I. Ochrona przed erozj 1. Poda rnice midzy skutkami erozji wodnej i wietrznej.

Erozja wietrzna wystpuje gwnie na wybrzeach morskich i w pradolinach Wisy i Odry. Jej skutkami s: wywiewanie drobnych czstek prchniczych i mineralnych z pl bdcych w uprawie punej, zasypywanie piaskiem uytkw rolnych i lenych oraz tworzenie wydm rdldowych. Wiatr oprcz wywiewania czstek gleby przyspiesza parowanie wody z gleby i nierwnomiernie przenosi i rozkada masy niegu, co zmienia stosunki wodne w glebie. Opady zmniejszaj natenie erozji wietrznej. Erozja wodna wystpuje na terenach o zrnicowanej rzebie terenu. Spyw wody moe by: powierzchniowy (erozja powierzchniowa i liniowa) lub podziemny (erozja podziemna). Falowanie powoduje erozj brzegw zbiornikw (abrazj). Skutki erozji wodnej s bardziej widoczne i szkodliwe i trudniej im zapobiec. Woda ma wpyw nie tylko na powierzchni terenu ale take moe wymywa materia glebowy lub zwizki chemiczne poniej poziomu terenu. 2. Scharakteryzowa, korzystajc z rwnania USLE, czynniki wpywajce na natenie erozji wodnej. Model USLE/RUSLE jest opracowan w Stanach Zjednoczonych formu empiryczn. redni roczny ubytek gleby szacowany jest na podstawie rwnania: A = R * K* L * S * C * P gdzie: A masa gleby wyerodowana z jednostki powierzchni w cigu roku [Mg/ha]; R wskanik erozyjnoci deszczu i spywu dla danej lokalizacji [(MJ/ha)(cm/h)]; (im bardziej intensywny deszcz tym wicej gleby moe spyn ze stoku) K wskanik podatnoci gleby na erozj wodn [(Mg/ha)(MJ/ha)(cm/h)]; (najbardziej odporne s skay i grunty spoiste, najmniej czarny ugr) L wskanik dugoci stoku (bezwymiarowy); S wskanik nachylenia stoku (bezwymiarowy); (wikszy spadek wicej gleby spynie) C wskanik pokrywy rolinnej (bezwymiarowy); (najlepiej grunty chroni las, pniej trawa, najgorzej grunty orne) P wskanik zabiegw przeciwerozyjnych (bezwymiarowy). (czyli potki faszynowe, tarasowanie zboczy, uprawy wstgowe itp.) Podejcie to stosowane jest do oceny zagroenia erozyjnego w wielu regionach wiata, zarwno w skali pojedynczych pl jak i caych zlewni czy jednostek administracyjnych (niejednokrotnie o bardzo duej powierzchni). 3. Poda funkcje i warunki stosowania tarasw grzbietowych i schodkowych oraz rnice konstrukcyjne midzy nimi. Do najbardziej znanych sposobw ochrony gleb przed erozj naley tarasowanie pl. Wyrni mona dwa podstawowe rodzaje tarasw: schodkowe i grzbietowe. Tarasy schodkowe stosowane s gwnie na stromych stokach przeznaczonych do upraw sadowniczych.

Tarasy grzbietowe. Na gruntach ornych i uytkach zielonych przy spadkach do 10% wykonuje si tarasy grzbietowe. Ich konstrukcja jest stosunkowo prosta. Najczciej s to niskie groble budowane w poprzek stoku zatrzymujce spywajc wod wraz ze znoszon gleb. Za pomoc tarasw grzbietowych stok zostaje podzielony na mniejsze jednostki hydrograficzne, wskutek czego drogi spywu wody ulegaj skrceniu, co wpywa na zmniejszenie iloci zmywanej gleby. Waciwie zaprojektowane i wykonane tarasy grzbietowe s skutecznym sposobem ochrony przed erozj. Stanowi take narzdzie do spowolnienia obiegu wody poprzez zmian spywu powierzchniowego na gruntowy lub zgromadzenie zatrzymanej przed groblami wody w zbiornikach powierzchniowych. Spowolnienie spywu wpywa take na zmniejszenie ryzyka zjawisk powodziowych. Tarasy grzbietowe mona podzieli na tarasy bezodpywowe i odpywowe. Tarasy bezodpywowe stosuje si przede wszystkim na gruntach dobrze i rednio przepuszczalnych. Podstawowym warunkiem prawidowego ich funkcjonowania jest utrzymanie korony grobli na jednakowym poziomie na caej jej dugoci.

Woda spywajca z obszaru midzy tarasami zatrzymuje si przed grobl i wsika w gleb zamieniajc w ten sposb spyw powierzchniowy na odpyw gruntowy. Cz zgromadzonej wody ulega ewaporacji. Parametry tarasu musz by tak dobrane, aby dopywajca do grobli woda nie przelaa si przez jej koron, co spowodowaoby przerwanie grobli i nastpnie zniszczenie niej lecych grobli, czyli caego systemu antyerozyjnego. Projekt tarasw powinien uwzgldnia moliwo bezawaryjnego odprowadzenia wody z ekstremalnych opadw nawalnych. Trasy z odpywem wykonuje si w celu zmagazynowania wody w zbiornikach wodnych oraz w sytuacjach, gdy dusze stagnowanie wody przed grobl jest niewskazane. Wrd tych tarasw mona wyrni tarasy z odpywem powierzchniowym oraz tarasy z odpywem podziemnym. Trasa tarasw z odpywem powierzchniowym jest prowadzona z niewielkim spadkiem, zapewniajcym nie rozmywajcy przepyw wody.

Tarasy schodkowe. Tarasy wykonywane na stokach o duych spadkach s wskie. Tarasy skadaj si z awy i skarpy. awy powierzchnie uprawiane maj ukad prawie poziomy albo z niewielkim nachyleniem do 10%), a skarpy (stanowice rwnie granice pl) s silnie nachylone. Tarasy mog by naorywane i sztuczne, wykonywane za pomoc maszyn lub rcznie.

