Si mund ta kompletojm nj kompjuter hap pas hapi

Para se t fillojm me kompletimin e kompjuterit, duhet s pari t kemi disa parakushte. Meqense njeriu prmban n vete rrym, e cila krijohet gjat lvizjes s lir apo shetitjes apo punve t prditshme, s pari duhet t kemi kujdes nga elektriciteti statik ( ESD Electrostatic Discharge). Ky elektricitet statik mund t zbrazet gjat prekjes me komponente t reja, dhe mund t ket pasoja fatale. Psh nse njeriu gjat puns prek me dor Ram memorien e cila ka nj voltazh m pak se 12 volt, njeriu prmban voltazh m t lart dhe kshtu vjen deri te dmtimi i RAM memories. Pr kt duhet t kemi nj bylyzyk si shihet

edhe n foto, e cila lidhet pr shtpize ose pr shtrojn e tavolins e cila sht e lidhur me tokzim, dhe kshtu te gjith energjin q e kemi, zbrazet n tok e jo n pajisje. Rol tjetr t veant duhet t ket edhe tokzimi n dhomn ku montojm kompjuterin Poashtu edhe lagshtia e dhoms, ku e montojm kompjuterin duhet t jet mbi 50 % .

Pamja e jashtme e shtpizs

Ky udhzim ju tregon se si ju mund t kompletoni nj kompjuter.

ka duhet prej komponenteve

. Processor (CPU) Per momentin ne treg ekzisotojne keta 3 prodhues te procesoreve: Intel, AMD dhe VIA Pjesa e poshtme e CPU -se N fillim duhet t mendojm se ka prej pajisjeve jan t nevojshme pr kompletimin e nj kompjuteri te ri. Ju mund t shiqoni anash se cila prej pasjisjeve nevojitet, dhe sa prej t hollave pr secilen pajisje do t hargjoni, pasi ka lloje t ndryshme. S pari duhet t vendosni pr tipin dhe shpejtesin e procesorit, pasi q procesori kryen shumicn e punve t kompjuterit. N rastin ton kemi t bjm me nj AMD procesor. Pasi q kemi vendosur pr procesor, duhet ta gjejm pllakn am kompakte e cila prkrah kt procesor, dhe memorien e prkohshme apo RAM memorien. CPU-ftohesi Pr rastin ton t procesorit ( CPU ) na nevojitet pllaka am me shtratin e klass A ( procesort e Intelit kan tjetr lloj shtrati) dhe SDRAM memoria ( llojet tjera t memories jan DDR, SDRAM ose Rambus RDRAM). Pastaj na mbetet t zgjedhim karteln grafike. Tek kartela grafike kemi mundsi t gjer t zgjedhjes. Disa kartela grafike psh i prdorim m shum pr video punime t ndryshme, disa pr lojra t ndryshme e disa pr prditshmri t ndryshme. Kush punon gjra t zakonshme n kompjuter mjafton kartela grafike e memoria integruar n pllakn am. N rastin tone kemi zgjedhur nj kartel grafike e llojit t mesm. Kartela grafike sht nVidia GeForce 2 MX. Kjo nuk sht m e mira, por pr mimin e zgjedhur ofron gjra shum t mira. Pajisjet e lartprmendura, pra procesori, kartela grafike, memoria dhe pllaka am, t cilat jan t ndrlidhura ngusht mes veti, prcaktojn performansat kryesore t kompjuterit tuaj. Pjest tjera si psh tastatura, miu dhe monitori, jan komponente t cilat kryekput I zgjidhni sipas shijes suaj apo pr punn q bni.

Pllaka am e cila quhet motherboard, mainboard apo platina kryesore

Kartela grafike

Floppy-pajisja

Disku I fiksuar

Prve ksaj, kompjutert e sotm po shkojn kah platforma e gjer multimediale, prandaj ne kemi zgjeshur edhe nj DVD ROM dhe nj kartel t zrit m t veant.

CD-pajisja (CDROM, CD-RW, DVD-ROM)

Me kto pajisje, jo vetm se mund t lexoni t dhna t ndryshme nga CD, por edhe mund t ndgjoni muzik nga CD-ROM, apo nga DVD Rom t shihni edhe ndonj film. N rastin ton kemi t bjm me shtpizn e formatit ATX. Ky format ofron hapsir t mjaftueshme dhe kursim t energjis. Prve ktij formati kemi edhe formatin MicroATX dhe FlexATX. Ky format ka formn m t vogl, prandaj edhe mundsin e kyjeve t pajisjevet ndryshme e ka m t cunguar. Pr lidhje me internet ju mund t zgjidhni lidhjen nprmjet modemit apo nprmjet kartels s rrjets nse ekzistojn kushtet paraprake.

