ُ،‬ڏو ۽ زـو زْ ذٓڙن زْ ُڏو زْ ٻاُؼًٓ‬
‫زهغ اٌضحاض زّ قڪاذ ٿْ هٍٓغو آُْ‪.‬‬
‫ًُ زْ اؿحْياك زّ ًؼٓلّ‬
‫ُْ هاة زْ رذْْٓ‪ 6‬کام ‪ 250‬ىائٔڪؼه گؼال جائًٔ کاڃو هڃْ ٿْ‬
‫اٌَِْء ىلغاذ زْ کائڻ زْ ڪؼو ٌٍڊ ٌَ اچڻ ۽ هٓـؼ ظحو ٿْ هڃْ‬
‫ٿْ ةک نڳڻ ةَ قؼهظ ٿْ هڃْ ٿْ ‪.‬زٔئً جَ ُْ هاة زْ دذْْٓ‬
‫جيال گھٽ ُىو ٿئْ ٿْ ام ڪؼو ًُ زّ اٌسٔڪكً زْ دذْْٓ‬
‫اؿحْياك رٓاخن ڪّٔ هڃْ ٿّ‪.‬گھڻّ ڪؼو ڂاڪٽؼ صىؼاة ُڪ ُؽاذ‬
‫ىائڪؼه گؼال زّم ؿّٔم ُڻٍغا آًُ‬
‫غػا ىام صنّك‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪24‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ُْ صّٔاٌْ غػائً ۾ڪذؼة ؿام ىّزّخ ٌُّغه آُْ ظاش ڪؼو‬
‫ٻڪؼو زْ گّقث ‪،‬زٔؼو‪،‬ةٔغو ۽ ڂٓؼو زْ قًٔ ۾ ًُ زّ هافؼ‬
‫ىلغاذ ٌُّغه آُْ ُْ کٔؼ ۾ ةَ ٌُّغه آُْ پؼ زگؼ ۾ ؿڀً کام‬
‫رٓاخن ٌُّغهآُْ ‪.‬‬
‫ٌّټ‪ 0‬ؿگؼٓٽ پٔڻ هاذم ۾ هٽاىً ةْ ‪ 12‬۽ فّنڪ آـڊ زْ کّټ‬
‫ٌُّغو آُْ ‪.‬اٌَِْء ڪؼو الڳٔحّ ؿگؼٓٽ پٔڻ هاذم کْ گھؼزْ جَ‬
‫فّنڪ آـڊ ۽ هٽاىً ةْ ‪ 12‬زْ اوافْ ىلغاذ هٺٍغا ذًُ جَ زٔئً‬
‫ؿٍغم زـو ۾ ًُ اُو هٽاىً زْ کّټ ٌَ ٿئْ‪.‬آئً ؿگؼٓٽ ٌّقً‬
‫زْ ڦڦڙم زْ ڪٍٔـؼ ٿٔڻ زا اىڪام ةَ گھٽسْ هڃً ٿا‪.‬‬
‫ىىؼ ادؼاة‬
‫ًُ زْ اؿحْياك ؿام گھڻّ ڪؼو ڪّةَ ٌلنام ٌَ ٿٍٔغه آُْ‪ ًُ.‬۾‬
‫رُؼٓهّ ادؼ ٌَ ٌُّغه آُْ‪ .‬اٌَِْء کام ؿّاِء ًُ ۾ اُا ڳانَِ ةَ‬
‫ٌُّغو آُْ جَ ُْ پٔكاب زْ دذْْٓ ظاذث ٿْ هٍٓغو آُْ‪.‬ام‬
‫ڪؼو رٓاخن ىلغاذ ۾اؿحْياك ڪؼائڻ زْ ةاهزّ ًُ ىام ڪّ ةَ‬
‫ٌلنام ٌَ ٿٍٔغه آُْ‬

‫ؿّراڪْ‬
‫ُْ ىكِّذ ه ىْؼهف ٌـعّ آُْ زٔڪّ كؼاةاخًٓ نٌٔفْ‬
‫۾ ةَ خذث ڪّٔ هّٓ آُْ‪.‬صڪٔو ازيم ظام ُْ ٌـعّ‬
‫پٍٍِسْ ىٌب ۾ ڪذؼة ؿام اؿحْياك ڪؼائٍٔغه ُّ ُْ‬
‫ٌـعّ پٔكاب زْ ؿاچو ۾ جؼة فائغه ڪؼ ؿام گڏ‪،‬‬
‫پٔكاب زْ ٌانْ زْ هذل ۾ ةَ ىفٔغ آُْ ‪ .‬پؼىٔم زْ اةحغا‬
‫۾ ُْ اڪٔهْ خها ڪافْ آُْ ‪ ،‬انتحَ ىؼص زْ قغة ۾‬
‫ىْاهم خها څٓڻ ؿام ىؼص زّ ڪهْ ظاجيّ ٿْ هڃْ ٿّ‬
‫ىلغاذ ه ظّذاڈ‪3 0‬گؼال متش ه قال کٔؼ زْ نـْ َء ؿام‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪25‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫ؿانؼ‬
‫ٍُغو‪ 0‬ؿانئْ ُگسؼاجْ‪ 0‬ؿانٔٽؼا پٍساةْ‪ 0‬ؿهئْ ةٍگانْ ‪0‬‬
‫قهئْ‪.‬‬
‫ُؿڃاڻپ‬
‫‪ ُْ 0‬ه ‪ 6‬ىٔٽؼ کام ‪ 7‬ىٔٽؼ جائًٔ ڂگِّ ٿئْ ٿّ‪ُ ،‬ٿ َرڙ زْ گّالئْ ‪2‬‬
‫ىٔٽؼ جائًٔ ٿٍٔغو آُْ چٔٽ ۽ ڦڳڻ ۾ ًُ زا پً ُؿڪْ هڃً ٿا ام‬
‫کام پِّء ٌّام َرپ َرً نڳٍغا آًُ‪ ًُ ،‬زا پً ةسٔاذا ٌُّغا آًُ ‪ ًُ ،‬زْ‬
‫ٽاذوَء ۾ ‪ 8‬کام ‪ 9‬ٻٽا پحا نڳٍغا آًُ‪ ًُ ،‬کْ ؿفٔغ ذٌگ زا ُگ َرم ٿًٔ‬
‫ٿا‪ُِ ،‬س َرً کْ ٌو ؿام ىهٍغچ ُزهٍغچ پً ٿًٔ ٿا‪ ،‬زڏًُ جَ ؿؼُء ۾ ًُ زا‬
‫ڪٍڊه َرڦ ِسم ٌُّغه آُْ‪ ،‬پً ةغةّخاذ‬
‫پً ڪؼو پٌّغا آًُ‪ ًُ ،‬کْ ٽ ِس ُ‬
‫ٌُّغا آًُ پؼ ُاٿْ اٌحِائْ قّق ؿام کائٍٔغه آُْ‪ ًُ ،‬ىام زٔڪّ‬
‫ڪٍغذ چئسْ ٿّ‪.‬‬ ‫ک܂ٌؼ ٌڪؼو ٿّ‪ُ ،‬ام کْ ُ‬
‫زاِء پٔغائف‪ 0‬ةؼمغٔؼ زْ اڪذؼ ّالئلً ۾ ٿئْ ٿّ‪ ُْ ،‬گؼل ُظكڪ‬
‫ّالئلً زّ ه آُْ‪ ،‬ؿحهر ٌغوَء کام ٌٔپاك جائًٔ ًُ زا ه ٌُؼ‬
‫اچً ٿا‪ ،‬زڏًُ جَ ذازپّجاٌَ ۾ ةَ ُْ ه څٺّ هّٓ آُْ‪.‬‬
‫ىؽاث‪ 0‬گؼل ُظكڪ‪.‬‬
‫ىلغاذ ظّذاڈ‪ 5 0‬کام ‪ 7‬گؼال جائًٔ‪ ًُ .‬زْ ک܂ٌؼ زّ دڪؼ‬
‫ڪاف زْ ٍّّام ؿام آٍغچ ِسزهغم ۾ ڪّٔ هٍٓغه‪ُ ،‬حْ مؼف‬
‫ًُ زْ ه زّ دڪؼ ئْ ڪّٔ هّٓ آُْ‪.‬‬
‫فائغا‬
‫ڦٽ ڦؼهچًٓ ۾ ىفٔغ آُْ‪ ،‬خؿث ةٍغ ڪؼو ٿّ‪ ،‬هٓغم زّ چّ‬ ‫ُْ ِس‬
‫آُْ جَ ًُ زْ پًٍ ۾ غػائْ ُزؽ آًُ زٔڪْ اٌـاٌْ زـو کْ‬
‫ٿهِّ ڪً ٿا‪ُ ُْ ،‬ة َر‬
‫ک هڃائڻ ؿام گڏ ةّاؿٔؼ ۾ ةَ ىفٔغ آًُ‪.‬‬
‫صڪٔو ٌسو انغٍْ ظؽائً االخهَٓ ۾ نکْ ٿّ جَ پؼهُث قيتّ ٌاٽ‬
‫چّٔ آُْ جَ ؿانؼ جْ ُڪ ٻّٽّ ٿٍٔغه آُْ‪ ،‬ام زا پً ۽ ٽاذّٓم اُڙم‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪26‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬
‫زاٌّذم کْ زً زْ ُڏو ٽ ِسٽْ هئْ ُسْ اًٌِ کْ کاذائڻ ؿام‬
‫ُڏّٓم ڳٍڍزْ هڃً ٿّٔم‪ُ ًُُ ،‬ڪ پٍٍِسّ جسؼةّ نکّٔ جَ ؿٍغز‬
‫ڪٽْ کاذائڻ‬‫ڳئّم زْ َرڦ َرؼ زْ ٽٍگ ُٽ ِسٽْ هئْ ًُ کْ ‪ 250‬گؼال ُ‬
‫ؿام ًُ زّ ُڏ ُزڙو هّٓ‪ ،‬اُڙوَء ًؼج ُڪ گِّچو زْ پاؿؼاٽْ‬
‫ُٽ ِسٽْ پئْ‪ ُْ ،‬ٻّٽْ کاذائڻ ؿام ڳٍڍزْ هٓئْ‪.‬‬
‫ىؽٓغ ىْهّىاة‬
‫ڪسَِ ىفث ظّذ ٻّٽا ٌُّغا آًُ زٔڪْ هڻً جْ ُڦٽٍغا آًُ اًٌِ ۾‬
‫ةٍغا ةَ ُڪ ُٻّٽّ آُْ‪ ،‬ىيڪً آُْ جَ ؿانؼ زْ ه جْ اُّ ُٻّٽّ‬
‫ُڦٽٍغه ٌُّغه‪ ،‬زٔڪّ پؼهُث قيتّ ٌاٽ اؿحْياك ڪؼآّ ُُسْ‪،‬‬
‫ّهو االخهَٓ زْ زهغ اهك زْ مفضْ ٌيتؼ ‪ 213‬جْ اٌَِْء زّ دڪؼ‬
‫ىّزّخ آُْ ۽ ؿٍغز ُڏ زّچ هاذو ظامٔث زّ ةَ دڪؼ ڪٔم‬
‫آُْ‪ ،‬اٌَِْء ڪؼو كاذئًٔ ؿانؼ جْ ُڦٽم ُٻّٽْ زّ اؿحْياك ڪً جَ‬
‫ّهو االخهَٓ ىام ةٍغا زّ اصّاك وؼهذ پڙًُ‪.‬‬

‫نٌٔفْ ىهًٔ‬
‫نٌٔفْ ىهًٔ زّ ٌـعّ ةَ اخاذو زْ داجْ جضلٔق آُْ‬
‫ُْ ٌـعّ جؼجٔب څٓڻ هكث اُا ڳانَِ دًُ جْ ذکْ‬
‫هئْ جَ زٔئً صاىهَ ّّذة الِءىضفّط ُسڻ ؿام گڏ‬
‫پٔٽ ۾ هټ ٓاؿّذو پٔغا ٌَ ڪؼو‪ ،‬اٌَِْء ڪؼو ُْ‬
‫ُڪ ىضفّط خها آُْ‪.‬زٔڪا ُؼكـو زْ كتىْ ۾‬
‫ىفٔغ آُْ پؼاڻْ ةعاذ‪ُٔ ،‬پاٽائٔٽؾ‪ ،‬ةّاؿٔؼ۽ ّال‬
‫كته زْ الِءةَ ىفٔغ آُْ‪ ُْ .‬آٌڊم زْ صؼڪث خهخَٓ‬
‫کْ جٔؽ ڪؼو كتىْ زّ ظاجيّ آڻْ ٿْ‬
‫نٌٔفْ خهاظاٌّ ٽٍڊه ىضيغ ظام‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪27‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫ؿانٽ‬
‫ىعحهف ٌاال‬
‫ؿهفٔٽ آف ىٔگٍٔو ىٔگٍٔكٔا‪.‬آپ ؿو ؿانٽ‬
‫ّال ًّذ جْ ُْ پٍـاذًٓ کام ؿانٽ زْ ٌانْ ؿام ىهْ هٍٓغه آُْ‬
‫ُْ ىكِّذ هکؼ آُْ‬
‫ؿڃاڻپ‬
‫ُْ ؿفٔغ ذٌگ زّ ڪڙهكهيغاذ ؿفّف ٌُّغه آُْ زٔڪّ‬
‫ڪٔئائْ ًؼٓلْ ؿام جٔاذ ڪّٔ هٍٓغه آُْ ىؽاث ىنهش ّؼق‬
‫ڪاؿٍْ ىىؼ ُْ آٌڊم۾ هذل پٔغا ڪؼو ٿّ رٓاخن اؿحْياك ڪؼ‬
‫ؿام انـؼ جائًٔ ٌّةث پڄْ هٍٓغو آُْ ‪.‬اٌَِْء ڪؼو ًُ زّ الڳٔحّ‬
‫اؿحْياك ٌَ ڪؼ گھؼزْ‬
‫فائغا‬
‫ةٍٔاخو ًّذ جْ ُْ ُڪ ڪٔئڪم آهّ پٔٿڪ خها آُْ زٔڪا‬
‫صڪٔو ۽ ّّال هټ آحؼو جَ ىكِّذ آُْ زّ ُْ ىـَ ك ًّذ ٌَ‬
‫مؼف پٍـاذًٓ کام پؼ ذٓؽڪْ خڪاٌغاذم کام ةَ آؿاٌَْء ؿام ىهْ‬
‫هٍٓغو آُْ ‪ّ.‬ال ًّذ جْ صڪٔو ًُ کْ ةهغو ۽ ؿّخا زّ زالب‬
‫ڪؼو اؿحْياك ڪٍغا آًُ پؼ ىّم کْ اڃام جائًٔ ام زْ اُڙو‬
‫ظامٔث زْ ظتؼ ٌَ پئسْ ؿگھْ آُْ ‪.‬صڪٔو اُّو ظام ۽ ام خهذ‬
‫زا ًتٔب ًُ ۾ ٌّٓاٌْ خها ىالئْ اؿحْياك ڪٍغا ُئا ًُ زْ‬
‫اؿحْياك ؿام آٌڊم زْ ؿّڀ ؿا گڏ رظو ةَ ٿْ ؿگھً ٿا اٌَِْء‬
‫ڪؼو كاةم ًتٔب ُْ ّؼق گالب‪ّ ،‬ؼق ؿٌّف‪ّ،‬ؼق ىڪّ ۽‬
‫قٔؼظـث ىالئْ اؿحْياك ڪٍغا آًُ ‪.‬زٔڪڏًُ ڪّ ؿّخاهو‬
‫ىؼص ٌُّغه آُْ جَ ًُ ؿام گڏ ؿٍا کْ ةَ اؿحْياك ڪّٔ هٍٓغه‬
‫آُْ اُڙوَء ًؼج كته زٔڪا زگؼ زْ ظؼاةْ ڪؼو ُسْ جَ ٌلؼز‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪28‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ّٓذڈ آـڊ زْ پٿؼو ٺِڻ زْ ّيم کْ ذهڪْ ٿّپٔچف ۾ ةَ‬
‫ؿانٽ ىفٔغ ؿيسھّٔ هڃْ ٿّىٍٍِسّ ظٔاك آُْ جَ ؿانٽ مؼف‬
‫پٔچف ُؿغو ۾ ئْ ڪاذگؼ ٌُّغه اُڙوَء ًؼج زـو ۾ پاڻْ زيِ‬
‫ٿٔڻ ڪؼو‪،‬زً ّىّم جْ ًُ زْ زالب آهذ ظامٔث زْ ڪؼو‬
‫زـو ىام پاڻْ ظاذث ٿْ هڃْ ٿّاٌَِْء ڪؼو زهٍغذ ۽ داة انسٍب‬
‫۾ فائغه ٿْ هڃْ ٿّ‬
‫ىؽٓغ ىْهّىاة‬
‫ؿانٽ زّ ؿائْ ۾ جيال گھڻّ اؿحْياك ذُّٔ آُْ‪.‬آـحائًٔ زّ‬
‫ةْه غٔؼ ًتٔب ةَ ؿانٽ زّ ِسقٔكّ ٺاُْ څٍٓغا آًُ زً هټ‬
‫ذهراٌّ ‪ 10‬کام پٍڌذًٌِ ىاڻِّ اچْ هٍٓغا آًُ ةٍٔاخو ًّذ جْ‬
‫قٔكّ آهّ پٔٿڪ ٌـعّ آُْ زٔڪّ هذل ًضاك ۽ ُّو زگؼ الِء‬
‫هوِ ڪّٔ هّٓ ُّ‪ .‬ام ىؼص الِء ام رىاٌْ ۾ ًُ کام ةِحؼ ڪاةَ‬
‫خهاٌَ ُئْ اُّ اٌَِْء ڪؼو جَ ىهٔؼٓا زْ ةعاذ کام پّ اڪذؼ ىاڻًِ‬
‫زْ جهْ هڃ و هٍٓغو آُْ زًٍِ ۾ فّالخ زْ کّټ ٿْ هٍٓغو آُْ‪.‬‬
‫ُْ قٔكّ پٔاذ ؿام فّالخ پحؼو ۽ فٔؼز ڪًٌّٔ ڪؼو ُڏ زّ‬
‫ُةعاذ ةَ نِْ هٍٓغه آُْ‪ .‬خؿحً ڪؼو ُةک ةَ رٓاخن نڳٍغو آُْ‪،‬‬
‫ىؼٓه ةغم ۾ جّاٌائْ ةَ ىضـّز ڪٍغه آُْ‪ُٔ ،‬ڊو چِؼو ۽‬
‫ؿاخو ؿائَْء ۾ فّذو فائغه ٿْ هٍٓغه آُْ‪ .‬پؼ ٌّائْ ًتٔب ًُ‬
‫کْ ُٔپاٽائٔٽؾ ةْ ۽ ؿْ الِء ةَ اؿحْياك ڪؼائٍٔغا آًُ زٔڪّ‬
‫اًٌِ ىؼوً ۾ ؿعث ٌلنام ڪاذ آُْ‪ ،‬اٌَِْء ڪؼو ُىٍٍِسْ اًٌِ‬
‫ٌّائْ صڪٔيً ۽ ّّال کْ ُگػاذس آُْ جَ اُْ ُٔپاٽائٔٽؾ ةْ ۽‬
‫ؿْ ۾ ڪاذم خؿحً آڻڻ هاذه قٔكّ اؿحْياك ٌَ ڪً اُّ ٌـعّ‬
‫مؼف هذل ًضاك ٓا ُّو ًضاك الِء ڂاڪٽؼم زّ هوش ڪٔم‬
‫ٌـعّ آُْ‪ُ ،‬ث ؿاڳّٔ ٌـعّ نکْ ذُّٔ آُٔام‪ ،‬زٔڪّ اٌحِائْ‬
‫ّيغن آُْ‪ ،‬نٔڪً ُٔپاٽائٔٽؾ ۾ ًُ کْ اؿحْياك ٌَ ڪسْ‪.‬‬
‫ؿانٽ زّ قٔكّ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪29‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ُْ ٌُـعّ اؿام اڳ كؼاةاخًٓ نٌٔفْ زْ چّٿًٔ زهغ زْ مفضْ‬
‫ُ‬
‫ٌيتؼ ‪ 197‬جْ ةٍّْام ؿائْ زّ قٔكّ ؿام نکْ آٓا آُّٔم‪ ،‬اجْ ةَ‬
‫اصحٔاًْ ةٔام نکّٔ هّٓ ُّ‪.‬‬
‫ٌُـعّىتاذڈ‪ 0‬فّالخ پحؼو ‪ ،‬فٔؼز ڪًٌّٔ ؿائٽؼاز‪ٌّ ،‬قاخذ‪،‬‬
‫زّکاذ‪ُ ،‬ؿِاڳّ‪ ،‬ڦٽڪْ‪ ،‬ٽاٽؼو‪ ،‬ىٺْ ؿّڄا ُؼ ُڪ پٍر گؼال ؿانٽ‬
‫‪ 150‬گؼال‪.‬‬
‫جؼڪٔب جٔاذو‬
‫ؿڀئْ قّٔم ؿٍِّم پاۿڂذ ڪؼو ُڪ ظانْ قٔكْ ۾ هزِّ‪ ،‬ام‬
‫کاٌپِّء ام کْ پاڻَْء ؿام ڀؼو ٻَ ٽْ ىٍٽ نّڅو ذکْ ڇڏّٓ‪ ،‬خها‬
‫جٔاذ آُْ‪.‬‬
‫ىلغاذ ظّذاڈ‬
‫اڃ ڪّپ ذاة زّ ُؿيِڻ ىِم پٔئسْ‪.‬‬
‫فائغا‪ ًُ 0‬ؿام ڪاذا خؿث ٿًٔ ٿا‪ ،‬ىهٔؼٓا کام پِّء پٔاذزْ جَ ىهٔؼٓا‬
‫زْ ٌلنام کْ ظحو ڪؼو ًتْٔث ةضاك ڪؼو ٿّ‪ُّ ،‬و ًضاك ٓا‬
‫هذل ًضاك زّ ظٌؼه ظحو ٿْ هڃْ ٿّ‪ ،‬اُڙوَء ًؼج ُؿڄٔم جهْ ٓا‬
‫هڃٓم جهَْء ۾ څٓڻ ؿام ًتْْ صانث جْ اچْ هڃً ٿّٔم‪.‬‬

‫ُٔپاٽائٔٽؾ ةْ ٓا ؿْ زٔڪڏًُ قغٓغ ٿْ‬

‫هڃً جَ اٌـام زْ زام وآِ ٿْ ؿگھْ ٿْ‬
‫ؿانٽ زْ قٔكْ پٔاذ ؿام ڪٍٔـؼ زا‬
‫اىڪام ٌُّغا آًُ ُٔپاٽائٔٽؾ ؿْ ۾ جَ‬
‫اٌحِائْ ٌلنام ڪاذ ٿٍٔغو اٌَِْء ڪؼو جَ ام‬
‫۾ ڪٍٔـؼ ٿٔڻ زّ ذزضام ڪافْ ٌُّغه آُْ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ 30 ْ‫ّهو االخهَٓ نٌٔف‬
‫ؿٔيا ذهةا ٍْْٓ پٍِّذ فؼهټ‬
‫الًٍْٔ ٌاال‬
: Quassia simarouba,
Zwingera amara,
Picraen officinalis
Simaroubamedicinalis

‫اٌگؼٓؽو ٌاال‬
Simarouba, gavilan,
negrito, marubá,
marupá, dysentery
bark, bitterwood,
paradise tree, palo
blanco, robleceillo,
caixeta, daguilla,
cedro blanco, cajú-
rana, malacacheta,
palo amargo, pitomba,
bois amer, bois blanc
‫ظاٌغام‬
Simaroubaceae
‫ًُ ه کام ٌَ مؼف‬
َ‫ّّال پؼ ًتٔب ة‬
‫هاكف ٌَ ٌُّغا اٌَِْء ڪؼو جَ ُْ ه آىؼٓڪا کام ٻْ خٌٔا ۾‬
‫ ُْ ُڪ اڪـٔؼو ه آُْ زًٍِ زا فائغا ٌَ مؼف‬.ُْ‫پکڙّٓ آ‬
ْ‫آىؼٓڪا هاذم ىحْاذف ڪؼآا پؼ فؼاٌؾ ۾ پٔچف زڏًُ هةائ‬
ْ‫قڪم اظحٔاذ ڪئْ جَ اًٌِ ًُ ه زا ڇّڅا اؿحْياك ڪؼائ‬
‫هةائْ پٔچف ىام زام ڇڏائْ اٌَِْء ڪؼو ٌَ مؼف پاڪـحام پؼ‬
‫پّذو ةؼمغٔؼ ۾ پِؼّٓم خفّْ ًُ اٌحِائْ اُو ه زْ ًتْ ڄا‬
.ُْ‫څئْ ذُّٔ آُٔام زٔڪا ىٍٍِسْ داجْ ذٓـؼچ زّ ٌحٔسّ آ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪31‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ىلاىْ ٌاالزٔئً جَ ُْ ه آىؼٓڪا زّ آُْ اؿام هټ مؼف چٍغ‬
‫ؿاك ٿٍٔغا زّ کٔـاٌَ ىّذو پٍِّذ فاذل ۾ ُْ پّکّٔ هّٓ‬
‫ٍُغؿحام ۾ جَ ًُ زْ پّک گّذٌيٍٽ زْ ؿؼپؼؿحْ ۾ ڪئْ هڃْ‬
‫ٿْ ‪ .‬ؿٍڌ کام ّالهن پاڪـحام ۾ ٻْ ٍُڌ ٿئْ ٿّ ٓا ٌَ آئّم ام کام‬
‫ٌا هاكف آُٔام‪.‬اٌَِْء ڪؼو ؿٍغز ىلاىْ ٌاال ٌَ آًُ ‪ .‬پٍِّذ فاذل‬
‫۾ ؿٍغز ڪِڙه ؿٍڌو ٌانّ ىحْاذف ڪؼآّ هّٓ آُْ ام کْ ڇڏو‬
‫آئّم ؿٍغز ٌانّ پاڪـحام ۾ ىحْاذف ڪؼائڻ هاذو زْ ٌـتث‬
‫ؿام ؿٍغز ٌانّ پٍِّذ فؼهټ ذکام ٿّ‪ ًُ.‬ةاةث پٍِّذ فاذل هاذم‬
‫زٔڪا ڄا ٌٔٽ جْ څٌْ آُْ ام زّ ؿٍڌو جؼزيّ ُث څئْ ذُّٔ‬
‫آُٔام جَ زٔئً كاذئًٔ کْ ظتؼ پّو جَ ُْ فؼهټ ڪٿْ ىّزّخ‬
‫آُْ ‪.‬‬
‫ُْ ٌٽ فؼهټ آُْ زًٍِ ۾ ‪ 40‬ؿٔڪڙه جٔم آُْ زٔڪّ پٍِّذ‬
‫فؼهټ فاذل کٔـاٌَ ىّذو ۾ ٽٍڊه ڄال زْ هٓسھّ ‪ 1990‬۾ آىؼٓڪا‬
‫زْ ُّائْ زؽٓؼو ىام گھؼائْ پّکٔا هٓا‪ ُْ.‬زھٍگهْ گؼل ّالئلً‬
‫۾ ٿئْ ٿّ‪ .‬آىؼٓڪا ۾ ٌُّغذاز گّئٽْ ىاال پٍاىا ۾ زھٍگهْ ٿئْ‬
‫ٿّ پؼ اؿام ًُ کْ پٍٍِسْ آةائْ ّالئلْ ىام ڪڍو پّکّٔ آُْ‬
‫زھٍگهْ مّذة ۾ آڪڙ ىام ‪ 500‬ڪهّ ظّذخٌْ جٔم ٌڪؼو ٿّ‬
‫ًُ زْ کڙ رُؼٓهْ ٌُّغو آُْ‪.‬پؼ ىكًٔ دذْْٓ پؼهؿٔؾ ڪؼو‬
‫اؿحْياك ڪؼائسْ جَ ىاك زْ چاذو الِء اٌحِائْ ىفٔغ آُْ پؼ‬
‫زٔڪڏًُ ًُ کْ پؼهؿٔؾ ٌَ ڪّٔ هڃْ جَ ٻًٍٔ ۾ ڀا ًّذ ڪو‬
‫اچْ ٿْ‪ ًُ.‬زّ جٔم ؿڌه ؿٍئّم کاڃو ۾ اؿحْياك ڪؼو ؿگھسْ‬
‫ٿّ‪ ُْ.‬هاٽؼ ڪّذؿً ۽ ٻًٍ جْ پّکْ ؿگھسْ ٿّ‬
‫جاذٓط‬
‫پٍِّذ فؼهټ پِؼّٓم خفّْ ‪ 1713‬۾ فؼاٌـٔـًٔ گّاٌا ىام گھؼآّ‬
‫اٌَِْء زّ ؿتب اُّ ُّ زّ زؼادٔيْ پٔچف فؼاٌؾ ۾ جتاُْ‬
‫ىچائْ ڇڏو ‪1717‬کام ‪1725‬جائًٔ ڪاةَ خها ڪاذگؼ ٌَ ذُْ ٌٔٺ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪32‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ىعحهف جسؼةً کام پِّءزڏًُ ًٍُ څٺّ جَ گّاٌا زا ذٓڊ اٌڊ ًٓ ُْ‬
‫ه ىهٔؼٓا ۽ پٔچف الِء اؿحْياك ڪً ٿا ‪.‬فؼاٌؾ هاذم ةَ ًُ کْ‬
‫پٔچف ۾ اؿحْياك ڪؼآّ‪.‬آئً ‪ 12‬ؿانً ۾ فؼاٌؾ ىام پٔچف زّ‬
‫ظاجيّ ٿّٔ‪.‬‬
‫ًتْ ىْهّىاة‬
‫ىؽاث زٔئً جَ كغٓو ًب ۾ ًُ زّ اؿحْياك ٌَ ذُّٔ آُْ ام‬
‫ڪؼو ًُ زّ ىؽاث ةَ ذاكو انضؼهف ئْ هوِ ڪّٔ آُْ ‪ ُْ.‬گؼل‬
‫جؼ ‪ 3‬خذزْ ۾ آُْ‬
‫ىىؼ ًُ زّ وؼهذة کام رٓاخن اؿحْياك ؿان ۾ جٍگْ انٽْ اٻڙڪا‬
‫پٔغا ڪؼو ٿّ ؿهـم انتّك زْ ىؼٓىً کْ ةَ ٌلناٌغن ٿْ ؿگھْ‬
‫ٿّ‪.‬‬
‫گھڻّ ڪؼو خهائْ ىلنغم الِء ٍُسّ ڇّڅه۽ پً‬ ‫زؽ ىـحْيم‬
‫اؿحْياك ڪّٔ هڃْ ٿّ‪ .‬ڦم ةٌّذ فؼهټ اؿحْياك ڪّٔ هٍٓغهآُْ‬
‫ام زا فائغا ةَ ؿاڳٔا آًُ پؼ ڇّڅو کام اٌحِائْ ڪيؽهذ آُْ‬
‫ىلغاذ ظّذاڈ ًُ زّ ڇّڅه ‪3‬گؼال ‪ 200‬ىهْ نٽؼ پاڻَْء ۾ ڪاچُْ‬
‫‪3‬کام ‪4‬خفْا پٔاذزْ‬
‫ؿڃاڻپ‬
‫ًُ زّ ه هچّنْ ؿائؽ زّ آُْ زٔڪّ ‪ 20‬ىٔٽؼ جائًٔ ڂگھّ ٿئْ‬
‫ٿًُّ زْ ٿّنَِ ‪ 50‬کام ‪ 80‬ؿٍٔٽْ ىٔٽؼ ٌُّغو آُْ ًُ زا پً ؿاها‬
‫چيڪٍغچ ‪ 20‬کام ‪ 50‬ؿٍٔٽْ ىٔٽؼ ڂٓگھ ۾ ٌُّغ ا آًُ ٌٍڊا اڇا گم‬
‫ٌُّغا اٿؾ ۽ ٌٍڍو ڳاچُْ ذٌگ زّ فؼهټ نڳٍغه اٿؾ ٿڙ ٌاؿْ‬
‫ذٌگ جْ ٌُّغه آُْ‪.‬‬
‫زاِء پٔغائف‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪33‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ىٔڪـٔڪّ ‪ُ،‬ٽْ ڪّٔةا ‪،‬زئڪا ۽ ؿٍٔٽؼك اىؼٓڪا ۾ ڪذؼة‬
‫ؿام ٿئْ ٿّ جاره ٍُغؿحام ۾ ةَ ًُ زا ةاع نڳآا هٓا آًُ اُڙوَء‬
‫ًؼج ؿٍڌ زْ کٔـاٌَ ىّذو ۾ پٍِّذ ةاع ۾ ةاكائغو ًُ زْ پّک‬
‫ڪئْ هئْ آُْ‪.‬‬
‫فائغا‬
‫ؿّذ ۾ ىفٔغ آُْ پٔؼاؿائٔٽ کْ ظحو ڪؼ زْ مالصٔث ُئڻ‬
‫ڪؼو اىٔتڪ ڂؿٍٔٽؼو ۾ اٌحِائْ ىفٔغ آُْ ‪ّّ،‬ذجً ۾ صٔه زْ‬
‫ةْ جؼجٔتْ کْ خذؿث ڪؼو ٿْ‪.‬اٌٽْ هائؼز ُئڻ ڪؼو پٔچف‬
‫زْ ٻًٔ كـيً ۾ ةَ ىفٔغ آُْ نّٔڪٔئا زْ ؿٔهً کْ ظحو ڪؼو‬
‫ٿّ ىهٔؼٓا الِء ةَ ىفٔغ آُْ اٌـاٌْ ةغم ۾ زٔڪْ ڳّچُّٔم پٔغا‬
‫ٿٍٔغّٓم آًُ اًٌِ زّ ظاجيّ ٿْ هڃْ ٿّ پٔٽ زا ڪٔچّا ٌَ مؼف‬
‫ظاذث ڪؼو ٿْ پؼ اًٌِ زّ ظاجيّ ڪؼو ٿْ ڪٍٔـؼ ۾ ةَ ؿٍغز‬
‫ڪاذآىغ ُسڻ زْ جضلٔق ٿْ آُْ اُْ ىاڻِّزً کْ پٔٽ ىام انـؼ‬
‫ڪؼو ذة اچْ جَ ام کْ ةٍغ ڪؼو ٿّ ‪.‬ةعاذم ۾ ةَ ىفٔغ آُْ ؿڀ‬
‫کام اُو فائغه ؿٍغز اُّ آُْ جَ ُْ آٍٽْ آڪـٔڊٌٽ آُْ زـو‬
‫ىام فاؿغ ىاخا ظاذث ڪؼو ٿْ زـو کْ ىسيّّْ ًّذ جْ جاره‬
‫جّاٌّ ڪؼو ٿّ‪.‬‬
‫ىعحهف ىهڪً ۾ ؿٍغز اؿحْياك‬
‫آيارهم ۾ ذة ةٍغ ڪؼ كتىْ ۽ پٔچف الِء اؿحْياك ڪّٔ هڃْ‬
‫ٿّ اٌَِْء کام ؿّاِء ىهٔؼٓا ۽ ٻًٔ ةعاذم ۾ ةَ څٍٓغا آًُ‪.‬ةٔهؽ‬
‫ڪاڪّز زْ څهکً خؿث پٔچف ‪،‬صٔه زْ گھڻائْ ةغ ُىيْ‬
‫ةعاذ ذة زّ اچڻ صٔه زّم جڪهٔفّم رظو هغٔؼن‬
‫ڂهىٍٔڪً ذٓپتهڪ كّنٍر خؿث ؿّراڈ ىهٔؼٓا الِء هاپؼائٍٔغا‬
‫آًُ‪.‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪34‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ڪّٔةا ذة زّ اچڻ هذل كّنّم خؿث ةغ ُاويّ‪ ،‬پٔچف ةعاذ‬
‫صٔه زْ اٍُر ؿٍڌم زّ ؿّذ چيڙو زا ىؼص‪،‬۽ ؿان زْ جڪهٔفً‬
‫۾‬
‫ڪّ اىتٔائْ پٔچف ةغ ُىيْ ةعاذ‬‫ىٔڪـْ‬
‫پٔؼه خؿث پٔچف ةعاذ آٌڊم زْ گٔؾ ىهٔؼٓا ىْغو زّ ؿّذ‬
‫زغٓغ ؿائٍـْ ىْهّىاة‬
‫زڏًُ کام ىهٔؼٓا زّ خهائّم غٔؼ ى܂دؼ ٿْ ذُّٔم آًُ جَ ؿائٍـغام‬
‫‪ 1988‬۽ ‪1997‬زْ‬ ‫ٻِٔؼ خها زْ ىؽٓغ جضلٔق ۾ ىنؼهف ٿْ هٓا‬
‫جضلٔق ىٌاةق ڪياك زْ ڳانَِ اُا آُْ جَ ىؼٓه زً جْ ىهٔؼٓا‬
‫زّم خهائّم ڪّ ةَ ادؼ ٌَ ڪؼو ذُّٔم ُّٔم‪.‬جَ ًُ خها زّ اُڙم‬
‫ىؼٓىً ۾ ةَ ىهٔؼٓا زّ ظاجيّ ٿْ هّٓ‪.‬اُا خنچـپ ڳانَِ آُْ جَ اجؼ‬
‫آىؼٓڪا زْ ؿائٍـغاًٌ جاره ٌئًٔ ىڇؼ زْ ڪؼو پٔغا ٿٍٔغچهٓـٽ‬
‫ٌٔم هائؼز زْ ظالف ةَ ى܂دؼ ٿْ‪ .‬ڪهٍٔٔڪم ذٓـؼچ ۾‬
‫ؿائٍـغاًٌ ًُ ۾ ى܂دؼ آٍٽْ هائؼك ادؼ ىكاُغه ڪّٔ ‪ .‬ؿائٍـغاًٌ‬
‫‪ 1978‬۽ ‪ 1992‬۾ ُؼپؾ ۽ اٌفهّائٍؽا پّنّٔ هائؼز ظالف ةَ ىكاُغه‬
‫ڪّٔ ُْ ؿّذائٔـؽ زْ الِء ةَ اٌحِائْ ىفٔغ آُْ ‪ُ.‬ڪ ٻْ ذٓـؼچ‬
‫۾ ًُ ٻّٽْ زْ ڪٔئڪهً کْ ڪٍٔـؼ ۽ نّٔ ڪٔئا ۾ ىكاُغه‬
‫ڪّٔ هّٓآُْ‬
‫ةائّٔالزٔڪم ذٓـؼچ ۽ ڪهٍٔٔڪم ذٓـؼچ‬
‫ًُ ه زْ ٻَ ؿّ ؿانَ جاذٓط ۾ اىتٔائْ پٔچف ةاةب ةإظؼ‬
‫ؿائٍـغاًٌ ‪ 1918‬ل ًُ جْ ذٓـؼچ ڪئْ اٌگهٍٔڊ زْ فّزْ اؿپحاك‬
‫ًُ زْ ڇّڅو زْ چاًٌِ ةاةث چّٔ جَ اُا اىتٔائْ پٔچف ۾ ىفٔغ‬
‫آُْ اُا جضلٔق اٌـاًٌ جْ ڪئْ هئْ ُئْ ‪ .‬ىؼڈ نٔتاذٽؼٓؽ‬
‫پٍٍِسْ ُڪ ذٓـؼچ ۾ ًُ کْ ‪ 91‬ؿٔڪڙه ى܂دؼ كؼاذ څٌّ جَ‬
‫ىّْو اىتٔاؿؾ ۾ زٔڪااٌـاًٌ جْ ‪ 1941‬۾ ڪئْ هئْ ڪاذگؼ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪35‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ذُْ ‪ُ .‬ڪ ٻْ ذٓـؼچ ۾ ًُ زْ ٻسً کْ ةَ اىتٔائْ پٔچف ۾‬
‫ى܂دؼ كؼاذ څٌّ هّٓ ‪ 1990‬زْ ُڪ جضلٔق ۾ زٔڪا اٌـاًٌ جْ‬
‫ڪئْ هئْ اٌَِْء ىام داةث ٿّٔ جَ ًُ ۾ ّال پٔچف زْ زؼادٔيً‬
‫کْ ةَ ظحو ڪؼ زْ مالصٔث آُْ‪ ٌَ.‬مؼف ‪ Entamoeba Histylica‬ؿاڳْ‬
‫ًؼج خؿث زّ ؿتب ٿٍٔغچ ةٔڪٽؼٓا ؿانئٌّال ۽ قگٔال کْ ٌاز‬
‫ڪؼ زْ مالصٔث ةَ ىّزّخ اٿؾ‬
‫ڪٔئائْ زؽ‬
‫پٍِّذ فؼهټ زْ پاچ زْ ڇّڅو ۾ ُڪ ڪڙه ٍّنؼ ڪّئؽم زْ‬
‫ىكاةَ ٌُّغه آُْ‪.‬ذاك زھڙه ىاخه‪ ،‬ههنٽائم جٔم زًٍِ زْ ظّقتّ‬
‫نّةام زھڙو ٌُّغو آُْ ىٔهڪ آـڊ گٔهڪ آـڊ ‪،‬ىْيّنْ ىلغاذ‬
‫۾ ٌُّغه آُْ اىٌّٔائْ نّ ڪٔهكو ىٔهٔٽ ۽ آگؽٓهٽ ڪسھ‬
‫فٔؼڈ آڪـائٔڊ ؿهٔڪا ۽ نگًٍ ٌُّغا آًُ‪ ًُ.‬۾ ُٔٺٔام ظاش زؽ‬
‫ىّزّخ اٿؾ‪،‬آهً ٿْ ٌّك‪،‬ةٍٔؽٓڪّئٌٍّٔڪٍٔٿً ڂو ُائٔڊذه‬
‫گالڪاذةٍّٔم ‪ُّ.‬ال ڪًٔ ٿّم ىٔهٔاٌّم‪ ،‬ؿائٔياذهةٔغًٓ‬
‫ؿائٔياذهنڊ ‪،‬ؿائٔياذهةً‪،‬ؿائٔياذهةٔالئٔڊ ؿـٽّ اؿٽٔؼهك ٽٔؼه‬
‫ڪاال‬

‫جاره ظتؼ پئْ آُْ جَ پٍِّذ ماصب زٔڪّ ُڪ‬

‫ىْؼهف جاذٓط خام ُّ‪ .‬گڏه گڏفؼهټ فاذل جْ‬
‫جضلٔق ةَ ڪٍغه ذٍُغه ُّ‪ ًُ.‬ڪافْ غٔؼ ىهڪْ‬
‫فؼهټ ىحْاذف ڪؼآا‪.‬ةغكـيحْ اُا آُْ زّ‬
‫ؿٍغز هاذت اُّ فاذل هڪڻْ آىؼٓڪا قفٽ ٿْ‬
‫ذُٔا آًُ‪ .‬ظغا ڄاڻْ ُاڻْ ام ه ؿام ؿٍڌ ۾‬
‫ڪِڙه صكؼ ٿٍٔغه‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪36‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫ؿاٌپا‬
‫ّؼةْ قضو االذص‪،‬اىْاُءاالذص‬
‫فاذؿْ‪0‬دغاذ‪،‬ظؼأًً‪،،‬ڪؼل گم ظّذخن‬
‫ؿٍڌو ‪0‬ڪٔچّچا‬
‫اٌگؼٓؽو ‪Earth worm‬‬
‫الًٍْٔ‪Ascaris lum bridcoides‬‬
‫ظاٌغام ‪Annelida‬‬
‫ُْ ذِٓڙّٓم پائٍٔغچ زاٌغاذم ىام آُْ‬
‫زٔڪّ ‪ 8‬اٌچ جائًٔ ڂگھّ ٿٍٔغه‬
‫آُْ‪.‬ةؼؿاجً زْ ىّؿو ۾ ڪٔهً زْ‬
‫ةاغً ۾ ذٓڙُّٔم پائٍٔغا ٌُؼ آٍغا‪،‬آًُ‪.‬‬
‫ًُ زْ گّقث کْ ىڇّٔم څاڄه پـٍغ‬
‫ڪٍغّٓم آًُ‪.‬اٌَِْء ڪؼو ىڇَْء زّ‬
‫قڪاذ ڪؼ هاذا ڪٍڍًٓ ۾ نڳائْ‪.‬ىڇْ‬
‫ڦاؿائٍٔغا آًُ‪.‬زحْ ةَ چٔڪْ ىٽْ پّؿم‬
‫ٌُّغو جَ اجْ ُْ ىّزّخ ٌُّغا آًُ ‪ ًُ.‬زْ ؿڃاڻپ زْ ظاش‬
‫ٌكاٌْ اُا آُْ جَ ُْ ؿٍِڙّٓم ىٽَْء زّم ڦّنڙّٓم الٍُٔغا آًُ‬
‫ىؽاث‪ 0‬گؼل جؼ‬
‫ىىؼ‪ ًُ 0‬زّ رٓاخن اؿحْياك ىْغو ۽ آٌڊم کْ ٌلنام ڪؼو‬
‫ٿّ‪،‬‬
‫ىلغاذه ظّذاڈ‪ُ 0‬ڪ گؼال کام ‪2‬گؼال‬
‫فائغا‬
‫ظؼأًً ىنف܁ گھڻّ ڪؼو ىلّو ةان ًّذ اؿحْياك ڪّٔ هڃْ‬
‫ٿّ‪،‬گھڻّ ڪؼو ىؼخاٌَ كّة زْ ٌـعً ۾ خاظم ڪّٔ هڃْ ٿّ‪ًُ.‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪37‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫زّ اڪٔهّ اؿحْياك ٌَ مؼف كّة ةان هڃائْ ٿّ هرم ةَ هڃائْ ٿّ‬
‫اٌَِْء ڪؼو ٿهًِ ىاڻًِ کْ ظؼأًً اؿحْياك ٌَ ڪؼ‬
‫گھؼزْ‪.‬ظؼأًً زّ نٔپ ٺاُْ فحق ىائْ جْ نٔپ ڪؼ ؿام فائغه‬
‫ٿْ هڃْ ٿّاٌَِْء کام ؿّاِءڃڪً زْ ؿّذم ۽ ؿّڄً جْ نٔپ‬
‫ڪؼم ؿام فائغه ٿْ هڃْ ٿّ‪.‬‬
‫زغٓغ ؿائٍـْ ىْهّىاة‬
‫اؿام زْ ًتْ ڪحاةً ل هڅو قغ ه ىغ ؿام اُّ نکّٔ هڃْ ٿّ جَ‬
‫ًُ ۾ ٽاىّ آُْ ۽ ًب زْ ڪحاةً ۾ ًُ ىام ٽاىْ ڪڍ زّم‬
‫الجْغاخ جؼڪٔتّم نکٔم ٌُّغّٓم آًُ ةلّك صڪٔو ذال نڀآَ زْ جَ‬
‫زڏًُ ام ىّاخ زْ زاٌچ ڪؼائْ هئْ جَ اُّ فاؿفٔٽ آف آئؼم ُّپؼ‬
‫ٽاىّم ٌَ ُّ ‪.‬اٌَِْء ڪؼو اؿام زْ ًتٔتً کْ اُا جضلٔق ٌُؼ ۾‬
‫ذکٍغو ؿاٌپً زّ اؿحْياك ڪؼائڻ گھؼزْ ٓا هڃٓڪ ام ؿهـهْ ۾‬
‫ذٓـؼچ ڪؼ گھؼزْ‬
‫ىسؼةاة‬
‫صڪٔو زْفؼ زْ ةلّك جَ ؿاٌپا ُڪ گؼال ىٍٔـم ‪ 750‬ىهْ گؼال‬
‫ٻٍِْ کْ نُّْ کؼچ ۾ هزھْ ىالئْ کؼچ ڪؼّٓام ۾ ىْيّنْ جؼم‬
‫زّ جٔم ىالّٓ زٔئً ىؼُو ٺِْ هڃْ ام کام پِّء ؿٍڀانْ ذکّ‪.‬‬
‫فائغا ًُ زْ اؿحْياك ڪؼ ؿام ىسهّق کْ فائغو ٿٔڻ ؿام گڏ‬
‫آنث زْ ؿائؽ ٌاذىم ٿْ هڇْ زٔڪا ةغاّيانًٔ زْ ڪؼو ٌٍڍو ٿْ‬
‫هٍٓغو آُْ‬
‫جؼڪٔب اؿحْياك‬
‫ذاة زّ آنث زّ اڳّٔم صنّ ڇڏًِٓ زّ وياخ ڪؼو پام زّ پحّ‬
‫ٻڌو ڇڏّٓ‪.‬‬
‫ىؼڪتاة‬
‫كؼش ظؼأًً‪ ،‬ىْسّم دْهب‪ً،‬الِء ىـيً‪ً،‬الِء زغٓغ ‪ً ،‬الِء ظاش‬
‫انعاش‪ ،‬ىْسّم ظؼأًً‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪38‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫ؿاٿؼ‬
‫فاذؿْ اهقً‬ ‫ّؼةْ مْحؼ‬
‫ٍُغو ؿاٿم‬ ‫ةٍگانْ ؿٍسّقؾ‬
‫گسؼاجْ ؿاٿٔؼ‬
‫اٌگؼٓؽو ‪Zataria‬‬
‫الًٍْٔ ‪Zataria multiflora‬‬
‫ظاٌغام ‪labiatae‬‬
‫جاذٓط‬
‫ىكؼكْ ّؼب زْ ًتٔتً ًُ کْ ڦّخٌْ ؿام‬
‫گڏ ؿڃاجّ ٌّٓاٌْ ًتٔتً ًُ زؾ فائغا ڦّخٌْ‬
‫هاذا ئْ ٻڌآا آًُ ىـلي زْ ڂاڪٽؼ زٔڪاذ‬
‫ُْ ٻّٽّ ‪ 1885‬۾ ىـلي ۾ څٺّ ۽ هنٔو ڂائيّڈ څاًٌِ ذهاٌّ ڪٔائًٔ‬
‫زًٍِ ًُ کْ ؿاٿؼ ڪؼو ؿڃاجّ ًُ ٻّٽْ جْ آؼام ل رةؼخؿث ڪو‬
‫ڪّٔ هّٓ آُْ زٍٍِسّ دڪؼ اڳٔام آٍغه ‪ ُْ .‬ٻّٽّ ّؼب ‪ ،‬فاذز ۽‬
‫ٍُغؿحام زْ زاةهّ ّالئلً ل ٿئْ ٿّ‬
‫ؿڃاڻپ‬
‫ُْ جهـْ زْ ظاٌغام زّ ٻّٽّ آُْ ةاراذ ىام ؿڪم ّا زال ىهْ ٿّ ًُ‬
‫زا گم ڳاچُا ٓا ٌٔؼا ٿٍٔغا آًُ‬
‫ىلغاذه ظّذاڈ ‪5‬کام ‪7‬گؼال‬
‫ىىؼىٍاؿب ىلغاذ ۾ کائڻ ؿام‬ ‫ىؽاث گؼل ظكڪ ‪ ،‬ىنهش‬
‫ؿٍغز ڪّ ةَ ىىؼ ادؼ ٌَ آُْ‬
‫افْاك ه ظّاش‬
‫ىغذةّك هصٔه آُْ ىفحث صناة ىضهم ذٓاج كاجم ڪؼل قڪو ىلّو‬
‫زگؼ ه ىْغن ىٍفخ ةهغو ىـڪً اهزاظ ىسفف ىلحِ كاجم ڪؼل ه خٓغام‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪39‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫فائغا‬
‫پٔٽ ىام ذٓاج ظاذث ڪؼو ٿْ کاڃه ُىو ڪؼو ٿْ پٔكاب آڻٍٔغچ زگؼ‬
‫۽ ىْغو زْ فْم کْ جٔؽ ڪؼو ٿْ ًُ زّ ڪاچُّ پٔڻ ؿام پٔٽ زا ؿڀ‬
‫ڪٔڙا ظاذث ٿْ ه ڃً ٿا ًُ زا گم نّ ۽ ؿؼڪْ ۾ ىالئْ کائڻ ؿام‬
‫کٍگھ ۾ فائغه ٿئْ ٿّ گؼخم ىام پٿؼو ظاذث ڪؼو ٿْ ًُ زّ ذز ڪً‬
‫۾ هزھڻ ؿام ٻّچا ۾ ىفٔغ آُْ ّّذجً زْ اٌغال ٌِاٌْ زْ ؿّڀ ۾‬
‫ىفٔغ آُْ ذصو زْ ؿّذ ۽ ىذاٌْ زْ ؿّذ ۾ پٔاذٍٓغا آًُ‪ .‬ٻَ گؼال زْ‬
‫ىلغاذ ۾ ٻاذم زْ ىؼگْ ۾ ىفٔغ آُْ زٔڪڏًُ ؿيِڻ هكث ؿاٿؼ‪،‬‬
‫اٌسٔؼ۽ گهلٍغ کائڻ ؿام اکًٔ ۾ ىّجّٔ پاڻْ ٌَ نٍِغهًُ زّ ذز ٌچّچو‬
‫اک ۾هزھڻ ؿام اکًٔ زّڄاذه ڪٽسْ هڃْ ٿّ۽ ٻاُؼ ٌڪحم پٔٽ اٌغذ‬
‫ٿْ هڃْ ٿّ رةام ۾ زٔڪڏًُ ؿّڀ ٿْ هڃْ جَ ًُ زا غؼغؼا ڪؼ ؿام‬
‫فائغه ٿْ هڃْ ٿّ ًُ زْ ظٔـاٌغو پٔڻ ؿام خل ۽ کٍگھ ۾فائغه ٿْ‬
‫هڃْ ٿّ‪ ًُ،‬زْ کائڻ ؿام خك زّ ؿّذ ظحو ٿْ هڃْ ٿّىْغو زْ ذٓاصْ‬
‫۽ ؿؼخ ؿّذم ۾ ةَ ىفٔغ آُْ انٽْ اٻڙڪً ۾ ةَ ڪاذائحّ آُْ ىغذ صٔه‬
‫پٔكاب آهذ ةَ آُْ‪ّ.‬ؼق انٍـا۽ ؿٍڌم زْ ؿّذ ۾ گؼل ڪؼو ٻڌ ؿام‬
‫فائغه ٿْ هڃْ ٿّ ؿٍڌ ۾ ڃڈ ۽ پٔؼ ىڙ ۾ ؿاٿؼ کْ گؼل ڪؼو ًُ زْ‬
‫ٽڪّچ ڪؼو ٻڌٌغا آًُ‪.‬‬
‫زغٓغ ىكاُغاة‬
‫ؿاٿؼ ىام ٿائٔيّك ةَ ڪڍّٓ هٍٓغه آُْ ‪ .‬زًٍِ کْ اؿام ؿث زا ةَ چٌّغا‬
‫آُّٔم اُا ُؼ ىاڻٍِّْْٓ صڪٔو کْ ظتؼ آُْ جَ ؿث زا زا ڪِڙا فائغا‬
‫آًُ اٌِْ کام ؿّاِء ڪاذهاڪؼهك هاة کْ ماف ڪؼ الِء ًُ ىام ڪڍّٓ‬
‫هّٓ آُْ زڏًُ جَ ًُ زْ ةِحؼًٓ كـو ىام ٌڪحم جٔم ىعؼث ةهغو ۽‬
‫کٍگھ کْ ذهڪْ ٿّ ‪ ًُ .‬زّ جٔم ڪافْ زؼادٔو ۽ ةٔڪٽؼا کْ ظحو‬
‫ڪؼو ٿّ فٔڪهٽْ آف فاذىٔـْ جِؼام ىٔڊٓڪم ٌّّٓٔذؿٽْ ؿائٍـؽ زْ‬
‫ىٌاةق ‪ٔٓEscheriashia coli‬ـٽ ۽ ‪ candeda Albi can‬۾ ةَ ىفٔغ آُْ اٌَِْء‬
‫ڪؼو ًُ ىام ُڪ ذصو زّ ؿّذ ظحو ڪؼ هاذو ڪؼٓو ٺاُْ هئْ‬
‫آُْ زٔڪا ٍّلؼٓب ىاذڪٔٽ ۾ آٍغو اٌَِْء کام ؿّاِء کاڃو کْ‬
‫ظّقتّخاذ ڪؼ ۽ ڪاؿئٽڪؾ ۾ ۾ ةَ اؿحْياك ڪئْ هڃْ ٿْ اٌَِْء‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪40‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫کام ؿّاِء فٔڪهٽْ فاذىٔـْ ىٔڊٓڪم ؿائٍـؽ جِؼام ڪاڪّز زْ ٌانْ‬
‫زْ ؿّڀ ةاةث زًٍِ زّ ؿتب ٌاىْهّل آ ُْ اُا زٍٔٔٽڪ ظؼاةْ ةَ ٿْ‬
‫ؿگِْ ٿْ زًٍِ ل ىٔڊٓڪم هاذا پؼٓڊٌْ ؿّك څٍٓغا آًُ پؼ ؿاٿؼ زّ‬
‫فائغه ام کام ةِحؼ ذُّٔ‪ .‬آُْ جسؼةا زاٌّذم جْ ڪٔاهٓا اٌـاًٌ جْ ام‬
‫زْ ٽؼائٔم اڃام ةا كْ آُْ‪.‬‬
‫ىفؼخ اؿحْياك‬
‫‪ 10‬گؼال ؿاٿؼ ‪ 300‬ىهْ نٽؼپاڻَْء ۾ ڪاچُْ ڇاڻْ پٔاذ ؿام ُڏڪّئْ‬
‫ڇڏو هڃْ ٿْ ‪.‬‬
‫ىسؼةاة‬
‫ؿاٿؼ ‪ 50‬گؼال اڈ زْ پاچ ‪ 50‬گؼال ڪٽْ ڇاڻْ چڻْ زٔڏّٓم گّذّٓم‬
‫ٺاُْ ذکسً‪ .‬ٻَ گّذّٓم متش ٻَ گّذّٓم قال پاڻْ ؿام کاذائڻ ؿام‬
‫ّؼق انٍـا زّ ؿّذ ظحو ٿْ هڃْ ٿّ‪.‬‬
‫ٌّټ آؼام ۾ ُڪ کٍگھ زّ قؼةث‪ ،‬آٍٽْ ىائڪؼه ةائم ۽ آٍٽْ فٍگم‬
‫ىائّٽ هاس جّنغ خاذا فاذىا ؿّٽٔڪم ڪيپٍْ ًؼفام جٔاذ ڪٔا هٓا آًُ‬
‫زغٓغ صيّك ۽ ذصو زْ ؿّذ الِء ڪؼٓو ةَ ؿاڳْ ڪيپٍْ ٺاُْ ذُْ‬
‫آُْ ‪.‬‬
‫زّاذس ڪيٌّْ ىـِم ‪ّ،‬ؼق ىاُءانضو ٍّتؼو ةَ ٌـعَ‬ ‫ىؼڪتاة‪.‬‬
‫ڪالم ‪،‬ىْسّم مؼج ىْسّم ڪهڪالٌر ‪.‬‬

‫ؿاٿؼ ُڪ اُو ٻّٽّ آُْ ًُ هكث‬

‫اٌحِائْ ىٍِگّ ٿْ چڪّ آُْ آؼام‬
‫هاذم کام ًُ زا ٻر گھؼائْ پّک ڪئْ‬
‫هڃْ جَ ّّال کْ ؿـحْ اگھ جْ ىِٔا‬
‫ٿٍٔغو ۽ ؿتؽ ٻّٽْ زْ خؿحٔاب ٿٔڻ‬
‫ڪؼو ًتٔب جضلٔق ةَ ڪؼو ؿگھٍغا‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪41‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫زاٺْ چاٌّذ‬
‫ؿٍـڪؼة ذڪث قاك ‪،‬پؼؿُّا‪،‬‬
‫فاذؿْ ةؼٌر ؿؼح‬
‫اذخه ؿاٺْ چاٌّذ ؿٍڌو گٍسا‪ ،‬گٍسڙا ‪ ،‬ڳاچ ُا چاٌّذ‬
‫ُْ چاٌّذم زّ ُڪ كـو آُْ زٔڪّ ؿٍڌ زْ الچ پٽ ۾ڪذؼة‬
‫ؿام پّکّٔ هڃْ ٿّ الچ زا ىاڻِّ جَ ىاٌْ ةاكائغو ًٍُ چاٌّذم زْ‬
‫کائٍٔغا آًُ ‪ ًُ .‬جْ ٌانّ ؿاٺْ ٓا ؿٺڙٓا چاٌّذ ڇّ پّٔ ام الِء‬
‫ىعحهف ذهآحّم آًُ‪ٍُ.‬غؿحام ۾ ًُ کْ ةٔڪاذ زٍؾ چّٔ هڃْ‬
‫ٿّ ام ڪؼو ٻًٔ ّالئلً ۾ ًُ زّ پّک گھٽ ڪئْ هڃْ ٿْ ‪.‬‬
‫زٔئً جَ ُْ چاٌّذ ؿٺ څًٍِٓ ۾ جٔاذ ٿْ هڃً ٿا اٌَِْء ڪؼو ًُ‬
‫زّ ٌانّ ؿاٺْ ٓا ؿٺڙٓا چاٌّذ ذکّٔ هّٓ‪.‬اٌَِْء صّانْ ؿام ٻْ ُڪ‬
‫ذهآث ةَ آُْ جَ الچ ۾ ُڪ كّل ذٍُغو آُْ ُاُْ ؿٺٔا ؿڏآٍغا‬
‫آًُ‪.‬اًٌِ زْ داة ٻْ ڪا ُئْ پؼ ؿاٺْ چاٌّذ پّکڻ ڪؼو اًٌِ‬
‫کْ ؿٺٔا چّٔ هّٓ‪ .‬ٻْ ٍُڌ ؿٺٔا كّل زْ ُڪ خهؿث ؿٺٔا كّل جْ‬
‫ڪحاب نکّٔ آُْ ُام اِسم ڳانَِ زْ ٌفْ ڪئْ آُْ‪.‬پؼ ام ڳانَِ ۾‬
‫قڪ قتِْ زْ گٍسائف ٌَ آُْ جَ ؿٺٔا كّل زّ ؿاٺْ چاٌّذم‬
‫ؿام ڪٌَّ ڪّ جْهق وؼهذ آُْ‪.‬‬
‫ؿڃاڻپ‬
‫ًُ زْ ؿڃاڻپ ڪا ىكڪم ٌَ آُْ ُْ ّال چاٌّذ ؿام گڏ ئْ‬
‫پّکٔا هڃً ٿا ًُ زّ ؿاذّٓم ةَ ّال ؿاذًٓ زٔئً ٿٍٔغّٓم آًُ‬
‫ڪّ ڄاڻّ ىاڻِّ ئْ ؿڃاڻْ ؿگھْ ٿّ جَ ُْ ؿاٺْ چاٌّذ آًُ ٌَ جَ‬
‫جَِ الُڻ کام پِّء ظتؼ پٌّغو جَ ُْ ّال ؿفٔغ چاٌّذ آًُ ٓا ؿاٺْ‬
‫چاٌّذ آًُ‪ ًُ.‬کْ ڇڙو اؿحْياك ڪّٔ هٍٓغه آُْ اٿ ڪهَِ ىكٍْٔ‬
‫خهذ آُْ ام ڪؼو اُّ ڪو ڪاذظاًٌ ۾ ڪّٔ هڃْ ٿّ ٌَ جَ پؼاڻْ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪42‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫رىاٌْ۾ؿاذًٓ کْ گھؼ ۾ّّذجّم څذٍٓغّٓم ڇڙٍٓغّٓم ُّٔم ‪ًُ.‬‬
‫زْ جَِ نِڻ کام پِّء ةانڪم ڳاچُْ ذٌگ جْ ةٍِٔغه آُْ‪ .‬زْ اٽّ‬
‫ٺاُڻّ ٌُّغه آُْ جَ ام کْ پِْٔ اٽّٺأُّ هٍٓغه آُْ پؼ زْ چاٌّذ‬
‫ٺأُا هٍٓغا جَ ڇڙ کام پِّء ىْيّنْ ڳاچُْ ذٌگ زا چاٌّذ جٔاذ‬
‫ٿٍٔغا اؿام هټ ّال آؼو چاٌّذم کام ةَ ؿاٺْ چاٌّذم زّ ذٓٽ‬
‫رٓاخن ٌُّغه آُْ پؼ ٍُغؿحام ۾ ًُ کْ گھٽٔا كـو ؿيسھّٔ هٍٓغه‬
‫آُْ‬
‫ىؽاث ؿؼخ جؼ ىىؼ‪ ُْ 0‬گھڻّ ڪؼو ٌلناٌغن ٌَ ٌُّغه آُْ‬
‫زً ىاڻًِ کْ كتىْ ُسْ جَ اُْ چاٌّذ اؿحْياك ٌَ ڪً ام‬
‫ٌُّغو ةَ زٔڪْ ىاڻِّ ڪڻڪ زْ ىاٌْ کائٍٔغك ٌُّغا آًُ‬
‫اًٌِ کْ ؿعث كته ڪؼو هزھٍغه آُْ‪.‬اُڙوَء ًؼج ؿؼخ‬
‫ُئڻ ڪؼو ةهغيْ ةٔياذًٓ ۾ ٌلنام ڪؼو ؿگھْ ٿّ‪،‬‬
‫ىلغاذهظّذاڈ‪ُ ُْ 0‬ڪ غػا آُْ اٌَِْءڪؼو ًُ زْ ىلغاذ‬
‫زّ جًْٔ ٌٿّ ڪؼو ؿگھسْ ةؾ ڄئّ ڪؼو کائسْ جڏًُ ةَ‬
‫ٌلنام ٌٿّ ڪؼو‬
‫فائغا‬
‫ُْ ىٍْ کْ گھاٽّ ڪؼو ٿّ‪.‬۽ ىفؼج ةَ آُْ‪ ًُ .‬کْ پاڻْ ۾‬
‫ُپـائْ اُّ پاڻْ پٔڻ ؿام پٔكاب زاذو ٿْ هڃْ ٿّ ‪ ،‬ام ڪؼو‬
‫ؿّراڈ ۾ ةَ ًُ زا فائغا ىكاُغو ۾ آٓا آًُ‪ .‬زٔڪڏًُ ًُ کْ‬
‫نٌّگ ؿام ىالئْ اذًُ جْ نٔپ ڪسْ جَ ڄئم کٔؼ ةَ جضهٔم ٿْ‬
‫اذًُ زّ ؿّذ ظحو ٿْ هڃْ ٿّ‪ ُْ.‬چاٌّذ ةغم کْ ًاكث څٓڻ ؿام‬
‫گڏ هرم هڃائڻ ٿا زً ىاڻًِ کْ قڪآث ٌُّغو آُْ جَ اًٌِ زا‬
‫چِؼا ظّةنّذة ٌَ آًُ جَ اًٌِ زْ ىًٍِ جْ گّقث ڀؼزْ‬
‫اُڙوَء ًؼج گؼىْ زْ ڪؼو‬
‫چِؼو ۾ ظّةنّذجْ پٔغا ڪً ٿا‪ِ .‬س‬
‫زْ آهارهِْٓ ذُْ جَ چاٌّذم زْ کائڻ ؿام آهار ماف ٿْ هڃْ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪43‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ٿّ‪ّ ُْ.‬ىّم زْ گؼل ؿّرس الِء اٌحِائْ ىفٔغ آُْ‪.‬ٻاذم زْ‬
‫خؿحً ۾ ًُ زْ پاڻْ ٺاُْ پٔاذ ؿام خؿث ةٍغ ٿْ هڃً ٿا‪.‬صڪٔو‬
‫ازيم ظام ةّاؿٔؼ زّ ذة ةٍغ ڪؼ الِء ٻًٔ خهائً ؿام گڏ ؿاٺْ‬
‫چاٌّذم کْ پاڻْ ۾ پـائْ ڇاڻْ اُّ پاڻْ پٔاذٍٓغه ُّ ؿٍغز‬
‫چّ ُّ جَ ذة اچڻ زْ ُؼ مّذة ۾ ىفٔغ آُْ‪.‬اٌَِْء ڪؼو صٔه‬
‫زْ رٓاخجْ ۽ ةّاؿٔؼ زْ ظّم ۾ چاٌّذم زّ اؿحْياك ىفٔغ ذُْ‬
‫ٿّ‪ ُْ.‬مفؼاکْ ظاذث ڪؼو ٿّ‪.‬‬
‫ىسؼةاة‬
‫هٓغم زّ چّ آُْ جَ ؿاٺْ چاٌّذم کْ اٺ ڪالڈ گڏن زْ کٔؼ ۾‬
‫آحؼه پـآّ زّ پاڻْ چاٌّذم زْ ىٿام اچْ هڃْ‪.‬اٌَِْء کام پِّء‬
‫چاٌّذ ڪڍو گھّٽْ چڻْ زْ ةؼاةؼ گّذّٓم زّچو ذکسً ‪.‬‬
‫جؼڪٔب اؿحْياك ‪ 0‬ٽْ گّذّٓم متش ٻَ پِؼ ۽ قال زّ کاذائسً‬
‫فائغا ُْ خق زْ ةعاذ زْ الِء اٌحِائْ ىفٔغ آُْ‬

‫`ؿارذهام‬

‫ٌّٓاٌْ ‪ 0‬ؿارذهام ‪،‬ؿاخذ هام‬

‫ّؼةْ‪ 0‬ؿّاخاكىاة ؿّاخانضڪال ‪،‬ظاجو انيهڪ‬
‫فاذؿْ ‪0‬آب ةً ‪ ،‬ؿِڪ ؿاخذهام‬
‫ٍُغو ‪0‬ڪاال ؿاٌّام‬
‫ؿڃاڻپ‬
‫ُْ ُڪ ىحؼهڈ خها آُْ‪ .‬زٔڪا ُا اؿحْياك ٌَ ٿٍٔغو آُْ‪.‬اٌَِْء‬
‫ڪؼو كاذئًٔ زْ دًُ ۾ اُا ڳانَِ اڀؼو ؿگھْ ٿْ جَ زٔڪڏًُ خها‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪44‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ىحؼهڈ ٿْ چڪْ آُْ جَ ام زّ دڪؼ ڪؼ زْ ڪِڙو وؼهذة‬
‫آُْ اٌَِْء الَء ّؼص جَ ُْ خهاٍُغؿحام زْ جـهٔو ڪئْ هئْ آُْ‬
‫اةً ةٌٔاذ اةً ىاؿَّٓ زْ صّانْ ؿام نکّٔ آُْ جَ ُْ ٍُغؿحام‬
‫زْ خها آُْ هكث ؿام گڏ ّغل خؿحٔاةْ زْ ڪؼو ًُ زْ مضٔش‬
‫ىأُث زْ ظتؼ پئسْ ٌَ ؿگھْ آُْ اٌَِْء ڪؼو ًُ زّ اؿحْياك‬
‫ةَ گھٽسْ هّٓ آُْ صڪٔو ٌسو انغٍْ زْ ةضخ ىام داةث ٿئْ ٿّ‬
‫جَ ُْ ه اظؼهټ زْ ٿڙ زْ ؿّذاظً ۾ ڄئم ذًّةث ٌُّغو‬
‫آُْ‪.‬زٔڪا ڪاذو ڳاچُا ىائم ٌُّغو آُْ‪ ًُ.‬کْ زٔڪڏًُ پاڻْ‬
‫۾ ڳاذّٓ هڃْ جَ ًُ زّ ذٌگ ڳاچُّ ؿؼظْ ىائم ٿئْ ٿّ‪.‬اُڙوَء‬
‫ًؼج ةهّض۽ ٌاذٓم زْ پؼاڻً هڻً زْ پاچم ىام ةَ ڪڍو ؿگھسْ‬
‫ٿُّْ ڪاٺًٔ کْ ذٌگ څٓڻ ۾ ةَ اؿحْياك ڪئْ هٍٓغو آُْ‪.‬‬
‫ىؽاث ؿؼخ ظكڪ ‪ 2‬ىنهش ڳاچُْ کٍڊ‬
‫ىلغاذه ظّذاڈ ‪2‬گؼال‬
‫ىىؼ‪0‬جهْ کْ ٌلنام پِچائْ ٿْ‪.‬ظكڪْ رٓاخن ُئڻ ڪؼو‬
‫الڳٔحّ اؿحْياك ؿام ؿّخاهو ةٔياذّٓم پٔغا ڪؼو ؿگِْ ٿّ‪.‬‬
‫فائغا‬
‫‪ ُْ 0‬گؼل هذىً جْ نٔپ ڪئْ هٍٓغو آُْ نٔپ ڪؼ ؿام ئْ‬
‫ؿڪّم اچْ هٍٓغه آُْ‪ ًُ.‬کْ جٔم ىالئْ هاذم ۾ نڳائڻ ؿام هاذ‬
‫ىىتّض ٿًٔ ٿا‪.‬ةْه ًتٔتً زّ چّ آُْ جَ ًُ زْ کائڻ ؿام ةَ‬
‫هاذ ىىتّض ٿًٔ ٿا رظيً جْ پِْٔ نڳائسْ جَ ذة ةٍغ ٿْ هڃْ‬
‫ٿّ‪.‬زٔڪڏًُ ًُ کْ ڪٍڙو ؿام گڏ کاذائسْ جَ ذصو‪ ،‬هاة ۽ ٻًٔ‬
‫زآً جام آٍغچ ذة ةٍغ ڪؼو ٿّ ذصو ۾ فؼ ززَ ًّذ ةَ اؿحْياك‬
‫ڪئْ هڃْ ٿْ‪.‬زًٍِ ؿام جؼة ذة ةٍغ ٿْ هڃْ ٿّ‬
‫اًتاِء كغٓو‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪45‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫اةً ىاؿَّٓ ‪ُ ُْ 0‬ڪ ٍُغؿحاٌْ خها آُْ ًُ زّ ىؽاث ٻْ خذزْ‬
‫۾ؿؼخ ظكڪ آُْ‪.‬۽ ةْ صغ كاةه آُْ‪.‬‬
‫ذارو‪0‬ؿؼڪْ ۽ قؼاب ؿام گڏ کائڻ ؿام آٌّذم ۽ ّىّ جٍاؿم زّ‬
‫هذل ظحو ٿْ هڃْ ٿّ‪.‬‬
‫ةغذٓغّز‪ ُْ0‬هاذم کْ ًاكحّذ ڪؼو ٿّ‪.‬‬
‫اةً ةٌٔاذ‪0‬كته ُئڻ ڪؼو خؿحً ۾ ةَ ڪاذآىغ آُْ‪.‬‬
‫ىؽٓغ ىْهّىاة‬
‫ُْ ُڪ ٍُغؿحاٌْ ه آُْ زً هڻً ىام صامم ٿئْ ٿّ اُْ گھڻا‬
‫ى‬
‫ىذال هاخوَء ؿّاة هغٔؼن ۾ٿًٔ‬ ‫جڻا پاڪـحام زْ قيانْ ّالئلً‬
‫ٿا‪.‬ام ڪؼو زٔڪْ ًتٔب ام پاؿْ هڃً جَ اُْ پڇا ڳاڇا ڪؼو ُْ‬
‫خها صامم ڪً ىيڪً آُْ جَ ًُ هكث ُْ خها ذة ةٍغ ڪؼ زْ‬
‫ؿهـهْ ۾ اٌحِائْ ڪاذآىغ داةث ٿئْ‪.‬‬