Rys. 3. Schemat ukadu tarasu. 4. Poda czynniki decydujce o nateniu erozji wietrznej oraz zasady jej zmniejszania. Okrelenie iloci wywiewanej gleby
W = f ( I , K , C , L, V )

W ilo wywiewanej gleby

I odporno gleby na wywiewanie K szorstko powierzchni terenu C wskanik klimatyczny ujmujcy prdko wiatru i wilgotno gleby L

Ochrona gleb przed wywiewaniem polega na: - likwidacji przyczyn wywiewania (zmniejszanie prdkoci wiatru) - ochronie powierzchni gleby (pokrycie rolinnoci) - zwikszenie odpornoci gleby

O formach i nasileniu procesw erozji wietrznej decyduj fizyczno - geograficzne cechy rodowiska oraz czynniki antropogeniczne. Spord czynnikw grupy pierwszej najwikszy wpyw wywieraj wiatry, rzeba terenu, podatno gleb na deflacj, i szata rolinna. W przypadku dziaalnoci czowieka wane s wszystkie czynniki stwarzajce warunki dla przesuszenia gruntu (niewaciwa agrotechnika, odkryta gleba, nadmierny pobr wd gbinowych, melioracje odwadniajce itp.) oraz wzmaganie procesw wywiewania (deflacji) czstek mineralnych - ruch drogowy, zabiegi agrotechniczne, odkrywkowa eksploatacja surowcw, zwaowiska, hady i inne. Rodzaje zabiegw przeciwerozyjnych: - stabilizowanie pla zbiornikw rozcieczon emulsj asfaltow, ktra tworzc cienk warstw bitumiczno mineraln na powierzchni chroni przed wywiewaniem, - zwikszenie siy spjnoci midzy czsteczkami, - agrotechnika przeciwerozyjna, - szachownicowy ukad pl, - uprawy pasowe, - stabilizacja gleby (iowanie), - umacnianie wydm (techniczne i biologiczne np. potki faszynowe), - zadrzewienia i zalesienia (lasy ochronne), - zmniejszenie liczby zabiegw uprawowych a tym samym uproszczenie uprawy, 5. Poda, na jak odlego zmniejszeniu ulega prdko wiatru przy rnych rodzajach zadrzewie rdpolnych. Zadrzewienia redukuj prdko wiatrw, czego rezultatem jest: - zwikszenie szorstkoci terenu - zwikszeni wilgotnoci gleby - ograniczenie parowania - zwikszenie produkcji rolnej - rwnomierny rozkad pokrywy nienej W przypadku rnych rodzajw zadrzewie ochronie podlega teren o szerokoci okoo dziesiciokrotnej wysokoci pasa drzewnego (10H) przy czym najlepsze wyniki obserwuje si dla psw dwurzdowych Zasady projektowania zadrzewie: - trasa pasw prowadzona prostopadle do kierunkw wiatrw - mog by aurowe lub pozbawione luk - rzdy lub pasy do szerokoci 10metrw - dwu lub trzypitrowe wysokie - bez krzeww lub z krzewami do wysokoci 1,5 metra - dobr gatunkowy zaleny cile od siedliska

II. Infrastruktura wodna w lasach 1. Wymieni objawy i przyczyny niewaciwych warunkw wodnych w lasach. Oznaki zabagnienia lasu Na terenach lenych wystpuj zabagnienia pierwotne i wtrne. Zabagnienia pierwotne powstaj w wyniku zmian siedliskowych lub wadliwych stosunkw wodnych, wystpujcych w sukcesji naturalnej lasu. Zabagnienia wtrne pojawiaj si na obiektach zmeliorowanych na skutek zaniku sprawnoci urzdze i budowli melioracyjnych. Zasadnicz oznak zabagnienia lasu jest wysoki stan wody gruntowej utrzymujcy si stale w okresie wegetacyjnym. Stan taki musi by potwierdzony obserwacjami z dugiego okresu. Dorane spostrzeenia nie mog by miarodajne. Pierwsze stadium zwikszonego uwilgotnienia gleby pod lasem znamionuje obfite wystpowanie czarnej jagody. Drugie- zwarty kobierzec mchw ponnikw. Trzecie i ostatnie- dominacja mchu torfowca. Pojawienie si tego trzeciego stadium jest pocztkiem stopniowego zamierania lasu. Przyczyny zabagnienia lasw. Przyczyny nadmiernego uwilgotnienia gleby pod lasem mog mie charakter glebowohydrologiczny, ekologiczny lub techniczny. Przyczyny glebowo- hydrologiczne s nastpujce: - zwize gleby i nieprzepuszczalne podoe( w terenach paskich przy braku odpowiedniego odpywu), - spyw wd obcych na tereny lene niej pooone, zwaszcza na tereny depresyjne. - dugotrwae wylewy rzek przepywajcych przez tereny lene. Przyczyn o charakterze ekologicznym w niektrych przypadkach moe by wycicie drzewostanw. Przyczynami zabagnie o charakterze technicznym jest oddziaywanie zbiornikw wodnych, np. staww rdlenych i zaniedbane lub cakowicie zniszczone urzdzenia i budowle melioracyjne. We wszystkich wymienionych przypadkach wymagane jest odwodnienie. Przyczyny niewaciwego uwilgotnienia gleb: naturalne: - dugie okresy opadw lub suszy, - niezgodno drzewostanu z warunkami siedliskowymi, antropogeniczne: - zbyt intensywne odwodnienie terenu, - zahamowanie odpywu wody wskutek braku konserwacji urzdze melioracyjnych, - podtapianie gruntw przez zbiorniki wodne, - dugotrwae wylewy rzek, - zakcenia w naturalnym obiegu wody, - zanieczyszczenie wd gruntowych. Objawy niewaciwych warunkw wodnych: 5

zmniejszony przyrost masy drzew, utrudnienie prowadzenia gospodarstwa lenego poprzez uniemoliwienie przeprowadzania zabiegw uprawno- odnowieniowych, pielgnacyjnych, ochronnych, utrudnienie pozyskiwania i transportu drewna, nadmierne wydzielanie si posuszu.

