Przeoya Justyna Gardziska

WARSZAWA 2012

Dla Hany i jej Dziadkw.

Adama Ewinga Dziennik Pacyficzny Czwartek, 7 listopada ~ Poza wiosk Indian, na spachciu bezludnym wybrzea na wiey lad stp natrafiem. Trop przez gnijce wodorosty wid, palmy i bambusy, a do tego, kto je zostawia Biaego czowieka. Spodnie mia podwinite i kabat eglarski nosi, brod mia utrzyman starannie i za du czapk z bobrowego futra. yeczk do herbaty piach koloru popiou kopa i przesiewa z namaszczeniem takim, e dostrzeg mi dopiero, gdym go z dziesiciu jardw pozdrowi. Tak oto znajomo zawarem z dr. Henrym Gooseem, medykiem londyskich wyszych sfer. Jego nacja zaskoczeniem dla mnie nie bya. Jeli jest gdzie siedziba tak odludna lub wyspa tak odlega, by czek nalaz tam schronienie przez Anglika nieturbowany, tom ja takiej na adnej z map nie widzia. Zali pan doktor zapodzia co na tym pospnym brzegu? Suy mog pomoc? Dr Goose potrzsn gow, chusteczk rozsupa, i jej zawarto ukaza z wyran dum. Zby, sir, niczym szkliwione skarby najwiksze s dla poszukiwa, ktrem tu sobie zamierzy. W dniach minionych ten brzeg Arkadyjski sal by bankietw kanibali, a jake, gdzie silni sabych poerali, a zby pluli, jak pan i ja plujemy z ust pestki wini. Wszelako teraz trzonowce te, sir, w zoto si przemieni. A jak? Rkodzielnik pewien z Piccadilly, co wysze sfery zaopatruje w zbowe protezy, zacne paci sumki za ludzkie zbiska. Wiesz pan, za ile

wier funta pjdzie? Wyznaem, e nie wiem. A ja te, sir, owieca pana nie zamierzam zawodowe s to sekrety! Po nosie si postuka. Znasz si pan, panie Ewing, z markiz Grace of Mayfair? Nie? Tym lepiej dla pana trup z niej istny w krynolinach. Mino lat pi ju, jak jdza oczernia mi, a jake, imputujc mi rzeczy takie, e z Towarzystwa mi wykluczono. Dr Goose patrza w dal ku morzu. To wanie owa czarna godzina daa pocztek mym peregrynacjom. Wyraziem wspczucie dla trudnego doktora pooenia. Dzikuj, sir, dzikuj po stokro, lecz te zbki chusteczk potrzsn to, dalibg, anioowie mej pomsty. Pozwoli pan, e objani. Markiza nosi szczk sztuczn projektu wzmiankowanego ju mistrza. Wszelako w przyszoroczne Boe Narodzenie, gdy ta klempa w perfumie brylowa bdzie na Balu Ambasadorw, ja, Henry Goose, a jake, powstan i wszem wobec oznajmi, e gospodyni nasza uzbieniem kanibali przeuwa! Sir Hubert najpewniej rzuci mi wyzwanie. Oka pan dowody prostacko zaryczy lub satysfakcji dam!. A ja owiadcz: Dowody, sir Hubercie? C, osobicie zbki paskiej mamy zbieraem w spluwaczce przeogromnej na poudniowym Pacyfiku. O, prosz, sir, tu mam jeszcze kilka!. I te oto zbki do jej wazy w wia ksztatcie wprost w zup cisn. I to, sir, wanie to bdzie dla mnie satysfakcj. Kliwi szydercy obsmaruj markiz w gazetach i wiosn szczcie bdzie miaa, jeli kto j zaprosi na Bal Ubogich! Popiesznie poegnaem si z Henrym Gooseem, miego dnia mu yczc. Jest chyba niespena rozumu, jak mniemam. Pitek, 8 listopada ~ W stoczni prymitywnej pod mym oknem prace trwaj nad bomem foka, pod pana Sykesa kierunkiem. Pan Walker, waciciel jedynej tawerny w Ocean Bay, jest take gwnym tutejszym handlarzem drewna i przechwala si, ile to lat jako mistrz szkutnictwa w Liverpoolu spdzi. (Wystarczajco obznajomiony juem z etykiet Antypodw, by przymkn oko na podobne nieprawdy oczywiste). Pan Sykes rzek mi, e caego tygodnia trzeba dla nadania Wieszczce bristolskiego sznytu. Utkn w Muszkiecie na siedem dni, wyrok to smtny, lecz gdy pomn zbiska srogiego sztormu i marynarzy, co za burt wypadli, to i mj dopust obecny zda si mniej dotkliwy. Rankiem spotkaem dzi na schodach dr. Goosea i niadalimy razem. Kwateruje w Muszkiecie od poowy padziernika, po tym, jak brazylijskim brygiem handlowym Namorados przyby tu z Fiji, gdzie sztuki swe w orodku misyjnym praktykowa. Teraz wyczekuje doktor dawno spnionego ju australijskiego szkunera do poowu fok, Nellie, by do Sydney go zabra. Dotarszy do kolonii, bdzie miejsca szuka na pokadzie statku pyncego do jego rodzinnego Londynu.

Osd mj co do osoby dr. Goosea niesprawiedliwym by i przedwczesnym. Czek chccy przetrwa w mym fachu cynicznym by musi niczym Diogenes, lecz cynizm lepym czyni potrafi na cnoty subtelniejsze. Doktor nie jest od drobnych ekscentrycznoci wolnym i rad opowiada o nich przy miarce portugalskiego pisco (nigdy w nadmiarze), rcz jednako, e prcz mnie jedynym jest dentelmenem na tej szerokoci na wschd od Sydney i na zachd od Valparaiso. By moe uo nawet list polecajcy go Partridgeom z Sydney, dr Goose bowiem i drogi Fred s jak z jednej gliny ulepieni. Pogoda za uniemoliwia mi poranne wyjcie, tote opowieci snulimy przy ogniu torfowym i godziny mkny niczym minuty. Duo o Tildzie mwiem i o Jacksonie oraz o tym, jak si gorczk zota w San Francisco frasuj. Rozmowa zesza nam potem z mego miasta rodzinnego na obowizki notariusza w Nowej Poudniowej Walii, jakie niedawno na mnie spady, a stamtd na Gibbonsa, Malthusa i Godwina, przez tematy Pijawek oraz Parowozw. Pena uwagi rozmowa to kuracyjne remedium, ktrego bolenie mi na pokadzie Wieszczki brakuje, z doktora za erudyta prawdziwy. Co wicej, posiada zacn armi figur szachowych, w wielorybich fiszbinach rzebionych, ktre zajcie bd przez nas miay, a Wieszczka w morze wypynie bd przypynie tu Nelly.

Sobota, 9 listopada ~ wit jak srebrny talar promienieje. Szkuner nasz nadal przedstawia widok aosny w zatoce. Na brzegu naprawiaj wojenne kanu indiaskie. Wybralimy si z Henrym na Pla Bankietw, w wakacyjnym humorze, pozdrowiwszy beztrosko pokojwk, ktra u pana Walkera suy. Panna ta w chmurnym usposobieniu pranie na krzaku rozwieszaa i nie zwrcia na nas uwagi. Ma nieco domieszki krwi czarnej i, jak mniemam, matce jej do ludu z dungli niedaleko. Gdymy mimo wioski indiaskiej przechodzili, buczenie wzbudzio ciekawo nasz i uradzilimy wytropi jego rdo. Osada otoczona jest palisad tak zbutwia, e mona by si do rodka przedosta w miejscach wielu. Suka wyleniaa gow uniosa, lecz bezzbna bya, zdychajca, i nie szczekna. Zewntrzny krg chat ponga (z konarw, cian ziemnych i pltaniny gazi u powa) przed siedzibami monych kucn budowlami z drewna o struganych nadproach, z najprostszymi z gankw. Porodku wioski odprawiaa si publiczna chosta. Henry i ja jedynymi bylimy Biaymi widzami, lecz wyrany zna byo podzia na trzy kasty indiaskich spektatorw. Wdz na tronie usadzony by w stroju przybranym pirami ptasimi, podczas gdy wytatuowani moni wraz z kobietami swoimi i dziemi stali w asycie, w liczbie oglnej bliskiej trzydziestu. Niewolnicy, o skrze ciemniejszej, w gbszej barwie nili u ich orzechowo-brzowych panw, w liczbie o poow mniejszej, w bocie przykucnli. Przyrodzona ociao i otpienie! Z twarzami dziobatymi i krostowatymi od haki-haki, nieszcznicy przygldali si karze bez reakcji adnej, prcz owego buczenia przedziwnego, jakby pszczelego. czenie si w blu, czyli te znak potpienia to by wiedzie nie moglimy, co dwik w oznacza. Bat dziery Goliat jakowy, ktrego postura kadego owc nagrd znad pionierskiej granicy by oniemielia. Kady cal muskuw mia dzikus w tatuaem pokryty, jaszczurami ogromnej i pomniejszej wielkoci za jego skr zwierzc dano by niez sumk, lubo za pery wszystkie Hawajw nie chciabym wyznaczonym by do odebrania mu onej.

Nieszczsny wizie, szronem wielu lat surowych pokryty, przywizany by nago do trjktnej ramy. Ciaem jego wstrzsaa kada kolejna raza skr rozrywajca, plecy mia niczym pergamin krwawymi runami zapisany, lecz fizjognomia jego wyraaa spokj nieziemski mczennika, co go Pan ma ju w swej pieczy. Wyznaj, zamieraem kad raz, gdy bat na ciao spada. Jednako wtenczas rzecz si zdarzya dziwna. Bity dzikus dwign gow opad, moje oczy wzrokiem nalaz i przesa mi spojrzenie zagadkowe, w ktrym odczytaem przyjazny znak rozpoznania. Niczym aktor na scenie, co w Loy Krlewskiej spostrzeg druha z dawna niewidzianego i dla publicznoci niezauwaenie zna mu daje, e go pozna. Rycho jednak wytatuowany Negr do nas si zbliy i ysn swym sztyletem nefrytowym na znak, emy gomi niemile widzianymi. Zapytaem o natur przestpstwa owego winia. Henry ramieniem mi otoczy. Chodmy, Adamie, kto mdry, midzy ofiar i bestyj nie staje.

Niedziela, 10 listopada ~ Pan Boerhaave rd zgrai zaufanych opryszkw siedzia niczym Lord Anaconda i jego plebejskie gady[1]. Ich celebracje Dnia Paskiego rozpoczy si na dole, nimem wsta. Ruszyem po gorc wod do golenia i d tawerny nalazem zatoczony wilkami morskimi, swej kolei czekajcymi z biednymi indiaskimi dziewcztami, jakie Walker usidli w prowizorycznym bordello. (Rafaela rd deprawatorw nie byo). Nie zwykem ama postu dnia witego w lupanarach. Henry czu rwn, co ja, odraz, powicilimy wic niadanie (suk z pewnoci do usug inszego rodzaju przymuszano) i do kaplicy wyruszylimy dla oddania tam czci postem nieprzerwanym. Dwustu jardw nie uszlimy, gdym ku konsternacji wasnej wspomnia na dziennik ten, lecy na stole w mym pokoju w Muszkiecie, na widoku dla kadego majtka pijanego, co do rodka mgby wtargn. W obawie o bezpieczestwo jego (a i wasne, jeliby w rce pana Boerhaavego wpad) zawrciem przeto dla zrczniejszego jego ukrycia. Szerokie umiechy powitay mi w Muszkiecie i spodziewaem si ju, em by wilkiem, o ktrym mowa, jednako odkryem tego przyczyn prawdziw, gdym drzwi otworzy: a to niedwiedzie poladki pana Boerhaavego okrakiem na ciemnoskrej Zotowosej, w moim ku, in flagrante delicto! Czy przeprosi Holender diabelny? Gdzie tam! Uzna, e to jemu krzywda si staa i zarycza: Zabieraj si std, moci Kutazwisie, lub, na Boga, ten wredny dzib Jankesa ci rozupi! Chwyciem dziennik i z omotem na d popdziem, ku buntokracji, rozradowaniu i wrd szyderstw biaych barbarzycw tam zebranych. U Walkera wniosem protest, e za pokj pac prywatny i oczekuj, i prywatnym pozostanie take pod m niebytno, lecz ten szubrawiec jedynie mi upustu cz trzeci zaproponowa za wier godziny galopu na najdorodniejszej z klaczek w mej stajni!. Niesmaku peen odrzekem, em m i ojciec! I e pierwej zgin, nili upodl godno m i przyzwoito z ktrkolwiek bd z jego dziewek franc nkanych! Walker kl si, e mi oko podmaluje, jeli znw dziewkami wasne jego

