FKPKK

Feder ata Kombtare e Federata Pyjeve dhe Kullotave Komunal e, Shqipri Komunale,
www.shkpkk.org

Kurorae Gjelbr
Nr. 129, korrik 2013
sapo jan dekoruar, duke marr mandate 10 vjeare pr prerje. Institucione t shtetit, me ekspert e dijetar t mjedisit, natyrs, pyllit, kullots e librave, q nuk u tregojn taksa paguesve te tyre se sa pjes e vendit digjet, prmbytet, pritet, grmohet e betonizohet, se sa pyll e tok humbet, nga frika se i mbetet hatri padronit, duket se jan prodhuar e punsuar me bollk. Ata flasin e bjn libra pr ekosistemin e prbrsit e tij, por nuk tregojn as pr hallet e toks e as pr shrimin e saj. Toka sht organizm. Pjest e saj, ashtu si gjymtyrt e organizmit ton, jan t ndrlidhura me njra - tjetrn. Komunitetet rurale kan br rrug t gjat, si pjes e ktij ekosistemi. Ata trashgojn, nga dijet e krijuara nga praktika jetsore e gjeneratave paraardhse, njohuri mbi tokn ku organizojn jetn, si n fermn bujqsore ashtu edhe kur i drejtohen krasts, djerrins, ograjs, korijes, zabelit, hamalls apo prozhmes e kashnjetit, pyllit e kullots. Kto dije shum her nuk pranohen nga ekspertt e institucioneve e nuk prdoren kur hartohen politika e ligje pr raportet e komunitetit me tokn. Nse skuadra q prgatitet t marr nn menaxhim vendin, do e marr n konsiderat thirrjen SOS t toks, indikatori i par duhet t ishte q t pranonte problematikn, t konsultohej me organizma ndrkombtare e bashke me ta t ndrtonte nj strategji kujdesimi pr tokn ton, asetin pothuaj prjetsisht t braktisur. Ky do t ishte indikacion i fillimit t ndryshimit t institucioneve, si dhe t hapjes s rrugs pr zgjidhje. Nj etik pr tokn do te reflektohej m pas si sinjal q koshienca ekologjike e shtetit ton po zgjohet dhe po e njeh dhe delegon te komuniteti ku e ka vendin, kujdesin dhe prgjegjsin pr kurimin e mmdheut.

Kurora e Gjelbr

APPK
Asosacioni i Pronarve t Pyjeve Privat, Ko sov Kosov
www.akppp.org

Gazet Periodike, Tiran (Viti i pesmbdhjet i botimit)

shprndahet FALAS

Ringjallja e toks, themeli pr ringjalljen e shtetit

HAKI KOLA

oka sht djepi i jets s kombit. Ne ushqehemi me at q prodhon toka. Vendi yn i vogl e i brisht, ka pak tok e shum shkmbinj. Dhjetvjeart e fundit, toka shqiptare e ka dhn sinjalin SOS. Pylli sht prer e riprer, djegur e ridjegur, kullotur e mbikullotur, derisa n shum vende i sht zbuluar shkmbi. Rrafshinat, kodrat e ujmbledhsit i ka mbuluar betoni. Ky realitet nuk sht pranuar nga institucionet shtetrore. Pyllprersit njvjear

Toka pyjore vlersohet nga shkenctart si thesar biologjik e ekologjik dhe, njkohsisht, si mister dhe enigm, n t ciln shkenca deri tani ka zbuluar nj fraksion gati t pakonsiderueshm. Bakteret e krpudhat, q e popullojn, t padukshme pr syrin e njeriut, jan motori i toks normale pyjore dhe i

duhen toks aq sa i duhet pyllit prania e drurve pr t mbajtur emrin pyll. Si trup i gjall, ajo komunikon, jep e merr, shndoshet e dobsohet, prjeton lindjen, smundjen, deri dhe vdekjen, n varsi t rrethanave t vendndodhjes e trajtimit q i nnshtrohet.

Vijon n fq. 2

Komente pr Fillon i zhvillimit draft-ligjin e ri pr Projekti t qndrueshm t Pyjet dhe Kullotat turizmit rural e malor
N Vargmalin e Deshatit
Nj grup pune i Federats Kombtare t Pyjeve e Kullotave Komunale, i prbr nga Prof. Dr. Vezir Muharremaj, Rexhep Ndreu dhe Albora Kacani, pasi studioi me hollsi draft-ligjin e ri pr pyjet dhe kullotat, gjat periudhs 20 qershor - 10 korrik 2013, prgatiti nj material me komente pr nene t veant, si dhe jep mendime pr prmirsimet q i duhen br ktij Ligji. Kt material, si dhe disa mendime t specialistve po i sjellim n vazhdim pr lexuesin e gazets Kurora. Mendimet pr prmirsim jan me germa kursive apo italike.

BESNIK ALKU, MIFTAR DOCI

Komente t prgjithshme
Si shpjegohet kalimi nga projektligj pr pyjet, pr t cilin ka nj platform dhe sht diskutuar disa her, t prgatitet projektligj pr pyjet dhe kullotat, n nj koh q pr

kullotat nuk sht diskutuar asnjher? Kjo nuk tregon transparenc t plot, prpos q deri tani sht punuar pa nj platform t miratuar nga palt e interesuara dhe pa nj program t qart pune. Kullotat jan pjes e bujqsis dhe jo e pyjeve. Prandaj mendojm q ti kalojn sektorit t

bujqsis. N Bullgari, kullotat e prhershme prkufizohen si siprfaqe bujqsore t prdorura vazhdimisht pr pes a m shum vjet nprmjet kultivimit (mbjellje farash) me lloje bari pr blegtorin ose nprmjet riprtritjes natyrore dhe q nuk prfshihet n qarkullimin

Vijon n fq. 3

argmali i Deshatit, sht nj nga perlat m t bukura malore t Shqipris. Ai shtrihet n pjesn lindore t rrethit t Dibrs, duke prshkuar gjith pjesn kufitare me Maqedonin. Ky vargmal sht m i veanti n Shqipri dhe n Maqedoni, pasi ka majat m t larta t maleve, Korabin dhe Krcinin n Shqipri dhe Valivarin n Maqedoni. Bukurit natyrore jan mahnitse e t shumllojshme. Ato fillojn me shkmbinjt e malit t Korabit

e Krcinit, vazhdojn me bjeshkt e fushs s Korabit, Grams, Skrtecit, Hinosks e Krcinit, me liqenin e zi n Korab dhe liqenin e Grams, me

Vijon n fq. 2

Kurora e Gjelbr

Ringjallja e toks, themeli pr ringjalljen e shtetit

Vijon nga fq. 1
Shndetsimi prbn pikrisht trajtimin apo regjimin q i duhet toks son pr t filluar riprtritjen apo rilindjen e shtress s saj t siprme, mbuless s saj t gjall e pjellore, q sht prer, gjetur e duhet marr tek bindja se far sht e rregullt nga pikpamja estetike e etike dhe far sht pr mbar nga ana ekonomike. Nj gj sht e rregullt, vetm kur tenton t ruaj inte-

Vijon nga fq. 1

burimet ujore termale t llixhave t Peshkopis, burimet e ujit t ftoht t Vleshs, burimet e bjeshks s Shehut e ujin e Preshit, dhe vazhdojn me ujvarat e Radomirs, Bahuts, Pocestit dhe shum e shum bukuri t tjera natyrore, t cilat pa diskutim i ngjajn nj mozaiku t perlave natyrore malore. Ato prbjn nj potencial kryesor pr zhvillimin e turizmit rural dhe malor. Por, megjithse ka potencial natyror pr zhvillimin e turizmit malor, ky sektor sht pak, pr t mos thn aspak, i zhvilluar n kt zon. Banort e Maqellars, Melanit, Peshkopis, Tominit, Kastriotit, idhns, Sllovs e Kalas s Dods, shum pak i shfrytzojn kto burime pr rritjen e t ardhurave t familjeve t tyre nga turizmi. Ka disa nisma pr shfrytzimin e ujrave termale t llixhave pr turizm kurativ n Peshkopi dhe n disa shtpi pritse n Hinosk, Rabdisht e Kalan e Dods, t cilat jan sporadike dhe t paorganizuara. Pushteti lokal nuk sht i angazhuar sa duhet n brjen e politikave zhvilluese pr turizmin, n bashkrendimin e puns s strukturave t administrats s tyre n nxitjen dhe promovimin e zhvillimit t turizmit. Sektori privat nuk i ka hedhur sa duhet syt nga turizmi dhe cilsia e shrbimit turistik dhe n ato ambiente q jan krijuar l shum pr t dshiruar. Edhe sektori jofitimprurs sht i fragmentuar dhe sporadik n prpjekjet e tij, duke qen m shum nj z i heshtur e me pak ndikim n zhvillimin e ktij sektori. Prirjet e zhvillimit t sektorit t turizmit n Shqipri, por dhe eksperienca e mir e zhvillimit t turizmit n pjesn kufitare t Maqedonis (krahasuar me vendin ton) si n Mavrov, Rostush, Dibr e Madhe, jan modele e shembuj nxits pr zhvillimin e turizmit rural dhe malor n zonn e vargmalit t Deshatit n Dibr. Kshtu, si pasoj dhe e shtimit t investimeve private, q jan br nga vet banort dibran, prmirsimi i infrastrukturs rrugore rurale dhe krijimi i agjencive turistike lokale, jan

