You are on page 1of 18

CAYO JULIO CSAR: ANTOLOGA DE TEXTOS BREVES

ANEXO TRADUCCIN

Cayo Julio Csar (100 -44 a.C.) naci en Roma en el seno de una antigua familia patricia, la familia Julia, que se crea descendiente de Julo (o Ascanio), hijo de Eneas y nieto de Venus. Recibi una excelente formacin

literaria, pero, desde muy joven, se dedic a la vida poltica, ocupando sucesivamente todos los cargos pblicos del cursus honorum y convirtindose, tras enemistarse con Sila, en el lder indiscutible hasta su muerte del partido popular. En el 60 a.C., form, con

Pompeyo y Craso,el primer triunvirato para repartirse el poder en Roma. En el 58 a.C., marcha a la Galia Cisalpina como procnsul y, sin orden del Senado, inicia la conquista de la misma, que termina ocho aos despus, adquiriendo con ello experiencia militar, riquezas y, sobre todo, un ejrcito fiel a su persona. Muerto Craso luchando contra los partos, temiendo acciones de sus enemigos contra l cuando terminara su mandato en la Galia, solicita, de manera no ajustada a la ley, su candidatura al consulado para el ao 48 a.C. El Senado se lo deniega y le ordena disolver su ejrcito. No lo hace y, en enero del 49 a.C., avanza sobre Roma, tras cruzar el Rubicn, como general en jefe de sus soldados, inicindose as la guerra civil contra Pompeyo, el cual se haba echado unos aos antes en brazos del Senado. Derrotado Pompeyo, asumi todos los poderes, hasta que fue asesinado el da de las idus de marzo (15)del ao 44 a.C. De la variada produccin de Csar slo se han conservado dos obras muy similares y, en cierto modo, continuacin la una de la otra: Commentarii de bello Gallico (Comentarios de la guerra de las Galias) y Commentarii de bello civili (Comentarios sobre la guerra civil). La Guerra de las Galias comprende ocho libros,en los que se describen las operaciones militares de la campaa de conquista de los territorios galos,llevada a cabo entre los aos 58 y 52 a.C. En ella,Csar pretende justificar la legalidad de la guerra ante la oposicin aristocrtica senatorial, y, por supuesto, hacerse propaganda poltica en Roma. El libro octavo se admite generalmente que no fue escrito por Csar, sino por uno de sus oficiales llamado Aulo Hircio.

C om e nt a rii d e b el lo G al lic o et d e be ll o civi l e

52

CAYO JULIO CSAR: ANTOLOGA DE TEXTOS BREVES

ANEXO TRADUCCIN

La Guerra civil cuenta,en tres libros,los avatares de la guerra llevada a cabo entre l y su antiguo socio Pompeyo. Aqu Csar se presenta como defensor del pueblo, e intenta demostrar que fue la soberbia y la arbitrariedad del Senado lo que le impuls a cruzar el Rubicn y a marchar sobre Roma. El ttulo de Commentarii que Csar dio a ambas obras nos poda llevar a creer que las escribi al hilo de los acontecimientos, casi da por da, utilizando las relaciones que l enviaba al Senado, los informes que reciba de sus oficiales de los distintos frentes y los apuntes personales que iba tomando durante las campaas. Un anlisis, sin embargo, de los mismos, por superficial que sea, nos demuestra que fueron cuidadosamente estructurados y sometidos a un estudiado proceso de elaboracin literaria. Respecto al tema de la veracidad, es indudable que Csar, con estas obras, persigui una personalidad poltica y que los escribi pensando en sus partidarios y, ms an, en sus detractores. A pesar de esto,consigue ofrecer en ellas una calculada objetividad. Como hiciera antes el griego Jenofonte, habla de s mismo en tercera persona, lo que da al relato un tono desapasionado, que produce la impresin de haber sido escrito por uno de sus subalternos. Jams exalta su persona, y hace que sea la exposicin objetiva de los acontecimientos lo que d idea de su extraordinaria medida como general y como poltico, y con la misma sencillez narra sucesos insignificantes y deslumbrantes victorias. Abundan en estas obras los excursus de tipo geogrfico y etnogrfico, propios de la mejor historiografa literaria,y las referencias a los movimientos de las tropas, tctica militar, fortificaciones y armamentos son tambin de un valor excepcional. Desde el punto de vista estilstico,las obras de Csar destacan por la pureza,la simplicidad y la elegancia de la lengua latina.