crki nazw. Jeden plebejski gad bezzbny zadrwi, e jeliby posiadanie ony i dziecka cnot byo, bybym, panie Ewing, po dziesiciokro od pana cnotliwszy!, a rka niewidzialna kufel cienkiego piwa na m osob oprnia. Wycofaem si, nim lur zastpia bro solidniejszej natury. Dzwon kaplicy wszystkich bogobojnych w Ocean Bay wzywa, popieszyem wic tam, gdzie oczekiwa mi ju Henry, i zapomnie prbowaem niedawne spronoci, ktrych w mej kwaterze byem wiadkiem. Kaplica jak stara krypa trzeszczaa, a czonkw kongregacji na palcach bez maa rk obu niemal zrachowa byo mona, lecz nigdy podrnik aden nie gasi pragnienia w pustynnej oazie z wdzicznoci wiksz, nili ta, z jak Henry i ja cze Panu tego ranka oddawalimy. Kaplicy luteraski zaoyciel dziesit ju zim na cmentarzu przy niej spoczywa, a aden wywicony nastpca nie way si jeszcze nad otarzem przej dowodzenia. Chrzecijan zatem wszelkiego autoramentu wierzenia grzechocz w niej jak w jakiej grzechotce. Ta poowa kongregacji, ktra pimienn bya, psalmy czytaa i doczylimy do odpiewania paru hymnw, zgaszanych po kolei. Pasterz owej plebejskiej trzdki, niejaki pan DArnoq, sta pod skromn krzya figur i Henryego i mi uprosi, bymy partycypowali podobnie. Pomny na me ocalenie od zeszotygodniowej burzy, zgosiem ukasza, rozdz. 8: A przystpiwszy, zbudzili go, mwic: Mistrzu, giniemy! A on wstawszy, zaja wiatr i nawanic wody, i uspokoiy si, i staa si cisza[2]. Henry Psalm 8 gosem odmwi tak dononym, jak retor szkolony: Postawie go nad dzieami rk twoich. Poddae wszystko pod nogi jego: owce i woy wszystkie, nadto zwierzta polne, ptactwo niebieskie i ryby morskie, ktre si przechodz po ciekach morskich[3]. Organista aden Magnificat nie gra, prcz wiatru pod stropem, chr aden Nunc Dimittis nie piewa, prcz mew krzyczcych, jednako tusz, i Stwrca by kontent. Podobniejsi Pierwszym Chrzecijanom z Rzymu bylimy, nili jakiemukolwiek bd pniejszemu Kocioowi, misteriami wietnemu i zdobnemu w klejnoty. Nastpia posplna modlitwa. Parafianie ad lib o wytpienie zarazy ziemniaczanej si modlili, o miosierdzie dla duszyczki zmarego dziecitka, o bogosawiestwo dla nowej odzi rybackiej, etc. ... Henry dziki zoy za gocinno, nam, przybyszom, przez chrzecijan na wyspie Chatham okazan. Afekty te i we mnie rezonoway i modlitw Tildzie ofiarowaem, Jacksonowi i teciowi memu na czas mej wyduonej niebytnoci. Po mszy, do doktora i do mnie zbliy si z nastawieniem serdecznym podeszy wiekiem grotmaszt owej kaplicy, niejaki pan Evans, ktry Henryego i mi swej zacnej onie przedstawi (obydwoje dobrze sobie chyba radzili z upoledzeniem guchot, li tylko na te pytania odpowiadajc, ktre jak im si zdawao zadawanymi im byy, oraz li tylko takie odpowiedzi przyjmujc, ktre jak im si zdawao wypowiadano fortel w wielu przejo amerykaskich adwokatw) oraz synom bliniakom, Keeganowi i Dyfeddowi. Pan Evans

zdradzi, e mia w zwyczaju co tydzie zaprasza pana DArnoq, Kaznodziej naszego, na obiad do ich domu nieopodal, bo ten w Port Hutt zamieszkuje, na przyldku o kilka mil odlegym. Czy nie zechcielibymy take doczy do nich na niedzielny posiek? Poinformowawszy ju Henryego o Gomorze w Muszkiecie oraz syszc, jak nasze odki do buntu wzywaj, przyjlimy uprzejmo Evansw z wdzicznoci. Domostwo gospodarzy naszych, o p mili od Ocean Bay pooone w gbi krtej, wietrzystej doliny, okazao si budynkiem skromnym, lecz odpornym na burze piekielne, co tak wielkiej liczbie odzi niefortunnych gruchocz ebra na pobliskich rafach. Bawialni gowa wieprza monstrualnej wielkoci zamieszkiwaa (dotknita przypadoci opadajcej szczki i niedowidzenia), ubitego przez bliniakw w ich urodziny szesnaste, a nadto somnambuliczny stojcy zegar (w sprzecznoci z mym kieszonkowym czasomierzem paru godzin sigajcej. Dalibg, korzystnym byo, e dokadny czas w imporcie z Nowej Zelandii nie by najcenniejszym z towarw). Parobek na farmie, Indianin, przez szyb wyjrza na goci swego pana. W yciu oczy me nie widziay podobnie obszarpanego renegado, wszelako pan Evans zapewnia, e Mulat wierkrwi, Barnabas, najchyszym by owczarkiem, jaki kiedykolwiek bd na dwch nogach biega. Keegan i Dyfedd to uczciwi, nieokrzesani modziecy, gwnie obchodzenia si z owcami uczeni (familia w posiadaniu jest pogowia sztuk dwustu), bo aden do Miasta nie jedzi (wyspiarze Now Zelandi tak zw) ani te w nauce jakiej si uksztaca, prcz lekcji Pisma witego od ich ojca, dziki czemu znonie pisa i czyta si nauczyli. Pan Evans zmwi modlitw dzikczynn i smakowa moliwo miaem najprzyjemniejszy z posikw (bez soli, czerwi i przeklestw) od czasu poegnalnej kolacji z konsulem Baksem i Partridgeostwem w Beaumoncie. Pan DArnoq historie nam powiada o statkach, jakie zaopatrywa przez lat dziesi na Chatham, Henry za facecjami zabawia nas o pacjentach, zarwno znamienitych, jak i niskiego urodzenia, ktrych dobroczyc by w Londynie i w Polinezji. Ze swej strony opisaem trudw wiele, jakie notariusz z Ameryki przezwyciy musi dla odnalezienia australijskiego beneficjenta ostatniej woli, postanowienia ktrej w Kalifornii wykonywano. Przepilimy gulasz barani i knedle z jabkami porcyjk domowej roboty ale, przez pana Evansa na handel z wielorybnikami warzonego. Keegan i Dyfedd poszli swych trzd dopatrzy, a pani Evans do zaj kuchennych powrcia. Henry zapyta, czy misjonarze obecnie dziaalno prowadzili na Chathamach, na co pan Evans i pan DArnoq, spojrzenia wymieniwszy, odrzekli: Nie, Maorys nie odnosi si dobrze do nas, Pakeha, niszczcych jego Moriori nadmiarem cywilizacji. Zapytaem, czy zo takie jak nadmiar cywilizacji istnieje, czyli te nie? Pan DArnoq odrzek: Jeli Boga na zachd od Hornu nie ma, czemu te wszystkich ludzi nie ma, ktrzy s sobie rwni w waszej Konstytucji, panie Ewing? Nazwy Maorys i Pakeha z postoju Wieszczki w Zatoce znaem, ale upraszaem, by owiecili mi, kim lub czym owi Moriori s. Zapytanie moje puszk Pandory rozwaro pen historycznych wydarze, w szczegach zmierzch i upadek opisujcych Aborygenw z wysp Chatham. Zapalilimy fajki. Opowie pana DArnoq cigna si nieprzerwanie trzy

godziny pniej, gdy musia ju do Port Hutt na powrt jecha, nim zmrok zaciemni wyboisty gociniec. Jego opowie wedle mnie tym spod pira Defoe i Melvillea dorwnuje i zapisz j w literaach tych, gdy ze snu si zbudz, w ktry, jeli Morfeusz dozwoli, zapadn gboko. Poniedziaek, 11 listopada ~ wit lepki, bez soca. Zatoka zda si szlamowat, lecz pogoda wystarczajco agodna, by mona byo kontynuowa Wieszczki napraw, za co dziki skadam Neptunowi. Akurat, gdy to pisz, nowy bezanmaszt stawiaj. Niedugi czas temu, gdymy razem z Henrym niadali, pan Evans przyby w ambarasie, upraszajc wielce mego przyjaciela doktora, by uda si zbada jego ssiadk, z dala od ludzi yjc, niejak wdow Bryden, ktr ko na opoczystym zrzuci trzsawisku. Bya przy tym pani Evans i obawia si, e ycie wdowy jest w niebezpieczestwie. Henry pochwyci swj sakwoja medyka i pojecha bez jednej chwili zwoki. (Zaproponowaem, e tako pojad, ale pan Evans o wyrozumiao baga, pacjentka bowiem obietnic wymoga, by nikt prcz doktora nie widzia jej w niedysponowaniu). Walker, takie podsuchujc ustalenia, rzek mi, e aden reprezentant pci mskiej przez owe lat dwadziecia progu domu wdowy nie przekroczy, i uzna, e stara, oziba locha pewnie ju w mogile jednym kulasem, jeli konowaowi przeszuka si dozwala.

Pocztki Moriori z Rekohu (wysp Chatham rdzenna nazwa) do dzi tajemnic s okryte. Pan Evans skonny jest mniema, e wywodz si od ydw wypdzonych z Hiszpanii, wskazujc na ich nosy zakrzywione i szyderczy ksztat ust. Teoria przez pana DArnoq preferowana, jakoby Moriori to Maorysi, ktrych kanu niegdy o brzegi najodleglejszej z wysp si rozstrzaskay, oparta jest na podobiestwach jzyka i mitologii i dlatego wyszy logiki karat posiada. Pewnym jest, e po wiekach, czyli te tysicleciach ycia w izolacji, Moriori tak prymitywne wiedli ycie, jak ich kuzyni nieszczni z Ziemi van Diemena. Sztuka budowania odzi (poza prostymi plecionymi tratwami dla przepywania przez kanay midzy wyspami) i nawigacji posza w zapomnienie. e pokryta wod i ldem Ziemia insze kontynenty miaa, ludowi Moriori nawet si nie nio. Po prawdzie w ich jzyku nie ma sowa ras okrelajcego, a Moriori zwyczajnie ludzi oznacza. Nie hodowano tu zwierzt, po wyspach tych bowiem nie chodziy ssaki adne, do czasu, a przepywajcy wielorybnicy rozmylnie przywieli tu i zostawili winie, by utworzy dla si spiarni. W swym dziewiczym stanie byli Moriori zbieraczami. owili skorupiaki paua, po raki nurkowali, wybierali ptakom jaja z gniazd, polowali dzidami na foki, wodorosty zbierali i wykopywali spod ziemi ju to pdraki, ju to korzonki. Do czasu tego Moriori stanowili jedynie miejscow odmian pogan pospolitych w spdniczki z trawy lub w pira przyodzianych, na wszystkich pomniejszajcych si czarnych plamach oceanu, jeszcze przez Biaego czowieka nietknitych. Rekohu z dawna jednak prawa rocio do bycia wysp szczeglniejsz, a to z przyczyny ekstraordynaryjnych wierze pacyficznych. Od czasw niepamitnych kasta kapanw rd Moriori utrzymywaa, e ktokolwiek bd krew ludzk rozlewa, zabija wasn mana honor swj, warto, pozycj i dusz. aden Moriori schronienia by takiemu nie udzieli, jadem nie uczstowa, nie