‫اؿام هټ پؼاڻً اٌتً‪،‬ٻٻؼم ۾ ةَ اُڙو‬

‫ُڪ قئْ څٺْ هئْ آُْ زًٍِ کْ‬
‫ؿارذهام چئْ ؿگھسْ ٿّ اٌَِْء ڪؼو‬
‫ٻٻؼم۽ اٌتً زْ پؼاڻً هڻً ىام ُٿ‬
‫ڪؼو ذة ةٍغ ڪؼ الِء اؿحْياك ڪؼو‬
‫ٌحٔسا اظػ ڪؼو ؿگھسً ٿا‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪46‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ؿغاب‬
‫ّؼةْ‪ 0‬دفؼو ٌّٓاٌْ ‪0‬‬
‫فٔسً ٓا فٔعا فّٔم‬
‫ٍُغو‪ 0‬ؿاٌّك ٓا ؿاجؼو‬
‫ؿٍـڪؼة‪ 0‬گّقا پحؼا‬
‫ؿٍڌو ‪ 0‬ؿغا ىـث‪.‬‬
‫اٌگؼٓؽو ‪Garden 0‬‬
‫‪, Herb Grace rue‬‬
‫الًٍْٔ‪Ruta Graveolans 0‬‬
‫‪Linn‬‬
‫آڪَِ‪Rutaceae0‬‬
‫جاذٓط‬
‫اذؿٌّ پٍٍِسْ ڪحاب زاٌّذم زْ جاذٓط ۾ نکّٔ آُْ جَ ٌّذ‬
‫زڏًُ ٌاٌگ ؿام هچٍُغهآُْ جَ پِؼًٓ ؿغاب زْ ٻّٽْ ؿام‬
‫پٍٍِسّ ُىًٍِ ُاگٍِغهآُْ‪ ،‬ةلؼاض ًُ کْ پٔكاب آهذ چّو ٿّ‪ ،‬اُّ‬
‫ةَ ُٻڌائْ ٿّ جَ ّّذجً زْ ىؼوً ۾ ًُ کْ اؿحْياك ڪّٔ هڃْ‬
‫ٿّ‪ .‬پالئٍْ پٍٍِسْ اٌـائٔڪهّ پٔڊٓا ۾ ىعحهف زڳًِ جْ ًُ کْ‬
‫ةِحؼًٓ ًتْ خها چّو ٿّ‪ٌّٓ .‬اٌْ خۿذ ۾ ًُ ُٻّٽَْء کْ ىؼگِْ ۽‬
‫ڦٔؼوَء زْ الِء اُو خها ؿيسِّٔهٍٓغه ُّ‪ ًُ .‬کْ ُڪ ُؿٺْ ۽ ڀاڳ‬
‫هاذو ُٻّٽِسْ ؿيسِّٔ هڃْ ٿّ‪ ،‬اٌَِْء ڪؼو ًُ کْ ّّذجً الِء‬
‫ىّرهم خها چّٔ هڃْ ٿّ‪.‬‬
‫ُؿڃاڻپ‬
‫ًُ زا پً ‪ 1.3‬هٓڪؼا ۽ ‪ 2.5‬ؿٍٔٽْ ىٔٽؼ ڂگِا ٿًٔ ٿا‪ ًُ ،‬زا پً‬
‫ةٔىّو ٌُّغا آًُ ٻر ُڪ خاڻْ ۾ ٻَ ٌُّغا آًُ‪.‬‬
‫زاِء پٔغائف‪0‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪47‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ؿٍڌ ‪ ،‬ةهّچـحام‪ٍُ ،‬غهؿحام ۽ انسٔؼٓا ۾ جيال گِڻّ ٿئْ ٿّ‪.‬‬
‫ىؽاث‪ 0‬گؼل ‪ 3‬۽ ُظكڪ ‪.3‬‬
‫وْف ةاَُ پٔغا ڪؼو ٿْ‪ ،‬ىٍْ زْ ٺِڻ زْ ّيم کْ‬ ‫ُىىؼ‪ُ ُْ 0‬‬
‫ؿـث ڪؼو ٿْ‪ُ ،‬ٿهِْ زـو ۾ ظؼاس ۽ ڳاچُا پٔغا ڪؼو ٿْ‪.‬‬
‫فائغا‪0‬‬
‫ُاوو ىضؼڈ اّناب ۽ صٔه زاذو ڪؼو ٿْ‪ ،‬ڀؼجْ ةغ ُىيْ‪،‬‬
‫وْف ُىو ُـٽؼٓا الِء ىفٔغ آُْ‪ ،‬ٻاذم زْ ىؼگَِْء الِء ةَ‬ ‫ُ‬
‫اؿحْياك ڪئْ هڃْ ٿْ‪َُْ .‬ء خهائً زْ رُؼ زْ ظالف پؼاڻْ‬
‫رىاٌْ کام اؿحْياك ڪئْ پئْ هڃْ‪ّ .‬ؼق انٍـاِء ؿٍڌم زّ ُؿّذ ۽‬
‫څڪڻْ ۾ ڪاذ آىغ آُْ‪ ،‬كّنّم‪ ،‬ذصو ۽ اىْاَء ىـحلٔو زْ ٌفط ۾‬
‫ًُ کْ ذهغً رٓحّم ۾ ذڃو ةٌّذ صلٍّ اؿحْياك ڪؼ ؿام فائغه‬
‫ٿْ هڃْ ٿّ‪ .‬اظحٍاق انؼصو ۾ ًُ زّ صيّك ىفٔغ آُْ‪ ًُ ،‬زّ‬
‫ؿّْض ٌاڪٔهَْء ۾ ىفٔغ آُْ‪ ،‬ؿغاب زّ جٔم فانر ۽ ؿٍڌم زْ‬
‫ؿّذ ۾ هاپؼآّ هڃْ ٿّ‪ ًُ .‬زْ پًٍ زّ ذز ٻاذم زْ خۿذم ۾‬
‫څٌّ هڃْ ٿّ‪ .‬ال ا ننتٔام ۾ ًُ زا فائغا ىكاُغو ۾ آٓا آًُ‪ًُ ،‬‬
‫زّ ڪاچُّ خك ۽ ؿاَُ زْ جڪهٔف ۾ ةَ اؿحْياك ڪّٔ هڃْ ٿّ‪.‬‬
‫ًُ زّ هڅو ىلغاذ ۾ اؿحْياك ڪؼ ةَ ٻاذ پٔغا ٿٔڻ ۾ ؿّالئْ‬
‫پٔغا ڪؼو ٿّ‪.‬‬
‫زغٓغ ىْهّىاة‬
‫ڪٔٽّم‪ ،‬گهّڪّؿائڊ‪،‬‬ ‫ًُ زْ جٔم ۾ ‪ 90‬ؿٔڪڙه ىٔٿائم آئٍّجاىم‪ِ ،‬س‬
‫ذهٽًٔ ةَ ٌُّغه آُْ‪ .‬ڪّىً ؿائٍـغام چّٔ آُْ جَ ُْ ڇاجَْء زْ‬
‫ةهغو‪ ،‬کٍگَِ قغٓغ الِء اٌحِائْ ىفٔغ آُْ‪.‬‬
‫ىفؼخ ّالث‬
‫ًتؼو زّ چّ آُْ جَ ‪ 3‬کام ‪ 7‬گؼال جائًٔ جعو ؿغاب کاذائڻ ؿام‬
‫ىاکْ ٓا قڪٍستًٔ ىالئْ کاذائڻ ؿام ىْغو زْ ىٿئًٔ صنْ زْ‬
‫ةؼهخة ڪؼو ٿٔڻ هاذو ُڏڪّئْ ۾ فائغٓيٍغ آُْ‪.‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪48‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ةّ ّهْ ؿٍٔا زّ چّ آُْ جَ ًُ زا ؿاڄا ٽْ گؼال کاذائڻ ‪ ،‬فانر ‪،‬‬
‫څڪڻْ‪ ،‬جكٍر ۾ ىفٔغ ىسؼب آُْ‪.‬‬
‫غافؾ زّ چّ آُْ جَ ‪ 3‬گؼال کام ‪ 7‬گؼال جائًٔ ًُ زا ٻر کائڻ‬
‫ؿام ظٍارٓؼ زّ ڳّچُّٔم جضهٔم ٿْ هڃً ٿّٔم ۽ ّؼق انٍـاِء ۾ ةَ‬
‫ىفٔغ آًُ‪.‬‬
‫ىؽٓغ ىْهّىاة‬
‫غافلْ زّ چّ آُْ جَ ًُ کْ ىلؼذ ىلغاذ ۾ کاذائڻ ؿام ٌُؼ‬
‫ةِحؼ ٿئْ ٿْ‪ ،‬۽ ىؼگَِْء ۾ اٌحِائْ ىفٔغ آُْ‪ ،‬نٔڪً رٓاخن ىلغاذ‬
‫۾ څٓڻ ؿام ىؼگَِْء زا خهذا هڃو هڃً ٿا‪ُ .‬ىٍٍِسْ ظٔاك ۾ ُْ‬
‫ُّىّٔ پٔٿڪ زْ ٌُؼْٓ ىٌاةق آُْ زًٍِ کْ ُام ىًٔ ّؼهث جْ‬
‫پِچآّ جَ زٔڪا قَْء رٓاخن ىلغاذ ۾ کائڻ ؿام ٌلنام ڪؼو جَ ام‬
‫زّ كهٔم ىلغاذ څٓڻ ؿام ُام ىؼص ۾ فائغه ٿْ هڃْ ٿّ‪ .‬پؼ غافلْ‬
‫ام رىاٌْ ۾ اُا ڳانَِ ٌّټ جَ ڪئْ پؼ ام زْ جَِ جائًٔ ٌَ ُپِچْ‬
‫ؿگِّٔ‪ ،‬صاالٌڪَ اُا ڳانَِ ام رىاٌْ ۾ ّسٔب نڳٍغو ٌُّغو ‪ ،‬جَ‬
‫ُڪ ئْ خها ىحىاخ فائغا ڪٔئً ڪٍغو پؼ ُّىّٔ پٔٿڪ زْ امّك‬
‫اُّ داةث ڪؼو څٓکاذّٓ آُْ جَ زًٍِ ةَ قَْء کْ رٓاخن کائڻ ؿام‬
‫زٔڪّ ٌلنام ٿئْ جَ ؿاڳئْ خها زّ كهٔم ىلغاذ ؿاڳًٔ جڪهٔفً‬
‫۾ فائغه ڪٍغو‪.‬‬
‫ىسؼةاة‬
‫ىؼڪتاة‪0‬‬
‫زّاذس ڪيٌّْ ‪ ،‬ىْسّم صهحٔث ‪ ،‬ىْسّم ىِؽك‪ ،‬ؿفّف ىغذ‬
‫نٌٔفْ‪.‬‬

‫ؿهٔڪّم‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪49‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ُْ ظّةنّذجْ هڃائڻ هاذه ُڪ ىْغٌْ زؽ آُْ اٌـام زْ‬
‫وؼهذو ىْغٌٔاة ىام ُڪ آُْ‪ ًُ.‬زّ جيال گھٽ ىلغاذ ةافحً‬
‫۾ ىّزّخ ٌُّغه آُْ ىاُؼًٓ اڃام اُّ فٔنهّ ڪؼو ٌَ ؿگھٔا‬
‫آًُ جَ اٌـاٌْ ةغم کْ ًُ زّ ڪٔحؼه ىلغاذ خذڪاذ آُْ‬
‫ؿهٔڪّم جيال گھڻْ ىلغاذ ۾ ىّزّخغٔؼ ڃاجْ ٍّنؼ آُْ‬
‫آڪـٔسً کام پِّء ٻْ ٌيتؼ جْ ڃذجْ جْ ىّزّخ ٍّنؼ آُْ‬
‫ظانل ؿهٔڪّم ؿفٔغ كهيً زْ مّذة ۾ ةاٌـً زْ گؼًٓ ۾‬
‫ىّزّخ ٌُّغه آُْ‬
‫وؼهذة هاُئث‬
‫اٌـاٌْ زـو ۾ هٽاىً ةْ ٍْْٓ ٿآاىً زْ جكڪٔم ۽‬
‫اّناةْ ظهًٔ ۽ ةافحً زْ خذؿث ڪاذڪؼخگْ زْ الِء‬
‫وؼهذو آُْ ُْ اّناةْ جؼؿٔم زْ نِؼم کْ ڪٍٽؼهك ڪؼ‬
‫۾ ىغخ څو ٿّ ؿڄْ زـو زْ ُڏًٓ زْ ؿانئث ۽ ىىتًّْ‬
‫زْ الِء وؼهذو آُْ ‪.‬اٌَِْء ڪؼو ًُ کْ ةّٔٽْ ىٍؼك ةَ‬
‫چٌّغا آًُ‪ ُْ.‬اکًٔ کْ چيڪ خاذ ڪؼو ٿّ زـو کْ ؿعث‬
‫ذکْ ٿّ‪ ُْ.‬زـو ۾ رظيً کْ ڇٽائً ۾ اُو ڪؼخاذ اخا ڪؼو‬
‫ٿّ ةٔياذًٓ کام ةچائڻ الِء ةَ ًُ زّ ى܂دؼ ڪؼخاذ آُْ ظاش‬
‫ڪؼو جپ خق‪،‬ةهغيْ ٌـٔسً ۾ ؿّرس ۽ زهغ زْ ةْ كائغگًٔ‬
‫۾ىفٔغ آُْ‪.‬‬
‫ًُ زْ کّټ زّم ّالىحّم ‪.‬جسؼةاة ىام داةث ٿّٔ آُْ جَ‬
‫زاٌّذم ۾ ؿهٔڪّم زْ کّټ زْ ڪؼو ُڏًٓ ۾ ةغهوْْ‬
‫پٔغا ٿْ هڃْ ٿْ اٌـاًٌ ۾ ًُ زْ کّټ ًٌٍِ زْ ةگڙ زهغ‬
‫۾ پٔؼو زا ؿؼ‪،‬هاذ ڪؼ ‪ٓ،‬ا ؿٍِا ٿْ هڃڻ ڪيؽهذ ُڏّٓم ۽‬
‫ُڏًٓ زْ ڀڄڻ زْ مالصٔث هڃو هڃْ ٿْ ؿهٔڪّم زْ‬
‫کّټ زْ اُو ّالىث اُا آُْ جَ زـو ۾ ؿؼخو ىضـّز ٿئْ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪50‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ٿْ‪ ًُ.‬زْ کّټ زّىاڻِّ گؼىْ ۾ ةَ ؿؼخو ىضـّز ڪؼو‬
‫ٿّ‪.‬‬
‫ىىؼ ادؼاة‬
‫ؿهٔڪّم زّ رُؼڦڦڙم زْ زْ ذٓكً ۾ ؿّرس پٔغا ڪؼو‬
‫ٿّ‪ ًُ.‬ىْغٌْ زؽ زّ رٓاخن اؿحْياك ٌاكاةم جالفْ ٌلنام ةَ‬
‫پِچائْ ؿگِْ ٿّ‪.‬اٌَِْء ڪؼو ًُ زّ اؿحْياك ڪًٍِ ىاُؼ‬
‫ىْانر زْ ىكّذو ؿام ڪؼ گِؼزْ‬

‫ؿهٍٔٔو‬
‫‪ 1957‬۾‬ ‫ُْ ُڪ ٍّنؼ آُْ زٔڪّ گٍڌُڪ ؿام ىهْ زهْ ٿّ‪.‬‬
‫ؿهٍٔٔو کْ اٌـاٌْ رٌغگْ زْ الِء وؼهذو كؼاذ څٌّ‪.‬صلٔلث ۾‬
‫ؿهٍٔٔو کْ ؿڀ کام رٓاخن قِؼة ُّىّٔ پٔٿڪ هاذم جيال گھڻْ‬
‫څٌْ ‪ .‬ؿهٍٔٔو ؿؼّث اٌؽاك ۽ زؼٓام الِء ُّىّٔ هاذم زْ اُو خها‬
‫آُْ پؼ ام ؿام گڏ ًُ کْ ّّذجً زّ خهؿث ةَ كؼاذ څٌّ هّٓ‬
‫آُْ‪.‬اٌَِْء ىام داةث ٿئْ ُْ ّّذجً زْ ةٔياذو زْ ةَ اُو خها‬
‫آُْ زٔئً جَ ُّىّٔ هاذم زْ اؿحْياك زّ ًؼٓلّ انڳ آُْ ام‬
‫ڪؼو اؿام ُث مؼف زغٓغ ؿائٍـْ ٌلٌَ ٌگان ؿام دڪؼ‬
‫ڪٍغاؿًٔ ‪ٍّ ُْ.‬نؼ ًب ٌّٓاٌْ ۾ ةاكائغن اؿحْياك ٌَ ڪّٔ هٍٓغه‬
‫آُْ ‪.‬زٔئً جَ جارهًُ کْ اٌـاٌْ ةغم الِءاُو كؼاذ څٌّ هّٓ آُْ ام‬
‫ڪؼو ًتٔتً کْ ةَ ًُ ٍّنؼ زْ ڄا ُسڻ وؼهذو آُْ‪.‬اٌَِْء‬
‫الِء جَ ًُ زْ کّټ زْ ڪؼو ڪافْ ةٔياذّٓم زٍو هٺً ٿّٔم‪ُْ.‬‬
‫ٍّنؼ گهّٽا ٿْ آم پؼ آڪـْ ڂٓؾ زّ صنّ آُْ‪ ُْ.‬اٌٽْ‬
‫آڪـٔڊٌٽ ظنّمٔحً زّ ىانڪ آُْ کاڃم ۾ ُْ گھڻّ ڪؼو‬
‫گّقث ۾ ىّزّخ ٌُّغه آُْ ؿهٍٔٔو زْ رٓاخجْ زْ ڪؼو زـو‬
‫زّ هرم گھٽ ٿْ ؿگھْ ٿّ ؿهٍٔٔو زا فائغم ؿام گڏ ڪسھ‬
‫ٌلنام ةَ ٌُّغا آًُ ‪ .‬پؼ ُْ ىؼخم زْ ىلاةهْ ۾ ّّذجً کْ رٓاخن‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪51‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ٌلنام ذؿائْ ؿگھْ ٿّ زٔڪڏًُ ًُ زّ ىلغاذ وؼهذة کام‬
‫رٓاخن اؿحْياك ڪّٔ هڃْ جَ زـو ۾ هٽاىً او زْ کّټ پٔغا ٿْ‬
‫هڃْ ٿْ زگؼ هڃو هڃْ ٿّ‪،‬پؼ زگؼ زا ڪو ىحادؼ ٌَ ٿٍٔغا آًُ‬
‫پّذٽم هًٓ زّ خٻاۿ ةَ هڃو هٍٓغه آُْ‪.‬هٽاىً ؿْ زْ ىّزّخگْ‬
‫ؿّ ؿٔڪڙه ؿهٍٔٔو کْ زػب ٿٔڻ ۾ ىغخ څو ٿْ‪.‬‬
‫زغٓغ جضلٔق داةث ڪّٔ آُْ جَ ؿهٍٔٔو ڇاجْ‪ ،‬ڪّنّم ‪،‬ڦڦڙم زْ‬
‫ڪٍٔـؼ ۾ ىفٔغ آُْ اٌَِْء کام ؿّاِء ٻًٔ ڪافْ ڳّچًُٔ ۾ ةَ‬
‫فائغه ڪؼو ٿْ ؿائٍـغاًٌ زّ ظٔاك آُْ جَ ؿهٍٔٔو زْ کّټ زْ‬
‫ڪؼو ڪٍٔـؼ ٿٔڻ زا اىڪام هڃو هٍٓغا آًُ پّچًُ ىاڻًِ کْ‬
‫زڏًُ ؿهٍٔٔو ىائڪؼ گؼال هٽاىً اِسو ؿام کاذائْ هئْ جَ اًٌِ‬
‫زْ دٍُْ ڪٔفٔث جيال ةِحؼ ٿْ هئْ اًٌِ پٍٍِسْ آز پاز زْ‬
‫ؿؼگؼىًٔ ۾ صنّ هٺڻ قؼهظ ڪؼو څٌّ پٍٍِسْ ڪپڙو گٍغو ۾‬
‫ةَ خنچـپْ هٺً نڳا‪.‬ةک نڳڻ ؿام گڏ ٿڪاهټ ةَ ظحو ٿْ هئْ‬
‫اٌَِْء ڪؼو پٔؼو ۾ ؿهٍٔٔو زّ اؿحْياك جيال وؼهذو ٌُّغه‬
‫آُْ‬
‫ىلغاذه ظّذاڈ‬
‫هڅو ىاڻِّ زّ هرم ‪ 70‬ىائٔڪؼه گؼال کام ‪ 100‬ىائٔڪؼه گؼال‬
‫آُْ ‪ .‬ٻاذم ۽ ّّذجً کْ اًٌِ زْ كغ ةث زْ صـاب ؿام څٓڻ‬
‫گھؼزْ‬
‫ؿهٍٔٔو ۽ فاذىاڪّالزْ‬
‫ؿهٍٔٔو گؼخم زْ فٔم ٿٔڻ زْ ّيم کْ ذهڪْ ٿْ‪.‬ؿهٍٔٔو زْ‬
‫اؿحْياك ؿام پالرىا ۾ؿهٍٔٔو زّ ىلغاذٌاذىم ٿْ هّٓ ۽ ذٓڊٓڪم‬
‫ىٔٽاةّنٔؽل ۾ گھٽحائْ ٿْ هئْ‪ .‬پؼ كّة ىغافْث ۾ ڪّ ظاش‬
‫فؼق ٌَ آّٓ‪ .‬ذٓڪٽم ڪٍٔـؼ ۾ ذٓڊّٓ ٿٔؼاپْ خهذام ؿهٍٔٔو‬
‫ؿهٍٔائٽ جّاٌائْ ىِٔا ڪؼو ٿْ‪ .‬ؿهٍٔٔو زْ ىؼڪتً زْ افاخٓث‬
‫ذة زْ ڪٍٔـؼ ۾ ةَ ىكاُغو ۾ آئْ آُْ‪.‬ؿهٍٔٔو زّ اؿحْياك‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪52‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ٽّٔىؼ کْ ةَ ظحو ڪؼو ٿّ ‪ .‬ؿهٍٔٔو زْ اؿحْياك ؿام ًُ‬
‫ٍّنؼزّ ذة ۽ ىٍْ ۾ ةَ اوافّ ٿْ هڃْ ٿّ‪.‬ؿهٍٔٔو زّ اؿحْياك‬
‫زگؼ زْ ڪٍٔـؼ ۾ ةَ ىفٔغ آُْ ؿهٍٔٔو زْ کّټ ذة ۾ آئّٔ ڂًٓ‬
‫زْ کّټ پٔغا ڪؼو ؿگھْ ٿْ‬
‫ؿهٍٔٔو زّ ُّىّٔ پٔٿڪ ۾ اؿحْياك‬
‫زٔئً جَ ًُ کام اڳ دڪؼ ڪؼو آّٓ آُٔام جَ ؿهٍٔٔو زّ گھڻّ جڻّ‬
‫اؿحْياك ُّىّٔ پٔٿڪ ۾ ڪّٔ هڃْ ٿّ ‪.‬اًٌِ زْ اؿحْياك زّ‬
‫پٍٍِسّ ًؼٓلّ آُْ اٌَِْء ڪؼو ُّىّٔ پٔٿڪ زْ دڪؼ ڪٔم‬
‫فائغم الِء ُّىّٔ پٔٿڪ خهائّم اؿحْياك ڪؼ گھؼزً‪.‬ؿهٍٔٔو ‪200‬۽‬
‫‪ 1000‬پّٽٍٔـْ هاذو اؿحْياك ڪسْ‪ُّ.‬ىّٔ پٔٿڪ ىٌاةق ؿٍغز‬
‫ُْ فائغا آًُ‪.‬‬
‫زگؼ زْ هڃ ۾ ىفٔغ آُْ‪.‬متش زّ زٔڪڏًُ ةک ٌَ نڳٍغك ُسْ‬
‫جَ ُْ اؿحْياك ڪؼو ؿگھسْ ٿْ زگؼ زْ ؿّذ ۾ ةَ ؿهٍٔٔو‬
‫‪ 200‬فائغٓيٍغ آُْ‪.‬ىٿْ زّ ؿّذذٓڙن ۾ فانر زْ ڪيؽهذو۽ ار ظّخ‬
‫ىٍْ زْ اظؼاث ۾ ىفٔغ آُْ‪.‬زهغو ةٔياذًٓ ۾ ةَ ًُ زّ فائغه‬
‫ىكاُغو ۾ آّٓ آُْ صافُْ زْ ڪيؽهذو ۽ ؿؼّث اٌؽاك ۾ ةَ‬
‫ىفٔغ آُْ ؿٍڌم زْ ظاذس ۾ ةَ ڪاذآىغ آُْ‪.‬‬
‫ؿهٍٔٔو زْ صنّك زا كغذجْ دذْٓا‬
‫ىذال ڪڻڪ ةّؿْ ؿئث ةّؿْ ڪڍ زْ ڪؼو ؿهٍٔٔو‬ ‫َر‬ ‫ؿڄّ ام‬
‫َر‬ ‫َر‬ ‫َر‬
‫زّىلغاذ گھٽسْ هٍٓغه‪.‬آئً زّ‪ ،‬زئْ‪،‬چاٌّذ ڀاڄًٔ ۾ گّگڙه ‪،‬ٿّل‬
‫‪،‬ؿٍگحؼو هغٔؼن ۾ ةَ ىّزّخ ٌُّغو آُْ‪ٓ.‬ا آئً کڻْ چئسْ جَ‬
‫ڀاڄًٔ کائڻ هاذم کْ ًُ زْ کّټ ٌَ ٿٍٔغو آُْ‪.‬‬
‫ؿهٍٔٔو زْ کّټ زّم ّالىحّم‬
‫ؿهٍٔٔو زْ کّټ ڪٍٔـؼ‪،‬خك زْ قؼٓاًٌ زا ىؼص‪،‬ؿّرس زْ‬
‫ڪؼو ٿٍٔغچ ةٔياذّٓم۽ اُڙو ڪٔفٔث‪،‬زً ۾ ةٍٔاخو كـيً زا‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪53‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ٌلنام ٿًٔ ٿا‪،‬اًٌِ ڪٔفٔحً ۾ زهغو پٔؼو زّپٔغا ٿٔڻ‪،‬ىّجْٔ‬
‫زّم ةٔياذّٓم پٔغا ٿًٔ ٿّٔم‪،‬‬
‫ّالث هاىؼاص‬
‫ؿهٍٔٔو ڪٔكام زْ ىؼص ۾ اٌحِائْ ىفٔغ آُْ‪.‬ڪٔكام زْ ىؼص‬
‫ىام ىؼاخ اُا ٌُّغو آُْ چًٔ زْ مّةْ ڪٔكام ۾ ُْ ىؼص‬
‫ڪذؼة ؿام ٿٍٔغه آُْ زًٍِ ۾ خك زا اّناب ةگڙو هڃً ٿا‪.‬اٌَِْء‬
‫زّ ؿتب اُّ آُْ جَ ڪٔكام زْ ىٽْ ۾ ؿهٍٔٔو زْ کّټ ٌُّغو‬
‫آُْ‪.‬‬
‫زگؼ‬
‫ؿهٍٔٔو زگؼ زْ ىعحهف ىؼوً ةانعنّش‪،‬جنهب زگؼ‪،‬۾ ٿٍٔغچ‬
‫ٌلنام کْ ڪّذ ڪؼ الِءاؿحْياك ڪؼائْ ؿگِسْ ٿْ‪.‬‬
‫گٍر جْ اؿحْياك ؿام هاذم زْ ةٔياذو ؿڪؼو ظحو ٿْ هڃْ ٿْ‪.‬‬
‫ڪٍٔـؼ ًُ ڃاة زْ اؿحْياك ؿام ڪٍٔـؼ ؿؼزڻ زا اىڪام گھٽ‬
‫ٿْ هڃً ٿا‪.‬اٌَِْء کام ؿّاِءڪئًٔ ڪٍٔـؼ ًُ ؿام ىحادؼ ٿًٔ ٿا‪.‬‬
‫ّّذجً ۾ ؿً ٓاز زْ رىاٌْ ۾ ٿٍٔغچ جڪهٔفً ۾ اٌحِائْ‬
‫ڪاذآىغ آُْ‪.‬‬
‫ىىؼ ادؼاة‬
‫ؿهٍٔٔو زا زاٌّذم جْ جَ جؼة ةؼا ادؼ ىكاُغو ۾ آٓا آًُ پؼ اٌـاًٌ‬
‫۾ ڃاجْ مّذة ۾ اؿحْياك ڪؼ ؿام ةَ زْ صغ کام ىٿْ‬
‫اؿحْياك ڪّٔ هّٓ جَ هاذ ڇڻڻ قؼهظ ٿْ هڃً ٿاًٌٍِ زْ قڪم‬
‫جتغٓم ٿٔڻ قؼهظ ٿْ هڃْ ٿْ‪.‬زػةاجْ ًتْٔث ٿٔڻ ؿام گڏؿـحْ‬
‫پٔغا ٿْ هڃْ ٿْ‪.‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪54‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ؿو انفاذ‬
‫اذخه ٌانّ ؿٍکٔا‬
‫الًٍْٔ‪0‬آذؿٍڪ ڂاِء ؿهفٔٽ‪ ،‬آذؿٍڪ ٽؼاِء ؿهفٔٽ‬
‫اٌگؼٓؽو ‪Arsenic‬‬
‫ٌّټ ظام ّذيام غٍْ پٍٍِسْ ُڪ ڪحاب ۾ ًُ زّ ٌانّ ُڙجاك‬
‫گ܂خٌحْ ةَ نکّٔ آُْ‪.‬زٔڪّ غهي آُْ ڂاڪٽؼ ماصب ًتٔب ٌَ ُئڻ‬
‫ڪؼو اُا غهٌْ ڪئْ آُْ‪ُ.‬ڙجاك گ܂خٌحْ ةْ وؼذ خها آُْ‬
‫ُْ ُڪ رُؼٓهْ ىْغٌٔاة آُْ زٔڪا گھڻّ ڪؼو ىؼڪب مّذة‬
‫۾ ىهٍغو آُْ اؿام هټ ًُ زا گھڻّ ڪؼو چاذ كـو ىهٍغا‬
‫آًُ‪.‬زٔڪْ خذامم ؿٍکْٔ زاكـو ٌُّغا آًُ۽ ڪٔئائْ ٌانّ‬
‫ىعحهف ٌُّغه آُْ‪.‬ؿٍکْٔ ؿفٔغ زّ ڪٔئائْ ٌانّآذؿٍڪ‬
‫آڪـائٔڊ آُْ ڳاچُْ ؿٍکْٔ زّ ٌانّآذؿٍڪ آّٓڂائٔڊآُْ زڏًُ جَ‬
‫ؿٍکْٔ رذخ زّ ٌانّ آذؿٍڪ ٽؼاِء ؿهفائٔڊ آُْ اؿام زا صڪٔو‬
‫خهؿث ؿٍکًٔ کْ ُڪ زھڙه ٓا ذٌگ څٌم ؿيسھٍغا آًُ‪.‬صلٔلث ۾‬
‫آئً ٌَ آُْ‪ُ.‬ا اهًُٔ ظّخ اٌغره نڳآّ جَ ُؼ كـو زّ ؿٍکّٔ‬
‫صلٔلث ۾ انڳ قئْ آُْ زٔڪّ اؿام کْ ؿفٔغ ؿٍکّٔ ىهْ ٿّ‬
‫اُّةَ ىؼڪب آُْ‪.‬زڏًُ جَ ڪاذو ؿٍکْٔ کْ آذؿٍڪ پٍٔٽاؿٔهْ‬
‫ؿالئٔڊ چٌّغا آًُ‪.‬ؿو انفاذ زّ اؿحْياك ذهىْ ًتٔب پالئٍْ ةَ‬
‫ڪّٔ آُْ‪.‬زڏًُ جَ ٌّٓاٌْ ًتٔتً ىام ةلؼاض اذؿٌّ ةَ ؿو انفاذ‬
‫اؿحْياك ڪؼآّ ُّ‪ .‬صلٔث ۾ اًٌِ ىّزّخن ؿو انفاذ جَ اؿحْياك‬
‫ٌَ ڪؼآُّّ‪.‬انتحَ آذؿٍڪ ڂاِء ؿهفائٔڊاؿحْياك ڪؼآّ ُّ زًٍِ‬
‫کْ اڄڪهَِ اؿام ُڙجاك رذٌٔط چئّم ٿا‪ 16 .‬مغو ۾ ًُ زّ ّٓذپ‬
‫۾ اؿحْياك ٿٔڻ نڳّ‪ 17 .‬مغو ۾ جَ ةاكائغن ىهٔؼٓا ۾ ًُ کْ‬
‫اؿحْياك ڪّٔ هٍٓغه ُّ‪.‬زٔئً جَ ؿو انفاذ۾اُا ظؼاةْ آُْ جَ ُّ‬
‫زـو ۾ گڏ ٿٍٔغه هٍٓغه آُْ‪.‬اٌَِْء ڪؼو ًُ زّ اؿحْياك ىحؼهڈ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪55‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ٿْ هّٓ ڪًٌّٔ زْ اؿحْياك زْ آساخ کام پِّءًُ کْ ىهٔؼٓا‬
‫۾كٌْاى اؿحْياك ٌَ ڪّٔ هّٓ‪.‬‬
‫ىؽاث گؼل ه ظكڪ ىنهش گَِٔ ىکڻ کٔؼ ىؼةَ‪،‬‬
‫ىىؼ‪ ًُ 0‬زّ ؿڀ کام رٓاخن ظؼاب ادؼىْغو ۽ آٌڊو جْ پّو‬
‫ٿّ‪.‬ىْغو ۾ ؿّذ ۽ ؿاچه ٿئْ ٿّ‪.‬اٻڙڪا ۽ انٽّٔم ٿًٔ‬
‫ٿّٔم‪.‬پٔٽ ۾ هټ ۽ خؿث ٿْ ةک رائم ٿْ هڃْ ٿْ اکّٔم‬
‫ڳاچُّٔم ٿْ ؿڄْ پّم ٿّٔم ٌڪ ۽ اک ىام پاڻْ زاذو ٿْ‬
‫هڃْ ٿّ‪.‬ىٿْ زّ ؿّذ ۽ پٔكاب گھٽ ٿْ هڃْ ٿّ‪.‬رٓاخن ىلغاذ‬
‫۾ اًٌِ ّالىحً ۾‪،‬قغة ٿْ ذة زّم انٽّٔم ةِّٔقْ ٿْ‬
‫ىّة ٿْ هڃْ ٿّ‪.‬‬
‫ظّاش‬
‫اٌحِائْ ىنفْ ظّم آُْ‪ً،‬تٔب صىؼاة ذة ماف ڪؼ الِء ًُ‬
‫کْ اؿحْياك ڪؼائٍٔغا آًُ‪.‬خىَ الِء جَ ؿو انفاذ کْ اڪـٔؼ‬
‫ؿيسھّٔ هڃْ ٿّ‪.‬ؿؼخو زْ ىّؿو زْ اڪذؼ ةٔياذًٓ ۾‪ ًُ،‬کْ‬
‫اؿحْياك ڪّٔ هڃْ ٿّ‪.‬صڪٔو ازيم ظام زُّؼ ؿو انفاذ‪،‬اؿحـلا‬
‫الِء اؿحْياك ڪؼائٍٔغه ُّ‪.‬پؼ ذاكو انضؼهف زْ ڪّقف ٌُّغو‬
‫آُْ جَ ؿو انفاذ ڪّقف ڪؼو اؿحْياك ٌَ ڪؼائسْ ىستّذو ۾‬
‫جَ پِّء ُؼ قئْ زائؽ ٌُّغو آُْ‪.‬اٌَِْءکام ؿّاِء ةَ گھڻا ًتٔب ًُ‬
‫کْ اؿحـلا ۾ اؿحْياك ٌَ ڪؼائٍٔغا آًُ‪.‬پؼاڻً ةعاذم ۾ ةَ ًُ زّ‬
‫اؿحْياك ذُّٔ آُْ ‪ُّ.‬ىّٔ پٔٿڪ زّ آذؿٍڪ پائّڂذ ٌيتؼ ُڪ ٻَ۽‬
‫ٽْ صڪٔو ةَ اؿحْياك ڪؼائٍٔغا آًُ كؼاةاخًٓ نٌٔفْ ۾ ةَ اُا‬
‫جؼڪٔب نکْ هئْ آُْ صڪٔو اصيغانغًٓ ًب زغٓغ قاُغذن۽‬
‫صڪٔو ّتغاهلل جَ ًُ کْ ةاكائغو پٍٍِسْ خهاظاٌْ ۾ پٔٽٍٽ ًّذ‬
‫هڪڻڻ الِء ٺأٍُغا آًُ‪ ُْ.‬آجكڪ ؿٍڌم زْ ؿّذ۽ ڪّچن ۾ ةَ‬
‫هاپؼآّ هٍٓغه ُّ‪ُ،‬يغذخ مضث خُهْ ۾ جَ ؿانً زا ؿاك اُّ ةضخ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪56‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ُهٍغه ذُّٔ جَ ٽْ ةْ ۾ ؿو انفاذاٌحِائْ ىفٔغ آُْ‪.‬نٔڪً ةْغ ۾‬
‫ًتٔتً ام جضلٔق جْ جّزَ ٌَ څٌّ‪ً .‬اّّم زْ هةا ۾ ًُ کْ‬
‫اؿحْياك ڪّٔ هّٓ ‪،‬ذاكو انضؼهف ٌّاؿٔؼ الِء گّذّٓم ٺأٍُغه آُْ‬
‫زًٍِ ۾ مؼف ؿو انفاذ ٌُّغه آُْ اٌَِْء کْ ڪافْ ةْ ادؼ‬
‫ڪّٔ هّٓ آُْ جڏًُ ةَ ُؼ ىؼٓه کْ ٌَ څٍٓغه آُٔام مؼف قغٓغ‬
‫ىؼٓىً کْ ٻَ ىٍِٔا کاذائٍٔغه آُٔام ‪.‬زًٍِ ؿام اةحغائْ ٌاؿّذ جَ‬
‫ظحو ٿْ هٍٓغه آُْ انتحَ پؼاڻً ىؼٓىً کْ ڪافْ فائغه ٿْ‬
‫هٍٓغهآُْ‪ ُْ.‬څڪڻْ ۾ ةَ ؿٺّ فائغه ڪٍغه آُْ‪.‬قيانْ آئؼ نٍٔڊ زا‬
‫ىاڻِّزٔڪْ ؿؼًام زّ ّالث ڪٍغا آًُ‪.‬اًٌِ کْ ىْيّنْ‬
‫ڪاىٔاةْ ٌنٔب ٿٍٔغو آُْ‪.‬آڪهةانفو ۾ ةَ ًُ زّ اؿحْياك ڪّٔ‬
‫هڃْ ٿّ‪.‬گؼخو زْ ىؽىً ؿّرس ۾ ةَ ًُ کْ اؿحْياك ڪؼو‬
‫ؿگھسْ ٿّ‪.‬‬
‫زغٓغ جسؼةاة‬
‫ڂاڪٽؼ ةؼٽً زّ چّ آُْ جَ ؿم ۾ ڦڦڙم جْ ؿّرقْ خاڻا ٿْ هڃً‬
‫ٿا زً ۾ ؿم زا زؼادٔو پؼهذس ڪٍغا آًُ‪.‬پؼ ؿم زْ ٻْ خذزْ ۾‬
‫آحؼه فائغه ٌَ ٿٍٔغه آُْ‪ .‬ىهٔؼٓاةعاذ ۾ ًُ زا فائغاىـهو آًُ ڪً‬
‫ڂاڪٽؼم زّ جسؼةّآُْ جَ ؿٍکّٔ فٔم پا ىؼص زْ خهذو ةعاذم ۾‬
‫ىفٔغ آُْ كضٌْ ةعاذ۾ ةَ ًُ کْ اؿحْياك ڪؼو ؿگھسْ ٿّ‬
‫صب ؿًٔ‬
‫‪ 30‬گؼال گھْ ‪125‬‬ ‫ؿو انفاذ ؿفٔغ ‪ 60‬گؼال‪ ،‬اڈ زّ کٔؼ‬
‫گؼال‪،‬رذاهٌغ ىغصؼث ‪ 150‬گؼال قڪؼجٔغاك‪ 50،‬گؼال‪،‬ٻٻؼ زّ کٔؼ ‪50‬‬
‫گؼال ؿو انفاذ کْ ُڪ ُفحّ کٔؼ ۾ پـائْ گَِٔ ۾ ُڪ څًٍِٓ‬
‫کؼك ڪؼّٓپِّء گَِٔ ٌٿاذو ؿو انفاذ ماف ڪؼّٓؿٍکّٔ ٻًٔ خهائً‬
‫ؿام پِْٔ ٌٍڍو چڻً زٔحؼّٓم گّذّٓم ٺأُّ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪57‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫فائغا زٔڪڏًُ ذة زْ ڪٔئائْ جؼڪٔب ل ظهم پئسْ هڃْ۽‬
‫ذة زا ىعنّش ؿفٔغ خاڻااؿٍّ فم صغ کام هڃٓڪ ٿْ هڃً ؿان‬
‫جٍگْ ؿام اچْ جَ ًٍُ گّذًٓ زْ کائڻ ؿام آذال اچْ هڃْ ٿّ‪.‬‬
‫ىؼڪتاة‬
‫صب اصيؼ‪،‬زُّؼ ؿًٔ‪،‬خهاِء ؿٔان ڪتّجؼهانْ‬

‫ؿو انفاذ کام ُؼ ًتٔب هاكف آُْ آـحائًٔ زّ‬

‫ّّال هټ ةَ ىكِّذ آُْ جَ ُْ كّة ةان هڃائْ ٿّ ‪.‬‬
‫ىٍٍِسّ داجْ جسؼةّ آُْ جَ ًُ ۾ كّة ةان هڃائڻ زْ‬
‫ڪا ةَ ظامٔث ٌَ آُْ ؿٍٔاؿْ ۽ ڪٔئا خام صڪٔو‬
‫ؿٍغز صغ کام هڃٓڪ جْؼٓف ڪٍغا آًُ پِؼًٓ جَ ُْ‬
‫صغ کام هڃٓڪ گؼل ۽ ٌلنام ڪاذ آُْ ‪ .‬اڄڪهَِ‬
‫گؼخم فٔم ڪؼ ۾ ؿٍکْٔ زّ اُو ڪؼخاذ ذُّٔ آُْ‬
‫زغٓغ ؿائٍـغام ًُ زّاؿحْياك جؼڈ ڪؼو چڪا‬
‫آًُ‪.‬ىّم ةَ كّة ةان زا ڪافْ ؿٍکْٔ جْ جسؼةا ڪٔا‬
‫پؼ كّة ۾ ڪّةَ ٻّٽّ ٌَ ٻاذئًٔ ڪئًٔ صڪٔو‬
‫قؼًَٔ ٌـعَ کڻْ آٓا پؼ ڳانَِ اجْ زّ اجْ ام ڪؼو‬
‫ىٍٍِسْ اًٌِ ًتٔب کْ گػاذس آُْ جَ ُّ ڪحاةً‬
‫زْ جْؼٓف جْ ظهق ظغا کْ ؿٍکّٔ ٌَ کاذائًٔ ةاكْ‬
‫زْ ڪّ خّّ܀ ڪؼو ٿّ جَ ام جْ جسؼةّ ڪؼو‬
‫ؿگھّٿا ‪.‬ىّم ڪكاخن خنْ ؿام پٍٍِسْ ذاِء نکْ آُْ‬
‫ُا خهؿث ذار زا ذاڻا آًُ‪ .‬ةاكْ زً ىاڻًِ زّ ىؽاث‬
‫ؿؼخ۽ زـو ؿٍکْٔ زْ وؼهذة ٌُّغو جَ اًٌِ کْ‬
‫ىْيّنْ فائغه ٿئْ ٿّ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪58‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫ؿٍا‬
‫ٌّٓاٌْ ٌانّ‪ 0‬آنّو ٍُغو‪ 0‬ڀٌّئٍحؼ‪ ،‬ذهىِاذ‪ ،‬ؿٌّا پانْ‪.‬‬
‫اٌگؼٓؽو‪0‬‬
‫الًٍْٔ‪Cassia angustifolia 0‬‬
‫ظاٌغام‪0‬‬
‫جاذٓط‪0‬‬
‫ؿٍا کام ذهىْ ًتٔب ٓا‬
‫ٌّٓاٌْ ًتٔب هاكف ٌَ‬
‫ُئا‪ّ ،‬ؼةً ئْ ؿٍا کْ‬
‫خهائْ ىلنغم الِء اؿحْياك‬
‫ڪّٔ‪ّٓ ،‬ذپ ۾ زڏًُ‬
‫كغٓو ًتٔتً زْ ڪحاةً‬
‫زا جؼزيا ٿٔا جَ اًٌِ ۾‬
‫ؿٍا زّ دڪؼ ُّ‪ ،‬جَ ام کام‬
‫پِّء ّٓذپ هاذم ةَ ؿٍا‬
‫گِؼائْ اٌِْ جْ جسؼةا‬
‫قؼهظ ڪٔا‪ .‬زٔڪا‬
‫ڪهڪحْ کام ۽ ىيتئْ کام ٿٍٔغو ّٓذپ هٍٓغو ُئْ‪ ،‬اٌَِْء کام‬
‫پِّء اٽهْ ۾ ةَ ًُ زْ پّک قؼهظ ڪئْ هئْ‪ّ ،‬ؼب ؿٍا گڏ ڪؼو‬
‫زغو ۽ ّغم زْ ةٍغذگاًُ جْ پِچائْ څٓـاهذ ىّڪهٍٔغا ُئا‪ ،‬ىنؼ‬
‫۾ ‪ّٔ 900‬ـّو ۾ ىحْاذف ڪؼائْ‪ ًُ ،‬زّ ٻّٽّ ىٍْ ىٔٽؼ کام‬
‫ؿّا ىٔٽؼ جائًٔ ڂگِّ ٌُّغه آُْ‪ ًُ ،‬زا پً ىؼڪب ٌُّغا آًُ‬
‫زًٍِ ۾ ‪ 5‬کام ‪ 8‬زّچا ٌُّغا آًُ‪ ُْ ،‬ڂگِا ۽ ةٔىّو ٌّڪغاذ‬
‫ُهڪا ؿائْ ذٌگ زا ٌُّغا آًُ‪ ،‬گم ىْيّنْ ٌٔؼه ٌُّغه آُْ‪،‬‬
‫ڦؼُْ خٻٔم هٓڪؼو ُگؼخو هاٌگؼ ٌُّغو آُْ‪.‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪59‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ىؽاث‪ 0‬گؼل ُظكڪ‬
‫ىنهش‪ 0‬گالب زا‬
‫گم‪ ،‬نّ ‪.‬‬
‫ىىؼ‪ 0‬ةْ‬
‫چٍْٔ‪ُ ،‬اٻڙڪا‪،‬‬
‫هټ ‪ ،‬گِڻّ‬
‫هرم اؿحْياك‬
‫ڪؼ ؿام‬
‫كّنّم ۾ ؿّڀ‬
‫پٔغا ڪؼو ٿّ‪،‬‬
‫صاىهَ ّّذة‬
‫کْ ٌَ څٓڻ گِؼزْ‪.‬‬
‫فائغا‬
‫‪ 0‬كته الِء جَ پؼاڻْ رىاٌْ کام اؿحْياك ٿٍٔغو اچْ ُْ كّنّم کْ‬
‫صؼڪث ۾ آئْ ٿْ‪ ،‬اٌَِْء ڪؼو پؼاڻْ كته ۾ ىفٔغ آُْ‪ ،‬كته ۾‬
‫ىفٔغ ُئڻ ڪؼو ةّاؿٔؼ ۾ جيال گِڻّ فائغه څو ٿْ‪ ،‬ىٿْ زْ ؿّذ‬
‫‪ ،‬ىائگؼًٓ ۽ ذة زْ رُؼٓهْ ٿٔڻ ۾ ىفٔغ آُْ‪ ،‬خك زْ اڪذؼ‬
‫ىؼٓىً زً کْ ةغم ۾ ؿّڀ ٿئْ ٿْ‪ ،‬ؿٍا اُڙو صانث ۾ ىڪيم‬
‫ّالث آُْ‪ ،‬قؼٓام زْ مفائْ ڪؼو ٿْ‪ ،‬ڂپؼٓكً ‪ ،‬ظّم زّ‬
‫رُؼٓهّ ٿٔڻ‪ ،‬ىؼگِْ الِء ةَ ىفٔغ آُْ‪ ،‬اٌَِْء کام ؿّاِء پٿؼو ڳاذ‬
‫ؿام گڏ ‪ّٓ ،‬ذٓٽؾ ظاذث ڪؼو ٿْ‪ ،‬ؿٍڌم زْ ؿّذ چٔهَِ زْ ؿّذ‪،‬‬
‫ّؼق انٍـاِء ۾ ًُ زا فائغا ىـهو آًُ ‪ ،‬زهغو ةٔياذًٓ‪ ،‬آگؽٓيا‪،‬‬
‫پيپهؽ‪ ،‬انؼزْ‪ ،‬ڪٍٔـؼ ۾ ةَ زؽهو ًّذ ىفٔغ آُْ‪.‬‬
‫ڪٔئائْ ُزؽ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪60‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ڪٔٿاذٽڪ ائـڊ‪ ،‬گهّڪّؿائڊ‪ ،‬آيّڂم‪ ،‬ڪؼائـّفٍٔڪ ائـڊ ۽ ُڪ‬
‫ُؿؼح ذٌگ زّ ىّاخ ىّزّخ اٿؾ‪.‬‬
‫ىفؼخ ّالث‪0‬‬
‫ڂاڪٽؼ ىٔؼ ّسب ظام ‪ ،‬صڪٔو ُاذهم اصيغ ٌٔارو‪ُ ،‬يغذخ‬
‫ىٔڊڪؾ زْ ُڪ جضلٔلْ ىىيّم ۾ نکّٔ اٿً جَ ؿٍا خك زْ‬
‫ٽٌٍّٔگ ڪؼو ٿْ‪.‬‬
‫گّنؾ زّ چّ آُْ جَ هؿّاز ؿّخاهو‪ُ ،‬ٿً زّ ڦاٽً‪ّ ،‬ىالة‬
‫زْ جكٍر‪ ،‬هاذم زْ ڪؼ ‪ ،‬پؼاڻّ ىٿْ زّ ؿّذ‪ ،‬ظاذس ڦٽ‬
‫ڦؼهچّٓم ًُ ؿام خذؿث ٿْ هڃً ٿّٔم‪.‬‬
‫اىَٔ ةً اةْ اننهث زّ چّ آُْ جَ ُْ ٌلؼز ‪ ،‬ؿٍڌم زْ ؿّذ ‪،‬‬
‫ّؼق انٍـاِء ۾ ىفٔغ آُْ‪ ،‬ىؼگَِْء ۾ ًُ زّ فائغه ‪ ،‬ىـهو آُْ‪.‬‬
‫ڪهًِ زْ ؿّذ ۾ فائغه ڪؼو ٿْ‪ ،‬ؿٍا ماف ڪؼو‬ ‫قؼٓف پٺً ۽ ُ‬
‫ڪٽْ ڇاڻْ اڃ هرم گالب زا ُگم ىالئْ ىاکَْء ۾ چڻْ زٔحؼّٓم‬ ‫ُ‬
‫گّذّٓم ٺاُْ‪ ،‬متش ه قال ٻَ ٻَ گّذّٓم کائڻ ؿام ىٿْ ةٔام ڪٔم‬
‫ؿڀٍْ ىؼوً ۾ ىفٔغ آُْ‪.‬‬
‫ىؼڪتاة‪0‬‬
‫هذل ذهڈ ‪ ،‬ؿفّف ؿٍا‪ ،‬اًؼٓفم ؿٍا‪ُ ،‬يغذخ گِٽْ‪ ،‬خهاِء ؿٔان‬
‫پٔچف‪.‬‬

‫ؿٍا ؿٍڌ زْ ظاش ٻّٽْ آُْ اٌَِْء ڪؼو پٍساب ۾‬

‫ةَ ؿٺْ ؿٍا ٌَ ىهٍغو‪ .‬اؿام هټ خاخه وهْْ زْ‬
‫اڪذؼ ّالئلً ۾ ٌَ مؼف كغذجْ ٿٍٔغو آُْ پؼًُ‬
‫زْ پّک ةَ ڪئْ هڃْ ٿْ اٌگؼٓؽو ڂنڪّنٔڪؾ‬
‫گّذّٓم ةَ ًُ ىام ٺأُّم هڃً ٿّٔم‪ .‬ؿٍا زڏًُ‬
‫آؼام ٓا اىؼٓڪا آڪـپّذټ ٿٍٔغو آُْ جَ ؿٍا زا‬
‫اگھ آؿيام جْ هڃْ نڳٍغاآًُ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪61‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ؿٍا زٍِگهْ گھّچا هك‬
‫ُْ ُڪ ٻّٽْ آُْ زٍٍِسّم‬
‫قاظّم ُٔٺ زھڪٔم ٌُّغّٓم آًُ‬
‫ًُ کْ ىؼڪب پً نڳً ٿا زٔڪْ‬
‫‪ 30‬کام ‪ 50‬ؿٍٔٽْ ىٔٽؼ ڂگھا ٌُّغا‬
‫آًُ زًٍِ ۾ ‪8‬کام کام ‪ 12‬پًٍ زا‬
‫زّچا ٌُّغا آًُ گم زّم پٍکڙّٓم‬
‫‪ 3‬کام ‪ 3.5‬ؿٍٔٽْ ىٔٽؼ ڂگھّٔم‬
‫ٌُّغّٓم آًُ ًُ زْ ڦؼُْ ڂگھْ‬
‫ٌُّغو آُْ زٔڪا نـْ ٌُّغو‬
‫آُْ‪ ُْ.‬پاڪـحام اٌڊٓا ؿؼو نٍڪا‬
‫‪،‬اىؼٓڪا ؿّْخو ّؼب چًٔ افغاٌـحام‪،‬هٓـٽ اٌڊٓؽ‪،‬ىحضغن ّؼب‬
‫اىاذاة ۾ڪذؼة ؿام ٿئْ ٿْ‪.‬‬
‫ىؽاث گؼل جؼ ًُ کْ ڪْ ًتٔب گؼل ظكڪ نکً ٿا ‪ .‬پؼ ًُ زا‬
‫فائغا قاُغآًُ جَ ًُ ۾ ظكڪْ ٌَ پؼ جؼو آُْ اٌَِْء ڪؼو ًُ‬
‫ؿام خؿث ةَ ٿْ هڃً ٿا‪.‬‬
‫فائغا‬
‫ُْ زهغو ةٔياذًٓ ۾ اٌحِائْ ڪاذائحْ آُْ اٌَِْء کام ؿّاِء‬
‫کٍگھ خىَ ۽ ٌاٌگ زْ رُؼ الِء ىفٔغ آُْ پًٍ کْ نپؼو ڪؼو ٻڌ‬
‫ؿام فائغه ٿْ هڃْ ٿّٻاذ زْ ڄڻڻ ىِم پٔاذ ؿام هٓو آؿاٌَْء‬
‫ؿام ٿْ هڃْ ٿّ‪ ًُ.‬زْ پًٍ زّ ڪاچُّڪٔڙم ۽ُاِء ةهڊ پؼٓكؼ‬
‫۾ىفٔغ آُْ‪.‬‬
‫زغٓغ ىْهّىاة‬
‫ًُ زا پً فٍگم اٌفٔڪكً الِء ىفٔغ آًُ اٌَِْء ڪؼو ُْ ڇً ۾‬
‫جيال ؿٺّ فائغه ڪؼو ٿْ‪ًُ.‬۾ فٍسْ ؿائڊ ڪؼائـّفٍٔڪ آـڊ‬
‫ٌُّغه آُْ ًُ زْ اٌَِْء فٍگم ظامٔث زْ ڪؼو فهپائً ۾‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪62‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫قٔيپّ۽ نّقً ًُ ىام ٺأُا هڃً ٿا ًُ ۾ ىّزّخ ؿٔپًٌّٔ زٔڪّ‬
‫ىهًٔ آُْ۽ پٔؼا ؿائٽ زـو ىام ظاذث ڪً ٿا ‪.‬آفؼٓڪا ۾ ًُ زا‬
‫پً ڪاچُْ ُاِء ةهڊ پؼٓكؼ ۾ پٔحا هڃً ٿا څکڻ آىؼٓڪا ۾ چيڙو‬
‫زْ ةٔياذًٓ کام ؿّاِء ىْغو زْ جڪهٔفً ةعاذ خل‪،‬آجكڪ‬
‫ؿّراڈ الِء اؿحْياك ڪؼائْ هڃْ ٿْ‪.‬‬
‫ذٓـؼچ‬
‫ىغذاز ٌّّٓٔذؿٽْ زْ فاذىاڪّالزٔڪم ڂپاذٽئٍٽ زْ پّؿٽ‬
‫گؼٓسّهٓٽ اٌـٽٔٽّٔټ ًُ زْ ذب کْ ‪ 10‬ؿاك ٻاذم جْ اؿحْياك‬
‫ڪؼائْ‪.‬جسؼةا ڪٔاام ىام داةث ٿّٔ جَ زهغ زْ ُڪ اٌحِائْ ىكڪم‬
‫ؿام ٺٔڪ ٿٔڻ هاذو ةٔياذو ‪Pitryrisis versicolor‬۾ ڪاذگؼ آُْ ۽‬
‫ًُ زّ ڪّةَ داٌّو ىىؼ ادؼ ىكاُغو ۾ ٌَ آّٓ‬

‫گھّچٓا هك اؿام هټ ةانڪم ةٔڪاذ‬

‫ؿيسھْ هٍٓغو آُْ آحؼو كغذ زّ ًُ زّ‬
‫چڱّ ظاقْ ٻّذو ‪ 200‬ؿ܂ذپًٔ ۾ ىهْ‬
‫هٍٓغو آُْ‪.‬اٌَِْء ڪؼو ًتٔتً کْ ًُ جْ‬
‫ڪو ڪؼ گھؼزْ ‪ .‬گھّچم ۽ ىاك الِء جَ ُْ‬
‫اؿحْياك ٿئْ ٿْ پؼ ىاڻًِ جْ ًُ زّ‬
‫اؿحْياك وؼهذو آُْ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪63‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫ؿٍڍ‬
‫ّؼةْ رٌستٔم فاذؿْ قٍگّٓؽ‬
‫ؿٍڌو ؿٍڍ‬ ‫اذخه ؿٌّٺ‬
‫اٌگؼٓؽو ‪Ginger‬‬
‫الًٍْٔ ‪Zingiber officinal‬‬
‫ظاٌغام ‪Scitaminaaceae‬‬
‫ُْ گؼل ىنانضْ ًّذ اؿحْياك ٿئْ ٿْ‬
‫ًُ زّ ٻّٽّ ‪ 90‬ؿٍٔٽْ ىٔٽؼ ڂگھّ ٿٍٔغه‬
‫آُْ ‪ ًُ.‬ىام ڪافْ ٽاذّٓم ٌڪؼٌغّٓم آًُ‬
‫ًُ زا پً جلؼٓتاى ‪ 15‬کام ‪ 30‬ؿٍٔٽْ ىٔٽؼ‬
‫‪ 2‬کام‬ ‫ڂگھا ۽ جهّاذ هاٌگؼ ٿٍٔغا آًُ‪.‬‬
‫‪3‬ؿٍٔٽْ ىٔٽؼ هٓڪؼا ٌُّغا آًُ ُْ ؿڄّ‬
‫ؿاك ؿؼ ؿتؽ ٌُّغه آُْ ًُ زْ پاچ‬
‫ڳٍڍٓغاذ ٿٍٔغو آُْ زٔڪا ةٌّذ خها‬
‫ىـحْيم آُْ‪ ًُ.‬زّ دائلّ جٔؽ رةام کْ چڀٍغچ ڪڙه ٌُّغه آُْ‬
‫ىلغاذ ه ظّذاڈ ُڪ گؼال کام ‪ 1.5‬گؼال جائًٔ ٌُّغه آُْ‬
‫زاِء پٔغائف ُْ ةؼمغٔؼ کام ؿّاِء جائّٔام چًٔ ؿؼو نٍڪا ‪،‬اٌڊه‬
‫ٌٔكٔا اىؼٓڪا آؿٽؼٓهٔا هٓـٽ اٌڊٓؽ۾ٿئْ ٿّ‪.‬‬
‫جاذٓط‬
‫ؿٍڍ مغًٓ کام چًٔ۽ اٌڊٓا زّ خهائْ ٻّٽّ ذُّٔ آُْ‪ّ.‬ؼةْ ۾‬
‫ًتٔب ًُ کْ رٌستٔم زْ ٌانْ ؿام نکٍغا آًُ‪ٌّٓ.‬اٌْ ۽ ذهىً‬
‫ًُ کْ ىنانضْ ًّذ اؿحْياك ڪٍغا ُئا ام کام ؿّاِء ةغ ُىيْ۽‬
‫ىْغو زْ ٻًٔ ةٔياذًٓ ۾ اؿحْياك ڪٍغا ُئا‪.‬ؿٍڍڪافْ ىهڪً ل‬
‫پٔغا ٿٍٔغو آُْ اٌِِْء ڪؼو اًٌِ ىهڪً زْ ٌانْ ؿام ؿڏو‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪64‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫هٍٓغو آُْ‪ .‬ى‬
‫ىذال زاپاٌْ ؿٍڍ‪ ،‬چٍْٔ ؿٍڍ ‪،‬ڪهڪحَ ؿٍڍ ‪ ،‬ةؼمغٔؼ ۾‬
‫کاڃو ۾ رٓاخن پؼ خها ًّذ گھٽ اؿحْياك ٿئْ ٿْ‪.‬‬
‫فائغا‬
‫ُْ ٌُال ُىو صافُْ ۽ ىْغو کْ ًاكث څو ٿّ ‪،‬زگؼ زا ُؿغا‬
‫کّنْ ٿْ‪ .‬كّة ةان کْ هڃائْ ٿْ‪.‬ذٓاج جضهٔم ڪؼو ٿْ ةهغو ظاذث‬
‫ڪؼو ٿْ گھاٽً ظهًٌ کْ ظاذث ڪؼو ٿْ خؿحً کْ ظحو ڪؼو‬
‫ٿْ‪.‬جلٌٔؼانتّك پٔچف کٍگھ ۽ خىَ ۾ ىفٔغ آُْ ةاخو ةّاؿٔؼ۽ ؿؼخ‬
‫ىؼوً ۾ فائغٓيٍغ آُْ ُْ ؿّذم ۾ ةَ ڪاذآىغ آُْ ؿٍڌم زْ خهذ‬
‫۾ ةَ ًُ زا فائغا ىـهو آًُ‬
‫ًتٔتً زا كّك‬
‫هٓـلّذٓغهز غػا کْ ُىو ڪؼو ٿْ ڪسھ كغذ ىهًٔ قڪو ۽‬
‫ىْغو الِء ىفٔغ آُْ ‪.‬‬
‫ُ‬
‫اةً ىاؿَّٓ‪ 0‬زگؼ زْ ؿغم ۾ ىفٔغ آُْ ًُ زْ اؿحْياك ؿام‬
‫كّة زياظ ۾ هاڃ اچْ ٿْ ىْغو ۽ آٌڊم زْ ذٓاج کْ جضهٔم‬
‫ڪؼو ٿْ‪ .‬پٔؼو زْ ڪؼو ٿٔڻ هاذو ةهغو زْ صانث ۾ ىفٔغ‬
‫آُْ ‪.‬‬
‫ذارو ؿؼخ ىؽاث ىؼٓىً زْ ىْغو ۽ زگؼ زْ الِء ىفٔغ آُْ ‪.‬‬
‫چؼڈ ٍُغو ًُ ۾ صؼاذة ؿام گڏ ذًّةث ةَ ٌُّغو آُْ زًٍِ‬
‫زْ ڪؼو ُْ ىٍْ ةَ هڃائْ ٿْ‪..‬‬
‫اؿضاق ةً ّيؼام ًُ ىام نٔـغاذ ظهي۽ؿّخا ةػذَْٓ خؿث ظاذث‬
‫ٿْ هڃْ ٿّ‬
‫ةّّهْ ؿٍٔا ‪ ,‬ؿٍڍ صافُْ کْ كّو ڪؼو ٿْ ڪاڪڙو۽ ىٿْ‬
‫څاًٌِ هٍٓغچذًّةث کْ ظاذث ڪؼو ٿْ خؿحً کْ ةٍغ ڪؼو ٿْ‬
‫ةغُىيْ ٓا نٔـغاذظهي زْ ڪؼو ٿٍٔغچ خؿحً ڪٔڙم ىڪّچم کْ‬
‫ظحو ڪؼ ۾ ىفٔغ آُْ ًُ زّ ىؼةّ ذًّةث فىهَٔ کْ زػب‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪65‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ڪؼو ٿّ ؿٍڍ زالةْ خهائً زْ ىلاةهْ ۾ ٌؼىْ ۽ آُـحگْ ؿام‬
‫ةهغو ۽ ؿّخا کْ ظاذث ڪؼو ٿّ‬
‫زغٓغ جضلٔق‬
‫ُْ خافِ اٌسياخ ذة آُْ ‪ ُْ ،‬انـؼ ۾ ةَ ىفٔغ آُْ ُْ‬
‫ڪّنٔـٽؼهك گھٽ ڪؼو ٿْ ُْ خافِ اىؼاص كهب آُْ خافِ هذل‬
‫خافِ ةعاذ خافِ خذخ‪ ،‬ىلّو خك ‪ ُْ،‬دٓاةٌٔؾ زْ ةَ ىفٔغ خها آُْ‬
‫خافِ خؿث خافِ قلٔلَ خافِ كْ ه ىحهْ‬
‫زغٓغ جضلٔلّم‬
‫‪ 1986‬۾ ُڪ ؿائٍـغام ىّذو ؿٍڍ انٽْ زْ ذهڪڻ زْ ظامٔث‬
‫۾ خنچـپْ هذجْ ًُ پٍٍِسً جسؼةً ىام اُّ داةث ڪّٔ جَ فهّ‬
‫‪ 500‬ىهْ گؼال هاذا‬ ‫زْ خهذام انٽْ کام ةچڻ زْ الِء ؿٍڍ‬
‫ڪٔپـّك ڀؼو کاذائڻ اٌحِائْ ىفٔغ آُْ اٌَِْء کام ؿّاِء ًُ ؿٍڍ‬
‫کْ خؿحً ۾اؿحْياك ڪّٔ ۽ ‪ 980‬ىهْ گؼال ؿٍڍ کْ فائغٓيٍغ څٺّ‬
‫ؿّٓڊم زْ ُڪ ؿا‪.‬ئٍـغام جسؼةً کام پِّء اُّ ٌحٔسّ اظػ ڪّٔ جَ‬
‫ؿٍڍ چڪؼ کْ ظحو ڪؼ الِءاٌحِائْ ىفٔغ آُْ‬
‫‪2‬کام ‪3‬‬ ‫زؼىٍْ ۾ خؿحً کْ ذهڪڻ ۽ ةغ ُىيْ کْ ذهڪڻ الِء‬
‫گؼال ؿٍڍ زْ اؿحْياك کْ ىفٔغ كؼاذ څٌّ‬
‫زغٓغ ؿائٍـغاًٌ ؿٍڌم زْ ؿّذ ۾ ىتحال ّّذجً کْ ‪6‬کام ‪ 7‬گؼال‬
‫ؿٍڍ زّ ؿفّف کاذآّ ۽ ڪًٍِ ةَ كـو زا داٌّو ادؼ ٌَ ٿٔا ۽‬
‫ىؼٓىً کْ ؿٺّ فائغه ٿّٔ‪.‬‬
‫ؿٍڍ زْ جٔم زا ڪٔئائْ ىؼڪب‬
‫ڪٔفًٔ‪ ،‬فٔهٍڊذًٓ‪،‬رٌستٔؼًٓ‪،‬ؿٍْ اهك‪،‬ةّذٌْ اهك زٍسٔؼهك‬
‫زٍسؼًٓ پّٽاقٔو اهگؽٓهٽ ‪ ُْ.‬ظانل جٔم زّ جسؽّٓ آُْ‪.‬ؿٍڍ ۾‬
‫ىسيّئْ ًّذ جْ ُٔٺٔام زؽ ٌُّغاآًُ رٌسْ ةٔؼم ؿٽٌّْ اهك‬
‫‪،‬زؼأٌم انفا ةْ ؿاةّنًٔ ‪ ،‬ڪؼڪّىًٔ‪ ،‬زؼأٌم اؿٽٔٽ‪،‬ؿٔؾ‬
‫ڪّٔ ٽؼپً ُْ ظاش زؽ آًُ ٌَ جَ ؿٍڍ ۾ ڪافْ ڪٔئائْ زؽ آًُ‪.‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪66‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ىؽٓغ ىْهّىاة‬
‫ؿٍڍ ًتٔتً هټ جيال گھڻْ اؿحْياك ٿٍٔغو آُْ‪.‬زٔڪا هڃ ۾هڃ‬
‫ؿٍڌم زْ ؿّذ فانر زْ ىؼڪتً ۾ اؿحْياك ڪئْ هٍٓغو آُْ ام‬
‫کام ؿّاِء ّّذجً زْ ٻٽِْٔ ٓا ىؼڪب ؿِاڳ ؿٍڌ ىؼڪب ۾‬
‫اؿحْياك ڪئْ هٍٓغو آُْ‪ .‬پؼ زغٓغ ؿائٍـْ ىْهّىاة ىٌاةق ُڪ‬
‫جَ ًُ زْ ىفؼخ اؿحْياك کْ ى܂دؼ كؼاذ څٌّ هّٓ آُْ ٻّٔ ؿفؼو‬
‫كْ ۾ ًُ کْ ىفٔغ كؼاذ څٌّ هّٓ آُْ ‪.‬ؿڀ کام اُو جَ ُْ‬
‫ڪّنٔـٽؼهك ظحو ڪؼو ٿْ‪.‬ام ىام داةث ٿّٔ جَ ڪّنٔـٽؼهك گھٽ‬
‫ٿٔڻ ؿام ذة ةَ پٽڙه ٿٍٔغهؿائٍـغاًٌ ُاُّ ةَ چّٔ آُْ جَ ًُ زْ‬
‫اؿحْياك ؿام ذة پٽڙه ٿْ هڃْ ٿّ‪.‬دٓاةٌٔؾ قڪؼو۾ةَ ىفٔغ ُئڻ‬
‫زْ ڪؼو اُا ڳانَِ هاوِ ٿْ جَ ُْ خك زْ جڪهٔف ۾ ةَ ٓلٍٔاى‬
‫ىفٔغ ٌُّغو زڏًُ جَ اؿام زْ ًتْ ڪحاةً ۾ ڪٿْ ةَ ؿٍڍ زّ خك‬
‫زْ ةٔياذًٓ ۾ ىفٔغ ُسڻ ٌَ نکّٔ هّٓ آُْ‪.‬اُا ُڪ هڅو جضلٔق‬
‫آُْ زٔڪا اؿام کْ زغٓغ ؿائٍـغاًٌ زْ دذْْٓ پئْ آُْ ام‬
‫ڪؼو ًتٔتً کْ ُا ؿٍڍ کْ ةاكائغو خك زْ ةٔياذو ۾ اؿحْياك‬
‫ڪؼو فائغا صامم ڪؼ گھؼزً ‪ً.‬تٔب ةَ انـؼ کْ گؼل ىؼص‬
‫ؿيسھْ ؿٍڍ انـؼ ۾ ٌلناٌغن ؿيسھٍغا آًُ‪.‬نٔڪً ُا جَ ةاكائغو‬
‫انـؼ زّ ّالث ؿيسھْ هڃْ ٿْ اٌَِْء ڪؼو كؼقْ خهاظاٌْ هاذم‬
‫ةاكائغو انـؼ زْ خها ظانل ؿٍڍ ىام جٔاذ ڪئْ آُْ‪.‬اُڙوَء ًؼج‬
‫خذخ قلٔلَ ۾ ةَ ًُ زا فائغا ىكاُغو ۾ آٓا آًُ قلٔلَ ةَ ُڪ‬
‫ّـٔؼانْالث ىؼص آُْ زًٍِ کْ اٌگؼٓؽو ۾ ىائٔگؼًٓ چٌّغا‬
‫گػاذس آُْ جَ ُّ ؿٍڍ زْ‬‫ِس‬ ‫آًُ‪.‬اٌَِْء ڪؼو ىٍٍِسْ ًتٔتً کْ‬
‫ةٔام ڪٔم فائغم جْ جضلٔق ڪؼو پٍٍِسْ ىٌب ۾ ؿٍڍ زّ‬
‫اؿحْياك زاذو ڪؼو ُڪ ؿـحْ ۽ ىفٔغ خها ىام فائغه صامم‬
‫ڪً‬
‫ىؼڪتاة‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪67‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ؿٍڍ ىام ڪافْ ىؼڪب ٺأُا هڃً ٿا زً ۾ ؿٍڍ زّ ىؼةّ قؼةث‬
‫ؿٍڍ‪ ،‬ؿاٌڌاڻّ۽ ٻٔا ڪئًٔ ىؼڪب زّچٓا هڃً ٿا‬