2. Przedstawi metody i sposoby poprawy warunkw wodnych w lasach. Melioracje wodne w lasach s to zabiegi techniczne, umoliwiajce regulacj stosunkw wodnych w glebie za pomoc urzdze wodnomelioracyjnych. Przedmiotem melioracji wodnych bd tereny, na ktrych wystpuje nadmierne uwilgotnienie gleby, utrudniajce lub uniemoliwiajce prowadzenie intensywnej i racjonalnej gospodarki lenej. W lasach uwzgldnia si tzw. ma retencj wd powierzchniowych. Mae nawet zbiorniki wodne maj istotne znaczenie dla zwierzyny lenej, ptactwa i owadw, ktre wzbogacaj biocenoz len i tym samym przyczyniaj si do podniesienia biologicznej odpornoci drzewostanw. Wykonywanie melioracji szczegowych jest dwuetapowe. W pierwszym etapie wykonuje si rowy podstawowe, a w drugim rowy zbierajce i osczajce. Projektujc sie roww otwartych naley stara si, aby trasy roww zbierajcych i osuszajcych byy dostosowane do sieci urzdzenia gospodarstwa lenego, aby zatem biegy wzdu linii dziaowych i wzdu drg gospodarczych. Urzdzenia melioracyjne powinny podlega staej kontroli i biecej konserwacji. Kontrole urzdze melioracyjnych wykonuje si obecnie raz w roku i na tej podstawie sporzdza si wnioski dotyczce remontw i konserwacji tych urzdze. Rozrniamy dwa sposoby melioracji wodnych w lasach: odwadnianie i odpyw regulowany. Odwadnianie lasw: Odwodnienie rowami otwartymi. Do terenw wymagajcych melioracji wodnych naley przede wszystkim zaliczy gleby o zabagnieniu wtrnym, na ktrych wystpuje spadek biecego przyrostu drzewostanw i nadmierne wydzielanie si posuszu. W drugiej kolejnoci zalicza si gleby o zabagnieniu pierwotnym, w ktrych drzewostany wykazuj sab jako i nieproporcjonalnie may przyrost miszoci i stosunku do potencjalnych moliwoci produkcyjnych siedliska. W trzeciej kolejnoci zalicza si gleby o zabagnieniu pierwotnym zaliczone do nieuytkw waciwych, ale nadajce si do uproduktywnienia. Tereny, na ktrych objawy nadmiernego uwilgotnienia wystpuj tylko okresowo, mona zaliczy do wymagajcych melioracji tylko wwczas, jeeli moemy przewidzie, e w wyniku poprawy warunkw siedliska nastpi wystarczajco wysokie przyrosty drewna w stosunku do poniesionych nakadw. Rowy gwne powinny przebiega zgodnie ze spadkami terenu w miejscach najniszych po naturalnych trasach spywu wd powierzchniowych. Trasy pozostaych kategorii roww powinny mie ukad dostosowany do wymogw gospodarstwa lenego. Ukad przestrzenny roww osuszajcych w lasach jest przewanie nieregularny, uzaleniony od rzeby terenu. Na terenach paskich, o maych spadkach podunych i poprzecznych, ukad sieci melioracyjnej moe by regularny. 6

Rozstawy roww osuszajcych wahaj si od 50 do 500m. Profil poprzeczny rowu przy zaoonej gbokoci, szerokoci dna i pochyleniu skarp powinien by tak zaprojektowany, aby rw mg przeprowadzi zaoony maksymalny przepyw, a przy redniej normalnej rocznej wodzie nie powinien zarasta ani te osadza namuw. Najkorzystniejszym przekrojem jest trapez opisany na kole, o promieniu rwnym gbokoci rowu. Obliczenia hydrologiczne i hydrauliczne dla roww melioracyjnych wykonuje si zawsze, gdy wielko zlewni przekroczy 3 km2. Wskazane jest jednak wykonywanie tych oblicze rwnie dla zlewni mniejszej, jeeli na rowach projektuje si budowle, ktre wymagaj oblicze. Rowy osuszajce w lasach na glebach mineralnych powinny mie gboko 0,6-1,0m, a na torfach 0,85-1,40m. Kady rw wyszego rzdu (zbierajcy lub gwny) powinien by gbszy o 0,1 lub 0,2m. Szeroko dna roww przyjmuje si 0,4m; dla roww prowadzcych wody obce minimalna szeroko wynosi 0,5-0,6m. Nachylenie skarp roww zaley od rodzaju gruntu i jego uwilgotnienia, od gbokoci rowu i od sposobu ubezpieczenia skarpy. W przecitnych warunkach naszych lasw przyjmuje si nachylenie skarp 1:1-1:3. Graniczne spadki podune roww nieubezpieczonych wahaj si od 0,2 do 3. Zasadniczym umocnieniem skarp roww melioracyjnych jest obsiew. Umocnienie dna roww melioracyjnych wykonuje si przy duych spadkach, tam gdzie prdko wody przekracza dopuszczaln norm. Najczciej do redukcji spadkw w obrbie lasw stosuje si palisadki i progi, rzadziej bystrotoki i stopnie. Do umocnienia stopy skarp roww melioracyjnych w lasach stosuje si potki i kiszki faszynowe. Przy wikszych rowach stosuje si potki podwjne lub opaski faszynowe. Najczciej spotykanymi budowlami na rowach w lasach s przepusty drogowe i przepusty z zasuw. Drenowanie powierzchni lenych. W praktyce rzadko spotykamy si z drenowaniem lasu. Zdarzaj si jednak przypadki drenowania maych powierzchni lenych, np. w rezerwatach ubrw, drenowania obszarw przeznaczonych pod szkki lene itp. Powierzchnie zalesione drenuje si za pomoc sczkw faszynowych lub erdziowych o rednicy 10-30cm. Ukady sczkw s niesystematyczne. Gboko drenowania, w zalenoci od rodzaju gleby i zasigu korzeni, wynosi 1,0-1,6m. Powierzchnie przeznaczone pod szkki lene drenuje si sczkami ceramicznymi, Stosuje si wtedy systematyczny ukad sczkw. Gboko drenowania zaley od gatunkw wysiewanych drzew oraz okresu rotacji w szkce i wynosi 1,0-1,3m. Efekty odwodnienia Melioracje wodne wykonane w lasach day ju wiele bezporednich i porednich korzyci gospodarczych. Bezporednie polegaj na zwikszeniu produkcji lenej (drewna) przez polepszenie warunkw siedliskowych lasu. Korzyci porednie polegaj na uatwieniu 7

prowadzenia gospodarstwa lenego- przez umoliwienie przeprowadzania zabiegw uprawowo- odnowieniowych, pielgnacyjnych, ochronnych oraz przez uatwienie pozyskiwania i transportu drewna.