konwersowaby ani nawet patrza na person non grata. Jeli morderca na taki ostracyzm skazany nawet przetrwa zim pierwsz, to i tak desperacja z samotnoci wynika pchaa go ku wyrwie w lodzie na Przyldku Young, gdzie ycie sobie odbiera. Zwacie to, uprasza pan DArnoq. Dwa tysice dziczy (jak pan Evans zgadywa), sowem i czynem przykazania Nie bdziesz zabija chroni, tworzy ramy ustnej Magna Carty dla podtrzymania harmonii przez szedziesit stuleci, co nieznana w inszych miejscach, odkd Adam owocu z Drzewa Wiadomoci Zego i Dobrego zakosztowa. Wojna rwnie obca bya Moriori, jak Pigmejom teleskop. Pokj, nie spokoju okres pomidzy wojnami, lecz tysiclecia pokoju niezmconego, rzdz tymi na kraju wiata legymi wyspami. Kt zaprzeczy moe, e Stare Rekohu bliej Utopii Morea leao, jak nasze Pastwa Postpu przez godne wojen ksitka z Wersalu i Wiednia, Waszyngtonu i Westminsteru rzdzone? Tutaj pan DArnoq deklamowa i tylko tutaj istniay te idee nieuchwytne, przybrawszy form ciaa i koci owego szlachetnego, dzikiego ludu. (Henry, gdymy pniej do Muszkietu wracali, wyzna: Nigdy bym szlachetn nie nazwa rasy dzikusw, co nazbyt s zacofani, by prosto dzid miota). Wszelako szko i pokj jednako kruche si zdadz gdy ciosy spadaj raz za raz. Ciosem pierwszym dla Moriori by Union Jack, w dar Skirmish Bay zatknity w imi krla Jerzego przez porucznika marynarki Broughtona z HMS Chatham ledwie lat temu pidziesit. Trzy lata pniej odkrycie Broughtona u agentw morskich w Sydney i Londynie si nalazo, a garstka wolnych osadnikw (w ktrych liczbie by te pana Evansa rodzic), rozbitkw morskich i skazacw spory z Urzdem Kolonialnym Nowej Poudniowej Walii prowadzcych w materii warunkw ich osadzenia, uprawiaa dynie, cebul, kukuruz i marchew. Sprzedawali je ubogim owcom fok, co drugim ciosem dla niezalenoci Moriori byo, owcy owi bowiem wniwecz nadzieje dobrobytu tubylcom obracali, rowo barwic kipiel przyboju focz krwi. (Pan DArnoq zilustrowa profita arytmetyk tak jedna focza skra 15 szylingw w Kantonie zarabiaa, a owi owcy pionierscy gromadzili w jednej odzi skr ponad dwa tysice!). Tote w cigu lat kilku foki mona ju byo nale jedynie na skaach od strony oceanu, a owcy fok obrcili si take ku uprawie ziemniaka, hodowli owiec i wi, z takim rozmachem, e Chathamy zw teraz Ogrodem Pacyfiku. Owi parvenu farmerzy oczyszczali grunt, krzaki wypalajc, a to zapalao torf pod powierzchni, gdzie tli si przez lat wiele, wychodzc na powierzchni w porach suchych dla nieszczcia rozsiewania od nowa. Cios trzeci Moriori zadali wielorybnicy, zawijajcy teraz w liczbie pokanej do Ocean Bay, Waitangi, Owenga i Te Whakaru dla naprawy odzi, nowym sprztem onych wyposaania i odwieania. Koty i szczury wielorybnikw mnoyy si jak egipskie plagi i poeray gniazdujce w norach ptaki, ktrych jaja Moriori jako straw wysoko cenili. Czwarty, owa zbieranina chorb, co trzebi rasy ciemnoskre, gdziekolwiek bd Biaa cywilizacja si zbliy, jeszcze Aborygenw liczb nadwtlia. Wszelkie te nieszczcia Moriori wytrwa by jeszcze mogli, gdyby nie doniesienia, ktre do Nowej Zelandii docieray, opisujce Chathamy jako istny Kanaan z lagunami penymi wgorzy po brzegi, zatoczkami z dywanem skorupiakw i z mieszkacami, co ani wojny, ani broni pojcie rozumieli. Uszom plemiecw z Ngati Tama i Ngati Mutunga, dwch klanw Maorysw Taranaki Te Ati Awa (genealogia Maorysw podug zapewnie pana DArnoq rwnie zawi jest w kadej najmniejszej z gazek, jak owe drzewa genealogiczne wielbione tak przed ziemiastwo Europy, zaiste, kade chopi tej rasy niepimiennej przytoczy moe imi dziada swego i rang jego w oka mgnieniu), pogoski te zday si obiecanym zadouczynieniem

za poacie ziem ich przodkw, w niedawnych Wojnach Muszkietw utracone. Szpiegw wysano dla poddania prbie ducha Moriori, gwacc ich tapu i pldrujc miejsca wite. Prowokacje owe Moriori przyjli, jak Pan nasz przykaza, policzek drugi nadstawiajc i agresorzy do Nowej Zelandii powrcili, powiadczajc Moriori bojaliwo. Cali w tatuaach maoryscy conquistadores naleli armad sw jednostatkow w postaci brygu Rodney pod komend kapitana Harewooda, ktry u schyku roku 1835 zgodzi si przetransportowa Maorysw w liczbie dziewiciuset i siedem kanu wojennych w dwch podrach, w zamian za ziemniaki nasienne, bro paln, winie, dostawy sute lnu midlonego i jedno dziao. (Pan DArnoq napotka Harewooda lat temu pi, w ndznej kondycji, w tawernie w Bay of Islands. Z pocztku zaprzeczy, jakoby by onym Harewoodem z Rodneya, poczem zaklina si, e przymuszonym zosta do przewozu Negrw, lubo nie rzek jasno, jakim sposobem w przymus si materializowa). Rodney z Port Nicholas w listopadzie wypyn, ale jego pogaski adunek piciuset mczyzn, kobiet i dziatwy, ciasno upchanych w adowni na sze dni podry, dusi si od nieczystoci i morskiej choroby, przy wody wielkim niedostatku i przybi do Whangatete Inlet w stanie tak osabionym, e Moriori, gdyby tylko wol mieli, wyci w pie mogliby swych drapienych wspbraci. Dobrzy Samarytanie woleli jednako podzieli si uszczuplon obfitoci Rekohu, anieli zniszczy swe mana, krew toczc, wic chorych i umierajcych Maorysw pielgnowali, a ci do si powrcili. Maorysi drzewiej ju na Rekohu przybywali objani pan DArnoq lecz odpywali na powrt, Moriori mniemali wic, e i ci podobnie w pokoju ich zostawi. Wielkoduszno Moriori nagrodzona zostaa, gdy kpt. Harewood powrci z Nowej Zelandii z kolejnymi czterystoma Maorysami. Natenczas obcy przystpili do ziemi zawaszczania przez takahi, maoryski rytua, co literalnie tumaczy si jako chodzenie po ziemi dla we wadanie jej wzicia. Tak stare Rekohu podzielone tym gustem zostao, a Moriori uwiadomieni, e odtd Maorysw s wasalami. Wczesnym grudniem, gdy koo tuzina Aborygenw protest podnioso, bezceremonialnie tomahawkiem ich wybito. Maorysi dowiedli, e pojtnymi s uczniami Anglikw w kolonizacji ponurej sztuce. Wyspa Chatham na wschodzie opasuje lagun rozleg, Te Whanga, wypenion sonym trzsawiskiem, co niemal rdldowe morze stanowi, jednako uyniane oceanem w porze przypywu poprzez odpyw laguny w Te Awapatiki. Lat temu czternacie mczyni Moriori odbywali na tej ziemi witej zgromadzenie. Trzy dni trwao ono, a cel miao jeden odpowied da na pytanie: Czy przelanie krwi Maorysw niszczy li take mana czowiecze? Modsi twierdzili, e wiara Pokoju nie tyczya kanibali obcych, o ktrych przodkowie ich zgoa nic nie wiedzieli. Moriori zabija przymuszeni s, lub sami zgin. Starszyzna upraszaa o uciszenie nastrojw, bo tak dugo, jak Moriori swe mana chronili wraz z ziemi sw, ich bogowie i przodkowie chronili lud przed krzywd. Do serca przytul wroga swego nalegali starsi aby ciosu zada ci nie mg. (Do serca przytul wroga swego dowcipkowa Henry dla poczucia, jak jego sztylet nerki ci askocze). Starszyzna wygraa na koniec, ale znaczenia to nie miao. Gdy braknie liczebnej przewagi rzek nam pan DArnoq Maorys zdobywa on,

uderzajc pierwszy i najmocniejsze z ciosw zadajc, co wielu brytyjskich i francuskich nieszcznikw z mogi moe potwierdzi. Ngati Tama i Ngati Mutunga zwoali rady wasne. Gdy mczyni Moriori powrcili z obrad zgromadzenia, czekay ich zasadzki i noc haby gorszej od koszmaru, noc rzezi, wiosek poncych, grabiey, mczyzn i kobiet na pal rzdami wbijanych na nadbrzenych piaskach, dzieci w dziurach przytajonych, zwszonych i na strzpy przez psy myliwskie rozrywanych. Niektrzy z wodzw patrzali jutra i mordowali tylu jedynie, ilu potrzeba byo dla wymuszenia lkliwego posuszestwa u pozostaych. Inszych kacykw rzeczy takie nie wstrzymyway. Na play Waitangi pidziesiciu z Moriori gowy cito, wypatroszono, owinito lnu limi, poczem w ogromnym piecu ziemnym upieczono z bulwami yamu i sodkimi batatami. Nawet poowa Moriori, co widzieli zachd soca ostatni nad Starym Rekohu, nie przeya, by patrze, jak wschodzi soce Maorysw. (Mniej jak stu czystej krwi Moriori yje dzisiaj, lamentowa pan DArnoq. Na papierze Korona Brytyjska z jarzma niewoli lata temu ich oswobodzia, lecz Moriori nie dbaj o papier. O tydzie rejsu pod aglem jestemy od Domu Gubernatora, a Jej Krlewska Wysoko na Chatham garnizonu nie utrzymuje). Zapytaem, czemu Biali rk Maorysw podczas masakry nie powstrzymali? Pan Evans nie spa ju i nawet w poowie guchy tak nie by, jak wprzd mi si zdawao. Widzia pan kiedy wojownikw maoryskich rozwcieczonych i krwi dnych, panie Ewing? Odrzekem, em nie widzia. Ale widzia pan krwi dne rekiny, czy nie? Odparem, em widzia. To nieledwie to samo. Imaginuj pan sobie krwawice ciel, ciskajce si w wodzie pytkiej, co od rekinw si roi. Co pan robisz: trzymasz si od wody z dala, czy prbujesz szczki rekinw powstrzyma? Taki oto wybr nasz by. Owszem, pomoglimy owym nielicznym, co pod drzwi nasze przyszli owczarz nasz, Barnabas, jednym by z nich, jednako gdybymy w ow noc za prg wyszli, nigdy by nas wicej nie widziano. Pamitaj pan, my, Biali, niespena pidziesiciu liczylimy w Chatham w owym czasie. Maorysw wszystkich razem byo dziewiciuset. Maorysi pospou z Pakeha zamieszkuj, panie Ewing, lecz w pogardzie nas maj. Niechaj nigdy pan o tym nie zapomni. Jaki z tego mora pynie? Pokj, lubo umiowany przez Pana naszego, cnot jest kardynaln tylko wonczas, gdy blini sumienie z tob dzieli.

Wieczorem ~ Nazwisko pana DArnoq nie jest mioci wielk darzone w Muszkiecie.