C om e nt a rii d e b el lo G al lic o et d e be ll o civi l e

53

CAYO JULIO CSAR: ANTOLOGA DE TEXTOS BREVES

ANEXO TRADUCCIN

AN T O L O G A D E T E X T O S - C S AR DOS TEXTOS CON NOTAS Y VOCABULARIO


Descripcin de Marsella Massilia enim fere tribus ex oppidi partibus mari adluitur; reliqua quarta est, quae aditum habeat ab terra. Huius quoque spatii pars ea quae ad arcem pertinet, loci natura et valle altissima munita longam et difficilem habet oppugnationem. ad ea perficienda.
CAES. B .C. 2,1,3 ab, ab : (prep.abl) de, desde, a partir de; por (c. agente) ad, :[prep.ac.] a, hacia, junto a; para aditus, us, m. : entrada adluitur : ? altus, -a, -um : alto, profundo, grande arx, arcis, f. : ciudadela, parte alta de una ciudad arx, arcis, f. : ciudadela, parte alta de una ciudad difficilis, e : difcil enim, : [conj. coord. causal] en efecto, pues et, : [conj. coord. copul.] y ex, : [prep.+ abl] de, desde, a partir de; por fere, : [adv.] casi fero, fers, ferre, tuli, latum : llevar; soportar; decir ferus, -a, -um : salvaje, fiero; grosero, cruel habeo, -es, habere, habui, habitum : tener hic, haec, hoc : este, esta, esto (Pr. demostrativo) is, ea, id : este, esta, esto; l, ella, ello (Pr. anafrico) loco, -as, locare, locavi, locatum : situar, colocar, establecer; alquilar, arrendar locus, -i, m. : lugar longus, a, um : largo mas, maris, m. : varn, macho; varonil, viril Massilia, ae, f. : Masilia [=Marsella] munio, -is, munire, munivi, munitum : fortificar, proteger; edificar; munitus, -a, -um : fortificado, reforzado, protegido natura, ae, f. : naturaleza; carcter oppidum, -i, n. : plaza fuerte, fortaleza, ciudad oppugnatio, oppugnationis, f.: ataque, asalto; asedio pars, partis, f. : parte, porcin partus, us, m. : parto, alumbramiento; fruto del parto perficio, is, perficere, perfeci, perfectum : acabar, terminar; hacer perfectamente pertineo, es, pertinere, pertinui : [impers.] conviene, es necesario; extenderse, llegar; pertececer; referirse, tender; quartus, -a, -um : cuarto, -a qui, quae, quod : [Pr. relat.] el cual, la cual, lo cual; que; quien quo, : [adv.rel.] hacia donde; [adv.interr.] hacia dnde?; [conj. sub. final] para que quoque, : [adv.] tambin reliquus, -a, -um : restante spatium, spatii, n. : pista de carreras [circo]; espacio, distancia, tiempo sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir terra, ae, f. : tierra tres, trium : tres uallis, is, m. : valle, caada; cavidad, hueco

C om e nt a rii d e b el lo G al lic o et d e be ll o civi l e

54

CAYO JULIO CSAR: ANTOLOGA DE TEXTOS BREVES

ANEXO TRADUCCIN

Descripcin del puerto de Alejandra Pharus est in insula turris magna altitudine, mirificis operibus extructa; quae nomen ab insula cepit. Haec insula obiecta Alexandriae portum efficit; sed a superioribus regibus in longitudinem passuum DCCCC in mare iactis molibus angusto itinere et ponte cum oppido coniungitur. In hac sunt insula domicilia Aegyptiorum et vicus oppidi magnitudine; quaeque ubique naves imprudentia aut tempestate paulum suo cursu decesserunt, has more praedonum diripere consuerunt. iis autem invitis, a quibus Pharos tenetur, non potest esse propter angustias navibus introitus in portum.
CAES. B.C. 3,112,5 a, ab : (prep.abl) de, desde, a partir de; por (c. agente) Aegyptius, a, um : egipcio Alexandriae : ? altitudo, altitudinis, f. : altura, profundidad angustiae, angustiarum : desfiladero, angostura angustus, a, um : estrecho, angosto aut, [conj.] o, o bien autem, [conj.] pero, en cambio capio, -is, capere, cepi, captum : tomar, capturar coniungo, is, ere, iunxi, iunctum : juntar, reunir; unir consuesco, ere, consueui, consuetum: acostumbrar cum, : [prep. abl.] con; [ conj.sub.+ Indicativo] cuando (temporal); [ conj.sub.+ Subjuntivo] gerundio simple o compuesto (cum histrico); [ conj.sub.+ Subjuntivo] aunque (concesiva); [conj.sub.+ subjuntivo] ya que, puesto que (causal); cursus, us, m. : carrera, viaje, ruta; curso, duracin dcccc : novecientos decedo, is, ere, cessi, cessum : alejarse, marcharse; retirarse; morir, desaparecer diripio, -is, diripere, diripui, direptum : desgarrar; saquear, robar; arrebatar domicilium, i: domicilio, lugar habitual de residencia efficio, is, ere, effeci, effectum : ejecutar; lograr, conseguir et, : [conj. coord. copul.] y exstruo, is, ere, struxi, structum : acumular, levantar hic, haec, hoc : este, esta, esto (Pr. demostrativo) iacto, -as, iactare, iactavi, iactatum : echar, arrojar; proferir; agitar imprudens, entis : imprudente in, : [prep.acus] a, hacia, para, contra; (prep.abl.) en insula, ae, f. : isla; casa de vecinos introitus, -us, m. : entrada; introduccin inuito, -as, inuitare, inuitaui, inuitatum : invitar inuitus, -a, -um: obligado, -a, forzado, -a; contra su voluntad is, ea, id : este, esta, esto; l, ella, ello (Pr. anafrico) iter, itineris, n. : camino longitudo, longitudinis, f. : longitud, largura; duracin, largo, perodo magnitudo, magnitudinis, f. : grandeza, importancia; fuerza magnus, -a, -um : grande mare, is, n. : mar mas, maris, m. : varn, macho; varonil, viril mirificus, a, um : maravilloso moles, is, f. : mole, masa; grandeza, multitud; dique, malecn mos, moris, m. : costumbre nauis, -is, f. : nave nomen, inis, n. : nombre C om e nt a rii d e b el lo G al lic o et d e be ll o civi l e 55