‫ؿٍڌ ُڪ ةِحؼًٓ خها آُْ ‪.‬زٔڪا ىفؼخ ةَ‬

‫اؿحْياك ڪؼو ؿگھسْ ٿْ جاره كؼقْ‬
‫خاهظاٌْ هاذم ةَ ةاكائغو مؼف ؿٍڍ زا ٌَ‬
‫مؼف ڪٔپـّك ٺأُا آًُ پؼ اًٌِ زْ‬
‫اؿٽؼٓپٽ پٔڪٍگ ڪؼو ىاذڪٔٽٍگ ڪؼو‬
‫ذُٔا آًُ ام ۾ ُّ خذخ قلٔلَ کام هٺْ ؿفؼو‬
‫انٽْ جائًٔ ىفٔغ نکّٔ اٿً ‪.‬ام ڪؼو ؿٍڌ زْ‬
‫ًڀتٔتً کْ ةَ گھؼزْ جَ ؿٍڍ کْ ىْيّنْ خها‬
‫ؿيسھْ ٌُؼ اٌغار ٌَ ڪً ‪.‬ةاكائغو ڪٽْ ڇاڻْ‬
‫هڅا ڪٔپـّك ڀؼو ذکسً ‪.‬اُْ انـؼ جٔؽااةٔث‬
‫۾ ةَ ڪاذائحا ٌُّغ اآًُ اُڙوَء ًؼج ؿاڳٔا‬
‫ڪٔپـّك ڪّنٔـٽؼهك زْ رٓاخجْ ؿام گڏ خك‬
‫زْ ةٔياذًٓ زْ ىّزّخگْ ۾ کٍگھ ۽ ؿِڪ‬
‫۾ ةَ کاذائْ فائغا صامم ڪؼو ؿگھسً ٿا‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪68‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫ؿٍگِاچه‬
‫ٍُغو‪ 0‬ؿٍگِاچا ةٍگانْ‪ 0‬پاٌْ ڦم‬
‫ُگسؼاجْ‪ 0‬ؿٍگِّچا ڪكئؼو‪ 0‬گٌّؼو‬
‫ؿٍـڪؼة‪ 0‬قؼٌگا ٽڪ‪ ،‬زم ُڦم ؿٍڌو‪0‬‬
‫پاڻَْء ُڦم‪.‬‬
‫اٌگؼٓؽو‪Water Chest nut0‬‬
‫الًٍْٔ‪Trapasiprosa Roxb0‬‬
‫ظاٌغام‪Bispinosea0‬‬
‫ُؿڃاڻپ‬
‫ُْ ُڄٌڍم ڄهذم ۾ ٿٔڻ هاذه ڦم آُْ زٔڪّ‬
‫‪ 2‬ؿٍٔٽْ ىٔٽؼ کام ‪ 3‬ؿٍٔٽْ ىٔٽؼ جائًٔ ڂگِّ‬
‫۽ هٓڪؼه ٿٍٔغه آُْ‪ ًُ ،‬زا ‪ٌ 3‬كام ٌُّغا‬
‫ڪٍڊ م جْ ٻَ ڪٍڊا ٌُّغا اٿؾ‪ ،‬زٔڪْ ڄڳْ زْ‬ ‫آًُ ‪ ،‬ىٿْ ٻً ُ‬
‫ؿڱ هاٌگؼ ٌُؼ اچً ٿا‪ ،‬ؿٍگِاچو زْ َرک َرم ڀّذو ٌُّغو آُْ‪ ،‬۽‬
‫اٌغذ ؿفٔغ قفاف ٌُّغه آُْ‪ ،‬ؿٍگِاچو کْ ڪچّ ٓا ُاٻاذو کاڃه‬
‫هڃْ ٿّ‪.‬‬

‫ىؽاث‪ 0‬ؿؼخ ُظكڪ‬

‫ىلغاذ ظّذاڈ‪ُ 0‬ؿڪم پٍر کام څَُ گؼال جائًٔ ‪ ،‬زڏًُ جَ ؿائّ‬
‫ذڃك ‪ 50‬گؼال جائًٔ کائْ ؿگِسْ ٿّ‪.‬‬
‫فائغا‬
‫ُْ ىٍْ هڃائْ ٿّ‪ ،‬ذة زْ ظؼاةْ خهذ ڪؼو ذة زّ زّس‬
‫گِٽائْ ٿّ‪ّّ ،‬ذجً زْ اڪذؼ پٔچٔغن ىؼوً ۾ ڪاذائحّ آُْ‪ ،‬زً‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪69‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ُ‬
‫ّّذجً کْ رٓاخن ذة آٍغچ ُسْ ام کْ ٌاذىم ڪؼو ٿّ‪ ،‬زٔڪْ‬
‫ىاڻِّم چٌّغا آًُ جَ ؿٍغم ُٿ پٔؼ ؿڙم ٿا‪ ،‬۽زـو ۾ گؼىائف‬
‫آُْ اًٌِ کْ فائغه ٿْ هڃْ ٿّ‪ .‬ؿٍگِاچه ىلْغ ىام ذة اچڻ کْ‬
‫ةٍغ ڪؼو ٿّ‪ ،‬زً ّّذجً کْ ٻاذ ڪٔؼائڻ زْ ّاخة ُُسْ جَ اًٌِ‬
‫کْ کاذائڻ ؿام ٻاذ مضٔش ه ؿالىث پٔغا ٿًٔ ٿا‪ ،‬نٔڪّذٓا الِء ةَ‬
‫ىفٔغ آُْ‪.‬‬
‫ڪٔئائْ ُزؽ‬
‫ؿٍگِاچو ۾ ڪاذةّ ُائڊذٓٽ ‪ 23.3‬ؿٔڪڙه‪ ،‬پؼهٽًٔ ‪ 4.7‬ؿٔڪڙه‪،‬‬
‫چؼٻْ ‪ 0.3‬ؿٔڪڙه‪ ،‬ىْغٌْ ذكٔق ىاخا ‪ 1.1‬ؿٔڪڙه ‪ ،‬ىْغٌٔاة ۾‬
‫ڪٔهكو‪ ،‬فّالخ‪ ،‬ٽاىّم‪ ،‬ىٔگٍٔؽ ؿّڂٓو‪ ،‬پّٽاقو‪ ،‬فاؿفّذز ۽‬
‫آّٓڂًٓ ٌُّغا آًُ‪ ،‬هٽاىً او ‪،‬ةْ ۽ ؿْ ةَ ٌُّغا آًُ‪.‬‬
‫زغٓغ ؿائٍـْ ىْهّىاة‪0‬‬
‫زٔئً جَ زغٓغ ؿائٍـْ جضلٔلاة ىام اُّ داةث ٿْ ُچڪّ آُْ جَ ًُ‬
‫۾ ڪٔهكو ٌُّغه آُْ‪ ،‬اٌَِْء ڪؼو ُْ خك ۽ ُگؼخو زْ‬
‫ڪيؽهذوَء ۾ اٌحِائْ ىفٔغ ذُْ ٿّ‪.‬‬
‫ىفؼخ ّالث‪ 0‬گّئٽؼ زْ ىّزّخگَْء ۾ چاذ ٓا پٍر ڃاڻا ذهراٌّ کاذائڻ‬
‫ؿام ڳچَْء زْ غغهخم زً کْ گّئٽؼ چئتّ آُْ‪ ،‬ام ۾ ڪافْ‬
‫فائغٓيٍغ آُْ‪.‬‬
‫کٔؼ زْ کّټ‪ّّ 0‬ذة زٔڪڏًُ ؿٍگِاچم کْ کائٍٔغو ذُْ جَ‬ ‫َر‬
‫ؿٍغز کٔؼ هڃو هڃْ ٿّ‪.‬‬
‫زً ىاڻًِ ۾ زؼادٔو ىٍْ گِٽ ُُسً جَ ًُ زْ کائڻ ؿام هڃو‬
‫هڃً ٿا‪.‬‬
‫ُىسؼةاة‬
‫دْهب ىنؼو‪ ،‬ڪڪڙم زّ ىغؽ‪ ،‬ؿٍگِاچا ُؼُڪ ‪ 3‬گؼال ُجِْ ‪6‬‬
‫گؼال کٍڊ ‪ 20‬گؼال ىالئْ ذڃو کٔؼڻْ ٺاُْ کاذائسْ‪ 3 ،‬ىٍِٔا‬
‫اؿحْياك ڪؼ ؿام زؼادٔو ڪافْ صغ جائًٔ هڃو هٍٓغا‪.‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪70‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫فائغا‬
‫زؼٓام ۽ ؿؼّث اٌؽاك ۾ ىفٔغ ُُسڻ ؿام گڏ ىٍَْء زا زؼادٔو هڃائْ‬
‫ٿْ‪ٌُ ًُ ،‬ـعّ صڪٔو آفحاب اصيغ كؼقْ ةَ گِڻّ اؿحْياك‬
‫ڪؼائٍٔغه ُّ‪.‬‬
‫ىؼڪتاة‬
‫ىْسّم آذخ ُظؼىا‪ ،‬ٻٽِّٔ ۽ ىْسّم ُؿپاذو پاڈ‪ ،‬ؿفّف ُؿپاذو‬
‫پاڈ‬

‫نٌٔفْ ىلّو ىغهٍ‬

‫نٌٔفْ خهاظاٌْ زّ ُْ ىكِّذ ىؼڪب آُْ زٔڪّ ىاخن‬
‫ىٍَّٓ کْ گھاٽّ ڪؼ ؿام گڏ هڃائڻ ۾ اُو ڪؼخاذ اخا‬
‫ڪؼو ٿّ‪.‬ىٍْ کْ گھاٽْ ڪؼ هاذًٓ خهائً ۾ اُا ظاىْ‬
‫ٌُّغو آُْ جَ اُْ كّة ةان جْ ادؼ اٌغار ٿٍٔغّٓم آًُ‬
‫اٌَِْء ڪؼو نٌٔفْ ىٌب ۾ ڪّ قف ڪؼو اُڙًٓ قًٔ‬
‫ؿام ُْ ٌـعّ جؼجٔب څٌّ هّٓ آُْ زٔڪّ ٌَ مؼف ىاخن‬
‫ىٍَّٓ کْ گھاٽّ ڪؼو ٿّ ‪ .‬ىٍْ هڃائْ ىؼخاٌَ كّة ۾‬
‫اوافّ ڪؼو ٿّ‪.‬آئً ّال خهاظاًٌ کا ُْ ىعحهف خها‬
‫آُْ۽ ىىؼ ادؼم کام پاڈ آُْ‪.‬نٌٔفْ خهاظاٌْ ۾ ُْ‬
‫ٌـعّ زؼٓام ‪ .‬ؿؼّث اٌؽاك ۽ وْف ةان الِء اؿحْياك‬
‫ڪؼآّ هڃْ ٿّ‬
‫‪ 2.5‬گؼال متش ه قال‬ ‫ىلغاذه ظّذاڈ‬
‫هرم ‪ 25‬گؼال‬ ‫كٔيث ‪ 30‬ذپٔا‬
‫نٌٔفْ خهاظاٌّ ٽٍڊه ىضيغ ظام‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪71‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ؿٍسْ ؿفٔغ‬
‫ؿٍڌو ‪0‬ؿٍسھ گان ةٍگانْ ؿفٔغ ةً ىٔٿْ خُهْ کٍڊائْ‬
‫اٌگؼٓؽو ‪:white sweet clover‬‬
‫الًٍْٔ‪melilotuss alba :‬‬
‫ظاٌغا ‪Leguminosae‬‬
‫جاذٓط‬
‫ُْ ٻّٽّ ّٓذپ زّ آُْ‪.‬زٔڪّ ‪1800‬ظ ۾‬
‫ٌاذٽ آىؼٓڪا۾ زاٌّذم الِء پّکّٔ هّٓ‪.‬اٌَِْء‬
‫کام پِّءڪٍٔٔڊا ۽ پّذو آىؼٓڪا ۾ پکڙزْ‬
‫هّٓ‪.‬‬
‫ؿڃاڻپ‬
‫ُْ گان ذةِٔ زْ فنم ۾ جٔهْ ٻسً خانًٔ ٓا‬
‫ڀاڃًٔ زْ فنم ۽ ڪڻڪ ۾ ةَ ٌُؼ اچْ ٿّ‪.‬‬
‫ًُ زّ ٿڙ ‪ .3‬کام ‪ .9‬ىهْ ىٔٽؼ ٿهِّ ٌُّغه‬
‫آُْ‪ .‬گھڻّ ڪؼو ُْ ؿڌه ٌُّغه آُْ ‪ًُ.‬‬
‫زّ پً ٽً زْ مّذة ۾ ٌُّغه آُْ اُْ‬
‫ٌُّغا جَ انڳ آًُ پؼ ٽً زْ ٽّنْ ۾ ٌُّغا‬
‫آًُ‪.‬زٔڪْ ‪ 5‬ىهْ ىٔٽؼ ڂگھا ٌُّغا آًُ‪.‬‬
‫ىؽاث‪ 0‬ؿؼخ ظكڪ ىىؼ؛ گھڻا ىاڻِّ ًُ زْ ظّقتّ زْ ڪؼو‬
‫ىٿْ زْ ؿّذ ۾ ىتحال ٿّٔ هڃً‪،‬گھڻً ىاڻًِ کْ ڳِؼ ةَ ىضـّز‬
‫ٿٍٔغو آُْ‪.‬‬
‫فائغا‬
‫ُْ ٻّٽّ ظّقتّخاذىلّو ۽ ُاوو آُْ‪ ُْ.‬ؿّذ ۾ اؿحْياك ٿئْ‬
‫ٿّ‪.‬كّة ةان هڃائْ ٿّ ظاش ڪؼو ةغم زْ ؿّذ ۾ ىفٔغ آُْ‪.‬چيڙو‬
‫زْ ةٔياذًٓ ۾ ةَ ڪاذائحّ آُْ ظاش ڪؼو زؼادٔيْ زهغو‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪72‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ةٔياذًٓ ۾ ىفٔغ آُْ‪ّّ.‬ذجً ۾ زياظ زْ ظّاُف پٔغا ڪؼو‬
‫ٿّ‪.‬نٔڪّذٓا ۾ ةَ ىفٔغ آُْ‪.‬ڃڪً زْ ڪؼو هٍُغچ ذة کْ ذهڪْ‬
‫ٿّ‪.‬اُڙوَء ًؼج ؿڙٓم رظيً زّ ذة ةَ ةٍغ ڪؼو ٿّ‪.‬زاٌّذم ۾ پٔٽ‬
‫زّ ؿّذ پٔغا ڪؼو ؿگھْ ٿّ‪،‬ٻّٽْ ۾ كاةه زؽ ۽ ىٍّل ظامٔحّم‬
‫آًُ‪.‬‬
‫زغٓغ ىْهّىاة‪0‬‬
‫ُْ گان ؿٍڌ ۾ زھٍگهْ ٿٍٔغه آُْ‬
‫پؼ ُا گان ًّذ ةَ پّکّٔ هڃْ ٿّ‬
‫زحْ ظاش ڪؼو ّال گان اپث ٌَ‬
‫څٍٓغا آًُ اجْ ُْ ؿٺّنٍِغه آُْ‬
‫ُْ ٌَ مؼف پاڪـحام پؼ ٍُغؿحام‬
‫څکڻ آىؼٓڪا اذزٍٽٍٔٔا ‪،‬ڪئٍاڂا۽‬
‫څکڻ آؿٽؼٓهٔا ۾ ٿئْ ٿّ‪.‬ؿٍسْ گان‬
‫ڪافْ ذؿغاذ ٿئْ ٿّ‪،‬اٌَِْء ڪؼو اڪذؼ زاٌّذم کْ ڀؼجْ ڪؼو‬
‫ٿّ‪.‬ؿڄا ىانٌّغ ًُ ؿام گڏ ةّن ىالئٍٔغا آًُ‪.‬ؿٍڌ ۾ُٔڊو گم هاذو‬
‫زٍؾ ّال ٿٍٔغو آُْ پّکڻ الِء آڪڙ کْ ‪ 15‬کا ‪ 20‬ڪهّ گؼال ٻسْ‬
‫زْ وؼهذة ٌُّغو آُْ‪ ًُ.‬زْ ٽائْ زٍّذو کام ىاذچ جائًٔ ٿئْ‬
‫ٿْ ‪.‬‬
‫ڪٔئائْ زؽ‬
‫ٌائحؼهزً ‪ 0.83‬فاؿفّذز ‪ 0.16‬پّٽاؿٔو ‪،0.83‬ڪٔهكو‪ ًُ 0.69‬زْ‬
‫ٻر ۾ ‪ 2‬ؿٔڪڙه‪،‬ڪّىؼًٓ‪،‬ىْيّنْ ‪ ،‬ک܂ٌؼ‪،‬گهّڪّؿائڊر۽ ةَ‬
‫ٌاىْهّل ُٔڊه ۽ ڳاچُّ ذٌگ ڂائٔڪّ ىٔؼهنسٔڪّ ذة کْ پٽڙه‬
‫ڪؼو ٿّ ىّزّخ ٌُّغه اٿؾ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪73‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ؿٍسْ ُٔڊو‬
‫ؿٍڌو رذ‬ ‫ؿٍـڪؼة‪ 0‬هٍٓا ىٿٔڪا‪،‬‬
‫اٌگؼٓؽو ‪Yellow honey clover‬‬
‫الًٍْٔ ‪Melilotus Indicus‬‬
‫آڪَِ‪Leguminosae‬‬
‫ؿڃاڻپ‬
‫ُْ گان ةَ ؿفٔغ ؿٍسْ زّ ُڪ كـو آُْ ؿٍغم ّاخجً ۾ ڪّ‬
‫ظاش فؼق ٌَ آُْ‪ ُْ.‬ةَ ؿؼخو زْ ىّؿو زّ گان آُْ‪.‬زٔڪّ‬
‫ڪڻڪ ۽ ٻًٔ فنهً ؿام گڏ ٿئْ ٿّ‪.‬‬
‫ُْ ؿڌه ؿانٔاٌّ ٻّٽّ آُْ‪ .‬زٔڪّ ‪ 30‬کام ‪ 45‬ؿٍٔٽْ ىٔٽؼ ڂگھّ‬
‫ٌُّغه آُْ‪.‬پً څاٌڊو ۾ ٽْ ٌُّغا آًُ‪ٍُ.‬سّم پحّٔم ‪ 12‬کام ‪ 6‬ىهْ‬
‫ىٔٽؼڂگِّٔم ۽ ‪ 8‬کاام ‪ 10‬ؿٍٔٽْ ىٔٽؼ هٓڪؼا ٌُّغا آًُ‪ ًُ.‬زا ٻر‬
‫ٌاؿْ۽ ‪ 2.5‬ىٔٽؼ ڂگھا ٌُّغهآُْ‬
‫فائغا‬
‫ُْ ٻّٽّ ڪٔڙا ظاذث ڪؼو ٿّ‪.‬كته ذة ةٍغ ڪؼو ٿّ‪،‬پٔكاب‬
‫آهذ‪،‬ةعاذ ذهڪڻ کام ّالهن ُْ انٽْ ةٍغ ڪؼ الِء ةَ اؿحْياك‬
‫ڪؼو ؿگھسْ ٿّ کٍگھ ىّڪا هاة زّ دائلّ ظؼاب ُسْ جَ ام‬
‫کْ مضٔش ڪؼو ٿّ خك زْ ةٔياذًٓ ۾ ةَ ىفٔغ آُْ ‪.‬اٌَِْء ڪؼو‬
‫ًُ زْ ڪّنٔـٽؼهك گھٽائڻ زْ ظامٔحً ىْهّل ڪؼ الِء جسؼةا‬
‫زاذو آًُ‪ّّ .‬و زگؼ ۽ ُّو ًضاك‪،‬۾ ةَ ڪاذآىغ آُْ ؿّچّم ظحو‬
‫ڪؼ ؿام گڏ هاذم زْ ڪؼ کْ ذهڪْ ٿّ زً زّؿتب‬
‫پؼٓكأٌّم ٌُّغه آُْ‪ ًُ.‬زا ٻر چِؼو زْ ةٔياذًٓ ۾ ةَ څٌا هڃً‬
‫ٿا هڅم زْ خؿحً الِء کاذآا هڃً ٿا‪.‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪74‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ؿٍسْ اڪهٔهْ‬
‫اذخه ٍُغو اؿپؼگ‬
‫گاز‪ ،‬اڪهٔم‬
‫انيهڪ گٔان‬
‫اٌگؼٓؽو ‪Heart‬‬
‫‪worT , Common‬‬
‫‪melilotus‬‬
‫الًٍْٔ ‪Melilotus‬‬
‫‪officinalis‬‬
‫ظاٌغام ‪Leguminosae‬‬
‫جاذٓط‬

‫ُْ رىاٌْ كغٓو کام اؿحْياك ٿٍٔغه اچْ كغٓو ًتٔب ًُ زا ٻر‬
‫اؿحْياك ڪٍغا ُئا ‪.‬اًٌِ کْ ٌاظٌَّ چّٔ هٍٓغه ُّ ّؼةْ ۾ اڪهٔم‬
‫انيهڪ فاذؿْ ۾ ةَ اُّ ئْ ٌانّ ىـحْيم ذُّٔ‪.‬ىكِّذ ًتْ‬
‫ڪحاةً ۾ اًٌِ ٌانً ؿام ًُ زا ٻر هاپؼآا هٍٓغا ُئا ىّم کْ ةَ‬
‫زغٓغ ؿائٍـْ ڪحاب پڙُڻ کام پِّء اُا ظتؼ پئْ جَ اُّ ةَ ُڪ‬
‫ؿٍسھْ زّكـو آُْ‬
‫اٌڊٓا زْ زغٓغ ؿائٍـْ ڪحاةً ىام ىْهّل ڪؼ کام پِّء ىّم‬
‫ؿّچّٔ جَ ڪًٍِ ًتْ اخاذو کام ام زْ جنغٓق ٿئْ جَ ةِحؼ‬
‫آُْ‪.‬اٌَِْء جالس ۾ ُيغذخ ۽ كؼقْ زْ ُڪ ىكحؼڪَ هٓب ؿائٽ‬
‫جْ ةَ ًُ زّ اٌگؼٓؽو ٌانّ ىٿّٔم نکٔم ُّ ام کام پِّء پڪ ٿْ جَ‬
‫اڪهٔم انيهڪ هاكْْ ؿٍسْ زّ ُڪ كـو آُْ ُث اؿًٔ مؼف‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪75‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ؿٍغز ٻّٽْ زّ دڪؼ ڪؼو ذُٔا آُّٔم ةاكْ ٌاظٌَّ زّ ةٔام ٌّم‬
‫۾ نکٍغا ؿًٔ‬
‫ؿڃاڻپ‬
‫ُْ ةَ ؿٍسْ گان زّ ُڪ كـو آُْ ‪ ًُ.‬زّ ڦؼُّٔم ُىڙٓم ٿٍٔغّٓم‬
‫آُْ‪ ًُ.‬زا گم ُٔڊا۽ ڪڏًُ ڪڏًُ ؿفٔغ ٌُؼ آٍغا آًُ‪ُ ُْ.‬ڪ‬
‫ىٔٽؼ ڂگھّ ٿئْ ٿّٻر ةٔىّو ‪ 2‬کام ‪ 3‬ىهْ ىٔٽؼُٔڊا ىائم ؿائّ‬
‫ٌُّغه آُْ‪.‬‬
‫ىؽاث گؼل ظكڪ ىىؼ ًُ زا ؿڪم پً ٌلناٌغن ٿْ ؿگھً‬
‫ٿا‪ ًُ.‬۾ ُڪ ڪٔئڪم زؽ ٌُّغه آُْ زًٍِ کْ ڪّىؼًٓ‬
‫چّٔ هڃْ ٿْ ‪.‬اُّئْ ٌلنام ڪاذ ٌُّغه آُْ‪.‬‬
‫افْاك‬
‫آٍٽْ ةٔڪٽؼٓم‪.‬آٍٽْ آـٔڊڈ‪،‬خافِ خىَ‪.‬آٍٽْ ڂائٔتٔٽڪ‪،‬هذل‬
‫ذهڈ ‪،‬ىلّٓسگؼ‪،‬ةّنْ جْفً خافِ اىؼاص انلهب آٍٽْ‬
‫ڪّنٔـٽؼهك‬
‫فائغا‬
‫ُْ ٻّٽّ ظّقتّخاذ ُاوو ٌُّغه آُْ ُْ ڀؼجْ ظحو ڪؼو ٿّ‬
‫ّٓذپ ۾ اٌَِْء ىلنغ الِء ُْ ٻّٽْ اؿحْياك ڪئْ هڃْ ٿْ‪ ًُ.‬زّ‬
‫مياخ ؿّذم جْ ڪّٔ هڃْ ٿّ‪ ًُ.‬ٻّٽْ زا پً خل الِء ؿگؼٓٽ ٺاُْ‬
‫پٔئٍغا آًُ‪ ًُ.‬زّ ڪاچُّ آٍٔيا ۾ اؿحْياك ڪّٔ هڃْ ٿّ‪ ًُ.‬زا‬
‫ٻر گھّچم الِء رُؼٓال آًُ‪ ًُ .‬ٻّٽْ زّ ةٔؼهٌْ ٓا اٌغذهٌْ‬
‫اؿحْياك ٌَ مؼف ةّاؿٔؼ زْ ىّڪً کْ جضهٔم الِء اؿحْياك‬
‫ڪؼو ؿگھسْ ٿّپؼ هٓؼو ڪّر هًٓ ٍْْٓ ؿڄٔم ٌـً الِء‬
‫اؿحْياك ڪؼو ؿگھسْ ٿّ‪.‬پؼ اًٌِ فائغم کْ صامم ڪؼ الِء‬
‫ڪافْ ىٍِٔا اؿحْياك ڪؼ وؼهذو آُْ‪.‬زٔئً ئْ ًُ زا پً‬
‫ؿڪً ٿا جَ ڪّٔىٔؼهم زهغو ڂائٔڪّ ىٔؼهك ۾ جتغٓم ٿْ هڃْ‬
‫ٿْ ‪.‬زٔڪّ ذة کْ پٽڙه ذکْ ٿّ۽ ذة ۾ ڪالټ ٺاُڻ ٌٿّ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪76‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫څو‪.‬اٌَِْء صـاب ؿام خك زْ ةٔياذًٓ ۾ىفٔغ آُْ‪ ًُ.‬زّ اؿحْياك‬
‫اصحٔاض ؿام ڪسْ ظاش ڪؼو زً ىاڻًِ زْ ڪالٽٍگ زّ هكث‬
‫ٌاذىاك کام گھٽ ُسْ جَ اُْ اؿحْياك ٌَ ڪً گهً ؿّڃه ٻّٽّ‬
‫پٔٽ زْ ؿّذ ۽ ڳڍچًٓ ۾ ىفٔغ آُْ‪ ًُ.‬زّ ڪاچُّ ٌٍڍ ٌَ اچڻ ۾‬
‫ڪاذآىغ آُْ‪.‬اّناةْ جٍاۿ ۽ ؿّذم ۾ ةَ ًُ زا فائغا ىكاُغو ۾ آٓا‬
‫آًُ خك زّ ڃچڪّ اىحالئْ صٔه زْ ؿّذ ۾ ةَ ڪاذآىغ آُْ ڀؼجْ‬
‫۽ ىْغو زْ ى ِسؼوً ۾ ةَ ُْ څئْ ؿگھسْ ٿّ‪.‬ةٔؼهٌْ ًّذ جْ‬
‫اکًٔ زْ ؿّٿ‪.‬ؿٍڌم زّ ؿّذؿعث رظو ؿؼظتاخن ۾ نٔپ ڪؼو‬
‫ؿگھسْ ٿّ‪.‬زڏًُ جَ ًُ زْ گهً زّ ىلٌؼ پاڻْ آقّب چكو ۾‬
‫ىفٔغ آُْ‪.‬‬
‫ڪٔئائْ زؽ‬
‫ًُ ۾ ڪافْ انڪالئٔڊ ٌُّغا آًُ ‪.‬ڂائٔڪّ ىّذًٓ‪،‬ڂائٔڪّ‬
‫ىٔؼهك ‪ُ.‬ائڊذهڪّىٔؼم‪.‬ىٔالئّنٔٽڪفهّٔم‪،‬ىّٔؿٔهٔر‪،‬ک܂ٌؼ‪،‬ةٔٽاؿٽ‬
‫ٓؼهك ٽًٍٔ ‪ ،‬ههنٽائم آئم‪،‬‬
‫ىؼڪتاة‬
‫ىْسّم ڪّرو‪ ،‬وياخ ڪتؼٓث‪،‬وياخ ؿٍتم‬

‫ؿٍسْ زا ٽئْ كـو ُڪ ئْ ٌـم ؿام جٔهق ذکً ٿا انتحَ‬

‫ؿٍسْ اڪهٔهْ كغٓو رىاٌْ کام ًب ۾ اؿحْياك ٿٍٔغو‬
‫اچْ ‪ ًُ .‬زْ ڦؼُْ زًٍِ کْ ًب ۾ٌاظٌَّ چّٔ هڃْ ٿّ‬
‫ّؼةَْء ۾ اڪهٔالنيهڪ چّٔ هٍٓغه آُْ ‪.‬ام زّ دڪؼ‬
‫اٌكااهلل ٌّم زْ پٽْ ۾ جفنٔم ؿام ڪّٔ هٍٓغه ُث‬
‫مؼف ٻّٽْ جْ ئْ نکّٔ هّٓ آُْ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪77‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ؿٔڙَُ‬
‫ُ‬
‫ظاذپكث‬ ‫فاذؿْ‪0‬‬
‫ّؼةْ‪ 0‬ڪٍفؽ‬
‫اذخه‪0‬‬
‫پكحّ‪ 0‬اؿڪّڻا‬
‫اٌگؼٓؽو‬
‫الًٍْٔ‬
‫ظاٌغام‬
‫جْاذف‬
‫ُْ ُڪ هصكْ زاٌّذ آُْ‪ ،‬زٔڪّ ڪافْ كـيً زّ ٿئْ ٿّ ُْ‬
‫هڃ ۾ هڃ ‪ 330‬ؿٍٔٽْ ىٔٽؼ ڂگِّ ٿئْ ٿّ‪ ًُ .‬زّ ىٿّ ٌٍڍچه ‪ُ ،‬ىًٍِ‬
‫ڂگِّ‪ ،‬ڪً ۽ اکّٔم ٌٍڍّٓم ٿٍٔغّٓم آًُ‪ ًُ .‬زا څٌغ آڏا جَ جٔؽ‬
‫ٌُّغا آًُ زّ ڪاٺَْء کْ ةَ ُٽڪْ هٍٓغه آُْ‪ ًُ ،‬زّ ذٌگ ڀّذه‪،‬‬
‫ڪاذا ىائم ٌُّغه آُْ‪ ًُ ،‬زْ ُپٺً جْ ڪٍڊا ٌُّغا آًُ‪ ،‬زٔڪْ‬
‫ڄاُْ کام هڅا ٿٍٔغا آًُ‪ ،‬نڳ ڀڳ ‪ 30‬ؿٍٔٽْ ىٔٽؼ ڂگِّ‪ٌُّ ،‬غه‬
‫آُْ‪ ُْ ،‬څًٍِٓ زّ ُؿيِْ ٿّ۽ ذاة زّ زاڳْ قڪاذ زْ جالس‬
‫ڪؼو ٿّ‪.‬‬
‫زاِء پٔغائف‬
‫ُْ زاٌّذ گِڻّ ڪؼو گؼل ّالئلً ۾ ٿئْ ٿّ‪ ُْ .‬ةؼًأٌَ ‪،‬‬
‫اٽهْ‪ ،‬اؿپًٔ ۽ ؿـهْ زْ زؽٓؼم ۾ څٺّ هّٓ آُْ‪ ُْ .‬آؼام‪،‬‬
‫پاڪـحام ۽ ٍُغهؿحام ۾ ڪذؼة ؿام ٿئْ ٿّ‪.‬‬
‫ىؽاث‪ 0‬گؼل ُ‬
‫هظكڪ‬
‫ىىؼ‪ 0‬ڪذؼة ؿام کائڻ ڪؼو ىْغو ۽ ىذاٌْ زْ گؼل‬
‫ىؼوً کْ ٌلنام ڪؼو ٿّ‪.‬‬
‫ىلغاذ ظّذاڈ‪ 0‬ٽْ گؼال کام ٽَِٔ گؼال جائًٔ‪.‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪78‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫فائغا‬
‫ًُ زّ گّقث جضهٔم ڪؼ هاذه آُْ‪ ،‬اٌَِْء ڪؼو فاؿغ ىّاخم‬
‫کْ آٌڊم جْ ڪؼ ٌٿّ څو‪ .‬زٔڪڏًُ ىٍاؿب خهائً ؿام اؿحْياك‬
‫ڪّٔ هڃْ جَ اڃ ذٌگ څڪڻْ ۽ اّناةْ ةٔياذًٓ ۾ ڪاذآىغ آُْ‪.‬‬
‫فٔم پاِء الِء ىفٔغ آُْ‪ .‬ؿؼخ جؼ ىؽاث هاذم زْ كّة ةاَُ هڃائْ ٿّ‪.‬‬
‫ًُ زّ گّقث ىؼگِْ‪ ،‬الِء ىفٔغ آُْ ًُ کْ ّؼةْ ۾ جؼٓاق‬
‫انيسأًٌ ةَ چّٔ هٍٓغه آُْ ٍْْٓ چؼًٓ زّ جؼٓاق چٌّغا آًُ‪ .‬ذاة‬
‫زّ ٍُڌ ۾ ُىٽڻ زْ ةٔياذو کْ ظحو ڪؼو ٿّ‪ .‬آـحائًٔ زّ رٓاخن‬
‫اؿحْياك ڪؼ ؿام پٔكاب گِٽسْ هڃْ ٿّ ظٍارٓؼ ۾ ةَ كغٓيْ‬
‫اًتاَء کاذائٍٔغا ُُئا‪ .‬ڪّچَُ زْ ةٔياذو ۾ زٔڪڏًُ اةحغائْ‬
‫مّذة ُُسْ جَ کاذائڻ ؿام ةْه كغٓو ًتٔتً ىفٔغ ڄاڻآّ آُْ‪،‬‬
‫اٌَِْء فائغو جْ ڪافْ ًتٔتً ٽٔڪاٽپڻْ ةَ ڪئْ آُْ‪ ،‬ةّ ّهْ‬
‫ؿٍٔا زّ چّ آُْ جَ ًُ زّ ؿڪم گّقث ئْ فائغٓيٍغ آُْ‪ .‬هذو‬
‫كؼقْ ةَ اّحؼاص ڪّٔ جَ ًُ زّ گّقث ؿّخا پٔغا ڪؼو ٿّ‪.‬‬
‫اٌَِْء ڪؼو ڪّچَُ ۾ ىفٔغ ٌَ ٌُّغه‪ .‬اٌَِْء ڪؼو ڪّچَُ ۾‬
‫ٌلنام پٔغا ڪؼو ٿّ‪ُ ،‬ث كؼقْ ُڪ امّنْ اّحؼاص ةَ ڪّٔ‬
‫آُْ‪ .‬اٌَِْء رىاٌْ ۾ اٌَِْء ڳانَِ ۾ هرم ُّ ‪ ،‬پؼ ُا زڏًُ ًب‬
‫۾ جضلٔق زّم ذاُّم هؿِٔ ٿّٔم آًُ‪ ،‬اٌَِْء ڪؼو ُا اُا ڳانَِ‬
‫هظكڪ خهائً ؿام پٔغا‬ ‫هاوش ٿْ ُچڪْ آُْ جَ ؿّخا مؼف ؿؼخ ُ‬
‫ٿٍٔغو آُْ‪ .‬گؼل ُظكڪ خهائّم مفؼا پٔغا ڪً ٿّٔم‪ .‬الرل آُْ جَ‬
‫مفؼا پٔغا ٿٔڻ ؿام ؿّخا زّ ظاجيّ ٿٍٔغه اٌَِْء ڪؼو ةّ ّهْ‬
‫ؿٍٔا زْ كّك ۾ هرم رٓاخن آُْ‪ .‬ةاكْ ًُ خهذ ۾ ڪّةَ ڪّچَُ الِء‬
‫ؿٔڙَُ زّ گّقث ٌَ کائٍٔغه ‪ .‬اٌَِْء ڪؼو جسؼةّ ڪؼ ةَ ىكڪم‬
‫آُْ‪ ،‬انتحَ زٔڪڏًُ ةْه ٍُغه ؿٔڙَُ زّ گّقث کائً ٿا‪ .‬اًٌِ جْ‬
‫جسؼةا ڪؼو ؿگِسً ٿا‪ .‬ؿاڳْ ڳانَِ زْ صيآث اڪتؼ ةاخقاَُ زْ‬
‫ًتٔب صڪٔو ّهْ گٔالٌْ پڻ ڪئْ آُْ جَ ؿٔڙَُ زّ اُّ فائغه‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪79‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ةا انعامَ آُْ‪ .‬ؿٍغز چّ آُْ جَ ًُ زّ گّقث ٿّذه ٿّذه‬
‫کائسْ ‪ٌ ،‬لؼز الِء ةَ ىفٔغ آُْ‪ .‬اةً رُؼ جَ ًُ زْ فائغو ۾ اڃام‬
‫ةَ اڳحْ هّٓ آُْ‪ ،‬جَ زٔڪڏًُ ًُ پِسحّ پٔحّ هڃْ جَ ڪّچَُ‪ ،‬ؿهَِ‬
‫۽ پٔچف ۾ ىفٔغ آُْ‪ ،‬امّنْ ًّذ زٔڪڏًُ زػال ۾ ىفٔغ آُْ‬
‫جَ ؿهَِ زّ زؼدّىّ ةَ ؿاڳّٔ ظاٌغام آُْ‪ .‬اٌَِْء ڪؼو ؿهَِ ۾ ةَ‬
‫ىفٔغ ٌُّغه ةاكْ پٔچف ۾ فائغه ٌَ ڪؼ کپٔؾ‪ .‬خل ۽ کٍگَِ ۾ ةَ‬
‫ُْ څٌّ هڃْ ٿّ‪.‬‬
‫ىؽٓغ ىْهّىاة‬
‫زغٓغ ؿائٍـْ جضلٔق کاٌپِّء اُا ظتؼ پئْ آُْ جَ ؿٔڙَُ زْ پِسحْ ۾‬
‫ةَ پٿؼو ٿٍٔغو آُْ زٔڪا ؿعث ۽ گّك ٌُّغو آُْ‪ ،‬۽ زْفؼ زْ‬
‫قڪم زِڙو ٿئْ ٿْ‪ .‬زڏًُ ؿِٔڙ ةٔياذ ٿْ ڪيؽهذ ٿئْ جَ پحْ‬
‫زْ پٿؼو زّ قڪ ڪؼ گِؼزْ ًُ ىام ٌڪؼٌغچ پٿؼو کْ فاخ‬
‫رُؼ ؿِٔڙ چّٔ هڃْ ٿّ‪ ًُ .‬زْ پٿؼو زّ ىؽاث ةَ گؼل ُظكڪ‬
‫آُْ‪ ،‬ةاكْ ًُ زْ ظكڪْ ‪ 3‬خذزْ ۾ ُئڻ کپْ‪ ،‬ىٍْ܁ جَ گّقث‬
‫کام ًُ زّ ىؽاث رٓاخن ُظكڪ آُْ‪ ُْ .‬ؿؼخ ةٔياذًٓ ۾ ٌافِ آُْ‬
‫ةْه كـيً زْ رُؼم کْ ظحو ڪؼو ٿّ ةغ ُىيْ‪ ،‬ڪانؼا‪ُ ،‬گؼخو‬
‫زّ ؿّذ ۽ ىذاٌْ زْ ؿّذ ۾ ةَ ىفٔغ آُْ‪ ًُ ،‬زْ اؿحْياك زّ‬
‫ٿاٌّ ۾ ‪ 100‬ىهْ نٽؼ پاڻْ ۾ پٿؼو‬‫اُّ ًؼٓلّ آُْ جَ ڪًٍِ ماف َر‬
‫ذکسْ زٔئً پاڻْ ڪڙه ٿئْ ام کام پِّء اُّ پاڻْ پْ ڇڏزْ‬
‫اُڙوَء ًؼج متش هقال پٔئاذزْ الڳٔحّ اؿحْياك ؿام پٿؼ زّ ادؼ‬
‫گِٽسّٔ هڃْ‪ .‬ةْه ّّذجً زْ هٓو کاٌپِّء زـو ٿڌه ٿْ هڃْ‬
‫ٿّ‪ ،‬اًٌِ کْ ًُ زّ پاڻْ پٔاذ ؿام فائغه ٿْ هڃْ ٿّ‪ .‬اُڙوَء‬
‫ًؼج ڪانؼا ۾ ةَ ىفٔغ آُْ‪.‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪80‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ؿؼپڪم‬
‫فاذؿْ ظكث‬ ‫ّؼةْ آزؼ‬
‫پكحّ‪ 0‬ظعحَ‬
‫اذخه آٍٽ‬
‫اٌگؼٓؽو ‪BRICKS‬‬
‫ؿؼ کام جَ ُؼڪّ هاكف آُْ زٔڪا ىٽْ ىام ؿاٌچْ ۾ ٺاُْ‬
‫آهو ٓا کّذو ۾ پڇائْ هڃْ ٿْ خهائً ۾ گھڻّ ڪؼو پؼاڻْ‬
‫ڪهؼ نڳم ڳاچُْ ؿؼ اؿحْياك ڪئْ هڃْ ٿْ ‪ .‬پؼ ؿعث ؿؼ‬
‫ةَ اؿحْياك ڪؼو ؿگھسْ ٿْ‪.‬‬
‫ىؽاث ؿؼخ ظكڪ ‪2‬‬
‫ىلغاذه ظّذاڈ ‪3‬کام ‪ 5‬گؼال کاذائسْ‬
‫ىىؼ‪ 0‬زٔئً جَ ُْ ىٽْ آُْ ام ڪؼو ًُ زْ رٓاخن اؿحْياك‬
‫ؿام گؼخم ۾ پٿؼو ڄيْ ؿگھْ ٿْ‪.‬‬
‫فائغا‬
‫ًُ کْ پِْٔ رظيً جْ نڳائڻ ؿام ذة ةٍغ ٿْ هڃْ ٿّ کٽً‬
‫اٌگّذم زْ پاڻْ ؿام ىالئْ ڇپاڪْ جْ نٔپ ڪؼ ؿام فائغه ٿْ‬
‫هڃْ ٿّ ٻِٔؼ ٿٔڻ زا اىڪام ةَ ظحو ٿْ هڃً ٿا ًُ کْ پِْٔ نّ‬
‫۽ ؿؼڪْ ۾ ىالئْ ىٿْ زْ ةفا جْ نٔپ ڪّٔ هڃْ جَ ام ۾‬
‫اٌحِائْ ةِحؼ فائغه ٿْ هڃْ ٿّ‪.‬ڳئّم زْ ڇٔڻْ ؿام ؿّڀ جْ نٔپ‬
‫ڪؼ ؿام ّاذوْ ًّذ ؿّڀ نِْ هڃْ ٿْ ٌٔو گؼل ؿؼ جْ‬
‫ةّاؿٔؼ هاذو کْ هِٓاذ ؿام آذال اچْ هڃْ ٿّ ؿؼ گؼل ڪؼو‬
‫پاڻْ ۾ هزھْ ٓڪغل ڪڍو ڪپڙه هٓڙُْ ٽاڪّچ ڪؼ ؿام فائغه‬
‫ٿْ هڃْ ٿّ ‪ .‬ةٍغ ڪكاخ ىؼص ًُ ۾ ّىّ جٍاؿم زْ ٌانْ‬
‫هٓڪؼو ٿْ هڃْ ٿْ ام ۾ ًُ زّ ظّذخٌْ اؿحْياك ىفٔغ آُْ‬
‫ؿؼ زّ جٔم‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪81‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ُْ جٔم اٌحِائْ ڪاذآىغ آُْ فْ رىاٌَ ًُ زّ اؿحْياك ٌَ ُئڻ زْ‬
‫ةؼاةؼ آُْ پؼ ًُ زا ڪافْ فائغا ىكاُغو ۾ آٓا آًُ زً زّ دڪؼ‬
‫جٔم زْ جؼڪٔب کام پِّء ڪّٔ هٍٓغه‬
‫جؼڪٔب جٔاذو‬
‫ُڪ پڪم ؿؼ کڻْ ام زا ةهّذ زٔحؼا ٽڪؼ ڪؼو ةان جْ جٔؽ گؼل‬
‫ڪؼّٓ ام کام پِّء اًٌِ کْ رٓحّم زْ جٔم ۾ هؿآّ ‪.‬ام کام پِّء‬
‫جٔم ىام ڪڍو ام کْ ؿٍڀانْ ذکّ‪ُ.‬ڪ آجكْ قٔكْ کڻْ ام۾‬
‫اُْ ٽڪؼ هزھْ گم صڪيث ڪؼو ةػذَْٓ پحاك زٍحؼ جٔم‬
‫ڪڍه‪ُ،‬اڻْ ام جٔم کْ ؿٍڀانْ ذکًُّ زّ ىؽاث ةَ گؼل ظكڪ آُْ‬
‫۽ ذهغً ةهـام زْ ةؼاةؼ آُْ‪.‬‬
‫فائغا‬
‫ؿڀٍْ گؼل ذهغًٍ کام نٌٔف آُْ ًُ ۾ كّة ٌفّط اٌحِائْ رٓاخن‬
‫آُْ ُْ ىضهم ُئڻ ؿام گڏ پگھؼ آهذ آُْ اڃذٌگ فانر ىؼگْ‬
‫نلّو زْ الِء ًُ زْ ٌاز اٌحِائْ ىفٔغ آُْ‪ .‬اٌَِْء کام ؿّاِء کائڻ‬
‫ؿام ةَ ؿاڳٔا فائغا ٿًٔ ٿا‪ ُْ.‬ڪً ۾ هزھڻ ؿام ؿّذ ظحو ڪؼو‬
‫ٿْ ‪.‬قؼةث رهفا ؿام چٽڻ ڪؼو خىَ ۾ اٌحِائْ ىفٔغ آُْ‪.‬اک ۾‬
‫هزھڻ ؿام ٌؽهانياُء ۾ فائغه ٿْ هڃْ ٿّ‪4 .‬گؼال کائڻ ؿام ىْغو ۽‬
‫آٌڊو زا ڪٔڙا ظاذث ٿْ هڃً ٿا ىذاٌْ زْ پٿؼو ٽٽْ ٌڪؼو هڃْ‬
‫ٿْ پٔكاب زاذو ٿْ هڃْ ٿّ ىذاٌْ زْ ؿڀٍْ ؿؼخ ةٔياذًٓ ۾‬
‫فائغه ٿْ هڃْ ٿّ ڄئم ذة کْ جضهٔم ڪؼو ٿّ فؼث ۾ ذکڻ ؿام‬
‫صٔه زاذو ٿْ هڃْ ٿّ ‪.‬ىؼخن ٓا رٌغن ٻاذ ظاذث ٿْ هڃْ ٿّ ‪.‬ڀٽّم‬
‫زْ څٌگ جْ نڳائڻ ؿام ؿّذ جؼة ظحو ٿْ فائغه ٿْ هڃْ‬
‫ٿّ ‪.‬آفٔو ۽ زا ظؼاؿاٌْ زْ رُؼ ظحو ڪؼ الِءًُ کْ اؿحْياك‬
‫ڪؼو فائغا صامم ڪؼو ؿگھسً ٿا ‪.‬كّة ةان ةَ هڃائْ ٿّ ‪ ًُ.‬کْ‬
‫غػائْ ىلنغم الِء ‪ 4‬گؼال کً کاذائڻ گھؼزْ‪.‬‬
‫ىسؼةاة‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪82‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ُْ ُڪ جيال ةِحؼ ٌـعّ آُْ ُْ ُئكَ پا هټ ٺاُْ ذکسْ‪ًُ،‬‬
‫زا أٌڪ فائغا آًُ‪.‬اذخه زْ ڪِاهة آُْ جَ جهْ پؼ ؿؼؿّم زياٌْ‬
‫هاال‪،‬‬
‫نٌٔفْ ٌاز‬
‫پؼاڻْ ؿؼ زٔڪا ڳاچُْ ُسْ ڪٽْ ڇاڻْ ذکسْ اٌَِْء کْ اڈ‬
‫زْ کٔؼ ۾ پـآّ ؿڪڻ کام پِّء فْ ‪ 10‬گؼال۾ ‪ّ 6‬غخ نٌّگ پِْٔ‬
‫هزھّ اٌَِْء کام پِّءڪالڈ کً کؼك ڪؼو ؿٍڀانْ ذکّ‪.‬‬
‫جؼڪٔب اؿحْياك‪ُ0‬ڪ چپٽْ ٌاز ڪسْ‬
‫فائغا‬
‫ىٿْ زّ ؿّذ ٌؽنّ رڪال‪،‬څاٌٺ زْ ؿّذ۾ ىفٔغ آُْ ؿڀ کام‬
‫اُو ًُ زّ فائغه اُّ آُْ جَ ىّجْٔ پاڻْ کْ جؼة فائغه څو‬
‫ٿْ ‪.‬ڪًٍِ ڪًٍِ ىاڻَِّء کْ جَ ٽً څًٍِٓ ۾ فائغه ىضـّز ٿْ‬
‫هٍٓغه آُْ‬
‫ٌـعَ ةٍغ ڪكاخ‬
‫ڳاچُْ ؿؼ زْ ؿفّف کْ ةڙ زْ کٔؼ ۾ ڳُّْ ٽڪّٔم ٺاُْ‬
‫ٽاٌڊم جْ ؿاچزً هذو کٔؼ ۾ کؼچ ڪؼو آئً ٽْ خفْا ٽّٻا څزً‬
‫ام کام پِّء ؿڪائْ ظكڪ ڪؼو کؼچ ڪؼو ذکسْ ام کام پِّء ام‬
‫۾ ةؼاةؼ کٍڊ ىالئْ ذکسْ‪ 3،‬گؼال متش ه قال کاذائسْ‪.‬‬
‫فائغا ةٍغ ڪكاخ الِء ظاش ٌـعّ آُْ‪ .‬ام زْ ڪؼو ٿٍٔغچ ؿؼّث‬
‫اٌؽاك الِء اٌحِائْ ىفٔغ آُْ‬