Fillon Projekti i zhvillimit t qndrueshm t

turizmit rural e malor
krijuar modele dhe aktor q po e orientojn zhvillimin e sektorit t turizmit edhe n kt zon. Kontribut n kt fush, sidomos prsa u prket modeleve, po japin programet ndrkufitare IPA me Maqedonin, si sht edhe projekti i financuar nga Komuniteti Evropian Zhvillimi i qndrueshm rural n zonn e vargmalit t Deshatit: LAG i Deshatit q zbatohet nga Qendra Kombtare Burimore pr Trajnim dhe Asistenc Teknike (ANTTARC) n partneritet me Fondacionin Shqiptar pr Zhvillimin e Kapaciteteve Lokale (ALCDF). Ky projekt po zbatohet edhe n zonn e Deshatit n Maqedoni, ku partnert e ANTTARC/ ALCDF jan Fondacioni i Zhvillimit t Komuniteteve Lokale (LCDF) dhe Qendra pr Zhvillim t Qndrueshm t Komunitetit (CDSCD). projekti, Grupi do t zhvilloj kapacitetin e tij dhe prfshihet n aktivitete t rndsishme, prfshir zhvillimin e strategjis rajonale pr turizmin, promovimin e potencialit turistik, prmirsimin e infrastrukturs turistike, prfshir shtegun turistik dhe tabelat informuese, panairet me produkte tradicionale lokale, etj. Ndryshimi rrnjsor nuk mund t bhet brenda nats (apo vitit). Sidoqoft, GLV mund t jet pionieri dhe promotori i aktorve lokal, q me kalimin e kohs do t shumfishohen n numr e ndikim dhe do t investojn, organizojn, kontribuojn n zhvillimin e turizmit rural dhe malor n vargmalin e Deshatit. N nj t ardhme t afrt, besojm se do t shkelim shtigjet turistike n vargmalin e Deshatit, do t ngrem kampingje n bjeshkt e tij, do

djegur e sakatosur barbarisht, veanrisht 20 vitet q lidhin fundfillimin e shekujve. Ajo nuk ka bim, e ka humbur humusin, nuk e mban dot veten e as nuk i ruan dot nga mbushja rezervuart e hidrocentraleve, rrugt, kanalet e tokn bujqsore t rrafshins. Nga ushqyese e strehuese, ashtu si sht katandisur, n rrethana t ndryshme t motit shndrrohet n prmbytse e krcnuese. Edhe kjo na u desh n kt rrnim ekonomik, po sa sht kostoja e ringjalljes do pyes dikush? Askush nuk ka pse t trembet e ta heq nga prioritetet e para. Nuk ka vend pr panik. Toka sht e bekuar. Ajo kontribuon edhe kur sht n kurim. Punson njerzit. Rrit bim. Strehon kafsh. Pastron e freskon ajrin. Shton ujin. Nse bazohet n strategji e projekt t menur, puna pr kujdesim e kurim t toks, nga banort lokal, konsiderohet si shrbim global mjedisor dhe shprblehet. Angazhimi dhe dhnia e ksaj prgjegjsie pr t realizuar shrbime mjedisore kuruese, do t ishte sinjali i par i shpress se dashuria pr token do t rilind. Kjo duket si fjal e uditshme, nse do u referohej mediave t kryeqytetit apo mentalitetit sundues t administrats e burokracis shtetrore. Qndrimi pothuaj shekullor dshmon q dashuria, respekti, admirimi pr tokn e vlerat e saj, jan terma t panjohur. Ndoshta pengesa m serioze pr t evoluar n etikn dhe respektin pr tokn vjen nga fakti q sistemi yn edukativ dhe ekonomik i deritanishm sht orientuar pr nga largimi, mohimi i traditave shekullor t popullit si t prapambetura, orientim pr braktisjen e toks e t dashuruarit me imazhin. Praktika e ruajtjes duhet

gritetin, stabilitetin dhe bukurin e ekosistemit. Ekosistemi prfaqson si tokn edhe ajrin, ujrat, faunn e florn, peizazhin, por edhe vet komunitetin njerzor. Vetm kshtu do t fillojm t ndrgjegjsohemi: ideja e prdorimit t arsyeshm human, sht e pranueshme dhe shprblehet, qoft edhe vetm pr aq sa nuk u shkatrron kushtet jetsore banoreve apo organizmave t tjera t toks. E prkthyer n gjuhn e teoris s ekonomis, vete ekosistemi me prbrsit e tij mund t prshkruhen si kapital, i cili sjell nj pako t shrbimeve pr komunitetin e familjet prbrse, disa prej t cilave jan t ndara dhe t inkorporuara n produkte, grumbulluar dhe / ose t konsumuara. Shrbime t tjera publike jan mallrat apo shrbime q japin prfitim t prbashkt n mjedisin e prmirsuar dhe mirqenien e komunitetit. T gjitha s bashku, kto shrbime mjedisore varen nga aftsit riprtritse aktuale t kapitalit t ekosistemit, rezultateve qe arrihen n shtimin e ktij kapitali, n raport me konsumin e shrbimeve t ekosistemit. Partnert tan ndrkombtar, si Banka Botrore, Agjencia Suedeze pr Zhvillim Ndrkombtar, po e asistojn Shqiprin n identifikimin dhe zbatimin e nj projekti, i cili do t bazohet pikrisht n pagesat pr shrbime mjedisore, apo thn me fjal t tjera, pr t krijuar modelin se si duhen organizuar e mbshtetur kujdestart e ngjalljes s toks e t mbuless s saj. Suksesi i ktij projekti tepr strategjik pr ringjalljen e toks, varet s teprmi se si do t ndrtohet kuadri politik e ligjor pr t drejtat q do ken komunitet pr tokat. Harmonizimi i politikave mbshtetse, si dhe

Grupet Lokale t Veprimit jan krijuar n Peshkopi dhe n Dibr t Madhe. Ato do t koordinojn veprimet pr zhvillimin e turizmit rural dhe malor n zonn e vargmalit t Deshatit. Grupi Lokal i Veprimit (GLV) sht themeluar nga prfaqsues t Njsive Vendore, sektorit privat dhe sektorit t shoqris civile nga rajoni. Me mbshtetjen e

t kalojm nett n shtpit pritse t Radomirs apo Rabdishtit, do t shijojm gatimet e shumta tradicionale dibrane, do t marrim pjes n festat folklorike dhe t Ods Dibrane, do t bjm edhe ski n qendrat e skive, q do t ngrihen n kto male ... Ne besojm q LAG Deshati do t jet ndr pioniert e ktij zhvillimi.

definimi i sakt i t drejtave e detyrimeve t prdorimit apo t pronsis, jan guri i themelit. do progres e sukses i mundson projektit shtrirjen e mtejshme territoriale, shtimin e pjesmarrsve (punsim) dhe kontribuesve n kt projekt. Suksesi mundson shtim t kontributit t donatoreve ndrkombtar, t cilt jan n ethet e gjetjes s nj modeli t trajtimit t ekosistemit, pr t prballuar sfidat e afrta t

ndryshimeve klimatike. Relievi, raportet fush - kodr - mal dhe statusi aktual i toks e veshjes s saj, si dhe potencialit pr ndryshim shum t shpejt n Shqipri, prbjn nj shans t paprsritshm demonstrimi. Shqipria mund te paguhet pr kontribut pr ruajtje t toks, detit, ujit, kontribut n paksim t gazit karbonik n natyr e shtim t biodiversitetit. Demonstrimi i suksesit i hap rrug shtimit t

ekoturizimit. Prfaqsues t skuadrs n pritje pr menaxhim t shtetit shqiptar, mund t organizojn diskutime paraprake pr kt projekt, q sht n zhvillim. Kjo i mundson ksaj skuadre t shpress, q kt problem shum t madh kombtar, ta kthej nga problem n zgjidhje, n nj burim punsimi e t ardhurash, q vijn nga ringjallja e toks shqiptare.

Kurora e Gjelbr
Vijon nga fq. 1
bujqsor t ferms. Kjo siprfaqe mund t prdoret pr kullotje ose kositje bari. Manuali LPIS i vitit 2007 n sqarimin e tij pr prkufizimet n EU Regulation, thekson se kullotat e prhershme jan zakonisht siprfaqe q nuk kan qen ndonjher t kultivuara (tok ar) ose q nuk kan qen t prfshira n qarkullimin bujqsor pr mse 20-40 vjet. Prvoja tregon se nuk mund t bhet nj ligj i ri, pa analizuar se far t metash e boshllqesh pati ligji i mparshm, prvojat e fituara dhe argumentimi pr domosdoshmrin e nj ligji t ri. Normalisht, drafti i projektligjit duhej t shoqrohej me nj relacion, ku t shpjegohej si sht punuar pr projektligjin, parimet kryesore politike, organizative, ekonomike, teknike e shoqrore, q jan mbajtur parasysh, dokumentacioni baz, prvojat e ndryshme dhe prafrimi me legjislacionin evropian, etj. Mbi t gjitha, ky draft i projektligjit nuk zgjidh problemin themelor t shtruar pr zgjidhje n vendin ton, problemin e privatizimit t pyjeve e kullotave, kalimin e pyjeve dhe kullotave komunale nga prdorimi n pronsi; kalimin s bashku me pyjet edhe t gjahut te pronart prkats; t drejtn e prdoruesve t pyjeve komunale pr t prodhuar e shitur prodhime pyjore, pr t nxjerr t ardhura apo dhe nga pyjet shtetrore n afrsi pr t zbutur varfrin etj. Prmendet Ministria prkatse q mbulon pyjet e kullotat, por jo Ministria q merret me NJQV, tek t cilat sht transferuar mbi 50 % e siprfaqes s pyjeve dhe kullotave. N draft ka mjaft fjal q mund t zvendsohen me t tjera m t prshtatshme, si burime pasuri, rigjeneruese - prtritse, rekomandim - kshillim, qendror - qendror, natyrale -natyrore, lokal - vendor , diversitet llojshmri, fenomen - dukuri, etj.

Komente pr draft-ligjin e ri pr Pyjet dhe Kullotat

Ligji duhet t garantoj dhnien e t drejtave prdoruesve nga komunat pr prdoruesit e pyjeve dhe kullotave komunale t identifikuar, duke prfshir t drejtn pr regjistrimin e ktyre t drejtave.

Pr rolin e aktorve
Esht e nevojshme q n projektligj t rregullohet m mir roli i do aktori: - Pronart (Shteti, NjQV, Privat). - Prdoruesit (Komunitetet, Individt). - Menaxhert (Pronart si menaxher dhe t tjer, q marrin atributet e menaxhimin prmes delegimit). - Ofruesit e shrbimeve (Shrbimi i ekstensionit t DSHP, Federatat dhe ofrues shrbimesh t tjer privat). Delegimi i menaxhimit mund t jet tek DSHP pr pyjet shtetrore. Ndrsa pr pyjet komunal n pronsi t NjQV, mund t sigurohet me ligj q menaxhimi i pyjeve t bhet me prfshirjen e Shoqatave t Prdoruesve t Pyjeve, t krijuara n nivel lokal. Kto SHPP, sigurisht q duhet t krijohen e funksionojn sipas legjislacionit t organizatave t shoqris civile / OJQ. Por e rndsishme sht t rregullohet q komunat t menaxhojn pyjet e tyre me prfshirjen e komunitetit, prmes SHPP-ve. Kjo n prputhje dhe mbshtetje me pyjet e kullotat n prdorim publik dhe strategjin e pyjeve t Shqipris (pyjet pr njerzit).