CAYO JULIO CSAR: ANTOLOGA DE TEXTOS BREVES

ANEXO TRADUCCIN

non, : [adv.] no obicio, -is, obicere, obieci, obiectum : colocar delante; echar; exponer, ofrecer; oponer; reprochar oppidum, -i, n. : plaza fuerte, fortaleza, ciudad opus, operis, n. : obra, trabajo; opus est: es necesario passus, -us, m. : paso, huella; paso (1,479 m) paulum, : [adv.] un poco Pharus, i: Faro. Isla enfrente a Alejandra pontus, i, m. : mar, alta mar porto, -as, portare, portavi, portatum : llevar, transportar portus, us, m. : puerto; desembocadura possum, potes, posse, potui : poder, ser capaz praedo, onis, m. : ladrn, salteador, saqueador propter, : [prep.acus.] por, por causa de; cerca de; [adv.] cerca, all cerca, al lado qui, quae, quod : [Pr. relat.] el cual, la cual, lo cual; que; quien rex, regis, m. : rey sed, : [conj.adversativa] pero, mas, sin embargo sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir superior, superioris : [comp. de superus] ms alto, ms elevado, superior suus, -a, -um : su; suyo, suya tempestas, tempestatis, f. :tempestad, tormenta; tiempo, poca; temperatura, clima; teneo, -es, tenere, tenui, tentum : tener, coger, sujetar; ocupar turris, is, f. : torre ubi, : [conj. sub. temporal] cuando [adv.rel.] en donde ubique, : [adv.] en todas partes uicus, i, m. : barrio; aldea, poblado; granja

TEXTOS CON ANOTACIONES


1. Csar coloca a una legin cerca de un punto casi equidistante entre los campamentos. Planities erat magna et in ea tumulus satis grandis. Hic locus aequum fere spatium a castris utriusque aberat. Legionem Caesar, quam equis devexerat, passibus ducentis ab eo tumulo constituit.
Caes. B.G. 1,43,1

2. Tras informarse sobre la intencin de sus soldados, Csar avanza con una legin hacia la ciudad de Rmini y, tras encontrarse con sus tribunos, ordena a las dems legiones que le sigan. Tambin acude Lucio Csar. Cognita militum voluntate, Ariminum1 cum ea legione proficiscitur ibique tribunos plebis, qui ad eum confugerant, convenit2; reliquas legiones ex hibernis evocat et subsequi iubet. Eo3 Lucius Caesar adulescens venit, cuius pater Caesaris erat legatus.
Caes. B. C. 1, 8 1. Ariminum: acusativo de direccin (traduccin: hacia Rmini) 2. convenit: con valor transitivo (traduccin: encuentra) 3. Eo: adverbio (traduccin: all) C om e nt a rii d e b el lo G al lic o et d e be ll o civi l e 56

CAYO JULIO CSAR: ANTOLOGA DE TEXTOS BREVES

ANEXO TRADUCCIN

3. Situacin apurada de las tropas romanas y ayuda recibida. Nostri, cum undique premerentur, XLVI centurionibus amissis, deiecti sunt loco. Sed intolerantius Gallos insequentes legio decima tardavit, quae pro subsidio paulo aequore loco constiterat. Hanc rursus XIII legiones cohortes exceperunt, quae ex castris minoribus eductae cum T. Sextio legato ceperant locum superiorem.
Caes. B.G. 7,51,1

4. Composicin de las tropas de Aquilas. Haec constabant ex Gabinianis militibus, qui iam in consuetudinem Alexandrinae vitae ac licentiae venerant et nomen disciplinamque populi Romani dedidicerant uxoresque duxerant, ex quibus plerique liberos habebant. Huc accedebant collecti ex praedonibus latronibusque Syriae Ciliciaeque provinciae finitimarumque regionum. Multi praeterea capitis damnati exulesque convenerant.
Caes. B. C. 3,110, 2

5. Descripcin de los britanos y sus costumbres. Ex his omnibus sunt humanissimi qui Cantium1 incolunt (quae regio est maritima omnis), neque multum a Gallica differunt consuetudine. Interiores frumenta non serunt, sed lacte et carne vivunt pellibusque sunt vestiti.
Caes. B.G. 5,14,1
1

Cantium, -ii: Kent

6. Los enemigos se enfrentan a las tropas de Csar y, rechazados por la caballera, se ocultan en los bosques. Caesar, noctu progressus milia passuum circiter XII, hostium copias conspicatus est. Illi, equitatu atque essedis ad flumen progressi, ex loco superiore nostros prohibere et proelium committere coeperunt. Repulsi ab equitatu, se in silvas abdiderunt, locum natura munitum, quem iam ante praeparaverant.