‫ؿٍسْ زا ةَ ُاڻْ ظحو ٿٔڻ هاذا آًُ ‪ .‬ؿٍڌ ۾ ؿٍسْ گان پـٍغ ٌَ‬
‫ڪّٔ هٍٓغه آُْ‪.‬هٓحؼ ُا اُڙّٓم خهائّم اچْ هّٓم آًُ زّ فنم‬
‫۾ نڳائڻ ؿام فنم کام ؿّاِء ٻٔا گٍغ گان ؿڙو هڃً ٿا‪.‬اٌَِْء‬
‫ڪؼو ؿٍسْ زّ خؿحٔاب ٿًٔ ل پؼٓكاٌْ ٿْ ؿگھْ ٿْ‪.‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪83‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ؿالزٔث‬
‫ّؼةْ ‪0‬صسؼانيّؿ܁‬
‫فاذؿْ‪ 0‬ىّىٔائْ‬
‫اذخه۽ٍُغو ؿالزٔث‪،‬گسؼاجْ قالزٔحّ‬
‫اٌگؼٓؽو‬
‫الًٍْٔ‪Aesphaltum‬‬
‫ؿٍـڪؼة‪ ُْ 0‬كغٓو رةام آُْ ًُ هكث ىحؼهڈ ٿْ چڪْ آُْ‬
‫زٔڪا مؼف ٍُغه خاٌكّذ ٓا ٌّّٓٔذؿٽًٔ ۾ پڙُائْ هٍٓغو آُْ‬
‫ًُ ٻّنْ ۾ ٻّٽًٔ زْ ٌانْ ۾ زحْ هؿْث آُْ اجْ ىكڪالجّم ةَ‬
‫آًُ‪.‬ؿالزٔث زْ ٌانً ۾ ةَ اٌحِائْ هؿْث آُْ آُْ ٌاال ؿالزٔث‬
‫ى‬
‫ىذال قٍٔال ‪ ،‬زتهً ۾ پٔغا‬ ‫زْ ظامٔحً زْ ةٍٔاخ جْ ذکٔا هٓا آًُ‬
‫ٿٔڻ هاذو خها‪،‬گؼث زتم ۾ پٔغا ٿٔڻ هاذو خها‪،‬آقو ؿٍِّٔ پٿؼ ۾‬
‫پٔغا ٿٔڻ هاذو خها‪ ،‬قالقّٓغ پٿؼ زّ پگھؼ‪،‬اهذقٔم ٌؼٓاز پٿؼ زّ‬
‫ک܂ٌؼ‪،‬ؿغذو زحّ زتم ىام پٔغا ٿٍٔغچ‪،‬اقو اهٽ زتم ىام ٌڪؼ‬
‫هاذو‪،‬ةِؼصاك ؿٍـڪؼة ۾ ٌَ مؼف ؿالزٔث پؼ ُؼ قئْ زا ٌاال‬
‫ؿٍغم ظامث ڪؼو ذکٔا هٍٓغا آًُ اٌَِْء ڪؼو ام خها زْ فائغم‬
‫زْ ظتؼ ؿڌه ؿٍئّم پئسْ هڃْ ٿْ ‪ٌ.‬لنام اُّ ٿئْ ٿّ جَ‬
‫زٔڪڏًُ ڪا اُڙو ٻّٽْ آُْ زًٍِ زا فائغا ؿاڳٔا آًُ جَ ٌانً زْ‬
‫ڀم ٿئْ ٿْ ‪.‬اُڙوَء ًؼج فاذؿْ زّ ٌانّ ىّىٔائْ ةَ جضلٔق ًهب‬
‫آُْ‪ّ.‬هيْ ًّذ اٌَِْء جْ ڪافْ ڪسھ نکڻ زْ وؼهذة‬
‫آُْ‪.‬اؿام هټ اُا ڳانَِ ىكِّذ آُْ جَ ىّىٔائْ ُڏ ڀڃڻ ۾ اڪـٔؼ‬
‫آُْ‪.‬اٌَِْء ڪؼو اؿام زا ىاڻِّ امهْ ىّىٔائْ زْ جالس ۾ ٌُّغا‬
‫آًُ‪.‬گھڻّ ڪؼو اُّىكِّذ ٌُّغه اُْ جَ ّؼةـحام ىام صازْ‬
‫زٔڪا ىّىٔائْ آڻًٔ ٿا مضٔش آُْ‪ .‬اُّ ٌُؼّٓ خذؿث ٌَ آُْ ام‬
‫ڪؼو جَ اجْ ةَ پاڪـحام زا هاپاذو ئْ هڪڻٍغا آًُ ‪ُ .‬اُْ ؿالزٔث‬
‫کْ ىّىٔائْ ڪؼو هڪڻٍغا آًُ‪.‬ؿحو َؼٓفْ اُا آُْ جَ اُّ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪84‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ؿالزٔث ةَ ٌلهْ ٌُّغه آُْ‪.‬اٌَِْء ڪؼو ًتٔتً ٓا ّّال کْ‬
‫گػاذس آُْ جَ اُْ ىّىٔائْ ةغذام ڀهْ ؿالزٔث اؿحْياك ڪً پؼ‬
‫گھٽ ۾ گھٽ اُّ امهْ جَ ُسْ ‪ .‬اٌَِْء الَء ڪًٍِ ؿٺْ پٍـاذو‬
‫ؿام ذاةٌّ ڪؼو ظؼٓغ ڪسْ ةاكْ اقحِاذ ةارو ۾ زٔڪْ ةَ‬
‫قّٔم ىهً ٿّٔم اُْ ٌلهْ ٌُّغّٓم آًُ‪.‬اؿام څاڄو ڪّقف ڪئْ‬
‫جَ امهْ ىّىٔائْ ڪٿام ُٿ اچْ ۽ ىّىٔائْ ۽ ؿالزٔث زّ فؼق‬
‫ىضـّز ڪؼو ؿگھسْ‪.‬ڪؼاچْ کام هٺْ صٔغذآةاخ ‪،‬ؿکؼ الُّذ‬
‫ؿؼگّڃا جائًٔ ڪّقف هذجو پؼ اڪذؼ زڳًِ جام ىّىٔائْ زْ‬
‫ٌانْ ؿالزٔث ئْ ىهّٔ ةاكْ ٻً زڳًِ جام ؿالزٔث زِڙو قئْ‬
‫اٌحِائْ ىٍِگْ ىهْ زٔڪا دائلْ ۾ ةانڪم ڦڪْ ُئْ‪ .‬زڏًُ جَ‬
‫ؿالزٔث دائلْ۾ ڪڙه ٿٍٔغه آُْ چّٔؿًٔ جَ ىيڪً آُْ جَ ُْ‬
‫ىّىٔائْ ُسْ اٌَِْء ڪؼو ةَ جَ ًُ زّ دائلّ كٌْاى ىعحهف ُّ‬
‫اؿام اؿحْياك ڪؼائْ پؼ فائغا ؿالزٔث زھڙا ةَ ٌَ ُّز اٌَِْء ڪؼ‬
‫و ؿّچٔو جَ اٌحِائْ ىٍِگْ قئْ پؼ فائغا ذهآحْ ٻڌآم جَ ٺِّٔ‬
‫پؼ ىؼٓه کْ ىضـّز ئْ ٌَ ٿّٔ جَ ڪا خها کاڃو اٿو ‪ 20‬څًٍِٓ ُڏ‬
‫ڀڳم کْ کاذائْ ىكاُغه ڪّٔ هّٓ‪.‬پؼ ٌحٔسّ مفؼ ذُّٔ‪.‬ام کام‬
‫ؿّاِء ُڪ ٻّٔ جسؼةّ ٿّٔ زٔڪّ اٌحِائْ ةِحؼ ذُّٔ‪.‬اُّ ًُ ذٓث‬
‫ُّ جَ اؿام زّ ُڪ هڪٔم خهؿث زًٍِ کْ چٔهَِ زّ ؿّذ ُّ‬
‫زًٍِ کْ ؿٍڌو ىاڻِّ ُچڪ پّ چٌّغا آًُ‪.‬اؿام څاڄو ڪّقف‬
‫ڪئْ پؼ ؿّذ ٌَ ڇڏّٓ‪.‬آئً ‪ 6‬ىٍِٔا گؽذو هٓا ُيؼان کٽ خاظم ٿْ‬
‫هّٓ ٌٔٺ ُڪ صڪٔو کٔؾ چّٔ جَ امهْ ىّىٔائْ هٺْ کاُء جَ ؿّذ‬
‫ڇڏو هٍٓغه‪ُ.‬يؼان چّٔ جَ جُّام ئْ گھؼائْ څّٓ‪ ،‬صڪٔو ماصب‬
‫ُڪ ىػُتْ گاخو زْ ؿساخن ٌكًٔ کام ىّىٔائْ گھؼائْ څٌْ ۽‬
‫ڪاةَ ذكو همّك ٌَ ڪٔائًٔ ‪ ،‬اُا ىّم پا څٺْ زٔڪا ڦڪْ‬
‫ُئْ‪.‬ام ؿام ‪ 10‬څًٍٍِٓ ۾ ؿّذ ڇڏو هّٓ‪.‬اُا ُڪ صٔؼة ٌاڈ ڳانَِ‬
‫ُئْ ةِؼصاك ام کام پِّء ىّم ڪّقف ڪؼو ىّىٔائْ گھؼائْ‬
‫ىؼٓىً کْ اؿحْياك ڪؼائْ پؼ اُْ فائغا ٌُؼ ٌَ آٓا‪ .‬ام کام ؿّاِء‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪85‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫اڪذؼ صڪٔيً زْ ذاِء آُْ جَ ؿالزٔث ئْ ىّىٔائْ آُْ‪ .‬ىٍٍِسْ‬
‫ظٔاك ىام ًُ ؿڄْ ةضخ ىام اُّ ٌحٔسّ ٌڪحّ جَ ؿالزٔث ئْ‬
‫ىّىٔائْ آُْ پؼ زٔڪڏًُ ڪّ ىاڻِّ‪ُ،‬ؼه ڀؼه ىّىٔائْ الِء وغ‬
‫ڪؼو جَ ام کْ ڦڪْ دائلْ هاذو هٺؼائسْ ةاكْ ڪڙه ؿالزٔث‬
‫آُْ ام کْ ىّىٔائْ چّ خذؿث ٌَ ٿٍٔغه ةاكْ فاذؿْ ٌانْ زْ‬
‫صّانْ ؿام ؿالزٔث ئْ ىّىٔائْ آُْ‪.‬‬
‫ىّىٔائْ زْ خذٓافث‬
‫اؿام ىٿْ ةضخ ڪؼو آٓاآُّٔم جَ ؿالزٔث ۽ ىّىٔائْ ۾ ڪّ فؼق‬
‫ٌَ آُْ‬
‫ُث ٻَ صڪآحّم نکّم ٿا آؼام هاذا ىّىٔائْ ڪًٍِ کْ چّم ٿا‬
‫آؼام زْ ةاخقان فؼٓغهم زْ رىاٌْ ۾ؿپأًُ زْ ُڪ زياّث‬
‫زتم خاذاب زْ گؼخه ٌّاج ۾ ؿٔؼه قڪاذ۾ ىنؼهف ُئا اًٌِ‬
‫ىام ُڪ ؿپاُْ زتهْ ٻڪؼو کْ جٔؼ ٍُّٔ ۽ ُّ رظيْ ٿٔڻ کام‬
‫پِّء ٌُؼم کام غائب ٿْ هّٓ‪.‬جيال گھڻّ ڳّنڻ کام پِّء ةَ ٌَ‬
‫ىهّٔاهچحّ ُڪ ُفحْ کام پِّء اُا ؿاڳْ زياّث قڪاذ جْ ٌڪحْ‬
‫اًٌِ څٺّ جَ اُّئْ زتهْ ٻڪؼهمضٔش ؿانو ىّزّخ آُْ‪.‬جٔؼ ام زْ‬
‫زـو ۾ نڳم ُّ‪ ُّ.‬ڇاك نڳائْ ذُّٔ ُّ آؿاٌَْء ؿام گھيْ ڦؼو‬
‫ذُّٔ ُّ ًُ کْ ڪًٍِ ةَ كـو زْ جڪهٔف ىضـّز ٿْ ٌَ ذُْ‬
‫ُئْ ‪ ًٍُ .‬کْ اُا ىازؼا څؿْ جيال گھڻّ جْسب ٿّٔ‪ ًُ ًٍُ.‬کْ‬
‫زھهڻ زْ ڪّقف ڪئْ ‪ ،‬جيال گھڻْ زغهزھغ کام پِّء کٔؾ‬
‫گؼفحاذ ڪٔائّم‪.‬زًٍِ زڳَِ جْ جٔؼ نڳم ُّ ام زڳَِ کْ جّزَ ؿام‬
‫څٺائّم ىّىٔائْ ام جٔؼ زْ پاؿْ ۾ نڳم ُئْ زٍٍِسْ ڪؼو ًُ‬
‫کْ جڪهٔف ٌَ ٿْ‪.‬ام ىام ىاڻًِ کْ ظتؼ پئْ جَ اُا ىّىٔائْ‬
‫آُْ‪.‬اٌَِْء هاكْْ زْ ظتؼ قان فؼٓغهم کْ پئْ زًٍِ ىّىٔائْ زْ‬
‫ظتؼ هذجْ ۽ هڃٓڪ ام جْ جسؼةا ڪٔا‪ ًُ .‬کْ رظيً زْ ڳٍڍ ۽‬
‫ٽٽم ُڏو الِء ةِحؼ ىضـّز ڪّٔ‪.‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪86‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ٻْ صڪآث ڪْ ىاڻِّ اُّ ةَ چّم ٿا جَ ُڪ څًٍِٓ ةاخقان فؼٓغهم‬
‫قڪاذ زْ الِءهّٓ‪،‬اٌَِْء ُڪ ُؼ کْ جٔؼ ٍُّٔزٔڪّ ام زْ‬
‫پاؿؼاٽْ ۾ نڳّ ‪ ،‬۽ ٻْ پاؿْ کام ٌڪؼو هّٓ‪ ،‬ٻّٔ جٔؼ ام زْ‬
‫ٽٍگ ۾ ٍُّٔ هّٓ‪ ،‬زًٍِ ؿام ُّ ىٍڊه ٿْ هّٓ‪ ،‬اٌَِْء زْ ةاهزّخ‪،‬‬
‫ُؼ ڀڄْ هّٓ‪ ،‬فؼٓغهم ام زْ پّٓام گِّچا ڂهچآا‪ ،‬آـحائًٔ زّ‬
‫فؼٓغهم زْ ُؼ هټ پِچڻ کام اڳ ُڪ ظاش زڳَِ جْ ُپڄْ ام‬
‫کْ رةام ؿام چٽّٔ‪ ،‬ام کام پِّء ُٽپا څٍٓغو‪ ،‬فؼٓغهم زْ اڳٔام‬
‫جٔؽو ؿام ٌڪؼو هّٓ ۽ ؿٍغز پٔؼم ۾ ىٍڊ ٌَ ُّ‪ ،‬اٌَِْء هاكْْ‬
‫کْ څؿْ فؼٓغهم جيال گِڻّ صٔؼام ٿْ هّٓ ۽ ًتٔتً کْ ًهب‬
‫ڪٔائًٔ جَ ُْ ڪِڙو ىازؼا آُْ‪ً ،‬تٔتً جالس زـحسّ کاٌپِّء‬
‫ىْهّل ڪّٔ جَ زتم زْ خذرم ۾ کٌّئؼ هاٌگؼ ڪا قَْء ٌڪؼو‬
‫ٿْ اٌَِْء کْ ام ُؼ چٽّٔ‪ ،‬ام ڪؼو ام زّ ىٍڊ ظحو ٿْ هّٓ‪.‬‬
‫اٌَِْء ڪؼو فؼٓغهم اٌَِْء زڳَِ جْ چّڪٔغاذ ىلؼذ ڪؼو ڇڏٓا ۽‬
‫صڪو څٌّ جَ ُؼؿاك زٔحؼو كغذ َُْء قَْء ٌڪؼو اُا ؿٍغز‬
‫ؿاىِّم پٔف ڪٔئْ هڃْ‪ .‬اٌَِْء ڪؼو ًّٓم ّؼمّ آؼام زْ‬
‫قٍِكاًُ پاذام چّڪٔغاذ ىلؼذ ٿٍٔغا ذُٔا ۽ زيِ قغن قَْء‬
‫ىّڪهٍٔغا ذٍُغا ُئا‪ ،‬آظؼ ڪاذ پٿؼ زْ ٌڪؼ کاٌپِّء ُاجْ کڏ ٿْ‬
‫هئْ ۽ ام ىام قِّٔ ٌڪؼ قؼهظ ٿْ هّٓ۽ اٌَِْء زڳَِ جْ ُڪ‬
‫کَُّ ٺِْ هّٓ زًٍِ زْ ُىًٍِ جْ ُڪ هڅهپٿؼ ذکْ ةٍغ ڪؼو‬
‫ڇڏٍٓغا ُئا پؼ چّڪٔغاذو ةغؿحّذ كائو ُئْ‪ .‬ؿاك ۾ ُڪ خفّْ‬
‫پٍساَُ ؿٺ ىاڻِّ زيِ ٿْ اٌَِْء ُىًٍِ جام پٿؼ کْ انڳ ڪؼو‬
‫ُڪ ىاڻِّ ُٔٺ الٍُٔغا ُُئا زًٍِ ۾ ُڪ ىٔٽؼ کً زتم زّ ذز‬
‫اٌَِْء ۾ ىّزّخ ٌُّغه ُّ‪ ،‬زٔڪّ اٌَِْء ىام ڪڍّٓ هٍٓغه ُّ‪،‬‬
‫اٌَِْء ۾ ڪافْ ىالهة ٌُّغو ُئْ‪ ،‬اٌَِْء کْ ڇاڻْ گٍغ ڪچؼه‬
‫انڳ ڪؼو ُهڪْ ةان څئْ ام زّ پاڻْ ُظكڪ ڪّٔ هٍٓغه ُّ‪،‬‬
‫زٔڪّ ڪسَِ ٌڪؼٌغه ُّ‪ ،‬اُّ قاُْ ظؽاٌْ څاًٌِ اىاڻّٔ هٍٓغه‬
‫ُّ‪ُ ،‬اڻْ كاذئًٔ اٌِْ ىام اٌغاره نڳائًٔ جَ ىّىٔائْ خذامم‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪87‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ُ‬
‫ؿالزٔث ئْ آُْ‪ .‬اٌَِْء کام پِّء اٌَِْء کْ ٽٽم ُڏ کْ خذؿث‬
‫ڪؼ الِء کاذآّ هٍٓغه ُّ‪ُ ،‬ؿّذ ۽ جٔؼ نڳم ىاڻًِ کْ ةَ کاذآّ‬
‫هٍٓغه ُّ زًٍِ ؿام ڪافْ فائغه ٿٍٔغه ُّ‪ ،‬اًٌِ ىاڻًِ ۾ كّة‬
‫ةاَُ ةَ هڃو هٍٓغو ُئْ‪ .‬جػڪؼن زِاٌگٔؼو زٔڪّ قٍِكاَُ‬
‫زِاٌگٔؼ زّ ظّخ نکٔم ڪحاب آُْ ‪ُ 1042‬سؼو زْ هاكًْ جْ‬
‫ىكحيم آُْ ام ۾ قٍِكاَُ نکْ ٿّ جَ ىضيغ صـًٔ چهٔپْ کْ‬
‫ڪسَِ ذكو ۽ جضفا څئْ ّؼاق ۽ كـٌٌٍٍَٔ ىّڪهّٔ هّٓ جَ زٔئً‬
‫ڪسَِ ىٌهّةَ قّٔم آؼام ىام هٺْ اچً‪ ،‬زڏًُ ُْ هفغ آؼام ىام‬
‫ُگػذّٓ جَ ؿٍغم ىالكاة قاَُ ّتاز ؿام ٿْ‪ ،‬گفحگّ خهذام ىضيغ‬
‫صـًٔ کْ ؿفؼ زْ غؼص هغآث ىْهّل ٿْ جَ ًُ کام اًٌِ قًٔ‬
‫زْ گِؼ ڪئْ هئْ‪ ،‬اًٌِ ۾ ٻًٔ قًٔ کام ّالهن فٔؼهرو ۽‬
‫ىّىٔائْ زّ پڻ دڪؼ ُّ‪ ،‬قاَُ ّتاز چّٔ جَ ُْ ٻئْ قّٔم كٔيحاى‬
‫ىهڻ ٌاىيڪً آًُ‪ .‬انتحَ ُْ قّٔم آئّم قٍِكاَُ کْ جضفْ ًّذ‬
‫ىّڪهٔام ٿّ‪ .‬ام کاٌپِّء قاَُ ّتاز زِاٌگٔؼ الِء ُڪ خهؿحاٌَ ظي‬
‫نکّٔ ۽ اٌَِْء ؿام گڏ ٽَِٔ ڪهّ فٔؼهرو زا ٽڪؼا ۽ چّهَِٓ جّال‬
‫ىّىٔائْ جضفْ ًّذ ىّڪهْ ام کاٌپِّء قٍِكاَُ زِاٌگٔؼ نکْ ٿّ‬
‫جَ زٔحّڻٔڪَ فٔؼهرو زا ٽڪؼا اُڙا ٌَ ُئا‪ ،‬زًٍِ ىام ُىٍڊّٓم‬
‫ٺِؼائْ ؿگِسً ۽ ىّىٔائْ ةَ پؼاڻْ ُئْ ۽ اٌَِْء الِء قاَُ آؼام‬
‫ظي ۾ ىْػذة ةَ نکْ ُئْ‪ ،‬جڏًُ ةَ زِاٌگٔؼ چّو ٿّ جَ ًتٔتً‬
‫کام زٔڪْ ّسٔب ڳانِّٔم ُٻڌّٓم ؿًٔ ۽ جسؼةّ ڪّٔؿًٔ جَ اُْ‬
‫قّٔم مضٔش داةث ٌَ ٿّٔم‪ .‬ظتؼ ٌاُْ جَ ىاڻِّ اٌَِْء جْؼٓف ۾‬
‫آحؼه ڪّچ ڇّ ڳانِآّ آُْ‪ٓ ،‬ا ىّىٔائْ ُپؼاڻْ ُُئْ ام ڪؼو ام‬
‫ىام اُْ فائغا صامم ٌَ ٿٔا‪ ،‬ةِؼصاك صڪٔيً زْ چّ جْ ُڪ‬
‫ڪڪڙ زْ ٽٍگ ٽّچو هئْ‪ ،‬۽ اٌَِْء کْ ىّىٔائْ کاذائْ هئْ‪ ،‬۽‬
‫ڪسَِ ُٽٽم ٽٍگ جْ ىهْ هئْ ام کاٌپِّء ام جْ ٽْ څًٍِٓ پِؼه‬
‫نڳآّ هّٓ‪ ،‬پؼ ٽً څًٍِٓ زْ ُگػذ کاٌپِّء ٽٍگ زْ صانث اُائْ‬
‫ُئْ‪ ،‬صاالٌڪَ اُّ چّٔ هّٓ جَ متش کام قال جائًٔ ُٽٽم ٽٍگ ُزڙو‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪88‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫هٍٓغو ‪ .‬اٌَِْء ىام داةث ٿئْ ٿّ جَ ؿالزٔث زا اڪـٔؼو فائغا ٌَ‬
‫آًُ‪ .‬انتحَ ىعحهف خهائً ؿام ىالئْ کائڻ ؿام ڪسَِ فائغه ٿئْ ٿّ‪.‬‬
‫ؿالزٔث آّٓذهٓغڈ زْ ُڪ كغٓيْ خها آُْ‪ ،‬زٔڪا مغًٓ کام‬
‫هٓغم هټ اؿحْياك ٿٍٔغو پئْ اچْ‪ ،‬آّٓذهٓغڈ زْ كغٓيْ ڪحاةً‬
‫ؿكؼة ؿٍگحا چؼڈ ؿٍگِحا ۽ هاگَِ ڀٽ ۾ًُ زْ پٔغائف‪ ،‬كـو‬
‫۽ فائغم زّ دڪؼ جفنٔهْ ڪّٔ هّٓ آُْ‪ ،‬اًٌِ گؼٍُٿً ۾ ٌَ‬
‫مؼف ًُ کْ ةٌّذ ىفؼخ خها اؿحْياك ڪّٔ هٍٓغه آُْ‪ ،‬پؼ الجْغاخ‬
‫ىـحٍغ ۽ آرىّخن ىؼڪتاة ۾ ًُ زّ اؿحْياك ڪّٔ هٍٓغه آُْ‪ .‬ٻڌ‬
‫ىػُب زْ ّؼهث هاذو رىاٌْ ۾ ًُ ىفٔغ خها زّ اؿحْياك جيال‬
‫گِڻّ ٿٔڻ نڳّ‪ ،‬اٌَِْء کام پِّء څٍِّٓم څًٍِٓ اٌَِْء زْ اؿحْياك‬
‫۾ هاڃاذه ٿٍٔغه اچْ‪ ،‬آحؼو كغذ زّ هٓغم ۽ صڪٔيً کاٌـّاِء ّال‬
‫ىاڻِّ ةَ ًُ زْ ٌانْ کام هاكف آًُ‪ً ُْ .‬ب آهّپٔٿڪ زْ‬
‫ىٔٽؼٓا ىٔڊٓڪا ۾ خاظم ٌَ آُْ‪ ،‬۽ ٌَ ئْ ام کْ اًٌِ اؿحْياك‬
‫ڪؼآّ آُْ‪ .‬ةاكْ زً ڂاڪٽؼم کْ ًب كغٓو ىام هاكفٔث آُْ‪ ،‬جَ‬
‫اًٌِ ًُ زّ اؿحْياك ڪّٔ آـحائًٔ زّ ىكِّذ ؿائٍـْ اخاذم‬
‫زْ ڂاڪٽؼم ًُ کْ داجْ ًّذ اؿحْياك ڪؼو ًُ زْ فائغم زْ‬
‫جْؼٓف ڪئْ آُْ‪.‬‬
‫زاِء پٔغائف‪0‬‬
‫ُْ گهگث نغاح‪ ،‬چٔالز‪ ،‬اؿڪؼخه ۽ ڪكئؼ زْ ّالئلْ ؿؼٍٓگؼ‬
‫۽ ذاهنپٍڊو ۾ جيال گِڻّ هڪؼه ٿئْ ٿّ‪ ُْ .‬ذاىپّذ‪ ،‬ڪاٌگڙا‪،‬‬
‫قيهَ ۽ جتث زْ هٓسًِ زتهً ۾ ةَ ٿئْ ٿّ‪ .‬اًٌِ کام ؿّاِء ٌٔپاك ۽‬
‫جتث زّ ّالئلّ انيّچا‪ ،‬کٽيٍڊه‪ٌٔ ،‬پاك ۾ ةَ ڪذؼة ؿام ٿئْ ٿّ‪.‬‬
‫پاڪـحام زْ قيانْ ّالئلَ زاة ىام ةَ ًُ کْ ڪڍّٓ هڃْ ٿّ‪،‬‬
‫زڏًُ جَ ةهّچـحام ۾ آؼام زْ ؿؼصغ هٓسِّ ةَ ؿالزٔث ٌڪؼو‬
‫ٿّ‪.‬‬
‫ؿالزٔث ةاةث زغٓغ ظٔاالة‪0‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪89‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫زٍاب ڪؼٌم چّپڙا اٌڊزٍٔؾ ڂذگؾ آف اٌڊٓا ۾ نکْ ٿّ جَ پٿؼ‬
‫ؿالزٔث کْ پاڻْ ۾ ڳاذو زٔڪّ ذٓٽّ ذُسْ ٿّ ‪ ،‬اُّ گِڻّ‬
‫ڪؼو ذٓث ظاڪْ ىاخا ۽ ٌتاجْ ذٓكو ؿام ىؼڪب ٌُّغه آُْ‪ًُ ،‬‬
‫زّ ظّذخ ةٍَْٔء دذْْٓ ىْائٍّ ڪّٔ هّٓ ۽ ًُ زْ َاُؼ قڪم‬
‫همّذة جْ غّذ ڪؼ کاٌپِّء ؿالزٔث ٌتاجاجْ چٔؽ ٌُؼ آئْ پؼ‬
‫جسؽئْ ڪؼ کاٌپِّء ىْهّل ٿّٔ جَ ًُ ۾ ُڪ پّٔذڈ ائـڊ ىّزّخ‬
‫آُْ ۽ آهتّٔىٍٔائڊ زّ ةَ ىلغاذ رٓاخن اٿؾ‪ ،‬زًٍِ زْ ڪؼو‬
‫ؿالزٔث زّ ٌتاجْ ُئڻ ىكڪّڈ ٿْ هڃْ ٿّ‪ .‬ؿالزٔث ۾ پؼهٽًٔ‬
‫ّال ٌتاجاة کام جيال گِڻْ آُْ‪ ُْ ،‬ؿڀ ڄاڻً ٿا جَ ةٍٔؽڈ ائـڊ‬
‫ُپ پّٔذڈ ائـڊ ىام آؿاٌْ ؿام جٔاذ ڪؼو ؿگِسْ ٿّ‪ .‬صلٔلث‬
‫۾ ًُ زْ جساذجْ ًؼٓلً ىام ةَ اُّ ُڪ ًؼٓلّ آُْ‪ .‬اًٌِ ۾‬
‫پٔكاب زْ ُڪ ىعنّش ُةِّء ٌُّغو آُْ‪ ،‬ؿالزٔث ۾ ةَ اُا ُةِّء‬
‫ىضـّز ٿٍٔغو آُْ‪.‬‬
‫هٓغ ذجً ڪّو ذاث ‪ ،‬قؼو پؼجاب ؿٍگَِ زْ ذؿائً آچاذَٓ ۾ نکْ‬
‫ٿّ جَ اٌِْ ةٔام کْ ىغٌُؼ ذکْ زڏًُ خٌٔا ۾ ىهٍغچ ىْغٌٔاة ۾‬
‫ًُ زْ جضلٔق ڪسْ ٿْ ۽ زغٓغ كغٓو ىْهّىاة جْ غّذ ڪؼّٓم‬
‫ٿا جَ اؿام کْ ظتؼ پّو ٿْ جَ ؿالزٔث ُائڊذه ڪاذةام زياّث زّ‬
‫ڪّ اّه܁ كـو آُْ‪ ًُ ،‬زياّث ۾ ذكٔق رذخ جٔم کام هٺْ‬
‫ؿالزٔث زِڙو ىْغٌْ قَْء ةَ ٌُّغو آُْ اٌَِْء کْ اڄڪهَِ‬
‫اهرهڪٔؼائٽ ٍْْٓ ىْغٌْ ىٔڻ چّٔ هڃْ ٿّ‪ ،‬۽ زًٍِ زّ ذٌگ‬
‫ةحؼجٔب ؿفٔغ رذخ ۽ ٌٔؼه ٌُّغه آُْ‪ ًُ .‬زّ ةٔام ڂاٌْ زْ‬
‫ىٍٔاذهنّزْ ٍْْٓ ّهو ىْغٌٔاة ۾ ًُ ًؼج آُْ‪ .‬اهرهڪؼائٽ‬
‫َاُؼو قڪم ۾ ىٔڻ زْ قڪم زِڙه ٌُّغه آُْ‪ .‬گِؼه رذخ ٓا‬
‫ظاڪْ ذٌگ زّ ٌُّغه آُْ ۽ گِڻّ ڪؼو ؿاها ىائم ةهّذ هاٌگؼ‬
‫ٌُّغه آُْ ُْ پٔٽؼهنٔو پٿؼ زْ جٔم ؿام ىهٔم ٌُّغه آُْ‪ُْ ،‬‬
‫گهٔكٔا ۾ ةَ ٌُّغه آُْ‪ ،‬زحْ ُْ کاڻً ىام ڪڍّٓ هڃْ ٿّ‪.‬‬
‫گهٔكٔا ۾ اهرهڪؼائٽ زْ خذرم ۾ ڦاٿم ٌُّغه آُْ‪ .‬زڏًُ اًٌِ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪90‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫خذرم ىام ڪڍّٓ هڃْ ٿّ جَ هذو ام ۾ آُـحْ آُـحْ ٌڪؼو اچْ‬
‫ٿّ‪ .‬اهرڪٔؼائٽ ڪچْ پٔؼافً زّ ُڪ صنّ آُْ‪ُ ،‬ڪ اُڙه‬
‫ؿالزٔث پڻ ٌُّغه آُْ زًٍِ کْ ٍُغو ۾ ڪؼپّذ قالزٔث چّٔ‬
‫هڃْ ٿّ زٔڪّ ٌٔفٿٔهًٔ ٌُّغه آُْ‪ ،‬زًٍِ ىام ڪافّذ زِڙو جٔؽ‬
‫۽ ٌاپـٍغٓغن ةِّء آٍغو آُْ‪.‬‬
‫ؿالزٔث زا كـو‬
‫آّٓذهٓغڈ زْ ڪحاةً ۾ نکٔم آُْ جَ ؿالزٔث زا ٻَ كـو ٿٍٔغا‬
‫آًُ‪ُ ،‬ڪ زتهْ ۽ ٻّٔ ىٽْ ۽ پاڻْ زْ کاذو رىًٔ ۾ ٿٍٔغه آُْ‪،‬‬
‫اٌَِْء کْ قّذه چّٔ هڃْ ٿّ‪ ،‬صلٔلث ۾ قّذه ؿالزٔث ٌاُْ پؼ‬
‫ِس‬
‫ًُ کْ آّٓذ هٓغڈ هاذم اُّ ٌانّ څئْ ڇڏّٓ آُْ‪ .‬زًٍِ زْ‬
‫ڪؼو ڪافْ ىاڻًِ کْ ؿفٔغ ؿالزٔث زْ جالس ٌُّغو آُْ‪.‬‬
‫ظانل ؿالزٔث زْ ؿڃاڻپ‬
‫ڪافْ آّٓذهٓغڈ ڪحاةً ۾ ؿالزٔث کْ پٍٍِسً جسؼةً زْ‬
‫ةٍٔاخم جْ ؿڃاڻڻ زّم ٌكأٌّم نکّٔم هّٓم آًُ‪ ،‬زً ؿام امهْ‬
‫۽ ٌلهْ ؿالزٔث زْ ؿڃاڻپ ۾ ىغخ ىهٍغو‪ .‬ؿكؼة ؿٍگِحا ۾‬
‫نکٔم آُْ جَ ّيغن ؿالزٔث ڪاذه هرٌْ ۽ چيڪٍغچ ٌُّغه آُْ‪،‬‬
‫اٌَِْء ۾ ذٓث ۽ ىٽَْء زْ ىالهة ٌَ ٌُّغو آُْ‪ ،‬۽ اٌَِْء زْ‬
‫ٽ هاٌگؼ ٌُّغو آُْ‪ ،‬هاگَِ ڀٽ ۾ نکٔم آُْ‬ ‫ظّقتّ ڳئّم زْ ُى َر‬
‫جَ ؿالزٔث ۾ ڳئّم زْ پٔكاب زِڙو ُةَّء ٌُّغو آُْ څؿڻ ۾‬
‫گگؼ هاٌگؼ خر هغٔؼن کام ظانْ‪ٌ ،‬ؼل ‪ ،‬هرٌْ ٌُّغه آُْ‪ ،‬۽ اُّ‬
‫ئْ ؿٺّ ؿيسِّٔ هٍٓغه آُْ‪ .‬ذز ذجً ُؿچٔا ۾ نکٔم آُْ جَ‬
‫ؿالزٔث ةاَُ جْ هزِڻ ؿام ُڦٍڊو ّىّ جٍاؿم زِڙه ٿْ هڃْ ٿّ‪،‬‬
‫خهًٌِ ٌَ څو ۽ پاڻَْء ۾ هزِڻ ؿام ُجؼة صم ٿْ هڃْ ٿّ ۽ اُّ ئْ‬
‫ّيغن ٌُّغه آُْ‪ .‬چڪؼخة ۾ نکٔم آُْ جَ زٔڪّ ؿالزٔث ةاَُ ۾‬
‫هزِڻ کاٌـّاِء خهًٌِ څئْ ؿڙو هڃْ ۽ زًٍِ ۾ ؿالزٔث زّ‬
‫ذٌگ نُّْ ىٔم زِڙه ُُسْ ۽ پڻ ؿالزٔث کْ جٔهْ ؿام نڳائْ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪91‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫پاڻَْء ۾ هڃه هڃْ جَ اُّ ڃاذّٓم ڇڏو ُٔٺ ُهّٔ هٍٓغه آُْ ۽ اُّ‬
‫ئْ ّيغن ؿالزٔث آُْ‪.‬ةِؼصاك اؿام ىٿًٔ ةٔاًٌ ىام اُّ اٌغاره‬
‫نڳائْ ؿگِّم ٿا جَ ؿالزٔث زْ ُةِّء ڳئّم زْ ُىٽ زِڙو ٿئْ ٿْ‬
‫۽ ؿاچ ؿام ُڦهْ ّىّ جٍاؿم زْ قڪم زِڙه ٿئْ ٿّ‪ .‬ؿالزٔث‬
‫کْ ةغٔؼ خهًٌِ هاذو ڪّئهْ جْ ڇڏّٓ هڃْ جَ امهْ ؿالزٔث‬
‫خهًٌِ ٌَ څٍٓغه‪ .‬مضٔش ؿالزٔث کْ ڳاذةّ جَ پاڻَْء ۾ ىڪيم ڳؼو‬
‫هٍٓغه‪ .‬اٌَِْء کاٌـّاِء ةَ ًُ کْ ؿڃاڻڻ زّم ٻّٔم جؼڪٔتّم ةَ‬
‫آًُ‪ ،‬جَ ؿالزٔث کْ زٔڪڏًُ رةام جْ ذکّٔ هڃْ جَ ام زّ دائلّ‬
‫ڪڙه ىْيّنْ ىٺا ىائم ٌُّغه آُْ‪ ،‬زٔڪّ ُڪ خفّْ ظانل‬
‫رةام جْ ذکْ دائلّچکْ څؿٍغه جَ اٌَِْء دائلْ کْ آؿاٌْ ؿام‬
‫هؿاذو ٌَ ؿگٍِغه‪ .‬ؿالزٔث زا امم ۾ ڳٍڍا ٌُّغا آًُ زٔڪڏًُ‬
‫ّذه ٌُّغه آُْ‪ ،‬پؼ ٌلهْ ؿالزٔث ائًٔ ڃڈ‬ ‫رٓاخن ُظكڪ ُُسْ جَ ُڀ ُ‬
‫ؿام ٌَ ُٽٽٍغه ‪.‬‬
‫جسؽّٓ‪0‬‬ ‫ڪٔئائْ‬
‫ؿالزٔث َاُؼو قڪم همّذة ۾ ٌتاجْ فىهْ زّ ُڪ ؿعث‬
‫ىؼڪب ٌُؼ اچْ ٿّ‪ ،‬زٔڪّ ڪاذائڻ ىائم ڳاچُّ ۽ کٌّئؼ زِڙه‬
‫ٿئْ ٿّ‪ُّ ،‬پؼ ؿائٍـغام ؿڀ کام پِؼًٓ ؿالزٔث زّ جسؽّٓ ڪّٔ‬
‫‪ ،‬اٌَِْء زْ ڪٔئائْ جؼڪٔب ُٔٺٔئً ًؼج نکٔائّم‪.‬‬
‫پاڻْ ‪ٌ ،8.85‬تاجْ فىهّ ‪ ،56.20‬زياخاجْ ىاخه ‪ٌ ،34.95‬ائٽؼهزً ‪،1.03‬‬
‫ُچً ‪ ،7.8‬فاؿفّذز ائـڊ ‪ ، .16‬ؿهٔلَ ‪ .1.35‬اٌَِْء کاٌـّاِء ٻًٔ‬
‫ؿائٍـغاًٌ ڪٔئائْ جسؽّٓ ڪؼو ُٔٺّٔم قّٔم ُٻڌآّم‪ .‬جؼو‬
‫‪ ،12.54‬ةٍٔؽهڈ ائـڊ ‪ُ ، 6.82‬پ پٔؼهڈ ائـڊ ‪ ،8.53‬ذهغٍْ ائـڊ‬
‫‪ ، 2.1‬ذاك ۽ ىٔڻ ‪ ،3.28‬کٌّئؼ ‪ ،15.59‬آهتّٔىٍٔائڊر ‪ٌ ،19.61‬تاجاجْ‬
‫ىاخه ‪.28.52‬‬
‫ىْغو۽آٌڊم زّم ةٔياذّٓم‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪92‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ڪڙو ۽ جٔؽ ُئڻ ڪؼو ُاويْ زْ ذًّةحً کْ جٔؽ ڪؼو ٿْ‬
‫زٍٍِڪؼو ةک هڃو هڃْ ٿْ ُاويّ جٔؽ ٿْ هڃْ ٿّ‪.‬کاڃه‬
‫پٔحُّىو ٿْ هڃْ ٿّام کام ؿّاِء ىْغو جْ ًُ زّ ادؼ ةـيٿ‬
‫هاٌگؼ ٌُّغه آُْ‪ .‬اٌَِْء ڪؼو انٽْ ۾ ىفٔغ ٌُّغه آُْ‪.‬زٔئً جَ‬
‫ًُ ؿام ىْغو ۽ آٌڊم زّ جْفً ظحو ٿئْ ٿّ‪.‬زٔحّڻٔڪ ُْ كته‬
‫ڪكاٌَ آُْ ام ٌُّغو ةَ ُْ ىعؼث مفؼا ُئڻ ڪؼو خائيْ كته‬
‫۾ ڪاذائحْ آُْ پؼاڻْ ةغُىيْ ۽ ةّاؿٔؼ ۾ ىفٔغ آُْ‪.‬اٌَِْء کام‬
‫ؿّاِء پٔٽ زْ ڪٔڙم الِء ىفٔغ آُْ‪.‬اٌَِْء کام ؿّاِء ًُ زْ الڳٔحّ‬
‫اؿحْياك ؿام ٻِٔؼ ڪٔڙم زْ پٔغائف ذڪسْ هڃْ ٿْ زگؼ زْ‬
‫الِء ّيغن ىضؼڈ آُْ زگؼ ۾ جضؼٓڪ ٿْ ذة هڃو هڃْ ٿّ‪ ًُ.‬زْ‬
‫اؿحْياك ؿام زگؼ زّم ٌانّٔم هٓڪؼّٓم ٿْ هڃً ٿّٔم ام ڪؼو‬
‫مفؼا زّ اظؼاث مضٔش ٿئْ ٿّ‪.‬زگؼ ۾ مفؼا زْ ڄيڻ زْ ڪؼو‬
‫زٔڪْ پٿؼّٓم ٺٍِغّٓم آًُ ُاُْ ڳؼو ظاذث ٿْ هڃً ٿّٔم اٌَِْء‬
‫ڪؼو ىؼص ٓؼكام زْ الِء ةَ اٌحِائْ ىفٔغ آُْ امم ؿتب اُّ آُْ‬
‫جَ ًُ۾ مفؼاهو ٌانًٔ ۾ ؿّرس ٿْ ُاُْ ةٍغ ٿْ هڃً ٿّٔم ام‬
‫ڪؼو ٓؼكام ٿْ هٍٓغه آُْ‪ ًُ.‬زْ اؿحْياك ؿام پٔكاب رٓاخن‬
‫آٍغه آُْ ام ڪؼو ةغم ىام ڪافْ رُؼٓال ىاخا ظاذث ٿْ هٍٓغا آًُ‬
‫ًُ ؿام ٓؼكام ۾ ٿٍٔغچ ظاذس ُڪ ُفحْ ۾ ظحو ٿْ هڃْ ٿْ‪.‬هٓغ‬
‫زگً ٌاٽ زّ چّ آُْ جَ ًُ زْ مؼف ‪ 12‬څًٍِٓ زْ اؿحْياك‬
‫ؿام ظاذس ظحو ٿٍٔغو څٺْ آُْ ‪ٌُّ .‬ئً جَ کٍڊ زْ ةٔياذو زا‬
‫ڪافْ ؿتب ٌُّغا آًُ اًٌِ ىام ُڪ اُو ُڪ ؿتب اُّ آُْ‬
‫جَ‪،‬زڏًُ ةَ زگؼزْ فْم ۾ فحّذ اچْ هڃْ جَ ام زّ گالئٔڪّزٍْ‬
‫فْم ٌاكل ٿْ‪.‬قڪؼ اٌگّذو کْ قڪؼ ڪتغو ۾ جتغٓم ٌٿّ‬
‫ڪؼو ؿگھْ اٌَِْء ڪؼو ىؼص دٓاةٌٔؾ الصق ٿْ هٍٓغه آُْ‬
‫اُڙو مّذة ۾ پؼاڻْ رىاٌْ کام هٓغ ام ىلنغ الِء اؿحْياك‬
‫ڪؼائٍٔغا اچً‪ّ ُْ .‬يغن ىعؼث ةهغو آُْ‪.‬اٌَِْء ڪؼو ؿان زْ‬
‫جٍگْ ۾ ڪاذآىغ آُْ ‪.‬خل زْ ىؼٓه کْ ةَ ُْ ٻًٔ خهائً ؿام گڏ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪93‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫کاذائڻ زْ ڪؼو ىؼص زْ قفآاةْ زْ ذفحاذ جٔؽ ٿْ هڃْ‬
‫ٿْ‪.‬قغٓغ کٍگھ ٌَ مؼف پّچًُ زْ‪ ،‬پؼ ٻاذم زْ کٍگھ الِء ةَ‬
‫ڪاذآىغ آُْ‪ ُْ.‬ةهغو ظاذث ڪؼو ٿْ ‪ .‬ام ڪؼو ؿٍڌم زّ ؿّذ ۽‬
‫ٌلؼز ۾ ةَ فائغه ڪؼو ٿْ ُْ ىاٌِ ّفٌّث ۽ ىلّو ُئڻ ڪؼو‬
‫ىحْغو ةٔياذًٓ ۾ ىفٔغ آُْ ظاش ڪؼو ٽْ ةْ زٔڪا دٓاةٌٔؾ‬
‫ؿام گڏ ُسْ ام ۾ ىفٔغ آُْ‪.‬آٌغم زْ خق ۾ ةَ څئْ ؿگھسْ‬
‫ٿْ ‪.‬ؿالزٔث خك زْ ةٔياذًٓ ۾ ؿڌه ؿٍئّم ىفٔغ ٌَ آُْ پؼزڏًُ‬
‫ىْغو ۽ زگؼ زْ ظؼاةْ زْ ڪؼو خك زا ّىالة ظؼاب ٿْ هٍٓغا‬
‫آًُ جَ ًُ زْ اؿحْياك ؿام ّىالة ۾ ًاكث اچْ خك زْ ذفحاذ‬
‫خذؿث ٿْ هٍٓغو آُْ ظفلام خك زْ ڃچڪْ‪،‬اظحالث انلهب‪،‬ڪادب‬
‫خك زْ ؿّذ ۾ ىفٔغ آُْ‪ُ .‬اِءةهڊ پؼٓكؼ ۾ ةَ ًُ کْ اؿحْياك‬
‫ڪؼو فائغا صامم ڪؼو ؿگھسً ٿا‪ ًُ.‬زْ ُاِء ةهڊ پؼٓكؼ ۾ ىفٔغ‬
‫ُسڻ زّ ؿتب اُّ آُْ جَ ًُ زْ اؿحْياك ؿام ؿڄْ ةغم زّم‬
‫ٌانّٔم ڪكاخن ٿْ هٍٓغّٓم آًُ جًٍِ ڪؼو گؼخو زْ قؼٓأًٌ کْ‬
‫ڪكاخن ڪؼو پٔكاب رٓاخن آڻْ زگؼ زْ قؼٓاًٌ کْ ةَ ڪكاخه‬
‫ڪؼو مفؼا زْ فْم کْ جٔؽ ڪؼو ٿّ ‪ .‬اٌِْ ڪؼو جنهب‬
‫انكؼائًٔ زْ ڪؼو ٿٍٔغچةهڊ پؼٓكؼ زْ خٻا کْ ظحو ڪؼو ٿْ ‪.‬‬
‫اُڙم ىؼٓىً زّ زْ ّالث ؿالزٔث ؿام ڪّٔ هڃْ جَ قؼٓاًٌ زْ‬
‫نچڪ زٔڪا پِؼًٓ ظحو ٿْ هئْ ٌُّغو اُا ةضاك ٿْ هٍٓغو‪.‬خك‬
‫زٔڪڏًُ هڃو هئْ ٌُّغو جَ اُا ةَ ٌاذىم ٿْ هٍٓغو‪.‬‬
‫پٔكاةْ ٌُال‬
‫ؿالزٔث زْ دذْْٓ ّالث ڪؼ کاٌپِّء ىاڻًِ زْ پٔكاب زّ‬
‫ةاذةاذ اىحضام ڪؼ کاٌپِّء زٔڪْ ٌحٔسا ٌڪحا اُْ ًُ ًؼج آًُ‪0‬‬
‫‪ 24‬ڪالڪً ۾ پٔكاب زّ ىلغاذ هڃو هڃْ ٿّ‪ ،‬پٔكاب زْ جٔؽاةْ‬
‫پً ۽ کاذو پً ۾ ڪاةَ جتغٓهْ ٌٿْ اچْ‪ ،‬ذٌگ ٓا ُةّ ۾ ڪاةَ‬
‫جتغٓهْ ٌَ ٿْ اچْ‪ ،‬زٔڪڏًُ قّگؼ آُْ جَ اُا گِٽسْ هڃْ ٿْ‪،‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪94‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫انتّٔىًٔ زْ ىلغاذ گِٽسْ هڃْ ٿْ ۽ ّٓذٓا زّ ىلغاذ هڃو هڃْ‬
‫ٿّ‪.‬‬
‫ُگؼخا‬
‫ؿالزٔث زْ ؿڀٍْ قؼٓاًٌ کْ هٓڪؼو ڪؼ زْ ظامٔث ڪؼو‬
‫ڪكاخن ٿْ هڃً ٿّٔم‪ ،‬زٍٍِڪؼو پٔكاب‬ ‫ُگؼخو زّ قؼٓأٌّم ةَ ُ‬
‫رٓاخن ىلغاذ ۾ اچْ ٿّ‪ .‬زٔئً جَ ُْ ّيغن پٔكاب زاذو ڪؼ هاذو‬
‫آُْ‪ ،‬۽ پٿؼو ٽّچٍٓغچ آُْ اٌِْ ڪؼو ُگؼخو زْ ىؼٓىً ۾ ًُ زا‬
‫ّيغن ٌحٔسا څٺا هٓا آًُ‪ ،‬انتحَ هاوش ذُْ جَ ّٓذٓا زّ ىلغاذ هڃائْ‬
‫ڇڏو ٿّ‪ ،‬اٌَِْء ڪؼو ّٓذڈ ائـڊ زْ ڪؼو ٿٍٔغچ پٿؼو ۽ ذاِء ۾‬
‫اؿحْياك ٌَ ڪسْ‪ ،‬پگِؼ آڻٍٔغچ ُئڻ ڪؼو ذة ۾ زػب ٿٔم‬
‫رُؼٓهْ ىاخو کْ ظاذث ڪؼو ُؼ كـو زْ ٽاڪـٔيا ٍْْٓ ظّم‬
‫زْ رُؼٓهْ ٿٔڻ کْ ذهڪْ ٿّ‪ ،‬اٌَِْء کاٌـّاِء زهٍغذ ۾ زيِ پاڻْ‬
‫کْ گِٽ ڪؼو ٿّ‪.‬‬
‫ىذاٌّ‬
‫ُْ ىذاٌْ کْ ڃهئْ ڇڏو ٿّ‪ ،‬اٌَِْء ڪؼو اٌَِْء ۾ گڏ ٿٍٔغچ ذة‬
‫۽ هذل پٔكاب زّ زهغو زهغو اچڻ زْ جڪهٔف ظحو ٿْ هڃْ ٿْ‪.‬‬
‫اصحتاز انتّك زْ الِء ةَ‬
‫ِس‬ ‫غؼص جَ ُْ هذل ىذاٌْ الِء ىفٔغ آُْ‪.‬‬
‫فائغٓيٍغ آُْ‪ .‬جلٌٔؼانتّك ‪ ،‬پؼىٔم‪ ،‬رظو ۾ ةَ ًُ زّ ُؿٺّ فائغه‬
‫ٿئْ ٿّ‪.‬‬
‫ٌُال ّنتْ‬
‫ُْ پّذو ظّذاڈ ۾ ىْيّنْ اّناةً کْ ُؿڪّم څو ٿّ‪ٌٍ ،‬ڊ‬
‫آڻٍٔغچ ۽ جكٍر کْ ذهڪْ ٿّ‪ّ .‬ال ظّذاڈ ۾ ىلّو اّناب آُْ‪،‬‬
‫خافِ جكٍر ُئڻ ڪؼو ُٔـٽؼٓا ۾ پڻ ىفٔغ آُْ‪ .‬اٌَِْء کاٌـّاِء‬
‫ّنتْ ڪيؽهذو ‪ ،‬چؼٓائْ‪ ،‬اُڙو كـو زْ زًٍِ ۾ زّس ڪاهچ‪،‬‬
‫غنّ ۽ زِڳڙانّ ًتْٔث ۽ گاذ گٍغ ڪٍغه ُُسْ ۽ ةهڊ پؼٓكؼ هڃٓم‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪95‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ُسٔؾ جَ فائغه ڪؼو ٿّ‪ .‬ىؼگِْ ۾ ةَ ًُ زا فائغا ىكاُغو ۾ آٓا‬
‫آًُ‪.‬‬
‫زٍـْ ّىّا‬
‫رٌاٌْ ۽ ىؼخاٌْ ّىّم جْ ًُ زّ ظاش ىلّو ادؼ آُْ‪ ،‬زًٍِ زْ‬
‫ڪؼو صٔه زْ گِڻائْ ‪ ،‬ؿٔالم انؼصو ‪ ،‬وْف ةاَُ ‪ ،‬زؼٓام ۽‬
‫اصحالل الِء ٌِآث ئْ ىفٔغ آُْ‪ .‬کاڃو زْ زؽه ةغم ٿٔڻ ‪ ،‬زـو زْ‬
‫ُؼ ّىّو کْ مضٔش ڪؼو ٿّ‪ ،‬جًٍِ ڪؼو ّىّم ۾ زٔڪڏًُ‬
‫ڪيؽهذو ۽ الغؼو اچْ هڃْ جَ ام ۾ فائغه ڪؼو ٿّ‪ ُْ .‬هرم کْ‬
‫گِٽائْ ٿّ‪ ،‬ىهًٔ ۽ پگِؼ آهذ آُْ‪.‬‬
‫زغٓغ ؿائٍـْ ڄا‬
‫قؼو ڂاڪٽؼ ُٔو چٍغذ ؿًٔ ‪ ،‬آو ڂو ڪهڪحّ‪ ،‬نکْ ٿّ جَ ُْ‬
‫ڪٔڙم ظاذث ڪؼ هاذه آُْ ‪ ًُ ،‬زّ اِسٽّٔم ٺاُْ ڪاڪّز هاذو‬
‫زاِء ۾ ذکڻ ؿام ڪٔڙا ظاذث ٿْ هڃً ٿا‪ ًُ ،‬زّ نٔپ ؿٍڌم زْ‬
‫ؿّذ ۾ جـڪًٔ څو ٿّ‪ ،‬فانر ‪ ،‬ڃڈ نڳم ٓا پٔؼ ُىڙو هڃڻ ۾ ةَ ُْ‬
‫فائغه ڪؼو ٿّ‪ .‬اٌغذهٌْ ًّذ جْ ُپؼاڻْ ةغ ُىيْ ۽ خؿحً ۾‬
‫آٌّذم زْ ڪاچُْ ؿام څٓڻ ۾ فائغه ڪؼو ٿّ‪ ،‬مفؼاهو كّنٍر‪،‬‬
‫ٓؼكام‪ ،‬ٽفهّ‪ٓ ،‬ا خقيّك زْ ڪاچُْ ؿام څٓڻ ڪؼو فائغه ٿْ هڃْ‬
‫ٿّ‪ .‬ٻاذم زْ زگؼ زْ ؿڪڙ ۾ ؿالزٔث ‪ ،‬چؼائحْ زا پاڻْ ٓا ُاُؼ‬
‫زْ پاڻْ ؿام څٓڻ زْ ڪؼو ڪافْ فائغه ٿْ هڃْ ٿّ‪ .‬خك زْ‬
‫ڪادب ؿّذ ۾ ىؼص زْ خهذو کام ؿّاِء څٓڻ ۾ ةَ ًُ ؿام فائغه‬
‫ٿْ هٍٓغه آُْ‪ .‬قغٓغ پؼاٌْ کٍگَِ‪ ،‬خل زًٍِ ۾ ىؼٓه زّ زگؼ‬
‫ظؼاب ُُسْ‪ ،‬ةغُىيْ‪ٌ ،‬لؼؿْ ىاڻًِ زْ خل‪ ،‬ڦڦڙم زْ ؿهَِ‪،‬‬
‫دٓاةٌٔؾ ۽ آٌڊم زْ خق ۾ ىفٔغ آُْ‪ .‬وْف ةاَُ ۾ اؿگٍغ ؿام‬
‫گڏ زؼٓام ۾ ٽڦهْ ؿام گڏ‪ ،‬پؼاڻْ پؼىٔم ۾ ڪكحَ چاٌغو ؿام گڏ‬
‫اؿحْياك ڪؼو ؿگِسْ ٿّ‪ .‬ام ؿام فائغا جيال گِڻا ٿًٔ ٿا‪.‬‬
‫ؿالزٔث کْ ٿّنَِ ‪ ،‬دٓاةٌٔؾ هغٔؼن ۾ کاذائڻ ؿام ڪافْ فائغه‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪96‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ٿئْ ٿّ‪ ًُ .‬خها زْ الڳٔحْ اؿحْياك ؿام زگؼ زّم پٿؼّٓم ةڻسڻ‬
‫زّ ذزضام ظحو ٿْ هڃْ ٿّ‪ .‬زگؼ زْ ؿّذ زْ الِء ُْ ىاذفٔا زْ‬
‫اٌسڪكً کام رٓاخن ةِحؼ ۽ ةْ وؼذ آُْ‪ .‬اٌَِْء ڪؼو جَ ىاذفٔا‬
‫ىام ّاذوْ آذال اچْ ٿّ نٔڪً ؿالزٔث ىـحلم آذال څو ٿّ‪.‬‬
‫ىاذفٔا آظؼ ۾ مفؼا زْ اظؼاث کْ ذهڪْ زگؼ کْ ٌلنام څو‬
‫ٿّ‪ٍُ ،‬غه ۽ ىـهيام ىْانر ؿالزٔث کْ ٌُال جٍاؿهْ ۽ پٔكاةْ‬
‫ىؼوً ۾ آظؼو خها ؿيسٍِغ ا آًُ‪.‬‬
‫ڂاڪٽؼ ٌاخ ڪؼٌْ اٌڊًٓ ىٔٽؼٓا ىٔڊٓڪا ۾ نکْ ٿّ جَ ًُ کْ ڪّو‬
‫ذاث ۽ صڪٔو الجْغاخ ىؼوً ۾ اؿحْياك ڪٍغا آًُ‪ ُْ .‬ظاش‬
‫ڪؼو جٍاؿهْ ۽ ةّنْ ىؼوً ۽ دٓاةٌٔؾ قڪؼو ۾ پڻ اؿحْياك‬
‫ڪّٔ هٍٓغه آُْ‪ .‬مفؼاهو پٿؼّٓم ‪ٓ ،‬ؼكام‪ ،‬جهْ زّ هڃ ‪،‬‬
‫ةغُىيْ‪ ،‬پٔٽ زّ ؿّذ‪ ،‬ةّاؿٔؼ ‪ ،‬ٿّنَِ ‪ ،‬زهٍغذ‪ُ ،‬گؼخو زْ پٿؼو‪،‬‬
‫پٔكاب زْ کّټ‪ُ ،‬ـٽؼٓا‪ ،‬وْف ّنتْ‪ ،‬ىؼگِْ‪ ،‬چؼٓائْ‪ ،‬ةٍغس‬
‫صٔه‪ ،‬ڪذؼة صٔه‪ ،‬ظٍارٓؼ‪ ،‬جپ خق‪ ،‬زػال‪ٌ ،‬اذفاذؿْ‪ ،‬فٔم پا‪،‬‬
‫ُةک زْ ٌَ نڳڻ ‪ ،‬زگؼ زّ هڃو هڃڻ‪ ،‬خل‪ ،‬جلٌٔؼانتّك‪ ،‬۾ ىـحْيم‬
‫آُْ‪ .‬زـو ۾ فاؿفٔٽ کْ ظاذث ڪؼو ٿْ‪ ،‬اٌَِْء ڪؼو‬
‫فاؿفٔٽّذٓا ۾ ىفٔغ آُْ‪ ُْ .‬زهٍغذ‪ ،‬رُؼٓهّ پٔكاب‪ ،‬پٔكاب ۾‬
‫چؼٻْ اچڻ‪ ،‬ٻٍِْ کْ گِٽائْ ٿّ‪ .‬ڪڏًُ ائًٔ ةَ ٿٍٔغه آُْ جَ‬
‫پٔكاب ۾ ڪئًٔ قّٔم ظاذث ٿٍٔغو ىضـّز ٿٍٔغّٓم آًُ‪،‬اُڙو‬
‫مّذة ۾ ةَ ًُ زْ څٓڻ ؿام فائغه ٿْ هڃْ ٿّ‪ .‬ؿڀ کام اُو ۽‬
‫ّسٔب فائغه ُْ آُْ جَ زٔڪڏًُ کٍڊ زْ ةٔياذو ۾ ٌُؼ رائم‬
‫ٿْ هڃْ جَ ؿالزٔث زْ اؿحْياك ؿام ٌُؼ ةضاك ٿْ هڃْ ٿْ‪.‬‬
‫ڂاڪٽؼ ڪّىً زّ چّ آُْ جَ ڪسَِ ؿاك پِؼًٓ هذل ىذاٌَ ىؽىً‬
‫زّ ُڪ اُڙه ىؼٓه څٺّ زًٍِ کْ ًتٔتً ؿالزٔث کاذآّ ُّ چٍغ‬
‫څًٍِٓ ۾ جٍغذؿث ٿْ هّٓ‪ ،‬زٔڪا صٔؼام ُ‬
‫ڪً ڳانَِ آُْ‪.‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪97‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ڪّو ذاث ڂاڪٽؼ ُگً ٌاٽ ؿًٔ ماصب آو ةْ ةْ آؾ ڪهڪحَ‬
‫زّ چّ آُْ جَ ُاِء ةهڊ پؼٓكؼ ۾ ًُ زا جسؼةا اٌحِائْ ةِحؼ داةث‬
‫ٿٔا آًُ‪.‬‬
‫چٍغ ّيهْ جسؼةاة‬
‫ڂاڪٽؼ گً ٌاٽ ؿًٔ ماصب ُڪ ؿڪحْ زّ ىؼٓه څٓکاذّٓ زًٍِ‬
‫زّ ذة زّ خٻاُء هڃٓم ُّ‪ ،‬زًٍِ کْ ؿالزٔث زْ اؿحْياك ؿام‬
‫‪ 215‬ىام گِٽسْ ‪ 135‬ٿْ هّٓ‪ ،‬۽ ٽً ىًٍِٔ زْ ّؼمْ ۾ اُّ‬
‫ىؼٓه ؿڪحْ زْ صانث ىام ٌڪؼو ‪ ،‬فانر زْ ىؼٓه ُئڻ زْ‬
‫ةاهزّخ ًُ کْ ام ۾ پڻ فائغه ٿّٔ‪.‬‬
‫ىـؽ ةاؿّ‪ٍُ 0‬غه ّيؼ ‪ 43‬ؿاك ٌٍڍو كغ زّ ًاكحّذ زـو ‪ ،‬جيال‬
‫رٓاخن کائڻ هاذه اٌَِْء کْ آگـٽ ‪1917‬ظ ۾ قغٓغ ٌاڪٔهْ آئْ‬
‫هذو فٔتؼهذو ‪1919‬ظ ۾ ام جْ ؿڪحْ زّ صيهّ ٿّٔ‪ ،‬هذو اپؼٓم‬
‫‪1919‬ظ ۾ ام کْ ٻِٔؼ ؿڪحْ زّ صيهّ ٿّٔ‪ ،‬ذة زّ خٻاُء ‪ 155‬کام‬
‫‪ 220‬ٿْ هّٓ‪ ،‬قؼٓأٌّم ؿعث ٿْ هّٓم‪ ،‬خك هڃو هئْ خك زْ ٻّٔ‬
‫آهار رهذخاذ نِسْ ۾ ٻڌ ۾ آّٓ‪ ،‬اٌِْ کْ ىؼهث خهائّم اؿحْياك‬
‫ڪؼآّم هّٓم پؼ ذة زّ خٻاُء ‪ 185‬کام گِٽ ڪٌَّ ٿّٔ‪ ،‬ؿالزٔث‬
‫زْ اؿحْياك ؿام ًُ زّ ةهڊ پؼٓكؼ ‪ 160‬ٿّٔ‪ ،‬۽ جٔؽو ؿام قفآاب‬
‫ٿْ ذُّٔ آُْ‪.‬‬
‫ڂاڪٽؼ ىؾ ؿًٔ‪ٍُ 0‬غه ّّذة ّيؼ ‪ 35‬ؿاك ُٿهِْ ٿٍتؼو الڳٔحّ‬
‫ىٿْ زّ ؿّذ ُاٻڙڪا‪ُ ،‬ةک ٌَ ُُسڻ ىٽْ ڪّئهْ ۽ ىٔٽ کائڻ زْ‬
‫ظّاُف‪ ،‬اک زا پپّٽا ؿڄٔم ‪ ،‬خك زّ ڃچڪّ‪ ،‬ذة زّ خٻاُء ‪ 190‬جيال‬
‫‪ 185‬جْ پِحّ‪،‬‬ ‫ىؼهث خهائّم اؿحْياك ڪؼ زْ ةاهزّخ مؼف‬
‫اٌَِْء کام پِّء ًُ کْ ؿالزٔث اؿحْياك ڪؼآّ هّٓ‪ ،‬اٌَِْء ؿام‬
‫ىٿْ زّ ؿّذ ظحو ٿْ هّٓ‪ ،‬ٻّٔم ةٔياذّٓم ةَ آُـحْ آُـحْ ذفِ‬
‫خفِ ٿْ هّٓم ۽ ةهڊ پؼٓكؼ ةَ گِٽسْ ‪ 140‬جْ پِچْ هّٓ‪.‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪98‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ىؾ گُّا‪ٍُ ،‬غه ّّذة‪ّ ،‬يؼ ‪ 28‬ؿاك ةغم ۾ ذة زْ رٓاخجْ الڳٔحّ‬
‫ىٿْ زّ ؿّذ ‪ ،‬صٔه زّ جڪهٔف ؿام اچڻ ذة زّ خٻاُء ‪ُْ 210‬‬
‫ىؼٓىَ آحؼو جَ ُٿهِْ ُئْ زّ ًُ زْ خك زْ آؼٓا ىْهّل ڪؼ‬
‫ىيڪً ٌَ ُّ اٌَِْء زْ خك زّ ٻّٔ آهار ةَ ؿعث ُٻڌ ۾ پْ آّٓ‪،‬‬
‫ام کْ ةَ ىؼهث خهائّم اؿحْياك ڪؼائڻ ؿام ڪّةَ فائغه ٌَ ٿّٔ‪،‬‬
‫ؿالزٔث زْ اؿحْياك ؿام ؿڀئْ جڪهٔفّم غائب ٿْ هّٓم ۽‬
‫ؿٍغز ذة زّ خٻاُء ‪ 160‬ٿْ هّٓ‪.‬‬
‫ىـٽؼ گّس‪ٍُ 0‬غه ىؼخ ّيؼ ‪ 46‬ؿاك جيال گِڻّ هِٓڻ زّ ّاخو‬
‫الڳٔحّ ىٿْ زْ ؿّذ زْ قڪآث ُةک گِٽ پؼ ام زْ ةاهزّخ‬
‫ٿهِّ ٿٍٔغو پْ هّٓ ذة زّ خٻاُء ‪ ُّ 180‬خك زّ ؿعث آهار هڃٌغه‬
‫پْ هّٓ۽ خك زّ ٻّٔ آهار نِؼ خاذ ىضـّز ٿٍٔغه ُّ‪ ،‬ىّم اٌَِْء‬
‫جْ جيال ىؼهث خهائّم اؿحْياك ڪؼآّم پؼ ڪّ ظاش فائغه ٌَ‬
‫ٿّٔ‪ ،‬ؿالزٔث زْ اؿحْياك ؿام ذة زّ خٻاُء گِٽ ٿْ ‪ 130‬ٿْ هّٓ‬
‫۽ اٌَِْء صانث جْ كائو ذُّٔ‪ .‬خك زْ ٺّز آهار امهْ صانث ۾‬
‫اچْ هٓئْ ۽ ٻًٔ جڪهٔفً زّ پڻ ظاجيّ ٿْ هّٓ‪.‬‬
‫ىـحٍغ ىؼڪتاة‬
‫پّذم چٍغذ ذز‬
‫ذز ؿٍڌهذ‪ ،‬ڪكحّ اةؼڈ ؿٔان‪ ،‬ڪكحّ فّالخ‪ ،‬ظّخ ؿالزٔث ‪،‬‬
‫هاهچٌگ ‪ ،‬ڪكحَ ؿٌّا ُىکْ‪ ،‬ؿڀئْ ةؼاةؼ هرم‪ 0‬ڪًٍِ ّيغو‬
‫ماف کؼك ۾ ذز ؿٍڌهذ کْ ؿٍِّ پِْٔ‪ .،‬پاڻَْء ؿام آحؼه‬
‫کؼچڪؼّٓ زّ ام زْ چيڪ ةهڪم ظحو ٿْ هڃْ ام کاٌپِّء ام ۾‬
‫ماف ؿالزٔث هزِّ‪ ،‬آحؼه کؼچ ڪؼّٓ زّ ُّ نئْ هاٌگؼ ٿْ‬
‫هڃْ پِّء ام ۾ ةاكْ خهائّم ىالئْ ُڪ څًٍِٓ پاڻَْء ؿام‬
‫کؼچڪؼو ‪ 400‬ىهْ گؼال زّم گّذّٓم ٺأُّ‪0‬‬
‫ىلغاذ ظّذاڈ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪99‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫متش هقال ڳائْ کٔؼ ۾ څّٓ‪ ،‬زٔڪڏًُ ُڪ‬ ‫ُڪ ُڪ گّذو ُ‬
‫گّذو ٌاڪافْ داةث ٿئْ جَ ٻَ گّذّٓم اؿحْياك ڪؼائْ ؿگِّ ٿا‪.‬‬
‫فائغا‬
‫ُْ ىلّو ۽ ىتِْ آُْ زؼٓام ‪ ،‬ؿؼّث ۽ اصحالل کْ فائغه څو‬
‫ٿْ‪ ،‬ىؼخاٌْ كّة هڃائْ ٿْ‪ ،‬ذة پٔغا ڪؼو ٿْ زًٍِ ؿام زـو‬
‫زْ ڪيؽهذو ظحو ٿْ هڃْ ٿْ‪ .‬زٔحّڻٔڪ ًُ زّ ادؼ خٓؼ ؿام‬
‫ٿئْ ٿّ‪ .‬پؼ اُّ ىـحلم ٌُّغه آُْ‪.‬‬
‫ذز آخو چّذم‬
‫پاذه ماف ‪ 10‬گؼال‪ ،‬گٍڌڈ هَِٓ گؼال‪ ،‬ڪافّذ ‪ 30‬گؼال ‪ ،‬ؿالزٔث‬
‫ىنف܁ ‪ 40‬گؼال ظؾ ‪ 50‬گؼال ڪاذا ىؼچ ‪ 60‬گؼال ‪ ،‬ىنؼو ‪70‬‬
‫گؼال ‪.‬‬
‫جؼڪٔب جٔاذو‬
‫پِؼًٓ پاذه ۽ گٍغُڪ ىالئْ ‪ 3‬ڪالڈ کڙ ۾ کؼك ڪؼّٓ‪ ،‬ام‬
‫کاٌپِّء ڪافّذ ۽ ؿالزٔث ىنفا ىالئْ‪ ،‬کؼچ ڪؼّٓ‪ ،‬ام کاٌپِّء‬
‫ؿڀئْ قّٔم ىالئْ ُڪڙه څًٍِٓ ىىتّض ُٿً ؿام کؼچ ڪؼّٓ‪.‬‬
‫ىلغاذ ظّذاڈ‬
‫‪ 300‬ىهْ گؼال څًٍِٓ ۾ ٽْ خفْا ىاکَْء ۾ ىالئْ چٽآّ‪.‬‬
‫فائغا‬
‫ُْ مفؼا کْ جـڪًٔ څٓڻ الِء ٌِآث ىسؼب ۽ آرىّخن خها آُْ‪،‬‬
‫جٍٍِڪؼو زڏًُ ةعاذ زّ خذزَ صؼاذة جيال گِڻّ ٿْ هڃْ انٽْ‬
‫کام پؼٓكام ُسْ ‪ ،‬اکّٔم ڳاچُّٔم ٿْ هّٓم ُُسً‪ٌِ .‬آث ةٔچٍْٔ‬
‫ُسْ‪ُ ،‬ڪ ٻَ ظّذاڪً ؿام ئْ ةْ چٍْٔ ‪ُ ،‬اٿ ۽ گؼىْ ظحو ٿْ‬
‫هڃْ ٿْ‪.‬‬
‫صب ٌؽنَ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪100‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ةڇٍاگ ىغةؼ‪ ،‬زْفؼ ُؼ ُڪ ‪10‬گؼال‪ ،‬زائّجؼو‪ ،‬ؿالزٔث ماف ُؼ‬
‫ُڪ ‪5‬گؼال‪ ،‬آفٔو‪ ،‬رّفؼام‪ُ ،‬ؼُڪ ٽْ ىاؿا‪0‬‬
‫جؼڪٔب جٔاذو‬
‫ُ‬
‫ُڪ ّيغن کؼچ ۾ هزِْ‪ ،‬ةڇٍاگ هزِْ ‪ 3‬ڪالڈ ّؼق گالب ۾‬
‫کؼچ ڪؼّٓ ام کاٌپِّء رّفؼام ڪكئؼو ۾ هزِْ ىىتّض ُٿً‬
‫ؿام کؼچ ڪؼّٓ آـحائًٔ زّ ٻئْ قّٔم ٓڪساِء ٿْ هڃً ام‬
‫کاٌپِّء ؿالزٔث۽ آفٔو ىالئْ کؼچ ڪؼّٓ زڏًُ ؿڀ قّٔم ىهْ‬
‫هڃً جَ ةاكْ خهائّم ىالئْ ُڪ څًٍِٓ ؿاڳئْ ّؼق ؿام کؼچ‬
‫ڪؼو ‪ 90‬ىهْ گؼال زّم گّذّٓم ٺأُّ‪.‬‬
‫ىلغاذ ظّذاڈ‬
‫څًٍِٓ ۾ ‪ 2‬کام ‪ 3‬گّذّٓم ُؼ ‪ 4‬ڪالڪً کاٌپِّء ُڪ ُڪ ڪؼو‬
‫کائّ‪.‬‬
‫ُْ گّذّٓم ٌؽنْ رڪال کْ ظحو ڪؼ ۾ ىفٔغ آًُ ڪِڙه ئْ‬
‫ٌؽنّ رڪال ڇّ ٌَ ُُسْ گِڻّ ڪؼو پِؼًٓ ئْ څًٍِٓ آذال اچْ‬
‫هڃْ ٿّ اٌِْ کاٌـّاِء اىـاڈ الِء ةَ ىفٔغ آُْ‪.‬‬
‫ُ‬
‫قالزحّ آڃو هٽْ‬
‫ڪكحّ ؿَ ڃاجا ‪ 30‬گؼال ‪ٌ ،‬و زا ُؿڪم پً ‪ُ ،‬ڳڙ ىاذ ٻّٽْ‪ُ ،‬ؼ ُڪ‬
‫ُ‬
‫‪ 100‬گؼال ؿالزٔث ماف ‪ 150‬گؼال‪.‬‬
‫جؼڪٔب جٔاذو‬
‫ڪًٍِ ماف ّيغن کؼك ۾ ؿالزٔث هزِْ پاڻَْء ۾ کؼك ڪؼّٓ جَ‬
‫زٔئً نئْ ٺِْ هڃْ ام کاٌپِّء ام ۾ ڪكحّ ؿَ ڃاجا هزِْ کؼك‬
‫ڪؼّٓ‪ ،‬ام کام پِّء ٻّٔم خهائّم ىالئْ ُڪ ٻَ ڪالڈ کؼك ڪؼ‬
‫کاٌپِّء ‪ 500‬ىهْ گؼال زّم گّذّٓم ٺاُْ ذکّ‪.‬‬
‫ىلغاذه ظّذاڈ‬
‫ُؼ چاذ ڪالڈ کام پِّءٽْ ٽْ گّذّٓم چاذ خفْا څًٍِٓ ۾ څّٓ‪.‬‬
‫فائغا‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪101‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫کٍڊ زْ ةٔياذو ۽ پٔكاب زْ رٓاخجْ ۾ جيال ةِحؼ آُْ‪.‬‬
‫ىغُّ ىِٔا چّذم‬
‫ُڳڙ ىاذ ٻّٽْ‪ ،‬ڄيّم زا ىغؽ‪ُ ،‬ؼُڪ ‪ 80‬گؼال ؿالزٔث ‪ 40‬گؼال‪،‬‬
‫ؿث گهّ ظاٌَ ؿار ‪ 30‬گؼال ‪ ،‬قِْٔ زّ ڪكحّ ‪ 10‬گؼال ڪًٍِ‬
‫ماف کؼك ۾ زيهَ قّٔم هزِْ ؿفّف ٺاُْ ذکّ‪.‬‬
‫ىلغاذ ظّذاڈ‪0‬‬
‫ٽْ ٽْ گؼال متش هقال ىاکَْء ۾ ىالئْ چٽآّ ىٿام ٌو زْ پًٍ‬
‫زّ پاڻْ ‪10‬گؼال پٔاذّٓ‪.‬‬
‫فائغا‬
‫کٍڊ زْ ةٔياذوَء الِء ىفٔغ آُْ‪.‬‬

‫ؿالزٔث زّ جفنٔهْ ةٔام اچْ چڪّ آُْ جڏًُ ةَ‬

‫كاذئًٔ کْ ٻِٔؼ ٻڌائڻ وؼهذو ٿّ ؿيسھام جَ ‪ًُ.‬‬
‫کْ ؿٍڌم زْ ؿّذ ۾ اؿحْياك ڪؼ هكث اٌَِْء‬
‫ڳانَِ زّ ظاش ظٔاك ذکڻ گھؼزْ جَ ؿٍڌم زْ ؿّذ‬
‫۾ ّٓذڈ آـڊ جَ هڃٓم ٌَ آُْ اُڙو مّذة ۾‬
‫فائغو زْ زڳَِ جْ جْ ٌلنام ٿٍٔغه اٌَِْء ڪؼو جَ‬
‫ؿالزٔث ّٓذڈ آـڊ هڃائْ ٿّ‪.‬اٌَِْء ڪؼو اُّ ةَ‬
‫دًُ جْ ذکڻ گھؼزْ جَ زًٍِ ىاڻًِ زا گؼخا‬
‫ڪيؽهذ ُسً ۽ ذة ۾ ّٓذٓا هڃٓم ُسْ جَ اُڙو‬
‫مّذة ۾ ةَ ةانڪم ٌَ څزْ‪.‬چّ زّ ىلنغ جَ‬
‫اڄڪهَِ گؼخم زْ فٔم ٿٔڻ زا هاكْا زال ٿْ ذُٔا‬
‫آًُ ‪ ،‬اُڙم ىؼٓىً کْ ةَ ؿالزٔث ٌَ کاذائڻ‬
‫گھؼزْ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪102‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ؿڪتٍٔر‬
‫فاذؿْ ؿڪتٍَٔ ٌّٓاٌْ ؿاغفّٔم‬ ‫ّؼةْ ٌانّ ؿڪتٍٔر‬
‫ؿٍـڪؼة ڪٍڊك‬ ‫ٍُغو ڪٍغك‬
‫اٌگؼٓؽو ‪Sega panum‬‬
‫الًٍْٔ ‪Ferolla Persica willd‬‬
‫ظاٌغام ‪Umbliferae‬‬
‫جاذٓط‬
‫ؿڪتٍٔر کام ٌّٓاٌْ ًتٔب آگان ُئا‪.‬اًٌِ زْ‬
‫ڪحاةً جام ئْ كغٓو ًتٔب ًُ کام آگان ٿٔا ةلؼاض زّ چّ آُْ جَ‬
‫ُْ فٔؼهٌْ از ٻّٽْ زّ ک܂ٌؼ آُْ زٔڪّ ىٔڊٓا ۾ ٿئْ ٿّؿٍغز‬
‫چّ آُْ جَ ؿٍغز ظّقتّگانتٍٔو۽ؿهفٔئو زھڙو ٌُّغو آُْ‬
‫پالئٍْ زّ چّ آُْ جَ نٔـؼ ۽ گانتاٌو۾ ىالهټ الِء اؿحْياك ڪئْ‬
‫هڃْ ٿْ پالئٍْ زّ چّ جَ ٍُغؿحام هاذا ًُ کا هاكف ٌَ‬
‫آًُ‪.‬زٔحّڻٔڪ ٍُغه ڪحاةً ۾ ؿڪتٍٔر زّ ٌانّ ڪٍغك نکٔم آُْ‬
‫ىعؽم االخهَٓ ۾ ًُ زْ ىڪيم مضٔش جكؼٓش څٌم آُْ جَ ُْ‬
‫امفِام زْ هٓسھّ ىان وهْْ ۾ ٿئْ ٿْ ‪ 1900‬مغو ۾ زٔڪْ‬
‫آؼاٌْ ؿڪتٍر ٍُغؿحام ۾ ؿپالئْ ڪٍغا ُئا اًٌِ زّ چّ آُْ جَ‬
‫ُْ قٔؼار ۽ ڪؼىام زْ هچ ۾ ٿئْ ٿْ ‪.‬اُّ ٌّټ ڪؼ وؼهذو‬
‫آُْ جَ آؼاٌْ ؿٔگا پٍٔؾ‪ ،‬نٌّٔٽ ؿٔگاٌو کام انڳ آُْ ؿٔگاٌو‬
‫۽ گانتاٌو ٻئْ اؿحْياك ڪٔا هڃً ٿا‬
‫ؿڃاڻپ‬
‫ُْ ڇٽٔٔاذه ظاٌغام زّ ٻّٽّ آُْ‪ ًُ.‬زْ ه ىام زٔڪّ ک܂ٌؼ‬
‫ٌڪؼو ٿّ ام کْ ؿڪتٍر چّٔ هڃْ ٿّ ُْ ٻاُؼام ڳاچُّ ُٔڊه ۽‬
‫اٌغذام ؿفٔغ ذًّةث ؿام ٌُّغهآُْ دائلّ ىْيّنْ ڪڙه۽ ةِّء‬
‫جٔؽ ٌُّغو آُْ زٔڪا ٍُڱ ٓا گٍغن ةِؼهرن ؿام ىهْ ٿْ ًُ زْ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪103‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ًاكث ‪ 20‬ؿانً جائًٔ كائو ذُْ ٿْ‪ ُْ .‬فاذز امفِام کام‬
‫ٍُغؿحام ۽ پاڪـحام ۾ خذآىغ ڪئْ هڃْ ٿْ‪.‬‬
‫ىؽاث گؼل ظكڪ ‪ 3‬ىنهش کٔؼ ذهغً ةاخال‬
‫ىلغاذه ظّذاڈ ُڪ گؼال کام ٻَ گؼال جائًٔ‬
‫فائغا‬
‫ةٔؼهٌْ ىضهم ‪،‬ىـڪً‪،‬زانْ‪،‬زادب ىضؼڈ‪ ،‬ىفحش آُْ ىضؼڈ‬
‫ُئڻ ڪؼو ّىّ ىعنّش جْ نٔپ ڪؼ ؿام جضؼٓڪ پٔغا ڪؼو‬
‫ٿْ ىضهم ىـڪً ُئڻ ڪؼو اڃذٌگ ۽ ؿٍڌم زْ ؿّذ ۾ ىفٔغ‬
‫آُْ ىؼگھْ ّؼق انٍـا ؿؼخ ىٿْ زّ ؿّذ ‪ ،‬اّناةْ ةٔياذًٓ ۽‬
‫اٌغذهٌْ جّچو ةٔؼهٌْ اؿحْياك ڪّٔ هڃْ ٿّ ظٍارٓؼ‬
‫۽ڪڇّذاچو زْ ؿعث هذل ۾ ؿؼڪْ ۾ پِْٔ نٔپ ڪؼ ؿام‬
‫هذل جضهٔم ٿْ هڃْ ٿّ ‪.‬پٔٽ زهٍغذ گؼخو ۽ ىذاٌْ زْ پٿؼو ۾‬
‫کاذائٍٔغا آًُ ةّاؿٔؼ ۾ ًُ زا فائغا ىكاُغو ۾ آٓا آًُ ًُ زْ‬
‫اؿحْياك ؿام پٔٽ زا ڪٔڙا ۽ ڪغه خاڻا ىؼو هڃً ٿا‬
‫اًتاِء كغٓو‬
‫اؿضاق ةً ّيؼام زّ چّ آُْ جَ ًُ کْ ؿؼڪْ ۾ صم ڪؼو‬
‫آٌڙو جْ نڳائڻ ؿام فائغه ٿْ هڃْ ٿّ‬
‫صتف ةً انضـً ًُ زْ کائڻ ٓا ةٌّذ صلٍَ اؿحْياك ڪؼ ؿام‬
‫كّنٍر ۾ فائغه ٿْ هڃْ ٿّ ًُ زّ ىفؼخ ٓا ىؼڪب اؿحْياك‬
‫ةّاؿٔؼ زْ ؿّذ ۾ ؿڪّم اچْ هڃْ ٿّ ُْ پٔٽ زْ ذٓاج کْ‬
‫ظاذث ڪؼو ٿْ زانٍّٔز اکًٔ ۾ پٔغا ٿٔم ٌكاًٌ کْ رائم‬
‫ڪؼو ٿْ ٌؽهانياُء ۽ غهٍٔ اظالض زْ ڪؼو ٌُؼ زْ ڪيؽهذو ۾‬
‫ىفٔغ آُْ‬
‫اةً ؿٍٔا هزِ ىفامم ٌلؼز‪ ،‬ذصو زْ ؿّذ ۾ ىفٔغ آُْ‬
‫اةً ةٌٔاذ پٔٽ زْ ڪٔڙم ظاذث ڪؼو ڪغه خاڻً الِء اٌحِائْ‬
‫ڪاذائحْ آُْ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪104‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫جسؼةحًٔ ؿؼخ اىؼاص ۾ ىفٔغ آُْ اٌَِْء ڪؼو گؼل اىؼاص هاذا‬
‫اؿحْياك ٌَ ڪً‬
‫ًتؼو گؼخو زْ پٿؼو ڳاذو ٿْ ۽ ىؼگِْ ۾ ةٌّذ ؿّْض‬
‫ىـحْيم آُْ‬
‫ىسؼةاة‬
‫صب ةّاؿؼ ؿڪتٍسْ‬
‫ُْ ىكِّذ ه ىْؼهف ٌـعّ زٔڪّ صڪٔو ّتغاهلل ةَ پٍٍِسْ‬
‫ڪحاب ڪٍؽانيسؼةاة ۾ څٌّ آُْ اٌَِْء کام ؿّاِء ًُ ٌـعْ زْ‬
‫اُا ظامٔث آُْ جَ ؿٍغز كائو ڪٔم ؿهٔياٌْ خهاظاٌْ ۾ صب‬
‫ةّاؿٔؼ زْ ٌانْ ؿام ةاكائغو جساذجْ ًّذجْ ٺأُّ هڃْ ٿّ‬
‫ُث اؿام ؿڪتٍر زْ ڪؼو اجام کام ٌـعّ ٌلم ڪؼو نکْ ذُٔا‬
‫آُّٔم‬
‫ةّاؿٔؼ ۽ ؿڀٍْ ظٌّْ ةٔياذًٓ زْ اڪـٔؼو خها آُْ‬
‫صب ةّاؿٔؼٌڪـٔؼانغل‪ ،‬ڪذؼة ًيخ‪،‬ڪذؼة ٌفاز زْ الِء ىفٔغ‬
‫آُْ‬
‫زـو زْ ڪِڙو ةَ صنْ ىام آٍغچ ظّم کْ ظحو ڪؼو ڇڏو ٿّ‬
‫صب ةّاؿٔؼ ظنّمْ ًّذ جْ ظٌّْ ۽ ةاخو زْ الِء ٌفِ ةعف آُْ‬
‫ٌَ مؼف ىلْغ زْ ؿّذ کْ ظحو ڪؼو ٿْ پؼ ڪاڪّز زْ زڳَِ‬
‫زْ ؿاچو ىفٔغ آُْ ام کام ؿّاِء ىلْغ زْ ىـً کْ ظحو ڪؼو‬
‫ٿْ ؿاڳْ زڳَِ جْ ُْ جهْ کْ ةَ جضهٔم ڪؼو ٿْ‬
‫ُؼٓڙم زّم کهّم ‪،‬ڪاةهْ ُؼٓڙم زّم کهّم ‪،‬گگؼ ُؼُڪ ‪ 30‬گؼال‬
‫ٽٍٔسَِ ڪاٺْ ‪ 20‬گؼال ؿڪتٍٔر ‪ 10‬گؼال اُؼ ‪5‬گؼال‬
‫جؼڪٔب جٔاذو گگؼ ؿڪتٍٔر کْ گٍغٌا زْ پاڻْ ۾ پـائْ صم‬
‫ڪؼو خهائّم قاىم ڪؼو چڻْ زٔڏّٓم گّذّٓم ٺاُْ ذکّ‪.‬‬
‫جؼڪٔب اؿحْياك ٻً گّذًٓ کام ٽً گّذًٓ جائًٔ متش هقال‬
‫کاذائسْ‪.‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪105‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ٌّټ صڪٔو ماصب زّ چّ آُْ جَ زٔڪڏًُ گٍغٌا زّ پاڻْ ٌَ‬
‫ىهْ جَ ؿائْ ةنؼ زّ پاڻْ ىالئْ ؿگھسْ ٿّ‬
‫ىؼڪتاة‬
‫صب ىلم وياخ ڪتؼٓث‪ ،‬صب ةّاؿٔؼ‬

‫نٌٔفْ پٿؼو ٽّچ‬

‫نٌٔفْ خهاظاٌْ ۾ ًّٓم جسؼةً کام پِّء گؼخو ۽‬
‫ىذاٌْ ىام پٿؼو ظاذث ڪؼ الِء ُڪ ٌـعّ جسّٓؽ‬
‫ڪّٔ هٍٓغه ُّ‪ .‬زًٍِ ىام ڪافْ ىؼٓىً زّم‬
‫پٿؼّٓم ظاذث ٿْ هّٓم‪.‬اٌَِْء کام پِّء ةاكائغو‬
‫جسؼةاٽْ ٽؼائٔم زْ جنغٓق کام پّ ِء ىٌب زْ‬
‫پٔڪٍگ ۾ ىحْاذف ڪؼآّ هّٓ آُْ‬
‫ىـهـم جسؼةً کام پِّء اُا ڳانَِ ةَ جسؼةْ ۾ آئْ جَ‬
‫ُْ خها پؼاؿٽٔٽ غغهخ زْ هڃو هڃڻ ۾ ةَ ڪاذائحْ‬
‫داةث ٿْ ‪.‬اٌَِْء ڪؼو ًُ هكث ىٌب ۾ ىذاٌْ ۽‬
‫گؼخو زْ پٿؼو ظاذث ڪؼ ؿام گڌ ىذاٌْ زْ غغهخ‬
‫زْ هاڃ کْ ظحو ڪؼ ؿام گڏ ‪،‬ذڪٔم پٔكاب کْ‬
‫ةَ زاذو ڪؼ الِء ةَ جسّٓؽ ڪئْ هڃْ ٿْ‪.‬‬

‫ىلغاذه ظّذاڈ ‪ 2.5‬گؼال متش هقال ؿهٔياٌْ‬

‫چاٌَِ ؿام پٔاذزْ‬
‫كٔيث ‪ 30‬ذپٔا‬ ‫پٔڪٍگ ‪ 25‬گؼال‬
‫نٌٔفْ خهاظاٌّ ٽٍڊه ىضيغ ظام‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪106‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫ٌکَِ * صهؽهم * ٌاكّز‬