 Biay czarnuch, krwi mieszanej, ludzki kundel rzek mi Walker. Nikt nie wie czym jest. Suggs, pastuch jednorki, co pod barem mieszka, zaklina, e nasz znajomy generaem jest Bonapartego, ukrywajcym si tu pod faszyw mask. Inszy, e DArnoq Polaczkiem jest, przysiga. Nazwy Moriori tako nikt tu mioci szczeglniejsz nie darzy. Pijany Maorys, Mulat, powiedzia mi, e caa historia z Aborygenami staremu pomylonemu Luteranowi przyni si musiaa, a pan DArnoq ewangeli o Moriori gosi tylko dla uprawomocnienia swych pretensji oszukaczych do ziemi przeciw Maorysom, prawdziwym Chatham wacicielom, co pywaj tam i siam w swych kanu od czasw niepamitnych! James Coffee, hodowca wieprzw, powiedzia, e Maorysi Biaemu czowiekowi przysug oddali, wybijajc Brutusw insze plemi dla zrobienia nam miejsca, dodajc, e Rosjanie Kozakw szkol, by syberyjskie skry garbowali podobn mod. Protestowaem, e misj nasz by winno cywilizowa czarn ras przez nawracanie, a nie j wytpi, bo rka Boga j take stworzya. Kto yw w tawernie atak gwatowny na mnie przypuci za sentymentalne, jankeskie kapanie!. Najlepszy z nich nazbyt dobrym nie jest, by jak winia zdechn! krzykn ktry. Jedyn dla czarnych ewangeli do pojcia jest ewangelia bata, do ch y! Ktry znowu: My, Brytyjczycy, niewolnictwo obalilimy w naszym imperium aden Amerykanin tego rzec nie moe! Stanowisko Henryego byo, ogldnie rzekszy, dwuznacznym. Po latach pracy z misjonarzami pokus czuj konkludowa, e starania ich przeduaj jedynie na lat dziesi czy dwadziecia agoni rasy umierajcej. Litociwy oracz strzela do konia pracowitego, co ju za stary, by pracy podoa. Czy nie obliguje to nas, jako filantropw, by podobnie dzikusom w cierpieniach uly przez ich wymarcia przypieszenie? Myl o waszych czerwonoskrych Indianach, Adamie, myl o traktatach, ktre wy, Amerykanie, odwoujecie i nie dotrzymujecie ich raz za raz i znowu. Bardziej ludzkim jest z pewnoci i uczciwszym wali dzikich po gowach i mie z nimi spokj? Tyle prawd, ilu ludzi. Czasami prawdziwsz Prawd przez chwil dostrzegam, skrywajc si pod siebie samej baamutnym podobiestwem, wszelako, gdy zbliam si do niej, poruszy si i gbiej schowa w okolone cierniami bagno rozbienoci.

Wtorek, 12 listopada ~ Nasz zacny kpt. Molyneux zaszczyci dzi Muszkiet dla targowania si z wacicielem o cen piciu beczek solonej woowiny (targu dobito przy partyjce haaliwej trentuno, ktr kapitan wygra). Ku memu zdumieniu, nim kpt. Molyneux wrci, by sprawdzi w stoczni

postpy, Henryego na sowo poprosi, w mego kompana pokoju. Konsultacje trwaj nadal, gdy to pisz. Przyjaciela mego ostrzegano przed despotyzmem kapitana, lecz nie podoba mi si to, mimo wszystko. Pniej ~ Kpt. Molyneux, jak si okazuje, na przypado medyczn cierpi, co nieleczona osabi moe umiejtnoci rodzaju rnorodnego, potrzebne na jego stanowisku. Z racji tej kapitan ofert Henryemu zoy, by nam w podry do Honolulu towarzyszy (wikt i koja prywatna darmo), obowizki przyjmujc zarwno pokadowego medyka, jak i osobistego doktora kpt. Molyneaux, a do zawinicia do portu docelowego. Przyjaciel mj objani, e myla do Londynu powrci, lecz kpt. Molyneux mocno naciska. Henry obieca kwesti przemyle i decyzj podj w pitek rankiem, na ktry to dzie ogoszono teraz wypynicie Wieszczki. Henry nie zdradzi, jaka to przypado kapitanowi dolega, ani ja pytaem, lubo nie trzeba eskulapa ksztaconego, by poj, e kpt. Molyneaux dokuczaj rumatyzmy. Przyjaciela mego dyskrecja dobrze o nim wiadczy. Mimo ekscentrycznoci Henryego Goosea jako kolekcjonera kuriozw wierz, e dr Goose jest medyka wzorem i gorc mam, lubo samolubn nadziej, e Henry w swej odpowiedzi na propozycj kapitana przystanie. roda, 13 listopada ~ Do dziennika przychodz jak do spowiednika katolik. Sice me mwi, e tych ekstraordynaryjnych, przeszych godzin pi to nie majaczenia Chorob sprowadzone, lecz wydarzenia prawdziwe. Opisz, co dnia tego mi si przydarzyo, tak blisko faktw si trzymajc, jak tylko w mej mocy. Tego ranka Henry zoy wizyt kolejn w domostwie wdowy Bryden dla poprawienia jej ubkw i zmiany okadw. Miast bezpiecznemu lenistwu si podda, postanowiem wspi si na wzgrze wysokie na pnoc od Ocean Bay, Stokowym Wierzchokiem zwane, ktrego grujce wzniesienie obiecuje najlepszy prospekt wntrza wyspy Chatham. (Henry, w latach dojrzalszy, rozumu ma nazbyt wiele, by nie wagusowa si po wyspach niezbadanych, ktre kanibale zaludniaj). Znuony potok, co wod do Ocean Bay toczy, w gr mi powid przez bagniste pastwiska, zbocza kikutami dziobate, w dziewiczy las tak zbutwiay, skowaty i spltany, em zmuszony by wdrapywa si w gr niby orangutan jaki! Lawina gradu spada zacza gwatownie, las wypenia perkusj oszala i urwaa nagle. Wytropiem drozda czarnobrzuchego, ktrego upierzenie smoliste czarnym jak noc byo i ktrego powolno graniczya z pogard. Tui, skryty przed wzrokiem, j piewa, wszelako rozpalona ma fantazja moc ludzkiej mowy go nagrodzia: Oko za oko! przede mn woa, przelatujc labiryntem pkw, gazek i cierni. Oko za oko!

Po wyczerpujcej wspinaczce zdobyem szczyt, lubo dotkliwie nadwerony i podrapany, o godzinie jakiej, nie wiem, gdyem zaniedba wieczoru przeszego zegarek mj kieszonkowy nakrci. Mga nieprzenikniona, co wyspy te nawiedza (aborygeska nazwa Rekohu, powiada pan DArnoq, Soce Mgie oznacza) opada, gdym ja si wspina, umiowana ma panorama niczym wicej zatem bya nili czubkami drzew znikajcymi w mawce. Ndzna to nagroda za me trudy. Szczyt Stokowego Wierzchoka krater stanowi, o rednicy na rzut kamieniem, okalajcy spadek o cianach ze skalistych stokw, ktrego dno niewidoczne leao, daleko a daleko niej aobnego listowia drzew kopi, w liczbie grosa lub wicej. Nie yczybym sobie gbi jego bada bez pomocy lin i oskarda. Okraem krateru zrb, wypatrujc wyraniejszego szlaku jakiego na powrt do Ocean Bay, gdy nage szu-szu! na ziemi mi posao umys wstrt do pustki czuje i nawyk ma zaludnia j fantomami, tak oto zoczyem wprzd szarujcego wieprza z kami, potem maoryskiego wojownika z dzid w gr wzniesion, co na twarzy wypisan mia nienawi przodkw swych, waciw jego rasie. Wszelako by to tylko albatros, skrzydami opoccy w powietrzu jak aglowiec. Patrzaem za nim, jak ginie w przewiecajcej mgle. Caego jarda do krateru krawdzi mi brakowao, jednako, ku zgrozie mej, ziemia pode mn ugia si, jak skorupa na oju nie na gruncie twardym staem, ale na nawisie! Zapadem si po przepon, traw si chwytajc desperacko, ale te w palcach si przerway i runem w d, niby manekin do studni cinity! Pamitam wirowanie w prni, wrzaski, patyki drapice oczy, mynki w powietrzu, kurtk rozdart i luno wiszc; ziemi osyp; oczekiwanie na bl; nag, bezadn modlitw o pomoc; krzak, co spowalnia upadek, lubo go nie wstrzymuje i prby beznadziejne odzyskania ekwilibrum gdy si zsuwam terra firma wreszcie pdzc mi na spotkanie. Zderzenie cakowicie zmysy me zamroczyo. W pierzynach z mgy i na poduszkach przez lato podsuwanych leaem, w sypialni w San Francisco, do mojej podobnej. Sucy o kara posturze rzek: Dure, Adamie, z ciebie straszny. Weszli Tilda z Jacksonem, wszelako, gdym tryumf wyrazi chcia, z ust mych wybucho tylko gardowe szczekanie, jak u indiaskiej rasy! ona ma i syn wstydem si okryli za moj przyczyn i do kolaski wsiedli. Rzuciem si w pogo, pragnc nieporozumienie owo wyjani, lecz kolaska znikaa w uciekajcej dali, aem si w zadrzewionym zmierzchu zbudzi i w ciszy, grzmicej, wieczystej. Sice me, skaleczenia, minie i koczyny jczay jak w sdzie procesujce si strony. Posanie z mchu i ciki, wyoone w tym wdole mrocznym od drugiego dnia Stworzenia, ocalio me ycie. Anioowie zna czonki me zachowali, bo jelibym bodaj jedn nog czy rk zama, nadal bym tam lea, wydoby si nie mogc, mierci czekajc od ywiow albo z bestii pazurw. Na nogi si podwignwszy i zobaczywszy, jak dalekom si zsun i upad (na wysoko fokmasztu), bez wikszej krzywdy dla osoby mej, podzikowaem Panu za ocalenie, zaprawd bowiem, wzywae mi w ucisku i wybawiem ci; wysuchaem ci w osonie burzy[4].

Wzrok mj przywyk do pomroki i oczom widok ukaza si jednako niezatarty, straszliwy i wzniosy. Wprzd jedna, dziesi potem, wreszcie setki twarzy z wiecznej szaroci si wyonio, toporem w korze wyciosanych przez bawochwalcw, nib y duchy arborealne, znieruchomiae pod zaklciem okrutnego maga. Epitet aden odpowiednio nie skreli obrazu tego bazyliszkw plemienia! Tylko nieoywione moe by tak ywym. Kciukami wodziem po ich fizjognomiach ohydnych. Nie wtpi, em pierwszym by Biaym w tem mauzoleum od jego prehistorycznej inauguracji. Najmodszy z dendroglifw, jak mniemam, dziesi lat ma, lecz starsze, rozdte na korze, kiedy drzewa rosy, wyrzezane zostay ostrzem pogan, ktrych duchy wasne ju od dawien dawna wymare. Pradawno taka z pewnoci rk Moriori pana DArnoq przedstawiaa. Czas pyn w tym miejscu zakltym i nataem si, by nale sposb ucieczki, omielany wiadomoci, e tworzyciele owych rzeb drzewnych musz mie sposb na regularne tego dou opuszczanie. Jedna ciana mniej stromo wygldaa nili insze, a wkniste pncza co na obraz olinowania oferoway. Gotowaem si do wspinaczki, gdy uwag m zwrcio zagadkowe buczenie. Kto tam idzie?! zawoaem (czyn pochopny jak na Biaego intruza bez broni, w wityni pogan). Oka si! Cisza sowa me wraz z echem pochona i drwia ze mnie. Przypado ma w ledzionie si ozwaa. Buczenie wiodo do chmary much, krcych wkoo wypukoci na uaman ga nadzianej. Szturchnem w guz patykiem sosnowym i zwymiotowaem bez maa, bo by to kawa cuchncych trzewi. Obrciem si, by uciec, lecz nie mogem odej bez rozwiania mrocznych podejrze, e to ludzkie serce na drzewie wisiao. Nos i usta okryem chusteczk, a patykiem tknem oderwan wntrzno. Organ zadrga jak ywy! Piekca ma przypado w gr po krgosupie strzelia. Niby we nie (cho sen to nie by!), blada salamandra wychyna ze swego w truchle zamieszkania i w okamgnieniu po patyku wbiega na m rk! Patyk w bok cisnem i nie dostrzegem, gdzie salamandra znika. Krew strach mi ci i czym prdzej salwowa si chciaem ucieczk. Napisa atwiej, jak zrobi, bo jelibym si zelizgn by i na powrt run ze cian, co o zawrt gowy przyprawiay, szczliwy traf mgby upadku mego powtrnie ju nie zagodzi, jednako wgbienia na stopy w skale byy wyciosane i przez ask Pana brzeg krateru zdobyem bez niefortunnych przypadkw. Nalazszy si znw w pospnej chmurze, tskniem za obecnoci ludzi wasnej mej barwy, tak, nawet eglarzy grubiaskich z Muszkietu, i jem schodzi w tym czasie jak mniemaem ku poudniu. Postanowienie me wprzd uczynione, by o wszystkim, com widzia, donie (z pewnoci pan Walker, Konsul de facto i de iure, winien powiadomionym zosta o rabunku serca ludzkiego?), sabo, gdym si do Ocean Bay zblia. Nadal nie postanowiem, o czym raport zoy i komu. Serce najpewniej wieprza byo lub owcy. Perspektywa Walkera i jemu podobnych, drzewa obalajcych i przedajcych dendroglify kolekcjonerom, w mym sumieniu budzia odraz. Moe kto sentymentalist mi nazwa, wszelako nie pragn si przyczyni do zadania Moriori ostatecznego gwatu[5].