C om e nt a rii d e b el lo G al lic o et d e be ll o civi l e

57

CAYO JULIO CSAR: ANTOLOGA DE TEXTOS BREVES

ANEXO TRADUCCIN

Caes. B.G. 5,9,2

7. Csar se dirige a Roma y rene al senado, declarando la legitimidad de sus intenciones. His rebus confectis, Caesar [] milites in proxima municipia deducit; ipse ad urbem proficiscitur. Coacto senatu, iniurias inimicorum commemorat. Docet se nullum extraordinarium honorem appetisse, sed exspectato legitimo tempore1 consulatus eo fuisse contentum, quod omnibus civibus pateret.
Caes. B. C. 1,32 1. exspectato legitimo tempore: ablativo absoluto; consulatus es genitivo

8. Tras la retirada de Afranio y Petreyo, Csar fortifica su posicin y rene sus tropas. Illi non diu commorati nec longius ab infimo colle progressi copias in castra reducunt. Tertio die Caesar vallo castra communit ; reliquas cohortes, quas in superioribus castris reliquerat, impedimentaque ad se traduci iubet.
Caes. B. C. 1,42

9. Ante las propuestas de paz de sus propios soldados y la confraternizacin de partidarios de Csar y Pompeyo, el jefe pompeyano Petreyo acaba de raz con esta situacin. Petreius vero non deserit sese. Armat familiam; cum hac et praetoria cohorte caetratorum barbarisque equitibus paucis, beneficiariis suis, quos suae custodiae causa habere consuerat, improviso ad vallum advolat, conloquia militum interrumpit, nostros repellit a castris, quos deprehendit interficit.
Caes. B. C. 1,75,2

10. P. Sextio, enfermo, decide enfrentarse al enemigo, al ver la situacin tan crtica en que se encuentran l y sus soldados. Erat aeger cum praesidio relictus P. Sextius ac diem iam quintum cibo caruerat. Hic, diffisus suae atque omnium saluti, inermis ex tabernaculo prodit; videt imminere hostes atque in summo rem esse discrimine; capit arma a proximis atque in porta consistit. Consequuntur hunc centuriones eius cohortes.

C om e nt a rii d e b el lo G al lic o et d e be ll o civi l e

58

CAYO JULIO CSAR: ANTOLOGA DE TEXTOS BREVES

ANEXO TRADUCCIN

Caes. B. G. 6, 38,1

11. Desbandada de los Belgas ante el asalto de Csar. Hostes protinus ex eo loco ad flumen Axonam1 contenderunt, quod esse post nostra castra demonstratum est. Ibi vadis repertis, partem suarum copiarum traducere conati sunt, eo consilio ut2, si possent, castellum expugnarent.
Caes. B. G. 2, 9
1 2

Axona, ro Aisne ut con valor explicativo de eo consilio, con la intencin de que

12. La noticia de la victoria naval de los cesarianos, junto a Marsella, y la terminacin del puente sobre el Segre levanta el nimo del ejrcito de Csar, junto a Lrida, a la vez que dificulta los movimientos de los pompeyanos. Hoc proelium Caesari ad1 Ilerdam nuntiatur; simul, perfecto ponte, celeriter fortuna mutatur. Illi2, perterriti virtute equitum, minus libere et minus audacter vagabantur; alias3, progressi non longe a castris, ut celerem receptum haberent, angustius pabulabantur; alias longiore circuitu vitabant custodias stationesque equitum.
Caes. B. C. 1,59,1
1 2

Ad tiene aqu valor de proximidad = junto a Illi se refiere a los adversarios, los pompeyanos. 3 Alias: adverbio; aliasalias = unas veces otras veces.

13. Muerte en combate, entre caballeros, de Pisn de Aquitania (Piso Aquitanus) In eo proelio ex equitibus nostris interficiuntur quattuor et septuaginta, in his vir fortissimus Piso Aquitanus, amplissimo genere natus, cuius avus in civitate sua regnum obtinuerat.
Caes. B. G. 4, 12, 3

14. Se ordena a las cohortes de Afranio que se adelanten a ocupar el lugar y stas, como resultado de la batalla y de la toma de un alto, obligan a las tropas de Csar a retirarse. Qua re cognita, celeriter Afrani cohortes, quae in statione1 pro castris erant, breviore itinere ad occupandum locum mittuntur. Contenditur proelio et, quod prius in tumulum Afraniani2 venerant, nostri repelluntur atque terga vertere3 coguntur.
Caes. B. C. 1, 43,4 (Adaptado)
1 2

In statione: trad. en posicin de guardia. Afraniani: en referencia a las tropas de Afranio. 3 Terga vertere: trad. volver la espalda. C om e nt a rii d e b el lo G al lic o et d e be ll o civi l e 59

CAYO JULIO CSAR: ANTOLOGA DE TEXTOS BREVES

ANEXO TRADUCCIN

15. Curin observa el campamento de Varo. Hoc explorato loco, Curio castra Vari conspicit muro oppidoque coniuncta ad portam quae appellatur Belica, admodum munita natura loci, una ex parte ipso oppido Utica, altera a teatro, quod est ante oppidum, substructionibus eius operis maximis, aditu ad castra difficili et angusto.
Caes. B. C. 2, 25, 2