‫اٌگؼٓؽو ٌانّ ‪Conch‬‬
‫الًٍْٔ ٌانّ‬
‫‪Turbinella pyrum‬‬
‫‪Strombus gigas‬‬ ‫ظاٌغام‬
‫ُْ ؿاىٌّڊو رٓاخن ىْيّنْ خذٓائْ‬
‫زاٌّذ آُْ ًُ زّ زّ ظّك اؿحْياك‬
‫ڪّٔ هٍٓغه آُْ زٔڪّ ًُ زْ ىؼ‬
‫کام پِّء ؿعث ٿْ هٍٓغه آُْ ۽ ؿٍغز‬
‫گّقث هاذه صنّ ڳؼو هٍٓغه آُْ‪ُْ .‬‬
‫پٍٍِسْ نٔؾ ٓا نْاب ؿام پٍٍِسْ ٌؼل‬
‫هٌارڈ زـو کْ ٻًٔ زاٌّذم کام‬
‫صفاًث الِء پٍٍِسْ ىٿام ُڪ ؿعث ڄڪڻ ٺأٍُغه آُْ زًٍِ کْ‬
‫ؿٍکَِ چّٔ هڃْ ٿّ ‪.‬زٔئً زٔئً ُْ زاٌّذ هڅه ٿٍٔغه هٍٓغه آُْ‬
‫جَ ًُ زّ ؿعث ظّك ةَ هڅه ٿٍٔغه هٍٓغه آُْ ‪،‬صڪٔو ّٓؿف صـً‬
‫پٍٍِسْ ُڪ ًتْ ىىيّم ۾ نکّٔ جَ ًُ پا ُڪ هڅه ؿٍکَِ ُٿ‬
‫ڪّٔ ُّ زٔڪّ ‪ 20‬ڪهّ کام ةَ ىٿْ ُّ زڏًُ ةَ کٔؾ ڪكحّ‬
‫ٺاُڻ زْ وؼهذة پئْ جَ ًُ کْ ٽڪڙا ڪؼ ۾ څاڄو جڪهٔف‬
‫ٿٍٔغو ُئْ ۽ ٌِآث ؿعث ٌُّغه ىؼصّل ڪكحّ ؿٍکَِ ڪٍٔـؼ‬
‫۾ اؿحْياك ڪٍغه ُّ ًُ زا ڪافْ كـو آًُ زٔڪڏًُ ّهو‬
‫انضّٔاٌاة ىٌاةق ًُ زا كـو نکٔا هڃً جَ ؿًّٓ مفضا ڀؼزْ‬
‫هڃً اؿام ُث مؼف ام ؿٍکَِ زّ دڪؼ ڪّٔم ٿا زًٍِ کْ ٍُغه‬
‫ىٍغذ ۾ هڄائٍٔغا آًُ ‪ُ .‬ڪ ٌٍڍه كـو ؿٍکَِ زّ ىاذڪٔٽ ىام‬
‫ىهْ ٿّ زًٍِ کْ ؿٍکَِ ذاڪٔٽ چٌّغا آًُ اُّ خهائْ ىلنغم الِء‬
‫هڅو ؿٍکَِ زْ ىلاةهْ ۾ ةِحؼ ٌَ آُْ پؼ اڄڪهَِ ؿٍکَِ ىهڻ څاڄه‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪107‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ىكڪم ٿْ پّٔ آُْ اٌَِْء ڪؼو ٌَ ىهڻ زْ مّذة ۾ ٌٍڍه‬
‫اؿحْياك ڪؼو ؿگھسْ ٿّ‪ٍُ.‬غم هټ ُْ جيال گھڻّ ىـحْيم آُْ‬
‫ام زّ قآغ اُّ ةَ ؿتب آُْ جَ ُّ ًُ کْ ىحتؼڈ ؿيسھٍغا آًُ‬
‫آـحائًٔ زّ ٍُغم زّ چّ آُْ جَ زًٍِ زْ گھؼ ۾ ُْ ٌُّغه جَ‬
‫ام گھؼ ۾ نڪكيْ ۽ آٌٍغ هڃو ٿّ‬
‫ىؽاث ؿؼخ ظكڪ‬
‫ىلغاذهظّذاڈ ؿڙٓم ؿفّف ُڪ گؼال ةاكْ ڪكحْ زّ هرم‬
‫جؼڪٔب جٔاذو جْ ىٍضنؼ آُْ زٔحؼه ىضٍث ؿام ڪكحّ جٔاذ‬
‫ٿٍٔغه اهجؼه هرم گھٽ اؿحْياك ڪّٔ هٍٓغه‪.‬‬
‫ىىؼ‪:‬ةٍٔاخو خهذ جْ ًُ زا ىىؼ ادؼاة ىكاُغو ۾ ٌَ آٓاآًُ‪.‬‬
‫اٌَِْء ڪؼو ُْ ةْ خذع اؿحْياك ڪؼو ؿگھسْ ٿّ‪.‬ةاكْ ًُ‬
‫ؿام ڪٔئـو زّ ىلغاذ زـو ۾ هڃو ٿّ ام ڪؼو زً کْ‬
‫ڪٔهكو زْ رٓاخجْ زّ ىؼص ُسْ جَ اُّ ًُ کْ اؿحْياك ٌَ‬
‫ڪؼو‪.‬‬
‫فائغا‬
‫هٓغم زّ چّ آُْ جَ ُْ ٽٍِْ ظهًٌ زْ ىؼوً ۾ ىفٔغ آُْ ۽‬
‫اًٌِ کْ اّحغاك جْ آڻْ ٿّ ؿٍکَِ ّيؼ هڃائڻ هاذه آُْ ؿٍڍپڻ‬
‫کْ ذهڪْ ٿّ رُؼم زّ جؼٓاق آُْ هةائْ ىؼوً ۾ ًُ زا فائغا‬
‫ىكاُغو ۾ آٓا آًُ‪.‬گٌّگً۽ ٻاجا ۾ ىفٔغ آُْ ذة ىام رُؼٓال ىاخا‬
‫ظاذث ڪؼو ٿّ ‪.‬صڪٔو ّٓؿف صـً ىؼصّل زّ چّ ُّ جَ ذة ۾‬
‫ُؼكـو زْ رُؼ کْ ظحو ڪؼو ٿّ ُّ ٌَ مؼف ٌاٌگ زْ رُؼ ۾‬
‫اؿحْياك ڪٍغه ُّ پؼ ذة زْ ُؼ ّفٌّث زًٍِ کْ زغٓغ ؿائٍؾ‬
‫زْ صّانْ ؿام ‪ٓ Toxin‬ا زؼادٔيً زّ رُؼ چئسْ ام ؿڀ الِء ُّ‬
‫اڪـٔؼ كؼاذ څٍٓغه ُّ ام ڪؼو پا ًُ کْ ڪٍٔـؼ پؼاڻا خؿث‬
‫پٔچف ۾ ةَ ڪذؼة ؿام هاپؼائٍٔغه ُّ‪ ُْ.‬ظانل ڪٔهكو آُْ ام‬
‫ڪؼو ُڏًٓ زْ ٌكٌّيا ڪؼو ٿّ ‪ ،‬ٻاذم ۽ صاىهَ ّّذجً ِسالِء‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪108‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫اٌحِائْ ىفٔغ آُْ ُْ زـو ىام ّٓذڈ آـڊ ظاذث ڪؼو ٿّ‪ .‬ام‬
‫ڪؼو ؿٍڌم زْ ؿّذ ۾ ةَ فائغه ڪؼو ٿّ ‪.‬زـو ىام ڪؼٓٽًٍٔ ۽‬
‫ّٓذٓا ظاذث ڪؼ ڪؼو گؼخو زْ هذل زًٍِ کْ اڄڪهَِ گؼخو‬
‫زّ فٔم ٿٔڻ ةَ چّٔ هڃْ ٿّ‪.‬ام ۾ ڪكحْ ؿٍکَِ کْ اؿحْياك‬
‫ڪؼائْ ىعهّق ظغا کْ ڂائٔالؿؾ زھڙو جڪهٔف خن ّيم کام‬
‫ةچائْ ؿگھسْ ٿّ ّّذجً زْ ةٔياذًٓ ۾ جَ ُْ اڪـٔؼ آُْ اُّ‬
‫چئْ ؿگھسْ ٿّ جَ ظغا ًُ کْ مؼف ّّذجً زْ ىؼوً زْ الِء‬
‫ئْ پٔغا ڪّٔ آُْ ظاش ڪؼو ذصو زْ جڪهٔفً ۾ ًُ کْ‬
‫اؿحْياك ڪؼ ؿام صٔؼة اٌگؽٓؽ فائغا ىكاُغو ۾ آٓا آًُ ‪.‬خق‬
‫هؿم الِء ةَ ًُ کْ ىٍاؿب خهائً ؿام گڏ اؿحْياك ڪؼو فائغا‬
‫صامم ڪؼو ؿگھسً ٿا ّال ًّذ جْ ُْ ةعاذ الِءهاپؼآّ هڃْ‬
‫ٿّ ‪.‬صٔغذآةاخ ۾ ُڪ کغچه فلٔؼ ىغو زْ ةعاذ الِء ؿٍکَِ زّ‬
‫ڪكحّ ىاڻًِ کْ ىفث ۾ څٍٓغه ُّ‪.‬گؼخو ىذاٌْ زْ پٿؼو ٽّچ‬
‫الِء ةَ هٓغ صىؼاة څٍٓغا آًُ اٌَِْء کام ؿّاِء زؼٓام ۽ ؿّراڈ‬
‫ةّاؿٔؼ ٌاؿّذ ؿـحْ اّناب هزِ ىفامم ؿٔالم انؼصو زْ‬
‫ظؼاةَْءصٔه‪ ،‬هغٔؼن ۾ ةَ هاپؼآّ هڃْ ٿّ ‪ ًُ.‬۾ چً ۽ فاؿفّذز‬
‫زّ ىلغاذ جيال گھڻّ آُْ ام ڪؼو ةغم زْ ڪيؽهذو اّناةً زْ‬
‫ؿـحْ اةحغائْ ؿم ‪،‬څڪڻْ۾ ًُ کْ ىفٔغ ؿيسھّٔ هڃْ ٿّ‬
‫پٔٽٍٽ ٌـعا‪.‬‬
‫ڪؼقيَ كغذة‬
‫ًُ خها زْ اؿحْياك ؿام ؿٍڍپڻ زّ ىؼص ظحو ٿْ هڃْ ٿٌِّآث‬
‫آؿام ىفؼخ ّسٔب هغؼٓب خهاآُْ ‪ ًُ.‬کْ ُڪ خفّْ ٿٔاذ ڪؼو‬
‫هٺّ ىكِّذ ىْانر ةٍسْ هڃّصٔه جڪهٔف ؿام آٍغه ُسْ گھٽ‬
‫ىلغاذ ۾ آٍغه ُسْ ةڪًٔ ۾ ؿّذ ُسْ ٌِائًٔ جْ ةّزھ ُسْ‬
‫اهالخ ٌَ ٿٍٔغه ُسْ‪.‬اًٌِ ؿڀٍْ الِء اُا اڪٔهْ قئْ ىفٔغ آُْ‬
‫ىْيّنْ جڪهٔف جَ ًُ زْ ٿّذم څًٍِٓ زْ اؿحْياك ؿام ظحو ٿْ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪109‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫هڃْ ٿْ‪.‬پؼ ؿٍڍپڻ الِء ٽً ىًٍِٔ زّ ڪّذز ڪؼ‬
‫وؼهذو ‪.‬آُْ‪ٌ ُْ.‬ـعّ ُڪ صڪٔو ماصب زّ اٌَِْء ٌانْ ؿام‬
‫ذزـٽؼڂ ڪؼآم آُْ‪ .‬ؿٍکَِ ؿاىٌّڊو اڃ ؿٔؼ کڻّ‪،‬پِؼًٓ ؿٍکَِ‬
‫نّ ىهٔم پاڻْ ؿام ماف ڪؼّٓ ٽْ چاذ څًٍِٓ ةان ۾ ذکّ‪ّ ُْ.‬و‬
‫ك ڪًٍِ ٺڪؼ زْ ٿاٌّ ۾ ڪؼّٓ‪.‬هذو ڪڍو ڪًٍِ ٍُڍو ۾ زًٍِ‬
‫۾ ُڪ ڪهّ چً پـآّ هّٓ ُسْ ؿٍکَِ زا ٽڪڙاذکْ ىٿام ُڪ‬
‫ؿٔؼ زا ا پـآم ؿفّف څئْ ُڪ ىڻ ڇٔڻً زْ ةان څّٓ‪.‬ام کام‬
‫پِّء ڪڍو‪ُ.‬ڪ ؿٔؼ چً ۾ ٻَ ؿٔؼ پاڻْ ىالئْ ام زّ رالك ڪڍه ام‬
‫۾ ٻڌآم ؿٍکَِ هزھْ کؼك ڪؼو ٽڪّٔم ٺأُّزڏًُ ٽڪّٔم‬
‫ؿڪْ هڃً جَ ةاَُ څّٓام کام پِّء زھم زْ اڃ ؿٔؼ پاڻْ ۾کؼك‬
‫ڪؼو ةان څّٓ ام کام پِّء گم ةٍفكَ زْ پاڻَْء ۾ کؼك ڪؼو ُڪ‬
‫ٽڪْ ٺاُْ ُڪ ىڻ ڇٔڻً زْ ٻْ ةان څّٓ ‪.‬ام کام پِّء اڈ زْ اڃ‬
‫ڪهّ کٔؼ ۾ کؼك ڪؼو ُڪ ىڻ ڇٔڻً زْ ةان څّٓ‬
‫ىلغاذهظّذاڈ‬
‫ُڪ گؼال کٔؼ ؿام کاذآّ‬
‫پِؼّٓم ىٍِّٔ الڳٔحّ‪ 14‬څًٍِٓ ذاة زّ ؿيِڻ ىِم اؿحْياك ڪؼّٓ‬
‫زٔڪڏًُ صٔه گھٽ هڃ ٿٍٔغه ُسْ جَ صٔه کام پِّء قؼهظ‬
‫ڪؼّٓ ُڪ ُفحّ کاذائْ هذو ڇڏو څّٓ هذو آٍغچ ُفحْ ُڪ‬
‫ُفحّ کاذآّ آئً الڳٔحّ ُڪ ُفحّڇڏو ٻْ ُفحْ کاذائٍٔغا‬
‫ذُّ‪ ُْ.‬ڳانَِ ٓاخ ذکڻ گھؼزْ جَ زًٍِ ُفحْ خها ٌَ کاذآّ ام‬
‫ُفحْ زياظ ڪؼّٓ ةاكْ خها کاذائڻ خهذام زياظ زْ ىٍِ آُْ‬
‫اڪـٔؼ صهؽهٌْ‬
‫ُْ ٍُغو ًب زّ ڪؼقيّ آُْ‪.‬اىؼة اهقڌُانَٔ هٓغڈ خهاظاٌْ‬
‫زْ ىكِّذ پٔٽٍٽ خها آُْ زٔڪا ُّ ماصب خّّا ؿام ُالئٍٔغه‬
‫ُّ‪.‬پٔٽٍٽ ٌانّ اڪـٔؼ ؿفٔغ ُّز‪.‬ڪافْ خهؿث صڪٔو اٌَِْء‬
‫ٌـعْ زْ جالس ۾ ُئا پؼ ڪًٍِ کْ ةَ هٓغ ماصب ٌـعّ ٌَ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪110‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ٻڌآّ ‪.‬زٍاب صڪٔو ذٓکْ ماصب ؿٍک جْ ذؿانّ نکّٔ جَ پا‬
‫ؿٍغز ىالرل ؿام ذهاةي كائو ڪؼو ُْ ٌـعّ صامم ڪّٔ‬
‫زٔڪّ اهُام زْ آڅه پٔف ڪؼو ذُٔا آُّٔم‪.‬‬
‫ُْ خها الجْغاخ ىؼوً ۾ ىفٔغ آُْ‪.‬ؿٍڌم زّ ؿّذ‪ٌ،‬لؼز‪،‬ةغم زْ‬
‫چ܂ًؼف ؿٍڌم زْ ؿّذ ۾ ڪاذآىغ ٌُّغه آُْ‪.‬گؼخو زْ‬
‫پٿؼو‪،،‬ذٓضْ ؿّذ‪،‬اگؽٓيا‪،‬اّناةْ ظؼاةْ ًتْٔث زْ ؿـحْ‬
‫ڪـهيٍغوَء‪،‬الِء ىفٔغ آُْ‪.‬ذاة زّ ٌٍڍ ٌٿْ اچْ‪ُ .‬ةک ٌَ نڳٍغو‬
‫ُسْ‪.‬كته ذٍُغو ُسْ‪.‬رةام غهٍٔ ذٍُغو ُسْ‪.‬هاة ىام ةغةّ‬
‫آٍغو ُسْ‪ٍُّٔ،‬م ڪچّ ٿٍٔغه ُسْ پٔكاب اٌحِائْ ڳاچُْ ذٌگ‬
‫زّ۽ اٌَِْء ۾ّٓذٓٽ وؼهذة کام رٓاخن ُسْ زگؼ زْ زڳَِ جْ‬
‫ؿاڄْ پاؿْ ؿّذ ىضـّز ٿئْ ٿّ‪.‬اًٌِ ؿڀٍْ جڪهٔفً ۾ ُْ خها‬
‫جيال گھڻّ فائغه ڪؼو ٿْ‪ ُْ.‬ؿؼخ ه گؼل ةٔياذًٓ ٻٍِْ كـيً‬
‫زْ ةٔياذًٓ ۾ ڪو ڪؼو ٿّ‪ .‬گھڻّ ڪؼو ةعاذ‪،‬جپ خق‪ٌ،‬اٌگ زْ‬
‫څٌگ‪،‬چؼْٓ ڪحْ زّ چڪ ُڻڻ ۾ ًُ کام اؿحْياك ڪؼائْ‬
‫ؿگھسْ ٿّ‪ ًُ.‬کْ ًاّّم زْ هةا ۾ اؿحْياك ڪؼو ؿگھسْ‬
‫ٿّزٔئً جَ ًُ ۾ ڪٔهكو ۽ فاؿفّذز آُْ زٔڪّ ةغم زْ‬
‫ڪيؽهذو وْف اّناب‪ ،‬څڪڻْ ٽْ ةْ زْ اةحغا ۾ ُڪ ىفٔغ خها‬
‫ؿيسھّٔ هڃْ ٿّ‪ ُْ.‬زٍؼك ٽاٌڪ ًّذ ةَ اؿحْياك ڪئْ هڃْ‬
‫ٿْ‪.‬زٔئً جَ ًُ ۾ ڪٔهكو زّ ىلغاذرٓاخن ٌُّغه آُْ‪.‬اٌَِْء ڪؼو‬
‫ُْ زهغو زـو ۾ زػب ٿْ هڃْ ٿّ‪.‬ذة زْ رُؼٓهْ ىاخو کْ‬
‫جؼة ٻاُؼ ڪڍو ڇڏو ٿّ‪.‬زـو۾ىّزّخ ّٓذڈ آـڊ کْ صم ڪؼو‬
‫پٔكاب ۽ پگھؼ زْ دذْْٓ ظاذث ڪؼو ٿّ‪.‬‬
‫ًُ ۾ ُڪ اُا ظّةْ آُْ جَ ٻًٔ پگِؼ آهذ خهائً زْ ىلاةهْ ۾ُْ‬
‫مؼف رُؼٓهْ ىاخم کْ ظاذث ڪؼو ٿّ اٌَِْء ڪؼو ُْ‬
‫اڪـٔؼزاٌّذم زْ رُؼ کْ ةَ ظحو ڪؼو ٿّ جپ خق ۽ُڏًٓ زْ‬
‫ؿئث کْ ةَ ظحو ڪؼو ٿّ‪.‬آجكڪ ۽فـاخ ظّم زْ رُؼ الِء ةَ‬
‫ڪاذآىغ آُْ‪ .‬گؼخو ۽ ىذاٌْ پٿؼو زٔڪا ّٓذڈ آـڊ زْ گڏ ٿٔڻ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪111‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ڪؼو پٔغا ٿئْ ٿْ اٌَِْء کْ جضهٔم ڪؼو ظاذث ڪؼو ڇڏو‬
‫‪,‬‬ ‫ٿّ‪.‬څٌغم زّ ؿّذ ّؼق انٍـا‪ٌ،‬لؼز زا رُؼ ةَ ظحو ٿْ هڃً ٿا‬
‫ةِّٔقْ‪،‬جكٍر ؿعث ٌته ۽ ؿّذ هغٔؼن زٔڪْ زـو ۾ ّفٌّث‬
‫ڪؼو ٿٔا ُسً اًٌِ ؿڀٍْ کْ ظاذث ڪؼو اًٌِ جڪهٔفً ىام زام‬
‫ڇڏائڻ ۾ اُو ڪؼخاذ اخا ڪؼو ٿّ‪.‬ةِؼصاك ؿڀ ڳانِّٔم ڇڏو ًُ‬
‫زّ ُڪ اُّ فائغه ةَ اٌحِائْ اُو آُْ جَ ُْ ُگؼخم زْ ڪيؽهذو‬
‫۾ ىفٔغ آُْ ‪ .‬ظاش ڪؼاڄڪهَِ زّ ىؼص زًٍِ کْ ّّاىْ ؿٌش‬
‫جْ گؼخم زّ فٔم ٿٔڻ چّٔ هڃْ ٿّ‪ .‬زًٍِ ۾ ڂائٔالؿؾ زْ‬
‫وؼهذة پٌّغو آُْ‪.‬اُڙو صانث ۾ًُ کْ اؿحْياك ڪؼ ؿام‬
‫ڂائٔالؿؾ زْ وؼهذة ٌٿْ ذُْ‪ٌ ًُ.‬ـعْ جْ نٌٔفْ خهاظاٌْ ۾‬
‫ةَ ڪافْ جسؼةا ٿٔا آًُ پؼ اؿام هټ ٻٔا ةَ ٌـعا آًُ زً ۾ ُيغذخ‬
‫اٌڊٓازْ ىٌب زّ ٌـعّ ۽ اؿام کْ ُڪ ىؼٓه کام ىهٔم ٌـعّ‬
‫ىالئْ زالئْ څئْ ذُٔا آُّٔم زًٍِ ؿام ٽْ چّٿًٔ څًٍِٓ‬
‫ڂائٔالؿؾ ڪؼائڻ هاذا ةَ ڂائالؿؾ ىام زام ڇڏائْ چڪا آًُ اُْ‬
‫ٌـعا ٌّزّام۾ىڪيم فائغه ڪً ٿا زڏًُ ّيؼ ذؿٔغن ىاڻًِ کْ‬
‫ڂائالؿؾ زْ وؼهذة جَ ٌَ ذُْ پؼ ّٓذٓا ۽ ڪؼٓٽًٍٔ ٌاذىم ٌَ‬
‫ٿّٔ ‪.‬ةِؼصاك صڪيا صىؼاة‪ .‬ؿٍک جْ ةَ جسؼةا ڪؼو ؿگھً ٿا‬
‫ٌـعّ ىتاذڈ ًُ ذٓث آُْ‬
‫ؿٍکَِ زا هڅا ٽڪؼ کڻْ جٔؽ ؿؼڪْ ۾ جؼ ڪؼو ذکسْ اٌَِْء‬
‫ڪؼو ؿٍکَِ جْ زٔڪّ ةَ ڪچؼه هغٔؼن ٌُّغه جَ ؿٍکَِ ماف ٿْ‬
‫هڃْ ٿّ۽ ماف ؿفٔغ ذٌگ زّ ٿْ هٍٓغه‪.‬ام کام پِّءڪٽْ اٌَِْء‬
‫کْ ‪ 10‬جّال زھم زْ پاڻْ ۾ کؼچ ڪؼو ُڪ ٽڪْ ٺاُْ ؿڪائْ‬
‫گم صڪيث ڪؼو ‪ 10‬ؿٔؼم ڇٔڻً زْ ةان څّٓ ‪.‬ةان ٿڌو ٿٔڻ کام پِّء‬
‫ڪڍو کؼچ ڪؼو ؿٍڀانْ ذکّ‪.‬‬
‫ىلغاذه ظّذاڈ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪112‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫‪ 250‬ىهْ گؼال ظئؼن گاۿرةام ؿاخن ٓا ڪًٍِ ىٍاؿب ةغذكْ ؿام‬
‫څّٓ‪.‬‬
‫ذة زْ رُؼٓهْ ٿٔڻ زْ اڪـٔؼو خها‬
‫صڪٔو ّٓؿف صـً ذاهنپٍڊو هاذه ةٍٔاخو ًّذ جْ ُّ ىّٔ پٔٿڪ‬
‫ڂاڪٽؼ ُّ زٔڪّ ةْغ ۾ صڪيث ۾ پؼٓڪٽؾ ڪؼ نڳّ زًٍِ‬
‫زٍـٔاة جْ ّهيْ ڪحاب نکٔا زٔڪْ اذخه اخب زا قاُڪاذ‬
‫ڪحاب ُئا ‪.‬صڪٔو ماصب صڪيث ؿام گڏ اخةْ نڏو ؿام ةَ‬
‫ؿهِاچٓم ُّ‪.‬پا هكث ةَ هكث ىاُّاذ ذاٍُياِء مضث ۾ ُؼ ىٍِْٔ‬
‫ُڪ جضلٔلْ ىىيّم قآِ ڪؼائٍٔغا ُئا ‪.‬ؿٍغز اٌَِْء ؿهـهْ‬
‫زْ ڪؼو ڪافْ ًتٔتً ام ىام فائغه صامم ڪّٔ‪ .‬ام رىاٌْ ۾‬
‫ؿٍغز ُڪ ىىيّم زٔڪّ ؿٍکَِ ةاةث ُّ زًٍِ زّ ٍّّام ىٿْ‬
‫نکْ آّٓ آُٔام قآِ ٿّٔ ُّ ذاكو انضؼهف ام ىىيّم جْ جضلٔق‬
‫ڪو ڪّٔ زٔڪّ ؿٍکَِ ةاةث ُّ اڀ اُّ ٌـعّ صڪٔو ماصب‬
‫زْ ىىيّم ىام ڪسھ وؼهذو جتغٓهً ؿام گڏ نکْ ذُّٔ آُٔام‪.‬‬
‫ؿٍکَِ زْ ةاذو ۾ ىٍٍِسا ڪافْ اُو جسؼةا آًُ‪ٌ ُْ.‬اگ‬
‫څٌگٔم ىاڻِّ زْ رةؼخؿث خها آُْ‪ ُْ.‬ئْ ڪكحّ ؿٍکَِ‬
‫ؿٍگؼٍُْ پؼاڻْ پٔچف‪،‬زْ ظنّمْ خها آُْ‪ ُْ .‬ؿٍکَِ رُؼٓهْ‬
‫ڪاذةٍڪم ۽ ڪٍٔـؼ زْ ظنّمْ خها آُْ‪.‬خاٌكّذ ًتٔب ًُ ىام‬
‫ڪافْ ڪو هٺْ ؿگھْ ٿُّْ ٌـعّ آئّم ‪ 50‬ؿانً کام اؿحْياك‬
‫ڪؼو ذُّٔ آُٔام‪.‬۽ جيال گھڻا جسؼةا ًُ ؿام هاةـحَ آًُ‪.‬‬
‫آئّم اٌَِْء ىلنغ الِء ُڪ هڅه ؿٍکَِ ُٿ ڪٍغه آُٔام زٔڪّ‬
‫ڪهّ ڄٓڍ کام گھٽ ٌَ ُسْ اٌَِْء زا ڪسھ ٽڪڙ ڪؼو ةان ۾ ؿؼح‬
‫ڪؼو ؿؼڪْ ل هؿآّ اُڙوَء ًؼج ‪50‬ٽّٻا څّٓ اٌَِْء کام پِّء زھم‬
‫زْ پاڻْ ۾ ُڪ ُفحّ ذکْ ڇڏّٓاٌَِْء کام پِّء زھم زْ ُڪ‬
‫ڪهّ ٌغغو زْ هچ ۾ ؿٍکَِ ذکْ گم صڪيث ڪؼو څٓڍ ىڻ ڇٔڻً‬
‫زْ ةان څّٓ ؿؼخ ٿٔڻ کام پِّء ةَ ام کْ چٍغ څًٍِٓ کام پِّء کّنّٔ‪.‬جَ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪113‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫اهُام کْ ڦهٔم پحاقْ هاٌگْ ىهٍغه ُا اٌَِْء کْ کڻْ ؿٍڀانْ‬
‫ذکّ‪.‬‬
‫فائغا‬
‫پٔچف زْ پؼاڻْ کام پؼاڻْ ىؼٓه کْ ‪ 250‬ىهْ گؼال څًٍِٓ ۾ ٻَ‬
‫خفْا څٍٓغه آُٔام پؼاڻً خؿحً زْ ىؼٓىً کْ ةَ ٽْ خفْا څٍٓغه‬
‫آُٔام ‪.‬هرم ام کام پِّء هڃائْ ةَ ڇڏٍٓغه آُٔام ٌاٌگ زْ څٌگٔم‬
‫کْ ُڪ گؼال څًٍِٓ ۾ چاذ خفْا څٍٓغه آُٔام زٔڪڏًُ ىؼٓه‬
‫ةِّٔس ُسْ جَ چيچْ ؿام گَِٔ ىکائْ هاة ۾ هزھّ زڏًُ ُّس‬
‫اچْ هڃْ ۽ ڪيؽهذو ُسْ جَ ‪ 250‬ىهْ گؼال زّ څًٍِٓ ۾ ٽْ‬
‫ظّذاڪّم څزً ڪٍٔـؼ ةاة ًُ َرىىيّم ۾ مؼف اُّ نکام ٿّ جَ‬
‫ام ۾ ةَ ىفٔغ آُْ پؼ اُْ جسؼةا اڃام اڃهذا آًُ‬
‫هڃٓڪ فائغا‬
‫هذل رائغن اّّذ ٍْْٓ اپٍڊو ؿائٽائٔٽؾ‬
‫ُْ ىؼص الّالث آُْ ًُ ۾ گھڻّ ڪؼو آپؼٓكً ئْ ڪؼائْ‬
‫هٍٓغو آُْ جڏًُ ةَ ًُ ٌـعْ کْ آرىائْ ؿگھسْ ٿّ ‪.‬نٔيّم زْ‬
‫ذز ۾ جٔاذ ڪٔم ؿٍکَِ زّ ٌـعّ ‪ 3‬ىاقَ ّؼق ؿحاهك ‪ 10‬جّال ۾‬
‫متش ه قال پٔاذ ؿام ؿّذ ظحو ٿْ هڃْ ٿّ‪ّ .‬ؼق ٌَ ىهڻ زْ‬
‫مّذة ۾ ّؼق ىڪّ ؿام اؿحْياك ڪؼو ؿگسِْ ٿّ‪.‬‬
‫قؼاب زا ٌلناٌاة‬
‫قؼاب زْ ڪؼو زٔڪڏًُ زگؼ ظؼاب ٿْ هّٓ ُسْ مضث ڪافْ‬
‫‪3‬گؼال‬ ‫ةگڙو هئْ ُسْ ۽ زـو ۾ ڪاذا ڃال ٿْ چڪا ُسً جَ‬
‫ؿٍکَِ متش ه قال پاڻَْء ؿام پٔاذزْ ُڪ جَ قؼاب زْ ظّاُف‬
‫گھٽ ٿٍٔغو ٻّٔ جَ زـو ۾ مانش ظّم زْ پٔغائف قؼهظ ٿْ‬
‫هٍٓغو پؼ قؼض اُّ آُْ جَ قؼاب آُـحْ آُـحْ گھٽائْ ڇڏزْ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪114‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ؿٍکاُّنْ‬
‫ؿٍـڪؼة ‪0‬ؿٍک پكپْ‬
‫ةٍگانْ ڂاٌڪٌّْ‬
‫پٍساةْ‪ 0‬ڦّټ ڦؼٌگ‪،‬چٍْ ڦهْ پانْ‬
‫گسؼاجْ قٍکاهو‬
‫الًٍْٔ‪Cnvolvulue Micro phyllus 0‬‬
‫اٌگؼٓؽو ‪:Concscore Decussata‬‬
‫ظاٌغام ‪convolvulaceae‬‬
‫جاذٓط‬
‫ُْ‬
‫ٻّٽّؿٍـڪؼة‬
‫زْ پؼاڻً ڪحاةً‬
‫۾قٍکا پكپٔڪام‬
‫گّ پكپْ ڪاةّ‬
‫ىٔهٔا‪،‬خٍٓغه پاال‬
‫اًٌِ ًُ کْ‬
‫ىکْ۽اّناةْ‬
‫ًاكث الِءىفٔغ‬
‫نکّٔ آُْ چؼڈ‬
‫هٓغم جَ پٍٍِسْ‬
‫ڪحاب ۾ نکّٔ آُْ جَ ًُ زا ‪ 25‬گؼال پٔاذ ؿام چؼٓائْ زْ‬
‫ؿڀٍْ كـيً ۾ ىفٔغ آُْ ؿٍـڪؼة ڪحاةً ۾ ًُ ٌانْ ؿام‬
‫ُهٍغچ ٻٔا ٌاالٻًٔ ٻّنًٔ ۾ اؿحْياك ڪٔا هٓا اًُ ًُ زّ ٌانّ‬
‫ڪٍٔؾ زام ڪّذٓا ‪،‬ىهٔانو رةام زّ ٌانّ آُْ الًٍْٔ ٌانّ ةَ ام‬
‫ىام ٌڪحم اُْ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪115‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ؿڃاڻپ‬
‫ُْ ٻّٽْ رىًٔ جْ پکڙٓم ٌُّغو آُْ‪ ًُ.‬زّم ٽاذّٓ م چئٍْ‬
‫پاؿْ پکڙٓم ٌُّغّٓم آًُ ‪.‬گھڻّ ڪؼو ؿٔالةْ رىًٍٔ ۾ ٌُؼ‬
‫آٍغو آُْ ٌغو ٌانًٔ زْ ڪٍاذم جْ ڪذؼة ؿام ٿئْ ٿْ ‪350 ُْ.‬‬
‫ىهْ ىٔٽؼ ڂٓگھ جائًٔ هڅو ةَ ٿْ هڃْ ٿْ پؼ گھڻّ ڪؼو پکڙٓم‬
‫ٌُّغو آُْ‪.‬پً ؿٍِڙا ڂگھا۽ ىعحهف كغه كاىث زا ٌُّغا آًُ ًُ‬
‫زْ پًٍ ىام ىّذو زْ ظّقتّ آٍغو آُْ ًُ زْ گهً کْ پٍر‬
‫پحّٔم ٿٍٔغّٓم آًُ ‪ .‬ذٌگ زْ نضٍ کام ٽً كـيً زْ ٌُّغو‬
‫آُْ‪.‬‬
‫ىؽاث‪ 0‬ؿؼخ جؼ ىىؼ‬
‫ىلغاذه ظّذاڈ ‪7‬گؼال کام ‪ 10‬گؼال جائًٔ پاڻَْء ۾ گھّٽْ‬
‫پٔاذزْ‬

‫افْاك ه ظّاش‬
‫ىنفْ ظّم ىلّو خىاع‪،‬هصافَُ خافِ ةّاؿٔؼ‪،‬ىلّو ةنؼ‪،‬ىغهٍ‬
‫ىٍْ‪،‬خافِ دٓاةٌٔؾ ىهًٔ قڪو‪،‬زانْ ىـڪً ٌّف‬
‫ىنفْ ظّم ُئڻ ڪؼو ظاذس ۽ آجكڪ ۾ ؿٍغز فائغا ىكاُغو‬
‫۾آٓا آًُ‪،.‬ؿّراڈ ۾ گھّٽْ پٔاذ ؿام فائغه ٿْ هڃْ ٿّ‪،‬ىهًٔ‬
‫قڪو ُئڻ ڪؼو ةّاؿٔؼ ۾ ىفٔغ آُْ دٓاةٌٔؾ قڪؼو ۾ ًُ کْ‬
‫متش ه قال پٔاذ ؿام ڪافْ فائغه ٿْ هڃْ ٿّىلّو اّناب آُْ‬
‫اٌَِْء ڪؼو ىؼگْ چؼٓائْ ۾ څٓڻ ؿام ڪافْ فائغه ٿْ هڃْ‬
‫ٿّ‪.‬کٍگھ گؼخو زّذٓش۽ ةک زْ ڪيْ ۾ ىفٔغ آُْ‪ٍُ.‬غؿحام زا‬
‫هٓغ ُْ ٻّٽْ ىانٔعّنٔا ۽ اّناةْ ڪيؽهذو ىؼگْ ظٍارٓؼ‪،‬۾ ‪20‬‬
‫کام ٽَِٔ گؼال گھّٽْ پٔاذٍٓغا آًُ الڳٔحّ اؿحْياك ڪؼ ؿام‬
‫اًٌِ ىؼوً ۾ فائغه ٿْ هڃْ ٿّ‪.‬چؼڈ ؿٍکاُّنْ کْ ُڪ اّه܁‬
‫پآْ زْ زْ خها ؿيسھْ ٿًُّ ةَ ًُ کْ ىلّو اّناب چّٔ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪116‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫آُْ‪ ًُ.‬زّ چّ آُْ جَ ًُ کْ گؼىًٔ زْ ىّؿو ۾ ةؼُيْ هاٌگؼ‬
‫گھّٽْ پٔڻ ؿام خىاع کْ كّة اچْ هڃْ ٿْ‬
‫زغٓغ ىْهّىاة‬
‫ڂاڪٽؼ ڂٓـائْ چّو ٿّ جَ ؿٍک پكپْ خىاغْ ٌـً کْ ًاكث څٓڻ‬
‫ؿام گڏ ىنفْ ظّم ةَ آُْ ‪.‬‬
‫ڂاڪٽؼ کّذو زّ چّ آُْ جَ ؿٍک پكپْ ڪيؽهذ ٌـً کْ ًاكث‬
‫څٓڻ الِء اٌحِائْ ىفٔغ آُْ‪.‬‬
‫ىفؼخ ّالث‬
‫‪ 25‬گؼال متش ه قال ًُ ٻّٽْ زّ ذز پٔڻ ؿام ٌَ مؼف‬
‫دٓاةٌٔؾ ۾ فائغه ٿئْ ٿّ پؼُاِء ةهڊ پؼٓكؼ ۾ ىفٔغ آُْ‪.‬‬
‫پٔؼو ٓاڪيؽهذو ‪6 0‬گؼال ُْ ٻّٽْ ىاکْ ۾ ىالئْ ؿاك کً کائڻ‬
‫ؿام ُٔڻائْ ظحو ٿْ صافُّ ةَ خذؿث ٿْ هڃْ ٿّ‪.‬‬
‫ىسؼةاة‬
‫ؿٍکاُّنْ زا جارن گم ُٿ ڪؼو‪،‬ٻٔڻْ کٍڊ ؿام ىالئْ گهلٍغ ٺاُْ‬
‫ذکّ‬
‫ىلغاذه ظّذاڈ ‪ 6 0‬گؼال ذهراٌّ ٌٔؼاٌْ کاذائسْ‪.‬‬
‫فائغا‪ ُْ0‬گهلٍغ خك زْ ڪيؽهذو ۽ ظفلام الِء اٌحِائْ ىفٔغ آُْ‪.‬‬

‫اؿام هټ خىاع زْ ًاكث الِء گھڻّ ڪؼو ةؼُيْ اؿحْياك‬

‫ٿٍٔغو آُْ ‪ .‬زٔڪا ڪافْ ىٍِگْ آُْ ۽ پٍـاذًٓ کام‬
‫ؿڙٓم ىهْ ٿْ‪.‬ؿٍکاُّنْ ؿٍڌ ۾ ُؼٍُڌ ٿئْ ٿْ ‪.‬اٌَِْء‬
‫ڪؼو ًتٔتً کْ گھؼزْ جَ ةؼُيْ زْ ىلاةهْ ۾‬
‫ؿٍکاُّنْ اؿحْياك ڪً زٔڪا اؿام کْ جارو ىهْ‬
‫ؿگھْ ٿْ ‪ .‬زًٍِ ؿام فائغم زا اىڪام رٓاخن ُسڻ ؿام گڏ‬
‫ىانْ فائغه ةَ ٿٍٔغه‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪117‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ؿّ پٔؼو‬
‫اذخه ڪً کسّذا‬
‫پكحّ ‪ 0‬قّةال‬
‫فاذؿْ ُؽاذ پا‬
‫ّؼةْ‪ 0‬اذةِ انْؼةًٔ‬
‫پٍساةْ اٺّام‬
‫اٌگؼٓؽو ٌانّ ‪Scolopendra‬‬
‫الضٍْٓ‬
‫‪Scolopendra gigantea‬‬
‫ُْ ُڪ ىكِّذ زٔث زًٍِ کام‬
‫ُؼڪّ هاكف آُْ ‪ ُْ.‬گھڻّ ڪؼو‬
‫ىؼًّب ّالئلً ۾ ٿئْ ٿْ‪.‬پؼ ظكڪْ ۾ ةَ ڪڏًُ ڪڏًُ ٌُؼ‬
‫اچْ ٿْ گھڻّ ڪؼو ةؼؿاة زْ ىّؿو ۾ ٌڪؼٌغو آُْ ةاكْ ٻْ‬
‫ىّؿو ۾ ىضفّط ٺڪاڻً ۾ نڪّٔ هٓٺْ ٌُّغو آُْ ةاكْ زًٍِ‬
‫هكث ةؼؿاة پئسْ هٍٓغو آُْ۽ زڏًُ رىًٔ ةانڪم جؼ ٿْ هٍٓغو‬
‫آُْ جَ پِّء ُْ رىًٔ جْ جٔؽو ؿام ُهٍغو ذٍُغو آُْ ُْ ڳاچُْ‬
‫ذٌگ زّ زًٍِ زْ زـو ۾ ڳٍڊّٓم ٌُؼ آٍغّٓم آًُ ًُ زا ڪافْ‬
‫ذٌگ ٌُّغا آًُ اؿام ًُ ڪحاب ۾ ةهٔڪ آٍڊ هائٽ جنّٓؼ څٌْ‬
‫آُْ پؼ ؿٔڊو ٓا اؿام زْ هٓب ؿائٽ جْ څؿٍغا جَ اؿام ڪافْ‬
‫ذٌگً زّم ؿّ پٔؼًٓ زّ جنّٓؼهم څٌّٔ آًُ‪ ًُ.‬زْ ڂٓگھ ُڪ‬
‫آٌڱؼ کام ُڪ ٻاچو جائًٔ ٿٍٔغو آُْ ًُ زْ ىٿْ جْ ٻَ ىڇّٔم‬
‫ٿٍٔغّٓم آًُ پڇ ٌٍڍچه ۽ ؿٍِّ ٿٍٔغه آُْ ًُ کْ رةام ةَ ٿٍٔغو‬
‫آُْ زًٍِ جْ چِٽْ ٿّ اجْ پٍٍِسا پٔؼ خاظم ڪؼو ڇڏٍٓغه‬
‫آُْ‪ ُْ.‬چڪ ُڻڻ کام پِّء ُؼه ڀؼهم هاة ٌَ ڪڍٌغه آُْ ًُ زا ‪44‬‬
‫پٔؼ ٿٍٔغا آًُ ‪.‬ؿٍڌو رةام ۾ ًُ۾ ڪذؼة ؿام پٔؼ ُسڻ ڪؼو ؿّ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪118‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫پٔؼو چٌّغا آًُ ٌَ جَ ‪ 22‬پٔؼ ُڪ پاؿْ ۽ ‪ 22‬پٔؼ ةْ پاؿْ ٍُغا‬
‫اٿؾ آؼام هاذم جَ ڪياك ڪؼ ڇڏّٓآُْ ُّ ًُ کْ ُؽاذ پٔؼم‬
‫هاذو چٌّغا آًُ ُْ ٻٍِْ پاؿْ ُهْ ؿگِْ ٿْ ٍْْٓ اڳٔام‬
‫پّٓام ُهْ ؿگھْ ٿّ‪ .‬ىلنغ جَ ًُ کْ َاُؼ ٿٔڻ زْ ىّؿو ۾ جؼم‬
‫زْ جٔم ٓا رٓحّم زْ جْ۾ ىالئْ ذکٍغا آًُ ام کام پِّء زڏًُ‬
‫وؼهذة پٌّغو آُْ جَ ڪڍو اؿحْياك ڪٍغا آًُ ‪.‬هٓغ جَ ًُ کْ‬
‫زھهْ ڪًٍِ نّن زْ خٻْ ۾ ةٍغ ڪؼو ذکٍغا آًُ زڏًُ ىؼو هٍٓغه‬
‫آُْ جَ اؿحْياك ڪٍغا آًُ خٌٔا زْ اٌحِائْ ظٌؼٌاڈ ۽ رُؼٓهْ‬
‫ؿّپٔؼو زؽائؼ اٌڊىاام ٍْْٓ ڪاال پاٌْ ۾ ذٍُغّٓم آًُ آـحائًٔ‬
‫زّ ٌـٍگ ۽ ڀٽّم ةَ ًُ ؿام هچُڻ کام نِؼائٍٔغا آًُ‬
‫ىؽاث گؼل ظكڪ ؿّل‬
‫ىلغاذ اؿحْياك ُْ گھڻّ ڪؼو غػائْ خهائً ۾ اؿحْياك ٌَ‬
‫ڪّٔ هٍٓغه آُْ اڪذؼ ڪؼو جٔم ‪ً،‬ال ًّذ اؿحْياك ڪّٔ‬
‫هڃْ ٿّ‪ٌ .‬ڪ ۾ ؿڻڪتّ آُْ اُڙو مّذة ۾ ؿٍغز هرم ٻَ‬
‫چاٌّذ کام ىٿْ ُئڻ ٌَ گھؼزْ‬
‫فائغا‬
‫ُْ ؿيْ خهائً ۾ قياذ ڪّٔ هڃْ ٿّ‪،‬ڪً ًتٔتً زّ چّ آُْ‬
‫جَ خذٓائْ ؿّپٔؼو کْ ذهغً رٓحّم ۾ ڪاچُْ نڳائڻ ؿام هاذهڅا‬
‫ٿْ هڃً ٿا‪.‬پؼ ام زڳَِ جْ ظاذس پٔغا ٿْ هڃْ ٿْ ًُ زْ پٔؼم ۾‬
‫رُؼٓهّ ىاخه زحْ څٌگ ُڻْ ٿّ اجْ ٌكام ڪؼو هزْ ٿّزٔڪّ‬
‫اؿام زْ ٻّٽًٔ هاذو ؿٔڊو ٓا ٌٔٽ جْ ٻڌآم ؿائٽ جام څٌگٔم‬
‫ىاڻِّ زْ جنّٓؼ څؿْ ؿگھْ ٿّ ًُ زْ جٔم زْ ىانف ؿام‬
‫ؿٍڌم زّ ؿّذ ڇڏو هڃْ ٿّ ‪.‬اُڙوَء ًؼج ًُ زّ څٌگ ّؼق انٍـا‬
‫۾ اڪـٔؼ آُْ ‪.‬ظٍارٓؼ ۽ پٿؼو ٽّچ زْ ٌـعً ۾ ةَ ًُ‬
‫زّاؿحْياك ڪّٔ هڃْ ٿّ ًُ کْ ؿاچو ڇاڻْ ىؼگھْ زْ ىؼٓه‬
‫کْ ٌاز هاٌگْ څًٓ ؿام چٍغ څًٍِٓ ۾ ىؼگھْ ۾ فائغه ٿْ هڃْ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪119‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ٿّ ‪.‬صڪٔو ٌسو انغٍْ نکْ ٿّصڪٔو ٌّذانـالل پٍٍِسْ ُڪ‬
‫ةٔاص ۾ اُم جسؼةَ اُّ نکّٔ اُْ جَ زٔڪڏًُ ڂاک زْ ه زْ‬
‫ڇّڅم زْ اٌغذ زٔڪڏًُ ؿّپٔؼو ُسْ جَ ام کْ زٔئؼه زھهْ‬
‫ؿائْ جياڈ زْ پً ۾ کؼك ڪؼو ىْيّنْ ٌاز څٓڻ ؿام ؿحً‬
‫څًٍِٓ ۾ پؼاٌْ کام پؼاڻْ ىؼگھْ ظحو ٿْ هڃْ ٿْ‬
‫صڪآث‬
‫صڪٔو ٌسو انغٍْ پٍٍِسْ الرهاك ڪحاب ۾ نکْ ٿّ جَ ُڪ‬
‫قعل کْ خ څ کام هٺْ پٔؼم زْ آٌڱّٺْ جائًٔ ؿّذ ُّ‪ُ .‬ؼ ذهر‬
‫هڃٌغه هٍٓغه ُّ اجفاق ؿام ُڪ هاكِ اُّ ٿّٔ زّ ًُ کْ خڅ هټ‬
‫ؿّپٔؼو څٌگّٔ زًٍِ ؿام ًُ کْ ڪافْ ؿّذ ٿّٔ پؼ ڪسھ‬
‫ڪالڪً کام پِّء ًُ څٺّ جَ څٌگ زْ ؿّذ ظحو ٿٔڻ ؿام گڏ‬
‫ؿٍغز ٽٍگ هاذه ؿّذ ةَ ظحو و هّٓ آُْ ‪ .‬اٌَِْء ىام داةث ٿئْ‬
‫ٿّ جَ ّؼق انٍـا زْ ؿّذ ۾ ًُ زّ څٌگ ُڻائڻ ىفٔغ آُْ‬
‫ىسؼةاة‬
‫ظٍارٓؼ ؛‪ 0‬ؿّپٔؼو ؿڪائْ ىاکْ ۾ گّذّٓم ٺاُْ چڻْ زٔحؼه‬
‫ذهراٌّ کاذائڻ ؿام ظٍارٓؼ ۾ فائغه ٿْ هڃْ ٿّ‬
‫گؼخو ىذاٌْ زْ پٿؼو ؿّپٔؼو ‪6‬گؼال پؼاڻّ ڳڙ ‪ 60‬گؼال ڳُّْ‬
‫چڻْ زٔحؼهم گّذّٓم زّچزً ‪.‬‬
‫جؼڪٔب اؿحْياك‪ُ 0‬ڪ گّذو ذهراٌّ اؿحْياك ڪؼائسْ ٻً‬
‫ىًٍِٔ ۾ پٿؼو ظاذث ٿْ هڃْ ٿْ‬
‫ًال ُؽاذ پا‬
‫‪ّ 2‬غخ گهُّْ زْ چؼٻْ ۽‬ ‫ؿّپٔؼو ُڪ ّغخ ىًٍِٔ هؿاچا‬
‫ڪڇّم زْ چؼةْ ُؼُڪ ‪6‬گؼال ذهغً رٓحّم ‪ 30‬گؼال پِؼّٓم ٻَ‬
‫قّٔم جٔم ۾ ىالئْ ڪاچُْ ذکّ ام کام پِّء ٻّٔم قّٔم ىالئْ‬
‫کؼچ ڪؼو ذکّ‪ ..‬صـب وؼهذة ًال ڪؼّٓ كّة ةان هڃائڻ الِء ىفٔغ‬
‫آُْ‪.‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪120‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫څٌگڻ زْ مّذة ۾ ّالث‬
‫اُّ جَ ىيڪً آُْ جَ ڪڏًُ ُْ څٌگ ةَ ُڻْ ؿگھْ ٿّ گھڻّ‬
‫ڪؼو ڪالڈ اڃ ۾ ؿّذ ظحو ٿْ هٍٓغه آُْ زٔڪڏًُ رُؼٓهْ ؿّ‬
‫پٔؼو څٌگ ُڻْ جَ ڪافْ پؼٓكاٌْ زّ ىًٍِ څؿڻّ پٌّغه‬
‫زٔڪڏًُ ًُ زْ څٌگ ؿام رُؼٓهّٔم ّالىحّم پٔغا ٿًٔ جَ جؼٓاق‬
‫فاذهق ٓا جؼٓاق اذةِ کائڻ گھؼزْ ‪ .‬زٔڪڏًُ خك ٻڏو جَ‬
‫خهاُءانيـڪ ىْحغاك زُّؼ خاذ ُڪ چيچ متش ه قال څٓڻ گِؼزْ‬

‫ًُ زْ څٌگ ؿام ّؼق انٍـا ۾‬

‫فائغه ٿٔڻ ُڪ اجفاق ةَ ٿْ ؿگھْ‬
‫ٿّ ام کام ّالهن ؿٍڱًٔ ؿام ةَ‬
‫فائغه ٿٍٔغه آُْ‪ .‬خٓـْ ًب ۾‬
‫څٌڀ څٓڻ زّ ةَ ذهاث آُْ‪.‬ىيڪً‬
‫آُْ جَ ؿّ پٔؼو زْ څٌگڻ ۾‬
‫فائغه ٿٔڻ ىلاىْ جڪهٔف زْ‬
‫ڪؼو ٿّٔ ُسْ‪ .‬ام الِء ةاكائغو‬
‫جسؼةً زْ وؼذهذة آُْ ىيڪً‬
‫ُ‬
‫۾اُڙ‬ ‫آُْ جَ ؿّپٔؼو زْ رُؼ‬
‫ادؼ ُسْ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪121‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫ؿٌّف هڅف ةاخٓام‬

‫ّؼةْ‪ 0‬ذارٓاٌر‪،‬قياذ ‪،‬قيؼ‬
‫ٌّٓاٌْ‪ 0‬ىاخذّٓم ‪،‬ىاذؿّٔم‪ ،‬ةؼُهٔا ‪،‬كّىاذدّم‪ ،‬ىٔؼاٿّم‬
‫ذهىْ‪ 0‬قياذ ُْ ٌانّ اةً ةٌٔاذ پٍٍِسْ ڪحاب ۾ نکّٔ آُْ‬
‫پؼ ًُ هكث ًب زْ ىـحٍغ ڪحاةً ۾ قياذ ؿٌّفً زّ ّؼةْ‬
‫ٌانّؿيسھّٔ هڃْ ٿّ‬
‫ةهّچْ ‪ 0‬خار‬ ‫فاذؿْ‪ 0‬ذارٓاٌَ‪ ،‬ةاخٓام زّنهّ‪ ،‬ةاخ جعو‬
‫ؿٍڌو ؿٌّف‪،‬هڅف‬
‫اذخه ؿٌّف پٍساةْ‪0‬‬
‫ؿٌّف‬
‫گسؼاجْ هذٓانْ هنٔاذو‬
‫ةٍگانْ‪ 0‬ؿّذو‬
‫ىّٔاچو ‪ُ 0‬ؼٓانْ‬
‫جاىم ‪ 0‬قّىتّ‪ ،‬جٔهگّ‪ ،‬ؿّپّ‬
‫ىؼُٽْ‪ 0‬قّڀا‬
‫ٍُغو قث پكپا‪،‬ؿٌّڦا‪.‬ؿٌّف‬
‫ؿٍـڪؼة‪0‬ىغُّذٓڪا‪،‬ڇحؼا‪،‬اجْ ڇحؼڪاجؼقاُؼا‪،‬اهاڈ پكپْ‬
‫‪،‬ؿگٍغُا ‪،‬ىغُؼا‪،‬ىغُؼڪا‬
‫اٌگهف ‪ Fennel‬الًٍْٔ ‪Foeniculumcopillaecum‬‬
‫ظاٌغام ‪Apiaceae‬‬
‫ٌانً ذکڻ زا ڪاذ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪122‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫هڅفً زّ ّؼةْ ٌانّقياذ ٓا قيؼ ٌانً زّ ؿتب آؼام ۽ ّؼب زا‬
‫ٻائًٔ ٿا جَ كغٓو رىاٌْ ۾ ّؼب ڳڻپ الِء هڅف اؿحْياك‬ ‫ىضلق اُّ ڃ‬
‫ڪٍغا ُئا اٌِْ ڪؼو هڅفً زّ ٌانّ قيؼ ٓا قياذ ذکّٔ هّٓ‬
‫زٍٍِسْ نفُْ ىٍْ܁ آُْ ڳڻڻ‪ .‬فاذؿْ۾ ًُ ٻّٽْ زّ ةاخٓام ٌانّ‬
‫اٌِْ َء ڪؼو ذکّٔ هّٓ جَ ُْ خها ذٓش ةاخو ظاذث ڪؼو ٿْ ةاخٓام‬
‫زْ نفُْ ىٍْ܁ ةَ اُا آُْ جَ ذٓش ظاذث ڪؼ هاذو ؿٍـڪؼة زّ‬
‫ىِؼاڪا ٌانْ زْ ىٍْ܁ آُْ جَ ىاکْ زِڙو خها ؿٌّفً ۾ ىٺاز‬
‫ٌُّغو آُْ‪ .‬اٌَِْء ڪؼو ؿٍغز اُّ ٌانّ ةَ ذکّٔ هّٓ‪.‬قث پكپا‬
‫زْ نفُْ ىٍْ܁ آُْ جَ ؿّ گهً هاذو‪ ،‬هڅ ف زْ ٻّٽْ جْ ةَ‬
‫ڪافْ گم نڳٍغا آًُ اٌَِْء ڪؼو ؿٍغز اُّ ٌانّ ذکّٔ هّٓ ڇحؼا‬
‫ٌانْ زْ نفُْ ىٍْ܁ آُْ جَ هڅو ڇٽْ هاذو زٔئً جَ ًُ زا گم‬
‫ڇٽْ هاٌگؼ نڳٍغا آًُ اٌَِْء ڪؼو ًُ زّ ٌانّ ڇحؼا ذکّٔ‬
‫هّٓ ‪.‬جؼقاذا ًُ زْ ىٍْ܁ آُْ جَ ُاٿ ازھائڻ هاذو اهاڈ پكپْ زْ‬
‫ىٍْ܁ آُْ جَ ُٔٺ ىًٍِ هاذا گم ‪.‬زٔئً جَ ؿٌّفً زْ گهً زّ‬
‫ىًٍِ ُٔٺ ٌُّغه آُْ اٌَِْء ڪؼو ؿٍغز اُّ ٌانّ ذکّٔ‬
‫هّٓ ‪.‬ؿگٍغُا زْ نفُْ ىٍْ܁ آُْ ظّقتّ هاذو زٔئً جَ ؿّ مفً ۾‬
‫ُڪ هڻٍغچ ظّقتّ ٌُّغو آُْ اٌَِْء ڪؼو ؿٍغز ٌانّ ؿگٍغُا‬
‫ذکّٔ هّٓ اٌگؼٓؽو زّ نفٍ فٍٔم( ‪ )Fennel‬خذىٔاٌْ خهذ زْ اٌگهف‬
‫ىام هذجّ هّٓ آُْ اٌَِْء رىاٌْ ۾ ‪fenel,fenyl‬چّٔ هٍٓغه ُّ‪ .‬آٍگهّ‬
‫ؿٔڪـً رةام ۾ ‪Fenol‬۽‪finol‬چّٔهٍٓغهُّ‪.‬ان و نفٍ الًٍْٔ زْ‬
‫نفٍ ‪ Feniculu,foeniculum, fenum,foenum‬ىام هذجم آًُ‪.‬پؼاڻْ‬
‫ٌّٓاٌْ ٻّنْ ۾ ؿٌّف کْ ىٔؼاٿً چّٔ هٍٓغه ُّ‪.‬زام چّٔڈ زّ‬
‫چّ آُْ جَ اٌَِْء زْ نفُْ ىٍْ܁ آُْ اُا زڳَِ زحْ ؿٌّف ٿٍٔغا‬
‫ُسً‪ .‬صىؼة ّٔـ܁ کام ‪ 490‬ؿاك پِؼًٓ ىٔؼاٿّم ۾ زٍگ نڳْ‬
‫ُئْ زٔڪا اڃام جائًٔ ‪ Battle of marathon‬زْ ٌانْ ؿام ىكِّذ‬
‫آُْ‪ُ.‬ڪ ٌّٓاٌْ څٌغ ڪٿا ۾ اُّ ةَ آُْ جَ پؼهىٔٿؾ‪ ،‬ظغا زْ‬
‫ًؼفام زْ ةان آٍغو ُئْ جَ ُّ ؿٌّف زْ ڪاٺًٔ ؿام ازھائٍٔغه‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪123‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ُّ اٌَِْء ڪؼو پؼهىٔٿؾ زْ ڪؼو ىٔؼاٿّم ٌانّ پئسْ هٓؾ‪ .‬پؼ‬
‫ًُ هكث ىٔؼاٿّم زْ ّالئلْ ۾ ؿٌّف زّ ٌانّ ئْ ٌَ آُْ زٔئً‬
‫جَ ؿٌّف الِء ىٔؼاٿّم زْ ىٍْ܁ اُا زڳَِ زحْ ؿٌّف ٿًٔ ‪ُْ.‬‬
‫ُڪ كغذجْ ّيم آُْ جَ هكث ؿام گڏ جتغٓهّٔم اُڙّٓم اچْ‬
‫هٍٓغّٓم آًُ زّ ّلم صٔؼام ٿْ هٍٓغه آُْ‪.‬ؿٌّف زْ آةائْ‬
‫ّالئلْ ؿام ةَ ڪسھ اُڙهئْ صكؼ ٿّٔ‪.‬‬
‫جاذٓط‬
‫اٌحِائْ كغٓو ًب آّٓذ هٓغ ڈ زْ پؼاڻً ڪحاةً ۾ هڅفً زّ‬
‫دڪؼ ظاك ظاك ٌُؼ آٍغه‪.‬اُا جْسب زْ ڳانَِ آُْ جَ ؿٌّف كغٓو‬
‫رىاٌْ کام ةؼمغٔؼ ۾ پّکٔا هڃً ٿا پِّء ةَ هٓغڈ ڪحاةً ۾ ًُ‬
‫زّ ىْيّنْ دڪؼ صٔؼام ڪً آُْ اُّ ةَ ىيڪً آُْ جَ اٌَِْء‬
‫رىاٌْ زْ هٓغ ڈ ًتٔتً کْ ًُ زْ خهائْ فائغم زْ وؼهذة‬
‫ىضـّز ٌَ ٿْ ُسْ پؼ اٌَِْء کام پِّء زْ اڪذؼ ڪحاةً ۾ ًُ‬
‫زّ دڪؼ جفنٔم ؿام ىهْ ٿّ‪.‬خهائْ ىلنغم الِء اڃام جائًٔ هٓغڈ‬
‫ًب هاذا گھڻّ اؿحْياك ٌَ ڪٍغا آًُ ‪.‬ةاكْ ًب ٌّٓاٌْ زْ جلهٔغ‬
‫ڪٍغو ُا ُاويْ زْ خهائً ۾ اؿحْياك ڪّٔ هڃْ ٿّ‪ٌّٓ .‬اٌْ‬
‫ًتٔتً ؿٌّفً کْ جيال گھڻْ اُئث څٌْ جًٍِ ڪؼو ةلؼاض‬
‫هٓـلّذٓغهز ۽ داۿفؼؿٌؾ پٍٍِسً ڪحاةً ۾ ًُ زْ خهائْ‬
‫فائغم زّ دڪؼ ڪّٔ آُْ‪ .‬اؿالىْ ًتٔتً ىام ذارو ةّ ّهْ ؿٍٔا ‪،‬‬
‫قيّْم‪،‬اةً ةٌٔاذ کام ؿّا ِء اًتاِء ى܂ظؼًٓ پٍٍِسً ڪحاةً ۾‬
‫جفنٔهْ دڪؼ ڪّٔ آُْ‪.‬اؿالل زْ ّؼهث هاذو رىاٌْ ۾ جَ‬
‫ةاكاّغن ًُ ىام ىؼڪتاة زّچٓا هٍٓغا ُئا‪.‬اٌَِْء ىام اُا ڳانَِ چٽْ‬
‫ٿئْ ٿْ ٿَ ّؼب هڅفً کام چڱْ ًؼج هاكف ُئا‪.‬زٔئً جَ ُىٍڍ ۾‬
‫اُّ دڪؼ ڪؼو آٓا آُّٔم جَ رىاٌَ زاُهٔث ۾ ّؼب ؿٌّفً کْ‬
‫ڳڻپ الِء ڪحب آڻٍٔغا ُئا ‪.‬اٌَِْء ڪؼو ٓلًٔ ؿام چئْ ؿگھسْ ٿّ‬
‫جَ ّؼب پؼاڻْ رىاٌْ کا ؿٌّفً کْ ٌَ مؼف هاپؼئٍٔغا ٌُّغا پؼ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪124‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫اٌَِْء زّ هڻر هاپاذ ةَ ڪٍغا ٌُّغا ‪.‬اٌَِْءکام ڪافْ پِّء ّؼب‬
‫ًتٔتً ّهو االخهَٓ ۽ كؼاةاخًٓ ۾ قاىم ڪّٔ‪.‬اڳْ جَ مؼف ؿٌّف‬
‫ئْ اؿحْياك ٿٍٔغا ُئا پؼ اؿالىْ ًتٔتً هڅفً زْ پاچ ةَ ڪذؼة‬
‫ؿام پٍٍِسً ٌـعً ۾ نکْ‪.‬آهّ پٔٿڪ ًب ۾ ةَ ًُ زّ اؿحْياك‬
‫ذُّٔ آُْ ةؼٽف فاذىاڪّ پٔا ۽ اٌڊًٓ فاذىاڪّ پٔا ۾ ةَ ًُ کْ‬
‫قاىم ڪّٔ هّٓ آُْ ‪.‬هذُاڱْ کام اڳ ٍُغؿحام ۾ ؿٌّف زْ‬
‫جساذة ةؼًأٌَ زْ ُٿ ۾ ُئْ‪ .‬نٔڪً پاڪـحام ٺِڻ کام پِّء‬
‫اؿام هټ ڪافْ ىلغاذ ۾ پّ کٔا هڃً ٿا ‪.‬۽ خهائْ ىلنغ الِء ڪذؼة‬
‫ؿام اؿحْياك ڪٔا هڃً ٿا‪ّ .‬ؼق ةاخٓام ۽ اًؼٓفم ةاخٓام ۾ ًُ زّ‬
‫ڪافْ ىلغاذ گھؼةم ٌُّغه آُْ ‪.‬ةِؼصاك ًُ هكث پاڪـحام ۾‬
‫ؿٌّف ٌَ مؼف خهائْ گھؼزً الِء اؿحْياك ڪّٔ هڃْ ٿّ پؼ غػائْ‬
‫وؼهذة الِء ةَ ًُ زّ هاُپّ آُْ‬
‫ٻّٽْ زْ ٌتاجاجْ جكؼٓش‬
‫ُْ ُڪ ةغٔؼ ةسً زْ ظّقتّخاذ ٻّٽّ آُْ‪ .‬گھڻّ ڪؼو ُْ‬
‫ىّؿيْ ٻّ ٽّ آُْ‪ .‬پؼ ةْه كـو ٻَ ؿاك ةَ هٺْ هٍٓغا آًُ ‪ ًُ.‬زّ‬
‫ٿڙ ؿڌه۽ ڂٓگھ ۾ ىٔٽؼ کام ؿّا ىٔٽؼ کً ٿٍٔغه آُْ‪ ًُ.‬زّ ٽاذّٓم‬
‫ؿڻڀّٔم ؿآّم ڂگھّٔم ؿٍِّٔم ٿٍٔغّٓم آًُ زً کْ گؼّٓم‬
‫ٌُّغّٓم آًُ ۽ اٌغذام پّذّٓم ٌُّغّٓم آًُ ٽْ کام چاذ پً‬
‫آىِّم ؿاىِّم نڳٍغاآًُ زٔڪْ اڃ اٌچ کام څٓڊ اٌچ ڂگھا ٌُّغا‬
‫آًُ پؼ جيال گھٽ هٓڪؼا ٌُّغا آًُ ٽاذًٓ ىام ٌٍڍّٓم ٽاذّٓم‬
‫ٌڪؼٌغّٓم آًُ ؿَْء کام پِّء اًٌِ جْ ڇٽْ هاٌگؼ زًٍِ ۾ ‪ 25‬کام‬
‫‪ 30‬ٽاذّٓم ٌُّغّٓم آًُ ُْ ُڪ کام ؿّا اٌچ ڂگھّٔم ٌُّغّٓم‬
‫آًُ گهً زّ پٍر پحّٔم ٌُّغّٓم آًُ ۽ پٍر گم زا زٔؼا ٌُّغا آًُ‬
‫زڏًُ ُْ گم ٽڙٌغا آًُ جَ اٌحِائْ ظّقگّاذ ظّقتِّء ٌُّغو آُْ‬
‫زڏًُ ٻر پّ قؼهظ ٿٍٔغاآًُ جَ گهً زْ ؿًٍِٔ ٽاذًٓ جْ ٻر ٿٔڻ‬
‫قؼهظ ٿْ هٍٓغا آًُ اُْ پچْ ؿٌّف چّائٍٔغا آًُ‪.‬ؿٌّف ‪6‬کام ‪7‬‬
‫ىهْ ىٔٽؼ ڂگھا ۽ ‪ 4‬ىهْ ىٔٽؼ هٓڪؼا ٌُّغا آًُ ةٔىّو ٿّذا گھڻا‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪125‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ىڙٓم ٌُّغا آًُ ًُ زا ٻئْ ڇٔڙا چٍِب ٓاذا ٌُّغا آًُ ٌّام‬
‫ؿٌّف ڀّذا ؿتؽو ىائم ٌُّغا آًُ پؼ ڪسھ ّؼمّ ذکڻ کام‬
‫پِّءىْيّنْ رذخو ىائم ٿْ هٍٓغا آًُ ُؼ ُڪ ڦم ٻً صنً ۾‬
‫هذُآم ٌُّغه آُْ ٻٍِْ صنً جْ هاوِ اڀؼٓم نڪٔؼهم ٌُّغّٓم‬
‫آًُ زً زْ هچ ۾ ةاذٓڪ نڪٔؼهم ٌُّغّٓم آًُ ىٿأًُ صنْ‬
‫جْ ىْيّنْ اڀاذ ةَ ٌُّغه آُْ زًٍِ ؿام ٌٍڍّٓم نڪٔؼهم ڳٍڍٓم‬
‫ٌُّغّٓم آًُ‪ ًُ .‬زْ ظّقتّ هڻٍغچ ۽ دائلْ ۾ ىٺْ ٌُّغو آُْ‬
‫ؿٌّفً زْ پاچ زّ ذٌگ ُٔڊا ىائم ٌُّغه آُْ ‪.‬‬
‫ًُ زا ٻَ كـو كـو چٔا هڃً ٿا ةـحاٌْ ۽ زٍگهْ ٍْْٓ ُڪ اُّ‬
‫كـو‬
‫زٔڪّ پّکّٔ هڃْ ٿّ ۽ ٻّٔ اُّ كـو زٔڪّ زھٍگهْ ٌُّغه‬
‫آُْ ‪.‬پؼ ُا اؿام هټ جَ زھٍگهْ ؿٌّف اڻهڀ آُْ ‪.‬زھٍگهْ ٻّٽّ‬
‫ةـحاٌْ کام ٌٍڍه ٌُّغه آُْ جيال گھڻّ ؿائّ ٌُّغه اُْ ًُ زا‬
‫ٻر جيال گھڻّ جٔؽ ٌُّغا آًُ اًٌِ زْ چٻاچ ؿام رةام ؿً ٿْ‬
‫هٍٓغو آُْ ‪.‬ؿائٍـْ نضاط ؿام ةَ مؼف ّال ؿٌّفً زّ دڪؼ ىهْ‬
‫ٿّ ةاكْ زھٍگهْ كـو زّ دڪؼ ٌَ ُئڻ زْ ةؼاةؼ آُْ‬
‫ىؽاث گؼل ‪ 2‬ظكڪ ‪ 2‬ىىؼ‪ 0‬ىؼگھْ۽ صيم خهذام ًُ زّ‬
‫ڪذؼة اؿحْياك ٌلنام خن ٿْ ؿگھْ ٿّ ‪.‬ٻاذم کْ زٔڪْ ‪6‬‬
‫ؿانً کام گھٽ ُسً اًٌِ کْ ةَ ڪچا ؿٌّف ٌَ کاذائسً‪ًُ .‬‬
‫۾ آـٽؼهزً ُاذىّم زھڙّٓم ظامٔحّم ٌُّغّٓم آًُ زً‬
‫ّّذجً کْ آـٽؼهزً ُاذىّم زّم ظؼاةّٔم ُسً اُْ ةَ ًُ‬
‫زْ اؿحْياك کام پاؿّ ڪً جَ ةِحؼ ذٍُغه‪ .‬ىنهش ڃاڻا ۽‬
‫مٍغك ڪاُّ‪ 0‬ڪحٔهّ ۽ ڪافّذ زِڙو ٿڌًٓ خهائً کْ ةاخٓام‬
‫زّ ىنهش ؿيسھّٔ هڃْ ٿّ‪ .‬ؿٌّف اُڙو قئْ آُْ زًٍِ کْ‬
‫ىنهش زْ وؼهذة ٌَ ٌُّغو آُْ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪126‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫زؽ ىـحْيم ‪ 0‬ؿٌّف گھڻّ ڪؼو جَ ٻر ئْ اؿحْياك ٿٍٔغا‬
‫آًُ ‪ٌّٓ.‬اٌْ ًتٔتً ًُ زْ پاچ کْ ةَ اؿحْياك ڪؼ زْ‬
‫ؿفاذس ڪئْ‪ .‬ڪٿْ جَ ًُ زا پً ةَ هاپؼآا هڃً ٿا‪.‬زغٓغ‬
‫ؿائٍـغام ذهغً ؿٌّف ةَ اؿحْياك ڪؼائٍٔغا آًُ‬
‫ةغك‪ 0‬ؿٌّف زْ ةغك زْ وؼهذة جيال گھٽ پٌّغو آُْ‬
‫اٌَِْء ڪؼو جَ ُْ ُؼٍُڌ خؿحٔاب آُْ ةغك اًٌِ خهائً زا هڃا‬
‫هٍٓغا آًُ زٔڪْ قّٔم اٌحِائْ ىٍِگّٔم ٌُّغّٓم آًُ‬
‫اٌَِْء ڪؼو اًٌِ زا ةغك ڳّنٔا هٍٓغا آًُ ؿٌّفً زْ هافؼ‬
‫ىلغاذ ۾ خؿحٔاةْ زْ ڪؼو ةغك زْ وؼهذة ىضـّز ٌَ‬
‫ٿٍٔغو اٌَِْء زْ ةاهزّخ زْ وؼهذة ىضـّز ٿئْ جَ ُؿّا‬
‫‪،‬زٔؼه ةاخٓام ذهىْ ةغك ًّذ اؿحْياك ڪؼو ؿگھسً ٿا‬
‫ىلغاذ ه ظّذاڈ‬
‫زْ صّانْ ؿام ؿٌّف غػائْ قًٔ ۾ قاىم آُْ اٌَِْء ڪؼو‬
‫ًُ زْ‬
‫رٓاخن هاپؼائڻ ؿام ڪّ ةَ ٌلنام ٌَ ٿٍٔغه آُْ جڏًُ ةَ ًُ زّ‬
‫ىلغاذ هظّذاڈ ‪5‬گؼال کام هٺْ ‪ 10‬گؼال کام ىٿْ ٌَ ُئڻ‬
‫گھؼزْ ةٔط ةاخٓام نکٍئّ ۽ خُهْ زْ ًتٔتً هټ ‪5‬گؼال کام ‪7‬‬
‫گؼال ذُّٔ آُْ جارا پً ةَ ‪ 20‬گؼال کام ىٿْ ٌَ کائڻ گھؼزً‬
‫ؿٌّفً زّ ذهغً ‪5‬كٌؼا متش ه قال کاذائْ ؿگھسً ٿا‪.‬‬
‫اٌَِْء کام ىٿْ ٌَ کاذائڻ گھؼزْ‬
‫ىّؿو ؿٌّفً کْ ڪڻڪ ؿام گڏ پّکّٔ هٍٓغه آُْ ٓا کڻْ آئً‬
‫چئسْ جَ ُْ ؿٔاذو زّ فنم آُْ ىاذچ اپؼٓم ۾ ًُ زّ فنم‬
‫نِْ هڃْ ٿّ‬
‫پٔغائف زّ ٍُڌ‪ ُْ 0‬فنم ٌَ مؼف پاڪـحام ۾ ٿئْ ٿّ پؼ‬
‫ٍُغؿحام ۽ پّذو ةؼمغٔؼ ۾ ًُ زْ پّک ٿْ ؿگھْ ٿْ اٌَِْء‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪127‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫کام ؿّاِء زاپام ‪،‬ىانٽا ‪،‬ؿٍٔٽؼك ّٓذپ ‪،‬آؼام ّؼب ىنؼ‪،‬افؼٓلا قال‬
‫ّؼاق ۽ اىؼٓڪا هغٔؼن ۾ پّکّٔ هڃْ ٿّ‬
‫ةغذكَ‪ ًُ 0‬زّ ىلنغ آُْ جَ ُْ ڪًٍِ ؿام گڏ اؿحْياك ڪئْ‬
‫هڃْ زٔڪا ًُ زا ادؼاة ةَ هڃائْ ٌلنام گھٽ ڪؼو ۽ کائڻ ۾‬
‫ؿّنْ ذُْ‪.‬ؿٌّف کائڻ زْ صّانْ ؿام څکّٔ ٌَ آُْ اٌَِْء ڪؼو‬
‫ةغذكَ زْ وؼهذة ٌَ آُْ ٌَ ئْ ًُ زا قغٓغ ىىؼ ادؼاة آًُ زّ‬
‫اًٌِ کْ گھٽائڻ الِءوؼهذة پّو جڏًُ ةَ زْ اهُام اُڙو وؼهذة‬
‫ىضـّز ڪؼّٓ جَ کٍڊ ىالئْ کاذائٍٔغا زْ قّگؼ زّ ىؼٓه ُسْ‬
‫جَ ام کْ ّؼق ةاخٓام ؿام ؿٌّف کاذائٍٔغا ‪.‬اُڙو ىؼٓه کْ‬
‫ؿٌّفً زْ ٻًٔ فا‪.‬ئغم ؿام گڏ کٍڊ زْ ةٔياذو ۾جيال ؿٺّ فائغه‬
‫ٿْ هٍٓغه‬
‫ؿٌّف زا فائغا ٌّٓاٌْ ًب زْ صّانْ ؿام‬
‫ؿٌّف زا فائغا ٌُّئً جَ ُؼ ًتٔب پٍٍِسً ڪحاةً ۾ نکٔا آًُ پؼ‬
‫صڪٔو ٌسو انغٍْ زّ ةٔام رٓاخن ةِحؼ ۽ هاوِ ىْهّل ٿئْ ٿّ‬
‫اٌَِْء ڪؼو ظؽائً االخهَٓ ىام ؿٌّف زّ ةٔام ُحْ ٌلم ڪؼو‬
‫ذُٔا آُّٔم‬
‫ىفحش آُْ ىْغو ۾ ٌىر پٔغا ڪؼو ٿّ ؿٍْٔ زْ ٌانًٔ ۽ زگؼ ه‬
‫ًضاك زا ؿغن کّنْ ٿّ ذٓاج جضهٔم ڪؼو ٿّ چڱَْء ًؼج‬
‫اهڳؼآّم آڻْ ٿّ ةهغو ظحو ڪؼو ٿّ ‪ .‬ىٍْ ۽ کٔؼ هڃائڻ ؿام گڏ‬
‫اوافّ ةَ ڪؼو ٿّ اکًٔ زْ ذهقٍْ جٔؽ ڪؼو ٿّ زٔڪڏًُ ًُ‬
‫کْ پِْٔ ىاکْ ۽ ؿڪتٍٔر ؿام گڏ اکًٔ ۾ نڳآّ هڃْ جَ ام زْ‬
‫رذخو ظحو ڪً ٿا ًُ زْ جارم ٻّٽً کْ گھّٽْ ٌچّچو اٌَِْء ۾‬
‫ؿؼىّم پِْٔ نڳائڻ اک زْ كّة هڃائْ ٿّزٔڪڏًُ ؿٌّفً کْ‬
‫ىٽْ زْ ٿاٌّ ۾ ةٍغ ڪؼو ؿاچو اکًٔ ۾ نڳآّ هڃْ جَ پحهْ زْ‬
‫ڪاذا کْ ةِحؼ ڪؼ ؿام گڏ ٌُؼ هڃائْ ٿّ ًُ زْ ه زّ ذز‬
‫کڻْ ؿڪائْ ٓاؿٔاك ۾ ىاکْ ىالئْ ٻاذم زْ اکًٔ ۾ نڳائڻ ؿام‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪128‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫اکًٔ ىام هٍُغچ ذًّةحً کْ ظكڪ ڪؼو ٿّذكٔق ذًّةحّم۽‬
‫غهٍٔ اظالض ىْغو ىام نؽث ظاذث ڪؼو ٿْ ىذاٌْ ۽ گؼخو زّم‬
‫پٿؼّٓم ظاذث ڪؼو ٿّ ‪3‬گؼاىً زْ ىلغاذ ۾ ؿفّف ڪؼو کائڻ‬
‫ىْغو زْ اٌَِْء ؿّرس الِء ىفٔغ آُْ زٔڪّ ةهغو قّذ ٓا جؼس‬
‫ُسْ ًُ کْ پِْٔ گهلٍغ ۾ ىالئْ کائڻ ىْغو زْ ًاكث الِء ىفٔغ‬
‫آُْ ًُ ؿام ىْغو زّ جٍلّٔ ةَ ٿئْ ٿّ ؿٌّف ىْغو ۾ گؼىْ ةَ‬
‫پٔغا ڪً ٿا پٔٽ زْ ؿّذ کْ جـڪًٔ ةَ څًٓ ٿا جتعٔؼ ۽ گٔؾ‬
‫چڙُڻ ۾ ةَ ٌافِ آُْ ىغذ صٔه ه ةّك ةَ آُْ ‪.‬ؿڪٍستًٔ ؿام‬
‫پؼاڻً ةعاذم ۾ ٌافِ آُْ ًٍُ کْ ؿٍِّ پِْٔ ٻاذم زْ پٔٽ جْ‬
‫ىهڻ ٌفط قڪو ۽ پٔٽ زْ ؿّذ ۾ ىفٔغ آُْ گم گاۿرةام ؿام‬
‫گڏپٔڻ ظفلام ۽ غكْ الِء ىسؼب آُْ پؼؿٔاۿقام۽اٌسٔؼ ؿام گڏ‬
‫ڪک‬ ‫پٔڻ ؿام کٍگھ خل ۽ ؿان زْ جٍگْ ظحو ڪؼو ٿّڇاجْ ۽ ُ‬
‫زْ ؿّذ ۾ ىفٔغ آُْ كّنٍر ةَ ظحو ڪؼو ٿّ پؼاڻً خؿحً کْ ةٍغ‬
‫ڪؼو ٿّ اٌَِْء الِء جَ ًُ ۾ كّة كاةىَ ةَ آُْ‪.‬ظاش ڪؼو‬
‫زھٍگهْ ؿٌّف ۽ام زْ پاچ ةَ كاةه آُْ پؼ زٔڪڏًُ كته زْ‬
‫وؼهذة ُسْ جَ ًُ کْ ُڀڃڻ وؼهذو آُْ اُّ اٌَِْء ڪؼو جَ‬
‫ظهًٌ زّ جٍلّٔ ڪؼو ٿْ ۽ ىهًٔ ةَ آُْ ‪ُ .‬ڀڃڻ ؿام ىٍسھؾ‬
‫كتىٔث پٔغا ٿْ هڃْ ٿْ‪.‬پٔكاب زْ كٌؼو كٌؼو اچڻ ۾ ةَ ىفٔغ‬
‫آُْ صكؼاة االذص زْ څٌگڻ ۾ ةَ ىفٔغ آُْ زٔڪڏًُ اڪٔهّ ٓا‬
‫پاڻْ ۾ ڪاچُْ هڇّم ٓا څٍٓڀّ زْ څٌگٔم کْ پٔاذّٓ جَ جؼة فائغه‬
‫ٿْ هڃْ ٿّ خهائً ؿام ىالئڻ ڪؼو ىعنّش زڳَِ جْ زهغو‬
‫پڄْ هڃْ ٿّ گؼل ىؽاث هاذم کْ ةَ ىّافق آًُ ‪.‬زٔڪڏًُ ؿٌّف‬
‫زّ ؿفّف ؿؼخ پاڻَْء ؿام ڦڪّٔ هڃْ جَ ةعاذم زْ اٻڙڪً ۾‬
‫فائغٓيٍغ آُْ ىْغو زْ ؿّرس ۾ ةَ ڪاذ آىغ آُْ‪.‬ةّ ّهْ ؿٍٔا‬
‫چّو ٿّ جَ زٔڪڏًُ ؿٌّف کْ ام زْ پاچ ؿام اؿحْياك ڪّٔ‬
‫هڃْ جَ كته پٔغا ڪؼو ٿْ اٌَِْء الِء جَ ُّ ام هكث اخذاذ ةّك‬
‫رٓاخن ڪؼو ٿْ ۽ ىاخو کْ پٔكاب زْ دذْْٓ ظاذث ڪؼو ٿْ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪129‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫اٌَِْء ڪؼو ٽّذو ۾ ظكڪْ اچْ هڃْ ٿْ زًٍِ زّ ٌحٔسّ‬
‫كته ٌُّغه آُْ اةً رُؼ چّو ٿّ جَ ةڪًٔ ۽ زگؼ زا ُؿغا کّنْ‬
‫ٿّ ‪.‬کٔؼ هڃائًٔ ٿا ةغهً زْ ڃپ کْ خذؿث ڪً ٿا ‪6‬گؼال ىؼىڪْ‬
‫۽ ُڪ صنّ ؿٌّف پِْٔ ؿؼڪْ ۾ ىالئْ ةغم جْ نڳائڻ ؿام‬
‫ذٓاج جضهٔم ٿْ هڃً ٿا ؿٌّف زْ ٻّٽً جْ زڏًُ ٻر اچً پؼ اڃام‬
‫اًٌِ ۾ ؿعحْ ٌَ آئْ ُسْ ٻّٽْ کْ پاچام اکٔڙّٓ ۽ ماف ڪؼو‬
‫ڇاٌّ ۾ ؿڪآّ زڏًُ چڱْ ًؼج ظكڪ ٿْ هڃْ جَ ڪٽْ ؿٍگ‬
‫ؿياق ٓا ڪًٍِ ٻْ کؼچ ۾ پِْٔ ُؼ ذهر اکًٔ ۾ نڳآّ ۽‬
‫اؿحْياك خهذام گهلٍغ گھؼث آُؼ کاذآّ جَ ٌؽهانياُء ٍْْٓ ىّجْٔ‬
‫زْ ةٔياذو ۾ فائغه ٿْ هڃْ ٿّ‬
‫ؿٌّف زْ جٔم زْ ڄا‬
‫ؿٌّف ؿام گڏ زغٓغ ؿائٍؾ زْ صّانْ ؿام ًُ زّ جٔم ةَ زِسھْ‬
‫‪Oil of‬‬ ‫ىلغاذ ۾ اؿحْياك ڪّٔ هڃْ ٿّ‪.‬جٔم کْ اٌگؼٓؽو ۾‬
‫‪fennel‬چّٔ هڃْ ٿّ‪.‬زڏًُ جَ ؿٍڌو ۾ ؿٌّف زّ جٔم چّٔهڃْ‬
‫‪Oleumfoeniculi‬چّٔ هڃْ ٿّ‪ُ ُْ.‬ڪ‬ ‫ٿّ‪.‬الًٍْٔ ۾ ًُ زّ ٌانّ‬
‫اڅاىٍغچ جٔم آُْ ‪.‬زٔڪّ ؿڪم پڪم ٻسً ىام چڪائْ ڪڍّٓ‬
‫هٍٓغه آُْ ُْ جٔم ‪3‬کام ‪ 4‬ؿٔڪڙه ٌڪؼٌغه آُْ‪ ُْ .‬ةْ ذٌگ‬
‫ىْيّنْ ُٔڊا ىائم ُهڪْ ذٌگ زّ ؿٔاك آُْ زًٍِ ۾ ؿٌّف‬
‫زْ ظّقتِّء ٌُّغو آُْ ًُ زّ دائلّ پِؼًٓ ڪافّذ زٔام ڪڙه‬
‫ىْهّل ٿٍٔغه آُْ نٔڪً پِّء ىٺّ رةام کْ چڀٍغچ ىضـّز ٿٍٔغه‬
‫آُْ ‪ ًُ.‬زّ انڪّصهڪ ڳاذ نٽيؾ پٔپؼ جْ ٌّٔٽؼك ٌُّغه آُْ‪.‬۽‬
‫فٔؼڈ ڪهّذائٔڊ جْ ةَ ذٌگًٔ ٌَ ٿٍٔغه آُْ ٍُسْ اؿپٔٔفڪ‬
‫گؼّٓٽْ ‪ 0 .990‬کام ‪ٌُّ .990‬غه آُْ ًُ زْ ڳؼ زّ خذزّ ‪ 5‬کام‪10‬‬
‫جائًٔ ٌُّغه آُْ ًُ زْ گؼىْ زّ خذزّ ‪ 4‬فاذم ُائٔٽ کام گھٽ‬
‫ٿٔڻ ٌَ گھؼزْ‪ ُْ .‬ةؼاةؼ هرم زْ انڪّصم ۾ صم ٿْ هڃْ ٿّ‪.‬‬
‫ًُ زّظاش زؽ آٍٔٿّك آُْ ًُ ۾ فًٔ ڪّم ةَ كهٔم كغاذ ۾‬
‫ٌُّغه آُْ‪ .‬زًٍِ کْ ؿٌّف زّ ڪافّذ ةَ چّٔ هٍٓغه آُْ ًُ ۾‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪130‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ُڪ كـو زّ ةٍا ٌانْ ؿٔاك ٌُّغه آُْ زٔڪّ جاذپًٔ زْ جٔم‬
‫زْ ىكاةَِ ٌُّغه آُْ‪.‬اٌِْ کام ّالهن فٍٔڪّك‪،‬ڂپًٌّٔ ‪،‬ڂپٍْ ٽًٔ‬
‫‪،‬ڦٔهٍڊذًٓ‪،‬۽ الئٔيّ ًٌٔ ٌُّغآًُ‬
‫آٍٔٿّك ٻً مّذجً ۾ صامم ٿٍٔغه آُْ ُڪ جَ پٽڙه ۽ ٻّٔ ڄئم‬
‫زڏًُ ةَ اڅاىٍغچ جٔم گھٽ خذزَ صؼاذة جْ ذکّٔ هڃْ جَ آٍٔٿّك‬
‫ڄيْ هڃْ ٿّ‪ ًُ.‬زّم كهو خاذ څنّٔم ٌُّغّٓم آًُ ۽ زڏًُ ُْ‬
‫ذهغً‪ 225‬خذزَ ؿٍٔٽْ گؼٓڊجْ ذکّٔ هڃْ جَ آٍٔٿّك پاڻٔاٺ زْ‬
‫ؿڪم ۾ صامم ٿئْ ٿّ‪ ُْ.‬ظّقتّخاذ ۽ذٓش ظاذث ڪؼو ٿّ زالب‬
‫آهذ خهائً زْ ىؼهچ پٔغا ڪؼ زْ ظامٔث کْ ذهڪْ ٿّ ۽ ٻاذم‬
‫زْ پٔٽ زْ ؿّذ الِء اؿحْياك ڪّٔ هڃْ ٿّ ُْ ىضهم ذٓاج‬
‫ىْغو زْ ؿّذ ڀؼجْ پٔٽ زّ ؿّذ ۾ىنؼو ٓا پحاقْ ۾ ىالئْ‬
‫کائْ ؿگھسْ ٿّ‪.‬جارهفاذىاڪّپٔائْ ىؼڪتاة ۾ ةَ قاىم ڪّٔ‬
‫هّٓ آُْ زغٓغ اؿحْياك ًُ زّ اُّ آُْ جَ ُْ ٽْ ةْ زْ ىؼص۾‬
‫ٻًٔ خهائً ؿام گڏ څٌّ هڃْ ٿّ زًٍِ ڪؼو خهائً زّ ادؼ جٔؽ جؼ‬
‫ٿْ هڃْ ٿّ‪.‬اٌَِْء ڪؼو ًتٔتً کْ ةَ گھؼزْ جَ پٍٍِسً ىؼٓىً‬
‫کْ ةَ ذهغً ؿٌّف اؿحْياك ڪؼائْ فائغا صامم ڪً‬
‫ؿٌّف ةاةث ًتٔتً زا كّك‬
‫زانٍّٔز ُْ ُڪ اٌحِائْ ىـعً ۽ ٽْ خذزْ زْ ىـعً خها‬
‫آُْ زٔحّڻٔڪ گؼىْ زْ ىلاةهْ ۾ ًُ ۾ ظكڪْ گھٽ ٌُّغو‬
‫آُْ اٌَِْء ڪؼو پِؼًٓ خذزْ ۾ ظكڪ ٌُّغو آُْ پٍٍِسْ‬
‫اٌَِْء ظامٔث ڪؼو ُْ کٔؼ هڃائْ ٿْ ىّجْٔ ۾ ٌفِ ةعف داةث‬
‫ٿئْ ٿْ ‪.‬۽ ىغذ ةّك ه صٔه ةَ آُْ‬
‫هٓـلّذٓغهز‪ 0‬ىاخذّٓم ًُ زّ ٌّٓاٌْ ٌانّ آُْ ًُ زْ ٻسً کْ‬
‫کائڻ ؿام کٔؼ ۾ اوافّ ٿْ هڃْ ٿّ ًُ زْ ٻسً کْ اڪٔهّ ٓا‬
‫َرز َرّم ۾ ذڃو کائڻ ؿام اُّئْ فائغه صامم ڪؼو ؿگھّ ٿا‪ ًُ.‬زْ‬
‫ٽاذو پاڻْ ۾ ڪاچُْ پٔاذ ؿام پٔكاب زاذو ٿْ هڃْ ٿّ اٌَِْء‬
‫ڪؼو زْ گؼخو ۾ ؿّذ ُسْ جَ فائغه ٿْ هڃْ ٿّ ًُ زّ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪131‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ڪاچُّىغذصٔه آُْ ةعاذم ۾ ًُ کْ جارو پاڻْ ؿام کائڻ ڪؼو‬
‫انحِاب ىْغن‪ ،‬۽ غذٔام زْ جڪهٔف ظحو ٿْ هڃْ ٿْ ًُ زْ پاڻْ‬
‫کْ ڪاچُْ ۾ ؿڪائڻ کام پِّء ٌُؼ جٔؽ ڪؼ الِءؿؼىً ۾ ىالّٓ‬
‫هڃْ ٿّ ًُ زْ جارم پًٍ ۽ ٽاذًٓ زّ پاڻْ ڪڍو ؿاڳْ ًؼٓلْ‬
‫ؿام اؿحْياك ڪؼائْ ؿگھسْ ٿّ‪.‬زڏًُ ُْ پٍٍِسْ اڀؼ زْ اةحغا‬
‫ئْ خهذ ۾ ٌُّغه آُْ جَ ؿّذٓا ٌانْ قِؼ ۾ ٿٍٔغچ ؿٌّف زْ‬
‫ٻّٽْ ىام ذًّةث ٌڪؼو ڄيٍغو آُْ زٔڪا ک܂ٌؼهاٌگؼ ٌُّغو‬
‫آُْ ؿؼىْ الِء ًُ ک܂ٌؼ زّ ادؼ هڅفً کام هڃٓڪ ٌُّغه آُْ‬
‫پٔٽْ نّز ٌّٓام زّ كغٓو ًتٔب ةلؼاض زْ صّانْ ؿام نکْ ٿّ‬
‫جَ ؿٌّف اڪذؼذٓاصْ ۽ ةهغيْ ىؼوً ۾ جيال گھڻّ ىفٔغآُْ۽‬
‫ٻاذم زْ جكٍسْ ىؼوً ۽ ڇاجْ زْ ةٔياذًٓ ۾ ىفٔغ داةث ٿٔا آًُ‬
‫پڻ ىٿْ ۽ام زْ زيهْ زِهًٔ کْ فائغه څو ٿّ ‪.‬‬
‫ذهفؾ زّ كّك آُْ جَ ؿٌّف زْ اؿحْياك ؿام خل کٍگھ‪ ،‬ٻاذم‬
‫زْ کٍگھ‪،‬ةهغيْ ىؼڪب ةعاذ‪ ،‬۾ ىفٔغ آُْ اُّئْ صڪٔو نکْ‬
‫ٿّ جَ زٔڪڏًُ ًُ کْ الڳٔحّ هاپؼآّ هڃْ جَ ٽْ ّسٔب فائغا ٿٔڻ‬
‫نڳً ٿا ‪.‬پِؼّٓم جَ ؿڀٍْ ّىّم ۾ ةهغو ۽ ذٓاج ٺِڻ ةٍغ ٿْ هڃْ‬
‫ٿّ ٻّٔ ىْغو ‪ ،‬زگؼ ۽ آٌغو زّ فْم خذؿث ٿْ هڃْ ٿّ ‪.‬ٽّٔم‬
‫فائغه ُْ آُْ جَ خك خىاع۽ اّناب کْ کْ كّة اچْ ٿْ‬
‫صڪٔو داۿفؼؿٌؾ۽ؿٍغز ؿڀٍْ قاگؼخم زّ كّك آُْ جَ ؿٌّف‬
‫هٓـؼ ظحو ڪً ٿا ّلم کْ هڃائًٔ ٿا ُڪ ّيغن ىلّو ىْغن زگؼ‬
‫ه خىاع آُْ ّلم هڃائْ ٿْ ڇاجْ ۽ ڦڦڙم زْ ڪافْ ىؼوً ۾‬
‫ىفٔغ آُْ‬
‫صڪٔو قيّْم ۽ ةّ ّهْ ؿٍٔا ىحفق آًُ جَ ؿٌّف زْ اؿحْياك‬
‫ؿام اڪذؼ ىْغو ىّْو ڪتغو ًضانْ‪،‬خىاغْ اىؼاص خذؿث ٿْ‬
‫هڃً ٿا ‪.‬ؿاڳًٔ ًتٔتً نکّٔ آُْ جَ ؿٌّف ٻاذم زْ ىعنّش خها‬
‫آُْ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪132‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫صتٔف ةً انضـً زّ چّ آُْ جَ ُْ ُڪ ڀاڄْ آُْ ًُ کْ‬
‫زّس څٓڻ کام پِّءماف ڪؼو اؿحْياك ڪّٔ هڃْ‪ ًُ.‬زْ پاڻْ‬
‫کْ ٻًٔ ڀاڄًٔ ؿام ىالئْ کاڃه هڃْ جَ ًُ زا ادؼاة پّذو زـو‬
‫جْ پِچْ هڃً ٿا‪.‬اٌَِْء الِء جَ ًُ زّ پاڻْ ؿؼِٓ انٍفّط ٌَ ٌُّغه‬
‫آُْ ًُ زْ ڦم ۾ گؼىْ ؿٍغز پًٍ کام رٓاخن ٌُّغو آُْ ۽ ًُ‬
‫زْ پًٍ ۾ ٻسً زْ ىلاةهْ ۾ؿّذ ظحو ڪؼ زْ رٓاخن مالصٔث‬
‫ٌُّغو آُْ ًُ زْ پاچ زا فائغا ّالث ىْانسْ ۾پًٍ ۽ ٻسً کام‬
‫زهغ َاُؼ ٿًٔ ٿا‬
‫ىـٔضْ زّ چّ آُْ جَ ُْ خها زگؼ ۽ ًضاك زا ُؿغا کّنڻ ۾‬
‫ىكِّذ آُْ ‪.‬اٌَِْء ڪؼو ًُ کْ ڪٽْ پاڻْ ڪڍو ڪاچُْ ڦٔڻ‬
‫ڪڍو ىاکْ زْ قؼةث ٓاقڪٍستًٔ ؿام گڏ پٔڻ ؿام پؼاڻا ۽ هاذو‬
‫زا ةعاذ خذؿث ٿْ هڃً َرٿا‬
‫قؼٓف نکْ ٿّ جَ فالصحَ انٍتٌَٔ زّ ىنٍف صىؼة آخل ّهَٔ‬
‫انـالل زْ صّانْ ؿام نکْ ٿّ جَ زٔڪّ ىاڻِّ ًُ زْ ٻسً زا‬
‫ؿاڄا ٽْ گؼال ةؼاةؼ کٍڊ ؿام ىالئْ ُؼ ؿاك زڏًُ ؿر ةؼث صيم‬
‫ىام ةؼث ؿؼًام ۾ اچْ جَ کائْ ڇڏو اُّ ڪڏًُ ةَ ىؼٓه ٌَ‬
‫ٿٍٔغهچاُْ اُّ ىاڻِّ ڀهْ ًتْْ ّيؼ کْ پِچْ چڪّ ُسْ ۽‬
‫آظؼ ّيؼ جائًٔ ًُ زا صّاز خذؿث ذًُ ٿا‬
‫ذارو نکْ ٿّ جَ ًُ زْ جارم پًٍ زّ ّناذه ۽ ًُ زْ پاچ ۽ ٻر‬
‫زْ زّقاٌغه ٌـتحاَر كّو ٌُّغه آُْ ًُ زا ؿڀئْ ڪاچُا ؿغم ۽‬
‫ذٓاج زْ ڪؼو ٿٍٔغچ ڇاجْ ۽ پاؿْ زْ ؿّذ ۾ ٌافِ آُْ ؿٍْٔ‬
‫زْ اظالض کْ جضهٔم ڪؼو ڇڏو ٿّ زًٍِ زْ ڪؼو ام زّ ظاذث‬
‫ٿٔڻ آؿام ٿْ هڃْ ٿّ ىْغو کْ صؼاذة ۽ زال ةعكْ ٿْ ۽ ىغذ‬
‫ةّك آُْ جؼس ةهغو زؼ ڪؼو ٿٔڻ هاذو پٔكاب زْ ؿّرس ۽ ام‬
‫زْ ؿّذ ۾ ٌافِ آُْ صٔه زْ زاذو ڪؼ ۾ ًُ زا ادؼ ٌَ آًُ‬
‫ةّ ّهْ ؿٍٔا زّ چّ آُْ جَ ُْ خٓؼ ُىو ٌُّغو آُْ ۽ ًُ ىام‬
‫صامم ٿٍٔغچ غػائٔث ظؼاب ٌُّغو آُْ ُْ پؼاڻً ةعاذم ۾ ٌافِ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪133‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫آُْ‪.‬خٓيلؼاًؾ زّ ظٔاك آُْ جَ ڪٔڙا ىڪّچا ًُ زْ جارو ٻسً‬
‫کْ ٌُؼ هڃائڻ الِء کائٍٔغا آًُ‪ٌ.‬اٌگ ةالئّم ؿٔاذو ۾ زڏًُ‬
‫پٍٍِسْ ؿّذاظً ىام ٌڪؼم ٿا جَ اًٌِ زْ ٌُؼ ظحو ٿْ هٍٓغو‬
‫آُْ جًٍِ ڪؼو ُّ پٍٍِسْ اکًٔ کْ ؿٌّفً زْ ٻّٽْ ؿام‬
‫ذڳڙٍٓغا آًُ جَ ًٍُ زْ ٌُؼ مضٔش ٿْ هٍٓغو آُْ‬
‫زا ظكڪ ٻر‬ ‫اؿضاق ةً ّيؼ ؿٌّف ىْغو الِء ىنهش آًُ ًُ‬
‫ڪاؿؼ ذٓاج ُسڻ ؿام گڏ گؼخم ۽ ىذاٌْ زْ ؿغم کْ کّنْ‬
‫ٿّظكڪ ُسڻ زْ ڪؼو ؿڀٍْ ٻسً هاٌگؼ ُْ ىٿْ زّ ؿّذ پٔغا‬
‫ٌٿّ ڪؼو‬
‫ؿؼٍُغو نکْ ٿّ جَ ةاخٓام اىؼاص ىْغن ۽ اىْا زْ ىعنّش خها‬
‫آُْ زگؼ ۽ ًضاك زا ُؿغا ًُ ؿام ىڪيم کهْ هڃً ٿا ۽ ًُ ؿام‬
‫ةاًٍْ ّىّم زا ؿغا ةَ کهْ هڃً ٿا ُڀڳم ؿٌّف كته پٔغا ڪً ٿا‬
‫پؼ ڪچا کائڻ ؿام كته ٽّچًٓ ٿا ‪.‬زٔڪڏًُ ذاة زّ ؿيِڻ هكث‬
‫ذهراٌّ ‪ 10‬گؼال ؿٌّف ڦڪٔا هڃً ۽ الڳٔحّ اؿحْياك ڪٔا هڃً جَ‬
‫ىْغو‪ ،‬زگؼ‪،‬ڇاجْ زّم ةٔياذّٓم ظحو ٿْ هڃً ٿّٔم اٌَِْء کام‬
‫ؿّاِء ةّاؿٔؼ ذٓاصْ ۾ اٌحِائْ ىفٔغ آُْ‪.‬‬
‫اىال غؽانْ نکْ ٿّ جَ آئّم ‪ 72‬ؿانً زْ ڄياذ ۾گھٽ ذهقٍْ ۾‬
‫ةَ ةغٔؼ ڪًٍِ جڪهٔف زْ نکْ پڙُْ ؿگھام ٿّ‪.‬ڪًٍِ ؿّاك‬
‫ڪّٔ جَ آظؼ اهُام زْ جٔؽٌُؼ زّ ڪِڙه ؿتب آُْ جَ اىال غؽانْ‬
‫فؼىآّ جَ آئّم ؿٌّف پِْٔ ام زْ چٽڻْ کائڻ زّ ّاخو آُٔام ۽‬
‫ؿٌّف کائڻ ۽ چٻاچ زّجيال گھڻّ قّكًٔ آُٔام ىٍٍِسّ ىكاُغه‬
‫۽ جسؼةّ آُْ جَ ؿٌّف اؿحْياك ڪؼ هاذو زْ ٌُؼ ڪڏًُ ةَ‬
‫ڪيؽهذ ٌٿْ ٿئْ‪.‬‬
‫صڪٔو ّهْ گٔالٌْ اڪتؼ ةاخقان زّ داجْ۽ خذةاذو ىْانر نکْ ٿّ‬
‫جَ زٔڪڏًُ چؼپڻ زْ ىؼٓه کْ گالب ۽ ٽّن زّ زالب څئْ‬
‫ؿٌّف زّ ڪاچُّ پٔاذّٓ هڃْ جَ چؼٓائپ زْ قغة ۾ آُـحْ‬
‫آُـحْ گھٽحائْ اچْ هڃْ ٿْ‪.‬ىؼٓه کْ ُفحْ ٻً ۾ىڪيم‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪134‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫فائغه ٿْ هڃْ ٿّ‪ٓ .‬اخ ذُْ جَ اڪذؼ ًتٔتً زّ ُْ ىْيّك‬
‫مفؼاهو چؼپڻ الِءآُْ‪.‬‬
‫ىِاذاث چؼڈ نکْ ٿّ جَ ىغُّ ذڪا زْ اؿحْياك ؿام ذٓاصْ ۽‬
‫ةهغيْ ىؼص ظحو ٿْ هڃً ٿاذة ۽ مفؼاهو ةٔياذًٓ ۾ گھٽحائْ‬
‫اچْ هڃْ ٿْ هڃٓڪ نکْ ٿّ جَ ًُ خها ؿام ىْغن ۽ آٌڊم کْ كّة‬
‫اچْ ٿْ زگؼ جهْ ًاكحّذ ٿْ هڃً كته پٔٽ زّ ؿّذ ذٓش پٔٽ‬
‫زْ اڪذؼ ةٔياذًٓ ۾ ڪاذائحا آًُ‬
‫آهّپٔٿڪ ڂاڪٽؼ ىحفق آًُ جَ ؿٌّف ڪاذىٍٔٽٍّْْٓ ُاوو‬
‫اؿٽاىٔڪڪ ٍْْٓ ىلّو ىْغن اؿٽٔئّنٍٽ ٍْْٓ ىضؼڈ آٍٽْ‬
‫اؿپارى܂ڂ ڈ ٍْْٓ خافِ جكٍر فهٔٽّنٍٔٽ ىعؼث ذٓاج آُْ‪.‬زغٓغ‬
‫ؿائٍـْ صّانْ ؿام ؿٌّفً زّ جٔم گھڻّ اؿحْياك ٿٍٔغه آُْ‬
‫اٌَِْء زّ ىٍاؿب زڳَِ جْ دڪؼ ڪّٔ هٍٓغه‬
‫صڪٔو ىضيغ ّٓؿف ذاكو انضؼهف زّ چّ آُْ جَ هڅف اکًٔ‬
‫زْ ةٔياذو الِء اڪـٔؼ آًُ اٌِْءَء ؿهـهْ ۾ گم ىٍڊو کام ةَ‬
‫ةِحؼ آُْ ‪ ًٍُ.‬زّ ٻّٔ فائغه اُّ آُْ جَ دٓاةٌٔؾ ۾ ةَ ڪاذائحا‬
‫آًُ‬

