Professional Documents
Culture Documents
De
Officiis
III-49
[49]
Themistocles
post
victoriam
eius
belli,
quod
cum
Persis
fuit,
dixit
in
contione
se
habere
consilium
rei
publicae
salutare,
sed
id
sciri
non
opus
esse;
postulavit,
ut
aliquem
populus
daret,
quicum
communicaret;
datus
est
Aristides.
Huic
ille,
classem
Lacedaemoniorum,
quae
subducta
esset
ad
Gytheum,
clam
incendi
posse
quo
facto
frangi
Lacedaemoniorum
opes
necesse
esset.
Quod
Aristides
cum
audisset,
in
contionem
magna
exspectatione
venit
dixitque
perutile
esse
consilium,
quod
Themistocles
adferret,
sed
minime
honestum.
Itaque
Athenienses,
quod
honestum
non
esset,
id
ne
utile
quidem
putaverunt
totamque
eam
rem,
quam
ne
audierant
quidem,
auctore
Aristide
repudiaverunt.
Gli
inizi
della
civilt
Cic.
De
inventione
I-2
Nam
fuit
quoddam
tempus,
cum
in
agris
homines
passim
bestiarum
modo
vagabantur
et
sibi
victu
fero
vitam
propagabant
nec
ratione
animi
quicquam,
sed
pleraque
viribus
corporis
administrabant,
nondum
divinae
religionis,
non
humani
officii
ratio
colebatur,
nemo
nuptias
viderat
legitimas,
non
certos
quisquam
aspexerat
liberos,
non,
ius
aequabile
quid
utilitatis
haberet,
acceperat.
Ita
propter
errorem
atque
inscientiam
caeca
ac
temeraria
dominatrix
animi
cupiditas
ad
se
explendam
viribus
corporis
abutebatur,
perniciosissimis
satellitibus.
Quo
tempore
quidam
magnus
videlicet
vir
et
sapiens
cognovit,
quae
materia
esset
et
quanta
ad
maximas
res
opportunitas
in
animis
inesset
hominum,
si
quis
eam
posset
elicere
et
praecipiendo
meliorem
reddere;
qui
dispersos
homines
in
agros
et
in
tectis
silvestribus
abditos
ratione
quadam
conpulit
unum
in
locum
et
congregavit
et
eos
in
unam
quamque
rem
inducens
utilem
atque
honestam
primo
propter
insolentiam
reclamantes,
deinde
propter
rationem
atque
orationem
studiosius
audientes
ex
feris
et
inmanibus
mites
reddidit
et
mansuetos.
Vitr.
De
Architectura
II,1
1-3
[1]
Homines
vetere
more
ut
ferae
in
silvis
et
speluncis
et
nemoribus
nascebantur
ciboque
agresti
vescendo
vitam
exigebant.
Interea
quondam
in
loco
ab
tempestatibus
et
ventis
densae
crebritatibus
arbores
agitatae
et
inter
se
terentes
ramos
ignem
excitaverunt,
et
eius
flamma
vehementi
perterriti,
qui
circa
eum
locum
fuerunt,
sunt
fugati.
Postea
re
quieta
propius
accedentes
cum
animadvertissent
commoditatem
esse
magnam
corporibus
ad
ignis
teporem,
ligna
adicientes
ed
id
conservantes
alios
adducebant
et
nutu
monstrantes
ostendebant,
quas
haberent
ex
eo
utilitates.
In
eo
hominum
congressu
cum
profundebantur
aliter
e
spiritu
voces,
cotidiana
consuetudine
vocabula,
ut
optigerant,
constituerunt,
deinde
significando
res
saepius
in
usu
ex
eventu
fari
fortuito
coeperunt
et
ita
sermones
inter
se
procreaverunt.
[2]
Ergo
cum
propter
ignis
inventionem
conventus
initio
apud
homines
et
concilium
et
convictus
esset
natus,
et
in
unum
locum
plures
convenirent
habentes
ab
natura
praemium
praeter
reliqua
animalia,
ut
non
proni
sed
erecti
ambularent
mundique
et
astrorum
magnificentiam
aspicerent,
item
manibus
et
articulis
quam
vellent
rem
faciliter
tractarent,
coeperunt
in
eo
coetu
alii
de
fronde
facere
tecta,
alii
speluncas
fodere
sub
montibus,
nonnulli
hirundinum
nidos
et
aedificationes
earum
imitantes
de
luto
et
virgulis
facere
loca
quae
subirent.
Tunc
observantes
aliena
tecta
et
adicientes
suis
cogitationibus
res
novas,
efficiebant
in
dies
meliora
genera
casarum.
[3]
Cum
essent
autem
homines
imitabili
docilique
natura,
cotidie
inventionibus
gloriantes
alios
alii
ostendebant
aedificiorum
effectus,
et
ita
exercentes
ingenia
certationibus
in
dies
melioribus
iudiciis
efficiebantur.
Primumque
furcis
erectis
et
virgulis
interpositis
luto
parietes
texerunt.
A
causa
dellaspetto
utilitaristico
dellopera,
la
trattazione
tesa
a
soddisfare
le
esigenze
di
completezza,
brevit
e
accessibilit,
mentre
la
prosa
deve
piegarsi
alla
creazione
di
un
nuovo
linguaggio
tecnico.
Infatti,
quando
Vitruvio
comincia
a
scrivere
il
suo
trattato,
il
linguaggio
dellarchitettura
in
pratica
non
esisteva.
In
passato
notevoli
critiche
sono
state
mosse
proprio
al
latino
poco
letterario
adoperato
dallautore,
neppure
definibile
un
latino
volgare,
ma
un
cattivo
latino,
talvolta
ritenuto
specchio
di
una
scarsa
cultura
letteraria.
Oggi
il
mito
del
cattivo
latino
di
Vitruvio
superato,
anche
se
rimane
la
difficolt
di
definire
la
misura
linguistica
e
la
cifra
stilistica
della
sua
scrittura;
i
recenti
studi
hanno
altres
mostrato
come
la
lingua
del
De
Architectura,
capace
di
muoversi
fra
le
categorie
teoriche
e
gli
esempi
pratici,
di
esprimere
concetti
astratti
e
indicazioni
concrete,
contenga
le
premesse
per
il
linguaggio
dellarchitettura
moderna.
(da
E.
ROMANO,
Fra
astratto
e
concreto,
in
Vitruvio,
De
Architectura,
ed.
Einaudi
1997).