16. Maniobra militar de Csar que mejora su situacin. Caesar, cum septimam legionem [] item urgeri ab hoste vidisset, tribunos militum monuit ut paulatim legiones sese coniungerent et conversa signa in hostes inferrent. Quo facto, [] audacius resistere ac fortius pugnare coeperunt.
Caes. B. G. 2, 26, 1

17. Csar describe la regin de Kent, al sur de Bretaa, con sus habitantes. Ex his omnibus humanissimi sunt qui Cantium1 incolunt, neque multum a Gallica differunt consuetudine. Interiores plerique frumenta non serunt, sed lacte et carne vivunt pellibusque sunt vestita. Omnes vero se Britanni vitro2 inficiunt, quod caeruleum efficit colorem, atque hoc horribiliores sunt in pugna adspectu.
Caes. B. G. 5, 14, 1 (Adaptado)
1 2

Cantium, -ii: hoy, Kent. Vitrum, -i: vitro o glasto, planta de la que se obtiene un color azul.

18. Curin se entera de la llegada de las tropas del rey Yuba. Novitate rei Curio1 permotus, praemittit equites qui primum impetum sustineant ac morentur. Ipse celeriter, ab opere deductis legionibus, aciem instruit. Equitesque committunt proelium et [] magnum peditum numerum interficiunt.
Caes. B. C. 2, 26, 3 1 Curio, de Curio, -onis, Curin, tribuno de la plebe, siempre asociado a Csar.

C om e nt a rii d e b el lo G al lic o et d e be ll o civi l e

60

CAYO JULIO CSAR: ANTOLOGA DE TEXTOS BREVES

ANEXO TRADUCCIN

19. Los galos, adoradores de Mercurio Deorum maxime Mercurium colunt. Huius sunt plurima simulacra: hunc omnium inventorem artium ferunt, hunc viarum atque itinerum ducem, hunc ad quaestus pecuniae mercaturasque habere vim maximam arbitrantur.
Caes. B. C. 6, 17, 1

20. Los soldados romanos se refugian en el campamento y los germanos se retiran tras el Rin. Veteres nostri milites inter se cohortati, duce C. Trebonio, equite Romano, qui iis erat praepositus, per medios hostes perrumpunt incolumesque ad unum omnes in castra perveniunt. Germani, desperata expugnatione castrorum, cum ea praeda quam in silvis deposuerant trans Rhenum sese receperunt.
Caes. B. G. 6, 40, 4 (Adaptado)

21. Curin se dispone para la lucha Curio1[] universi exercitus conclamatione imperator2 appellatur posteroque die exercitum Uticam3 ducit et prope oppidum castra ponit. Nondum opere castrorum perfecto, equites ex statione nuntiant magna auxilia4 equitum peditumque ab rege missa Uticam venire.
Caes. B. C. 2, 26, 1 (Adaptado)
1 2

Curio, -onis = Curin (n. propio). Imperator = comandante en jefe 3 Utica, -ae (nombre de ciudad) 4 Auxilia, -orum = tropas auxiliares.

22. Apolonia y otras ciudades se entregan a Csar y prometen cumplir sus rdenes. Eorum1 cognita voluntate, clam profugit Apollonia2 Staberius3. Illi ad Caesarem legatos mittunt oppidoque eum recipiunt. Hos sequuntur Bullidenses4, Amantiani, et reliquae finitimae civitates totaque Epirus, et, legatis ad Caesarem missis, ea, quae imperaret, se5 facturos esse pollicentur.
Caes. B. C. 3, 12, 1 (Adaptado) El pronombre eorum, as como los siguientes, illi y hos, se refiere a los habitantes de Apolonia. Apollonia: ablativo, lugar de donde 3 Staberius: Estaberio, prefecto de Pompeyo en Apolonia 4 Bullidenses, Amantiani: son nombres gentilicios, habitantes de Blide y Amantia, respectivamen. 5 Se: acusativo sujeto de la oracin completiva de infinitivo facturos esse.
2 1

C om e nt a rii d e b el lo G al lic o et d e be ll o civi l e

61

CAYO JULIO CSAR: ANTOLOGA DE TEXTOS BREVES

ANEXO TRADUCCIN

23. Roscio, enviado por Csar, se entrevista con Pompeyo y los cnsules. Ellos, a su vez, lo hacen portador de un nuevo escrito. Acceptis mandatis, Roscius paucis cum sociis Capuam pervenit ibique consules Pompeiumque invenit et postulata Caesaris renuntiat. Illi, re deliberata, respondent scriptaque ad eum mandata per eosdem remittunt.
Caes. B. C. 1, 10, 1

24. Domicio anuncia a los suyos en asamblea la pronta llegada de Pompeyo en su auxilio y les exhorta a no desfallecer, mientras que, en secreto, decide huir. Domitius pronuntiat Pompeium celeriter subsidio1 venturum hortaturque eos ne animo deficiant2 et ut parent quae usui3 ad defendendum oppidum sint. Ipse arcano4 cum paucis familiaribus suis conloquitur5 consiliumque6 fugae capere constituit.
Caes. B. C. 1, 19, 1-2 Subsidio: dativo, dependiente de venturum (=venturum esse); trad. en auxilio. Animo deficiant: trad. desfallecer 3 Quae usui sint; proposicin de relativo (antecedente neutro ea, elptico, complemento directo de parent); trad. cuanto fuera de utilidad. 4 Arcano: adverbio; trad. en secreto 5 Conloquitur = colloquitur 6 Consilium fugae capere; perfrasis; trad. emprender la huida.
2 1