Komente pr disa nene

Neni 3, pika 3 Brez ermbrojts, - duhet prcaktuar gjersia e brezit. 8. Ekonomi pyjore sht siprfaqja e cila plotson

parimin e prodhimit pyjor t qndrueshm - Kjo sht teori, pasi n asnj ekonomi tek ne nuk zbatohet dhe nuk mund t zbatohet ky parim. - N pyjet komunale apo private nuk ka ekonomi pyjore po pyll komunal pr pyjet e NJQV dhe thjesht pyll privat pr pyjet private. 10. Fidanishte pyjore pr prodhimin e fidanve t llojeve e madhsive t ndryshme - pyjore 12. Fondi pyjor jan t gjitha siprfaqet me grumbuj pyjor - e shkurre, toka pyjore 16. Mbarshtimi - Termi mbarshtrim (e jo mbarshtim ) sht diskutuar e pranuar prej kohe nga personalitetet shkencore e administrative pyjore t vendit (sht diskutuar bile edhe me punonjs shkencor t Akademis s Shkencave sidomos Prof. Dalip Habili) dhe nuk ka pse t ndryshohet tashm. Termi Mbarshtrim prdoret n terren nga shrbimi pyjor prej dhjetra vjetsh dhe nga Fakulteti i Shkencave Pyjore e Shkolla e Mesme Profesionale Pyjore n tekstet msimore e t specialitetit qysh prej themelimit t tyre. 21. Prerje kulturore kujdesimi sht trsia e punimeve silvikulturore, n kuadrin e qeverisjes s pyjeve, q prbhen nga kujdesimet, lirimet, pastrimet, rrallimet e shfrytzimet, t cilat zbatohen gjat fazave t ndryshme t jets s grumbullit. - N asnj literatur shfrytzimet nuk konsiderohen prerje kujdesimi. 22. Pyll, sht siprfaqja e toks , me drur pyjor lartsi mbi 3 m, i cili prfaqson nj ekosistem kompleks dhe shumfunksional, me ndikime n mjedisin rrethues. - Mendojm se duhet krahasuar me prkufizimin e FAO-s.

29. Shfrytzimi i pyjeve , n grumbujt q kan arritur moshn e pleqris - Duhet moshn e shfrytzue shmris. 35. Tok pyjore sht siprfaqja e toks me drur, shkurre ... - Mendojm se duhet krahasuar me prkufizimin e FAO-s. N nenin 3 mendojm se duhen shtuar edhe kto terma: Dru; Kullot; Pjes ekonomike; Rezerva strategjike; Shfrytzueshmri; Shkurre; Mjedis pyjor. - Mendojm se sht koha t ndrrojm gjuh e t bjm dallimin n statistika midis termit pyll dhe fond pyjor e t themi: kemi pyje x ha dhe shkurre y ha, e jo s bashku, sikurse bhet sot, duke u ngopur me lug t zbrazur. Neni 5 , 3. Planet e veprimit afatgjat hartohen e zbatohen pr nj periudh 10 vjeare, - N planin e mbarshtimit, q hartohet pr 10 vjet, bhen parashikime pr periudh t paktn 40 vjet pr zhvillimin e pyjeve. Neni 6, 2. Plani i mbarshtimit, pavarsisht nga statusi i pyjeve dhe kullotave dhe nga forma e pronsis s tyre, hartohet mbshtetur n metodikn e prgatitur dhe t miratuar nga Drejtoria e Pyjeve dhe Kullotave n Ministri.

- Mendojm se metodika duhet t jet specifike pr pyjet shtetror, pr pyjet komunal dhe pr pyjet privat. 5. Plani i mbarshtimit rishikohet e plotsohet gjat periudhs t vlefshmris, zakonisht pas 5 vjetve te pare, n funksion t situatave t reja t krijuara pas ndrhyrjeve fillestare dhe domosdoshmris pr ndrhyrje t tjera para prfundimit t vlefshmris s tij, n prputhje me fazat ose periodicitetin e ktyre ndrhyrjeve dhe ribhet pas 10 vjetve. - Plani i mbarshtrimit nuk ka pse t rishikohet pas 5 vjetve, pasi sht shpenzim i panevojshm e i pajustifikueshm, por pas 10 vjetve. Ndrkoh, bhet evidentimi i punimeve dhe prditsimi i planit lidhur me ndryshimet e ndodhura. - Duhet t prcaktohet se kush i harton dhe miraton planet e mbarshtrimit. Neni 10, 1. Fondi pyjor e kullosor kombtar: - Nuk jan nj por dy fonde t veant, si nga ana prmbajtsore ashtu dhe ajo statistike, prfshire njsimin me statistikat ndrkombtare. 3. Fondi kullosor prbhet nga:

Vijon n fq. 4
pjes t madhe t zonave rurale t rajonit dhe jetesa e shum njerzve varet nga burimet pyjore n mnyr direkte apo indirekte. Pyjet sigurojn funksione t muara dhe shrbime pr mjedisin, menaxhimin e ujrave dhe energjin e rinovueshme. Ne ju rekomandojm q t merrni n konsiderat vendosjen e aktiviteteve t duhura t pylltaris n programet e zhvillimit rural n nivel kombtar n prputhje me politikn e BE pr Zhvillimin Rural. Shpresojm q t gjejm gjuhn e prbashkt dhe t punojm sbashku mbi programin e ri t IPARD-it pr vitin 2013, i cili do t sjell t ardhme t mir pr Pyjet Shtetrore, Private dhe Komunale dhe pr shoqrin ton, t cilt varen nga kto burime.

Programi IPARD pr vitin 2013 e n vazhdim

Darko SKENDERSKI President i REFORD

Qendra Rajonale pr Pylltarin dhe Zhvillimin Rural (REFORD) mori pjes n Simpoziumin e 15t Ndrkombtar t IUFRO-s mbi Aspektet Ligjore t Zhvillimit t Qndrueshm t Pyjeve t Evrops, i cili u mbajt n Tiran, Shqipri, m 14 - 17 maj 2013, me shoqatat antare nga Shqipria, Maqedonia dhe Mali i Zi. Gjat simpoziumit patm mundsin t takonim z. Marius Lazdinis, DG AgrEnv nga Brukseli BE, prezantimi i t cilit kishte t bnte me propozimin e masave pr pylltarin n programin e ri t IPARD pr vitin 2013 e tutje. Z. Lazdinis shpjegoi q pylltaria po z vend gjithnj n rritje brenda programit t Zhvillimit Rural t BE.

Aktualisht, DG AgrEnv po zhvillon masn specifike t pylltaris, q ajo t prfshihet n programin e ri t IPARD. Idet pr prfshirje, aktualisht prfshijn pyllzimin, parandalimin e zjarreve n pyje dhe aktivitetet restauruese. Fokusimi tek pylltaria n zhvillimin rural dhe idet e prezantuara gjat simpoziumit shkencor t IUFRO-s morn komente pozitive pr prfshirjen e pylltaris si mas. U rishikuan aktivitetet specifike, gjithashtu n prgjithsi u sugjerua q t ndryshohej pyllzimi n restaurimin e pyjeve, duke u fokusuar n prmirsimin e pyjeve dhe prmirsimin e pyjeve t degraduar.

Z. Marius, nga Komisioni i BE, inkurajoi t gjitha organizatat antare t REFORD nga Rajoni i Ballkanit q secila t kontaktoj drejtprdrejt Ministrit dhe Departamentet e Zhvillimit Rural t Institucioneve respektive dhe tu sigurojn inputet dhe sugjerimet e tyre pr programin IPARD pr vitin 2013 e n vazhdim. Me kt letr, ne mbshtesim Shoqatat tona antare t Pronarve/Prdoruesve t Pyjeve Private/Komunale n prpjekjet e tyre pr zhvillimin e qndrueshm t pyjeve. Prfshirja e duhur e pylltaris n programet e zhvillimit rural me masat specifike dhe aktivitetet e pylltaris do t jet dobiprurse pr zhvillimin rural n prgjithsi. Pyjet prbjn nj

Kurora e Gjelbr
Neni 27, 6. Vllimi i materialit drusor q do shfrytzohet do vit, planifikohet brenda mundsis vjetore t shfrytzimit, - t llogaritur nga planet e mbarshtimit Neni 27, 8: - pun ka DSHP ose NJQV se sa do t shfrytzoj n vit privati? (ktu vepron ligji kryesor i krkes-oferts) Neni 17, 9 - t caktohet se kur mbaron viti pyjor. Neni 27, 14. T drejtn e damkimit t drurve e kan specialistt e lart t Drejtoris s Shrbimit Pyjor, - ata te NJQV-ve, at SHPKK apo specialiste private pyjesh t licensuar. Pr pyjet private vendos vet pronari, por duke ruajtur integritetin e pyllit t vet. Neni 27,16. - Nuk ka pun DSHP n pyjet komunale e private, vese kur e dshirojn kta t fundit. Neni 30, 7. Lerat, hauzet, koritat dhe ezmat, ndrtohen n kullota e livadhe, - si dhe n siprfaqe t caktuara t fondit pyjor ku lejohet kullotja. Neni 33. 6 - projektet pr pyjet private edhe nga SHPKK dhe specialist pyjesh t licensuar Neni 45. - familjet prdoruese n fshat t ken t drejt t prodhojn e t shesin material drusor e prodhime t dyta pr gjenerim t ardhurash kundrejt tarifave favorizuese ose pa tarifa, pr paksimin e varfris. - familjeve n fshat mund tu jepen n prdorim pjes nga pyjet publike n afrsi pr gjenerim t ardhurash Neni 47, 6. Nuk lejohet dhnia n prdorim ose kryerja e veprimeve pr ndryshimin e destinacionit t pjesve t pyjeve e kullotave publike, komunale e private, pa hartuar raportin teknik, me prjashtim t rasteve kur pjes t veanta t fondit pyjor e kullosor kombtar, prfshihen n studime urbanistike pr zhvillimin e turizmit dhe me miratimin e studimit urbanistik nga KRRTRSH, pr ato pjes zbatohen aktet ligjore e nnligjore n fuqi pr zhvillimin e zonave q kan prparsi turizmin. - Jo pa plqimin e NJQV dhe prdoruesve e privatve Neni 52.2 - T parashikohen t drejta, prgjegjsi dhe fonde pr shrbimin pyjor komunal, njlloj si dhe pr at shtetror. Neni 54. 3 - NJQV duhet ti caktoj vet tarifat. Neni 55 - Shrbimi pyjor t mbshtet SHPKK financiarisht dhe me prparsi pr projekte zbatimi pr pyjet publike. Neni 58. 3. Specialistt e lart t strukturave t Shrbimit Pyjor n nivel qendror dhe rajonal, prfitojn statusin e npunsit civil. 4. Personeli inxhiniero-teknik dhe administrativ n nivel lokal, si dhe punonjsit e tjer n nivel rajonal (prjashtuar ata q jan prfshir n pikn 3, t ktij neni) dhe lokal, trajtohet me ligjin Kodi i Puns. - Ky sht diskriminim. Shrbimi Pyjor n rrethe dhe n NJQV t ket struktur n ministrin q mbulon pushtetin vendor dhe n NJQV. Statusi t jet i njjt pr gjith specialistt e pyjeve. Neni 60, 1 a. - Programet kombtare dhe planet e veprimit afatmesm dhe afatgjat prmbajn dhe fatur financiare, prandaj duhet t firmosen nga ministrit prkatse. - Shrbimi Pyjor dhe NjQV, kto t fundit n bashkpunim me pronart privat dhe me prfaqsuesit e grupeve t interesit, n zbatim t programeve kombtare dhe planeve t veprimit afatmesm e afatgjat, hartojn programet dhe planet e zhvillimit afatshkurtr t pyjeve dhe kullotave publike, komunale dhe private. - Bjn zbrthimin dhe prshtatjen pr kushtet e qarkut dhe NJQV pr periudh afatgjat, afatmesme dhe afatshkurtr.