Nawadnianie lasw: Powierzchnie zalesione mog by nawadniane zarwno grawitacyjnie jak i mechanicznie. Wybr sposobu nawadniania drzewostanw zaley midzy innymi od: iloci wody dyspozycyjnej, lokalizacji rda wody, uksztatowania terenu, typu i rodzaju gleby oraz od rodzaju upraw lenych. Nawadnianie drzewostanw ma w naszym kraju bardzo ograniczone rozmiary. Moe by stosowane tylko na niewielkich powierzchniach siedlisk suchych i wieych na glebach lekkich. Przyczynami maego rozmiaru nawadniania drzewostanw w Polsce s: - mae zasoby dyspozycyjne wody, - wysokie nakady inwestycyjne i eksploatacyjne, - kady moliwy do wprowadzenia system nawadniajcy ogranicza i komplikuje prace pielgnacyjne, odnowieniowe, prace zwizane z uytkowaniem, zrywk i transportem drewna, - trudnoci w rwnomiernym rozprowadzeniu wody po wielkich obszarowo powierzchniach lenych. Na nizinach stosowanym systemem jest nawodnienie podsikowe z regulowanym odpywem, a w terenach grzystych rowy i bruzdy chonne. Natomiast nawodnienia mechaniczne- deszczownie stosuje si do nawadniania szkek lenych. System regulowanego odpywu- odmiana nawodnienia podsikowego polega na umoliwieniu swobodnego odpywu wd po roztopach wiosennych i obfitych deszczach letnich, a powstrzymaniu odpywu, za pomoc urzdze pitrzcych, w okresach niedoborw opadw. Zapobiega to zbyt szybkiemu obnianiu si poziomu wd gruntowych. Zasada dziaania tego nawodnienia polega na pitrzeniu wody w rowach melioracyjnych za pomoc zastawek. Woda wypeniajca rowy przenika przez skarp do gleby. Zastawki lub inne urzdzenia pitrzce naley wykonywa na rowach o maych spadkach podunych i stale prowadzcych wod. Urzdzenia te rozmieszcza si w takich odlegociach od siebie, aby zapewniay moliwie rwnomierny ukad poziomu wody gruntowej. Rowki i podgrskim i Zatrzymuj i pooonych, a rcznie. bruzdy chonne (odmiana nawodnienia stokowego) stosuje si w terenach grskim. Przyczyniaj si do wyduania czasu zasilania drzewostanw. magazynuj wod opadow i roztopow spywajc z terenw wyej nastpnie stopniowo oddaj j glebie. Rowki takie wykonuje si przewanie

Nawodnienie zalewowe sztuczne jest naladowaniem naturalnych zaleww wystpujcych w dolinach rzecznych. Stosowane jest w lasach w wyjtkowych przypadkach, na bardzo maych obszarach i ma charakter nawodnienia nawocego poczonego z utylizacj wd opadowych i ciekw. Nawodnienie bruzdowe bywa stosowane do nawadniania plantacji wiklinowych i topolowych, rzadziej do nawadniania szkek lenych i modnikw. System ten wymaga jednorodnej gleby i paskich powierzchni. Rozstawa bruzd waha si od 0,6 do 0,4m. Zaley ona od przepuszczalnoci gleby, rodzaju plantacji, wiby sadzonek lub drzew. W szkkach

rozstawa bruzd wynosi 0,6-1,0m, na plantacjach wiklinowych 1,5-2,0m, a na plantacjach topolowych 2,0-4,0m. Deszczowanie stosowane jest wycznie do nawadniania upraw w szkkach lenych. Szkki lene s szczeglnie wraliwe na niedostateczne uwilgotnienie gleby. System korzeniowy modych siewek jest umieszczony w pytkiej warstwie przypowierzchniowej. Wskutek tego siewki znajduj si w szybko zmieniajcych si warunkach wilgotnociowych. Brak dostpnej wody w glebie powoduje znaczne straty ilociowe siewek. Przemawia to za koniecznoci deszczowania szkek. W zwizku z tym podstaw lokalizacji szkki, oprcz czynnikw hodowlano- gospodarczych, powinno by rdo wody do deszczowania. Obecnie w kadym nadlenictwie zakada si jedn szkk o znacznej powierzchni (310ha i wiksze), produkujca materia sadzeniowy dla caego nadlenictwa. Kada wielkoobszarowa szkka lena jest z reguy wyposaona w deszczowni. Do nawadniania takich szkek najlepiej nadaj si deszczownie stae lub pstae z gst sieci hydrantw czerpalnych. W ramach melioracji lenych naley zapewni zwikszenie tzw. maej retencji wd powierzchniowych. Polega ono na: - tworzeniu maych zbiornikw wodnych zamknitych lub przepywowych, - powikszaniu istniejcych maych zbiornikw wodnych naturalnych lub sztucznych przez podnoszenie pitrzenia, - budowie rnego rodzaju niskich pitrze na ciekach, kanaach i rowach stale prowadzcych wod, - tworzeniu za pomoc wykopw otwartego lustra wody w zagbieniach terenowych i na obszarach bagiennych z wystpujc na powierzchni wod. Zgromadzone w ten sposb zasoby wody su do nawodnie oraz maja istotne znaczenie dla urozmaicenia biocenozy lenej i podniesienia biologicznej odpornoci drzewostanw. 3. Scharakteryzowa konstrukcj i zasady eksploatacji systemw odpywu regulowanego stosowanego w lasach. Na nizinach stosowanym systemem jest i bdzie nawodnienie podsikowe z regulowanym odpywem (jako regua przy odwodnieniu). System regulowanego odpywu- odmiana nawodnienia podsikowego polega na umoliwieniu swobodnego odpywu wd po roztopach wiosennych i obfitych deszczach letnich, a powstrzymaniu odpywu, za pomoc urzdze pitrzcych, w okresach niedoborw opadw. Zapobiega to zbyt szybkiemu obnianiu si poziomu wd gruntowych. Stosowanie odpywu regulowanego wymaga umiejtnego gospodarowania wod, tym bardziej, e na powierzchniach lenych przewiduje si tylko ma retencj, tj. stawy rybne i mae zbiorniki wodne. Zasada dziaania tego nawodnienia polega na pitrzeniu wody w rowach melioracyjnych za pomoc zastawek. Woda wypeniajca rowy przenika przez skarp do gleby. Zastawki lub inne urzdzenia pitrzce naley wykonywa na rowach o maych spadkach podunych i stale prowadzcych wod. Urzdzenia te rozmieszcza si w takich odlegociach od siebie, aby zapewniay moliwie rwnomierny ukad poziomu wody gruntowej. Podane jest czenie urzdze pitrzcych z przepustami i przejazdami drogowymi. 4. Poda sposoby zwikszania zasobw wodnych w lasach. Sposoby zwikszania zasobw wodnych w lasach: 9