‫زغٓغ ؿائٍـغاًٌ زا جسؼةا‬

‫خاڪٽؼ هنٔو ڂائيّڈ ؿٍغز الرهاك ڪحاب فاذىاڪّ گؼافٔا‬
‫اٌڊٓڪا ۾ نکْ ٿّ جَ ؿٌّف ةٌّذ ىـانْ(ىنانضَ) زْ اؿحْياك‬
‫ٿًٔ ٿا۽ خهائً کْ ظّقتّخاذ ةٍائڻ الِءهاپؼآا هڃً ٿا‬
‫ٌّټ‪ ُْ 0‬ڪحاب ‪ 1890‬ظ ۾ قآِ ٿّٔ ُّ زًٍِ ۾ ةؼمغٔؼ زْ‬
‫جيال ىـحْيم ٻّٽًٔ زّ جاذٓعْ ‪،‬اخهٓاجْ‪،‬جساذجْ نضاط ؿام دڪؼ‬
‫ڪّٔ هّٓ ُّ‪.‬اُّ ؿاڳّٔ ڪحاب ٻِٔؼ ُيغذخ هاذم ڇپآّ‬
‫آُْ ‪.‬ىٍٍِسْ ظٔاك ۾ ًب ّؼةْ زْ صّانْ ؿام ًُ زِڙه ةِحؼ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪135‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ڪّ ةَ ڪحاب ٌَ آُْ ذاكو انضؼهف ّهو االخهَٓ نٌٔفْ الِء ًُ‬
‫ڪحاب ىام ڀؼپّذ اؿحفاخه ڪّٔ آُْ‬
‫ڂاڪٽؼ ڪٍِٔا الك ‪ 0‬پٍٍِسْ ڪحاب اٌڊٓسٍؾ ڂذگؾ آف اٌڊٓا ۾‬
‫نکْ ٿّ جَ ؿٌّف ۽ ذهغً ؿٌّف ىضؼڈ ىٌْؼ‪ ،‬ه ڪاؿؼ ذٓاج‬
‫آُْ پؼ گھڻّ ڪؼو ڪؼو ةٌّذ ظّقتّخا ذ قئْ زْ صّانْ ؿام‬
‫گھڻّ هاپؼآّ هڃْ ٿّ فٍٔم هاٽؼ زٔڪّ ٍُغؿحام ۾ ّؼق ؿٌّف‬
‫زْ ٌانْ ؿام ؿڃاجّ هڃْ ٿّ ٻاذم زْ پٔٽ زْ ؿّذ ۽ ڀؼجْ الِء‬
‫څٌّ هڃْ ٿّ ًُ زا پً ةَ ظّقتّخاذ آًُ ۽ پاچ خؿث آهذ آُْ‬
‫ڂاڪٽؼ ڪْ آو ٌاخ ڪؼٌْ‪0‬ؿٌّف ۽ ؿٍغز نٌٔف ذهغً ةٌّذ‬
‫ىضؼڈ ىٌْؼ ڪاؿؼ ذٓاج ىغذ ةّك ۽ ىغذ صٔه ىـحْيم آُْ ‪.‬پاچ‬
‫زالب آهذ كؼاذ څٌْ هڃْ ٿْ ۽ ّٓذپ ۾ پؼاڻا ًتٔب جَ ًُ کْ‬
‫پٍر زالب آهذ پاچم ۾ قياذ ڪٍغا ُئا‪.‬پً پٔكاب آهذ ‪،‬پٔكاب ۽‬
‫پگھؼ هڃائًٔ ٿا‪.‬ؿٌّفً کْ ةٌّذ ىنانْ زْ اؿحْياك ڪّٔ هڃْ‬
‫ٿّ ‪ ُْ.‬خهائً کْ ظّقتّخاذ ڪؼو ٿّ ؿٌّف زّ ذز ٌُؼ کْ‬
‫جٔؽ ڪؼ الِءاؿحْياك ڪّٔ هڃْ ٿّّؼق ؿٌّف ٻاذم زْ پٔٽ زْ‬
‫ؿّذ۽ ڀؼجْ۾ څٌا هڃً ٿا ؿٌّفً زّ گؼل ظٔـاٌغه صٔه زْ‬
‫ةٍغس۽ اًٌِ ىؼٓىائً الِء زً کْ ٿڃ گھٽ ُسْ اًٌِ کْ اؿحْياك‬
‫ڪؼائڻ ؿام کٔؼ هڃو هڃْ ٿّ‪.‬ؿٌّفً زّ جٔم ڀؼجْ زالب ۽‬
‫پٔچف ۾ ىفٔغ آُْ‪ .‬ؿٌّفً زّ پـاهچه ةٌّذ ٿڌو قؼةث۽ پٔكاب‬
‫زْ زهً ۾ اؿحْياك ڪّٔ هڃْ ٿّ ؿٌّفً زّ ىلغاذه ظّذاڈ ‪2‬‬
‫گؼال زڏًُ جَ جٔم زا ‪ 5‬كٌؼا اؿحْياك ڪؼو ؿگھسً ٿا‬
‫ُٔٺٔام ىؼڪتاة گھؼم ۾ اؿحْياك ٿٍٔغا ذًُ ٿا‪.‬‬
‫ؿٌّف ‪ 5‬صنَ گغاىؼو زْ ه زّ ڇّڅه ‪ 4‬صنَ نٌّگ ٻَ صنَ کٍڊ ‪6‬‬
‫صنَ ڪٽْ ڇاڻْ ؿفّف ٺاُْ ذکّ ىلغاذ ه ظّذاڈ ُڪ‬
‫گؼال ‪ ُْ.‬خها چيڙو زْ ةٔياذًٓ ۾ ىفٔغ آُْ‬
‫ؿٌّف ‪ 7‬صنَ جؼ کٽّ(ڪاذا ىؼچ‪.‬پپؼّٓم‪ .‬ؿٍڍ) ‪ 4‬صنَ ؿٌّف ذهىْ‬
‫ٻَ صنَ ڪٽْ ڇاڻْ ؿفّف ٺاُْ ذکّ ىلغذه ظّذاڈ ‪4‬گؼال‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪136‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫فائغا‬
‫ةعاذو ڪٔفٔث وْف ُىو ۾ زڏًُ انٽْ اچْ جَ ًُ کْ‬
‫اؿحْياك ڪؼو ؿگھسْ ٿّ‬
‫(‪)3‬ڂاڪٽؼ هاىً گٍٔف ڂِسٓـائْ اهقغُْ ؿٍگؼن ڪحاب ۾نکْ ٿّ جَ‬
‫ؿٌّفً ۾ ‪ 3‬ؿٔڪڙه اڅاىٍغچ جٔم ٌُّغه آُْ ؿٌّف ظّقتّخاذ‬
‫ةک نڳائٍٔغچ ۽ پٔكاب آهذ آُْ پٔكاب زْ زهً گھٽ ڪؼ الِء‬
‫ؿٌّف څٍٓغا آًُ ًُ ؿام پٔكاب گھڻّ اچْ‪.‬ىٽ زّ ذٌگ ماف ٿْ‬
‫هڃْ ٿّ آٌڊم انٽْ ۽ ةغُىيْ زْ خؿحً ۾ ؿٌّف اؿحْياك ڪٔا‬
‫هڃً ٿا ‪.‬ظكڪ کٍگھ ۽ هاة زْ ةٔياذًٓ ۾ ؿٌّف هاة ۾ ذکْ‬
‫چٻاچٍٓغا آًُ ؿٌّفً کْ زالب آهذ خهائً ؿام ىالئْ ڪؼو اًٌِ‬‫ِس‬
‫زّ پٔٽ ۾ هټ پٔغا ڪؼ هاذه ٌلل ظحو ٿْ هڃْ ٿّ‪.‬‬
‫ڪؼٌم آذ او چّپڙا پٍٍِسْ ڪحا ب اٌڊٓسٍٔؾ ڂذگؾ آف اٌڊ ٓا ۾‬
‫نکْ ٿّجَ ؿٌّف ّٓذپ ۾ صؼاذة غؼٓؽو هڃائڻ ۽ خك کْ كّة څٓڻ‬
‫زْ خهائً ۾ ًُ کْ خاظم ڪّٔ هٍٓغهآُْ‪.‬اٌَِْء کام ؿّاِء آهّ‬
‫پٔٿڪ ۾ اؿحْياك ٿٍٔغچ ّؼق فٍٔم ۾ ةَ اؿحْياك ڪّٔ هٍٓغه آُْ‬
‫زٔحّڻٔڪ ُْ فاذىاڪّ پٔا زْ ىؼڪتاجً ۾ اؿحْياك ٌَ ٿٍٔغه آُْ‬
‫جڏًُ ةَ ٍُغؿحام ۾ كغٓو ّالث زْ ڪؼو ًُ زْ گھؼث جيال‬
‫گھڻْ آُْ ُْ ىضؼڈ ڪاؿؼ ذٓاج ۽ ىٌْؼ ظٔاك ڪئْ هڃْ ٿْ‬
‫ًُ زّ گؼل ظٔـاٌغه کٔؼ هڃائْ ٿّ ۽ گھڻْ ىلغاذ ۾ پگھؼ آڻْ ٿّ‬
‫ڂاڪٽؼ ةْ ىڪؼزْ خو اٌڊًٓ فاذىا ؿّٔ ٽٔڪم اٌڊٓڪؾ زّ‬
‫ىنٍف نکْ ٿّ جَ ‪ ،‬ؿٌّف ةٌّذ ىضؼڈ ىٌْؼ ڪاؿؼذٓاج آُْ‬
‫ةٌّذ ىلّو ىْغن ۽ ةک هڃائٍٔغچ آُْ ڀؼجْ الِء ّيغن خها آُْ آٌڊم‬
‫زْ ىؼهچ ۽ هټ الِء ّيغن آُْ ٻاذم زْ پٔٽ زْ ؿّذ الِء اٌحِائْ‬
‫ىفٔغ آُْ ُْ ڇاجْ زْ ةٔياذًٓ جهْ گؼخو کٍگھ ۽ خل الِء ى܂دؼ‬
‫آُْ‪ 500‬ىهْ گؼال ٻر ٽِڪٍغچ پاڻْ ۾ ىالئْ ٺاذو صلٍّ ڪؼ‬
‫ؿام ذٓش ظاذث ٿْ هڃْ ٿّ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪137‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫ؿّپاذو‬
‫گّ آقّپاذو‬ ‫ّؼةْ فّفم فاذؿْ پّةم ٍُغو ؿپاذو‬
‫ؿٍـڪؼة پّگْ‬
‫اٌگؼٓؽو ‪Ereca nut‬‬
‫الًٍْٔ ‪Areca catacheu‬‬
‫ظاٌغام ‪ponaceae‬‬
‫جاذٓط‬
‫زاِء پٔغائف‬
‫ؿّپاذو زا ه ٍُغؿحام ۾‬
‫ىغذاز ةٍگاك آؿال ۽ پاڪـحام‬
‫زْ ؿاىٌّڊو ّالئلً ۾ٿئْ ٿّ‬
‫پاڪـحام ۾ ؿّپاذو زْ پّک زْ‬
‫جٔؽو ؿام ڪّقف ڪئْ هئْ پؼ‬
‫ىّرهم فنم نِڻ ٌَ ڪؼو هڃٓڪ‬
‫جسؼةاجْ پّک ٌٿْ ؿگھْ آُْ‬
‫ؿڃاڻپ‬
‫ؿّپاذو زاه ٌاذٓم هاٌگْ ؿڌا ۽ ڂگھا ٌُّغا آًُ اًٌِ زْ اچائْ‬
‫‪ 15‬کام ‪ 20‬ىٔٽؼ ٌُّغو آُْ پً ڂگِا ڂگِا ٌُّغا آًُ اُڙوَء ًؼج‬
‫ٌُّغا آًُ زّ ام ًُ ىام ڇٽْ زْ قڪم ٺِْ هٍٓغو آُْ ڦم‬
‫ةٔىّو قڪم زا جلؼٓتاى ‪ 6‬ؿٍٔٽْ ىٔٽؼ ڂگھا ۽ ‪4‬ؿٍٔٽْ ىٔٽؼ كٌؼ‬
‫زا ٌُّغا آًُ ظال ڦم ؿائّ ٌُّغه آُْ‪.‬پچڻ ؿام چيڪغاذ ڳاچُْ‬
‫ذٌگ زا ٿْ هٍٓغا آًُ اٌَِْء کْ ڂٓگھ ۾ ڪٽٍٔغا آًُ ًُ زْ اٌغذ‬
‫زّ ٻر ؿّپاذو ةَ ٻً صنً ۾ هذُائسْ هٍٓغه آُْ‬
‫ىلغاذه ظّذاڈ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪138‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫‪2‬گؼال کام ‪ 5‬گؼال جائًٔ‬
‫ىىؼ ؿّپاذو کائڻ ؿام ڦٔؼو‬ ‫ىؽاث ؿؼخ ظكڪ‬
‫ٍُْٔ زّ ؿّذ ذة زؼ کّټ ٿْ ؿگھْ ٿْ پٿؼو زْ‬
‫مالصٔث ذکڻ هاذم ۾ جٔؽو ؿام پٿؼو هڃو ٿْ‪.‬‬
‫فائغا‬
‫ُْ ةک هڃائْ ٿْ ‪.‬هاة زْ ؿّرس ظحو ڪؼو ٿْ خؿحً کْ ةٍغ‬
‫ڪؼو ٿْ ‪.‬اّناةْ ؿـحْ کْ ظحو ڪؼو ٿْ څٌغم ىام ذة آٍغچ‬
‫ُسْ ام کْ ظحو ڪؼو ٿْ پگھؼ گھٽائْ ٿْ ىٍْ گھاٽْ ڪؼ‬
‫ؿام گڏ ؿٔالم انؼصو ۾ ىفٔغ آُْ‪ .‬خؿث ةٍغ ڪؼ الِء ةَ ڪاذائحْ‬
‫آُْ زٔڪڏًُ ڪيؽهذو زْ ڪؼو خؿث اچً جَ اًٌِ کْ ذهڪڻ‬
‫زْ الِءؿّپاذو زّ ؿفّف ٌافِ آُْ کٔؼ ؿام ؿّپاذو ڪٽْ کائڻ‬
‫ؿام ڪغه خاڻا ىؼو هڃً ٿا ‪.‬اکًٔ زْ ؿّڀ ۾ ڪٽْ نٔپ ڪؼ‬
‫ؿام اکًٔ زْ ؿّڀ ظحو ٿْ هڃْ ٿْ ةْه ىٍسًٍ ۾ ؿّپاذو‬
‫اٌحِائْ ىفٔغ آُْ‪.‬آجكڪ زْ رظيً ۾ ؿّپاذو زّ پّڂذ ڪؼو‬
‫ٻؼڪڻ ؿام جيال ؿٺّ فائغه ٿْ هڃْ ٿّ ًُ زا گم ٻاذم زْ خؿحً‬
‫۾ اٌحِائْ ىفٔغ آًُ کسْ هاٌگؼ ًُ ىام ُڪ ذز ٌڪؼو ٿّ‬
‫زٔڪّ ُهڪّ ٌكْ آهذ ۽ ّّذجً زْ زياّْ كّة هڃائْ ٿّ‬
‫ڪٔئائْ زؽ‬
‫ًُ ۾ جيال گھڻْ ىلغاذ ۾ ٽًٍٔ ىّزّخ آُْ گٔهڪ آـڊ فڪـڊ‬
‫آئم ههنٽائم آئم نگًٍ ۽ ٻٔا ؿٔالئً ىاخا ؿپاذو ۾ ‪ 4‬انڪالئٔڊ نڌا‬
‫هٓا آًُ‪ .‬آؼٓڪّنً‪،‬آؼٓڪًٔ‪ ،‬گّذاؿً چّٿّم زؽ آؼٓڪانً جيال‬
‫ٿّذو ىلغاذ ۾ ٌُّغه آُْ آؼٓڪانً پؼهڪاذپً زھڙو ادؼ هاذه‬
‫ٌُّغه آُْ صڪٔو اذقغ فاذاٌْ زّ چّ آُْ جَ ؿپاذو کائڻ ؿام‬
‫هذل غغن ىػو ٍْْٓ پؼاؿٽٔٽ ٌَ ٿٍٔغه آُْ ‪.‬‬
‫ىسؼةاة‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪139‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫قفاُءانيهڪ صڪٔو فلٔؼ ىضيغ چكْ زّ ظاش ٌـعّ آُْ ؿٍغز‬
‫چّ آُْ جَ ّّذجً الِء ؿپاذو پاڈ زّ ٌْو انتغك آُْ‪.‬اٌَِْء‬
‫ڪؼو هذل انؼصو ‪،‬نٔڪّذٓا اهالخ ٌَ ٿٔڻ الِء ىفٔغ آُْ‬
‫گم ؿپاذو گم ڃاها ڪيؼ ڪؾ‪،‬ىّچؼز ٻٻؼ زّ ک܂ٌؼ ىّنـؼو زّ‬
‫ک܂ٌؼ ُؼ ُڪ ‪6‬گؼال کٍڊ گؼال‪30‬ؿڀٍْ خهائً کْ ڪٽْ ڇاڻْ ذکّ‪2‬‬
‫گؼال متش ‪ 2‬گؼال قال زّ کٔؼ ؿام کاذآّ‬
‫ىؼڪتاة‬
‫ىْسّ ؿپاذو پاڈ ىفؼج اصيؼ ؿفّف دْهب ؿٍّم پّؿث ىغٔالم‬

‫ؿپاذو زّاؿام هټ جيال گھڻّ اؿحْياك ٿْ‬

‫ذُّٔ آُْ زٍٍِسْ ڪؼو ڪافْ ىاڻًِ کْ‬
‫ٌلنام ٿْ ذُّٔ آُْ پِؼًٓ مؼف ّّذجّم‬
‫ڪچّٔم ؿّپاذّٓم اؿحْياك ڪٍغّٓم ُّٔم ‪.‬ام‬
‫زّ قآغ ُڪ اُّ ةَ ؿتب ُّ جَ زٔڪْ‬
‫ّّذجّم ؿّپاذّٓم کاٌئٍٔغّٓم ُّٔم جَ اًٌِ‬
‫کْ ؿٔال انؼصو زْ قڪآث ٌَ ٿٍٔغو‬
‫ُئْ‪.‬نٔڪً ام کام پّ َء پحْ زْ پام ۾‬
‫اؿحْياك ٿٔڻ نڳْ ‪ُ.‬ا ىؼڳّ ىًٔ پڙو ۾‬
‫اؿحْياك ٿًٔ نڳْ آُْ زًٍِ ؿام هاة زْ‬
‫ڪٍٔـؼ زا جيال گھڻا هاكِ ٿْ ذُٔا آًُ‪ .‬اٌَِْء‬
‫ڪؼو ؿّپاذًٓ زْ ّاخة ٌَ هزھڻ گھؼزْ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪140‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫ؿپث ذٌگْ‬
‫ؿٍـڪؼة‪ 0‬ؿپث چڪؼا‪،‬‬
‫ؿّذٌؼ ىّال‪ٍُ ،‬غو چال‪.‬‬
‫ىؼُٽْ‪ 0‬ؿپث ڪچْ‬
‫اٌگؼٓؽو‪0‬‬
‫الًٍْٔ‪0‬‬
‫ؿڃاڻپ‪ُ ُْ 0‬ڪ زِاچو‬
‫ٌيا ٻّٽّ آُْ‪ُ ،‬ىٍْ ىٔٽؼ‬
‫کام څٓڊ ىٔٽؼ جائًٔ ڂگِّ‬
‫ٿٍٔغه آُْ‪ 2 ،‬اٌچً کام ‪3‬‬
‫اٌچ هٓڪؼا ٌُّغا آًُ‪،‬‬
‫ًُ زا ُگم ؿاها ىائم‬
‫ٌُّغا آًُ ‪ ،‬ڦم ُڪ اٌچ کام ‪ 2‬اٌچ ڂگِا ٌُّغا آًُ‪ ًُ ،‬زْ ڦم ۾‬
‫ٻر جيال گِڻا ٌُّغا آًُ اًٌِ ٻسً جْ ُڪ زِهْ چِٽم ٌُّغو‬
‫آُْ‪ ،‬ڦم کاڃا هٍٓغا آًُ‪ ،‬پاچ زْ ٻاُؼًٓ کم ؿٍِؼو ذٌگ زْ‬
‫ٌُّغو آُْ‪ ،‬۽ پاچ کْ ڪٽڻ ؿام اٌغذام ؿث چڪؼ څؿڻ ۾ آٍغا‬
‫آًُ‪ ،‬پاچ زّ دائلّ ڪڙه ۽ ڪـاذه ٌُّغه آُْ‪ ًُ ،‬زا ٻّٽا‬
‫ةؼمغٔؼ زْ زاةهّ ّالئلً ُگسؼاة ىيتئْ‪ ،‬ىاال ةاذ ۽ ؿؼٓهٍڪا ۾‬
‫ڪذؼة ؿام ٿًٔ ٿا‪.‬‬
‫ىؽاث‪ 0‬گؼل ُظكڪ‬
‫زؽ ىـحْيم‪ 0‬پاچ‬
‫ىلغاذ ظّذاڈ‪ 0‬پاچ ُڪ گؼال کام ‪ 3‬گؼال جائًٔ ڪاچُْ زْ‬
‫مّذة ۾ ‪ 5‬کام ‪ 10‬گؼال جائًٔ‪.‬‬
‫فائغا‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪141‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ُْ ڪڙو ۽ ڪـاذو زالب آهذ پگِؼ ذهڪڻ هاذو ۽ ىضؼڈ زگؼ‬
‫آُْ‪ ًُ ،‬ؿام ةغٔؼ ڪًٍِ جڪهٔف زْ ُٔڊو ذٌگ زا ٻَ ٽْ خؿث‬
‫ٿْ هڃً ٿا‪ ًُ .‬ؿام زگؼ زْ ىٺا ٺاُڻ زّ ّيم خذؿث ٿْ هڃْ‬
‫ک چڱَْء ًؼج نڳْ ٿْ‪ ،‬پٔٽ ۾ ُّا پٔغا ٌَ ٿْ ٿئْ‪ ،‬ذهراٌّ‬ ‫ٿّ‪ُ .‬ة َر‬
‫اؿحْياك ؿام كّة هڃو ٿْ‪ ،‬زگؼ زْ ظؼاةْ ؿام پٔغا ٿٍٔغچ‬
‫دٓاةٌٔؾ ۾ ًُ زْ پٔكاب زّ ىلغاذ ۽ کٍڊ گِٽ ٿْ هڃْ ٿْ‪،‬‬
‫پٔٽ زْ ڀؼجْ ۽ پگِؼ اچڻ ةٍغ ٿْ هڃْ ٿّ‪ ًُ ،‬ؿام ةّاؿٔؼ ةَ‬
‫خذؿث ٿئْ ٿّ‪ ،‬ڂاڪٽؼ ڪْ آو ٌاخڪؼٌْ نکْ ٿّ جَ ًُ زْ پاچ‬
‫زّ ؿفّف ةّاؿٔؼ ۾ ىلاىْ ًّذ جْ نڳآّ هڃْ ٿّ هڃٓم زگؼ‬
‫اىحالُء انڪتغ ۽ ةّاؿٔؼ زْ ىّكًْ ؿام ذة ڀؼٓم ُُسْ جَ ًُ زْ‬
‫اؿحْياك ؿام فائغه ٿْ هڃْ ٿّ‪.‬‬
‫هڃٓڪ ىْهّىاة‪0‬‬
‫ًُ ٻّٽْ جْ ةاكائغن جضلٔق ڪئْ هٓئْ‪ ،‬زٔڪْ ؿائٍـْ ٌحٔسا‬
‫َاُؼ ٿٔا ُاُْ ُْ آًُ‪.‬‬
‫زٔڪڏًُ پٔكاب ۾ کٍڊ زّ ىلغاذ ٻَ ؿٔڪڙه کام ىٿْ ٌَ ُُسْ جَ‬
‫ٻً ُفحً زْ اٌغذ اٌغذ پٔكاب ۾ کٍڊ گِٽسْ هڃْ ٿْ‪ ،‬ڪافْ‬
‫ىؼٓىً ۾ پِؼًٓ ُفحْ ئْ پٔكاب ۾ کٍڊ ةهڪم گِٽسْ هٍٓغو‪،‬‬
‫اُڙا ىؼٓه ةَ ىكاُغو ۾ آٓا آًُ زً زْ قّگؼ ٌٔؼاٌْ ‪ 30‬کام ‪68‬‬
‫ىهْ گؼال جائًٔ گِٽ ٿْ هئْ‪ ًُ ،‬زْ هاپؼائڻ ؿام قّگؼ هاذّٓم‬
‫ؿڀ ّالىحّم ‪ُ ،‬اٿ‪ ،‬دذو ڀٔؼو پٔكاب‪ ،‬پٔكاب زّ گِاٽّ اچڻ ‪ ،‬ةْ‬
‫صغ ُةک نڳڻ‪ ،‬ڪيؽهذو‪ ،‬اکًٔ اڳٔام اهٌغن اچڻ ‪ُ ،‬ةعاذ زّ اصـاز‬
‫هاة زّ ُؿڪْ ٺّٺ ٿٔڻ‪ ،‬ؿڀ خذؿث ٿْ هڃً ٿا‪ ًُ ،‬زّ زگؼ زْ‬
‫فْم جْ صٔؼة اٌگٔؽ ادؼ ٿئْ ٿّ‪ ًُ .‬زْ ُڪ ٻَ ُفحْ زْ‬
‫اؿحْياك ؿام هڃٓم زگؼ گِٽسْ هڃْ ٿّ ‪ ،‬زگؼ زْ ڪؼو آٍغچ‬
‫کٍڊ پِؼًٓ ُفحْ ذڪسْ هڃْ ٿْ‪ ،‬ؿفّف زْ ىلاةهْ ۾‬
‫زّقاٌغو زّ ادؼ گِٽ ٌُّغه آُْ‪.‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪142‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫ؿلئٌّا‬
‫ّؼةْ‪ 0‬ؿلئٌّا ٍُغو‪ُ 0‬ؼخپڌو‬
‫ٌّٓاٌْ ‪ 0‬ؿلئٌّا‬
‫ؿٍڌو ‪ 0‬ىضيّخه‪.‬‬
‫اٌگؼٓؽو ‪Scammony0‬‬
‫الًٍْٔ ‪Convulvulus Limm0‬‬
‫جاذٓط‪0‬‬
‫ةلؼاض ًُ ٻّٽَْء زّ خؿحً آڻڻ‬
‫الِء اؿحْياك ڪٍغه ُّ‪،‬‬
‫زانٍّٔز ًُ کْ هزِ ىفامم‬
‫الِء ىفٔغ ؿيسٍِغه ُّ‪ ،‬اؿالىْ‬
‫ًتٔب ًُ کام چڱّ ظامّ‬
‫هاكف ُئا‪ ،‬اٌٌاكْ ًُ کْ ک܂ٌؼ ڪؼو نکّٔ آُْ‪ ،‬ةّّهْ ؿٍٔا‬
‫ؿلئٌّا کْ ُٻّٽَْء زّ اؿاذه ظٔاك ڪٍغه ُّ‪ .‬زغٓغ ىْهّىاة‬
‫ىٌاةق کٌّئؼ ۽ ذاك زّ ىسيّّّ آُْ‪ ،‬قٔط زّ چّ آُْ جَ ىغام‬
‫۽ فهـًٌٔ ۾ زال ٿئْ ٿّ‪ ،‬ؿيؼٌا رٌستاذ ۾ ةَ ًُ زا ٻّٽا ٿًٔ ٿا‪،‬‬
‫ةؼمغٔؼ ۾ ڪكئؼ کام هٺْ صٔغذآةاخ خکً جائًٔ پٔغا ٿئْ ٿْ‪.‬‬
‫زڏًُ جَ ّٓذپ ۾ ًُ کْ جساذجْ ةٍٔاخم جْ پّکّٔ هڃْ ٿّ‪.‬‬
‫پٍساب ۾ ُؼم پڌو زْ ٌانْ ؿام ڪٿْ ڪٿْ نڌو هڃْ ٿْ‪.‬‬
‫ُؿڃاڻپ‬
‫ؿلئٌّا ُڪ هك هاذو ٻّٽْ آُْ‪ ،‬زٔڪا ڪاٺٔاهاچ ‪ ،‬قال ۽‬
‫آكٔاِء ڪّچڪ ۾ ٿئْ ٿْ‪ ًُ ،‬زْ پاچ ‪ 2‬کام ‪ 6‬ؿٍٔٽْ ىٔٽؼ ٿئْ‬
‫ٿْ‪ ،‬زٔڪا گّك ٌُّغو آُْ‪ ،‬پاچ زّ ىٿّٔم صنّ ؿٍِّ زڏًُ جَ‬
‫ُٔٺّٔم صنّ ٿهِّ ٿٍٔغه آُْ‪ ،‬پاچهم گِڻّ ڪؼو ٽٔڙّٓم ۽ ُىڙٓم‬
‫ٌُُّغّٓم آًُ‪ ،‬ذٌگ ىٿام کام ڀّذه ۽ ُٔڊه ٌُّغه آُْ‪ .‬زڏًُ جَ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪143‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫اٌغذ کام ًُ زْ ؿاظث رذخ ٌُّغو آُْ ۽ ىعنّش كـو زْ‬
‫ةِّء ٌُّغو آُْ‪ .‬ؿلئٌّا ٻاُؼ کام ظاڪْ ۽ اٌغذام ڪاذا ىائم‬
‫ڀّذو ٌُّغو آُْ‪.‬‬
‫‪ 250‬کام ‪ 500‬ىهْ گؼال‪.‬‬
‫ىؽاث‪ 0‬گؼل ُظكڪ‪.‬‬
‫ىلغاذظّذاڈ‬
‫ُىىؼ‪ 0‬ىْغو ۾ ظؼاس پٔغا ڪؼو ٿّ‪ ،‬اٌَِْء ڪؼو ُانٽْ ۽‬
‫گِٻؼاُٽ ڪؼو خك کْ ٌلنام څو ٿْ ۽ گِڻّ ُاٿ نڳائْ ٿْ‪، .‬‬
‫وْف زگؼ ۾ ةَ اؿحْياك ٌَ ڪسْ‪ ،‬اةً ةٌٔاذ زّ چّ آُْ جَ‬ ‫ُ‬
‫ٌُؼ گھٽائْ ٿْ‪.‬‬
‫فائغا‬
‫ُْ زانْ چيڙو زْ خاع ڃٻً کْ ظحو ڪؼ ؿام گڏ ِسچ ِسٽْ ۽ َرڅڂ‬
‫ظحو ڪؼو ٿّ‪ ،‬ؿٍڌم زْ ؿّذ‪ّ ،‬ؼق انٍـاِء ۾ نٔپ ڪؼ ؿام‬
‫آذال اچْ هڃْ ٿّ‪ .‬ذكٔق خؿث آڻڻ ڪؼو ًُ زّ رٓاخن اؿحْياك‬
‫ىعؼس اىْاَء آُْ ٻًٔ ىـِم خهائً زْ ّيم کْ جٔؽ ڪؼو ٿّ‬
‫ىْغو آٌڊم زْ ڪٔڙم کْ ىاذو ٿّ‪ ُْ.‬رٓاخن ىلغاذ ۾ کاڃه هڃْ‬
‫جَ ٻاذ ڪٔؼائْ ٿّ‪.‬پؼاڻْ ىٿْ زّ ؿّذ‪ ،‬ؿٍڌم زّ ؿّذ۽ ّؼق انٍـا‬
‫۾ ٌافِ آُْ‪ ًُ.‬ؿام پٽڙا خؿث ٿًٔ ٿا‪.‬اٌَِْء ڪؼو اؿحـلا ۽ كته‬
‫۾ ىفٔغ آُْ‪.‬ڪٔڙم ۽ ڪغه خاڻً الِء ڪاذائحّ آُْ‪.‬‬
‫كغٓو ًتٔب‬
‫ةّ ّهْ ؿٍٔاگھڻً ًتٔتً زّ ظٔاك آُْ جَ چانَِٔ ؿاك پؼاڻْ‬
‫ؿلئٌّا کائڻ ؿام مؼف اخذاذ ٿئْ ٿّ‪.‬‬
‫قؼٓف‪ُ 0‬ڪ صنّ ؿلئٌّا اڃ صنّ ٽٍٔسھ ڪاٺْ کڻْ کٔؼ ؿام‬
‫ٌٔؼاٌْ کائڻ ڪؼو ٌٍڍا هڅا ڪٔڙا ظاذث ٿْ هڃً ٿا‪.‬‬
‫هٓـلّذٓغهز‪ 0‬ىاکْ رٓحّم زْ جٔم ۾ ىالئْ رظيً جْ نڳائڻ‬
‫ؿام فائغه ٿئْ ٿّّؼق گالب ؿؼڪْ ۾ پِْٔ‪،‬نٔپ ڪؼ ؿام ىٿْ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪144‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫زْ ؿّذ ۾ فائغه ٿئْ ٿّ‪.‬ؿلئٌّا زْ ه زْ پاچ‪،‬اڇً خاغً کْ‬
‫ظحو ڪؼو ٿْ‬
‫ىسؼةاة‬
‫ىؼڪتاة‪ 0‬اًؼٓفم ىهًٔ‪،‬اًؼفم رىاٌْ‪ ،‬زّاذس قِؼٓاذام‬

‫ڀؼجْ ذهڈ‬
‫ڪافْ ىاڻًِ کْ ُؼه ڀؼه قڪآث ٌُّغو آُْ جَ‬
‫ؿٍغم ٽٽ ڦٌّؾ ةٍغ آُْ ام ڪؼو اًٌِ زّ پٔٽ‬
‫ڀؼٓم ذُْ ٿّ ‪ .‬اُْ اُڙو ڦڪْ زا ىحالقْ ٌُّغا‬
‫آًُ زٔڪا ؿٍغم پٔٽ ىام ذٓش ةاخو ظاذث ڪؼو ‪،‬‬
‫نٌٔفْ خهاظاٌْ ۾ اٌَِْء ڳانَِ کْ ىغ ٌُؼ ذکٍغو‬
‫ُْ ٌـعّ هوِ ڪّٔ آُْ زًٍِ زْ کائڻ ؿام جؼة‬
‫اهگؼآّم اچڻ ؿام گڏ ذٓش ةاخو ظاذث ٿٔڻ قؼهظ‬
‫ٿْ هڃْ ٿّ‪ .‬ىؼٓه جؼة فائغه ىضـّز ڪؼو‬
‫ٿّ‪ٌ ًُ.‬ـعْ ۾ اُڙّٓم قّٔم قاىم ڪّٔم هّٓ‬
‫آًُ زٔڪْ کٍگَِ ۽ خل ل ةَ ىفٔغ آًُ ام ڪؼو‬
‫اُڙا ىؼٓه زً کْ خىَ ةَ آُْ جَ اًٌِ الِء ُْ‬
‫اڪـٔؼ کام گھٽ ٌَ آُْ‪.‬‬

‫ىلغاذه ظّذاڈ ُڪ گؼال متش ه قال‬

‫پٔڪٍگ ‪ 25‬گؼال‬ ‫كٔيث ‪ 30‬ذپٔا‬
‫نٌٔفْ خهاظاٌّ ٽٍڊه ىضيغ ظام‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪145‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫ؿلٍلّذ‬
‫ُْ ُڪ ڳّن زھڙه‬
‫زاٌّذ آُْ ‪.‬زًٍِ کْ‬
‫ذٓگ ىاُْ هاٌگؼىڇْ‬
‫چّٔ هڃْ ٿّ ‪ ُْ.‬پڇ‬
‫کام ىٿْ جائًٔ ‪ 2‬ىٔٽؼ ڂگھْ ٿٍٔغو آُْ اڃ ىٔٽؼ هٓڪؼو ٿٍٔغو‬
‫آُْ ًُ زّ گّقث ةٌّذ خها ىـحْيم آُْ ةلّك صڪٔو ىُفؼ‬
‫اّّام ‪،‬زْ ڪحاب ۾ ًُ زْ ٌؼ زا ٻَ ّىّ جٍاؿم ۽ ىاخو زا ٻَ‬
‫فؼث نکٔا آًُ اُّ ٌلم خذ ٌلم نکتّ اچْ ام زّ جفنٔم اڳٔام‬
‫آٍغه‪ ًُ،‬زّ گّقث ةٌّذ خهااؿحْياك ڪّٔ هڃْ ٿّ‪.‬گھڻّ ڪؼو‬
‫ُْ ىنؼ ۾ خذٓاِء ٌٔم زْ ڪٍاذو جْ ٌُّغه آُْ‪.‬‬
‫ىؽاث گؼل ظكڪ‬
‫ىىؼ‬ ‫ىلغاذه ظّذاڈ ‪ 3.5‬گؼال ىنهش‪ ،‬ىـّذ ؿؼڪّ‪،‬ىاکْ‬
‫اکًٔ زْ ةٔياذو ۾ ىىؼ آُْ‬
‫ىلغاذه ظّذاڈ ‪3‬گؼال‬
‫فائغا‬
‫نلّه فانر ٌلؼز ذّكَ ۽ ڪؽار ۾ ىفٔغ آُْ ًُ زّ گّقث ۽ ام‬
‫زْ چؼٻْ اّناةْ ىؼوً ۾ ىفٔغ آُْ ًُ کْ مؼف ؿؼخ ىؽاث‬
‫هاذا اؿحْياك ڪً ٌَ جَ گؼل ىؽاث هاذم کْ زؼٓام ٿْ هٍٓغهآُْ‬
‫ةْه ًتٔتً صغ کام هڃٓڪ جْؼٓف ڪئْ آُْ پؼ ىعؽم االخهَٓ زْ‬
‫ىنٍف نکّٔ آُْ جَ ڪافْ ىاڻِّ ىٍِسْ ٌُؼ ۾ آًُ زً الڳٔحّ‬
‫کاڃه پؼ اًٌِ ًُ زْ ڪا ظاش جْؼٓف ٌَ ڪئْ ؿاڳّٔ ىنٍف‬
‫چّو ٿّ جَ دْهب ىنؼو ًُ کام هڃٓڪ فائغٓيٍغ آُْ اةً رُؼ زّ‬
‫چّ آُْ جَ ذاًٌ زْ ؿّذ ۾ ىفٔغ آُْ‪.‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪146‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ؿڃاڻپ‬
‫ؿلٍلّذ زّ ةؼ مغٔؼ ۾ اؿحْياك ٌَ ذُّٔ آُْ ظاش ڪؼو ىنؼ‬
‫۾ ًُ زّ هاُپّذُّٔ آُْ ‪.‬اًتاِء ىحاظؼًٓ ةَ ىنؼ زْ ؿلٍلّذ‬
‫اؿحْياك ڪٍغا ُئا ًُ ةاةث ىعحهف ًتٔتً زا ىعحهف ذآا آًُ پؼ‬
‫اٌَِْء ڳانَِ جْ ؿڀ ىحفق آًُ ُْ ڳّن زّ ُڪ كـو آُْ زٔڪّ‬
‫پاڻْ ۾ ذُْ ٿّ ًُ الِء ّسٔب ه غؼٓب ڳانِّٔم ىكِّذ آًُ جَ ًُ‬
‫زْ ىاخو کْ ‪2‬فؼث ۽ ٌؼ کْ ٻَ ّىّ جٍاؿم آًُ پِؼّٓم خفّْ‬
‫جئيْ پٍٍِسْ ڪحاب ىؼقغ۾ نکّٔ ام کام پِّء ٌلم خذ ٌلم ًتٔب‬
‫نکٍغا آٓا‪.‬ڪًٍِ ةَ جضلٔق ٌَ ڪئْ پِؼّٓم خفّْ اةً ةٌٔاذ زاىِ‬
‫انيفؼخاة ۾ ىٿّٔم كّك ٌلم ڪؼو ڪؼو نکّٔ جَ ةُاُؼ اُّ‬
‫مضٔش ىْهّل ٌٿّ ٿئْ اٌَِْء الَء پّذو ىْهّىاة ۽ جكؼٓش زْ‬
‫وؼهذة آُْ جئيْ ام ؿام گڏ ٻّٔم ةَ ڳانِّٔم نکّٔم زٔڪْ‬
‫زڪْ كٌْاى ىڃڻ زھڙّٓم ٌَ آًُ اٌَِْء ڪؼو ٻً فؼزً ۽ ٻً آنحً‬
‫هاذو ڳانَِ فىّك ؿيسھڻ گھؼزْ زغٓغ ؿائٍـْ ىْهّىاة ةَ‬
‫ظاىّس آُْ ٌَ جَ ام زْ ةاكائغو ٌيائف ٿئْ ُا‪.‬اةً زئِ ةَ ًُ‬
‫ةاةث نکّٔ آُْ اُّ چّو ٿّ جَ ؿلٍلّذ ڳَُّ زْ ةؼاةؼ ُڪ زاٌّذ‬
‫آُْ خذٓاِء ٌٔم ڀؼؿام هاذٓاؿً زڳًِ جْ څٺّ هّٓ آُْ ُْ ظكڪْ‬
‫پاڻَْء ۾ ذُڻ ڪؼو ىڇّٔم‬ ‫ِس‬ ‫جْ ُهڻ ؿام گڏ خذٓاِء ٌٔم ۾ ذُْ ٿّ‬
‫کا ئْ ٿّ زڏًُ ظكڪْ جْ اچْ ٿّ جَ ُڏّٓم کائْ ٿّ ڪڏًُ‬
‫ڪڏًُ جَ ؿڄّٔم ُڏّٓم کائْ هڃْ ٿّ ‪ .‬زڏًُ ىّم ًُ زْ هڄٽڪ‬
‫ڪئْ جَ اٌغذام ُڏّٓم ٌڪحّٔم ٌؼ ىاخن کْ ٽؼڪْ هاٌگؼ ظنَٔ‬
‫آًُ ىاخو ‪ 20‬ةٔغا څٍٓغو آُْ زًٍِ کْ ُّ هاذو ۾ خٻائْ ڇڏٍٓغو‬
‫آُْ ُا كاذئًٔ ظّخ اٌغاره نڳائً جَ زًٍِ زاٌّذ زا ظنَٔ اٌغذ‬
‫ڪڪڙ هاٌگؼ ُسً ۽ ةٔغا څٍٓغه ُسْ جَ اٌَِْء کْ ٻَ فؼث ٓا ٻَ‬
‫كىٔب ڪٔئً ٿْ ٿا ؿگھً‪.‬ةٔغا ُئكَ ىلْغ ىام ظاذث ٿٍٔغا آًُ‬
‫زْ فؼث ُسْ ُا جَ ٻچا څو ُا ؿلٍلّذ زا ؿڀئْ زاٌّذ چچْ ڳّن‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪147‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫کام هٺْ‪.‬هاڳّم جائًٔ ةٔغا څٍٓغا آًُ اٌَِْء ڪؼو ًُ کْ ٻَ فؼث ٓا‬
‫ٻَ كىٔب هاذو ىفؼه وْ کْ ىڃڻ ؿؼاؿؼ ا ڄاڻائْ آُْ‪ .‬اظحٔاذا‬
‫ةغْْٓ زّ ىنٍف چّو ٿّ جَ ىّم ةػاة ظّخ ؿلٍلّذ څٺّام زْ‬
‫دڪؼ زْ ىًٍِ ۾ ٻَ قاظّم ُّٔم ةاكْ پاچ ُڪ ُئْ‪.‬ماصب ىعؽم‬
‫االخهَٓ ‪ 1115‬۾ ىؼقغ آةاخ ۾ ؿلٍلّذ څٺّٔم زً زّ كغ ‪ 6‬فّټ ۽‬
‫هٓڪؼ څٓڍ فٽ ُئْ ُٿ پٔؼ ٌٍڍاًٌٍِ ڂگھاکم جْ ڇهؼ هاٌگؼٌكام‬
‫ُئا‪.‬پؼ اُْ ىڇْ هاٌگؼ زغا ٌَ ٿٍٔغا ُئا ٻڌه هّٓ آُْ جَ چٽگاٌگ ۾‬
‫ٿئْ ٿْ‪.‬‬
‫ُا اؿام پا اٌغاره نڳآّم جَ كغٓو ًتٔب ةَ ىحىاخ ڳانِّٔم نکً‬
‫ٿا ُؼ پٍٍِسْ خّّا ۾ ىكاُغو زْ ڳانَِ ڪؼو ٿّ‪.‬اةً ةٌٔاذ ام‬
‫ڳانَِ کْ ىڃڻ الِء جٔاذ ٌَ آُْ ؿٔاق ه ؿتاق څؿڻ کام‬
‫پِّءؿلٍلّذکْ ٻً ّىّم زّ ُسڻ كاٌّم فٌؼة زْ ظالف‬
‫آُْ‪ ٍْْٓ.‬ةٔغم څٓڻ کام پِّءفؼث ٓا دڪؼ زْ ڳانَِ ظحو ٿْ هڃْ‬
‫ٿْ اٌَِْء ڪؼو ذاكو انضؼهف زّ ظٔاك آُْ جَ ُْ ةٔغا څٍٓغچ‬
‫زاٌّذم زْ ظاٌغام ىام آُْ ام ڪؼو پؼاڻْ ڳانَِ کْ جؼڈ ڪؼ‬
‫گھؼزْ زغٓغ ؿائٍؾ پّذو خٌٔا کْ ڳٍغو ڇڏّٓ آُْ ىّم ڪّقؾ‬
‫ڪؼو ًُ زّ ڦّٽّ ةَ څٌّ آُٔؼٌگًٔ فّٽّ اؿام ٌٔٽ جْ الٌچ ڪؼو‬
‫ڇڏّٓ آُْ كاذئًٔ اجْ څؿْ ؿگھً ٿا‪.‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪148‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫ؿؼىّم‬
‫ّؼةْ‪ 0‬اديغ صسؼانڪضم ٌّٓاٌْ‪ً 0‬ياهز‪ ،‬ؿيٌّز‬
‫اٌگؼٓؽو‪colyrum 0‬‬
‫پكحّ‪ 0‬ذاٌسھا‬
‫ُْ ڪاذو ذٌگ زّ ؿؼىّ آُْ زٔڪّ ڪٔئائْ نضاط ؿام نٔڊ‬
‫ؿهفٔٽ آُْ زٔڪّ قِْٔ زّ ىؼڪب آُْ ًُ کْ زٔڪڏًُ‬
‫پگھؼٓم چاٌغو جْ هڃه هڃْ جَ ذٓؽن ذٓؽن ٿْ هڃْ ٿّ‬
‫هٓـلّذٓغهز زّ چّ آُْ جَ ةِحؼًٓ ؿؼىّ اُّ آُْ زٔڪّ‬
‫ڪٽّٔ هڃْ جَ ٌِآث چيڪٔهّ ٿْ هڃْ ُؼ كـو زْ ىٔم کام‬
‫ماف ُسْ ۽زهغو ٽٽْ هڃْ‪.‬ؿؼىّ ٻً كـيً زّ ُهْ پّٔ امهْ‬
‫ؿؼىّ آٍٽْ ىٍْ آُْ اُّ اڄڪهَِ جيال گھڻّ ىٍِگّ آُْ اؿام‬
‫هټ زٔڪّ ؿؼىّ آُْ اُّ قِْٔ زّ اهذ آُْ اٌَِْء ڪؼو ىّزّخن‬
‫ؿؼىْ کْ كغٓو رىاٌْ هاذو ؿؼىْ کام انڳ ؿيسھڻ گھؼزْ‪.‬‬
‫اؿام ًُ هكث زًٍِ ؿؼىْ زّ دڪؼ ڪؼو ذُٔا آُّٔم اُّ نٔڊ‬
‫ؿهفٔٽ آُْ‬
‫ؿڃاڻپ‬
‫ُْ ؿؼىّ ڪاذو ذٌگ زّ هرٌْ زٔڪّ چاٌغو ‪،‬ٽاىْ ۽ زـث زْ‬
‫کا ۾ ٿئْ ٿّ ‪.‬اؿام هټ ةَ ُْ ؿؼىّم ٌڪؼو ٿّ گھڻّ ڪؼو‬
‫امفِاٌْ ؿؼىّ ڪؼو هڪڻٍغا آًُ‪.‬‬
‫ىؽاث ؿؼخ ظكڪ ىىؼ گھڻّ ڪؼو کائڻ زْ ڪو ٌَ آٍغه آُْ ‪.‬‬
‫اٌَِْء ڪؼو خٓـْ ىْؼهف ٌـعً ۾ ًُ زّ اؿحْياك ٌَ ٌُّغه‬
‫آُْ پؼ زٔڪڏًُ کاڃه هڃْ جَ ىْغو جْ ؿّڀ ۽ چيڙو زّ‬
‫ةٔياذّٓم ‪،‬ٿْ ؿگھً ٿّٔم صهق زْ ؿّڀ ةَ ٿْ ؿگھْ ٿْ ‪.‬آهار ةَ‬
‫هِْٓ ؿگھْ ٿّ‪.‬‬
‫فائغا‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪149‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ُْ گھڻّ ڪؼو رظيً جْ نڳآّ هٍٓغه آُْ ڃڈ نڳڻ ىِم ذة‬
‫هٍُغك ُسْ جَ نڳائڻ ؿام ذة ةِْٔ ذُْ ٿّ هائؼك اٌفٔڪكً ۾‬
‫ةَ اؿحْياك ڪّٔ هڃْ ٿّ ٌُؼ کْ هڃائڻ الِء ةٌّذ ؿؼىّ اؿحْياك‬
‫ڪؼو ؿگھسْ ٿّ ذة ةٍغ ڪؼ الِء ةّاؿٔؼ ۾ ظّذخٌْ ًّذ‬
‫اؿحْياك ڪؼو ؿگھسْ ٿّ‪ٌ .‬ڪـٔؼ ۽ زؼٓام ۾ اؿحْياك ڪؼو‬
‫ؿگھسْ ٿّ ًُ کْ ڪپڙو ۾ نث پث ڪؼو ىلْغ ۾ ذکڻ ؿام‬
‫پڇْ نِڻ ۾ ىفٔغ آُْ مالةث ذصو ۾ ذکڻ ؿام فائغه ٿْ هڃْ‬
‫ٿّ‪ ًُ.‬کْ ؿٍِّ پِْٔ جارو چؼٻْ ۾ ىالئْ ةان ۾ ؿڙٓم رظيً جْ‬
‫نڳائڻ ؿام ڦّڦٍٔڊا ٌَ ٿٍٔغا ۽ زهغو رظو خذؿث ٿْ هٍٓغا ‪.‬‬
‫زغٓغ ؿائٍـْ ىْهّىاة‬
‫گھڻّ ڪؼو اُّئْ ٻڌ ۾ آٍغه آُْ جَ ڂاڪٽؼ صىؼاة ؿؼىْ‬
‫نڳائڻ زْ ظالف آًُ ۽ اُا ڳانَِ صلٔلث جْ ىتٍْ ةَ آُْ‪.‬ڂاڪٽؼ‬
‫ؿهٔيام قٔط اؿام ؿٍڌًٓ زْ ذهاث جَ ٻاذ کْ ڄيڻ ؿام ئْ ؿؼىّم‬
‫هزھٍغا آُّٔم ام زْ جائٔغ ڪئْ آُْ ‪.‬جَ اُّ ىضه ذهاث ٌَ آُْ‬
‫پؼ ام زا ڪسھ فائغا ةَ آًُ‪ٍُ.‬غؿحام زْ ٌّٓاٌْ خهائً زْ‬
‫جضلٔلاجْ قْتْ زْ ىٌاةق اکًٔ زْ ؿؼىْ زْ ةاذو ۾ ةاكائغو‬
‫جضلٔق ڪؼو ُڪ جؼڪٔب زاذو ڪئْ جَ ام ًؼٓلْ ؿام ؿؼىْ‬
‫کْ ماف ڪؼو پِّء اؿحْياك ڪّٔ هڃْ‪.‬اُا جؼڪٔب ًُ ذٓث اُْ‬
‫جَ پِؼًٓ ؿؼىْ کْ ةان ۾ گؼل ڪؼو ةؼؿاة زْ پاڻْ ۾ ‪ 21‬څًٍِٓ‬
‫ذکسْ‪.‬ام کام پِّء ‪ 12‬ڪال ڈ ام کْ ٽڦهْ زْ پاٌْ ۾ڪاچُّٔ‬
‫اجام ڪڍو ؿڪائْ ؿٌّف زْ ّؼق ۾ آحؼه کؼك ڪؼّٓ ؿٍِْ‬
‫ذٓكيْ ڪپڙو ىام ىام ڇڻْ ٌڪؼو هڃْ‪.‬اٌَِْء کام پِّء ؿؼىْ‬
‫کْ اؿحْياك ڪّٔ هڃْ‪ ُْ ُْ.‬ةٔام ڂاڪٽؼ ظانغ غؽٌّو زْ‬
‫ڪحاب جام هذجّ هّٓ آُْ‬
‫ٌّټ آٍٽْ ىٌّْ ؿهفٔٽ زّ دڪؼ انڳ ڪّٔ هٍٓغه ام زا فائغا ًُ‬
‫کام ةِحؼ ۽ ڪسھ ىعحهف آًُ‪.‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪150‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ىسؼةاة‬
‫اڪـٔؼ ؿؼىّ‬
‫ةڪائڻ ‪ 50‬گؼال ڪاذاىؼځ ‪ 50‬گؼال ڪاذه ؿؼىّ ‪ 50‬گؼال پؼاڻّ ڳڙ‬
‫‪ 50‬گؼال ؿڀئْ ڪْ ڇاڻْ ؿٍِّ ؿفّف ٺاُْ چٍْ ةؼاةؼ گّذّٓم‬
‫ٺأُّ‬
‫ىلغاذه ظّذاڈ‬
‫ُڪ گّنْ متش ُڪ گّنْ قال زّ پاڻَْء ؿام ىؼٓه کْ کاذآّ‬
‫فائغا ‪ 0‬اٌكاَءاهلل خىَ زّ ىؼص ًُ زْ اؿحْياك ؿام ظحو ٿْ‬
‫هٍٓغه ‪ .‬اٌَِْء کام ؿّاِء ظاش ڪؼو زڏًُ ؿم زْ ىؼص ۾ ذة‬
‫آٍغه ُسْ جَ ًُ زْ کاذائڻ ؿام جؼة ذة ةٍغ ٿْ هٍٓغه‪.‬اُڙوَء‬
‫ًؼج ةّاؿٔؼ ۾ ذة آٍغچ ُسْ جَ اُّ ٓڪغل ةٍغ ٿْ هڃْ ٿّ‪.‬‬
‫ىؼڪتاة ةؼهخ ڪافّذو ‪،‬ڪضم قفا‪ُ ،‬اقيْ ؿؼىّ‪ ،‬اٌسً ؿؼح‬