Wieczorem ~

Krzy Poudnia jasno na niebie ju wieci, nim Henry powrci do Muszkietu, jako e rozchwytywany by przez wiksz liczb mieszkacw wyspy, pragncych porady Uzdrawiacza wdowy Bryden w kwestii rumatyzmw, jagodzicy i obrzkw. Gdyby ziemniaki dolarami byy narzeka mj przyjaciel od Nabuchodonozora bybym bogatszy! Niepokoi si m (okrojon mocno w relacji) fataln przygod na Stokowym Wierzchoku i nalega na zbadanie mych obrae. Wprzd suc zagoniem, by zgotowaa mi kpiel, i wyszedem z niej na zdrowiu wzmocniony. Henry podarowa mi soiczek balsamu na me inflamacje i odmwi przyjcia za niego cho centa. Obawiajc si, e moe to by szans ostatni zasignicia porady u fachowego doktora (Henry ku odrzuceniu oferty kpt. Molyneux si skania), odsoniem przed nim swe obawy vis--vis przypadoci mej. Wysucha powanie i o czstotliwo, a nadto czas trwania atakw zapyta. Henry aowa, e czasu nie mia, ani aparatury dla penej diagnozy, lubo zaleci, bym po powrocie do San Francisco pilnie nalaz specjalist od parazytw tropikalnych. (Na wyznanie zdoby si nie mogem, e ani jednego takiego nie ma). W sen nie zapadam.

Czwartek, 14 listopada ~ Z portu wyruszamy z porannym odpywem. Raz jeszcze stoj na pokadzie Wieszczki, ale udawa nie bd, em kontent. W trumnie mej zoone s teraz trzy zwoje suszne liny, po ktrych wspina si jestem przymuszonym, by do koi si dosta, bo podogi na cal nawet spod nich nie wida. Pan DArnoq p tuzina beczek prowizji rozmaitej kwatermistrzowi sprzeda oraz bel aglowego ptna (ku Walkera odrazie). Wszed na pokad dla penienia nadzoru nad ich zaadunkiem i dla odebrania samemu zapaty, a nadto pomylnych wiatrw mi yczy. W trumnie mej cinici bylimy jak dwa ledzie w beczce, wyszlimy wic na pokad, bo wieczr przyjemny. Po przedyskutowaniu rnorodnych materii ucisnlimy sobie donie i zszed na pokad czekajcego go keczu, ktrego sprawn zaog dwch posugaczy rasy mieszanej stanowio. Pan Roderick niewiele mia zrozumienia dla mej petycji, by lin kopotliw w insze miejsce usunito, on bowiem zobligowany by opuci sw prywatn kabin (dla przyczyny, o ktrej poniej) i do kubryku si przenie ze zwykymi marynarzami, ktrych liczba o piciu Kastylijczykw urosa, upolowanych od kotwiczcego w Bay Hiszpana. Ich kapitan obraz Furii przedstawia, lecz mimo e mao wojny Wieszczce nie wyda a w bitwie z pewnoci z nosa by mu krew puszczono, bo dowodzi najdziurawsz z kryp moe jedynie gwiazdom dzikowa, e kpt. Molyneux nie by w potrzebie wikszej liczby dezerterw. Ju same sowa rejs do Kalifornii zotem yskaj i wabi tame wszystkich ludzi, jak my ku lampie. Owych piciu zastpi dwch dezerterw zbiegych w Bay of Islands, a nadto rce, ktre burza zabraa, nadal wszelako kilku nam mczyzn brakuje do penej liczby zaogi. Finbar powiada, e ludzie na nowe ustalenia sarkaj, bo z panem Roderickiem, w kubryku zakwaterowanym, nie mog

do woli opowieci snu nad butelczyn. Los wynagrodzi mi piknie. Opaciwszy rachunek odrzyskry Walkera (a nie daem szubrawcowi ni centa wicej), pakowaem kufer z chlebowego drewna, gdy Henry wszed i przywita mi w te sowy: Witaj, kompanie podry! Bg mych modlitw wysucha! Henry posad Doktora Pokadowego przyj i juem nie jest bez przyjaci w tej pywajcej zagrodzie. Takim muem upartym jest pospolity marynarz, e miast wdzicznoci, i doktor bdzie pod rk, by w ubki zamania im wstawia i infekcje leczy, tylko dochodz ich sarkania: A co my s, bymy Doktora Pokadowego wieli, co chodzi nie potrafi po bukszprycie? Barka Jej Wysokoci? Wyzna musz pewn uraz, gdy kpt. Molyneux udzieli paccemu jak ja za rejs dentelmenowi jedynie aosnej koi, cho obszerniejsza kabina cay czas bya w jego dysponowaniu. Duo wiksz wag jednako przywizuj do zoonej przez Henryego obietnicy obrcenia swych niebywaych talentw ku diagnozie mej przypadoci, jak tylko w morze wypyniem. Ulga ma wprost nieopisana. Pitek, 15 listopada ~ Podnielimy kotwic o wicie, nie zwaajc, e pitek dla marynarzy pechowym jest Jonaszem. (Kpt. Molyneux burczy: Przesdy, Dnie witych i insze przeklte dyrdymay dobre s, psiakrew, dla Papistowskich bab, lecz ja w tym interesie jestem przymuszonym o zyski dba!). Nie wybralimy si z Henrym na pokad, bo rce wszystkie przy takielunku byy zajte, a i wiatr poudniowy wia mocno na penym morzu; statek dokuczliwy by zeszej nocy, a dzisiaj nie mniej. P dnia spdzilimy na apteki Henryego urzdzaniu. Prcz ekwipunku modernego doktora, przyjaciel mj w posiadaniu jest kilku tomw uczonych po angielsku, niemiecku i po acinie. Skrzyneczka spektra proszkw w butelkach korkiem zatknitych zawiera, podpisanych grek. Henry czy je dla rozmaitych piguek i maci powstania. Zerknlimy przez luk ku poudniu Chathamy kropeczkami inkaustu byy na oowianym horyzoncie, wszelako przewalanie si i koysanie niebezpiecznym jest dla tych, ktrych nogi wczasoway tydzie na brzegu. Popoudniem ~ Szwed Torgny do drzwi mej trumny zapuka. Rwnie zaskoczony, co zaciekawiony ukradkowym zachowaniem, prosiem, by wszed. Przysiad na liny piramidzie i e przynosi

propozycj od koa marynarzy wyszepta. Powiedz pan nam, gdzie yy s najlepsze, te tajemne, co wy miejscowi tylko dla siebie trzymacie. Ja i kamraci robot si zajmiem, pan bdziesz tylko siedzia piknie, a dziesit cz dostaniesz. Chwil niejak zajo mi zrozumienie, e Torgny myli w kalifornijskich kopalniach dry. Czyli dezercja powszechna jawi si na spraw horyzoncie, gdy tylko Wieszczka do celu zawinie, i przyznaj, e sympatie me lokuj si po stronie marynarzy! Co rzekszy, przysigem Torgnyemu, e wiedzy adnej o zoach zota rzeczonych nie mam, gdy przez rok miniony nieobecny byem, lubo chtnie i darmo map uo, ilustrujc osawione Eldorados. Torgny na to przysta. Z tego dziennika wyrwawszy stronic, schema szkicowaem: Sausalito, Benecia, Stanislaus, Sacramento, etc., gdy nieyczliwy gos si ozwa: Wrbiarstwo jakie, czy co, moci Kutazwisie? Nie syszelimy byli, jak Boerhaave schodami zszed i pchniciem rozwar drzwi na ocie! Torgny zakrzykn w konsternacji, win sw po trzykro tym wyznajc. C tam cign nasz oficer c to za sprawki masz pan z naszym pasaerem, parchu sztokholmski? Torgny sta oniemiay, ale ja straszy si nie daem i odrzekem gburowi, em opisywa godne ujrzenia widoki mego miasta, dla zgotowania Torgnyemu atrakcji, gdy na ld zejdzie. Boerhaave brwi unis. Zatem to pan teraz zejcie na ld marynarzom przyznajesz, czy tak? To mi nowina dla mych starych uszu. Pan pozwolisz ten papier, panie Ewing. Nie pozwoliem. Mj podarek dla eglarza nie dla Holendra by do rekwirowania. Och, o wybaczenie prosz, panie Ewing. Torgny, odbierz podarek. Wyboru nie miaem, jak tylko przybitemu Szwedowi go wrczy. Pan Boerhaave rzek: Torgny, daj mi swj podarek w jednej chwili albo, na bramy piekie, bdziesz dnia aowa, gdye z matki [piro me przed zapisaniem tej profanacji si wzdraga] wypez. Szwed, przeraony miertelnie, jak mu kazano, zrobi. Wielce ksztacce zauway Boerhaave, mej kartografii si przygldajc. Kapitan w zachwytach bdzie, gdy dowie si o staraniach paskich dla dopomoenia naszym majtkom parchatym, panie Ewing. Torgny, na maszcie wacht trzymasz dwadziecia cztery godziny. Czterdzieci om, jak kto zobaczy, e jesz i pijesz. Pij szy wasne, jak ci pragnienie najdzie. Torgny uciek, wszelako oficer jeszcze ze mn nie skoczy. Rekiny w tych wodach eruj czsto, moci Kutazwisie. Za statkami pywaj, czekajc

na przedni ksek. Widziaem kiedy, jak jeden ar pasaera. w, jak pan, o bezpieczestwo wasne nie dba i za burt wypad. Syszelimy krzyki. aracze ludojady figluj z obiadem, z wolna podjadaj, tu nk skubn, wdzie co insze, a tamten nieszcznik y duej, niby pan mniema. Rozwa to pan. Drzwi mej trumny zamkn. Boerhaave, jak wszyscy gbury i despoci, szczyci si, i tak znienawidzonym jest, e a mu to rozgosu przydaje.

Sobota, 16 listopada ~ Losu zrzdzeniem najwiksza z nieprzyjemnoci na mnie spada w caej mej dotychczasowej podry! Cie Starego Rekohu pchn mnie, ktrego jedynym pragnieniem s spokj i dyskrecja, pod prgierz podejrze i plotek! A jednak przewina moja w tym tylko, co si tyczy ufnoci chrzecijaskiej i nieubaganej zej fortuny! Miesic do dnia upyn, odkd Now Poudniow Wali opucilimy, gdym zapisa owo pogodne zdanie: Antycypuj nudn podr, niezakcon niczym. Jake wpis ten drwi teraz ze mnie! Nie zapomn nigdy ostatnich godzin omnastu. Wszelako, skoro spa nie mog ani myle (a Henry ju w pocieli), jedyn m od bezsennoci ucieczk jest Szczcia zaklinanie na tych wspczujcych stronicach. Nocy zeszej do mej trumny wrciem umczon jak pies. Po modlitwy zmwieniu zdmuchnem lamp i miriad gosw koysany zapadem w pycizny snu, gdy ochrypy gos w trumnie mej! mi zbudzi i oczy me szeroko rozwar w przestrachu! Pan Ewing zaklina naglcy szept pan nie boi, pan Ewing, nie krzywda, prosz, nie krzyczy. Podskoczyem mimowolnie i gow o grd walnem. Przy bursztynowej powiacie sczcej si przez spaczone drzwi i przy gwiazd blasku wpadajcym przez bulaj ujrzaem, jak w liny ze zwoju si rozwija i oswobadza si ksztat czarny, jak zmary przy Ostatniej Trbie! Potna rka wychyna z ciemnoci i usta me zakrya, nimem zdy gos wyda! Napastnik mj sykn: Pan Ewing, nie ma krzywdy, pan bezpieczny, ja znajomy pan DArnoq on chrzecijanin pan cicho bdzie, prosz! Rozsdek nareszcie zebra siy przeciw strachom. Czek to, nie duch aden, w mej kajucie si skrywa. Jeliby chcia gardo me podern za nakrycie gowy, buty i puzdro z papierami prawnymi, ju bym nie y. Jeli mj stranik ukrytym pasaerem by, to on szczeglniej, nie ja, o ycie ba si winien. Po jego mowie nieociosanej, po lekkiej posturze i po woni Indianina w nim poznawaem, samotnego na odzi z Biaymi w liczbie pidziesiciu. Zgoda. Kiwnem gow z wolna dla dania znaku, e nie bd krzycze. Ostrona do uwolnia me usta. Ja Autua powiedzia. Ja znam pana, pan mi widzia, pan lituje. Zapytaem, o czym mwi?