Kartela e zrit

Miu

Tastatura

Monitori

Pjesa e rryms (n kompjutert modern kjo pajisje duhet t jet m s paku 350 Watt )

Shtpiza

Instalimi i pjesve t forta apo hardverit, pjesa e 1 : Pllaka am, CPU dhe memories

Kjo sht pjesa e mbrenshme e ATX shtpizave pa asnj pajisje

Kto jan disa prej vidave dhe gjysmprquesve, t cilt shrbejn pr mbajtjen e pajisjeve apo pengimit t kontaktit t pllaks am me shtpiz, pasi q shtpiza mund t prmban rryma t ndryshme dhe mund t vjen deri te kontakti i shkurt dhe t djeget pllaka am

Kto vida vendosen mbrenda n shtpiz, dhe formohet nj lloj baze, ku m pastaj prforcohet pllaka am

Pastaj vendoset pllaka am dhe prforcohet.

Procesort n te shumtn e rasteve vendosen n nj shtrat t ktill siq vrehet n foto.

Gjilprat e procesorit jan ashtu t vendosura, q mund t vendosen vetm n nj drejtim dhe pa forc. N asnj mnyr mos tentoni procesorin ta fusni me dhun. Nse sht gjetur orientimi i duhur i vendosjes ather mbajtsi i procesorit vetvetiu mbyllet.

Pasi q vendoset ftohsi i procesorit dhe prforcohet, kablloja e furnizimit me rrym vendoset n pllakn am.

Kto tri vendosje t ngushta ( DIMM) jan pr RAM memorie. Pllakezat am kan lloje t ndryshme t DIMM, ndrsa n rastin ton kemi t bjm me SDRAM lidhjen.

Si tek procesori, poashtu edhe te RAM memoria, sht nj drejtim se si duhet t vendosen. N pjesn e poshtme t RAM memories jane disa vrima t cilat vetm n nj mnyr vendosen n pllakn am. Po ashtu edhe ktu vlen t ceket se nuk duhet prdorur forcn.

Posa ta shtypni modulin n form t rregullt, kllapat q gjenden anash vetvetiu mbyllen dhe prforcojn RAM memorien

Instalimi i pjesve t forta apo hardverit, pjesa e 2 t : Kartela grafike dhe kartela e zrit

Posa ta hidhni nj shiqim pr hyrje/daljet e ndryshme (I/O input/output) , mund t vereni se kjo pllak am ka tri lloje t mundsis t lidhjeve : AGP, PCI dhe ISA

Lidhja ngjyr kafe afr procesorit quhet AGP. Kjo lidhje sht pr karteln grafike. T gjitha llojet e kartelave t ndryshme grafike prdorin kt lidhje. Ka poashtu kartela grafike t vjetra q prdorin lidhjen PCI. Kto lidhje jan t ngjyrosura me t bardh, ku vrehen edhe n foto.

Pasi t keni vendosur AGP karteln grafike, duhet t shtrngoni me kaavid kt vid, n pjesn e msiprme.

Prizat e bardha m t afrta quhen PCI, dhe prve ksaj ngjyre ekziston mundsia q t jen edhe porte me ngjyr t zez, por nse jan t zeza kemi t bjm me kompjuter m t vjetr. Ktu mund t lidhim karteln e zrit, karteln e rrjets, modemin etj.

Prve ksaj n pllakn am gjinden edhe disa gjilpra kontakti t zbrazta. Mnyra e lidhjes t tyre mund t vrehet anash, pasi jan t shnuara. Ktu lidhen kabllot e ndrprersit t kompjuterit, zmadhuesit t kompjuterit dhe diskut t fiksuar.

Pr m gjer ju mund te shiqoni broshurn e pllaks am apo n vet shtpiz. N pamjen tone kemi lidhur njrn prej kabllove

Pasi jan lidhur t gjitha kabllot pr pllakn am, kshtu duken kabllot.

Instalimi i pjesve t forta apo hardverit, pjesa e 3 - t : Disku i fiksuar dhe CD/DVD

Ktu mund t shihni lidhjet drejtkndshe t ashtuquajtura IDE. Ktu mund t lidhen disqet e fiksuara apo pajisjet tjera si jan CD-ROM, DVD -ROM etj. Tek pllakzat am t zakonshme jan vetm dy lidhje por pllakzat am t reja ofrojn m shum lidhje. Njra prej ktyre lidhjeve drejtkndshe sht m e vogl ( n foto ka ngjyrn e zez) e cila sht pr lidhjen e flopi pajisjes

N do IDE lidhje mund t lidhen dy pajisje. E para quhet Master ndrsa e dyta Slave. N rastin ton mund t lidhim gjithsej 8 pajisje

Ktu shohim nj IDE-kabll. Sipas rregullave kto jan t koduara me ngjyr. Pjesa e fundit e zgjatur ( ngjyra e kaltrt ) vendoset n pllakn am. Fundi tjetr ( ngjyra e zez ) vendoset n pajisjen Master. Pjesa e mesme sht pr IDE - Slave pajisjen.