Komente pr draft-ligjin e ri pr Pyjet dhe Kullotat

Vijon nga fq. 3
c. Siprfaqet me drur, shkurre ose bimsi pyjore, q prdoren pr kullotje, t paprfshira n fondin pyjor - Si bhet dallimi nse duhet ti prkasin fondit pyjor apo atij kullosor? Neni 11, 2A b - n administrim/ pronsi - Me sa dim, jan n pronsi. Neni 11 e kudo ku flitet pr kullotat, - duhen prmendur dhe livadhet. Neni 13 t administroj dhe parqet e zonat e mbrojtura Neni 14, 2 - Pran NJQV krijohet njsi inxhiniero-teknike ose kt detyr ua delegojn NJQV-e fqinje. Neni 15, 5 t marr pjes dhe Fakulteti i Shkencave Pyjore Neni 19, 7 n afrsi t tyre - sa afr? Neni 22, 2 - Ministria do vit t raportoj n Kuvend pr gjendjen e pyjeve dhe kullotave. - Ministria pr do vit t prgatis brenda dymujorit t vitit pasardhs e t bj publik nj raport vjetor pr treguesit e monitorimit, ndryshimet n siprfaqe dhe pr gjendjen e pyjeve e kullotave n trsi. Neni 23: sht mbarshtrimi? prkufizimi i FAO- s. Neni 23, 2. Mbarshtimi i fondit pyjor e kullosor organizohet mbi bazn e ekonomive pyjore / pjesve ekonomike ose pellgjeve ujmbledhs, pavarsisht forms s pronsis, sipas kritereve t prcaktuar n metodikn prkatse. - Krejtsisht e gabuar pr pyjet komunale e private Neni 23, 6. Mbarshtimi kryhet, pr pyjet dhe kullotat: - nga grupe specialistsh t DSHP, ose NjQV Neni 25, 1 dhe n projektet prkatse Neni 26, 4 dhe n baz t projekteve t hartuara. Neni 27 nuk shkon t jen n nj nen si shfrytzimi i pyjeve ashtu dhe ai i kullotave! Neni 27, 1. - Jo moshn e shfrytzimit, por - moshn e shfrytzueshmris apo t pjekuris, sipas qllimit t caktuar Neni 27, 2 duhet t caktohet prparsia e shfrytzimit t pyjeve: ata t djegur, t dmtuar rnd nga smundjet ose insektet, t tejpjekur etj.

Diskutimet n median sociale

Lefter Gjana: Pr sa i prket nenit 3 Ekonomi pyjore sht siprfaqja brenda s cils grumbujt pyjor i nnshtrohen nj forme t caktuar regjimi qeveriss dhe punimeve t trajtimit t veant nga regjimet e tjer, e organizuar me ngastra e nn ngastra, e cila plotson parimin e prodhimit pyjor t qndrueshm, m duket Gabim . Mund t ishte Ekonomi pyjore sht siprfaqja pyjore brenda nj territori t NjQV, e ndar n ngastra e nnngastra si njsi baz pr drejtimin, organizimin, planifikimin dhe kontrollin e mbarshtimit t pyllit ... Rexhep Ndreu: Lefter, prvoja juaj e gjat dhe realiteti n terren nuk arrihet t kuptohet nga njerzit dhe e keqja ekziston te drejtuesit brenda sektorit t Pyjeve ... Terreni ka mbi 10 vjet q punon me pyllin komunal, duke iu referuar ngastrs e nnngastrs si njsi baz pr planifikimin dhe mbarshtimin e pyllit ... planet e mbarshtimit ashtu jan miratuar pr 240 njsi ... dhe vet i kan miratuar strukturat ... Lefter Gjana: Normale dhe un mendoj q nse ngelet termi Ekonomi pyjore, ajo ti referohet territorit t NjQV pr ndarjen e ekonomis, pra Ekonomi pyjore sht siprfaqja brenda nj territori NjQV, kjo sht n t gjitha kuptimet e fjals Ekonomi ... Ndriim ela: Nuk e di se far kan pasur parasysh hartuesit e draft-ligjit, por nj gj sht e sigurt se t trajtosh dy qenie t njjta t arsimuara n t njjtn shkoll, si t pabarabarta, sht njlloj sikur njrit i ofron vdekjen e tjetrit prjetsin. Kjo sht shum e uditshme, por dhe kuptimplote, po t kemi parasysh kompanin hartuese t ktij ligji. Ka pasur inxhinier pyjesh ajo n grup apo jo? Ajo mbase ka zbritur nga hna dhe prfaqson kompanin UFO. Mbase jam gabim ... Jakov Bodurri: Tani ka ardhur ndoshta momenti q komuniteti i Pylltarve t jet n nivelin e duhur dhe t loboj fort pr do diskriminim apo form tjetr t ktij lloji, n t gjitha instancat. Esht mir q t gjith s bashku ta ngrem zrin deri sa ligji sht pa u miratuar e jo ti qajm hallin njri-tjetrit kur t jet miratuar. Tani sht momenti q t sensibilizohet gjith ky komunitet e ta ngrem zrin fort. Blerant Lushaj: Ky nen sht m i miri n draft-ligjin pr pyjet dhe shrbimin pyjor, sepse sot 85 % e personelit pyjor sht pa arsimin prkats dhe inxhiniert e pyjeve jan rrugve!? Agim Shpati: Nisur nga fakti kush ka qen ministr kur sht miratuar dhe cila qeveri e ka miratuar, ky ligj sht i mir boll, tani q qeveria shkoi n kosh duhet t ik edhe ligji me t ... Blerant Lushaj: Kjo sht, por ligjin e kan br inxhinier pyjesh dhe i prjashton gjith t tjert, t paktn nuk u jep statutin e npunsit civil atyre jasht profilit, apo me arsim t mesm ... sht far t prmirsojm, si e mendojm ne? Blerant Lushaj: Zoti Rexhep, nse punon n strukturat e pushtetit vendor inxhinier pyjesh e merr statusin e npunsit civil si punonjs i NJQV dhe nuk ke t bsh me strukturat e shrbimit

Agim Shpati: Ata inxhinier q e kan hartuar kan qen fallso e servil, prandaj sht mir q tani t dbohen nga puna ... Rexhep Ndreu: Blerant, diskriminimi ekziston, psh, Agimi sht inxhinier n komun ... Statusi t jet i njjt pr gjith specialistt e pyjeve, apo jo? Tonin Ndreka: Paradokse t papara e t padgjuara m par ..., ska nevoj pr koment. Rexhep Ndreu: Tonin, t falndroj pr mendimin, por qllimi

pyjor, por NJQV n 70 % t rasteve nuk kan marr n struktur inxhinier pyjesh apo specialist, por njerz pa arsimin prkats! Rexhep Ndreu: Jo Blerant, statusi i specialistit t pyjeve t jet i njjt, pastaj dikush punon n komun, dikush n DSHP, dikush te privati, ska rendsi ... shum komuna kan vendosur inxhinier pyjesh dhe n ligj sht vendosur t jet inxhinier ... por ne flasim pr t drejtat, pra t mos ket diskriminim ...

Shyqyri Deliu: Statusin duhet ta marrin vetm inxhiniert dhe tekniket e mesm t pyjeve e jo personat e punsuar t vendosur n kto pun si militant partish ... N ligj duhet te parashikohet shum mir n nen t veant statusi i npunsit, duke filluar nga drejtort deri te inspektort. Drejtoret t jen inxhinier pyjesh e jo agronom, pasi skemi dgjuar deri sot q nj inxhinier pyjesh t punsohet n sektorin e bujqsis apo drejtor n shkolla, spitale apo gjetk ... drejtor pyjesh sht br kushdo!!! Shum mir i kemi t ndara profilet, po kur vjen puna e t drejtuarit n praktik i bjm turli dhe ndaj ekonomia dhe punt shkojn keq e m keq. far bn Akademia e Shkencave? Ndaj ka ardhur koha q me lobim t fuqishm t ndryshojn nj her e mir kto gjra. Le t jet drejtori partiak, po ama t jet n profilin e duhur arsimor e profesional, po ashtu, specialisti nuk duhet t shihet se far bindjesh partiake ka, ai duhet ti nnshtrohet vetm ligjit dhe t prgjigjet para tij kur nuk e zbaton. N pyje specialist kan ardhur me arsim 8-vjear dhe punojn inspektor, deri n pozicione shefa seksionesh npr DSHP, q skan haber fare pr pyjet. Ja pra pse duhet ndryshuar gjendja, duke lobuar fort! Bajram Sallaku: Edhe un kam krkuar q t gjith t prfitojn statusin e npunsit civil ... Rexhep Ndreu: Ju falnderoj juve q keni mundsi t kontribuoni pr prmirsimin e neneve q po publikojm ...