 Bat Maorysa, pan widzia. Pami zwyciya nad dziwacznoci sytuacji i przypomniaem sobie Moriori batoonego przez Krla Jaszczurw. To mu dodao otuchy. Pan dobry czowiek pan DArnoq powiada, e pan dobry czowiek on ukry mi w pana kabinie wczoraj wieczr ja uciek pan pomoe, pan Ewing. Z wntrza mego jk si doby! I jego do me usta przykrya na nowo. Jak pan nie pomoe, ja trup. Wszystko prawda, pomylaem, a nadto, za sob mnie na dno pocigniesz, jeli kpt. Molyneux o mej niewinnoci przekona nie zdoa! (Ponem z oburzenia na czyn kaznodziei i nadal pon. Niechaj sam dla siebie zachowa swe sprawy suszne i zostawi niewinnych przechodniw w pokoju!). Rzekem Indianinowi, e ju teraz on trup. Wieszczka statkiem bya handlowym, nie za tajemn kolej podziemn dla ocalonych niewolnikw. Ja dobry marynarz nalega Negr. Zapracuj podr! Znakomicie odrzekem (zwtpienia peen o jego zapewnieniach w materii eglarskiego rodowodu) i upraszaem, by niezwocznie w ask kapitana si odda. Nie. Oni nie suchaj. Py z powrotem, Negr, mwi i rzuc mi w morze. Pan prawnik, tak? Pan id, pan mw. Ja tu bd, ja schowam! Prosz. Kapitan sucha pan Ewing. Prosz. Prno przekadaem mu, e adnemu wstawiennictwu kpt. Molyneux nie by mniej przychylny, jak pochodzcemu od Jankesa Adama Ewinga. Moriori samotnym by w swej przygodzie i nie pragnem w niej udziau. Do jego moj nalaza i z konsternacj poczuem, jak me palce zaciska wok rkojeci noa. Stanowcze i ponure danie wyrazi. Pchnij mi. Ze spokojem przeraajcym i pewnoci przyoy sztych do garda. Powiedziaem Indianinowi, e szalonym jest. Nie szalony, jak pan nie pomoe, to pan mnie tak samo zabije. Pan wie, to prawda. (Zaklinaem go, aby wstrzemiliwy by i wyrozumiay). To zabij mi. Inszym mw: ja napad i pan zabi. Ja nie dla ryb, pan Ewing. Lepiej tu umrze. Klnc me sumienie raz, los mj dwakro, a trzykro pana DArnoq, prosiem, by n schowa i, na niebiosa, skry si, by nikt z zaogi nie usysza go i do drzwi nie zaomota. Z kapitanem przyrzekem porozmawia przy niadaniu, bo sen mu teraz przerywa to pogry cae przedsiwzicie. Indianin kontent si poczu i dzikowa mi zacz. Na powrt w zwoje liny si wsun, mi zostawiajc z niemoebnym omal zadaniem uoenia linii obrony Aborygena ukrytego na pokadzie angielskiego szkunera, bez cignicia na jego odkrywc i kompana

z kabiny o konspiracj oskare. Oddech poganina rzek mi, e zasn. Kusio mi do drzwi si rzuci i o pomoc krzycze, wszelako w oczach Boga sowem si zwizaem, nic to, e z Indianinem. Kakofonia trzeszczcych desek, masztw rozchwianych, napranych lin, opoccych pcien, stp na pokadzie, beczenia kz, chrobotu szczurzego, uderze pomp, dzwonw wachty dzielcych, bijatyk i miechw z kubryku, komend, szant przy kotwicznej windzie i odwiecznego dominium Tetydy; wszystko mi koysao, gdym kalkulowa, jak najlepiej przekona kpt. Molyneux o mej niewinnoci w spisku pana DArnoq (musz teraz czujniejszym by, nili kiedykolwiek bd, aby dziennika tego nieprzyjazne oczy nie czytay), gdy wrzask falsetem, co w oddali si pocz, ale z prdkoci beta z kuszy si przyblia, uciszyy deski pokadu, o cale zaledwie od miejsca, gdziem lea. Taki koniec fatalny! Na brzuchu leaem, w szoku, zesztywniay, zapominajc oddycha. Okrzyki podniosy si dalej i bliej, kroki zebray si w miejscu i larum Doktora Goosea budzi! podniesiono. Biedak z lin spad, trup. Indianin wyszepta, gdym pieszy zbada ambaras. Nic pan moliwoci nie ma, pan Ewing. Nakazaem mu w ukryciu pozosta i wyszedem popiesznie. Mniemam, e Indianin wyczu, jak kusio mi uy okazji wypadku i go wyda. Zaoga staa wok czowieka u podstawy rodkowego masztu twarz do dou lecego, w migotliwym wietle lampy poznaem jednego z Kastylijczykw. (Przyznam, e emocj, jak wprzd poczuem, ulga bya, e nie Rafael, a inszy spad po sw mier). Podsuchaem, jak Islandczyk mwi, e zmary od ziomkw w karty wiele racji araku wygra i cay go wypi przed wacht. Henry przyby w koszuli nocnej z doktorskim sakwojaem. Przyklk przy bezadnym ciele, pulsu szuka, ale gow pokrci. Ten ju doktora nie potrzebuje. Pan Roderick Kastylijczyka buty zzu i z odzienia go rozebra na aukcj, a Mankin trzeciorzdne ptno workowe przynis na caun nieboszczyka. (Pan Boerhaave odliczy ptno od intraty z aukcji). Marynarze do kubryku lub na posterunki swe powrcili w ciszy, kady pospny po takim dowodzie kruchoci ywota. Henry, pan Roderick i ja zostalimy popatrze, jak Kastylijczycy odprawiaj swe pogrzebowe obrzdy katolickie nad sw ym krajanem przed zawiniciem go w ptno i oddaniem jego ciaa gbinie ze zami i bolesnym adios! Poudniowcy namitni zauway Henry, gdy mi dobrej nocy yczy. Pragnem ogromnie sekretem mym podzieli si z przyjacielem, wszelako ugryzem si w jzyk, aby moja gadatliwo jemu szkody nie przyniosa.

Po scenie owej melankolicznej wracajc, ujrzaem blask lampy w kambuzie. pi tam Finbar dla pilnowania przed zodziejaszkami, ale jego take zbudzi nocny harmider. Przypomniaem sobie, e ukryty podrny pewnie dzie cay i p nie jad, i obaw peen byem,

do jakich to bestialskich nieprawoci mg barbarzyc odek czczy przymusi. Czyn ten mg przeciw mnie przemawia dnia nastpnego, ale kucharzowi rzekem, e gd wilczy odbiera mi sen i (po cenie dwakro zwykej na okoliczno niecodziennej pory) zdobyem talerz kapusty kwaszonej, kiebasy i buek twardych jak kule armatnie. W prywatnoci mej kabiny barbarzyca podzikowa mi za poczciwe serce i poywi si wiktem skromnym, jakby daniem byo z Prezydenckiego Rautu. Prawdziwych mych motyww nie wyznaem wszak im odek jego peniejszy, tym mniej skonnym by mnie kosztowa ale zapytaem go za to, czemu przy batoeniu umiechn si by do mnie. Bl mocny, ale przyjaciela oczy mocniejsze. Rzekem mu, e o mnie nic bez maa nie wie, a i ja nic o nim. W oczy me palcem wymierzy, poczem we mnie, jak gdyby w gest prosty starcza za ca eksplikacj. Gdy upywaa wachta rodkowa, wiatr silniejszy si zerwa, od ktrego deski jczay, a wzburzone morze obmywao pokady. Woda morska niebawem do mej trumny kapa zacza, po cianach cieknc strukami i koc mj moczc. Mgby by na kryjwk wybra sobie suchsz dziur wyszeptaem dla zbadania, czy Indianin w sen zapad. Bezpiecznie lepiej ni sucho, pan Ewing wymamrota, rwnie jak ja czujny. Dlaczego, zapytaem, tak go okrutnie w indiaskim siole bito? Cisza zapada, jakby makiem zasia. Nazbyt duo wiata widzia. Ja zy niewolnik. Dla odgonienia choroby morskiej w czas tych burzliwych godzin, nakoniem Indianina, by sw histori wyjawi. (Nie mog, co prawda, zaprzeczy, em te by ciekaw). W swej amanej mowie j przedstawi, tutaj wic jedynie sedno jej wyo.

Statki Biaych losu zmienne koleje sprowadziy na Stare Rekohu, jak powiada pan DArnoq, lecz tako i cuda. W dziecicych latach mego Indianina Autua tskni wicej si nauczy od owych bladoskrych ludzi z miejsc, ktrych istnienie w czasach jego dziada do dziedziny mitw przynaleao. Autua utrzymuje, e ojciec jego by rd tych tubylcw, co napotkali ekspedycj porucznika Broughtona przybijajc do brzegu Skirmish Bay, i dziecistwo spdzi, wysuchujc historii wci na nowo opowiadanych o Wielkim Albatrosie wiosujcym w porannej mgle; o jego barwnie upierzonych, cudacznie zczonych sugach, co w kanu ku brzegowi tyem pynli; o paplaninie dziwnej sug Albatrosa (mowie ptakw?); o ich zianiu dymem; o ich ohydnym gwaceniu tapu, co zakazuje obcym kanu dotyka (dotyk taki kltw na odzie sprowadza i niezdatnymi czyni je do pywania, jakby je toporem tkn); o wynikych zwadach; o owych grzmicych kijach, ktrych gniew magiczny zabi

mg czowieka przez dugo przybrzenego piasku; i o przepasce jak ocean bkitnej, biaej jak obok i czerwonej jak krew, ktr sudzy owi na drgu zatknli, nim powiosowali na powrt do Albatrosa. (Flag t usunito i przyniesiono wodzowi, ktry dumnie obnosi j, a go zozy[6] zabray ze wiata). Autua mia wuja, Koche, ktry na pokad bostoskiego poawiacza fok si zacign circa 1825 roku. (Indianin nie jest pewnym w materii swego dokadnego wieku). Moriori cenionych czonkw zaogi na statkach takich stanowili, bo w miejsce biegoci w sztuce wojny mczyni Rekohu wcznie zdobywali w polowaniach na foki i wyczynach w pywaniu. (Dla starania si o on, per exemplum, kawaler musia na samo dno morza zanurkowa i wynurzy si z langustami w obiedwu rkach, a trzeci w ustach trzymajc). Nowo odkryci Polinezyjczycy, wzmiankowa naley, atw s ofiar dla pozbawionych skrupuw kapitanw. Wuj Autuy, Koche, powrci po piciu latach, w stroje Pakeha odziany, z koami w uszach, skromn dolarw i reales sakiewk, dziwnymi obyczajami optany (rd nich zianiem ogniem), brzmicymi faszywie przeklestwami i historiami o miastach i miejscach nazbyt dziwacznych dla nakrelenia ich w mowie Moriori. Autua poprzysig zamustrowa na nastpny statek, co z Ocean Bay bdzie wypywa, i na oczy wasne owe miejsca egzotyczne zobaczy. Wuj jego nakoni drugiego oficera na francuskim statku wielorybniczym do zgodzenia dziesicioletniego (?) wonczas Autuy na chopca okrtowego. W swej karierze na morzach Moriori wielkie lody Antarktyki oglda, wieloryby zmienione wprzd w wysepki krwi zakrzepej, potem w beczki olbrotu. Na Las Encantadas, osonitych od wiatrw, polowa na olbrzymie wie; w Sydney widzia budowle wspaniae, parki, konne powozy i damy w czepkach, i cuda cywilizacji; opium z Kalkuty do Kantonu przewozi; przetrwa dyzenteri w Batawii; p ucha straci w potyczkach z Meksykanami przed otarzem w Santa Cruz; przey jako rozbitek na Hornie i Rio de Janeiro widzia, lubo na brzeg nie zszed; a zauwaa wszdzie t ordynaryjn brutalno, jak rasy janiejsze ciemniejszym okazuj. Autua powrci latem 1835 roku jako w wiecie byway modzieniec lat okoo dwudziestu. Myla wzi sobie na miejscu on i dom wybudowa, i uprawia kilka akrw, wszelako podug pana DArnoq relacji do przesilenia zimowego owego roku kady Moriori, co nie zgin, niewolnikiem zosta Maorysw. Lata przez powracajcego modziana rd zag z narodw wszelkich spdzone pozycji Autuy w oczach agresorw nie podniosy. (Zauwayem, w jak przykrym czasie odby si w powrt syna marnotrawnego). Nie, pan Ewing, Rekohu woao mi wraca, ebym patrza, jak umiera, i zna poklepa si lekko po gowie prawd. Panem Autuy by w Maorys w tatuaach jaszczurzych, Kupaka, co swym przeraonym, przybitym niewolnikom oznajmi, e przyby dla oczyszczenia ich z faszywych bokw (Czy bogowie wasi was uratowali? szydzi Kupaka), z ich jzyka plugawego (Mj bat was maoryskiej czystej mowy nauczy), z ich krwi nieczystej (Parzenie si midzy sob wasze prawdziwe mana rozrzedzio!). Od tamtej pory zwizkw midzy Moriori zakazano, a wszelkie potomstwo spodzone przez mczyzn maoryskich z kobietami Moriori uznano za Maorysw. Tych, co najwczeniej owe nakazy zamali, zgadzono w sposb straszliwy, a ci, co pozostali, yli jak w paraliu, z bezwzgldnego ujarzmienia zrodzonym. Autua karczowa zarola, sadzi