Q nj IDE - pajisje ta bjm Master apo Slave, duhet q urzn ( jumper) ta rregullojm n formn e caktuar. Normal kto forma jan t prcaktuara n tabeln, n pjesn e mbrapme apo siprme.

Ktu duket pjesa e mbrapme e diskut t fiksuar. Pjesza e bardh quhet Jumper ( gjamper n gjuhn angleze) apo urza. Pjesa e madhe e lidhjes majtas sht pr kablln e t dhnave, ndrsa djathtas pr furnizim t rryms.

10

Nj pamje m e afrt e urzs n diskun e fiksuar, tregon pozitn e tij se si vendoset. Kjo pozit varet varsisht nga prodhuesit e disqeve t fiksuara

Ktu sht pjesa e mbrapme e pajisjes DVD . lidhja pr t dhna sht n mes ndrsa pr furnizim t rryms djathtas.

Ne duam q ta definojm kt pajisje si Slave, q pjesn tjetr t kablls s mbetur ta lidhim pr diskun e fiksuar. Ather urzen (Jumper) e kemi vendosur n pozicionin SL ( MA dmth Master, CS dmth Cabel select apo selektim kabllosh. Me CS pasjisjet moderne vetvetiu prcaktohet si Master apo Slave.

Kshtu e prforconi diskun e fiksuar n shtpiz, me kaavid

11

Dhe t njejtn gj me CD pajisje.

Vendosni fundin e zgjatur t IDE-Kablles n lidhjen IDE 1 n pllakn am

Vendosni pjesn tjetr t kablls ( Master) n diskun e fiksuar.

Vendosni pjesn e mesme t kabllos ( Slave ) n CD - pajisje

12

Instalimi i pjesve t forta apo hardverit, pjesa e 4 - t : Kabllot e mbrendshme

Para se ta lidhim pajisjen e Flopit sht edhe nj kabllo e vogl, t ciln duhet ta lidhim, e cila leht mund t harrohet. Kjo kabllo lidhet me CD pajisjen dhe karteln e zrit.

Te kto kablla nuk ka lidhje se cili fund ku vendoset n pasjisje

Ndrsa fundi tjeter i kablls lidhet me karteln e zrit. Nse harroni ta vendosni kt kabllo, kompjuteri juaj nuk mund t jap z direkt nga cd-romi, nse dshironi t ndgjoni muzik nga cd-ja.

13

M pastaj prforcohet pajisja e flopitt siq shihet n foto.

Flopi pajisja ka nj lloj tjetr t kabllos, siq shihet edhe n foto.

Poashtu edhe ktu fundi iprzgjatur i kabllos lidhet me pllakn am

Ndrsa fundi i shkurt apo pjess s mbetur t kabllos lidhet me flopi pajisjen.

14

Lidhjet e rryms

Hapi tjetr mbetet, q pjest e rryms ti lidhim me komponentet e ndryshme.

N ditt e sotme ka tri lloje lidhjesh t ndryshme t rryms, ndrsa ne n fotot kemi t bjm me ATX lidhjen. Kjo nuk mund t huqet pasi qe vet forma e koks s kabllit nuk mund t vendoset n ndonje vend apo form tjetr.

Kjo kabllo lidhet pr pllakn am.

15

Ndrsa ktu kemi t bjm me lidhjen e rryms t pjesve periferike.

Njri prej tyre vendoset n diskun e fiksuar

Ndrsa tjetri n CD pajisje.

Ky sht nj lloj tjetr i furnizimit me rrym

16

I cili vendoset n fllopi pajisje

Lidhja e kabllove t jashtme

Posa t kemi prfunduar lidhjet e mbrendshme t pajisjeve t ndryshme, shiqojm shtpizn nga mbrapa. Ajo duhet t duket, prafrsisht si ktu n foto

Nse e shiqojm me vmendje, mund t vrejm se do lidhje sht e koduar apo prcaktuar me ngjyr. T gjitha komponentet e reja t pc-ve duhet t prmbajn kto llloje t ngjyrave.