‫امم ؿؼىّم آٍٽْ ىٍْ ؿهفٔٽ آُْ‬

‫اؿام ذهآحْ ؿؼىْ زّ دڪؼ ڪّٔ‬
‫آُْ‪.‬اُڙوَء ًؼج ؿٍگ ىؼىؼ زْ‬
‫ُڪ كـو کْ ؿفٔغ ؿؼىّم چّٔ‬
‫هٍٓغه آُْ زٍٍِسّ ڪكحّ پؼىٔم ۽‬
‫ذة ةٍغ ڪؼ ۾ ڪو آٍغه آُْ‪.‬ؿًٔ‬
‫زْ پٽْ زا ڪسھ هکؼ ذًُ ٿا‬
‫چّٿًٔ زهغ ۾ ٻٍِْ ؿؼىً زّ دڪؼ‬
‫ڪّٔ هٍٓغه‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪151‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫ؿؼه‬
‫ٌّٓاٌْ فاذٓؾ‬
‫ٍُغو‪0‬جياك‬
‫اذخه‪ 0‬فؼاس‬
‫فاذؿْ فؼاس‬
‫ّؼةْ ؿؼه‬
‫اٌگؼٓؽو‪Cypress 0‬‬
‫‪Tree ,Ever green‬‬
‫‪cypress‬‬
‫الًٍْٔ ‪cupressus‬‬
‫‪sempervirens Linn‬‬
‫ُْ ُڪ ڂگھّ ه‬
‫آُْ زٔڪّ‬
‫ظّةنّذجْ الِء ةاغً‬
‫۾ نڳآّ هٍٓغه آُْ‬
‫ًُ زا پً نئْ هاٌگؼ‬
‫پؼ ام کام ٌٍڍا ٌُّغا آًُ‪ ُْ.‬ه ةانڪم ؿڌه هٍٓغه آُْ اٌَِْء‬
‫ڪؼو قاّؼم ةَ ًُ ه کْ پٍٍِسْ قاّؼو ۾ زڳَِ څٌْ آُْ‬
‫ىضتّب زْ كغ ۽ چٔهَِ زّ زْ دڪؼ ڪًٍِ قاّؼ کْ ڪؼڻّ‬
‫ٌُّغه آُْ جَ ًُ ه زْ ؿڌائْ ؿام جكتَِٔ څٌْ هٍٓغو آُْ‪ُْ.‬‬
‫‪2‬کام ‪ 2.5‬ىٔٽؼ‬ ‫كغ ۾ ‪ 30‬ىٔٽؼ جائًٔ ٿٍٔغه آُْ‪ .‬ٿّنَِ ۾ پؼاڻا ه‬
‫ڂگھا ٿٍٔغا آًُ ًُ ۾ ٽاذّٓم گھڻّ ڪؼو ٌَ ٌُّغّٓم آًُ پؼ‬
‫زٔڪْ ٌُّغّٓم آًُ ؿْ ةَ ؿڌّٓم ٿڙ ؿام ىهٔم ٌُّغّٓم آًُ‪.‬‬
‫ًُ ڦم کْ زّرانـؼه چّٔ هٍٓغه آُْ ‪.‬‬
‫ىلال پٔغائف‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪152‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ُْ گھڻّ ڪؼو آؼام ۽ افغاٌـحام پاڪـحام ۽ اٌڊٓا ۾ جيال‬
‫گھڻّ ٿٍٔغه آُْ‪.‬اٌَِْء کام ّالهن جٍؽأٌا ىّذاڪّ انسٔؼٓا‬
‫ىنؼ ‪،‬کام ّالهن ّٓذپ ۾ ةَ ّال زال ٿئْ ٿّ ‪ .‬ؿٍڌ ۾ ةَ ُؼ‬
‫زڳَ جْ پّکڻ ؿام ٿْ هڃْ ٿّ ‪.‬‬
‫ىلغاذه ظّذاڈ ‪ ًُ 0‬زا پً ‪3‬کام ‪5‬گؼال جائًٔ ڪاچُْ زّ‬
‫مّذة ۾ اؿحْياك ڪؼو ؿگھسً ٿا ‪.‬اٌَِْء کام ّالهن ڪٽْ‬
‫ؿفّف زْ مّذة ۾ ةَ څئْ ؿگھسً ٿا‬
‫ىؽاث ‪ 0‬ؿؼخ‪ 2‬ظكڪ ‪3‬‬
‫ًُ زّ ڪاٺ ڦم ٻئْ ڪڙا ۽ ظكڪ آًُ‪ ُْ.‬ڪٔڙا ظاذث ڪٍغچ‪،‬‬
‫پٔكاب آهذ ‪،‬خافِ ةّاؿٔؼ‪،‬خؿث ذهڪٍٔغچ‪،‬ةهغو ظحو ڪٍغچ‪،‬کٍگھ‬
‫۾ ُهڪْ ىٍّل آُْ ‪ ًُ.‬زّ ڦم ٻاذم ۾ ذاة زّ پٔكاب ڪؼو اٿڻ‬
‫۾ ڪاذآىغ آُْ‪ ًُ.‬زْ ڦم ىام ٌڪحم جٔم کْ ىُّڳ زْ مّذة‬
‫۾ څٓڻ ؿام کؼجْٔ ۾ اٌحِائْ ىفٔغ آُْ ُْ زؼٓام ىٍْ زؼٓام‬
‫ظّم ‪،‬ؿٔالم انؼصو ڪذؼة صٔه‪ ،‬۾ ًُ کْ اؿحْياك ڪّٔ هٍٓغه‬
‫آُْ‪ ًُ.‬زْ جارو ڦم کْ اٌسٔؼ ؿام گڏ اؿحْياك ڪؼ ؿام‬
‫ّىّم زْ ؿعحْ رائم ٿْ هڃْ ٿْ ۽ ٌڪ زْ اٌغذ پٔغا ٿٔم‬
‫گّقث ةَ ظحو ٿْ هڃْ ٿّ ًُ کْ ذڃو پِْٔ جؼىؾ ؿام ىالئْ‬ ‫ِس‬
‫نڳائڻ ؿام ًٌٍِ زا ؿفٔغ ٌكاٌاة ظحو ٿْ هڃً ٿا ًُ زْ پًٍ کْ‬
‫ؿٍِّ پِْٔ ُٿً پٔؼم زْ ڦاٽً ۽ ٻًٔ قگافً جْ نڳائڻ ؿام ذة‬
‫ةٍغ ٿْ هڃْ ٿّ‬
‫اكّاك اًتاَء‬
‫ةّ ّهْ ؿٍٔا‬
‫ًُ زْ ڪاچُْ کْ ؿؼڪْ ؿام ىالئْ اؿحْياك ڪؼائڻ ؿام‬
‫څٌغم زّ ؿّذ ظحو ٿْ هڃْ ٿّ ةان زْ ؿڙ ۽ ؿڀٍْ ىؼًّب‬
‫رظيً ۾ ڇڙڪڻ ؿام فائغه ٿْ هڃْ ٿّ‪.‬‬
‫هٓـلّذٓغهز‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪153‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ًُ زْ ٽاذًٓ کْ ؿاچو ؿؼڪْ ۾ ىالئْ نڳائڻ ؿام هاذ ڪاذا ٿْ‬
‫هڃً ٿا ڪڏًُ ًُ زْ پًٍ کْ زّم زْ آس ؿام آجكڪ‪،‬ؿؼح ةاخن‬
‫‪ ،‬۽ اکًٔ زْ گؼل هذىً ۾ نڳآّ هڃْ ٿّ ‪.‬اٌَِْء کام ؿّاِء ىٔڻ ۽‬
‫ذهغً رٓحّم‪،‬۾ ىالئْ نڳائڻ ؿام وْف ىْغن ۾ فائغه ٿْ هڃْ‬
‫ٿّ‬
‫اةً ةٌٔاذ ‪ 0‬ؿؼه فحق زْ ىؼٓىً الِء اٌحِائْ ڪاذائحّ آُْ‬
‫ىسؼةاة‬
‫ىؼڪتاة وياخ زّرانـؼه‪،‬ڪكحَ پاذه‬

‫ؿٌّفً زا فائغا‬
‫ُْ ىاُّاذ مضث ؿؼٓؼ زّ ؿانٍاىّ آُْ‪.‬زًٍِ ۾‬
‫جيال گھڻْ ىضٍث ڪؼو ‪ٍّّ 21‬اًٌ ؿام ىعحهف‬
‫ىىاىًٔ څٌاهٓا آًُ ‪ .‬زً ۾ ؿٌّفً زْ جاذٓط ‪،‬‬
‫ؿٌّفً زا ىعحهف ٻّنًٔ ۾ ٌاالؿٌّفً زْ پّکڻ‬
‫زّ ًؼٓلّؿٌّفً زا فائغا ًب ٌّٓاٌْ زْ صّانْ‬
‫ؿام ‪،‬ؿٌّف زغٓغ ؿائٍؾ ۽ اٌٽؼ ٌٔٽ زْ صّانْ‬
‫ؿام‪،‬ؿٌّف زْ جٔم زْ ڄا ؿٌّفً زّ اٌـاٌْ‬
‫ّىً جْ ًتْ ادؼ‪،‬ؿٌّف ةاب ًتٔتً زا كّك‬
‫ىسؼةاة ًب ٌّٓاٌْ‪،‬ؿٌّف ةاةث آّٓذهٓغڈ‬
‫ىسؼةاة‪،‬ىكِّذ خهاظاًٌ زا پٔٽٍث ٌـعا‪ ،‬ؿٌّف‬
‫فاذىاڪّپٔا‪،‬ؿٌّفً زّ ڪكحً ل اؿحْياك ۽ ةٔا‬
‫أٌڪ ىّوّظ‬
‫مؼف ‪ 50‬ذپٔا‬ ‫كٔيث‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪154‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫ؿؼ‬
‫ٍُغو چٔم‬
‫اذخه‪ 0‬چٔم‬
‫ّؼةْ صغاة‬
‫فاذؿْ‪0‬‬
‫ُْ ُڪ ىكِّذ پکْ‬
‫آُْ‪.‬زًٍِ کا م ُؼڪّ‬
‫هاكف آُْ‪ ًُ.‬زا ڪافْ‬
‫كـو آًُ زٔئً جَ ذٌگ‬
‫زْ صّانْ ؿام ٓا‬
‫ىْيّنْ پؼم زْ گھاٽْ هاڃو ىعحهف ىهڪً زّم ؿؼچّٓم‬
‫ىْيّنْ ىعحهف ٌُّغّٓم آًُ ُث اؿام ام ؿؼ زّ دڪؼڪؼو‬
‫ذُٔا آُّٔم‪.‬زٔڪا ُث ؿٍڌ ۾ ٿٍٔغو آُْ‪.‬‬
‫ىؽاث گؼه ظكڪ‬
‫ىىؼ‪ 0‬صڪٔو ٌسو انغٍْ پٍٍِسْ ڪحاب۾ نکّٔ آُْ جَ ًُ زْ‬
‫کاذائڻ ؿام ؿّخاٿْ ٿْ ‪ ،‬ؿّخاهو ًتْظة پٔغا ڪؼو چؼٓائْ زْ‬
‫ٌّةث ٿْ ؿگھْ ٿْ ‪.‬ؿاڳْ زڳَِ جْ صڪٔو ماصب ًُ کْ‬
‫ةّاؿٔؼ ۾ ةَ ىفٔغ نکّٔ آُْ‪ .‬اٌَِْء ڪؼو ؿؼ زْ گّ قث زْ‬
‫ؿهـهْ ۾ هاوِ جسؼةاجً زْ وؼهذة آُْ‪.‬‬
‫ىلغاذه ظّذاڈ ‪ 0‬گھڻّ ڪؼو ؿؼ زّ اؿحْياك ٌَ ٿٍٔغه‬
‫آُْ ‪.‬ىيڪً آُْ جَ ةْه ٍُغه ظاٌغام ًُ زّ گّقث کائٍٔغا ُسً‬
‫اٌَِْء ڪؼو گّقث زّ ىلغاذ کائڻ زّ هرم نکڻ ڪّ ظاش ىفٔغ‬
‫ٌَ ذٍُغه‬
‫فائغا‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪155‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ًُ زّ گّقث گٍغٌا ٻّٽْ ؿام گڏ ذڃو کائً ؿام پؼ اڻْ پٔچف ۽‬
‫ةّاؿٔؼ ۾ فائغه ٿْ هڃْ ٿّ‪ ًُ.‬زْ پؼم کْ ؿاچو ام زْ ڇاذو‬
‫‪ 500‬ىهْ گؼال کام ُڪ گؼال جائًٔ کائڻ ؿام ٌلؼز ةهغيْ غغخه‬
‫۽ ذؿّنْ زْ الِٰء ةْ ٌُٔؼ آُْ‪ ًُ.‬کْ جٔم ۾ ؿاچو کاذائڻ ؿام‬
‫چٽْ جْ نڳائڻ ؿام خاع خذؿث ٿْ هڃً ٿا‪ ًُ.‬زْ ٻچً زْ جارو‬
‫هٺ آٌّذم زْ ؿّڀ زٔڪا ٻاذم ۾ ٿٍٔغو آُْ ام ۾ ىفٔغ آُْ‪.‬پؼ‬
‫جارو هٺ ٌَ ىهْ جَ ؿڪم هٺ ه ةَ ڪو ڪؼو ؿگھْ ٿْ ؿٌّفً‬
‫۾ فائغه‬ ‫زْ ّؼق ۾ صم ڪؼو ظنًٔ جْ نڳائسْ‪ .‬پؼ ؿڪم‬
‫جارو زْ ىلاةهْ ۾ جيال گھٽ آُْ‪.‬‬
‫ىسؼةاة‬
‫ؿؼ زْ ةٔغو زْ اڇا ؿؼىْ ۾ پِْٔ نڳائڻ ؿام اکًٔ زْ ٌُؼ‬
‫هڃو هڃْ ٿْ‪.‬‬
‫ؿؼ زْ پحْ زّ پاڻْ ڦهْ الِء اٌحِائْ ىفٔغ آُْ‬
‫ڪكڪّك قفا‬
‫ىئْ ۽ زّم ۾ ؿؼ زْ آکٔؼم ىام ُڪ ةٔغه ڪڍو اٌَِْء ۾ ُڪ‬
‫اُڙه ؿّذاح ڪؼّٓ زّ ام ۾ڪاذّٓم ىؼّٓم اچْ ؿگھً‪.‬اٌَِْء‬
‫۾آحؼّٓم ڪاذّٓم ىؼّٓم هزھّ زٔحؼ وهم ام ۾ اچْ ؿگھً‪ .‬ام‬
‫کام پِّء ام کْ گم صڪيث ڪؼو اٌَِْء کْ گؼل زڳَِ جْ خفً‬
‫ڪؼو ڇڏّٓ چانَِٔ څًٍِٓ کام پِّء ةٔغه ام ىام ڪڍو ىؼًٓ ؿئث‬
‫کؼچ ڪؼو ذکّ‪.‬اٌَِْء کام پِّء اًٌِ ىؼچً ىام ‪ 3‬گؼال کڻْ ؿؼىّ‬
‫ىغةؼ ‪ 10‬گؼال ۾ هزِْ اڃ ڪهّ ؿؼٓم زْ پًٍ زّ پاڻْ کڻآّ‬
‫اٌَِْء کام پِّء ؿڪائْ ؿٍڀانْ ذکّ‪.‬‬
‫فائغا ُْ ؿؼىّ اکًٔ زْ ٌُؼ جٔؽ ڪؼ الِء اٌحِائْ ىفٔغ آُْ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪156‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫ؿاك‬
‫ؿٍڌو ‪ 0‬قاك‬
‫ّؼةْ‪ 0‬ؿاث‬
‫فاذؿْ‪ 0‬قاظم‬
‫ُگسؼاجْ‪ 0‬ذاك‬
‫ىيتئْ‪ 0‬ؿاك‬
‫ةٍگانْ‪ 0‬ؿحؼ‪ ،‬ؿڪّ‬
‫پٍساةْ‪ 0‬ؿٔؼاك‬
‫ؿٍـڪؼة‪0‬‬
‫اقّاڪؼٌٔڪا‬
‫اذخه‪ 0‬ؿاك‬
‫اٌگؼٓؽو‪Commonsal, Indian dammer0‬‬
‫الًٍْٔ‪Shorea Robustea0‬‬
‫ظاٌغام‪Diptrocrpaceae0‬‬
‫جاذٓط‬
‫ؿاك زْ ه کْ ؿٍـڪؼة ۾ ؿّال ۽ اؿّا ڪؼٌا چّٔ هڃْ ٿّ‪،‬‬
‫اُّ ٌانّ څٌغ ڪٿا ًّذ چّٔ هڃْ ٿّ‪ ،‬زًٍِ زْ ىٍْ܁ آُْ گّجو ُٻڌ‬
‫زْ ىاُء‪ ،‬اُّ ةَ چّٔ هڃْ ٿّ جَ ڄيڻ هكث گّجو زْ ُٿ ۾ ًُ ه‬
‫زْ ٽاذو ُُئْ ۽ ىؼ هكث ةَ ًُ ؿاڳئْ ه زْ ُٔٺام ُؿحم ُّ‪.‬‬
‫اٌَِْء کام ؿّاِء ٍُغهؿحام ۾ څٓڻً کْ ؿڃاڻڻ الِء ٻاذًُ ؿانً کام‬
‫ىٿْ ڇّڪؼًٓ زا ٌاال ٽاذوَء جْ نکْ پاڻَْء ۾ ؿاڄا چّڅًُ ڪالڈ‬
‫ذکّٔم هٍٓغّٓم ُّٔم‪ ،‬زٔڪڏًُ ڪا ةَ ٽاذو هڃو جَ ؿيسِّٔ‬
‫هٍٓغه ُّ جَ اُا څٓڻ آُْ‪.‬‬
‫ؿڃاڻپ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪157‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ُْ ُيانَٔ زْ هاخًٓ ۾ ‪ 500‬فّٽً زْ ةهٍغًٓ جْ ٽًِٔ ىٔٽؼم‬
‫جائًٔ ڂگِّ ه ٿئْ ٿّ‪ ًُ .‬زا پً څَُ کام ٽَِٔ ؿٍٔٽْ ىٔٽؼ ڂگِا ۽‬
‫‪ 5‬کام ‪ 8‬ؿٍٔٽْ ىٔٽؼ هٓڪؼا ٌُّغا آًُ‪ ًُ .‬زّ پً ىؼڪب ٌُّغه‬
‫آُْ‪ .‬زًٍِ ۾ ‪ 12‬کام ‪ 15‬زّچا ٌُُّغا آًُ‪.‬ظكڪ ؿانْ ۾ىڪيم‬
‫پًٍ کام ىضؼهل ٌُّغه آُْ زٔڪّ فٔتؼهو کام اپؼٓم جائًٔ‬
‫ٌُّغه آُْ جارن پً اپؼٓم کام ىئْ جائًٔ قؼهظ ٿْ هٍٓغا آًُ‪ُْ.‬‬
‫چّذز فٽ ۾ ‪ 25‬کام ‪ 30‬ڪهّ ٌُّغه آُْ‪ ًُ .‬کْ ذٓهّو زْ‬
‫ؿهٔپؼم ال ؿڀ کام ةِحؼ ؿيسھّٔ هٍٓغه آُْ ُْ ُڪ ىىتّض‬
‫زاةهّ ه آُْ‪ ًُ،‬زْ ٻڌآم ڂٓگھ جْ پِچڻ ۾ ًُ کْ ؿّ ؿاك‬
‫نڳْ هڃڻ ٿا ٌٔپاك ۽ ةِاذ زا ؿاك زا ه ةِحؼًٓ قياذ ڪٔا هڃً ٿا‬
‫ًُ زْ ڪاٺْ ّياذجً ۾ ڪو آٍغو آُْ‪ ًُ ،‬ىام ٌٍڍا ٌٍڍا ڦم‬
‫ٌُّغا آًُ‪ .‬زٔڪْ ُڅڪاذ زْ رىاٌْ ۾ ًُ کْ پِْٔ کائٍٔغا آًُ‪.‬‬
‫ًُ ۾ ٌكاؿحّ ڪافْ ىلغاذ ۾ ٌُّغه آُْ‪ ًُ ،‬زْ کٌّئؼ کْ ذاك‬
‫ىلال‬
‫ِس‬ ‫چٌّغا آًُ ًُ زْ ڪاٺْ ڳاچُْ ۽ ىّٔه ڪاذه ٌُّغه آُْ‬
‫پٔغائف ڂٓؼن ڂهم ‪ ،‬ىٔـّذو‪ ،‬ىغؼةْ ةٍگاك ۽ پاڪـحام ۾ قيانْ‬
‫ّالئلً ۾ ُيانَٔ زتم زْ گِاٽًٔ ۾ ٿٍٔغه آُْ‪.‬‬
‫ىؽاث‪ 0‬ؿؼخ ُظكڪ خذزّ ٻّٔ‪.‬‬
‫فائغا‬
‫ُْ ىْغو زْ ؿّرس ۾ ىفٔغ ُُسڻ ؿام گڏ اٿ ُازِائْ ٿّ‪ ًُ ،‬زا‬
‫پً ڇّڅا ۽ جٔم ڪڙا ۽ ڪـاذا ٌُّغا آًُ اٌَِْء ڪؼو پٔٽ زا‬
‫ڪٔڙا ظاذث ڪؼ ۾ ىْاهم آُْ‪ ،‬انـؼ ۽ رظيً کْ ُڇٽائْ ٿّ‪ ،‬ذة‬
‫هڃائْ ٿّ‪ ،‬ؿّراڈ ۾ ةَ ىفٔغ آُْ‪ ،‬ذصو زْ ىؼوً ۾ ىفٔغ آُْ‬
‫ىلّو ةاَُ ۽ كاةه آُْ‪ ،‬ىٿْ زْ ؿّذ ۽ ڪً زْ ؿّذ ۽ هُڻ زْ‬
‫الِء ڪاذ آىغ آُْ‪ .‬ةغ م زّ ؿاچه ۽ ؿهَِ زْ رظيً ۾ ةَ ىفٔغ آُْ‬
‫ڪف آُْ‪ ،‬زهٍغذ‪ُّ ،‬و ًضاك‪،‬‬ ‫ًُ زّ کٌّئؼ‪ ،‬كاةه ۽ زؼادٔو ُ‬
‫ڪذؼة صٔه‪ ،‬ٿّنَِ رظو‪ ،‬څٌغم زْ ؿّذ‪ ،‬اکًٔ زْ ؿڙ ۾ ىفٔغ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪158‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫آُْ‪ ًُ ،‬زّ جٔم چيڙو زْ ةٔياذًٓ ۾ هاپؼآّ هٍٓغه آُْ‪ُْ .‬‬
‫ٍُغهؿحام ۾ ةغُىيْ‪ ،‬پؼىٔم ۽ ىؼخاٌَ كّة الِء اؿحْياك ڪّٔ‬
‫هٍٓغه آُْ‪.‬‬
‫اًتاِء كغٓو‬
‫اةً ةٌٔاذ زّ چّ آُْ جَ ًُ زْ ڪّئهْ کْ ىاىٔذا زْ پاڻَْء ۾‬
‫ؿفّف ڪؼو ڇاڻْ صغكَ ۾ هذل ازفام ۾ ةٌّذ ؿؼىّم اؿحْياك‬
‫ڪّٔ هڃْ ٿّ‪..‬‬
‫ذاوْ زّ چّ آُْ جَ ًُ زّ ٻّذه کائڻ ؿام پٔٽ زا ڪٔڙا ظاذث‬
‫ٿْ هڃً ٿا‪.‬‬

‫نٌٔفْ ڦڪْ‬
‫نٌٔفْ ڦڪْ اخاذو زْ اةحغائْ خهائً آُْ ىام زٔڪا‬
‫ىٌب ۾ ڪذؼة ؿام اؿحْياك ٿٔڻ ڪؼو ‪،‬ىؼٓىً ًُ‬
‫کْ ذٓؽڪْ ۾ اؿحْياك ڪؼ قؼهظ ڪؼو څٌّ اٌَِْء‬
‫ڳانَِ کْ ىغ ٌُؼ ذکٍغو ام رىاٌْ ۾ اخاذو زْ ًؼفام‬
‫پالؿٽڪ زْ ٿٔهًٔ ۾ پٔڪ ڪؼو ةاكائغو ىاذڪٔٽ ۾‬
‫ُالئْ هئْ ‪ ًُ.‬هكث ُْ خها ظّةنّذة پٔڪٍگ ۾‬
‫آُْ ‪.‬زٔڪا ةغُىيْ ةک ٌَ نڳڻ پٔٽ زْ ؿّذ زْ‬
‫اڪـٔؼو خها آُْ ‪.‬اٌَِْء کام ؿّاِء اڄڪهَِ نّ ةهڊ‬
‫پؼٓكؼ زْ ةٔياذو ّال زال آُْ ام ۾ ةَ ًُ زا‬
‫اڪـٔؼو فائغا آًُ‪.‬نٌٔفْ ىٌب ۾ ًُ ؿام گڏ خهاُء‬
‫انيـڪ ىْحغك زّاُؼخاذ څٌْ هٍٓغو آُْ ‪.‬انتحَ ُاِء ةهڊ‬
‫پؼٓكؼ زْ مّذة ۾ ًُ زّ اؿحْياك ٌَ ڪؼ گھؼزْ‬
‫ام ۾ ٌلنام ٿْ ؿگِْ ٿّ‪.‬‬

‫نٌٔفْ خها ظاٌّ ٽٍڊه ىضيغ ظام‬

 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪159‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫ؿاىٌّڊو ىاىٔؼه ؿً ذٓؼٓا ىاذٽٔيا‬

‫ؿٍڌو‪ 0‬ؿاىٌّڊو ىاىٔؼه‬
‫اذخه‪ 0‬ؿً ذٓؼٓا ىاذٽٔيا‬
‫اٌگؼٓؽو‪Cineraria Martima0‬‬
‫الًٍْٔ‪0‬‬
‫جاذٓط‬
‫ىنؼ ۾ مغًٓ کام َُْء خها‬
‫اؿحْياك ٿٍٔغو اچْ‪ ،‬پؼاڻًٔ‬
‫نکڻًٔ ىام ىْهّل ٿّٔ آُْ جَ‬
‫ىنؼو اکًٔ زْ ؿّڀ‪ ،‬ؿّذ‬
‫کام ّالهن ىّجَْٔء پاڻْ ۾ ةَ‬
‫اؿحْياك ڪٍغا ُُئا‪ .‬زؼىٍْ‬
‫هاذم ةَ ىنؼو ىْهّىاة زْ ةٍٔاخ جْ ًُ کْ پڻ اؿحْياك ڪّٔ‪،‬‬
‫اُّ ئْ ؿتب ُّ زّ ُّىّٔ پٔٿڪ هاذم زٔڪْ زؼىٍْ ۾ ڂاڪٽؼ‬
‫ُُئا جً ةَ ًُ جْ جسؼةا ڪٔا‪ ،‬اًٌِ ًُ کْ اکًٔ زْ ةٔياذو الِء‬
‫ڪاذ گؼ كؼاذ څٌّ‪ ُْ ،‬ٻّٽّ گؼل ّالئلً ۾ ؿيٍڊ زْ هٓسِّ څٺّ‬
‫هّٓ آُْ‪ ،‬اٌَِْء ڪؼو ًُ کْ ؿاىٌّڊو ؿائًٔ ذٓؼٓا زّ ةَ ٌانّ‬
‫څٌّ هّٓ آُْ‪ .‬زًٍِ کْ ّال امالج ۾ ؿاىٌّڊو ىاىٔؼه چئْ‬
‫ؿگِسْ ٿّ‪ ًُ .‬کْ ُٔڊا ُگ َرم ٿٍٔغا آًُ‪.‬‬
‫زاِء پٔغائف‬
‫ىنؼ زْ ؿاصهْ ّالئلً ۾ ڪذؼة ؿام ٿئْ ٿّ‪ ،‬اؿؼائٔم ۾ ةَ ًُ‬
‫زّ ٻّٽّ څٺّ هّٓ آُْ ام کام پِّء اجْ ةاكائغن ًُ زْ پّک ڪئْ‬
‫هئْ‪ .‬ىغذاز ىيتئْ‪ ،‬ڪهڪحْ زْ ؿاىٌّڊو ّالئلً ۾ جيال گِڻا‬
‫اىڪام ىّزّخ آًُ‪،‬زڏًُ جَ ؿٍڌ ۽ ةهّچـحام زْ ؿاىٌّڊو پٽَْء‬
‫۾ ًُ زْ ىّزّخگْ الِء چّٔ هّٓ آُْ‪.‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪160‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ىؽاث زٔئً جَ ًُ خها زْ الِء اُا ڳانَِ اڃام هاوش ٌَ ٿْ آُْ جَ‬
‫ُْ ڪا کائڻ زْ ڪو ةَ اچْ ٿْ‪ .‬اڃام جائًٔ ًُ کْ مؼف‬
‫ُّىّٔپٔٿڪ ۾ ئْ اؿحْياك ڪّٔ هڃْ ٿّ‪ .‬پؼ ًُ زْ جٔؽ ۽‬
‫ڪڙو ُئڻ ڪؼو ًُ کْ گؼل ُظكڪ چئْ ؿگِسْ ٿّ‪.‬‬
‫ىلغاذ ظّذاڈ‬
‫ُْ ُڪ ةِحؼًٓ خها آُْ‪ ،‬زٔڪا کاڃو هڃْ جَ ڪافْ ٌلنام ڪؼو‬
‫ٿْ ‪ ،‬زٔئً جَ دڪؼ ڪؼو آٓا آُّٔم‪ ،‬جَ َُْء اڃام کائڻ زْ اؿحْياك‬
‫۾ ٌَ ٿْ اچْ ام ڪؼو ًُ زْ ىلغاذ ظّذاڈ زْ هرم زّ جًْٔ‬
‫ٌٿّ ڪؼو ؿگِسْ‪ .‬زٔڪڏًُ ُْ کاڃو هڃْ جَ ًُ زّ ىلغاذ‬
‫ظّذاڈ ُڪ گؼال کام ىٿْ ٌَ ُُئڻ کپْ‪.‬‬
‫فائغا‬
‫اکًٔ زْ ُڃٌڌ ۽ ىّجئْ زْ ىكِّذ خها آُْ‪ .‬ظاش ڪؼو اکًٔ زْ‬
‫ؿّرس ۽ ڃڈ نڳْ جَ ؿّذ زْ الِء جيال ةِحؼ آُْ‪ٍُ ،‬غهؿحام زْ‬
‫ُڪ ىكِّذ نٔتاذٽؼو زْ خّّ܀ آُْ جَ ًُ خها زْ ذز کْ‬
‫ڪٍّك زْ هٓسِّ ىهٔم ىاکْ ۾ ىالئْ نڳائڻ ؿام ىّجئْ زْ‬
‫ةٔياذو کْ جيال ةِحؼ فائغه ٿئْ ٿّ‪.‬‬
‫ڪٔئائْ ُزؽ‬
‫ةؼ ةٔؼًٓ‪ ،‬ڪاٽًٔ‪ ،‬ؿائٍـْ جسؽْٓ ۾ ًُ ىام خذٓافث ٿٔا آًُ‪ .‬اُْ‬
‫ؿاڳٔا ُزؽ ةسؼُٔڊ ۽ ىاىٔؼو ۾ ى܂زّخ ٌُّغا آًُ‪.‬‬

‫ًُ خها کْ اؿام زْ ؿاىٌّڊو ّالئلً ۾ جالس‬

‫ڪؼ ‪ .‬گھؼزْ ٻْ مّذة ‪.‬زٔڪڏًُ ڪًٍِ کْ ًُ‬
‫خها زا قفائْ ادؼ څؿڻا ُسً جَ ُّىّٔ پٔٿڪ اؿٽّذم‬
‫جام ُْ خها اٌَِْء ٌانْ ؿام ظؼٓغ ڪؼو ؿفٔغ ىّجْٔ‬
‫۾ اؿحْياك ڪؼائْ ؿگھً ٿا‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪161‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ؿّٓا ةًٔ‬
‫اٌگؼٓؽو‪Soyabean, Glycinmax,‬‬
‫الًٍْٔ‬
‫ظاٌغام‪Leguminosae0‬‬
‫جاذٓط‬
‫ًُ زّ امم هًً ىكؼق ةْٔغ آُْ‪ُْ .‬‬
‫چًٔ زّ اُو فنم آُْ‪ ،‬اٌـاٌْ جاذٓط ۾‬
‫ؿڀ کام پِؼًٓ ُْ ڪّذٓا ۽ ىٔعّذٓا ۾‬
‫پّکْ هئْ‪ .‬ؿّٓا ةًٔ زّ نکث ۾ دڪؼ‬
‫‪،‬ؿڀ کام پِؼًٓ قٍِكاَُ قً ٍُگ زْ‬
‫ُٿ ؿام نکٔم ڪحاب ۾ ‪ 2838‬ؿاك كتم‬
‫ىـٔش ۾ ىهْ ٿّ‪ُ .‬ؼ ؿاك هڅو قام ه‬
‫قّڪث ؿام ًُ زْ فنم زْ پّکْ زّ‬
‫افححاج ڪٍغه ُّ‪ُ ،‬ا ؿّٓاةًٔ زْ پّک‬
‫آىؼٓڪا‪ّٓ ،‬ذپ‪ ،‬زٍّةْ افؼٓلا‪ ،‬ذهز‪،‬‬
‫ىنؼ‪ ،‬آؿٽؼٓهٔا ۽ ةؼمغٔؼ۾ هؿِٔ پٔياٌْ جْ ڪئْ هڃْ ٿْ‪.‬‬
‫ىاُؼم ىٌاةق ؿّٓاةًٔ چٍْٔ نفٍ آُْ‪ ،‬اُّ ةَ چّٔ هڃْ ٿّ جَ هچ‬
‫آكٔا ۾ ذٍُغچ آذٓا‪ ،‬پٍٍِسً ىٽً ىائٽً زْ ىؼجئْ جْ ىاکْ ۽‬
‫ؿّٓاةًٔ ذڃو ظٔؼاة ڪٍغا ُئا‪ .‬اُڙوَء ًؼج هاخوَء ؿٍڌ زا ُپؼاڻا‬
‫ىاڻِّ گّقث ٌَ کائٍٔغا ُئا‪ .‬ظاش ڪؼو زّڳْ كـو زا ىاڻِّ‬
‫پؼهٽًٔ زْ کّټ ًُ ڀاڄَْء ىام پّذو ڪٍغا ُئا‪.‬‬
‫ُؿڃاڻپ‬
‫ىؽاث‪ 0‬گؼل جؼ پِؼًٓ خذزْ ۾‬
‫ىنهش‪ 0‬ڪاذا ىؼچ‪ ،‬نّ ‪ ،‬ىٺْ ؿّڄا‪.‬ىىؼ‪ ًُ 0‬۾ ُڪ ڪڙه زُّؼ‬
‫ٿٍٔغه آُْ‪ ،‬زٔڪّ ڪڍ آؿام ٌُّغه آُْ‪ 6 ،‬ڪّپً پاڻَْء ۾ ‪2‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪162‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫‪ 10‬ىٍٽ کً ُپـآّ‪ ،‬ائًٔ‬ ‫گؼال ىٺْ ؿّڄا هزِْ ؿّٓاةًٔ کْ‬
‫ڪؼ ؿام ؿّٓا ةًٔ زّ ذٌگ خاذ ىاخه انڳ ٿْ هڃْ ٿّ‪ ،‬ؿّٓا ةًٔ‬
‫۾ اُّ ىاخه ُاويْ زْ اٌؽائًٔ ٽؼٓپً جْ ظؼاب ادؼ هزِْ ٿّ‪.‬‬
‫فائغا‬
‫ُْ زـو کْ ٿهِّ ڪؼو ٿّ‪ ،‬ذٌگ ٌکاذو ٿّ ۽ كتىْ کْ پڻ‬
‫ظحو ڪؼو ٿّ‪ .‬ؿّٓا ةًٔ زّ کٔؼ ٻاذم کْ ًاكث هذ ڪؼ ؿام گڏ‬
‫پّچًُ ىاڻًِ کْ پٔؼو زْ ڪيؽهذوَء الِء ةَ اٌحِائْ ڪاذآىغ‬
‫ذٍُغه آُْ‪ .‬آـحائًٔ زّ ًُ کْ ڪآَ ڪهپ چّٔ هٍٓغه آُْ‪ .‬ڪآَ‬
‫ڪهپ زْ ىٍْ܁ آُْ زّاٌْ هاپؾ څٍٓغچ‪ .‬ؿّٓاةًٔ نٔـْ ٿًٔ‬
‫صامم ڪؼ الِء اؿحْياك ڪّٔ هٍٓغه آُْ‪ .‬نٔـْ ٿً اُّ ىاخه آُْ‪.‬‬
‫زٔڪّ ذئٔؾ ّىّم ۾ ڪّنٔـٽؼهك زْ ازحياظ کْ ذهڪْ ٿّ‪.‬‬
‫اٌـاٌْ ظهًٔ زْ ىؼىث ڪؼو ٿّ‪ ًُ ،‬۾ ُڪ اُڙهىاخه آُْ‪،‬‬
‫زٔڪّ خىاغْ ظهًٔ زْ مالصٔث هڃائْ ٿّ‪ .‬ؿّٓاةًٔ ۾ فّالخ‬
‫رٓاخن ُئڻ ڪؼو ذة زْ کّټ ۾ ةَ ىفٔغ آُْ‪ .‬ؿّٓا ةًٔ زْ‬
‫ڪاذةُّائٔڊذٓٽؾ ۾ ٌكاؿحّ ٌَ ٌُّغه آُْ‪ ،‬اٌَِْء ڪؼو ؿّٓاةًٔ‬
‫دٓاةٌٔؾ زْ ىؼٓىً الِء اٌحِائْ ىفٔغ آُْ‪.‬‬
‫ڪٔئائْ جسؽّٓ‬
‫ًُ ۾ پؼهٽًٔ هٽاىً‪ ،‬ىْغٌْ ُزؽم کام ؿّاِء ٻٔا ةَ غػائْ ٍّنؼ‬
‫ى‬
‫ىذال ةآّ ٽًٔ‪ ،‬فّنڪ ائـڊ‪ ،‬پٍٔٿّٽٍٔڪ ائـڊ‪،‬‬ ‫ىّزّخ ٌُّغا اٿؾ‪،‬‬
‫هٽاىً اِسو‪ ،‬پائؼاڂاڪـً ةَ ڪذٔؼ ىلغاذ ۾ ىّزّخ ٌُّغه اٿؾ‪100 .‬‬
‫گؼال ؿّٓا ةًٔ ۾ پؼهٽًٔ ‪ 43.2‬ؿٔڪڙه ‪ ،‬ذٓكّ ‪ 3.7‬ؿٔڪڙه‪،‬‬
‫ڪاذةُّائٔڊذٓٽؾ ‪ 2.9‬ؿٔڪڙه‪ ،‬ؿڻڀ ‪ 19.5‬ؿٔڪڙه‪ ،‬ىْغٌْ ُزؽ ‪4.6‬‬
‫ؿٔڪڙه ٌُّغا آًُ‪ .‬ڪٔهكو ‪ 240‬ىهْ گؼال‪ ،‬فاؿفّذز ‪ 600‬ىهْ‬
‫گؼال‪ ،‬نَُّ ‪ 11.5‬ىهْ گؼال ۽ ڪسَِ ىلغاذ ۾ هٽاىً اِسو ٌُّغه آُْ‪.‬‬
‫ُْ جسؽّٓ ‪ 100‬گؼال ؿّٓاةًٔ زّ آُْ‪ ًُ .‬۾ نٔـْ ٿً ةَ ڪافْ‬
‫ىلغاذ ۾ ىّزّخ ٌُّغه آُْ‪.‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪163‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ؿّٓاةًٔ زّ کٔؼ‬
‫ؿّٓاةًٔ کْ ذاة زّ پاڻَْء ۾ ُپـائْ ڇڏّٓ‪ ،‬متش زّ آحؼه ٌؼل‬
‫ٿْ هٍٓغو زّ اٌَِْء زْ کم الُْ ؿگِتْ‪ ،‬کم الُڻ کاٌپِّء اٌَِْء‬
‫کْ چڱَْء ًؼج ڃهئْ ام کام پِّء څٌڊو ڪٌّڊو ۾ گالئٍٔڊذ ىكًٔ‬
‫۾ پِْٔ ‪ُ ،‬ا ام ۾ پاڻْ هزِْ ُهڪْ ةاَُ جْ ٽِڪآّ‪ ،‬۽ چيچّ‬
‫ُالئٍٔغا ذُّ زٔئً ٽِڪْ جَ الُْ ڇاڻْ ذکّ‪ ،‬کٔؼ جٔاذ آُْ‪ُ .‬اڻْ‬
‫اٌَِْء ۾ کٍڊ ىالئْ پٔاذّٓ ۽ ىٿٔام فائغا صامم ڪؼّٓ‪ ،‬زً زّ‬
‫اؿًٔ دڪؼ ڪؼو آٓا آُّٔم‪.‬‬
‫ؿّذث ىکْ‬
‫اذخه‪ 0‬ؿّذث ُىکْ‬
‫ّؼةْ ‪ 0‬آرذ ةّم‪.‬‬
‫فاذؿْ‪ 0‬گم آفحاب پؼؿث‪0‬‬
‫ةٍگانْ‪ 0‬ؿّذث ُىکْ‪.‬‬
‫ؿٍـڪؼة‪ 0‬آڃجٔا ةؼٌٔڪا‬
‫اٌگؼٓؽو‪Sun Flower 0‬‬
‫الًٍْٔ‪Helianthus Annusline 0‬‬
‫ظاٌغام‪Compositaea 0‬‬
‫جاذٓط‬
‫ُْ ٻّٽّ ىئڪـٔڪّ زّ چّٔ هڃْ ٿّ ٍْْٓ ًُ زّ آةائْ هًً‬
‫ىٔڪـٔڪّ آُْ‪ ًُ ،‬زّ ٻّٽّ ؿّذًُٔ مغوَء ّٔـّو ۾ پِؼّٓم‬
‫خفّْ ّٓذپ پِحّ‪ ًُ ،‬کْ مؼف ظّةنّذجَْء زْ ةٍٔاخ جْ نڳآّ‬
‫هٍٓغه ُّ‪ ،‬پؼ ‪1830‬ظ کام ًُ ىام جٔم ڪڍو ةاكائغن جساذة ڪئْ‬
‫هٓئْ‪ 18 ،‬مغو ّٔـّو ۾ ذهز ۽ ُانٍٔڊ ۾ ًُ زْ ةاغً ۾ پّک‬
‫ڪئْ هئْ ۽ ام زْ ٻسً ىام جٔم ڪڍو غػائْ وؼهذجً الِء‬
‫اؿحْياك ڪّٔ هٍٓغه ُّ‪ .‬آـحائًٔ زّ ُا ٌَ مؼف ةؼ مغٔؼ ۾ پؼ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪164‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫پاڪـحام ۾ ةَ ًُ زْ پّک جٔم زْ وؼهذجً کْ پّذو ڪؼ الِء‬
‫ڪئْ هڃْ ٿْ‪.‬‬
‫ؿڃاڻپ‬
‫ًُ زّ ٻّٽّ‪ ،‬ىٔٽؼ کام ؿّا ىٔٽؼ جائًٔ ڂگِّ ٌُّغه آُْ ڪٿْ‬
‫ڪٿْ جَ ىاڻِّ زْ كغ زّ پڻ ٿٍٔغه آُْ‪ ًُ ،‬زا پً گِؼا ؿاها ‪،‬ڂگِا‬
‫هٓڪؼا‪ ،‬ؿفٔغ ٻر ىٿام ٌُّغه اٿؾ‪ُ ،‬ؼ پً زْ پاچ کام ُڪ ُگم‬
‫ٌڪؼو ٿّ‪ُ ،‬گم رذخ ذٌگ زا نٔڪً ُا جٔهْ ٻر زْ صٔذٔث ۾‬
‫پّکڻ ڪؼو ُڪ اُڙه ٌـم آٌغه هّٓ آُْ‪ ،‬زٔڪّ ُڪ اٌحِائْ‬
‫هرٌْ ُگم څٍٓغه آُْ‪ ،‬زڏًُ جَ اڳْ ةاغً ۾ نڳائڻ هاذه ؿّذث‬
‫ُىکْ اٌحِائْ ٌٍڍه ٌُّغه ُّ‪ ،‬آـحائًٔ زّ پٍغذًُ هَِٓ گم غػائْ‬
‫ىلنغم الِء اؿحْياك ٿٍٔغچ ؿّذث ُىکَْء زْ ُڪ ُگ َرم زْ هرم‬
‫ةؼاةؼ ىؾ ٿٍٔغا‪.‬‬
‫‪3‬‬ ‫ىؽاث‪ 0‬گؼل ُظكڪ ‪ 2‬خذزْ ۾‪ 0‬صڪٔو ّتغانهٌٔف ۽ جئيْ‬
‫خذزْ ۾ گؼل ُظكڪ نکّٔ آُْ‪ ،‬زٔڪّ ڪِڙو ةَ نضاط کام‬
‫ىٍاؿب ٌاُْ‪ ،‬امّنً پِؼًٓ خذزْ ۾ گؼل ُظكڪ ُئڻ کپْ‪.‬‬
‫ىلغاذ ظّذاڈ‪3 0‬گؼال کام ‪ 5‬گؼال جائًٔ‪.‬‬
‫فائغا‬
‫ًُ زْ ٻسً زْ اؿحْياك ؿام ٿڪاهټ ۽ ڪيؽهذوَء زّ اصـاز‬
‫ٌَ ٿّ ٿئْ اّناةْ ةافحً کْ ىىتّض ڪؼو ٿّ‪ .‬ؿّذث ُىکْ ۾‬
‫ٿآاىًٔ ‪ٌ ،‬آاؿًٔ زْ ىّزّخ ُئڻ ڪؼو اّناب ۽ خىاع ؿام گڏ‬
‫ؿّذث ُىکَْء زْ ُ‬
‫ڪٽٔم ٻسً زّ ڪاچُّ‪ ،‬ؿاَُ زْ ةٔياذًٓ ۾‬
‫ىفٔغ آُْ‪ .‬ڪاچُْ کْ اؿحْياك ڪؼ ؿام گهْ زْ ؿّرس ‪،‬‬
‫کٍگَِ اٌفهّائٍؽا‪ ،‬زِڙم ىؼوً ۾ فائغه ٿْ هڃْ ٿّ‪ .‬ؿّذث ُىکْ‬
‫۾ ىّزّخ نٍّٔنڪ ائـڊ قؼٓاًٌ زْ خّٓاذم ۾ ىّزّخ ڄئم‬
‫ڪّنٔـٽؼهك کْ جضهٔم ڪؼو ٿّ‪ ،‬فّالخ ُئڻ ڪؼو ذة هڃائڻ الِء‬
‫ىفٔغ آُْ‪ ،‬زگؼ ۽ جهْ زْ هذل کْ ظحو ڪؼو ٿّ‪ ،‬ڪً زْ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪165‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ةٔياذًٓ ۾ ڪاذآىغ آُْ‪ ًُ،‬زْ پاچ زّ ڪاچُّ‪ ،‬صٔه زاذو ڪؼ‬
‫۽ هٓو کاٌپِّء اؿحْياك ڪؼ ؿام ذصو زْ مفائْ ڪؼو ٿّ‪ .‬خذخ‬
‫خك ىهٔؼٓا‪ ،‬ىغذةّك آُْ‪ ،‬چٔهَِ زْ ؿّذ‪ ،‬ؿٍڌم زْ ؿّذ‪ ،‬۽ هٓو‬
‫زْ ؿّذم ۾ ڪاذآىغ آُْ زٔڪڏًُ ةّاؿٔؼ زّذة ٌَ ةِْٔ ‪ ،‬جَ‬
‫ًُ زْ ٻسً کْ گِّٽْ پٔاذ ؿام ذة ةٍغ ٿْ هڃْ ٿّ‪.‬‬
‫زغٓغ ذٓـؼچ‬
‫کَْء زْ پّک ٿئْ ٿْ‪،‬‬ ‫ُ‬
‫ًُ الِء اُّ چّٔ هّٓ آُْ جَ زحْ ؿّذث ى ِس‬
‫ُاجْ ىهٔؼٓا ةعاذ گِٽ ٿئْ ٿّ‪ .‬اُڙوَء ًؼج اٌَِْء ىاصّك ۾ ذٍُغچ‬
‫ىاڻًِ کْ ؿٍڌم زّ ؿّذ ٌَ ٿٍٔغه آُْ‪ .‬ؿائٍـغاًٌ اٌَِْء جضلٔق‬
‫زا اڃام جائًٔ هاوش ؿتب ٌَ ُٻڌآا آًُ‪ ُْ ،‬مؼف جضلٔلْ ؿؼهو‬
‫ذپّذټ آُْ‪ .‬ىهٔؼٓا ۽ ؿٍڌم زْ ؿّذ هاذو ّالئلً ۾ پٍغذًُ کام‬
‫هَِٓ ٻّٽا نڳائڻ ؿام فائغه ىضـّز ٿئْ ٿّ‪ٓ ،‬ا کڻْ ائًٔ چئسْ جَ‬
‫ڪًٍِ ةَ گِؼ ۾ ‪ 15‬کام ‪ 20‬ٻّٽا نڳائڻ ؿام اُْ فائغا صامم ڪؼو‬
‫ؿگِسً ٿا‪.‬‬
‫ىفؼخ اؿحْياك‬
‫ًُ زْ ُگهً زّ ذز ڪپَِ ۾ ٻّچو‪ ،‬ىلْغ ۾ ذکڻ ؿام ٻاذم زّ‬
‫پڇّ نِڻ مضٔش ٿْ هڃْ ٿّ‪.‬‬
‫‪ ًُ .2‬زْ پاچ هَِٓ گؼال ڪاچُْ‪ ،‬متش ه قال پٔاذ ؿام صيم‬
‫ؿاكي ٿْ هڃْ ٿّ‪.‬‬
‫‪ ًُ .3‬زا ‪ 7‬گؼال پً گِّٽْ پٔئڻ ؿام اّّذ ۽ىئم ٻاذ ظاذث ٿْ‬
‫هڃْ ٿّ‪.‬‬
‫ىسؼةاة‬
‫ؿّذث ُىکَْء زا پً ‪ّ 3‬غخ ‪ ،‬ڦّٽا ‪ّ 5‬غخ‪ ،‬ڪاذا ىؼچ ‪ّ 10‬غخ‪ُ ،‬ڪ‬
‫ڇٽاٌگ پاڻَْء ۾ گِّٽْ پٔاذّٓ‪ ،‬ىٿام ُڪ جّنّ ىاکْ کاذآّ‪.‬‬
‫فائغا‬
‫ىهٔؼٓا ُةعاذ ۽ ُؼ كـو زْ ىٿْ زْ ؿّذ ۾ ىفٔغ آُْ‪.‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪166‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫ؿؼ ُڦّڪّ‬
‫ٍُڌو‪ 0‬ؿؼڦّڪا پٍساةْ‪0‬‬
‫زِّزِؼه‪ ،‬زِاٌا ُٻّٽِسْ فاذؿْ‪0‬‬
‫ةؼگ ؿٌّانّ ُگسؼاجْ‪ 0‬ؿؼ پٍڪ‬
‫ىؼُٽْ ‪ 0‬اٌاٌْ‪.‬‬
‫اٌگؼٓؽو‪0‬‬
‫الًٍْٔ‪Tephrosia Purpurea Linn0‬‬
‫آڪَِ‪0‬‬
‫جاذٓط‬
‫ؿؼ ڦّڪا ؿٍـڪؼة نفٍ آُْ‪،‬‬
‫زًٍِ ۾ ؿؼ زْ ىٍْ܁ آُْ جٔؼ‬
‫ڦّڪّ ىٍْ܁ رُؼ ٍْْٓ جٔؼ زّ‬
‫رُؼ! ُْ ظانل ةؼمغٔؼ زْ ُٻّٽِسْ‬
‫آُْ‪ ،‬ىعؽم االخهَٓ زْ ىنٍف ًُ‬
‫زّ جفنٔم ؿام دڪؼ ڪّٔ آُْ‪،‬‬
‫آٍـهْ زّ چّ آُْ جَ څکڻ اٌڊٓا زا‬
‫ىاڻِّم ًُ کْ ةغ ُىيْ الِء‬
‫اؿحْياك ڪٍغا آًُ‪ ،‬آىؼٓڪا ۾ ًُ‬
‫کْ پٔٽ زْ ڪٔڙم کام ّالهن ُىغو زْ ُةعاذ الِء ةِحؼًٓ ؿيسٍِغا‬
‫ُئا‪ .‬اٌڊٓا کام هٺْ ّٓذپ زْ ؿفؼ ۾ًُ زْ پاچم کْ ىْغو زْ‬
‫انـؼ الِء ةَ ؿائٍـغام جضلٔق ۾ ىنؼهف آًُ‪.‬‬

‫قٍاظث‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪167‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ُْ ظّخذه ٻّٽّ آُْ زٔڪّ ىٍْ ىٔٽؼ کام ىٔٽؼ کً ڂگِّ ٌُّغه‬
‫آُْ ًُ زا پً آىِّم ؿاىِّم ٌُّغا آًُ ًُ زّ گم ڳاچُّ‬
‫هاٌڱڻائْ ذٌگ جْ جٔؽ ٌُّغه آُْ ًُ زّم ڦؼُّٔم ٌٍڍّٓم‬
‫چپحؼّٓم ڪسھ ىڙٓم ٌُّغّٓم آًُ‬
‫ىلال پٔغائف‬
‫پاڪـحام ۾ ظاش ڪؼو زتهً زْ الًُٔ کام ّالهن ذٓگـحاٌْ‬
‫ّالئلً کاٌـّاِء ‪ 6‬ؿث ُؽاذ فٽ زْ اچائْ جْ پٔغا ٿْ ؿگھْ ٿّ‬
‫‪ٍُ ُْ،‬غؿحام ۽ ةؼىا ۾ةَ ٿئْ ٿّ‪.‬اؿام زّخهؿث صڪٔو ّهْ ىضيغ‬
‫ّؼق ڪٍٔـؼ الِء جاره ؿؼڦّڪّ اؿحْياك ڪٍغه آُْ اُّ ٽٍڊه آخل‬
‫زْ هٓسھّ فّزْ هاٽؼ جام پٽؼائٍٔغه آُْ‪.‬‬
‫ىؽاث گؼل ظكڪ خذزَ خهل‬
‫فائغا‬
‫ُْ گھڻّ ڪؼو ذة زْ ظؼاةْ آجكڪ زػال ظاذس جؼ ه ظكڪ‬
‫‪،‬ڦٽ ڦؼهچّٓم‪،‬هذل ۽ ذة ماف ڪؼ الِءڅٌّ هڃْ ٿّ‪.‬ىؼص اٺِؼ‬
‫ةَ اڪـٔؼ اُْ‪.‬اٌِِْء ۾ ًُ زا پً څٌا هڃً ٿا‪.‬ام کام ؿّاِء ىهٔؼٓا‬
‫ةعاذ الِء ةَ ىفٔغ آُْ گؼخو ۽ ىذاٌْ زْ هذل الِء ةَ ىفٔغ‬
‫آُْ‪.‬اٌَِْء کام ّالهن ؿؼًاٌْ ڳّچًٓ ۾ ةَ ڪاذآىغ آُْ ُْ نٔپ‬
‫ڪؼ ۾ ةَ ىفٔغ داةث ٿّٔ آُْ صڪٔو ٌسو انغٍْ زّ چّ آُْ جَ‬
‫صڪٔو اُّو ظام زّ ىْيّك ُّ جَ‪ .‬زًٍِ کْ ڪكحَ زاة ىام‬
‫ٌلنام ٿٍٔغه ُّ جَ ام کْ ؿؼڦّڪّ گھّٽْ پٔاذٍٓغا ُئا‪.‬‬
‫زغٓغ جضلٔلاة‬
‫ؿؼڦّڪْ زْ پاچ جْ ڪْ ةْ اٌـٽٔٽّٔټ فاذىاز ٽٔڪٍاالزْ‬
‫ڪئكً۽ ذٓـؼچ ؿٍٔٽؼ گاٌغُْ ٌگؼآؾ آؾ خٓف پاٌڊو زْ ةْ‬
‫قان آً آؾ پؼىاذ جضلٔق ڪئْ ‪ ،‬ف܁ انّكث اُا جضلٔق ڪّئً جْ‬
‫ڪئْ هئْ‪.‬زًٍِ ىام اُّ داةث ٿّٔ جَ پٔپٽڪ انـؼ ڂّٓڂٍٓم انـؼ۾‬
‫ًُ زْ پاچ ى܂دؼ آُْ‪.‬پؼ جٔؽاةْ ذًّةحً کْ گھٽ هڃ ڪؼ ۾ ًُ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪168‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫زّ ڪّ ةَ ڪؼخاذ ٌَ ذُّٔ‪.‬انتحَ انـؼ کْ ظحو ڪؼ ۾ ى܂دؼ ذُْ‬
‫اٌَِْء ڪؼو ًتٔتً کْ گھؼزْ جَ ‪ ًُ ُّ،‬زْ پاچ انـؼ ۾ هاپؼائً‬
‫جَ گڏ ڪاةَ آٍٽا آـڊ‪،‬ڦڪْ وؼهذ اؿحْياك ڪؼائًٔ‪،‬زٔئً ىؼٓه‬
‫کْ جؼة ذنٔف ىهْ ؿگھْ‬
‫ڪٔئائْ زؽ‬
‫آيّ ڂًٓ ڪؼائـّفٍٔڪ آـڊ‪،‬ؿائٔٽؼٓٽّگهّڪّؿائڊ‪،‬ڇاذو ۾‬
‫ىٔگٍٔؽ کام ّالهن‪،‬ڪهّذه فهڪٔـٽؼًٓ‪،‬ڪٔفْ ؿائٽؼٓٽ ةَ ىّزّخ‬
‫ٌُّغه اٿؾ‪.‬‬
‫ىفؼخ ّالث‬
‫زٔڪڏًُ ؿؼڦّڪّ گھّٽْ پٔاذّٓ هڃْ جَ ڪكحْ پاذو زّ رُؼ‬
‫زـو ىام ظاذث ٿْ هڃْ ٿّ‪.‬‬
‫ىسؼةاة‬
‫ؿؼڦّڪّ ‪ 50‬گؼال‪،‬ڀٍگ ‪ 25‬گؼال ڪاذاىؼچ ‪10‬گؼال ڪٽْ ڇاڻْ‬
‫ؿفّف ٺاُْ ذکّ‪.‬‬
‫فائغا‬
‫ةّاؿٔؼ زّ ذة جؼة ةٍغ ڪؼو ٿّاٌَِْء کام ّالهن ؿّراڈ الِء ةَ‬
‫اٌحِائْ ىفٔغ آُْ‪.‬‬
‫ىؼڪتاة‬
‫ٌلّظ قاُحؼن‪.‬زّقاٌغن ڪٍٔـؼ‪ّ،‬ؼق ڪٍٔـؼ‪ّ،‬ؼق ىؼڪب ىنفْ‬
‫ظّم‪.‬‬

‫ؿحاهك ىّمهْ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪169‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫گسؼاجْ قاهذو‬ ‫ؿٍڌو ؿؼهذو‬ ‫ٍُغو ؿحاهك‬
‫ؿٍـڪؼة قث ىّنْ‬
‫اٌگؼٓؽو ‪Asparagus‬‬
‫الًٍْٔ‪Aspargus Racemosus wild‬‬
‫جاذٓط ؿحاهذ اڀ کام ٻَ ُؽاذ ؿاك‬
‫اڳ ىٔڊٓٽٔؼم ۽آكٔا ىائٍؼ۾ اؿحْياك‬
‫ڪئْ هٍٓغو ُئْ‪.‬ذهىْ ًُ کْ‬
‫ظّقتّ ۽ خهائْ فائغم ڪؼو پـٍغ‬
‫ڪٍغا ُئا ‪ ًُ.‬زْ امم هًً ةاةث چّٔ‬
‫هڃْ ٿّ جَ ُْ آكٔا ڪّچڪ ۽ ىكؼكْ‬
‫ةضؼن ذهل زْ ىٔغاٌْ ّالئلً ۾ ذهىً‬
‫ٻَ ُؽاذ ؿاك كتم ىـٔش کام پّکٍٔغا‬
‫اچً ؿًّٓ ؿاك پِؼًٓ جائًٔ قحّاذ‬
‫زھٍگهً ۽ ةٔاةاًٌ ۾ ظّخ ذه زڙو‬
‫ٻّٽْ زْ قڪم ۾ ڦٽٍغو ُئْ ةاكاّغو‬
‫جساذجْ ةاغً ۽ گھؼٓهّ ةاغً ۾ پّکْ‬
‫هئْ ام کام پِّء ٌث ٌّام جسؼةً کام‬
‫پِّءڪافْ ىعحهف كـو ىْؼص هزّخ‬
‫۾ اچْ هٓا چًٔ ۾ ؿحاهك زّم ڪافْ‬
‫كـيّم څٺّٔم هّٓم آًُ اًٌِ ىام‬
‫ڪسھ كـو زٔڪْ ٌانْ خاذ ٌُّغا‬
‫آًُ اُْ غػا ًّذ هاپؼآا هڃً‬
‫ٿا‪.‬جائّٔام ۾ جساذجْ ًّذ جْ ڂٻً ۾ پٔڪ ڪؼو ٻًٔ ىهڪً څاًٌِ‬
‫ىّڪهْ هڃْ ٿْ‪ .‬ٿّذه ّؼمّ ٿّٔ آُْ زّ ىالئٔكٔا۽ ىكؼكْ‬
‫افؼٓلَ ۾ هڅو پٔياٌْ جْ پّکّٔ هڃْ ٿّ ‪.‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪170‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ىؽاث ؿؼخ جؼ ىىؼًُ زْ پاچزْ کم ٌلناٌغن آُْ گھڻّ ڪؼو‬
‫اؿحْياك ٌَ ڪئْ هٍٓغو آُْ پؼ زٔڪْ ؿڪم پاچهم ىاذڪٔٽ‬
‫ىام ىهً ٿّٔم اًٌِ زّ ڪّ ةَ ٌلنام ٌَ آُْ گؼخم زا ىؼٓه ۽‬
‫گهِڙ زا ىؼٓه ًُ ىام جڪهٔف ىضـّز ڪً ٿا اُڙوَء ًؼج‬
‫ةهغيْ ىؽاث زا ىاڻِّ ةَ ؿحاهك اؿحْياك ڪؼ ۾ اصحٔاض ڪً‬
‫ىلغاذه ظّذاڈ‬
‫‪5‬گؼال کام گؼال جائًٔ‬
‫فائغا‬
‫ڪو رهذ ۽ هڃٓم خك الِء ّيغن غػا آُْ ًُ ۾ پّٽاقٔو ڪافْ‬
‫ىلغاذ ۾ ٌُّغه آُْ ام ڪؼو ؿٍڌم زْ ؿّذ۾ ًُ زّ اؿحْياك‬
‫ىفٔغ آُْ ًُ کْ زٍـْ ةٔياذًٓ ۾ ىؼخاٌَ ڪيؽهذو الِء اؿحْياك‬
‫ڪّٔ هٍٓغه آُْ ؿم کٍگھ ۽ خق الِء ىفٔغ آُْ ‪ّ.‬لم هڃائْ‬
‫ٿْ‪.‬ؿٍگؼٍُْ ٌّاؿٔؼ۽اکًٔ زْ ةٔياذو ۾ ىفٔغ آُْ‪.‬ىْغو زْ‬
‫انـؼ ۾ ةَ ًُ زا فائغا ىكاُغو ۾ آٓا آًُ ظٌّْ ةّاؿٔؼ ظٌّْ‬
‫خؿث پٔچف ّىّم زّ ؿٔٽسڻ ؿِڪ آّٓهذهٓغڈ ۾ جَ ًُ ىام‬
‫جٔم ٺأُا هٍٓغا آًُ دٓاةٌٔؾ ۾ ةَ ڪاذائحْ آُْ‪.‬‬
‫ىؽٓغ ڄا‬
‫ؿحاهذو ٍُغو نفٍ آُْ زًٍِ زْ ىٍْ܁ آُْ اُا ّّذة زًٍِ زا‬
‫‪ 100‬ىڙز ُسً ُْ ّّذة الِء رذظٔؽ ؿيسھْ هڃْ ٿْ ‪ُْ.‬‬
‫ّّذجً زْ زياّْ ظّاُف ةَ هڃائْ ٿْ ‪.‬اؿلاض صيم ىٍّٔ پار زْ‬
‫ىـئهً ۾ ڪاذآىغ آُْ اٌَِْء ڪؼو ّّذجً زْ انـؼ ۾ اٌحِائْ‬
‫ڪاذآىغ آُْ ّّذجً زْ زٍؼك مضث زْ الِء اٌحِائْ ڪاذائحْ‬
‫آُْ‬
‫زغٓغ ؿائٍـْ ذٓـؼچ‬
‫اٌڊًٓ ؿائٍـغام ؿٍحّز ڪياذ زْ ىٌاةق جَ اؿام کْ ًُ زْ‬
‫گھٽ ۾ گھٽ ‪ 50‬فائٽّ گؼهپً زْ ظتؼ آُْ اؿٽؼائٔڊك ؿٔپًٌّٔ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪171‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫گالئٔڪّ ؿائٔڊك ؿٔپًٌّٔ گالئٔڪّ ؿائڊ انڪالئً پّنْ ؿٔچّ‬
‫ذائٔڊىّٔؿٔهٔر ۽ آئـّفهّٔم زًٍِ زا جيال گھڻا فائغا آًُ زٔڪْ‬
‫ًتْ ظامٔحّم ذپّذټ ٿّٔم آًُ ‪.‬اًٌِ ىام ؿٽٔؼائٔڊ ؿٔپًٌّ ىام‬
‫آٍٽْ ؿحاهذًٓ ‪ ٍْْٓ 1،4 ،‬آٍٽْ آڪـْ ٽّؿڪ اىٍّٔ ىاڂّٓ نٔٽؼ‬
‫آٍٿؼهؿائً آٍٽْ ةهڊ ڪّنٔـٽؼهك ذڂّٓؿؼ‪،‬فائٽّ ڂٓـٽؼائؽؿپائٍا‬
‫زً گالئٔڪّ ؿائڊرؿائٍا ڂًٓ گهـؼائٔڊرٍْْٓ آٍٽْ پؼهرهفائٽّ‬
‫‪4‬‬ ‫ڂٓـٽؼائٔؽٍْْٓ آٍٽْ ىائٔڪؼه ةائم گالئٔڪّ ؿائڊ او آئْ‬
‫اؿپاذزً او آٍٽْ آڪـْ ٽّؿڪ آٍٽْ ٽّٔىؼ ذٓـٔئّ فٔؼام‬
‫ُٔپاٽّ پؼهٽٔڪٽؼ‪،‬آٍٽْ ٽّٔىؼ‪ ،‬زؽا ىّزّخ ٌُّغ آًُ‬
‫ڪٔئا ئْ جسؽّٓ‬
‫‪ 93‬ؿٔڪڙه ڪاذةُّائٔڊذٓٽؾ ‪ 3.9‬ؿٔڪڙه ؿڻڀ ‪ 2 .،‬ؿٔڪڙه پؼٽًٔ‬
‫‪ 2.2‬ؿٔڪڙه ذٓكّ ٌُّغه آُْ ‪.‬زڏًُ جَ ىْغٌٔاة ۽ صٔاجٍْٔ زؽم‬
‫۾ ڪٔهكو ‪ 22‬ىهْ گؼال پّٽاقٔو ‪ 20‬ىهْ گؼال فاؿفّذز ‪62‬‬
‫ىهْ گؼال نّن ُڪ ىهْ گؼال صٔاجًٔ ؿْ ‪ 33‬ىهْ گؼال هٽاىً او‬
‫‪ 900‬اٌٽؼ ٌٔكٍم ٌّٓٽ کام ؿّاِء ڪسھ هٽاىً ةْ ڪاىپهٔڪؾ‬
‫قاىم ٌُّغه آُْ ؿحاهك زْ ‪ 100‬گؼال ظّذخٌْ صنْ زْ غػائْ‬
‫مالصٔث ‪ 59‬ڪٔهّذٓؽ آُْ‬
‫ىفؼخ اؿحْياك‬
‫ؿحاهك ‪3‬گؼال ذهراٌّ کٔؼ ؿام کائڻ ڪؼو پٔچف ظٌّْ خؿث‬
‫پٔكاب زْ گھٽحائْ ۽ ڪيؽهذو ۾ ىفٔغ آُْ‬
‫‪ 10‬گؼال ذهراٌّ کائڻ ؿام‬ ‫ًُ زْ جارًٓ پاچم زّ ىؼةّ ٺاُْ‬
‫زؼٓام ۽ اصحالل ۾ فائغه ٿْ هڃْ ٿّ‬
‫ىسؼةاة‬
‫قحّذو گھؼة‬
‫ُْ آّٓذ هٓغڈ ٌـعّ آُْ گَِٔ چاذ ؿٔؼ ؿحاهذ زّ ذز چاذ ؿٔؼ‬
‫اًٌِ ٻٍِْ کْ گؼل ڪؼو ىاکْ ڪهّ پپؼّٓم ڪهّ پٔٔٺم پِؼًٓ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪172‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ىاکْ ىالئْ ؿحاهك زّ پاٌْ ٌٔو گؼل ةان جْ ذکْ ظكڪ ڪؼّٓ‬
‫ام کام پِّء پپؼّٓم ىالئْ ىْسّم ٺاُْ ذکّ‪.‬‬
‫ىلغاذه ظّذاڈ گؼال‪ٌٔ 50‬ؼاٌْ کائسْ‬
‫فائغا ةغم زْ ڪيؽهذو ىؼخاٌَ ڪيؽهذو ۽ ّّذجً زْ اهالخ ٌَ ٿٔڻ‬
‫زْ مّذة ۾ کاذائڻ ؿام اهالخ زهغ ٿْ هڃْ ٿّ‬
‫ىؼڪتاة ؿفّف ؿٔالم انؼصو‪ ،‬ؿفّف دْهب ىْسّم پٔار ‪ٌ،‬ؼائً‬
‫جٔم ىْسّم ىؼهج االذهاج ؿحاهك جٔم‪ ،‬پؼىَِٔ جٔم‬