Kurora e Gjelbr

N Rrethin e Kuksit

ILMI GJANA

MODELET E PRDORIMIT DHE MENAXHIMIT

TRADICIONAL T PYJEVE DHE KULLOTAVE
komuna dhe fshatra t ndryshm t ktij rrethi ka modele t ndryshme pyjesh e kullotash, si dhe trajtime t ndryshme. N disa fshatra trajtimi dhe menaxhimi i tyre sht shum kompleks dhe i qndrueshm edhe pr llojet e menaxhimit. Gjithmon modelet kan qen dhe jan n prdorues individ, individ-trung, individlagje, individ-fis dhe model i gjith fshatit. Modele tradicional individi ose, thn ndryshe, zabelet, porenet, jan ato me kufij t dalluar qart dhe q njihen nga gjith fshati, lagjja apo fisi dhe po q nevoja kta jan garanti m i madh ose m i sigurt pr t vrtetuar prkatsin. Funksioni edhe n koht e hershme e deri sot, ka qen dhe sht i shumllojshm, mbrojts dhe prodhues. T gjith kta prdorues kan sakrifikuar do gj pr t pasur nj siprfaqe pylli apo kullote pr t plotsuar nevojat pr

Model tradicional individi

tradits pr vllezr apo pr pushk, sikur citohet n Kanunin e Lek Dukagjinit te Nyja e t ndames dhe prons, qoft pyll apo kullos, po nganjher edhe kullot pr kositje. Te ky model jan t gjith pyjet e lisit, q prdoren pr gjethe, pr blegtorin, e rrall pr lnd drusore. Nse dikush nga lagjja apo fisi donte t priste dushk/gjeth pr blegtorin ishte i detyruar t tregonte kufijt me fqinjt, pra siprfaqen q i prkiste, qoft model tradicional, qoft model tradicional-trung, por me nj ndryshim tek i dyti (Tradicional-Trung) shkonte vetm nj prfaqsues, pasi kishin rn dakord m prpara pr kt proces. N kt model kan t drejt pr ta prdorur vetm ata pjestar, dmth njlloj sikur te modeli individ pr t gjith materialin drunor apo kullosor e prpjestojn qa sa vllezr apo pjestar n mnyr t barabart, por ruajtjen dhe kujdesimin e pyllit dhe t kullots e kan t barabart. N territore me kullot ky model mund t jet siprfaqe kullote pr kositje ose siprfaqe kullosore pr kullot. Siprfaqet kullosore pr kositje mund t jet nj siprfaqe e caktuar q mund t prdoret vetm nga pjestart si trung, e cila sht me kufij t qart, t dallueshm e t njohur nga t gjith. Modele tradicional-fisi jan t gjitha siprfaqet pyjore e kullosor q menaxhohen e trajtohen vetm nga nj fis i nj fshati, ku kufijt e tyre jan t njohur nga t gjith dhe jan t vetdijshm si pr kapacitetin dhe sasin e materialit drusor

Modeli i gjith fshatit, Bicaj

kullot, pr bar, dhe pr lnd drusore. T drejtat pr menaxhimin, trajtimin dhe prdorimin e ktyre modeleve kan qen dhe jan m s miri edhe n ditt tona (vendimi Nr. 22, dt. 09.01.2008, pr administrimin e pyjeve dhe kullotave komunale). Pr sa u prket t drejtave t prdorimit dhe posedimit jan vet prdoruesit e ktyre zabeleve me t gjitha atributet, si t ruajtjes, dmtimet e ndryshme edhe po qe se nj i tret do t bj transaksione (bler apo shitur) n fillim pyet kufitarin, pastaj n fis dhe n fund n fshat; e gjith kjo pr dakordsin dhe respektimin e kufitarit, e drejt kjo edhe n rregullat tradicionale dhe n Kanunin e Lek Dukagjinit. Pr sa i prket t drejts s menaxhimit, si pr variantin pyll ashtu edhe pr at kullot, ka t drejt vetm i zoti ose thn zyrtarisht n baz t vendimit t siprprmendur, vetm prdoruesi tradicional. Prdoruesi tradicional ka t drejt t veproj edhe n modelin fshat, nse ka t drejt sipas vendimeve t marra nga fshati, thn ndryshe, atje ku i takon si fis kjo e fundit t drejtat pr t marr material drusor dhe pr t veruar n kullotat verore. Sipas treguesve q kemi mbledhur n terren, jo t gjith ata q kan zabel dhe kullot individuale kan t drejt t menaxhojn e t prdorin n variantin e t gjith fshatit, por logjika sht edhe ai q ka zabel apo kullot ka t drejt n variantin fis dhe n at fshat Modele tradicional-trung jan njlloj si modeli tradicional individ pr menaxhimin e trajtimin, por prdorimi sht krejt i ndryshm, sepse sht e pandar sipas

Ndryshe kto quhen edhe mera/korije e gjith fshatit. T drejtn pr t menaxhuar e trajtuar psh meran-pyll e kan t gjith pjestart e fiseve, me prjashtim kur ka vendime ndryshe. Ka raste q vetm fiset e caktuara kan t drejt pr t menaxhuar dhe pr t plotsuar nevojat pr dru zjarri dhe pr lnd punimi. Ka mera q sht vetm e nj fisi dhe nuk ka t drejt pr t ndrhyr asnj fis apo individ tjetr. E njjta situat sht edhe n siprfaqet kullosore, q jan t gjith fshatit, por t drejtn pr t veruar me bagti e kan vetm ata q kan t drejtn pr t kositur n kullot apo thn ndryshe, me 6 maj t do viti secili q ka nj livadhe apo pjese kullote q kositet ngul nj krane n mes si shenj q kjo siprfaqe sht, pra sht me zot, por edhe q ka t drejt sipas vendimeve t drejt tymi (sht njlloj e drejt me t gjitha atributet edhe pr t kullotur edhe pr t dal n stan dhe pr t pir uj me tufa t ndryshme me shum atribute q i prket nj bjeshke apo meraje).

nuk ka t drejt. I pari q ka t drejt, si e theksuam edhe m lart, sht ai q nuk i plotson nevojat nga asnj parcel, q nuk ka as n rreng trungu as n rreng fisi por ka t drejt vetm n rreng fshati. 4. Meraja-kullot n rreng fshati edhe kjo e prcaktuar se kush ka t drejt pr t ngulur Shtyll Stani dhe pr t kullotur, por n korijen e kullots kan t drejt pr t kullotur gjithkush sepse mund t ket banimin afr stanit t dikujt q ka dal pr verim nga nj fis apo territor tjetr brenda fshatit.

Kullot fisi, Topojan

Model tradicional fisi

q do t merret dhe sasin e barit q kositet dhe t drejtat edhe pr sasin q merr. Kto t drejta jan vendosur q n kohet e vjetra dhe funksionale edhe sot, pasi kan shuar shum konflikte e mosmarrveshje q lindin pr kullotat dhe pr pyjet, si pr sasin e druve t zjarrit, gjethit pr bagtin dhe lndn e punimit. Ky model sht shum i pranishm sidomos n siprfaqet me kullota n aj, Shishtavec, Topojan, Shtiqen, Bicaj, Ujmisht, Trthore, Surroj e Malzi, ku edhe sot njihen me emra toponimesh si Bjeshka e Koks, Dllinja e Musas, Zaja e Topojanit, Korija e Becirve apo Livadhi i Spahis. Vetm kto fise kan t drejt pr t veruar n kto parcela, jo gjithkush nga fshati, po me rregulla t qarta, si i kan pasur prpara viteve 90. Pr sa i prket ktij modeli e theksuam edhe m lart vetm fisi i caktuar ka t drejt pr t marr e menaxhuar n kto parcela apo kullota, por pr t ruajtur dhe mbrojtur sht detyr e gjith fisit, si nga zjarret apo prerjet pa kriter. Modeli i gjith fshatit, jan siprfaqet pyjore e kullosore, q njihen si t tilla.

Ler uji, Ujmisht

5. Si merat-pyll edhe merat-kullot dhe korijet kan t drejtat si pr rrug edhe pr vade uji pr t ujitur dhe t drejtat q ka nj Bjeshke apo nj Mera. Nuk mund t lviz gjithkush andej nga nuk ka t drejt pr t lvizur me tuf, me kuaj t barrs apo edhe me pende t qeve. N fshat ka rrugt t ndryshme, si: Rrug me tufe pr t kullotur n Mera apo Korie atje ku ka t drejt dhe dy her n vit njher pr t dal n Bjeshke dhe njher pr t zbritur nga Bjeshka. N qoft se nuk ka t drejt n kt Mera ose nuk ekziston nj e tille absolutisht nuk ka t drejt t lviz me tufe andej. Rruge Kali pr t transportuar materialin drusor apo rrug me pend qesh pr t marr material drusor dhe bar apo pr t punuar ndonj ar Stanit. Rrug me kal sht rruga pr t shkuar nga bjeshka n mulli apo n fshat si mysafir, por jo t gjith i kan kto t drejta apo rrug.

Jo t gjith i kan kto atribute por ndryshon, nj pjestar i fshatit q ka bjeshkn afr me nj pjestar q ka dal n stan pr sa i prket kullots, dokush mund t kullot n bjeshke por jo dokush del n bjeshke me stan. Meraja Pyll sht ln pr disa arsye: 1. Jo gjithkush i plotson nevojat e prvitshme me lnde drusore e kullot, por sht ln q krahas pjess me kufij t prdor edhe n mera t fshatit, por gjithmon sipas kritereve t marra me vendime dhe dakordsi. 2. N fshat ka m shume se dy-tri mera dhe cila t jet m afr dhe sa t mbrrihet ka qen dhe sht prsri pr ta prdorur sidomos meran-pyll, sepse edhe shprndarja e fiseve dhe e familjeve sht e vendosur e atill. 3. Jo dokush q ka nj poren apo zabel nuk ka t drejt pr t prer e prdorur, por edhe dokush nuk e prdor nse

Kullot fisi, aj

Rrug t prgjithshme, q lvizin jo vetm pjestar t fshatit, po edhe t fshatrave t tjer kufitar q n gjuhen e popullit quhet rruge (Gazaje) q mund t lvizin me fardo lloj mjeti, qoft me tuf, me kuaj, me pend t qeve nga tregu, q mund blej ose pr verim n kullota n nj fshat kufi, ose me nj mulli apo fark t fshatit kufi.