25. Vercingetrix se prepara para la guerra. Csar, al enterarse, organiza la defensa. Vercingetorix copias omnes quas pro oppido collocaverat in oppidum recepit. His nationibus, auxilia Galliae exspectare et bellum parat administrare. Quibus rebus cognitis Caesar munitionem instituit.
Adaptado de Caes. B.G. 7, 71

26. Curin, una vez aclamado como general, dirige su ejrcito a tica, hacia donde se dirigen los refuerzos enviados por el rey. His rebus gestis, Curio se in castra recipit atque universi exercitus conclamatione imperator apellatur, posteroque die Uticam exercitum ducit et prope oppidum castra ponit. Nondum opere castrorum perfecto, equites nuntiant magna auxilia equitum ab rege missa Uticam venire.
Caes. B.C. 2, 26, 1

C om e nt a rii d e b el lo G al lic o et d e be ll o civi l e

62

CAYO JULIO CSAR: ANTOLOGA DE TEXTOS BREVES

ANEXO TRADUCCIN

27. Publio Sexto y Gayo Voluseno aconsejan a Csar. Publius Sextius Baculus, primi pili centurio, quem Nervico proelio compluribus confectum vulneribus diximus, et item C. Volusenus, tribunus militum, vir et consilii magni et virtutis, ad Galbam accurrunt atque unam esse spem salutis docent, si eruptione facta extremum auxilium experirentur.
Caes. B.G. 3, 5, 2

28. Creencias religiosas de los Galos. Galli se omnes ab Dite patre prognatos praedicant idque ab druidibus proditum dicunt. Ob eam causam spatia omnis temporis non numero dierum, sed noctium finiunt; dies natales et mensium et annorum initia sic observuant, ut noctem dies subsequatur.
Caes. B.G. 6, 18, 1-3

29. Movimientos de tropas previos a la batalla Totis fere castris nudatis, cum in dextro cornu legio duodecima et non magno ab ea intervallo septima constitisset, omnes Nervii1 confertissimo agmine, duce Boduognato2, qui summam imperii tenebat, ad eum locum contenderunt.
Adaptado de Caes. B.G. 2, 23
1 2

Nervii, -orum: nervios (tribu gala) Boduognatus, -i: Boduognato

30. Prcticas religiosas de los galos. Alii immani magnitudine simulacra habent, quorum contexta viminibus membra vivis hominibus complent; quibus succensis, circumventi flamma exanimantur homines. Supplicia eorum, qui in furto aut in latrocinio sint comprehensi, gratiora dis inmortalibus esse arbitrantur.
Caes. B.G. 6, 16, 5

C om e nt a rii d e b el lo G al lic o et d e be ll o civi l e

63

CAYO JULIO CSAR: ANTOLOGA DE TEXTOS BREVES

ANEXO TRADUCCIN

31. Pompeyo marcha hacia el ejrcito de Antonio y acampa en un lugar apropiado. Intenta permanecer oculto, pero los griegos informan de todo a Antonio. Pompeius magnis itineribus ad Antonium contendit atque, ubi eum adpropinquare cognovit, idoneum locum nactus, ibi copias conlocavit suosque omnes castris continuit ignesque fieri prohibuit, quo occultior esset eius adventus. Haec ad Antonium statim per Graecos deferuntur.
Adaptado de Caes. B. C: 3, 30

32. rdenes que da Csar a los legados puestos al frente de las legiones. L. Domitio Ap. Claudio consulibus, discedens ab hibernis Caesar in Italiam, ut quotannis facere consuerat, legatis imperat quos legionibus praefecerat ut quam plurimas possent hieme naves aedificandas veteresque reficiendas curarent.
Caes. B. G. 5, 1, 1

33. Csar, despus de sacar el ejrcito del campamento, al ver que los enemigos no combaten, vuelven a l. Proximo die, Caesar ex castris utrisque copias suas eduxit, paulumque a maioribus castris progressus, aciem instruxit, hostibusque pugnandi potestatem fecit. Ubi ne tum quidem eos prodire intellexit, circiter meridiem exercitum in castra reduxit.
Caes. B. G: 1, 50, 1

34. A causa de las lluvias y de los deshielos del Pirineo, se desborda el ro Segre a su paso por tierras de Lrida. Accidit etiam repentinum incommodum iis diebus, quibus haec gesta sunt. Tanta enim tempestas cooritur ut constaret numquam illis locis maiores aquas fuisse. Tum autem ex omnibus montibus nives ea tempestas proluit ac summas ripas fluminis superavit pontesque ambos, quos C. Fabius fecerat, uno die interrupit.
Adaptado de Caes. B. C. 1, 48