pszenic i hodowa wieprze dla Kupaki, a wystarczajce zdoby zaufanie, by mc gotowa ucieczk. (Sekretne miejsca Rekohu, pan Ewing, doliny wyej rda, ukryte doy, pieczary w sercu lasu Motoporoporo, co tak gsty, e pies czowieka nie wytropi. Mniemam, em by sam wpad w jedno z owych miejsc tajemnych). Rok pniej schwytano go, wszelako niewolnicy Moriori nazbyt nieliczni ju byli, by ich gardem kara. Pozycj nisi Maorysi pracowa przymuszeni byli u boku poddanych, ku wasnej odrazie. (Ziemi przodkw naszych w Aotearoa porzucilimy dla tych ndznych ska? sarkali). Autua uciek znowu, a podczas jego drugiego wolnoci okresu, sekretnego azylu na miesicy kilka udzieli mu pan DArnoq, sam naraajc si na niebezpieczestwo niemae. Podczas tego pobytu przyj Autua chrzest i ku Panu si zwrci. Zbiry Kupaki pojmali zbiega rok i p pniej, wszelako tym razem kacyk w swych humorach uznanie przejawi dla ducha Autuy. Po ukaraniu chost Kupaka wyznaczy niewolnika na rybaka dla potrzeb swego stou. W zatrudnieniu takim Moriori kolejny rok przey, a popoudnia pewnego nalaz rzadki okaz ryby moeeka rzucajcy si w jego sieci. onie Kupaki objani, e rybiego krla je moe jedynie krl rd ludzi, i objani j, jak ryb dla ma przyrzdzi. (Za, za trucizna ryba moeeka, pan Ewing, raz czowiek do ust bierze i pi, i nie budzi wicej). Na czas ucztowania owego wieczoru Autua z obozu si wymkn, skrad kanu swego pana i pokrelonym prdami, rozkoysanym, bezksiycowym morzem powiosowa na bezludn wysp Pitt, dwie mile na poudnie od wyspy Chatham (Rangiauria zwan w mowie Moriori i jako kolebk ludzkoci czczon). Fortuna sprzyjaa uciekinierowi, bo bez turbacji o wicie cel osign, kiedy szkwa si wzmg i adne kanu za nim w lad nie podyo. Autua w owym Raju Polinezji dzikim selerem si ywi, rzeuch, jajami, jagodami i z rzadka upolowanym modym dzikiem (rozniecanie ognia jedynie pod oson ciemnoci lub mgy ryzykowa) i si czerpa z myli, e Kupak przynajmniej zasuona kara spotkaa. Czy jego samotno nie bya mu nieznon? W noc przodkowie odwiedzali. W dzie ja mwi ptakom o Maui, a ptaki mnie o morzu. Por roku niejedn zbieg tak przey, a do wrzenia minionego, gdy zimowa wichura o raf wyspy Pitt rozbia statek wielorybniczy Eliza z Nantucket. Zaoga caa potona, ale nasz pan Walker, zapamitay w pogoni za atw gwine, przez cienin si przeprawi dla poszukiwa upu. Kiedy na lady ludzkiego siedliska natrafi i ujrza stare kanu Kupaki (kade zdobne jest unikatowymi rzebieniami), wiedzia, e skarb nalaz, co ywo zaciekawi jego maoryskich ssiadw. Dwa dni pniej dua ekspedycja na owy na wysp Pitt przepyna z gwnego ldu. Autua siedzia na play i jak przybywaj patrza, zdbiay jedynie na widok wroga swego starego, przyprszonego siwizn, lecz ywotnego wielce, wydajcego wojenne okrzyki. Mj nieproszony towarzysz podry zakoczy sw opowie: Pies arok tego ajdaka zwdzi moeeka z kuchni i zdech, psiakrew, on, nie Maorys. Tak, Kupaka wychosta, ale on stary i od domu daleko, a jego mana czcze i godne. Maorysi z wojen yj i zemsty, i sporw, pokj ich zabija. Wielu do Nowej Zelandii wraca. Kupaka

monoci nie ma, jego ziemi nie ma. Potem zeszy tydzie, pan Ewing, ja pana widz i ja wiem, pan mi uratuje, ja wiem.

Poranna wachta w dzwon cztery razy uderzya i wit ddysty zarysowa si w mym bulaju. Spaem nieco, wszelako modlitwy me o zniknicie Moriori z nastaniem ranka nie zostay wysuchane. Udawa mu nakazaem, e ledwie co by si ujawni, i nie wzmiankowa ni sowem naszej nocnej rozmowy. Da znak, e poj, lecz najgorszego si obawiaem: spryt Indianina nie mg si z przebiegoci Boerhaavego rwna. Idc wzdu mostka, skrciem (Wieszczka wierzgaa jak ko jaki nieujedony) do oficerskiej mesy, zapukaem i do rodka wszedem. Pan Roderick i pan Boerhaave suchali kpt. Molyneux. Odchrzknem, yczc im dobrego poranka, na co nasz przyjazny kapitan zakl: Moesz pan mj poranek polepszy, jak pan std wyisz, ale ju! Chodno zapytaem, kiedy zatem kapitan miaby mono czas nale dla posuchania o Indianinie, co wanie person sw spod zwojw liny by ujawni, w mej tak zwanej kabinie zalegajcych. W ciszy, co nastpia, blada jak u rogatej jaszczurki cera kpt. Molyneux przybraa krwist barw woowej pieczeni. Nim wybuch nastpi, dodaem, e uciekinier twierdzi, jakoby marynarzem by zdatnym, i uprasza, by pozwolenie mu dano podr odpracowa. Pan Boerhaave kapitana uprzedzi spodziewanymi oskareniami i zakrzykn: Na holenderskich statkach ci, co ukrytym pasaerom sekunduj, ich los dziel! Przypomniaem Holendrowi, e eglujem pod bander brytyjsk, i zapytaem go tako, czemu, jeli pasaera pod zwojami liny ukrywa miabym, po wielokro upraszaem od czwartkowego wieczoru lin ekstraordynaryjn usun, bagajc tym sposobem o ujawnienie mej rzekomej konspiracji? Trafienie celne rezon mj zagrzao i zapewniem kpt. Molyneux, e ukryty pasaer, ochrzczony, do owego extremum si uciek, aby jego maoryski pan, co przyrzek by ciep wtrob swego niewolnika skonsumowa (przydaem nieco przypraw wasnej wersji wydarze), nie skierowa bezbonego swego gniewu przeciw Autuy zbawcy. Pan Boerhaave zakl. Wic ten Negr przeklty okazania wdzicznoci chce od nas? Nie odrzekem. Moriori jedynie o danie mu szansy wykazania swej przydatnoci na Wieszczce uprasza. Pan Boerhaave splun. Ukryty pasaer to ukryty pasaer, choby i brykami srebra s. Jak mu na imi?

Odrzekem, e nie wiem tego, gdy nie rozmawiaem z nim, jeno popiesznie do kapitana przybyem. Kpt. Molyneux nareszcie przemwi. Zdatny marynarz pierwszej klasy, powiadasz pan? Gniew jego ostyg wobec widokw zdobycia pary rk cennej, ktrej nie bdzie winien zapaty. Indianin? A on niby skd taki stary wyga morski? Powtrzyem, e i dwch minut do dla dziejw jego poznania, wszelako instynkt mi podszeptuje, e Indianin ma dusz praw. Kapitan brod potar. Panie Roderick, bd pan askaw pasaerowi naszemu i instynktowi jego towarzyszy i przywlec ich dzikusa pod bezan. Rzuci klucz pierwszemu oficerowi. Panie Boerhaave, flint prosz. Drugi oficer speni rozkaz. Ryzykowna sprawa ostrzeg mi pan Roderick. Humory Starego jedyn s ksig prawa na Wieszczce. Insza ksiga prawa, Sumieniem zwana, przestrzegan jest lex loci, gdziekolwiek bd Bg widzi odrzekem. Autua czeka swej prby w bawenianych ineksprymablach, ktrem kupi by w Port Jackson (Indianin na pokad z odzi pana DArnoq dosta si by niczym nieprzyodziany prcz swej prostej przepaski i sznura zbw rekina wok szyi). Plecy mia odkryte. Jego poranione ciao, jak miaem nadziej, dowd stanowi bdzie oporu i obudzi wspczucie w sercach tych, co je zobacz. otry za arrasem[7] wieci rozniosy o widowisku i wikszo zaogi na pokadzie si zebraa. (Henry, sprzymierzeniec mj, nadal w koi lea, niewiadom mego zagroenia). Kpt. Molyneux wzrokiem zmierzy z gry na d Moriori, jakby mua wycenia, i zwrci si do w te sowy: Pan Ewing, co niczego nie wie o tym, jake si na pokad mj dosta, utrzymuje, e masz si za eglarza. Autua mnie i z godnoci odrzek: Tak, sir, dwa lata na wielorybniku Missisipi z Hawru pod kpt. Maspero, cztery lata na Cornucopii z Filadelfii pod kpt. Catonem, trzy lata na brytyjskim handlowcu. Kpt. Molyneux przerwa i wskaza portki Autuy.