Kurora e Gjelbr

EROZIONI LUFTOHET ATJE KU NUK KA FILLUAR

Nga HAKI ZOTO
E mendoja nj vend t virgjr Shqiprin. Kjo n pamundsi pr ta par n vend, si dhe nga mungesa e t dhnave t nevojshme pr gjendjen e mjedisit. Dhe, nj dit t bukur erdha e u zhgnjeva me bindjet e mia, pasi ky vend sht nga m t virgjrit n Ballkan e ndoshta n Evrop. Kshtu u shpreh prfaqsuesi i FAO-s pr erozionin (sistemimin dhe mobilimin e toks), francezi Zhan Rrepie, kur jepte leksione pr mbrojtjen dhe sistemimin e toks bujqsore dhe asaj pyjore para pedagogve e studentve t Institutit Bujqsor n vitin 1970. Ai vazhdonte t shpjegonte pr gjendjen e mjerueshme t natyrs shqiptare, ndrsa profesor Llazar Treska, mbaruar studimet n Franc, Ishin fillimet e viteve 70 q paraqisnin kt gjendje mse reale, por duhet ta thoshte nj shkenctar i huaj, mbasi n kokn ton ekzistonin bindjet se vendi yn sht m i virgjri n Evrop, ku natyra i ka qndisur e stolisur bukurit etj., etj., por edhe ndonjri q mund ta dinte kt t vrtet ... e pastaj! Duke par me syrin e zhvillimit t sotm ku kemi pare dhe br krahasimet me boten, kur kufiri me vendet fqinje ndan vetm me toke te djegur nga nj ane dhe me pyje nga ana tjetr, kur ne Maqedoni fshatrat jene brenda pyjeve, vjen prfundimi se kjo gjendje nuk erdhi menjher, por gradualisht. Vendi yn para dhe pas ksaj periudhe gati 50 vjeare, q kur zhduku nocionin pron, e nisi dhe e nuk ka takse pr token. Te gjitha aktet ligjore te dala pr token jo vetm qe nuk njohn pronarin e ligjshm por edhe pr tokat e abandonuara qe ishin te papranueshme nga ana e atyre qe i punonin shteti ra dakord qe ato te shkatrrohen plotsisht dhe pronari i ligjshm t mos i merrte. Mungesa e prons beri qe gradualisht te humbiste tradita e fshatarit pr mbrojtjen e toks duke ndrtuar mure mbajts, brezare, gjerdhe te thate e te gjalle. Krahas rnies se investimeve pr mbrojtjen nga erozioni si pr pyllzime dhe sistemime malore e veprime te tjera antierodive te prdorura ne kompleks, detyrimisht u venit edhe rndsia e muajit dhjetor si muaji simbol i lufts kundr grryerjeve, duke u mjaftuar vetm me ndonj kronik televizive ku presidentet apo kryeministrat mbjellin ndonj fidan, kur sponsorizimet nga biznesmen dhe shoqata te ndryshme pothuaj mungojn ndrkohe sponsorizohet pr gjera pa rndsi jetike e kombtare. Fushata e muajit dhjetor e tha dikush duhet te filloje shume hert ne drejtim te ans propagandistike duke rrnjosur te qytetaret domosdoshmrin jetike pr te kontribuar ne drejtim te shtimit te pyjeve dhe te mbrojtjes toks nga grryerja me pune direkte dhe sponsorizime duke dhn shembuj dhe msime pr mire, por edhe pr keq kur gjendja dhe dmtimi i ktij soji te on ne kt lloj shkrettire apo katastrofe. Nj burr i moshuar e i menur shpjegonte. Nuk e kuptoj se po behet te ne? T paren qe duhet te bnte shteti demokratik ne Shqipri ishte njohja e prons te zotit dhe nxjerrja e kritereve te domosdoshme disfavorshem ndihmonin ne shpejtimin e ktij procesi si: - Energjia e relievit me konfiguracion te larmishm, malor, me pjerrsi te mdha, ku tekat bujqsor te vendosura ne pjerrsi te konsiderueshme nga 20-70 pr qind me formacion amnor ku predominojn flyshet dhe argjilat, te cilat jan te prirura pr grryerje. - Kushtet klimatike me ekstreme te theksuara ne drejtim te reshjeve dhe te temperaturave etj. Edhe pse ne terrene te kultivuara me pjerrsi deri 15 % materialet e grryera arrijn deri 25 ton/ha ne vit, ndrsa ne terrene me pjerrsi 55-70 % vlerat jan mbi 150 ton/ha. Ne terrenet e zhveshura, sidomos ne zota malore fenomeni i erozionit arrin ne vlerat e mdha deri 280 ton ne vit pr ha, dhe kjo me e theksuar ne basenin e lumit Devoll. Pr trajtimin dhe luftimin e fenomenit te erozionit duhet tu referohemi modeleve te FAO duke harmonizuar me mbarshtimin e integruar te pellgjeve ujmbledhs te cilt duhet te konsiderohen si pjese integrale e mbarshtimit te ekosistemeve ne prgjithsi me synim evidentimin dhe zbatimin periodik te punimeve te harmonizuara me punime komplekse biologjike dhe hidroteknike. Kriteret e nevojshme ne mbarshtimin e pellgjeve malore duhet ti japin zgjidhje te qndrueshme pr konservimin e toks dhe prdorimin e energjis ujore ne prputhje me parametrat e zhvillimit me veprime konkret si me posht. - Evidentimi i gjendjes se veprave malore dhe meremetimi urgjent i tyre.

prkthente i pezmatuar dialogun e Francezit me fam botrore, si specialist i ksaj fushe (n pamundsi pr ti shprehur francezit se un jam Llazar Treska dhe e njoh m mir kt realitet, po nuk kam t bj). Pr periudhn njmujore t qndrimit, ai mundi t bnte disa studime t shpejta n basenet ujmbledhs t Shushics, Osumit e Devollit dhe nxori kt prfundim: Sa sjell Danubi n 10 vjet material t ngurt sjell Semani n nj vit. Vlerat e grryerjes sot kalojn parametrat maksimal t studiuar n kuadrin e MEDO e Blue, Plan Pr zhvillimin e Mjedisit ne Territorin e Mesdheut (Mediteranean Enviroment Development Obsevavory) dhe nuk jan prrenjt e Senegalit ata me prurje m t madhe n bot, po lumi i Shushics n rrethin e Vlors (Ky lum merrte kupn e botes pr te sjellat e ngurta, gjithnj krahasuar pr njsi siprfaqe t basenit ). Profesori i huaj vazhdonte te shpjegonte rrugt dhe format e sistemimit t toks atje ku erozioni i shkalls s par sa kishte filluar dhe mundsit pr korrigjimin e tij ishin sa m efikase, nga salla dikush beri nj pyetje: Po pr kto lloj basenesh me erozion kaq aktiv, q tek ne n Shqipri jan shum, si do t veprohet? Profesori u prgjigj: Te nderuar zotrinj! Mjeksia bhet m e rrezikshme se smundja. Kuptohet, q t ndrhysh pr t korrigjuar kt dukuri, q ka shprthyer n t gjitha format e mundsit e veta, nuk bn gj tjetr vese prshpejton procesin e zhvillimit t ktij kanceri t madh grryes n shpatullat dhe gjoksin e toks tuaj.

bitisi duke shfrytzuar barbarisht natyrn bujare, si forma m e leht e me m pake shpenzime. Rreth ktyre viteve u shpyllzuan 280 mij ha masive pyjore, miliona m3 dru zjarri e lnd punimi prdorej pr ngrohje, shtylla miniere, traversa hekurudhe etj., te merrte malli te shihje nj fshat midis korijesh me pyje lisi apo lloje te tjera dhe mbas te gjitha ktyre veprimeve shkatrruese u hodh parulla pr te shtuar dhin si lopa e fukaras, e cila prfundimisht vulosi njher e prgjithmon epokn e shkatrrimit t natyrs shqiptare. Krahas ktyre shkatrrimeve ne ato vite nga tregohej kujdes pr tokn bujqsore, duke u munduar pr ta sistemuar e mobiluar sidomos n zonn fushore . U mbolln miliona fidan pyjore, duke krijuar masive pyjore artificiale dhe kryesisht me pishe te egr, t zeze dhe plep, duke vlersuar terrenet e shkatrruara por dhe pa perspektiv pr zhvillimin e nj bimsie pyjore te mirfillt. Nuk duhet mohuar puna e madhe ne drejtim te bonifikimit dhe krijimit te baseneve ujmbledhs pothuaj ne te gjith vendin ku sistemimi i tyre ishte detyra kryesore e ndrmarrjeve pyjore te asaj periudhe, duke kryer ne to punime komplekse si pyllzime, sistemime malore. Kto punime ne shkalle vendi zinin mesatarisht nj siprfaqe rreth 8 mije ha pyllzime dhe rreth 60 mije m3 sistemime malore. Kjo ishte pak a shume gjendja e mjedisit shqiptar para viteve 90. M pas, kur nuk funksiononte shteti, pyjet dhe natyra shqiptare psuan harain m te madh te shkatrrimit t ksaj pasurie themelore t nj vendi.

Investimet ne drejtim te pyllzimeve gjate periudhs se tranzicionit nuk zinin as 1 pr qind te punimeve qe kryheshin para viteve 90, kurse investimet dhe puna qe kryhej ne drejtim te sistemimeve malore qofte edhe te meremetimeve te tyre deri tani sht zero. Ne qofte se pr pyllzime si komponent i rndsishm ne kompleksin biologjik pr mbrojtjen e toks nga grryerja u bene shume pak, nga komponenti i Banks Botrore mbshtetur me kushtin qe ne nuk ishim ne gjendje te mbronim ato qe na kishin ngelur, pr sistemimet malore si vepra preventive te domosdoshme dhe te garantuara nga dmtimet (kullotja, prerja etj.) nuk u prmendn fare si element te domosdoshm ne mbrojtjen e toks nga erozioni dhe m e pafalshmja sht se jo vetm nuk u planifikuan sistemime malore te reja (prjashto rreth 8 mije m3 mure e gjerdhe te thate), por qe i ka shkaktuar nj dem te pallogaritshm ekonomis se vendit sht mosvnia dore edhe pr nj gur ne veprat e dmtuara, te cilat sot ndodhen n gjendje te mjerueshme. Shkatrrimi i nj prite solli humbjen e ekuilibrit ne gjith prroin si dhe shkatrrimin zinxhir te veprave te ndrtuara n t dhe materialet e grumbulluara shprthyen fuqishm duke mbushur rrugt, rezervuart, kanalet, etj. Filloi periudha e shkatrrimit te toks pyjore nga erozioni sa ne shume siprfaqe pyjore dikur te mirfillta si rezultat i shfrytzimit pa kriter dhe i djegies, shprthyen prrenjt, u grrye siprfaqja m aktive e toks dhe at qe beri njeriu me duart e veta natyra nuk mund ta riparoje dot edhe pr miliona vjet. Kohet e fundit vrshimet e prrenjve dhe lumenjve kane shkatrruar rrugt, veprat e artit, rezervuart. Fenomeni Lezha etj. si shume i prfolur vitet e fundit apo dmtimi i syrit te kaltr etj. nuk jan rastsi por pasojat e nj pune te pakontrolluar veprime qe ne nj te ardhme jo shume te largt ky vend do ta paguaj shtrenjt. Ligji pr token bujqsore ia jep atij qe e punon dhe qe nuk prgjigjet pr ruajtjen e saj, e jo te zotit, e shkatrroi prfundimisht edhe at pak toke bujqsore pr nj kohe kur lvizja demografike e vendit ishte ne kulmin e vet, beri qe ne pjesn me te madhe te siprfaqes ajo te abandonohet dhe erodohet, mbasi ngeli pa zotin e vrtet, ajo po shitet e blihet pr disa duar dhe i zoti i saj nuk ka te drejte te ngatrrohet ne kto gjera. Nse n Marilyand te SHBA ne vitin 1996 1 m2 toke ans oqeanit blihej pr 70 cent n Shqipri 1 m2 toke ne bregdet arrinte 50 USD. Por, nse ne Amerike taksa pr token sht disa here me e larte se mimi, ne Shqipri

se duke patur nj pronar te ligjshm pr token ke dhe te zotin qe prgjigjet para ligjit dhe para shtetit. Pr dhjete vjet te ln ne mshirn e fatit, pa te zotin e vrtet toka bujqsore ne terrenet malore, kodrinore dhe pse ato fushore filloi te degradohet gradualisht, erozioni vepronte pa u ndjere dhe mbas kaq e kaq vitesh te ln ne mshir te fatit ne nj dite te bukur ky erozion shprtheu fuqishm dhe u bashkohej formave te tjera erodive. Kto ishin disa grimca kujtese pr te arritur tek parulla qe i qndron vrtet realitetit Armiku me i rrezikshm sht ai q harrohet. Ndrsa dora e njeriut vepronte ne forma te ndryshme dhe pa u kuptuar po degradonte e shkatrronte natyrn e tij shume faktor te