C om e nt a rii d e b el lo G al lic o et d e be ll o civi l e

64

CAYO JULIO CSAR: ANTOLOGA DE TEXTOS BREVES

ANEXO TRADUCCIN

35. Csar se queja de las injurias de sus enemigos y de Pompeyo Quibus rebus cognitis, Caesar apud milites contionatur. Omnium temporum iniurias inimicorum in se commemorat; a quibus deductum ac depravatum Pompeium queritur inuidia atque obtrectatione laudis suae, cuius ipse honori et dignitati semper faverit adiutorque fuerit.
Caes. B. C. I, 7

36. Fabio intenta atraerse a las ciudades vecinas y, a travs de dos puentes, procura la provisin de forraje. Fabius finitimarum ciuitatum animos litteris nuntiisque temptabat. In Sicori1 flumine pontes effecerat duos distantes inter se milia passuum IIII2. His pontibus pabulatum3 mittebat4, quod ea5, quae citra flumen fuerant, consumpserat.
Caes. B. C. I, 40
1 2

Sicori: en referencia al ro Segre. milia passuum IIII: acusat. de extensin, trad. cuatro mil pasos 3 pabulatum: acusat. del supino, trad. para forrajear 4 mittebat: enviaba a su caballera, se entiende 5 ea en referencia a las provisiones de forraje

37. Costumbres de los Britanos Omnes vero se Britanni vitro interficiunt, quod caeruleum efficit colorem, atque hoc horridiores sunt in pugna aspectu; capilloque sunt promisso atque omni parte corporis rasa praeter caput et labrum superius. Uxores habent deni duodenique inter se communes et maxime fratres cum fratribus parentesque cum liberis.
Caes. B. G. 14, 2

38. La caballera ataca a los nmidas Equites missi nocte iter conficiunt, imprudentisque atque inopinantis hostis adgrediuntur. Numidae enim quadam barbara consuetudine nullis ordinibus passim consederant. Hos oppressos somno et dispersos adorti, magnum eorum numerum interficiunt; multi perterriti profugiunt. Quo facto, ad Curionem equites reuertuntur captivosque ad eum reducunt.
Caes. B. C. 2, 38

C om e nt a rii d e b el lo G al lic o et d e be ll o civi l e

65

CAYO JULIO CSAR: ANTOLOGA DE TEXTOS BREVES

ANEXO TRADUCCIN

39. Csar describe la prctica de sacrificios humanos por parte de los Galos. Natio est omnium Gallorum admodum dedita religionibus atque ob eam causam qui sunt adfecti gravioribus morbis quique in proeliis periculisque versantur, aut pro victimis homines inmolant aut se inmolaturos (eos) vovent administrisque ad ea sacrificia Druidibus utuntur.
Caes. B. G. VI, 16

40. El ejrcito romano combate con los britanos Dum haec geruntur, nostris omnibus occupatis, qui erant in agris reliqui discesserunt. Secutae sunt continuos complures dies tempestates, quae nostros in castris continerent et hostem a pugna prohiberent. Interim barbari nuntios in omnes partes dimiserunt.
Caes. B. G. 4, 34

41. Reacciones tras un discurso Duae fuerunt Ariovisti1 uxores: una Sueba2 natione, quam domo secum duxerat, altera Norica3, regis Voccionis4 soror, quam in Gallia duxerat a fratre missam. Utraque in ea fuga periit. Duae filiae: harum altera occisa est, altera capta est.
Caes. B. G: I, 53
1 2

Ariovistus, i: Ariovisto (rey de los germanos) Suebus, -a, -um: sueva (de un pueblo de la Germania) 3 Noricus, -a, -um: nrico (de Nrico, regin al este de los Alpes) 4 Voccio, -onis: Voccin (rey de Nrico)

42. Csar se dirige hacia la ciudad en la que sabe que se encuentra Pompeyo. Al llegar all, le ofrece ocasin de luchar. Caesar, postquam Pompeium ad Asparagium1 esse cognovit, eodem cum exercitu profectus, expugnato in itinere oppido in quo Pompeius praesidium habebat, tertio die ad Pompeium pervenit iuxtaque eum castra posuit; et postridie, eductis omnibus copiis, decernendi potestatem Pompeio fecit.
Caes. B. C. 3, 41

Asparagium: de Asparagium, -ii: Asparagio (ciudad de Iliria)

C om e nt a rii d e b el lo G al lic o et d e be ll o civi l e

66

CAYO JULIO CSAR: ANTOLOGA DE TEXTOS BREVES

ANEXO TRADUCCIN

43. Las legiones de Csar toman posiciones Dum haec parat atque administrat, C. Fabium legatum cum legionibus tribus quas Narbone hiemandi causa disposuerat in Hispaniam praemittit celeriterque Pyrenaeos saltus occupari iubet. Reliquas legiones quae longius hiemabant subsequi iubet.
Caes. B: C: 1, 37

44. Nada ms desembarcar en Britania, la infantera romana se impuso al enemigo; la caballera no pudo secundar la accin, y eso impidi que la buena suerte de Csar continuara. Aun as, los enemigos se vieron obligados a pedir la paz. Nostri, simul1 in arido constiterunt, in hostes impetum fecerunt atque eos in fugam dederunt; neque longius2 prosequi3 potuerunt, quod4 equites cursum tenere atque insulam capere non potuerant. Hoc unum ad pristinam fortunam Caesari defuit. Hostes, proelio superati, ad Caesarem legatos de pace miserunt.
Caes. B. G. 4, 26
1 2

simul: tan pronto como longius: ms lejos 3 prosequi: infinitivo del verbo prosequor 4 quod: partcula causal porque