17

Fillojm me pajisjet e mposhtme. Porta e verdh q shihet n foto sht pr game port, aty ku mund t vendoset Joystick pr lojra t ndryshme, Porta e gjelbrt sht pr zmadhuest e kompjuterit

N kompjuterin ton kemi poashtu pajisjen DVD, dhe nj kartel m t veant t zrit. Me kt kartel t zrit ne kemi mundsi t veant t zrimit t DVD s. Sistemi Sound System me 5 zmadhues dhe nj Subwoofer lidhet me kabllon G9, e cila lidh karteln e zrit me sistemin e Subwooferit

Porta e kaltrt sht menduar pr lidhjen me monitor. Disa kartela grafike, njra prej tyre edhe n foto (shiqo prizn e rrumbullakt e zez), ka mundsi edhe pr nj dalje me mundsi kyqje n TV

Porta e rrumbullaket e gjelbrt dhe vjollce, ( e ashtuquajtur PS2 ) , sht pr miun dhe tastaturn

18

Tek lidhja ngjyr vjollce, kemi t bjm me portn paralele pr lidhjen e ndonj printeri apo skenerit t vjetr. Dy portet e tjera jan lidhjet seriale, pr pajisjet e ndryshme siq jan psh modemi apo lexuesi i t dhnave t ndryshme t kartelave t ndryshme. Dy lidhjet tjera n form drejtkndshi mes PS2 dhe lidhjeve seriale quhet USB ( universal serial bus) Te kto dy lidhje kemi t bjm me mundesin m praktike dhe moderne t lidhjes t do lloji t pajisjeve periferike. Vrimat e hapura jan pr karteln e zrit t integruar n pllakn am , por n rastin ton kemi t bjm me lidhjen PCI

Poashtu edhe pjesa e furnizuesit t rryms, duhet t jet e prforcuar pr shtpiz.

Pasi q t lidhen t gjitha kabllot, pjesa e mbrapme e kompjuterit duhet t duket kshtu prafrsisht.

Ngritja e par e kompjuterit tuaj

19

Posa jan t lidhura t gjitha pajisjet n rregull, duhet edhe nj konfigurim i shkurt, n BIOS ( Basic Input Output System). BIOS sht nj ip program n pllakn am, i cili i kordinon komunikimin e pasjisjeve t ndryshm ndrmjet veti. Ktu kemi t bjm me at, q pajisjet t njihen dhe t funksionojn

"

Ndezni kompjuterin tuaj, dhe n ekranin tuaj do t duket kjo pamje siq shihet n foto. N kt sken do t shihni mundsin e shtypjes t tastit delete, ather shtypni tastin delete

Ktu shihet BIOS I kompjuterit tuaj, i cili prmban informacionet baz t kompjuterit. Pamja e BIOS dallon varsisht nga pllaka am, por kryesisht jan t njejta dhe shum pak dallojn njra nga tjetra.

N njrn prej pamjes t BIOS-it siq sht ktu n foto ( kemi t bjm me komandn e tret t BIOS ) ju mund t shihni shpejtsin e procesorit (CPU).

20

Nj pamje tjetr ( n kt rast Standard CMOS Features) kemi t bjm me IDE pajisjet (disku i fiksuar, CD pajisja, etj) N kt pamje mund t vrejm se ende nuk i ka njohur pllaka am IDE pajisjet. Pra ne duhet t kujdesemi pr njohjen e ktyre pajisjeve

N formn e rregullt ekzistojn 4 mundsi : IDE Primary Master, IDE Primary Slave, IDE Secondary Master, IDE Secondary Slave. N rastin ton kemi zgjedhur komandn Auto , kshtu q pajisjet do t njihen n mnyr automatike

Pasi sht zgjedhur kjo komand, do t vrejm se si do t shihen IDE pajisjet q jan t lidhura. Disku I fiksuar do t njihet si IDE Primary Master ndrsa DVD pajisja si IDE Primary Slave, sikurse e kemi montuar m lart

Dhe nj komand tjetr, sht Advanced BIOS Features), e cila mundson q ju vetvetiu t zgjidhni se nga cila pajisje t ngritet s pari sistemi operativ.

21

Sipas rregullave kshtu duhet t jet renditja : Pajisja e par (First Boot Device) Flopi ( rasisht ns vjen deri te dmtimi i sistemit operativ ekziston mundsia e shptimit, nprmjet diskets startuese. Pajisja e dyt (Second Boot Device) duhet t jet CD-ROM, pasi q m von nprmjet CD-ROM mund t instalojm ndonjrin prej sistemeve operative Pajisja e tret (Third Boot Device) sht disku I fiksuar, aty ku sht edhe I instaluar sistemi operativ, e cila identifikohet edhe si HDD-0. Pas gjith ksaj zgjedhni opcionin "quit and save settings", q ndryshimet ti ruani dhe automatikisht ta ristartoni kompjuterin

Me kt q bm deri m tani, kompjuteri sht gati q t instalohet njri nga sistemet operative

Xhevdet Pllana E-Mail: xhevdet_p5@hotmail.com Xhevdet_p@yahoo.com

22