- Rruajtja dhe konservimi i toks bujqsore dhe asaj pyjore. - Pyllzimi dhe ripyllzimet. - Kontrolli dhe ndalimi i vrshimit te lumenjve ne objektet me te rndsishme e strategjike te vendit. - Mbarshtimi dhe trajtimi i kullotave e nj sr faktorsh te rndsishm. Pr te gjitha problemet qe u trajtuan ne kt material, duke u nisur nga thnia me mire tani se kurr dhe se lufta kundr erozionit fillon atje ku ai nuk ka filluar, krkon bashkveprim te ngushte dhe me shtrirje te gjere t t gjith institucioneve shtetrore e shkencore dhe shoqatave pr te ndrmarr veprime nga me te thjeshtat dhe deri ato me kapitale.

Kurora E N Ge L Gjelbr I S H

Kontribut me vler i Dr. Parim arani

Prof. Dr. Vezir MUHARREMAJ

as nj pune t lavdrueshme profesionale e shkencore n sektorin e pyjeve, kullotave dhe inxhinieris civile, Dr. Parim arani tashm paraqet para lexuesit librin Mes pasionit t gjuetis dhe konservimit t habitatit. Libri vjen si nj prvoj e gjat teorike e praktike e autorit dhe prcjell tek lexuesi pasionin e veant e mbreslns t sportit t gjuetis, traditat dhe ndodhit shpesh t pabesueshme t gjahtarve, por edhe momentet e magjishme t kafshve e shpendve t egra kur i sodit n habitatin e tyre natyror, n mes t pyllit, kullots, shkmbinjve, ujrave dhe n atmosfern e pastr t maleve. Pr m tepr, n libr pasqyrohet mjaft qart aspekti i theksuar shoqror e miqsor i gjuajtjes, prvoja e kolektivitetit dhe humori i mirnjohur i gjahtarve, shpesh objekt qesndie nga ata q nuk e njohin kt sport, por q Dr. Parimi ua sjell t gjall nprmjet skenave t prshkruara aq bukur n libr. Nuk mund t ishte kaq trheqs ky libr nse autori nuk do t kishte njohuri t thella dhe prvoj t gjer pr pyjet, drurt dhe shkurret, pr llojet e ndryshme t kafshve e shpendve t egra, pr karakterin e njerzve, me prparsit dhe mangsit e tyre, q jan n natyrn njerzore. Prve q Parimi ka mbaruar me rezultate shum t mira studimet universitare (un e njoh mjaft mir qysh kur ishte student i lavdruar), ai ka punuar pr shum vite inxhinier pyjesh n zona pyjore me vlera t larta biodiversiteti dhe vlera ekonomike, me lloje gjahu mjaft t pasura e t larmishme, ka ndrmarr studime e krkime shkencore mjaft t ndryshme. Po ashtu, ai ka shfrytzuar literatur t gjer shkencore, profesionale e letrare, sidomos pr gjuetin, ka mbledhur prvoja, rastisje e ndodhi nga gjahtart, nga personeli pyjor dhe njerzit e zakonshm, ata q

jan n kontakt t prditshm me pyllin, gjahun dhe natyrn. Mbi t gjitha, autori ka shpirtin vrojtues, komunikues, miqsor e mjaft t ndjeshm ndaj shoqris, gjahut, natyrs, t cilat i ka mishruar n libr. Veanrisht, duhet theksuar pasioni i tij i fort pr gjuetin, i nxitur nga kolektivi aq i pasionuar i gjahtarve e sidomos nga i ati, Fatori, nj gjahtar i urt, i msuar e i shtruar, q shpesh u krkonte gjahtarve vetm ta soditnin e jo ta vrisnin gjahun. Parimi shprehte edhe kt parim: Jepi kafshs s egr shansin pr t shptuar dhe knaqur q e le t largohej n jetn dhe habitatin e vet. Prvoja e gjer e Dr. Parimit nuk kufizohet vetm te gjuetia por prfshin fusha t sektorit t pyjeve, kullotave, gjahut, prodhimet e dyta e bimt mjeksore, etj., duke dhn kontribute mjaft t vlefshme. Vlen t prmendim studimet dhe projektet pr burimet biogjenetike e prmirsimin gjenetik t drurve pyjor, pr bimt mjeksore dhe shelgjishtet e vendit, pr zonat e gjuetis dhe inventarizimin e gjahut; hartimin e projekteve t pyllzimeve dhe mbrojtjes nga erozioni t baseneve malore e t tokave bujqsore; studimin e kullotave malore n zona t ndryshme t vendit, masat komplekse pr rritjen e prodhimit t tyre dhe hartimin e projekteve prkatse; hartimin e udhzuesve pr trajtimin e dafins, t shelgut dhe arrs.

Mjaft shtje t sektorit, Parimi i ka trajtuar n artikuj shkencor, pr kullotjen racionale, gjenetikn pyjore, zgjedhjen e farave t drurve pyjor, seleksionimin dhe kultivimin e shelgut, trajtimin e pyjeve t lisit, monografin pr kultivimin dhe shfrytzimin pr thupr t shelgjeve, udhzuesin pr frutat dhe farat pyjore, etj. Krahas ksaj prvoje t vendit, njohja e tri gjuhve t huaja (anglisht, frngjisht, italisht) dhe disa kualifikime jasht shtetit, si dhe pjesmarrja n mjaft aktivitete ndrkombtare, kan br t mundur formimin e gjer profesional e kulturor t Parimit. Mund t prmendim ndr t tjera: kurse disamujore dhe prvoja jasht shtetit pr agropylltarin, ekologjin pyjore, mbrojtjen nga zjarret n pyje, shelgun, gshtenjn, gjenetikn pyjore; referimet jasht shtetit pr mbrojtjen e pyjeve nga zjarret, pr kulturn e lajthis, si dhe botimin Shqipria, pyjet dhe prodhimet pyjore (botim i OKB); pjesmarrja n simpoziume e kongrese ndrkombtare pr probleme t sektorit t pyjeve. N fakt, Parimi ka dhe meritn e botimit koh m par t librit arant e Fushbardhs. Strnipr t Gjikajve t Qeparoit dhe t elo Picarit, me t cilin ka prjetsuar disa momente t spikatura t jets, vlerave dhe kontributit t ktij fisi t dgjuar n trevat e Jugut. Libri i Dr. Parim aranit Mes pasionit t gjuetis dhe konservimit t habitatit, prve q mund t lexohet me ndje, mund t shrbej edhe si manual pr ata q interesohen pr jetn e kafshve dhe shpendve t egra dhe habitatin natyror t tyre, pr sportin tejet trheqs t gjuetis dhe pr dashurin q duhet t tregojm pr natyrn e bukur dhe gjallesat e saj. Lexuesit i urojm lexim t kndshm t librit, ndrsa autorit i shprehim falnderimin e ngroht pr kt libr t dashur, si dhe suksese t mtejshme.

This project is financed by the European Union

Implemented by the Albanian National Training and Technical Assistance Resource Center

Sustainable rural development in Deshati mountain range region: Deshati LAGs

The project for the sustainable development of rural and mountain tourism in the Deshati mountain range is launched
Besnik Alku, Miftar Doci
The Deshati mountain range is one of pearls of mountainous Albania. It is located on the eastern part of Dibra region across the border area between Albania and Macedonia. This mountain range is characteristic in both countries because includes the highest peaksKorab and Kercin in Albania and Valivar in Macedonia. Natural resources are very diverse and breathtaking. They include rocks of Korab and Kercin, high fields of Korab, Grame, Skertec, Hinoske, and Kercin, black lake of Korab and lake of Grame, thermal water resources of Peshkopi, cold spring water of Vleshe, water springs of Shehu and Preshi, waterfalls of Radomire, Bahute, and Pocest. These natural beauties create a mosaic of natural mountain pearls that are one of main potentials regarding the development of rural mountain tourism. Though there is a high potential for the development of mountain tourism regarding natural resources, this sector is little if not developed at all. Inhabitants of Maqellare, Melan, Peshkopi, Tomin, Kastriot, Cidhne, Sllove and Kala e Dodes use very little these resources to increase their income from tourism. There are some initial steps regarding use of thermal waters for curative tourism in Peshkopi and some guest houses in Hinoske, Rabdisht, and Kala e Dodes that are sporadic and unorganized. Local government is not sufficiently engaged to develop policies about tourism and coordination of their structures to promote the development of tourism. The private sector has not made tourism its priority and the quality of services in their facilities is desirable. The non-profit sector efforts have been fragmented and spontaneous, almost silent and not influential in the development of the sector. The current tendency in Albania that emphasize the development of tourism sector and the good experiences from across the border in Macedonia where Mavrova, Rostusha and Dibra e Madhe are good models encourage development of rural mountain tourism in the Deshati mountain range region. Due to increase in private investments by Dibra inhabitants, improvements in the road infrastructure, and establishment of local touristic agencies, some models are already established regarding development of tourism in this region. In this context, IPA cross border Macedonia-Albania are a great contribution. The Sustainable rural development in Deshati mountain range region: Deshati LAGs project that is funded by the European Union and implemented by the Albanian National Training and Technical Assistance Resource Center (ANTTARC) in partnership with the Albanian Local Capacity Development Foundation is another important contribution, especially when it comes to models of development. The project makes local action groups the center of rural mountain development. The project is also implemented across the border, in Macedonia, where ANTTARC/ ALCDFs partners are the Local Community Development Foundation (LCDF) and Association Center for Sustainable Community Development (CDSCD). The Local Action Groups are established in Peshkopi and Diber e Madhe. They will coordinate their actions for the development of the rural mountain tourism in the Deshati mountain range region. LAG is established with representatives from Local Government Units, businesses, and non-profit organizations of the region. With the support of the project, the Group will develop its capacity and engage in important actions including development of the regions strategy for tourism development, promotion of the touristic potentials, improvement of the touristic infrastructure including tracks and signs, fairs with traditional and local products, etc. The initiative does not pretend to drastically change overnight (or over year) the situation in the sector. However, it can be a pioneer and promoter of local actors that, over time will multiply in number and power and will invest, organize, and develop rural mountain tourism in the Deshati mountain range region. In the near future, we believe that we, in large numbers, will walk in the touristic track of Deshati, camp in its mountains, overnight in guest houses of Radomires or Rabdisht and taste traditional Dibra cooking, participate in folk feasts of Odes Dibrane, and ski in Deshati mountains. We believe that LAG will be the pioneer of such development.