45. Csar narra en estas lneas la gratitud que le demuestra por su generosidad. Eo concilio dimisso, idem principes civitatum qui ante fuerant ad Caesarem reverterunt petieruntque uti sibi secreto in occulto de sua omniumque salute cum eo agere liceret. Ea re impetrata sese omnes flentes Caesari ad pedes proiecerunt.
Caes. B. G, 31, 1

46. Csar rene tropas e inicia su avance por Italia Cognita militum voluntate, Ariminum cum ea legione proficiscitur ibique tribunos plebis qui ad eum confugerant convenit, reliquas legiones ex hibernis evocat et subsequi iubet. Eo L. Caesar adulescens venit, cuius pater Caesaris legatus erat.
Caes. B. C. 1, 8

C om e nt a rii d e b el lo G al lic o et d e be ll o civi l e

67

CAYO JULIO CSAR: ANTOLOGA DE TEXTOS BREVES

ANEXO TRADUCCIN

47. Csar ordena ocupar los pasos de los Pirineos, que estaban en poder de Afranio, legado de Pompeyo en Hispania Caesar, dum res parat, Pyrenaeos saltus occupare iubet, qui eo tempore ab L. Afranio legato tenebantur. Reliquas legiones quae longius hiemabant subsequi iubet. Fabius, ut erat imperatum, adhibita celeritate, praesidium ex saltu deiecit magnisque itineribus ad Afranii exercitum contendit.
Caes. B. C. I, 37

48. Csar retira el ejrcito a los cuarteles de invierno Itaque vastatis omnibus eorum agris, vicis aedificiisque incensis Caesar exercitum reduxit et in Aulercis Lexoviis reliquisque item civitatibus, quae proxime bellum fecerant, in hibernis conlocavit.
Caes. B. G. III, 29

49. Descripcin de la estructura y armamento de las naves Namque ipsorum naves ad hunc modum factae armataeque erant: carinae aliquanto planiores quam nostrarum navium; prorae admodum erectae atque item puppes, ad magnitudinem fluctuum tempestatumque adcommodatae; naves totae factae ex robore.
Caes. B. G. 3, 13

50. Se siguen sumando a Csar tropas de Pompeyo. Tras liberar a un importante oficial de Pompeyo, Csar llega a Brindis. Item reliquis itineribus non nullae cohortes in agmen Caesaris, aliae in equites incidunt. Reducitur ad eum, deprensus ex itinere, M. Magius, praefectus fabrum Cn. Pompei. Quem Caesar ad eum remittit cum mandatis. His datis mandatis, Brundisium cum legionibus sex pervenit.
Caes. B. C. 24, 4

C om e nt a rii d e b el lo G al lic o et d e be ll o civi l e

68

CAYO JULIO CSAR: ANTOLOGA DE TEXTOS BREVES

ANEXO TRADUCCIN

51. Modo en que los britanos luchan en carros de guerra Genus hoc est ex essedis pugnae. Primo per omnes partes perequitant et tela coniciunt atque ipso terrore equorum et strepitu rotarum ordines plerumque perturbant et, cum se inter equitum turmas insinuaverunt, ex essedis desiliunt et pedibus proeliantur.
Caes. B. G., 4, 33

52. Octavio rodea una ciudad. Sus habitantes piden ayuda a Csar. Quorum cognita sententia, Octavius quinis castris oppidum circumdedit atque uno tempore obsidione et oppugnationibus eos premere coepit. Illi omnia perpeti parati maxime a re frumentaria laborabant. Cui rei missis ad Caesarem legatis, auxilium ab eo petebant.
Caes. B. C. 3, 9

53. Csar, desde las proximidades del campamento de Pompeyo, observa la disposicin de las tropas de ste. Caesar, cum Pompei castris adpropinquasset, ad hunc modum aciem eius instructam animadvertit: erant in sinistro cornu legiones duae traditae a Caesare initio dissensionis ex
Caes. B. C. 3, 88

senatus consulto,quarum una prima, altera tertia appellabatur. In eo loco ipse erat Pompeius.

54. Csar explica lo que sucedi despus de la muerte de Orgetrix Post eius mortem nihilo minus Helvetii id quod constituerant facere conantur, ut e finibus suis exeant. Ubi iam ad se eam rem paratos esse arbitrati sunt, oppida sua omnia, numero ad duodecim, vicos ad quadringentos, reliqua privata aedificia incendunt.
Caes. B. G. 1, 5

55. Dioses de los Galos Deum maxime Mercurium colunt; huius sunt plurima simulacra; hunc omnium inventorem artium ferunt, hunc viarum atque itinerum ducem, hunc ad quaestus pecuniae mercaturasque habere vim maximam arbitrantur.
Caes. B. G. 17, 1

C om e nt a rii d e b el lo G al lic o et d e be ll o civi l e

69

You might also like