- retencja wd powierzchniowych, - retencja wody glebowej, - retencja wd podziemnych. Retencja wody - to magazynowanie wody majce na celu ograniczenie zmiennoci zasobw wodnych w czasie i zwizanego z tym niekorzystnego oddziaywania suszy (w okresach niedoboru zasobw) i powodzi (w okresach ich gwatownych nadmiarw). Zwikszenie zdolnoci retencyjnych zlewni jest zwizane gwnie ze spowolnieniem spywu powierzchniowego i zamian na powolniejszy odpyw gruntowy wd opadowych i roztopowych. Ma retencj mona zdefiniowa jako przedsiwzicia majce na celu wyduenie czasu obiegu wody poprzez zwikszenie zdolnoci do zatrzymywania wd opadowych (spowolnienie odpywu), zatrzymywanie zanieczyszcze oraz ograniczenie strat energii wody i ruchu rumowiska. Oznacza ona nie tylko retencjonowanie wd powierzchniowych za pomoc zbiornikw wodnych lub podpitrzanie ciekw, lecz rwnie zabiegi agrotechniczne i fitomelioracyjne oraz zalesienia dla zwikszenia retencji gruntowej, regulacj ciekw polegajc na zmianie przekrojw poprzecznych koryt i ich spadkw podunych oraz wykorzystanie naturalnych terenw zalewowych. Dziaania majce na celu retencjonowanie wody naley rozpatrywa w powizaniu z jej jakoci i realizacj zada majcych na celu popraw stanu czystoci wd. Jako podstawowe zabiegi zwikszajce retencj wd gruntowych naley wymieni usprawnienia melioracji nawadniajco - odwadniajcych (nie wycznie odwadniajcych), pitrzenie przy pomocy jazw i zastawek - ciekw i roww melioracyjnych i tworzenie t drog dodatkowych rezerw wd powierzchniowych i podziemnych. 5. Przedstawi rnice midzy budowlami wodnymi stosowanymi w lasach i na obszarach rolniczych. Budowle wodne stosowane w lasach: - pitrzce tj. jazy, zastawki, progi i stopnie, - pomiarowe, ujcia wd, pompownie, - komunikacyjne tj. przepusty, mosty III. Stawy rybne 1. Jakie kategorie staww znajduj si w typowym karpiowym gospodarstwie rybnym? W typowym karpiowym gospodarstwie rybnym znajduj si nastpujce kategorie staww : - Tarliska zlokalizowane na glebach mineralnych; miejsca dobrze nasonecznione, osonione przed wiatrem. - Ogrzewalniki zasilaj w wod tarliska; maj ma gboko; su do szybkiego nagrzewania wody. - Przesadka I - przeznaczona jest do wychowu narybka letniego, czynna jest 4-6 tygodni; zakadana na glebach mineralnych, atwo osuszalnych i yznych. - Przesadka II do niej trafia narybek odowiony z przesadki I i przebywa tu do jesieni osigajc wag 30-75g. - Stawy kroczkowe przebywa tu narybek osigajc wag 180 350g. - Stawy towarowe wychowuje si w nich ryb konsumpcyjn o wadze 0,7-2,0kg. - Zimochowy narybkowe i kroczkowe przeznaczone s do przetrzymania narybka jesiennego i kroczka w okresie jesieni i zimy. Gboko ok. 1,5m ze wzgldu na zamarzanie i tworzenie si pokrywy lodowej. 10

- Magazyny przeznaczone s do przetrzymania ryb od odowu do czasu wikszego zapotrzebowania na ryb konsumpcyjn. Jest to okres jesienno zimowy 2. Wymieni budowle i urzdzenia niezbdne do gospodarowania wod na stawach rybnych. Budowle wykonywane na stawach rybnych to: - Groble, - Rowy (Ze wzgldu na penion funkcj rowy dzielimy na doprowadzajce wod do staww (tzw. doprowadzalniki) jak i rowy odprowadzajce. Rowy odprowadzajce dzielimy na: rowy wewntrzne (denne) i rowy zewntrzne zwane opaskowymi lub odprowadzalnikami. Rowy w dnie stawowym su midzy innymi do odprowadzenia wd powierzchniowych, obnienia zwierciada wody, odowu ryb, a w okresie zimowym stanowi schronienie dla ryb. - budowle regulujce poziom wody lub jej przepyw: - mnichy s to budowle suce do doprowadzenia albo odprowadzenia wody przy jednoczesnym jej pitrzeniu - zastawki zadaniem tych budowli jest utrzymanie w kanaach, doprowadzalnikach, rowach oraz rzadziej, na maych ciekach poziomu wody niezbdnego do rozprowadzenia jej w sieci melioracyjnej lub umoliwienia nawodnienia podsikowego. Wyrniamy zastawki betonowe, z prefabrykatw, drewniane - jazy, - budowle komunikacyjne: - przepusty - zakada je si na woltach do kanaw z rzek lub zbiornikw, jak rwnie na kanaach jako wloty do mniejszych doprowadzalnikw. Wykorzystywane s do przepuszczania potrzebnej iloci wody do nawodnienia, napenienia staww rybnych - kadki, - mosty. 3. Narysowa przekroje i opisa urzdzenia spustowe i wpustowe na stawach rybnych.

MNICH Mona tez narysowa zastawk jako budowle spustowa i wpustow.