Pylli dhe njeriu, libr pr t gjith

N kt libr jepen n baz t praktiks son pyjore dhe t asaj botrore, disa njohuri elementare, por edhe shkencore bashkkohore pr lindjen, zhvillimin, ruajtjen, mbarshtimin, biologjin dhe ekologjin e pyllit. T gjitha kto do t kontribuojn pr edukimin ekologjik t shoqris e sidomos specialistve t ksaj fushe. Synohet t bhet m i ndrgjegjshm e i kulturuar opinioni publik pr qndrim m t drejt ndaj ksaj pasurie. Ky botim u realizua n kuadr t zbatimit te Projekti i zhvillimit t burimeve natyrore mbshtetur edhe nga Qendra Rajonale e Mjedisit (REC).

8 8

Kurora e Gjelbr Kurora e Gjelbr

E N G L I S H

Land resurrection, the base for revival of the Albanian State HAKI KOLA
Land is the carrycot of the nations life. We feed with what land produces. Our small and fragile country has less land and a lot of rocks. At last decades, Albanian land has released the SOS alarm. Forest is been cut and re-cut, grazed and overgrazed in that grade that in many areas the rocks are revealed. The plains, hills, and watersheds are covered of concrete. This reality is not admitted by state institutions. One-year forest cutters are just decorated by taking 10-year mandate for cutting. State institutions with experts and scholars of the environment, nature, forest, pasture and of books do not tell to their tax payers what areas of the country is being burnt, flooded, cut, dug and concreted, how much forest and land is being lost, and this just to get on well with the boss, it seems that are produced and employed abundantly. They talk and write books on ecosystem and its components, but they do not tell the land problems, nor how to cure them. The land is an organism. Its parts likewise as the limbs of our organism are interconnected with each other. Rural communities have made a long way as part of this ecosystem. They inherit from knowledge accumulated by life practice of ancient generations knowledge on land where they organize their life, as in the agricultural farm also even when they head to djerrina, krasta, ograja, kojrije, zabel, hamalle, or prozhme and kashnjet (traditional terms of forest resources), forest and pasture. This knowledge many times is not admitted by the experts of institutions and is not used when policies and laws are drafted for the relations of the community with the land. If the team that is preparing to manage the country, will take in consideration the SOS alarm of the land, the first indicator would be to admit the problematic, to be consulted with the international organizations and altogether to build a custody strategy for our land, the asset almost perpetually abandoned. community where its place is, the custody and responsibility for curing the motherland. Forest land is estimated by the scientists as a biological and ecological treasure, and simultaneously as a mystery and enigma, in which the science so far, has revealed a fraction almost inconsiderable. Bacteria and mushrooms populating, invisible for the human eye, are the engine of the normal forest land and are needed to the land as much as the forest needs the presence of trees for keeping the name forest. As a living body, it communicates, gives and takes, experiences the birth, first signal of the hope that the fondness on land will be revived. This seems as a strange word if would refer to the media of the Capital or the prevailing mentality of administration and state bureaucracies. The stay almost age-long, testifies that the fondness, respect and admiration on land and its values are unknown terms. Perhaps the most serious obstacle to evolve in the ethic and respect on land comes by the fact that our so far educative and economic system is oriented to getaway, denying the age-long traditions of our people as oldfashioned orientation for abandonment of the land and being in love to

Supporting letter, IPARD PROGRAMME FOR 2013 ONWARDS

The Regional Centre for Forestry and Rural Development (REFORD) participated on the 15th IUFRO International Symposium on Legal Aspects of European Forest Sustainable Development, which was held in Tirana, Republic of Albania in May 14-17, 2013, with its member Associations from Albania, Macedonia and Montenegro. On the Symposium we hade opportunity to meet Mr. Marius Lazdinis, DG AgrEnv from EU Brussels, whose presentation was about the forestry measure proposal in the new IPARD programme for 2013 onwards. Mr. Lazdinis explained that forestry is receiving an increased place within the Rural Development programme of EU. Currently the DG AgrEnv is developing the specific forestry measure to be included in the new IPARD programme. The ideas for inclusion currently include afforestation and forest fire prevention and restoration activities. The focus on forestry in rural development and ideas presented during the IUFRO scientific symposium received positive comments that forestry is included as measure. The specific activities were reviewed as well and in general it was suggested to change afforestation to forest restoration focusing on improvement of forest and improvement of degraded forests. Mr. Marius from the EU Commission encouraged all REFORD member organizations from the Balkan Region to directly contact Ministries and Rural Development Department Institutions, each in its own country, and to provide their inputs and suggestions for the IPARD programme for 2013 onwards. With this letter we support our member Associations of Private and Communal Forest Owners/Users in their effort for sustainable forest development. Proper inclusion of forestry in the rural development programmes with specific forestry measures and activities will be beneficial to overall rural development. Forests comprise a large part of rural areas in the region and many people are depending for their livelihood on forests resources, directly or indirectly. Forests provide valuable functions and service for environment, water management and renewable energy. We recommend that you will consider placing appropriate forestry activities in the rural development programmes at national level in line with RD EU policy. We hope that we will find mutual language and work together on the new IPARD programme for 2013, which will bring good future for State, Private and Communal Forests and our society depending on these resources.
President Regional Centre for Forestry and Rural Development REFORD payments for environmental services, or in other words, to establish the model how should be organized and supported the custodians of land resurrection and its cover. The success of this highly strategic project for land resurrection, depends mostly on how will be built the policy and legal framework for the rights that the communities will have on land. Harmonization of the supporting policies as well as the exact definition of the rights and obligations of use or ownership is crucial. Any progress and success enables to the project the further territorial enlargement, increase of participants (employment) and contributors in this project. The success enables the increase of international donors contribution, which are trying to find a model of ecosystem treatment to handle the coming challenges of climate change. The territory relief, the field, hill, mountain ratios and the current statute of land and its cover, as well as the potential for very rapid change in Albania, comprise an unrepeatable demonstration chance. Albania can be paid for contributing in preservation of land, sea, water, contribution in mitigation of carbonic gas in nature and enhancement of biodiversity. Demonstration of the success leads to increase of ecotourism. Representatives of the team, pending for management of the Albanian state, can organize preliminary discussions about this project that is developing. This enables to the team of hope that this very big national problem, to be converted from a problem to a solution , into an employment and incomes source, coming from resurrection of the Albanian land.

This would be an indication of beginning of the institution change, as well as of the path of solution. An ethic on land afterward would be reflected as a signal that the ecological consciousness of our state is awakening and is recognizing and is delegating to the

disease and even the death, depending on the circumstances of location and treatment that it undergoes. Health comprises precisely the treatment or regime that is needed for our land to start regeneration or resurrection of its upper layer, its living and fertile cover, that is been cut and burnt barbarously, especially during the last 20 years that connect the endstart of the centuries. It has not plants, the humus is lost, cannot maintain itself, neither cannot protect from filling in the reservoirs of hydropower plants, roads, channels and agricultural land. From nutritional and housing, the way it is descended, in various weather circumstances its converted into flood and threat. As it was not enough in this economic destruction, but how much is the cost of revival? one might ask. Nobody should be afraid and remove it from the first priorities. There is no room for panic. Land is blessed. It contributes even when it is on cure. It employs people, growths plants, houses animals, cleans and refreshes the air and augments the water. If the work for land custody and cure is based on wise project and strategy, by the local inhabitants, it is considered as a global environmental service and it is rewarded. Engagement and giving of this responsibility to realize environmental curing services would be a

the image. The maintenance practice should be found and should be taken at the conviction of what is regular from esthetic and ethic point of view and what is convenient from economic point of view. One thing is for sure regular only when tends to maintain the integrity, stability and beauty of ecosystem. Ecosystem represents the land as well the air, waters, flora and fauna, landscape but even the human community. Only in this way we will start to be aware: the idea of human reasonable use is acceptable and is rewarded, even if only for that, that is not destroying the living conditions to inhabitants or other creatures of the land. Translated into language of economic theory, the ecosystem itself with its components can be described as a capital, which brings a service packet for the community and comprising families, some of them are divided and incorporated into products, gathered and/or consumed. Other public services are the goods or services that give common benefits in the improved environment and wellbeing of the community. All together, these environmental services depend on the current regenerative abilities of the ecosystem capital, results that can be achieved in augmenting of this capital in relation to the consumption of ecosystem services. Our international partners, such as the World Bank and Swedish International Development Agency are assisting Albania in identification and implementation of a project, which will be based precisely on

Darko Skenderski,

Materialet u prshtatn n anglisht nga Arjol LiLA

KURORA E GJELBR
Gazet e FKPKK, Shqipri dhe e APPK, Kosov

Kshilli Botues: A. Proko, N. ollaku, V. Tabaku, J. Male, B. Gashi, I. Zeka, B. Hoxha Kryeredaktor: AHMET OSJA Zv.kryeredaktor: Nijazi IDRIZI, Ferdin LIAJ, Zef IMERAJ Redaksia: V. Muharremaj, H. Kola, Gj. Fierza, M. Shehi. Redaktor prgjegjs: V. Hoxha www.fkpkk.org Adresa: Bulevardi "Zogu I", Godina e ZP, kati II, Tiran www.akppp.org Mobile: 068 40 75 975; e-mail: fkpkk@hotmail. com; velihoxha@yahoo.com