‫جْسب آُْ جَ ؿحاهك ىّمهْ ؿٍڌ ۾ ٿٔڻ زْ‬

‫ةاهزّخ ُث ڪّ ةَ جّزَ ٌَ څٌّ هّٓ آُْ ًُ‬
‫هكث ًُ ٻّ ٽْ زّ اگھ آؿيام ؿام پّٔ‬
‫ڳانِّٔم ڪؼو‬
‫ًُ ٻّٽْ کْ ىلاىْ زٍـٍگ ةَ چّٔ هڃْ ٿّ‬
‫زٔحّڻٔڪ ٌتاجاجْ صّانْ ؿام ُْ ڀاڄْ آُْ‬
‫اٌَِْء ڪؼو ًُ کْ پّکْ ةاكائغو صغ کام‬
‫هڃٓڪ ٌفّْ ڪيائْ ؿگھسْ ٿّ ‪ ،‬ؿٍڌ ۾‬
‫گھڻّ ڪؼو كغذجْ ڪٿْ ڪٿْ ٿئْ ٿْ‪ُْ .‬‬
‫اٌـاٌْ مضث الِء اٌحِائْ ةِحؼ آُْ ٌَ مؼف‬
‫هڅاٻاذ پؼ ّّذجً زْ ىعنّش ةٔياذًٓ الِء‬
‫ةَ اڪـٔؼ آُْ‪.‬نٌٔفْ خهاظاٌْ ۾ ًُ زّ‬
‫ُڪ ىؼڪب ٺأُّ هڃْ ٿّ زٔڪّ ّّذجً‬
‫زْ ٿڃ هڃائْ ٿّ‪ .‬زًٍِ زّ ٌـعّ كؼاةاخًٓ‬
‫نٌٔفْ زهغ خهل ۾ څٌم آُْ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪173‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ؿحٔاٌاؿْ‬
‫ّؼةْ قسؼانذّل ‪ ،‬فاؿْ ةاخٌسام خقحْ ةٍگانْ ؿّذم ڇؼو‬
‫ىؼُٽْ ڪاٌٽْ ڃجّذا گسؼاجْ هاذڂا ٍُغو ڪٽٔال ؿٍـڪؼة‬
‫ؿّذم ڪٔذؼو ‪،‬پٽ هڪغا ‪،‬‬
‫اٌگهف ‪Prickly Popy‬‬
‫الًٍْٔ ‪Agrmone mexicana‬‬
‫ظاٌغام‬
‫جاذٓط‬
‫ُْ ٻّٽّ هچ اىؼٓڪا زّ آُْ پؼجگٔؽًٓ ًُ‬
‫ٻّٽْ کْ ةؼارٓم ۾ ٌّٓأًٌ ۽ ذهىًٔ زْ‬
‫اؿحْياك ۾ آٍغچ ‪Papaver argemone‬ٻّٽْ زْ‬
‫زڳَِ جْ اؿحْياك ڪّٔ زڏًُ پؼجگٔؽو‬
‫ٍُغؿحام ۾ آٓا جَ اُْ ًُ زا ٻر کڻْ آٓا‬
‫اٌَِْء کام پِّء ةؼمغٔؼ ۾ گّا زْ ّالئلْ‬
‫۾ پّکْ هئْ ؿٍغز هڃ زّ اُّ ّانو‬
‫ٿّٔ‪.‬زّ پّذو ةؼمغٔؼ ۾ پکڙزْ‬
‫هئْ ‪.‬اُّئْ ؿتب آُْ جَ ؿٍغز ؿٍغز‬
‫ّؼةْ فاذؿْ ٌاال ٌَ آًُ ىلاىْ ىاڻًِ ةَ‬
‫ؿٍغز قڪم زْ صـاب ؿام ىهٍغچ زهٍغچ‬
‫ٻّٽًٔ هاذا ٌاال ذکٔا‪.‬صڪٔو قؼٓف ظام‬
‫خُهّو ةَ جانٔف قؼٓفْ ۾ ًُ زّ دڪؼ ڪّٔ‬
‫آُْ‬
‫ؿڃاڻپ‬
‫ُْ ُڪ ظّخ ذه ٻّٽْ آُْ ڪڻڪ هاذو رىاٌْ ۾ ؿؼ ؿتؽ ٌُّغو‬
‫آُْ ڪٿْ ڪٿْ ؿاهڻْ زْ ىّؿو ۾ ةَ پٍٍِسْ قتاب جْ ٌُّغو‬
‫آُْ ًُ زّ ٻّٽّ ىٔٽؼ زْ نڳ ڀڳ ٿٍٔغه آُْ پً څٌغم هاذا ڂگھا‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪174‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ڪٍڊم ؿام ڀؼٓم ٌُّغا آًُ ًُ زْ ٽاذو کا ٽّچّٓ هڃْ جَ ُٔڊو‬
‫ذٌگ زّ کٔؼ ٌڪؼو ٿّ ًُ زا گم ُٔڊا ٌُّغا آًُ پؼ ڪٿْ ڪٿْ‬
‫ڪٿْ ؿفٔغ گم ؿام ةَ ٿٍٔغو آُْ زڏًُ گم ٌڪؼم ٿا جَ ُڪ څٍّٓ‬
‫ٺِْ ٿّ زٔڪّ ٻَ ؿٍٔٽْ ىٔٽؼ زْ نڳ ڀڳ ٌُّغه آُْ څٍْٓ ۾‬
‫چاذ ظاٌا ٌُّغا آًُ اًٌِ ظاًٌ ۾ اُؼ زٔڏا ڪاذا ٻر ٌُّغا آًُ‬
‫زاِء پٔغائف اىؼٓڪا ۽ةؼمغٔؼ ۾ ڪذؼة ؿام ٿئْ ٿّ‬
‫ىلغاذه ظّذاڈ‬
‫ىؽاث گؼل ظكڪ ‪ 3‬ىنهش‬
‫ىىؼ ًُ زْ جٔم زّ رٓاخن اؿحْياك خؿث انٽّٔم ةغم زّ‬
‫ؿّذ اؿحـلا هذٓغو ۽ ٻّٔم رُؼٓهْ ّالىحّم پٔغا ٿْ ؿگھً‬
‫ٿّٔم‬
‫فائغا‬
‫ًُ زا ٻر ٌكّ ڪٍغچ ٌٍڊ آڻٍٔغچ انٽْ آڻٍٔغچ ًُ زْ ٻسً زّ جٔم‬
‫‪ 15‬کام ‪ 60‬ڦڙا پٔاذ ؿام آٌڊم زّ ذٓاصْ ؿّذ ظحو ٿْ هڃْ ٿّ‬
‫كّنٍر ۾ ةَ جيال گھڻّ فائغه ٿئْ ٿّ ًُ ؿام كته ةَ ظحو ٿْ‬
‫هڃْ ٿْ ‪ 30‬كٌؼآا ام کام گھٽ هڃ ڪؼو ؿگھسْ ٿّ ًُ زْ پًٍ‬
‫زّ ذز ةَ خؿث آهذ ٌُّغه آُْ پؼاڻً کام پؼاڻً ڦٽ ڦؼچم جْ‬
‫نڳائڻ ؿام اًٌِ کْ ٺٔڪ ڪؼو ڇڏو ٿّ ‪ 4‬کام ‪ 9‬گؼال ٻر څٓڻ‬
‫ؿام خل ۾ فائغه ٿْ هڃْ ٿّ جؼ ظاذس ۾ ًُ زّ ذز ىفٔغ آُْ‬
‫ًُ زْ پًٍ زّ ڪاچُّ پؼىٔم ۾ ةَ اٌحِائْ ىفٔغ آُْ ىْغو زْ‬
‫رظيً ٍْْٓ انـؼ ۾ ڪاذائحّ آُْ‪.‬‬
‫زغٓغ ؿائٍـْ ‪،‬ىْهّىاة‬
‫ؿاذگؼ ؿائٍـغام ‪ 1926‬۾ ًُ زْ رُؼٓهْ ادؼم جْ ُڪ جسؼةاجْ‬
‫ذپّذټ قآِ ڪئْ ُئْ جَ زاٌّذم کْ ؿحٔاٌاؿْ زّ جٔم ُڪ‬
‫ظّذاڈ زْ مّذة ۾ څٌّ هّٓ ةاٌغذم ۽ ٻهْ کْ ًُ ؿام قغٓغ‬
‫خؿث ٿْ هٓا ۽ ىؼو هئْ زڏًُ جَ اڇً ڪّئً زّ هرم گھٽ ٿٍٔغه‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪175‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫هّٓ ۽ آظؼڪاذ اُْ ةَ ىؼو هٓا زڏ ًُ جَ ٻْ ڪا هاوِ ّالىاة ٌُؼ‬
‫ٌَ آئْ اٌـاًٌ کْ ‪ 30‬کام ‪ 60‬كٌؼم ىام قغٓغخؿث ۽ انٽْ ٿًٔ‬
‫ٿّٔم ‪ ًُ.‬زّ جٔم رٓاخن اؿحْياك ڪؼ ؿام ٽٍگً ۽ پٔٽ جْ‬
‫اؿحـلا هذٓغو ٿْ ؿّٿ ٿْ هڃْ ٿْ ةغم ۾ قغٓغ ؿّذ ٿٍٔغهآُْ‪.‬‬
‫ڪٔئائْ زؽ‬
‫ًُ زْ ٻر ۾ ةؼةٔؼًٓ ۽ پؼجّ پئڻ انڪالئٔڊ ىّزّخ ٌُّغا آًُ‬
‫ڂذٓسً ڂذهف ًُ زْ ٻسً ۾ ُڪ اُڙه انڪالئٔغ خذٓافث ڪّٔ‬
‫زٔڪّ ةانڪم ىاذفًٔ ؿام ىكاةِث ذکٍغه ُّ ۽ ام زْ ادؼ‬
‫زّصاىم ُّ ٻّٽْ زْ ىڪيم جسؽْٓ کام پِّء ًُ ۾ ىاذفًٔ زّ‬
‫زُّؼ ُٿ ٌَ چڙُّٔ پؼهٽاپائً ؿڀ کام پِؼًٓ آفٔو ۾ نڌه‬
‫هّٓ ‪.‬اٌَِْء کام پِّء ام ظاٌغام زْ ؿڀٍْ ٻّٽً ۾ نڌه هّٓ ُْ زّ‬
‫ُؼ ىاذفًٔ هاٌگؼ اّناةْ پڇڙًٓ کْ ىفهّث ڪؼو ٿّ ‪.‬‬
‫ىفؼخ ّالث‬
‫ؿحٔاٌاؿْ زّ نّ‬
‫ةّاؿٔؼ ۾ ‪ 500‬ىهْ گؼال کاذائڻ ؿام ۽ نّ ۾ ىکڻ ىالئْ ىّڪً‬
‫جْ نڳائڻ ؿام جيال گھڻّ فائغه ٿْ هڃْ ٿّ ‪.‬‬
‫پٔٽ زْ ڪٔڙم الِء‬
‫ؿحٔاٌاؿْ زْ جٔم زا ‪4‬كٌؼا پحاقْ ۾ هزھْ ُؼ چّٿًٔ ڪالڈ‬
‫کام پِّء کاذائڻ ؿام ڪٔڙا ظاذث ٿْ هڃً ٿا‪.‬‬
‫گهً زّ گهلٍغ‬
‫‪3‬گؼال متش قال‬ ‫ةهغيْ کٍگھ ۽ خل الِء اٌحِائْ ىفٔغ آُْ گهلٍغ‬
‫کاذائسْ‬
‫ىسؼةاة‬
‫ؿحٔاٌاؿْ زْ پًٍ زّ ذز ‪ 2.5‬ڪهّ ڪڍو ڪاچُسْ زڏًُ گھاٽّ‬
‫ٿئْ جَ ام ۾ ُٔٺًٔ خهائً زّ ؿفّف ىالئسْ پّؿث ُهٔهَ رذخ ‪،‬‬
‫‪30‬‬ ‫‪ 10‬جّال‪،‬ىّذو زّ ٻر‬ ‫پّؿث آىهَ ‪،‬ىغؽ جعو ٌو ُؼُڪ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪176‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫جّالذؿّك ىنف܁ ‪ 30‬جّال ىالئْ خهائّم ُالئٍٔغا ذُّ ‪،‬آـحائًٔ زّ‬
‫گّذًٓ ٺاُڻ زھڙه ٿْ هڃْ الُْ چڻْ زھڙّٓم گّذّٓم ٺأُّ‬
‫ىلغاذه ظّذاڈ ٻَ گّذّٓم متش ه قال چٍغ څًٍِٓ ۾ ةّاؿٔؼ کْ‬
‫فائغه ٿْ هٍٓغه‪.‬‬

‫ؿؼڪّ‬
‫فاذؿْ ظم ّؼةْ ظم‬
‫اٌگؼٓؽو ‪Vineger‬‬
‫ُْ ُڪ غػائْ قئْ آُْ زٔڪا قؼاب زْ ًؼر جْ ٺِْ‬
‫ٿْ ‪.‬پؼ ًُ زْ ةٍاهټ قؼاب کام ڪافْ ىعحهف ٿئْ ٿْ قؼاب‬
‫زْ ؿٍڌ کْ زْ رٓاخن ّؼمّ ذکّٔهڃْ جَ پِّء ةَ ُْ ؿؼڪْ‬
‫۾ جتغٓم ٿْ هڃْ ٿّ ؿڀ کام پِؼًٓ ؿؼڪْ زْ آؿام‬
‫جؼڪٔب کٔؼ ىام ٺِڻ آُْ‬
‫جاذٓط‬
‫كغٓو رىاٌْ کام ؿؼڪّ خهائً ۾ اؿحْياك ٿٍٔغه اچْ ةلؼاض ًُ‬
‫کْ ڪافْ ةٔياذًٓ ۾ اؿحْياك ڪّٔ اٌَِْء کام پّ َء ًب ۾ ًُ‬
‫زّ ڪذؼة ؿام اؿحْياك ٿٔڻ نڳّ اؿالىْ ًتٔتً ةَ ؿؼڪّ ڪافْ‬
‫اؿحْياك ڪؼائْ فائغا صامم ڪٔاآًُ‪.‬ؿؼڪْ زْ ةاكائغو جساذة‬
‫ةَ ڪئْ هٍٓغو ُئْ زغٓغ جؼكْ ۽ ظّذخ ةًٔ زْ آساخ کام فؼاٌؾ‬
‫زْ ىاُؼ نّئْ پاؿچؼزٔڪّزؼادٔو زْ آساخ زّ ىّزغ ؿيسھّٔ‬
‫هڃْ ٿّ ‪.‬ام ٻڌآّ جَ ٌاقحّ زًٍِ ظئؼ ؿام ڪّٔ هڃْ ٿّ‪.‬ام ل‬
‫زؼادٔيً زّ ڪياك آُْ ؿؼڪْ زْ ّيم ۾ زٔڪّ ڪٔئائْ‬
‫ّيم ٿئْ ٿّ خذامم اُّ اًٌِ زؼادئً زْ ڪؼو آُْ‪.‬پِؼّٓم‬
‫خفّْ اُّ ةَ داةث ٿّٔ جَ ڪسھ زؼادٔو اُڙا ةَ آًُ زٔڪْ اٌـام‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪177‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫خهؿث آًُ‪ .‬اُْ ةٔياذّٓم پٔغا ڪؼ زْ ةغذام فائغه ڪً‬
‫ٿا ‪.‬صىؼة ىضيغ ىنٌف܁ مه܁ اهلل ّهَٔ هؿهو زً ةَ ؿؼڪْ زْ‬
‫اٌحِائْ جْؼٓف ڪئْ ڪئًٔ صغٓذّم ؿؼڪْ زْ فىٔهث الِء‬
‫ىّزّخ آًُ‪.‬‬
‫ىىؼ‪0‬انـؼ۽ جٔؽاةٔث پٔچف ۽‬ ‫ىؽاث ؿؼخ ظكڪ ‪2‬‬
‫ڪيؽهذ ىاڻًِ کْ اؿحْياك ٌَ ڪؼ گھؼزْ‬
‫ىلغاذهظّذاڈ‪0‬وؼهذة آُؼ اؿحْياك ڪؼ گھؼزْ‬
‫فائغا‬
‫ظاذس۽ صـاؿٔث ۾ ؿؼڪّ پٔاذ ۽ نڳائڻ ىفٔغ آُْ ؿؼڪْ ۾‬
‫گّقث ذڃو پٔاذ ؿام ؿائْ ۾ ىفٔغ آُْ‪.‬ؿؼڪّ ظّم زْ زّس۽‬
‫مفؼا۾ ىفٔغ آُْ‪.‬اُڙوَء ًؼج ةک نڳائڻ ۾ ىفٔغ آُْ ؿؼڪْ ۾‬
‫گٍڌڈ ىالئْ نٔپ ڪؼ ؿام ظاذس ۾ فائغه ٿْ ؿؼڪّ ڪاؿٽڪ‬
‫ؿّڄا زّ ّالث آُْ ًتٔتً زّ چّ آُْ جَ ّؼق انٍـا ۾اُؼّٓ‬
‫۽زّم زّ اٽّ ؿؼڪْ ۾ ىالئْ صم ڪؼو نٔپ ڪؼ ؿام فائغه ٿْ‬
‫هڃْ ٿّ‪.‬ڪانؼا ۽ اٌغذًٓ ؿّرقً ۾ ىفٔغ آُْ ڪاڪڙو زْ زْ‬
‫ؿّرس ۾ ًُ زْ ٻاڇ څٓڻ ؿام جيال گھڻّ فائغه ٿْ هڃْ‬
‫ٿّ‪.‬قؼاب زّ ٌكّ الُڻ الِء ‪ 50‬ىهْ نٽؼ ؿؼڪّ پٔاذ ڪافْ ٌُّغه‬
‫آُْ‪.‬ؿؼڪْ ىاکْ زّ ىكِّذ ىؼڪب قڪٍستًٔ ةعاذ انٽْ‬
‫اٻڙڪً ۾ ىـحْيم آُْ ةؼؿاة زْ ىّؿو ۾ اڪذؼ هةائْ ةٔياذًٓ‬
‫۾ پٔٽ زْ ةٔياذًٓ ۾ ؿؼڪّ اؿحْياك ڪؼآّ هٍٓغه آُْ‪.‬زٔئً جَ‬
‫دڪؼ ڪؼو آٓا آُّٔم جَ ؿؼڪّ زهغو اىؼاص ۾ اٌحِائْ ىفٔغ‬
‫آُْ‪.‬اٌَِْء ڪؼو هاذم زْ ڪؼ ۾ ةَ ڪاذائحّ آُْ هاذم زْ‬
‫ةٔياذًٓ ۾ ڪًٍِ جٔم ؿام ىالئْ نڳائڻ ؿام فائغه ٿْ هڃْ‬
‫ٿّ‪.‬اُڙوَء ًؼج څڂ ۾ ةَ ًُ زّ اؿحْياك ڪاذائحّ ذُّٔ آُْ‪.‬ىذاٌْ‬
‫۽ گؼخو زْ پٿؼو ۾ ًُ زّ اؿحْياك ڪؼآّ هڃْ ٿّ هذل ًضاك‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪178‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫الِء جَ كغٓو اًتا ةَ اؿحْياك ڪٍغا آٓا آًُ ‪.‬ؿؼڪْ کْ اؿحْياك‬
‫ڪؼ هاذا ٿهِاٌَ ٿٍٔغا اُّ فائغه ًُ زّ ةانعامَ آُْ‪.‬‬
‫ىسؼةاة‬
‫صڪٔو زهٔم اصيغ اٌناذو زھّائْ ٽّنْ هاذم ًتٔتً ىام ُّ ًُ‬
‫زّ چّ ُّ جَ ؿؼڪْ ؿام گؼچّٓم ڪؼ ؿام آڪهث انفو ٍْْٓ‬
‫هاة زْ ڪٍٔـؼ ۾ ىفٔغ آُْ‪.‬ذاكو انضؼهف ةَ ُڪ ىؼٓه کْ اُا‬
‫جؼڪٔب اؿحْيياك ڪؼائْ هاكْْ ؿٺّ فائغه ٿّٔ‪.‬اٌَِْء ڪؼو‬
‫ًتٔتً کْ گھؼزْ جَ اڄڪهَِ ؿٍڌ ۾ ىًٔ پڙو زْ اؿحْياك زْ‬
‫ڪؼو هاة زّ ڪٍٔـؼ ّال زال آُْ ‪.‬زًٍِ زْ الِء صڪٔو ٌُٔؼ‬
‫اصيغ ةسا ًّذ جْ مضٔش چّٔ آُْ جَ ىًٔ پڙو رٌغگْ کْ ٻڙو‪.‬‬
‫اُڙو مّذة ۾ ٓڪغل ىًٔ پڙو ةٍغ ڪؼائْ ؿؼڪْ زا گؼچا‬
‫ڪؼائڻ ؿام ڪافْ فائغه ٿْ هڃْ ٿّ‪.‬گڏ ّيغن ظّذخٌْ خهائّم څٓڻ‬
‫ؿام ىؼٓه زْ صانث ڪافْ خذؿث ٿْ هڃْ ٿْ‪.‬‬

‫ؿؼڪّ ةٍٔاخو ًّذ جْ ؿّخا پٔغا ڪٍغچ آُْ ام‬

‫ڪؼو ڪٍٔـؼ ۾ ظّذخٌْ ًّذ ٌلنام ڪٍغه‬
‫اٌَِْءڪؼو گؼچم ۾ ًُ زّ فائغه ةانعامَ‬
‫آُْ‪.‬پؼاڻْ رىاٌْ ۾ هاة زا رظو زٔڪْ ٌَ‬
‫ڇٽً اًٌِ کْ آڪهة انفو چّٔ هٍٓغه ُّ ‪.‬ام‬
‫ڪؼو ىيڪً آُْ جَ ؿؼڪْ زّ فائغه ام ۾ٿّٔ‬
‫ُسْ ًُ هكث ٽٔـٽ زّ رىاٌّ آُْ‪.‬ام ڪؼو‬
‫ڪٍٔـؼ ۾ ًُ زْ فائغو زْ ٓلٍْٔ ڳانَِ پِّء‬
‫ئْ چئْ ؿگھسْ ٿْ‪.‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪179‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ؿِاٌسڙه‬
‫ٍُغو۾ ؿٍٔسٍا ؿّچٍا‪ ،‬ؿسٍْ ال ؿسڙه‬
‫گسؼاجْ‪0‬ؿؼگھّ قؼگھّ‬
‫ؿٍـڪؼة‪0‬قّڀاٌسً اؿحؼ اؿحؼ ڇحاذو‬
‫اٌگؼٓؽو ‪Horse redish tree‬‬
‫الًٍْٔ ‪Morinaga olifera‬‬
‫آڪَِ‬
‫ؿڃاڻپ‬
‫آئًٔ اڪتؼو ۾ اڀ کام ‪ 3‬ؿّ ؿاك پِؼًٓ‬
‫ؿُّاٌسڙو زْ ؿاٌڌاڻْ زّ دڪؼ ڪٔم‬
‫آُْ‬
‫ؿڃاڻپ ًُ زّ كغ ‪ 6‬ىٔٽؼ کً ڂگھّ ٿٍٔغه‬
‫آُْ ٿڙ ؿڌه ىٔٽؼ کام څٓڍ ىٔٽؼ جائًٔ‬
‫هڃْ ٿّ اٌَِْء کام پِّء ام ىام ٽاذّٓم‬
‫ٌڪؼم ٿّٔم ‪.‬کم ڀّذو ذٌگ زْ زًٍِ‬
‫۾ ڃاذّٓم ٌُّغّٓم آًُ‪.‬پً چڻً زھڙا پؼ ام کام هڅا ٿٍٔغا آًُ‬
‫زڏًُ ڦهّٔم نڳٍغّٓم آًُ جَ اُْ ‪ 350‬ىهْ ىٔٽؼجائًٔ ٿْ ؿگھً‬
‫ٿّٔم ‪.‬ةِاذ زْ ىّؿو ۾ ًُ کْ گم نڳٍغا آًُ ذٌگ زْ نضاط‬
‫کام ؿفٔغ ڳاچُّ ٌُّغه آُْ گھڻّ ڪؼو ؿفٔغ گم هاذه ىهٍغه آُْ‬
‫هٓغ ذاِء ةِاخذزّ چّ آُْ ؿفٔغ ئْ خهائْ ىلنغم الِءةِحؼ آُْ‪.‬‬
‫گم ىام ىاکْ زھڙو ظّقتّ آٍغو آُْ ًُ ىام ک܂ٌؼ ةَ ٌڪؼو ٿّ‬
‫ىؽاث گؼل ظكڪ‬
‫ىلغاذه ظّذاڈ‬
‫‪ 20‬گؼال جائًٔ کائْ‬ ‫پً ‪5‬کام ؿث گؼال زڏًُ جَ ًُ زْ پاچ‬
‫ؿگھسْ ٿْ‬
‫فائغا‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪180‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ُْ جٔؽ ُاوو ۽ كاةه آُْ ؿّرس ڳّچُّٔم پٔٽ زا ڪٔڙا‪ ،‬پٔٽ‬
‫زْ ؿّڀ چؼٻْ زْ ڪؼو ٿٍٔغچ ةٔياذّٓم ةٍگاك ۾ ًُ زّ ڇّڅه‬
‫ىؼص اٺِؼا ۾ اؿحْياك ڪّٔ هٍٓغه آُْ قيؾ انضڪيا صڪٔو‬
‫أٌؾ اصيغ مغٓلْ زّ چّ آُْ جَ صڪٔو صىؼاة ًُ زْ پاچ‬
‫زّ پاڻْ کٔؼ ۾ ىالئْ اٌغذهٌْ هذىً‪،‬هذل ًضاك ةک زْ‬
‫گھٽحائْ خىَ ٌلؼز‪ ،‬ىذاٌْ ۽ گؼخو زْ پٿؼو الِء ىفٔغ آُْ‪،‬‬
‫هٓغ ًتٔب ۽ ؿائٍـغام‬
‫اٌـهْ زّ چّ آُْ جَ ؿُّاٌسڙو زْ پاچ هاذو زْ ةعاذ ۾ ُڪ‬
‫گؼال کاذائڻ ؿام فائغه ٿْ هڃْ ٿّ‬
‫ٌُّگؼ ةؼگؼ زّ چّ آُْ جَ صڪٔو ؿُّاٌسڙو زّ ڦم ‪ ،‬زگؼ فانر‬
‫‪ ،‬ڪيؽهذو‪،‬ڦٽ ڦڙهچّٓم‪،‬۽ چٽْ ۾ هاپؼائٍٔغا آًُ‬
‫ڂاڪٽؼ هائٍؽ زّ چّ آُْ جَ ؿِاٌسڙو زْ پاچ زْ ڪاچُْ۾ گؼچا‬
‫ڪؼ ؿام گهْ زْ ؿّرس ۽ هذل الِء ىفٔغ آُْ‪.‬‬
‫ٽٔهؼ زّ چّ آُْ جَ ُْ هڃٓم جکْ ُاويْ زْ ڪيؽهذو ۾ ىفٔغ‬
‫آُْ‬
‫ڂاڪٽؼ ڪٍٔا الك ‪ 0‬زّ چّ آُْ جَ ىؼگْ ُـٽؼٓا ۾ ىفٔغ ؿيسھّٔ‬
‫هڃْ ٿّ فانر ۽ ذٓش ۾ ًُ کْ پهـحؼ ڪؼو نڳائٍٔغا آًُ ًُ زّ‬
‫جٔم كته ڪكا آُْ ؿٍڌم زْ ؿّذ ۽ ذٓش ۾ ًُ زْ جٔم زْ‬
‫ىانف ڪئْ هڃْ ٿْ‬
‫ىعؽم االخهَٓ زّ ىنٍف نکْ ٿّ جَ ‪ ًُ،‬زْ پاچ زّ ذز کٔؼ ۾‬
‫ىالئْ اؿحْياك ڪّٔ هڃْ جَ پٔكاب آڻڻ۽ ىذاٌْ زْ پٿؼو ٺِڻ‬
‫کْ ذهڪڻ الِء ڪاذآىغ آُْ‬
‫صڪٔو أٌؾ اصيغ مغٓلْ زّ چّ آُْ جَ آىؼٓڪا هاذا پٔٽ زْ‬
‫ةٔياذًٓ الِء ُڪ ؿفّف اؿحْياك ڪٍغا آًُ زٔڪّ هٽً ىكِّذ‬
‫آُْ جضلٔق کام پِّء ظتؼ پئْ جَ ؿُّاٌسڙو زْ پاچ زّ ؿفّف‬
‫‪ 250‬گؼال‬ ‫آُْ‪.‬ؿٍغز چّ ىٌاةق ُڪ ؿٔؼ پاچ ؿڪائْ ام ۾‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪181‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ڦّخٌّ هزھْ‪.‬ڪاذا ىؼچ ‪100‬گؼال ىالئْ ؿٍڀانْ ذکسْ ُْ خها‬
‫اڪذؼ ىْغو زْ ةٔياذًٓ الِءاڪـٔؼ آُْ‪.‬‬
‫ڪٔئائْ جسؽّٓ‬
‫ؿُّاٌسڙو زْ ‪100‬گؼال پًٍ ۾ ذًّةث ‪ .75‬ؿٔڪڙه آُْ زڏًُ جَ‬
‫پؼهٽًٔ‪ 7،‬ؿٔڪڙه‪،‬ىْغٌْ زؽا ‪ 2.3‬ؿٔڪڙه‪،‬ذٓكّ ‪ 9 .‬ؿٔڪڙه‬
‫‪،‬ڪاذةّ ُائٔڊذٓٽؾ‪ 12.5 ،‬ؿٔڪڙه ؿڻڀ ‪ 1.7‬ؿٔڪڙه زڏًُ جَ‬
‫فاؿفّذز ‪ 70‬ىهْ گؼال آئؼم ‪ 7‬ىهْ گؼال ڪٔهكو ‪ 440‬ىهْ گؼال‬
‫هٽاىً ؿْ ‪ 220‬ىهْ گؼال ‪،‬اٌَِْء کام ؿّاِء ڪسھ ىلغاذ هٽاىً ةْ‬
‫ڪال پهڪؾ زّ ةَ اٿؾ‬
‫ىفؼخ اؿحْياك ًُ زْ پاچ کْ ةٌّذ ؿاڳ کائڻ ؿام خك زْ‬
‫ةٔياذًٓ ۾ فائغه ٿْ هڃْ ٿّ‬
‫ًُ زا ٻر دٓاةٌٔؾ قڪؼو ۾ ىفٔغ آًُ ‪ ًُ.‬زْ پاچ زْ ذز ل‬
‫کٔؼ ىالئْ پٔڻ ؿام پٔكاب ۾ کٍڊ اچڻ ةٍغ ٿْ هڃْ ٿْ‬
‫ىسؼةاة‬
‫صب خذخ قڪو ؿُّاٌسڙو زْ پاچ جارو ٍُڱ ظانل‪ ،‬ڪاذه نّ‬
‫ؿٍڍ ؿِاڳّ ؿڀٍْ کْ ؿِاٌسڙو زْ پاڻْ ل چاذ ڪالڈ کؼچ‬
‫ڪؼو ‪ 500‬ىهْ گؼال زّم گّذّٓم ٺأُّ متش ه قال ُڪ گّذو‬
‫فائغا‬
‫پٔٽ زْ ؿّذ ۽ ىْغو الِءاڪذؼ ةٔياذًٓ ۾ ىفٔغ آُْ ‪.‬‬

‫نٌٔفْ خهاظاٌْ پاذام ىاُّاذ مضث ؿؼٓؼ زّ ذؿانّ ُا‬

‫اذخه ۽ ؿٍڌو رةام ۾ ىكحؼڪَ قآِ ڪّٔ هٍٓغه ام‬
‫ڪؼو ًتٔتً کْ گػاذس آُْ جَ اُْ اذخه ۾ُٔٺئًٔ‬
‫آڊذٓؾ جْ ىىيّم نکْ ذهاٌَ ڪؼو ؿگھً ٿا‬
‫ىاُّاذ مضث ؿؼٓؼ زْ‬
‫نٌٔفْ خهاظاٌّ ٽٍڊه ىضيغ ظام‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪182‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫ُؿّا‬
‫اذخه‪ 0‬ؿّٓا‬
‫ّؼةْ‪ 0‬قتث‬
‫اٌگؼٓؽو‪Dill 0‬‬
‫الًٍْٔ ‪Anthem‬‬
‫‪graveolens‬‬
‫ظاٌغام‬
‫جاذٓط‬
‫ؿّا كغٓو رىاٌْ ۾ ةَ‬
‫ىنؼو ةَ اؿحْياك ڪٍغا‬
‫ُئا‪ .‬ةائٔتم ىٔٿّٔ زْ ‪ 23‬ةاب ۾ ًُ کْ ؿٌّف ئْ ؿيسھّٔ هٍٓغه‬
‫ُّ‪.‬اٌَِْء رىاٌْ ۾ ُْ فهـًٌٔ ۾ ڪذؼة ؿام ٿٍٔغو ُئْ ‪ًُ.‬‬
‫زْ ُاويْ زْ ةٔياذًٓ ۾ ىفٔغ ُسڻ ‪ُ 5‬ؽاذ ؿانً کام ىْهّل‬
‫آُْ ٌّٓاٌْ ًتٔب ةلؼاض ًُ کْ كٍٔٔٿّم زْ ٌانْ ؿام ٓاخ ڪؼو‬
‫ٿّ ًُُ ُِسً کْ ُڏڪّئْ ۾ ىفٔغ كؼاذ څٌّ آُْ اٌگؼٓؽو نفٍ ڂك‬
‫آٍگهّ ؿٔڪـً نفٍ ‪ dyll‬ىام هذجم آُْ زٍٍِسْ ىٍْ܁ آُْ نّذو‬
‫څٓڻ ٓا ظاىّس ڪؼ اُّ ٌانّ ام ڪؼو ذکّٔ هّٓ جَ پٔٽ زْ آهارم‬
‫کْ ظحو ڪؼو ٿْ ٓا جَ ُاويْ زْ ىؼوً ۾ اؿحْياك ڪئْ هڃْ‬
‫ٿْ ‪.‬ٻًٔ ذهآحْ خهائً هاٌگؼ ؿّا زاخه ٽّڻً څائڻ ؿام ىلاةهْ ۾‬
‫اؿحْياك ڪئْ هٍٓغو ُئْ هٓسھڙائْ ۾ زْ ُڪ ڪحاب زْ‬
‫ىـّخو ۾ ًُ کْ څائڻً زْ ظّاُكاة کْ ظحو ڪؼ الِء هاپؼآّ‬
‫هٍٓغه ُّ‪ ُْ.‬ؿحؼًُٔ مغو جائًٔ زاخه ٽّچم ۾ اؿحْياك ڪئْ‬
‫هٍٓغو ُئْ‪ّّ.‬ذة زْ ڪؼو اڪذؼ ىهڪً ۾ ڪڪڙم زْ رىاٌْ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪183‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫۾ ًُ کْ جيال گھڻّ اؿحْياك ڪّٔ هٍٓغه آُْ‪.‬زانٍّٔز ًُ کْ‬
‫گؼل ظكڪ چٌّغه ُّ ام ڪؼو ًُ کْ ؿؼخ جؼ ڪڪڙم ؿام گڏ‬
‫اؿحْياك زّ ذهاث ٿّٔ ‪.‬كغٓو رىاٌْ ۾ ظّقتّ زْ الِء ڪپڙم کْ‬
‫ًُ زْ ذز ۾ پـائْ ظكڪ ڪؼو اؿحْياك ڪّٔ هٍٓغه ُّ‬
‫ىىؼ‬ ‫ىؽاث گؼل ظكڪ‬
‫ىـحْيم زؽ پً ٻر جٔم‬
‫ىلغاذهظّذاڈ‪ 0‬ٻسً زّڪاچُّ ‪5‬گؼال کام ‪25‬گؼال‬
‫جائًٔ ‪750‬ىهْ نٽؼپاڻْ ٽِڪائْ ٻّٔم ؿتؽپام ةلغذ‬
‫وؼهذة زڏًُ جَ ؿڪم پً ‪ 25‬گؼال اڃ نٽؼ پاڻْ ۾‬
‫ڪاچُّٺاُْ پٔئسْ‪.‬‬
‫فائغا‬
‫ًُ زْ پاچ پٔٽ زْ ؿّذ الِء ىفٔغ آُْ ‪.‬پٔكاب آهذ پٿؼو ظاذث‬
‫ڪؼو ٿْ‪.‬اُڙو ًؼج پٔكاب زْ څکٔائْ ۾ ةَ ڪاذآىغ آُْ‪ .‬پً ۽‬
‫ٿڙ ظّقتّخاذ ٌُّغه اٿؾ‪ُ.‬اوو ۽ ؿٍڌم زْ ؿّذ ۾ ىفٔغ‬
‫آُْ‪.‬اُڙوَء ًؼج کٔؼ ةَ هڃائْ ٿّ‪.‬ىْيّنْ ىهًٔ ةَ آُْ‪ ًُ.‬زا پً‬
‫جٔم ۾ ىالئْ نٔپ ڪؼ ؿام رظيً کْ ڦاچو گٍغ کام ماف‬
‫ڪؼو ٿّ ًُ زْ ٻسً زّّؼق ٻاذم زْ ڀؼجْ ۽ پٔٽ زْ ؿّذ‬
‫الِءاؿحْياك ڪٔا هڃً ٿا‪.‬ؿٍڌم زْ ؿّڀ ۾ ةَ ڪاذآىغ آُْ ةّاؿٔؼ‬
‫۾ ةَ ًُ کْ هاپؼآّ هڃْ ٿًُّ کْ پِْٔ ؿٍڌم زْ ؿّذ جْ‬
‫‪،‬ىانف ةَ ڪّٔ هڃْ ٿّ‪.‬هٓو ىِم ًُ زّ زّقاٌغه ّّذة کْ‬
‫پٔاذ ؿام هٓو آؿاٌْ َء ؿام ٿْ هڃْ ٿّ ‪،‬اُڙو ًؼج هٓو ىِم خك‬
‫زْ ٻّڅچو الِء ةَ ڪاذآىغ آُْ‬
‫ؿّا زّ جٔم‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪184‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫‪ 3‬کام ‪4‬گؼال جٔم ٌڪؼٌغه آُْ ُْ‬ ‫ؿّا زّ ٻر ؿّ گؼال ىام‬
‫ُهڪْ رذخ ذٌگ زّ ٌُّغه آُْ ًُ زْ ةِّء جٔؽ دائلّ‬
‫ظؼاقغاذىْيّنْ ىٺّآٿؼ ۽ قؼاب ۾ آؿاٌَْء ؿام صم ٿْ هڃْ‬
‫ٿّ‪.‬زغٓغ ؿائٍـغاًٌ زّ چّ آُْ جَ ُْ جٔم ىضؼڈ خافِ‬
‫جْفً‪،‬ڪاؿؼذٓاج ىضهم‪ٌ،‬فط قڪو‪،‬كّنٍر ۾ اؿحْياك ٿئْ‬
‫ٿّ‪.‬اُڙّٓم خؿث آهذ خهائٌّسًٍِ ؿام پٔٽ ۾ ىؼهچٿئْ‪،‬جٔم ىالئْ‬
‫څٓڻ ؿام اًٌِ زْ امالج ٿْ هڃْ ٿْ ‪.‬‬
‫ڪٔئائْ زؽ‬
‫ىفؼخ اؿحْياك‬
‫ؿّا زّ ٻر ‪ 10‬گؼال ‪ 250‬ىهْ نٽؼپاڻْ ۾ ٽِڪائْ ٿڌه ڪؼو ‪،‬ذکّ‬
‫ٻاذم زْ پٔٽ زْ جڪهٔف ۾ ‪ 2‬کام چاذ چيچاڅٍٓغا‪.‬‬
‫ًُ زْ پًٍ زّ پاڻْ ‪ 50‬ىهْ نٽؼکام ؿٺ ىهْ نٽؼ جائًٔ پٔاذ‬
‫ؿام‪.‬دٓاةٌٔؾ قڪؼو ۾ ىفٔغ آُْ‪.‬‬
‫ىسؼةاة‬
‫ؿّا زْ پًٍ زّ جاره پاڻْ ‪ 250‬گؼال۽ اهجؼو پاڻْ ؿام ٻٍِْ کْ‬
‫ڪاچُْ ظكڪ ڪسْ‪.‬زّ پاڻْ ؿڪْ هڃْ ام کام پِّء ڇاڻْ‬
‫ذکسْ‪.‬‬
‫جؼڪٔب اؿحْياك ‪0‬ىحادؼہ زڳَِ جْ ىانف ڪسْ‬
‫فائغا‬
‫ُْ ؿٍڌم زْ ؿّذ۽ ٌلؼز الِء ىفٔغآُْ‪.‬هذل کْ جضهٔم ڪؼو‬
‫ٿّ‪ُ،‬ٿً پٔؼم زْ ؿً ٿٔڻ الِء ىفٔغ آُْ ًُ زْ ىانف فانر څڪڻْ‬
‫‪،‬اڪذؼ ةهغيْ ىؼوً ۾ ىفٔغ آُْ‪.‬‬

‫ؿّا ىكِّذ ڀاڄْ آُْ زٔڪا اؿام هټ جيال گھڻْ اؿحْياك‬

‫ڪئْ هڃْ ٿْ‪.‬اڄڪهَِ زٔڪْ ةَ ٻاذم زا ىؼڪب ىاذڪٔٽ‬
‫۾ ُهً پٔا اٌٍِسّ اُو زؽ ؿّا آُْ‪ .‬ى‬
‫ىذالگؼائپ هاٽؼ‪ٌٌِّ.‬اك‪،‬‬
‫ىکڙو هغٔؼن زّ اُو زؽ ؿّائْ آُْ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪185‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫ؿّذٌسام جهط‬
‫ّؼةْ كهب‬ ‫ڪكئؼو هذڪو ‪،‬‬ ‫ٌّٓاٌْ ٌانّ ةهتّز‪،‬‬
‫االذص‬
‫ٍُغو زٍگهْ ؿٍگاچن ُؼم جّجٔا‬
‫فاذؿْ ؿّذٌگام‬
‫اٌگؼٓؽو ‪colchicum luteum‬‬
‫الًٍْٔ ‪colchicuni autumnale‬‬
‫ظاٌغام ‪Liliaceae‬‬
‫جاذٓط‬
‫ؿّذٌسام زا ٻّٽا هچ اجؼ ّٓذپ اٌگهٍٔڊ ۽ آئؼ نٍٔڊ ذهز زْ‬
‫ڪافْ زڳًِ زْ گِئم چؼاگاًُ ۽ ىنؼ ۾ ُْ ٻّٽا ىّزّخ آًُ‬
‫اٽهْ زْ ُڪ زڳَِ زّ ٌانّ ڪانچڪ آُْ زحْ ُْ ٻّٽا ڪذؼة‬
‫ؿام ٿٍٔغا آًُ اٌَِْء ڪؼو صڪٔو هٓـلّذٓغهز ًُ کْ ؿڀ‬
‫کام پِؼًٓ ڪانچٔڪو زْ ٌانْ ؿام ىٍـّب ڪّٔ اٌگؼٓؽوَء ۾‬
‫اڀ څًٍِٓ جائًٔ اُّ ٌانّ ىـحْيم آُْ زٔڪّ خذامم الًٍْٔ ٌانّ‬
‫آُْ ؿّذٌسام اٌَِْء ٻّٽْ زّ فاذؿْ ٌانّ آُْ ٍُغؿحام ۾ زڏًُ‬
‫خهائْ ٻّٽً زْ ؿؼهو زّ ڪو اهڻَِٔ مغو ۾ قؼهظ ٿّٔ جَ‬
‫اٌَِْء ؿهـهْ ۾ ؿّذٌسام زْ زٍؾ زا ٻّٽا ڪكئؼ زْ‬
‫ّالئلْ۾ څٺا هٓا زً کْ ڪانچٔڪو نٔٽٔو چّم ٿا ‪ .‬اٌَِْء کام‬
‫پِّء ُث ةَ ًُ زْ پاچ هاپؼائْ هئْ پؼ هًِٓٔ مغو زْ قؼهّاة‬
‫۾ ؿّذٌسام قٔؼًٓ زّ امهْ ؿّذٌسام ؿام ڪّةَ هاؿٌّ ٌَ ُّ‬
‫ه زْ قڪم ه مّذة ةَ ىعحهف آُْ ًُ زّ ؿّذٌسام قٔؼًٓ‬
‫ٌانّ ڪٔئً پّٔ اُّ جضلٔق ًهب ىـئهّ آُْ ةاكْ اُا جضلٔق قغن‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪186‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ڳانَِ آُْ جَ آؼام کام خذآىغ ٿٍٔغو آُْ زًٍِ زّ ٌتاجاجْ ٌانّ‬
‫ىٔؼٍٓڊذا پؼؿٔڪا آُْ ‪،‬جاذٓعْ ؿفؼ ؿام امهْ ؿّذٌسام جهط ىام‬
‫ؿّذٌسام قٔؼًٓ زڳَِ هاالذو آُْ صلٔلث ۾ ؿّذٌسا جهط ئْ‬
‫ؿّذٌسام آُْ ةاكْ ؿّذٌسام قٔؼًٓ زّ انڳ ةٔام نکّٔ هٍٓغه‬
‫ؿڃاڻپ‬
‫ًُ زّ ٻّٽّ ةَ ؿّذٌسام قٔؼًٓ هاٌگؼٿّذهىعحهف ٌُّغه آُْ‬
‫ًُ جْ گم چيڪغاذ ُٔڊو ذٌگ زا ٿٍٔغا آًُ ًُ زْ پاچ ىٺْ‬
‫ؿّذٌسام کام ٌٍڍو ُٔڊو ؿڪڻ جْ ٌٔو قفاف ٿْ هٍٓغو آُْ ًُ‬
‫زا ٻر ڪچا ؿفٔغ ذٌگ زا ٿٍٔغا آًُ ڀڃڻ ؿام ڀّذا ڳاچُا ىائم‬
‫ٿٍٔغا آًُ‬
‫ىلغاذه ظّذاڈ ُڪ گؼال کام ٻَ گؼال جائًٔ‬
‫ىىؼ رٓاخن ىلغ اذ ۾‬ ‫ىنهش ىاکْ‬ ‫ىؽاث گؼل جؼ‬
‫کائڻ ؿام قغٓغ انٽْ آڻٍٔغچ ۽ زالب آُْ فىالة ذهڪْ‬
‫ّىالة ظكڪ ڪؼو ٿّ‪.‬ىْغو الِء ةَ ٌلنام ڪاذ آُْ ‪.‬‬
‫فائغا‬
‫ىعؼث مفؼا ٓؼكام ۽ زهٍغذ ۾ ىفٔغ آُْ ؿٍڌم زْ ؿّذ الِء‬
‫ىعنّش آُْ زڏًُ جَ ظاذس ةّاؿٔؼ ٌلؼز هغٔؼن ۾ ٌِآث‬
‫ڪاذائحّ آُْ اُڙا ةّاؿٔؼو ىّڪا زٔڪْ اٌغذ ُسً قغٓغ‬
‫جڪهٔف پٔغا ڪؼو ذُٔا ُسً جَ ُڪ گؼال ؿّذٌسام جهط گَِٔ ۾‬
‫ىالئْ صيّك ڪؼ ؿام فائغه ٿْ هڃْ ٿّ‪.‬‬
‫ڪٔئائْ جسؽّٓ‬
‫ؿڪم پاچم ۾ ُڪ انڪالئٔڊ ڪانچْ ؿًٔ ‪ 21 .‬کام ‪ 25 .‬ؿٔڪڙه‬
‫ٌُّغا آًُ ًُ زْ ٻسً ۾ ذانغاذ ک܂ٌؼ ةَ ٌُّغه آُْ زًٍِ کْ‬
‫ڪانچْ ڪّذٓؽم ةَ چّٔ هڃْ ٿّ ُڪ غٔؼ فؼاذو ذهغً ةَ ٌُّغه‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪187‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫اٿؾ زًٍِ زّ جٍاؿب ‪ 6‬ؿٔڪڙه ٌُّغه آُْ ًُ زا پً ةَ رُؼٓال‬
‫ٌُّغا آًُ‬
‫زٔڪڏًُ ؿّذٌسام رٓاخن ىلغاذ ل کاڃه هڃْ جَ صهق ىؼو ىْغو ۾‬
‫ؿعث زهً ٿئْ ٿْ قغة زْ ُاٿ نڳٍغو آُْ ىْغو ۽ آٌڊم ۾ قغٓغ‬
‫ؿّرس ٿْ پٔٽ ۾ ؿعث ؿّذ ٿٔڻ نڳْ ٿّ انٽْ ۽ خؿث ڪذؼة‬
‫ؿام ٿًٔ ٿا جيال گِڻّ کائڻ ؿام ىّة ةَ هاكِ ٿْ ؿگھْ ٿْ ‪.‬‬
‫ىفؼخ ّالث‬
‫ڳئّم ٓا ٻڪؼو زْ گَِٔ ؿام ًُ زّ صيّك ةّاؿٔؼو ىـً کْ‬
‫ڪٔؼائْ ٿّ ۽ ؿّذ کْ ظحو ڪؼو ٿّ‬
‫ُڪ گؼال ؿّذٌسام جهط ىّذو زْ پًٍ زْ ‪ 250‬ىهْ نٽؼ پاڻْ‬
‫ؿام کاذائڻ ڪؼو پٔكاب زْ جٔؽاةٔث الِء ىفٔغ آُْ‬
‫اكّاك اًتاِء كغٓو‬
‫ةلؼاض زّ چّ اُْ جَ ؿّذٌسام زا گم ؿٍڌم زْ ؿّذ الِء جؼٓاق‬
‫آًُ‬
‫ىٍنّذو زّ چّ آُْ جَ ؿّذٌسام كّة ةان هڃائْ ٿْ پؼاڻً‬
‫رظيً کْ ظكڪ ڪؼو ٿْ‬
‫ىسؼةاة‬
‫ذهغً ؿّذٌسام جهط‬
‫ؿّذٌسام ڪڙو گم ىغاذ ؿٍڍ زا ظؼاؿاٌْ ُؼ ُڪ ‪ 10‬گؼال جؼم‬
‫زّ جٔم ‪ 50‬گؼال ؿڀئْ قّٔم ذهغً ڪٍسغ ل ىالئْ ؿاچّٓ ‪.‬‬
‫ذهغً ماف ڪؼو ىضفّط ذکّ‬
‫ىكِّذ ىؼڪتاة‬
‫ىْسّم ؿّذٌسام‪ ،‬صب ؿّذٌسام‪ ،‬ذهغً هزِ ىفامم‪ ،‬ذهغً‬
‫ؿّذٌسام‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪188‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫ؿّذٌسا م قٔؼًٓ‬
‫ٍُغو زھٍگهْ ؿٍگھاچا‬
‫اٌگؼٓؽو‪colchicum‬‬
‫الًٍْٔ ‪Colchicum aitchissoni‬‬

‫جاذٓط‬
‫ؿّذٌسام کام ٌّٓاٌْ ًتٔب ٌاهكف‬
‫ُئا‪ ،‬انتحَ اؿالىْ ًتٔتً ؿّذٌسام‬
‫زّ دڪؼڪذؼة ؿام ڪّٔ آُْ كغٓو‬
‫ًتٔتً ؿّذٌسام زّ دڪؼ ‪،‬ؿفٔغ ُٔڊه۽ ڪاذه كـو نکّٔ‬
‫آُْ‪.‬صڪٔو ىٍٔؼاصيغ كؼٓكْ ڪحاب انٍتاجاة ۾ نکّ ٿّ جَ چحؼاك‬
‫۾ ‪ 110‬فّټ زْ اهچائْ جٔهّاذو ٽاپ زْ هٓسھّ ‪ 1951‬۾ څٺْ هئْ‬
‫آٌُْء ًُ زّ ُڪ كـو زًٍِ کْ ٌٔؼا گم ٿٍٔغا آًُ اُا ةَ څٺْ‬
‫هئْ آُْ‪.‬‬
‫ىاث گؼل ‪ 2‬ظكڪ ‪ 2‬ىىؼ ىؼهچ پٔغا ڪؼو ‪،‬ةک گھٽائْ ٿّ زگؼ‬
‫۽ ىْغو کْ ؿـث ڪؼو ٿّاُّ ٌلنام مؼف رٓاخن اؿحْياك‬
‫ڪؼو ٿئْ ٿْ‪ ٌَ.‬جَ ُؼه ڀؼه ٌلنام ٌٿّ ٿئْ‪.‬‬
‫ؿڃاڻپ‬
‫ًُ زؾ زاٻّٽا پؼاڻً پاچم ىام ئْ گھڻّ ڪؼو ڦٽٍغه آُْ پاچ‬
‫رىًٔ ۾ ‪ 3‬ؿٍٔٽْ ىٔٽؼ کام ‪ 6‬ؿٍٔٽْ ىٔٽؼگھؼو ٌُّغو آُْ پاچ‬
‫کام څاٌڊو ٌڪؼو‪،‬ؿڀ کام پِؼًٓ ًُ گم جْ نڳْ ٿْ گم زْ‬
‫ُٔٺام ؿٍِا ؿٍِا پً ٌُّغا آًُ پِؼًٓ آئً نڳٍغه آُْ جَ گم رىًٔ‬
‫جْ ڪؼٓم ٌُّغه آُْ پؼ پِّء آُـحْ آُـحْ رىًٔ کام ىٿْ‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪189‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫چڙٍُغه آُْ ًُ زا چاذ پٍر پً ٿّل هاٌگؼ ؿاها ٌُّغا آًُ ًُ زّ‬
‫گم ڇًِ پًٍٔ جْ ىكحيم ٌُّغه آُْ ؿّذٌسام قٔؼًٓ اؿالل آ ةاخ‬
‫زْ آز پاز ڪذؼة ؿام ٿئْ ٿّ‪.‬‬
‫ىلغاذه ظّذاڈ ‪3‬گؼال متش ه قال‬
‫ىؽاث گؼل ه ظكڪ‬
‫ىىؼ‬ ‫ىنهش‬
‫فائغا‬
‫ًُ زْ اؿحْياك ؿام ةغم زْ صؼاذة غؼٓؽو زّزّ فٔم جٔؽ ٿْ‬
‫هڃْ ٿّ‪.‬اٌَِْء ڪؼو زـو ىام فاؿغ ىاخاظاذث ڪؼ الِءةغم کْ جٔؼ‬
‫ڪؼو ٿّ‪.‬اٌَِْء ڪؼو ؿٍڌم زْ ؿّذ ۾ ًُ زْ اؿحْياك ؿام‬
‫فائغه ٿْ هڃْ ٿّ‪.‬ؿّذٌسام کْ ىلّو ىْغن۽ ؿؼخ خهائً ؿام کائڻ‬
‫گھؼزْ‪.‬ىلّو ةان ةَ آُْ‬
‫ڪٔئائْ جسؽّٓ‬
‫ًُ ۾ ٌكاؿحّ ڪذٔؼ ىلغاذ۾ ٌُّغه آُْ‪.‬اٌِِْء کام ؿّاِءزُّؼ‬
‫ى܂دؼڪانچْ ؿًٔ ک܂ٌؼ‪،‬پّٽاقٔو زّ نّ ۽ ُٔڊه ذٌگ ٌُّغه‬
‫اٿؾ‪.‬‬
‫ىفؼخ ّالث‬
‫ىسؼةاة‬
‫صب ّؼق انٍـاء‬
‫ؿّذٌسام قٔؼًٓ‪ُ ،‬ؼٓڙم زّم کهّم‪،‬ؿٍڍ‪،‬متؼ ؿلّجؼو‪ ،‬جؼةغ‬
‫ؿفٔغ‪ ،‬گم ؿؼح‪،‬گگؼ‪،‬اؿپؼًٓ ُؼُڪ ‪ 10‬گؼال ڪٽْ ڇاڻْ ؿٌّفً‬
‫زْ ّؼق ؿام چڻْ ةؼاةؼ گّذّٓم ٺأُّ‬
‫فائغا ّؼق انٍـا ۽ ؿٍڌم زْ ؿّذ الِء ىفٔغ آُْ‬
‫‪ 3‬کام ‪ 6‬گّذّٓم ٌٔو گؼل پاڻَْء ؿام کاذآّ‪.‬‬
‫ىؼڪتاة‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪190‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫ًُ هكث زٔڪْ ةَ ؿّذٌسام هاذا ىؼڪب خهاظاٌا ٺاًُ ٿا‬
‫اًٌِ۾ؿّذٌسا قٔؼًٓ ئْ هزھٍغا اًُ‪ .‬اٌَِْء ڪؼو زٔڪْ‬
‫ىؼڪب ؿّذٌسام جهط ۾ نکْ آٓا آُّٔم اًٌِ ۾ ؿّذٌسام ىٺّ ئْ‬
‫ٌُّغه آُْ‪.‬‬

‫جْسب زْ ڳهَِ اُْ جَ ًّٓم ّؼمْ‬

‫کام اؿام صڪٔو ذارو زْ الرهاك‬
‫ٌـعْ ٍْْٓ صب ؿّذٌسام کْ غهي‬
‫ًؼٓلْ ؿام ٺأٍُغا اچّم ‪ .‬صلٔلث ۾‬
‫ّؼب ًتٔب ؿّذٌسام قٔؼًٓ کام‬
‫هاكف ئْ ٌَ ُئا اًٌِ زْ ؿّذٌسام ىام‬
‫ىؼاخ ؿّذٌسام جهط ئْ ُئْ پؼ ةؼمغٔؼ‬
‫۾ ؿّذٌسام قٔؼًٓ زْ ىّزّخگْ‬
‫ڪؼو اُا ئْ هڃو هئْ زًٍِ زّ اُّ‬
‫ٌحٔسّ ٌڪحّ زّ صب ؿّذٌسام زّ‬
‫جؼة فائغه ٌَ ذُّٔ ۽ ٌـعْ ىام اُْ‬
‫فائغا ٌَ ٿٔا زٔڪْ ٿٔڻ گھؼزً اٌَِْء‬
‫ڪؼو ًتٔتً کْ گػاذس آُْ جَ اُْ‬
‫ؿّذزام جهط ئْ اؿحْياك ڪً‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪191‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫ظّقعتؼو‬

‫كاذئًٔ زْ اًالظ الِء ّؼص آُْ جَ نٌٔفْ خهاظاٌْ‬

‫زْ ًؼفام اٌٽؼ ٌٔٽ جْ ّهو االخهَٓ نٌٔفْ ۾ آٓم‬
‫جيال زڙو ٻّٽًٔ زا ڦّٽّ څٌا هٓا آًُ ‪.‬زٔڪْ‬
‫‪500‬زْ كؼب آٍُسً ۾ كؼاةاخًٓ زْ ٽٍِْ زهغم‬
‫زاڦّٽّآًُ آًُ ‪.‬اٌَِْء ڪؼو زڙو ٻّٽًٔ ؿام‬
‫خنچـپْ ذکٍغچ ًتٔتً ۽ ّال ه ظاش کْ خّّة‬
‫ٿْ څزْ جَ اُْ ُٔٺئًٔ آڊذٓؾ جْ ٻّٽًٔ زا ذٌگًٔ‬
‫فّٽّ څؿْ اؿام کْ پٍٍِسْ ىفٔغ ىكّذم ؿام‬
‫ٌّارًٓ ‪.‬‬
‫‪www.hakimmohdyousif.com‬‬
‫ىٿًٔ ٽٍِْ هٓب آڊذٓـً جْ اهُام کْ ٻّٽًٔ زا‬
‫فّٽّ ٌُؼ آٍغا‪.‬فْ انضاك ّهو االخهَٓ نٌٔفْ زا‬
‫ىڪيم فّٽّ څٌا هٓا آًُ‬
‫اُّ پؼهگؼال نڳ ڀڳ ىڪيم آُْ پؼهگؼال څؿڻ‬
‫زّم ُغآحّم پؼهگؼال کهڻ ؿام ئْ ٌُؼ آٍغّٓم‬
‫اٌكاَءاهلل ام جْ ّيم ڪؼ ؿام اهُام زهغ ٻْ ۾‬
‫آٓم جنّٓؼهم آؿاٌَْء ؿام څؿْ ؿگھٍغا ٻًٔ‬
‫آڊذٓـً جْ انڳ انڳ زهغم زّم جنّٓؼهم څٌم‬
‫آًُ‪.‬‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪192‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ زهغ اهك‬

‫ُْ ّهو االخهَٓ جْ ؿٍڌو ۾ ُڪ اُو ڪحاب آُْ‪.‬‬
‫ًُ ۾ جيال ىلاىْ ٻّنًٔ زا ٌاال څٌا هٓا آًُ‪.‬‬
‫ُْ انف کام قؼهظ ٿْ پ جْ ظحو ٿئْ ٿّ‪.‬‬
‫ًُ ۾ ڪافْ اُڙًٓ زڙو ٻّٽًٔ زا فائغا ىهٍغا زً کام ‪.‬اذخه‬
‫جّچ و ةؼمغٔؼ زّ ٻّٔم ٻّنّٔم هاٌسِٔم آًُ‪.‬‬
‫قؼهظ ۾ ّهو االخهَٓ زْ اُئث جْ ُڪ جضلٔلْ ىلانّ ةَ‬
‫څٌّ هّٓ آُْ ‪.‬زًٍِ ۾ ّهو االخهَٓ زْ اُئث کْ ازاگؼ‬
‫ڪّٔ هّٓ آُْ‬
‫زغٓغ ؿائٍـْ ٌلٌَ ٌگان کْ هاوِ ًّذ جْ ةٔام ڪّٔ هّٓ‬
‫آُْ‬
‫الًٍْٔ اٌگؼٓؽو ٌانً ؿام گڏ ٻّ ٽًٔ ۽ زاٌّذم زْ ظاٌغاٌْ‬
‫ٌانً زّ ٌَ مؼف اٌگؼٓؽو ۾ دڪؼ ڪّٔ هّٓ آُْ پؼ ام زا‬
‫ؿٍڌو ٌاال گھڙ و ٻّنْ ۾ نفًُ زّ اوافّ ةَ ڪّٔ هّٓ آُْ‪.‬‬
‫زغٓغ ةٔياذًٓ زْ صّانْ ؿام ةَ اًٌِ زْ فائغم کْ آگان‬
‫ڪّٔ هّٓ آُْ‬

‫ڪحاب ىضغهخ جْغاخ ۾ ڇپآّ هّٓآُْ‬

‫پِؼًٓ فؼمث۾گھؼائْ پٍٍِسْ الئٔتؼٓؼو ۾اوافّ ڪؼّٓ‬

‫‪150‬ذپٔا‬ ‫كٔيث‬

‫نٌٔفْ ًتْ اڪٔڊىْ ٽٍڊه ىضيغ ظام‬

 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪193‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫‪.‬‬

‫كؼاةاخًٓ نٌٔفْ‬

‫كؼاةا خًٓ نٌٔفْ ۾ جيال ىؼڪتً زا انف ةْ هاذ ٌـعا څٌا هٓا‬
‫آًُ‬
‫كغٓو ٌّٓاٌْ ىؼڪتً زّ دڪؼ جفنٔم ؿام ڪّٔ هّٓ آُْ ‪.‬‬
‫ى‬
‫ىذال ُٔيّفٔهٔا‪ُ ،‬اِء ةهڊ پؼٓكؼ‪ .‬آـٍّفم‬ ‫زغٓغ ةٔياذًٓ زا ٌـعا‬
‫زْ رٓاخجْ هغٔؼن زا ٌـعا زً زّ دڪؼ ّال كؼاةاخًٓ ۾ ٌُؼ ٌَ‬
‫آٍغه اًٌِ کْ جضؼٓؼ ڪّٔ هّٓ آُْ‪.‬‬
‫ڪكحَ زاة زْ ةٔام ۾ زغٓغ ؿائٍـْ ىْهّىا ة زّ ةَ اوافّ‬
‫ڪّٔ هّٓآُْ‬
‫پِؼّٓم خفّْ كؼاةاخًٓ ۾ ٌّم ٍّّاًٌ کْ ىحْاذف ڪؼآّ هّٓ‬
‫ىذال‪ .‬ڪٔپـّك زغٓغ پائّڂذ‪ ،‬اٌَِْء ٍّّام ؿام ٌث ٌّام‬‫ى‬ ‫آُْ‬
‫ٌـعا نکٔا هٓا آًُ‪.‬‬
‫پؼاٌْ رىاٌْ کام هٺْ زً ىؼڪتً زا اُڙا فائغا ‪ ،‬زٔڪْ ّيالى‬
‫مضٔش داةث ٌَ ٿٔا آًُ اًٌِ زّ هاوِ دڪؼ ڪّٔ هّٓ آُْ‪.‬‬
‫زغٓغ جضلٔلً ۾ ىكِّذ ىؼڪتً زا ٌّام فائغا ىْهّل ٿٔا آًُ‬
‫ىذال خهاُءانيـڪ ىْحغك زّاُؼخا صاىهَ ّّذة زْ ؿّڀ۽‬ ‫ى‬
‫‪S.G.P.T‬گھٽائڻ ۾ اٌحِائْ ىفٔغ آُْ‪.‬اُڙا فائغا ڪافْ زگَِ جْ‬
‫خذث ڪٔاهٓا آًُ‬
‫ىؼڪتً ۾ اؿحْياك ٿٍٔغچ ىفؼخاة زٔڪْ زْهْ ىهً ٿّٔم ام‬
‫زْ ؿڃاڻپ جْ ُڪ جضلٔلْ ىلانّ ةَ قاىم ڪّٔ هّٓ آُْ‪.‬‬
‫ڪذٔؼانفّائغ ٌـعا انڳ ةاب ۾ خذث ڪٔاهٓا‬

‫پپپپپپپپذپٔا‬
‫كؼاةاخًٓ نٌٔفْ زهغ اهك ‪100‬ذپٔا كؼاةاخًٓ زهغ ٻّٔ‪100‬‬
‫كؼاةاخًٓ نٌٔفْ زهغ ٽّٔم‪ 150‬كؼاةاخًٓ زهغ چّٿّم ‪150‬ذپٔا‬
‫نٌٔفْ ًتْ اڪٔڊىْ ٽٍڊه ىضيغ ظام‬
‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪194‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬
‫نٌٔفْ اڪٔڊىْ پاذام ڇپآم ڪحاب‬

‫كٔيث ‪150‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ زهغ اهك‬

‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ زهغ خهل كٔيث ‪150‬‬
‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ زهغ ٽّٔم كٔيث ‪150‬‬
‫كٔيث ‪100‬‬ ‫كؼاةاخًٓ نٌٔفْ زهغ اهك‬
‫كٔيث‪100‬‬ ‫كؼاةاخًٓ نٌٔفْ زهغ خهل‬
‫كٔيث ‪150‬‬ ‫كؼاةاخًٓ نٌٔفْ زهغ ؿّل‬
‫كؼاةاخٓب نٌٔفْ زهغ ڇّٿّم كٔيث ‪150‬‬
‫كٔيث ‪30‬‬ ‫ىفحاج انٍته‬
‫كٔيث ‪40‬‬ ‫ڪكحَ زاة صـٍْٔ‬
‫كٔيث ‪40‬‬ ‫ىسؼةاة صـٍْٔ‬
‫كٔيث ‪25‬‬ ‫ٌو زا فائغا‬
‫كٔيث ‪20‬‬ ‫زُّؼ ىاُؼ‬
‫ًتْ اٌـائٔڪهّپٔڊٓا زهغ خهل كٔيث‪50‬‬
‫كٔيث ‪20‬‬ ‫اڀ زّ آخل‬
‫ُذنِسْ ُذنِسْ زِام څٺو كٔيث كٔيث‪30‬‬
‫ىهڻ زّ ٍُڌ‬
‫نٌٔفْ ًتْ اڪٔڊىْ‬
‫اؿٽٔكً ذه ڂ ٽٍڊه ىضيغ ظام‬
 ‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪195‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ زهغ ڇّٿّم‬

‫زٔئً جَ ىّزّخن زهغ ٽّٔم اهُام زْ ُٿً ۾ آُْ ام ۾‬
‫ؿًٔ زْ ٍّّام زا مؼف ‪ 50‬هکؼ څٌا هٓا آًُ زڏًُ ام‬
‫کام هڃٓڪ هکؼ اڃام ذًُ ٿا ‪ .‬اٌَِْء کام ؿّاِس قًٔ زْ‬
‫ٍّّام ؿام ةَ ڪافْ هکؼم زّ دڪؼ اچڻّ آُْ‪.‬اٌَِْء‬
‫ڪؼو زهغ چّٿًٔ ۾ ذُٔم ؿًٔ زا هکؼ۽ قًٔ زا هکؼ‬
‫څٌا هٍٓغا ‪.‬ڇّٿًٔ زهغ ۾ ٌّم ڪحاةً ىام اؿحفاخه ڪّٔ‬
‫هّٓ آُْ ‪1700‬ظ کام ‪1800‬جائًٔ زا نکٔم خهائً جْ‬
‫ىكحيم ڪحاب زٔڪْ آىؼٓڪا ۾ زڏًُ ًب ٌّٓاٌْ ةَ‬
‫ذائر ُئْ نکٔا هٓا ُئا‪.‬اًٌِ ڪحاةً کْ اٌحِائْ ىضٍث‬
‫ؿام صامم ڪؼو ىٌانّْ ڪّٔ پّٔ هڃْ اًٌِ ڪحاةً‬
‫ىام ةَ ڀؼپّذ ىغخ هذجْ هئْ آُْ‪ ُْ.‬ڪحاب ةَ جٔاذًٓ‬
‫زْ ىؼصهْ ۾ آُْ‪.‬ٽًٔ زهغ هاٌگؼ ًُ۾ ةَ جنّٓؼهم‬
‫څٌّٔم هٍٓغّٓم‪.‬صـب خؿحّذ ًُ زهغ ۾ ةهّچـحام زْ‬
‫اُو ٻّٽًٔ زّ ةَ دڪؼ ڪّٔ هّٓ آُْ زً زّ دڪؼ‬
‫ڪًٍِ ةَ ڪحاب ۾ ىّزّخ ٌَ آُْ ‪ ٌَ.‬ئْ پاڪـحام زْ‬
‫ڪًٍِ ًتٔب اًٌِ زّ دڪؼ ڪّٔ آُْ‪.‬ةؼًأٌَ آىؼٓڪا ۾‬
‫ةهّچـحام زْ ٻّٽًٔ جْ پْ آڇ ڂو زْ ىلانْ ىام‬
‫ڀؼڀّذ اؿحفاخه ڪّٔ هّٓ آُْ‪.‬ةهّچـحام ٻّٽًٔ ىام‬
‫َر‬
‫گڙخك‪،‬کهّڦّچ‪،‬چؼىاٍُگ‪،‬قيپـحؼ زِڙًٓ ٻًٔ أٌڪ‬
‫ٻّٽًٔ زّ ىعحهف زهغم ۾ دڪؼ ڪّٔ هّٓ آُْ‬
‫ڪحاب ىضغهخ جْغاخ ۾ ڇاپّٔ هّٓ آُْ اڀ ئْ پٍٍِسْ‬
‫ٌانْ ڪاپْ ةڪ ڪؼآّ ( رٓؼ اقاّث)‬
‫نٌٔفْ ًتْ اڪٔڊىْ ٽٍڊهىضيغ ظام‬
‫زهغ ٽّٔم‬ ‫‪196‬‬ ‫ّهو االخهَٓ نٌٔفْ‬

‫صڪٔو ىضيغ ّذيام زّم ًتْ ظغىحّم‬

‫ىاُّاذ مضث ؿؼٓؼ زّ ظاش قياذه‬
‫ُْ قياذه ؿٍڌ زْ ىْؼهف ًتٔب صڪٔو‬
‫ىضيغ ّذيام زْ رٌغگْ ۽ ًتْ ظغىحً جْ‬
‫آڃاذٓم آُْ ًُ زاظاش ىىيّم‬
‫صڪٔو ىضيغ ّذيام ىٍٍِسْ ٌُؼ ۾‬
‫صڪٔو ىضيغ ّذيام زّ جْاذف ٌٔٽ جْ‬
‫آٌڙو ذاٍُياِء ًب زّ ُڪ هذق‬
‫صڪٔو ىضيغ ّذيام زْ داجْ جضؼٓؼ‬
‫ىِؼا خهاظاٌْ زّ جْاذف‬
‫انضاث ىضيغ ّذيام زّ هڇّچه‬
‫انضاث ىضيغ ّذيام کٽْ‬
‫ؿٍغز هفاة جْ جْؽٓحْ جادؼاة‬
‫ؿٍغز ڪحاب ذاٍُياِء ًب زّ ُڪ هذق‬
‫ذٍُياِء ًب ۾ نکٔم ؿٍغز پٔف نفٍ‬
‫خائْ ؿکٔا زّ ُڪ هذق‬
‫كٔيث مؼف ‪ 30‬ذپٔا‬ ‫ىهڻ زّ ٍُڌ‬
‫نٌٔفْ ًتْ اڪٔڊىْ‬
‫اؿٽٔكً ذهڂ ٽٍڊه ىضيغ ظام‬