11

4. Scharakteryzowa bilans wodny staww rybnych. Bilans wodny podany przez Oleszczuka Q + P= H+E=S1+S2+S3h Q dopyw do stawu P opad H odpyw z stawu E parowanie S1 przesiki przez groble S2 przesiki przez dno S3 przesiki przez zamkniecie budowli h zmiana poziomu wody w stawie Aby utrzyma zoony poziom zw. wody w stawie, trzeba pokry straty wody wywoane parowaniem, przesikami i przeciekami. Wielko parowania z wolnego zw. wody okrela si na podstawie: - danych z bezporednich pomiarw w ewaporometrze i wspczynnika przejcia (redukcji), ktry okrela stosunek parowania ze stawu do parowania z ewaporometru - dyfuzji turbulencyjnej pary wodnej - bilansu cieplnego - bilansu wodnego - wzorw empirycznych (najczciej si stosuje uzaleniajc parowanie od elementw meteorologicznych; np. wzr Schmucka E=20d uwzgldniony czynnik niedosyt wilgotno powietrza; d suma rednich miesicznych niedosytw wilgotno powietrza w rozpatrywanym okresie w mm , Hg) Straty wody na parowanie s pokrywane z opadw atmosferycznych. Zapotrzebowanie nawodna pokrycie tych strat okreli mona jako rnice midzy parowaniem a opadem o zaoonym prawdopodobiestwie wystpowania (E-P). Nastpnie oblicza si pokrycie strat wody na przesiki. Rnica poziomw wody wd w stawie i poza nim, przepuszczalne podoe i groble przyczyniaj si do ruchu wody ze staww na tereny przylege. Wielkoci tych strat mona okreli orientacyjnie na podstawi przyjtych przesikw jednostkowych oraz dokadnej na podstawie wzorw z hydrauliki. Przesiki wyznaczane s na 1 km grobli i Tuszko uzaleni je od rodzaju gruntu. Im grunt bardziej przepuszczalny tym przesiki wiksze. Straty wody na przecieki na skutek nieszczelnoci zamkni na budowlach pitrzcych (zastawki, mnichy) nie powinny wystpowa. Jednak wskutek niestarannego uszczelnienia obserwuje si przecieki. 5. Metody minimalizacji strat wody w stawach rybnych Rnica poziomw wd w stawie i poza nim przyczyniaj si do przesikania wody na tereny przylege. Wody te powoduj podnoszenie si zw. w gr. i podtapianie tych terenw. Zgodnie z zaleceniami ustawy wodnej naley przeciwdziaa tym ujemnym skutkom, wykonujc odpowiednie rowy opaskowe. Biegn one rwnolegle do zewntrznych grobli stawowych. Ich zadaniem jest ujcie wd przesikowych i odprowadzenie ich do odbiornika. Ujemne oddziaywanie staww wystpi moe take wzdu trasy doprowadzalnika, jeeli zw. wody jest w nim usytuowane wyskok w stosunku do terenu. Naley wtedy wykona rowy opaskowe lub uszczelnienie doprowadzalnika

12

IV. Odwodnienia miejskie 1. Wymieni cele, funkcje i zastosowanie urzdze odwadniajcych w obszarach zurbanizowanych. Cele stosowania urzdze odwadniajcych na terenach zurbanizowanych: - Odwodnienie drg i ulic - Odwodnienie terenw uszczelnionych - Odwodnienie terenw zielonych - Odwodnienie urzdze Funkcje i zastosowanie urzdze odwadniajcych w obszarach zurbanizowanych: a) odwodnienie powierzchniowe - muldy drogowe- zbieraj wod z nawierzchni drogowej, zlokalizowane poza ni. Rni si umocnieniem dna. - rynny drogowe Wyrniamy rynny: a) przykrawnikowe zwyka b) skrzynkowe c) szczelinowe - rowy-standardowe odwodnienie powierzchniowe pasw drogowych a) przydrone b) stokowe stosowane w celu: zmniejszenia obcienia roww przydronych, ochrony przed spywami powierzchniowymi i erozj, ochrony przed osuwiskami. b) odwodnienie podziemne - kanalizacja deszczowa suy do odprowadzania wd deszczowych. - drena-suy do odwadniania drg, terenw zielonych, obiektw budowlanych. 2. Przedstawi podzia i opisa konstrukcje urzdze odwadniajcych. Urzdzenia odwadniajce powierzchniowe: - muldy - rynny drogowe - rowy Urzdzenia odwadniajce podziemne: - kanalizacja deszczowa - drenae francuskie, kombinowane, zwyke Muldy: - trawiaste - z gadkim umocnieniem dna - z porowatym umocnieniem dna - brukowane Rynny: - przykrawnikowe zwyke - przykrawnikowe wydzielone - wahadowe - muldowe - skrzynkowe - szczelinowe

13

Rowy: - przydrone (trapezowe, trjktne, opywowe) - stokowe (zmniejszaj obcienie roww przydronych, ochrona przed spywami powierzchniowymi i erozj, ochrona przed osuwiskiem) Drenae zwyke: - najczciej drenae rurowe Drenae francuskie: - drena o przekroju wypenionym materiaem filtracyjnym 3. Podaj na wykresie przykady konstrukcji muld drogowych (myl, e powinno by na rysunku). Mulda (ciek przydrony) - urzdzenie melioracyjne zbierajce wod z nawierzchni drogowej, zlokalizowane poza ni. Wyrniamy muldy: - Trawiaste - Z gadkim umocnieniem dna - Z porowatym umocnieniem dna - Brukowane Rysunek z wykadw- konstrukcja muldy:

Konstrukcje muld:

4. Opisa i przedstawi na wykresie drena francuski.

14

Drena francuski to drena w formie sczka wykonanego z samego materiau mineralnego (kruszywo lub tucze) i otoczonego materiaem geotekstylnym. Materia ten ma za zadanie uniemoliwi przedostawanie si drobnych czstek do wewntrz sczka. Uziarnienie kruszywa zastosowanego do wykonania filtra dobiera si w zalenoci od wielkoci spywu ze zlewni. Drena zapewnia bardzo dobry transport wody do odbiornika, pozwala zmniejszy koszty budowy i eksploatacji oraz wyduy okres bezawaryjnej pracy miedzy innymi dziki eliminacji zamulania. 5. W jaki sposb oblicza si wielko spywu wody z drg i ulic. Metody obliczania wielkoci spyww - metoda staych nate deszczu - metoda nate granicznych

15

- metoda graficzna Vicari-Hauffa - metoda wspczynnika opnienia odpywu i zmiennego wspczynnika spywu -- metoda wspczynnika opnienia odpywu i zmiennego wspczynnika spywu
Q = q F

=
Q-

spyw wody [l/s] F - powierzchnia zlewni [ha] - wspczynnik opnienia odpywu n - wspczynnik zaleny od charakteru zlewni - wspczynnik spywu powierzchniowego (zaley od rodzaju nawierzchni) q - natenie deszczu [l/sha] - na podstawie danych z IMGW
q =166,7 I

1 F

gdzie I =

H t

t - czas trwania deszczu

H - wysoko opadu [mm]

- za pomoc wzorw empirycznych 470 3 c q= t 0, 67 c - czstotliwo wystpowania deszczu w stuleciu V. Retencja wd opadowych 1. Scharakteryzowa skutki retencjonowania wd opadowych. - wprowadzenie zintegrowanej gospodarki wodnej - edukacja ekologiczna - redukcja zagroe dla rodowiska przyrodniczego (zmniejszenie zasobw wodnych np. obnienie wd gruntowych, wezbrania powodziowe) - utrzymanie spyww powierzchniowych i wsikania zblionych do naturalnych Na terenach, z ktrych odprowadzane si wody deszczowe tradycyjnymi metodami obserwuje si: obnianie poziomu wd gruntowych i zmniejszanie zasobw wd gruntowych spowodowane przez nadmierny odpyw wd deszczowych zamiast przesikania do gruntu, nadmierne osuszanie gruntu z przyczyn jw. , oraz przez infiltracji wd gruntowych do kanalizacji, zanikanie ciekw na obszarze zurbanizowanym lub ich degradacja , degradacja ciekw przez zamian ich w otwarte kanay kanalizacji deszczowej, przecinanych zrzutami z kanalizacji bytowej i niedostatecznie poddawanie ciekw zabiegom eksploatacyjnym. kanalizowanie ciekw - betonowanie dna i brzegw, prostowanie biegu i niszczenie naturalnej retencji w stawach i zakolach, zamiana powolnego cieku w bystrotok nazywane regulacji cieku , czsto towarzyszyy rozbudowie kanalizacji deszczowej

16

zachwianie rwnowagi ekologicznej obszaru, jego pustynnienie i zanik wraliwej rolinnoci, zmiany w strukturze gruntu spowodowane zmniejszeniem wilgotnoci, doprowadzajce przy gruntach cikich do ich wysuszenia, spukania, co w konsekwencji prowadzi do osiadania i pkania budynkw

W odbiornikach wd deszczowych -gwnie maych, przyjmujcych rwnie cieki bytowogospodarcze nastpuj takie zmiany jak: nasilanie si zjawisk powodziowych, okresowy wzrost zanieczyszczenia rzek, obnianie si najniszych poziomw wody w cieku a do zaniku wody na skutek braku zasilania przez wody gruntowe, ograniczenie lub zanik ycia rolinnego i zwierzcego w rzekach. 2. Przedstawi zasady funkcjonowania i przykady urzdze sucych do zamiany spywu powierzchniowego w odpyw gruntowy.
- podziemne rowy (wykopy) wypenione wirem z rozprowadzeniem spyww rur perforowan - podziemne zbiorniki wypenione wirem z rozprowadzeniem spyww systemem rur perforowanych, tak aby rwnomiernie obciy spywami cae zoe - studnie infiltracyjne (jako samodzielny element rozsczajcy - nie zalecane z uwagi na szybka kolmatacj) - studnie infiltracyjne poczone systemem roww rozsczajcych w obsypce wirowej. - gotowe do montau elementy w postaci np. komr, skrzynek,

Wspczesne metody powstay aby zahamowa negatywny wpyw na rodowisko dotychczas stosowanych systemw odprowadzania wd opadowych, oraz zrehabilitowa zdegradowane rodowisko, na ile jest to moliwe. Podstawow zasad wspczesnych metod jest zatrzymanie czci /lub caoci deszczu/ na terenie na ktry deszcz spad, powolny odpyw pozostaych wd opadowych do odbiornika, oraz naturalne oczyszczanie wd opadowych na miejscu (przed wprowadzeniem do odbiornika wodnego lub gruntowego, np. przez spyw przez traw, grunt, pycizny lub suche zakola przy ciekach). 3. Od jakich czynnikw zaley natenie wody wsikajcej w gleb. - przewodnictwa wodnego w strefie nasyconej i nienasyconej - wilgotnoci pocztkowej w profilu glebowym - intensywnoci opadu, jeeli zostanie przekroczona to rozpoczyna si spyw powierzchniowy Cz wody (do dua), ktra si pojawia na powierzchni ziemi, moe przedostawa si do pytszych, bd gbszych poziomw litosfery, dochodzi wic do jej wsikania w podoe. Moliwe to jest dziki porowatoci (wikszej lub mniejszej) gleby oraz ska podoa. Oglnie ilo wody infiltrujcej w gb gruntu zaley od rodzaju gleby, jej pokrycia, stopnia nawilenia oraz od rodzaju deszczu i orografii terenu

17

Czynnikami uatwiajcymi wsikanie s midzy innymi: - porowato podoa; - przepuszczalno podoa; - rwninno terenu; - nie zbyt due natenie i czas trwania oraz rozkad w czasie opadw; - niski poziom wd gruntowych; Czynnikami utrudniajcymi wsikanie s midzy innymi: - nieprzepuszczalno podoa; - zabudowa powierzchni (budynki, drogi, parkingi); - zupeny brak wolnych przestworw w podou; - stromo stokw (woda atwo po nich spywa); - bujna rolinno; - wyskoki poziom wd opadowych; - gwatowno i nadmiar opadw; - wysokie temperatury (potguj tempo parowania, jeli jest rwnie maa wilgotno powietrza); - zbyt niska temperatura (doprowadza wod do staego stanu, czyli do procesu jej zamarzania). 4. Scharakteryzowa urzdzenia chonne stosowane w miastach. W praktyce stosowane s trzy grupy urzdze: studnie chonne, skrzynki rozsczajce i komory. W studniach chonnych filtracja odbywa si przez dno. Ewentualna rola infiltracji przez nieszczelne poczenia elementw konstrukcyjnych pozostaje drugorzdna. Z kolei w skrzynkach rozsczajcych infiltracja odbywa si przez ciany, ale w zalenoci od konkretnego systemu oraz konfiguracji w rnym stopniu aktywne s ciany czoowe. Ukad przestrzenny moe ograniczy, wzgldnie uniemoliwi wspprac okrelonych powierzchni z podoem gruntowym przyjmujcym wypyw. W przypadku komr podstawowa cz infiltracji odbywa si przez otwarte dno. Jest ona ewentualnie uzupeniona wypywem przez otwory boczne. Jednak niektre rozwizania typu komora su wycznie do penienia funkcji zbiornika retencyjnego. Urzdzenia przypowierzchniowe (komory, skrzynki) s szczeglnym przypadkiem systemu alternatywnego zagospodarowania wd opadowych. Posiadaj one relatywnie ma gboko posadowienia, w niektrych przypadkach wykazuj znaczn odpornoci na wystpujce obcienia statyczne i dynamiczne.

18

5. Wymieni urzdzenia do podczyszczania wd spywajcych z drg i autostrad. a) Rowy i powierzchnie trawiaste b) Zbiorniki retencyjno infiltracyjne c) Zbiorniki infiltracyjne d) Piaskowniki, osadniki e) Separatory substancji ropopochodnych f) Rowy infiltracyjne g) Rowy i studnie chonne h) Studnie osadowe VI. Woda w ksztatowaniu krajobrazu miejskiego 1. Scharakteryzowa wspczesne zasady gospodarowania wod w obszarach zurbanizowanych. - spowolnienie odpywu poprzez zmian spywu powierzchniowego na podziemny - magazynowanie wd opadowych z dachw i innych powierzchni nieprzepuszczalnych w zbiornikach otwartych lub zamknitych - odprowadzenie do odbiornikw naturalnych za pomoc urzdze powierzchniowych lub podziemnych 2. Metody zrwnowaonego gospodarowania wod w obszarach zurbanizowanych. - odprowadzenie wd opadowych do zbiornikw retencyjnych lub na powierzchnie chonne zamiast do sieci kanalizacyjnej - zmniejszenie powierzchni nieprzepuszczalnych na korzy powierzchni umoliwiajcej wsikanie wd opadowych - poprawa wasnoci infiltracyjnych gruntu - tworzenie ciekw, oczek, zbiornikw wodnych lub mokrade - zwikszenie nadbrzenych pasw zieleni - stosowanie rolin odpornych na susz - wykorzystywanie wd opadowych do celw bytowych 3. Poda przykady konstrukcyjne zwikszania powierzchni przepuszczalnych w obszarach zurbanizowanych.
- trawniki, kwietniki, tereny zielone z krzewami i drzewami, tereny ogrodw przydomowych - chodniki, cigi pieszo jezdne, parkingi i place uoone z pyt lub kostek profilowanych na podsypce wirowo - piaskowej, w taki sposb, aby powstay midzy nimi szpary, - drogi, place, parkingi wykonane z przesikliwego, specjalnego asfaltobetonu, uoone na podsypce wirowej i piaskowej, Powierzchnie przepuszczalne: - wirowe, grysowe Powierzchnie pprzepuszczalne: - kraty metalowe obsiewane krat - kostka betonowa o citych naroach

19

- nawierzchnia TerraWay (porowaty materia mineralny zwizany ywic epoksydow) 4. W jaki sposb moe by wykorzystana woda z opadw - poda rozwizania konstrukcyjne. Gospodarowanie wod opadow: - odprowadzanie do odbiornikw naturalnych za pomoc urzdze powierzchniowych lub podziemnych - magazynowanie wd podziemnych z dachw i innych powierzchni nieprzepuszczalnych w zbiornikach otwartych lub zamknitych - spowolniony odpyw poprzez zamian spywu powierzchniowego na podziemny Wody deszczowej nie mona odprowadza do kanalizacji sanitarnej. Wody te naley kierowa do kanalizacji deszczowej. W wietle prawa woda deszczowa jest ciekiem i powinna by zagospodarowana. Tradycj jest wykorzystywanie deszczwki w gospodarstwie domowym. Warto zbiera wod deszczow. Z jednej strony pomaga to rozwiza problem odprowadzenia wody z powierzchni, w drugiej za pozwala na oszczdzanie wody w gospodarstwie domowym. Wod deszczow mona, bowiem zastpi wod czyst w urzdzenia, ktre zuywaj jej najwicej. Odprowadzanie wd opadowych musi by tak rozwizane, aby przeciwdziaa zjawiskom powodziowym i degradacji rodowiska. Odzysk deszczwki mona przeprowadzi na kilka sposobw, zalenie od tego jak ma by wykorzystana. Najbardziej popularne sposoby to zamontowanie w rurze spustowej zbieracza deszczwki i wykonanie instalacji zbiornikowej do zbierania i wykorzystywania wody w gospodarstwie domowym. Zbieracz deszczwki pozwala tylko na wykorzystanie wody deszczowej praktycznie do podlewania ogrodu. Wspczesne metody gospodarowania wodami deszczowymi powstay w celu zahamowania negatywnego wpywu na rodowisko dotychczasowych rozwiza oraz dla uniknicia przecie kanalizacji miejskiej. Rozwizania te polegaj na tanim i skutecznym systemie kontroli, retencji, oczyszczania i rozsczania wd opadowych. Nowoczesne systemy retencyjne skadaj si z moduowych zbiornikw, regulatorw przepywu oraz podczyszczalni. Wszystkie elementy mog tworzy kompletny system kanalizacyjny lub mog by stosowane indywidualnie. Dziki specjalnej budowie nie wymagaj stosowania pomp, zasilania ani skomplikowanej konserwacji. Celem alternatywnego zagospodarowania wd opadowych jest spowolnienie ich spywu przez retencj, wzgldnie zatrzymanie na danym obszarze przez wprowadzenie do gruntu lub wykorzystanie do innych celw. Zuycie wewntrz domu bdzie raczej drugorzdne, gdy wymaga szeregu kosztownych zabezpiecze, alternatywnego efekt ilociowy pozostanie mierny. Ewentualne wykorzystanie wd opadowych powinno mie miejsce poza domem. Cech charakterystyczn nowoczesnych urzdze alternatywnych zagospodarowania wd opadowych jest to, e s one mao uciliwe dla otoczenia. Typowe oczka wodne i podobne obiekty maja przede wszystkim znaczenie dekoracyjne. Ich rola w przejmowaniu spywu jest bardzo ograniczona. Kade rozwizanie alternatywne powinno zapewni przede wszystkim sprawny odbir spywajcych wd, ich wstpne podczyszczenie oraz dostatecznie du pojemno dla zatrzymania caego spywu do czasu jego rozsczenia do gruntu oraz zatrzymania do momentu przekazania dla innego wykorzystania. Popularny jest ukad mieszany, gdzie nadwyka wd opadowych kierowana jest do kanalizacji, wzgldnie

20

lokalnego odbiornika. W praktyce s stosowane 3 grupy urzdze: studnie chonne, skrzynki i rozsczajce komory. 5. W jaki sposb woda moe by wykorzystana w ksztatowaniu krajobrazu miejskiego? Na terenach ekstensywnie zagospodarowanych z du iloci zieleni przypominajcych warunki naturalne, praktycznie nie ma potrzeby budowy systemw odprowadzania wd opadowych, wystarcz mae rozwizania lokalne. Podstawow zasad tradycyjn metod jest jak najszybsze pozbycie si kopotliwych spyww opadowych z miasta tj. szybkie wprowadzenie wd do kanau i szybki zrzut kanaami do cieku. Na szerzej rozumiane systemy melioracji miejskich skadaj si takie elementy jak: przewody kanalizacyjne, kanay kryte i otwarte, cieki naturalne i sztuczne zbiorniki wodne oraz kryte i otwarte zbiorniki retencyjne. Niezbdne s take drenae budowlane oraz rowy odciajce, poldery wraz z pompowniami, a niektrych przypadkach elementy melioracji wodnych.

21