 Zwdzie ten ubir na dole? Autua na tyle przytomnoci mia, by wiedzie, e tako nade mn sd si odbywa. Ten chrzecijanin szlachetny da mi, sir. Zaoga wzrokiem powioda za palcem Indianina, we mnie wymierzonym, a pan Boerhaave uderzy w saby punkt. Ach, tak? Kiedy to dar ten ci ofiarowa? (Przez gow aforyzm ojca mego mi przeszed, Dla sdziego ogania, markuj zachwyt, ale dla caego sdu zbaamucenia, markuj nud, i udawaem, e paproch wyjmuj z oka). Autua odrzek z czujn bystroci umysu: Minut dziesi temu, sir, ja bez ubrania, ten pan szlachetny mwi: le bez ubrania, masz, odziej. Jeli marynarz z ciebie nasz kapitan kciukiem w gr wskaza zobaczym, czy opucisz grotbombramsel. Na to Indianina wahanie ogarno i niepewno, i poczuem, em na szczero sw jego postawi stawk szaleca, co teraz przeciw mnie si obraca, jednako Autua dostrzeg puapk. Sir, to nie grotmaszt, to bezanmaszt. Nieporuszony, kpt. Molyneux skin gow. askaw bd zatem opuci bezanbombramsel. Autua lekko na maszt wbieg i jem mie nadziej, e nie wszystko stracone jeszcze. Ledwie co wzesze soce nisko nad wod wiecio i oczy przymuszeni bylimy zmruy. Gotuj flint i mierz poinstruowa kapitan pana Boerhaavego, gdy Indianin przekroczy gafel bezanmasztu pal na m komend! Zaprotestowaem teraz z najwiksz moc, e Indianin przyj by najwitszy sakrament, wszelako kpt. Molyneux nakaza mi cicho by albo na powrt do Chathamw pyn. aden amerykaski kapitan czowieka by nie umierci, nawet Negra, tak ohydnym sposobem! Autua najwyszej z rei sign i przeszed po niej z mapi zrcznoci, mimo niespokojnego morza. Patrzc, jak agiel luzuje, jeden z najwikszych wyg morskich na pokadzie, surowy Islandczyk, spokojny, uczynny i pracowity czek, podziw wyrazi przy wszystkich zebranych obecnoci: Z ciemnoskrego rwny mnie wyga. U stp miast palcw haczyki ma rybackie! Taka wdziczno mi ogarna, em mg buty jego caowa. Niedugo Autua cay ju

agiel opuci operacja nieatwa nawet dla czterech ludzi zaogi. Kpt. Molyneux burkliwie wyrazi uznanie i nakaza Boerhaavemu flint schowa. Ale niech mi szg, jeli bodaj centa mu wypac. Odrabia bdzie podr a do Hawajw. Jeli z niego nie prniak, dopiero stamtd paci mu mog, jak wszystkim. Panie Roderick, pozwolenie ma dzieli koj po Hiszpanie, co si zabi. Piro stpiem, opisujc dnia wypadki. Nazbyt ciemno ju, by co widzie. roda, 20 listopada ~ Silna wschodnia bryza, diablo sona i drczca. Henry badanie przeprowadzi i ma dla mnie wieci grone, lecz nie najgroniejsze. Przypado ma to pasoyt Gusano Coco Cervello. Robak ten endemicznie zarwno w Melanezji, jak i w Polinezji wystpuje, wszelako nauce jest znanym ledwie od ostatnich lat dziesiciu. Mnoy si w ciekach cuchncych Batawii, bez wtpienia w owym wanie porcie si zaraziem. Do wntrza przyjty, wdruje naczyniami krwiononymi do cerebellum anterior mzgu ywiciela. (Std migreny me i zawroty gowy). W mzgu si zagniedziwszy, wkracza w faz rozwoju. Realista z ciebie, Adamie rzek mi Henry zatem piguki dla ciebie niesodkie bd. Gdy larwy pasoyta si wykluj, zamieniaj mzg ofiary w zrobaczywiay kalafior. Gazy gnilne powoduj nadymanie si usznych bbenkw i gaek ocznych, a pkn, uwalniajc chmur zarodnikw Gusano Coco. Tak brzmi mj wyrok mierci, lecz oto egzekucji wstrzymanie nadchodzi i apelacja. Domieszka urussium alkali i orinoco manganese sprawi, e mj Pasoyt zwapnieniu ulegnie, a laphrydisium myrrhae go rozpuci. Apteczka Henryego zawiera owe zwizki, lecz najwysz wag ma odpowiednie dozowanie. Mniej jak poowa drachmy z Gusano Coco nie oczyci, a wicej zabija pacjenta. Mj doktor ostrzega o tym, e gdy pasoyt umiera, jego worki z trucizn pkaj i wydzielaj sw zawarto, bd si wic gorzej czu, nim do penego zdrowia powrc. Henry nakaza mi nie szepn ni sowa o przypadoci, bo hieny, jak Boerhaave, na wraliwych eruj, a ciemni marynarze mog wrogo okaza wobec chorb im nieznanych. (Syszaem raz o eglarzu, ktry lekkie objawy trdu zdradza, w tydzie po wypyniciu z Makao w dugi rejs do Lizbony wspomnia Henry a cae towarzystwo wypchno nieszcznika za burt bez szansy obrony). W czasie mej rekonwalescencji Henry donosi bdzie Kurierowi z kambuza, e pan Ewing niewysoko gorczkuje za przyczyn klimatu i sam bdzie mi pielgnowa. Henry achn si, gdym wspomnia o zapacie. Zapata? Czy ty chorowity wicehrabia, ktremu bankowe bilety poduszki wypychaj?! Opatrzno podaa ci w m opiek, bo wtpi, zali bodaj piciu ludzi na tym oceanie bkitnym potrafi ci wyleczy. Zatem do licha z Zapat! Jedyne, o co upraszam, Adamie, to by by pacjentem posusznym! Przyjmuj askawie me proszki i w kabinie pozosta. Zajrz do ciebie po ostatniej szklance.

Z doktora mojego prawdziwy nieoszlifowany diament bez skazy. Nawet teraz, gdy sowa te pisz, do oczu zy wdzicznoci mi si cisn.

Sobota, 30 listopada ~ Proszki Henryego zaiste cudownym s medykamentem. Cenne drobiny przez nos wdycham z yeczki z koci soniowej i w teje samej chwili rozarzona bogo wntrze me pali. Zmysy czujnoci nabieraj, ale czonki niby w Lete zanurzone. Parazyt mj nadal wije si nocami, niby paluszek dziecka nowo narodzonego, spazmy blu wzbudzajc i sprowadzajc sny grzeszne i potworne. Znak to pewny Henry mi pociesza e Robak twj na remedium zareagowa i szuka schronienia w zakamarkach kanaw cerebralnych, skd wizje pyn. Prno Gusano Coco si kryje, drogi Adamie, prno. Ju my go w ykurzym. Poniedziaek, 2 grudnia ~ Za dnia w trumnie mej gorco jak w piecu i stronice te pot mj skrapia. Tropikalne soce wielko krgu zwiksza i wypenia poudniowe niebo. Mczyni wpnadzy pracuj, ze spalonymi od soca torsami, w kapeluszach somkowych. Z poszycia sczy si smoa palca, co si do podeszew przykleja. Deszczowe szkway zrywaj si znikd i z rwn szybkoci znikaj, a pokad schnie z sykiem w minut ledwie. Meduzy bbelnice pulsuj w rtciowym morzu, ryby latajce oczarowuj patrzajcego, a ochrowe cienie rekinw motw kr wkoo Wieszczki. Wczeniej na kaamarnic nastpnem, co z wody przeskoczya nadburcie! (Jej oczy i gba tecia mego przypominay). Woda, ktrej na Chatham nabralimy, sonawa si zrobia i bez yka brandy odek mj podnosi bunt. Gdy w szachy nie gramy, ju to w kabinie Henryego, ju to w mesie, w trumnie mej wypoczynku zaywam, a Homer ukoysze mi do snu, falujcego wypenionymi wiatrem aglami Ateczykw. Autua wczoraj do drzwi mej trumny zapuka dla podzikowania mi za ocalenie mu skry. Mwi, e winien mi wdziczno (szczera prawda), a do dnia, gdy on me ycie ocali (co oby nigdy konieczne nie byo!). Zapytaem, jakimi znajduje swe nowe obowizki. Lepiej jak suy u Kupaki, pan Ewing. Zreszt, pojmujc obawy me, e kto wiadkiem mgby by pogawdki naszej i kpt. Molyneux donie, Moriori powrci do kubryku i od tamtej pory mi nie szuka. Jak mi Henry ostrzega: Jedn rzecz jest Negrowi ko rzuci, a insz cakiem na cae ycie go wzi! Przyja midzy rasami, Ewing, nigdy przywizania midzy wiernym psem myliwskim a jego panem nie przekroczy. Wieczorami doktor i ja zaywamy spaceru po pokadzie, nim na sen wrcim do kajut.

Przyjemnie wdycha chodniejsze ju powietrze. Wzrok si w korytarzach morskiej fosforescencji zatraca i w Missisipi caej gwiazd, niebem pyncej. Minionego wieczoru ludzie zebrali si na pokadzie dziobowym dla splatania przy wietle latar lin z kokosowych wkien i zakaz wchodzenia niezatrudnionym wydawa si nie obowizywa. (Odkd nastpi incydent z Autu, pogarda dla moci Kutazwisa zanika, a i sam epitet tako). Zamas dziesi strof o burdelach wiata zapiewa, plugawych do, by najrozpustniejszy z satyrw w psach stan. Henry z wasnej woli zapiewa strof jedenast (Mary OHairy z Invernary), od ktrej nastrj jeszcze nieprzyzwoitszy si zrobi. Nastpnie Rafaela do piewu przymuszono. Usiad na belce od bukszprytu w bok idcej i zapiewa te strofy gosem lubo nieuksztaconym, to wszak szczerym i z serca pyncym: Za wod wzdycham Shenandoah Cudniejsz nili sen. Dzi brzeg twj ku mnie tskno woa, Jam na Missouri hen. Za Shenandoah ma pie w tsknocie Za wod, za falami, A u fregaty agle w opocie, Brasy napite wiatrami. Wielka Missouri, szeroka rzeko, Do wiatru reje dr. O, Shennandoah, losem czowieka ao i marno s. Milczenie grubiaskich marynarzy wikszym byo uznaniem nili najwzniolejsze z panegirykw. Skd Rafael, modzian w Australii urodzony, na pami zna pie amerykask? Nie wiedziaem, e ona Jankesw odrzek skonfundowany. Matka uczya, nim pomara. Tylko to jedno po niej mam. W duszy siedzi. Do pracy swej powrci, niezgrabnie i z szorstkoci niejak. Wraz z Henrym na powrt wrogo wyczulimy, jak emanuj zajci robot wobec przygldajcych si prniakw, pozostawilimy wic pracujcych ich mozoowi.

Wpis mj z 15 padziernika czytam, gdym pierwsz raz Rafaela spotka

Listy z Zedelghem Chteau Zedelghem Neerbeke West Vlaanderen 29 vi 1931

Sixsmith, niem, e staem w sklepie z porcelan, tak zastawionym od podogi a hen, wysoko pod sufit pkami penymi porcelanowych antykw, e lada ruch miniem zrzuciby kilka z nich i roztrzaska. I wanie tak si stao, ale zamiast oskotu rozlego si dostojne wspbrzmienie wiolonczeli i czelesty w tonacji D-dur (?), trzymane przez cztery takty. Przegubem strciem z postumentu waz z epoki Ming Es-dur, caa sekcja smyczkowa, wspaniaa, rozsadzajca umys, anioowie kali. Tym razem, dla uzyskania nastpnej nuty, z rozmysem roztrzaskaem figurk wou, potem dojareczki, potem Sobotniego Dziecicia orgia szrapneli wypenia przestrze, boskie harmonie w mej gowie. Och, co za muzyka! Mign mi ojciec obliczajcy warto rozbitych przedmiotw, byskaa stalwka, ale nie mogem dopuci, by muzyka ucicha. Wiedziaem, e stabym si najwikszym kompozytorem stulecia, gdybym tylko potrafi t muzyk zawadn. Ogromny miejcy si Kawaler cinity o cian uwolni dudnic bateri bbnw. Obudziem si w apartamencie w Imperial Western, poborcy Tama Brewera prawie rozwalali mi drzwi i na korytarzu trwao okrutne zamieszanie. Nawet nie poczekali, a si ogol niebywae prostaki z tych zbirw. Nie miaem wyboru, jak tylko szybko wydosta si na zewntrz przez okno w azience, nim cay ten rozgardiasz sprowadzi kierownika, ktry odkryje, e mody dentelmen z numeru 237 nie ma rodkw na uregulowanie pokanych ju zalegoci. Ucieczka nie odbya si bez komplikacji, przykro rzec. Rynna oderwaa si od uchwytw z dwikiem gwaconych skrzypiec i twj druh, wywinwszy kozioka, run w d. Na prawym poladku jeden wielki siniak. Cudem jakim nie zgruchotaem krgosupa i nie nabiem si na balustrad. Wycignij z tego nauk, Sixsmith. Gdy niewypacalny, miej ze sob jak najmniej rzeczy i waliz wystarczajco solidn, by rzuci j na londyski chodnik z okna pierwszego czy drugiego pitra. Nie bierz pokoju wyej. Zaszyem si w herbaciarni wcinitej w czarny od sadzy zakamarek Victoria Station, prbujc transkrybowa muzyk ze sklepu z porcelan ze snw nie mogem wyj poza ndzne dwa takty. Oddabym si w apy Tama Brewera, byleby t muzyk odzyska. Czuj si podle. Robociarskie typy otaczay mnie z ich mierdzcymi oddechami, papuzimi gosami i niczym nieuzasadnionym optymizmem. Twardo na ziemi sprowadza myl, jak jedna przeklta noc

bakarata moe tak nieodwoalnie zmieni status spoeczny czowieka. Ci sklepikarze, szoferzy i straganiarze mieli wicej pkoronwek i miedziakw zachomikowanych w zatchych materacach w Stepney, ni mog powiedzie o sobie, Synu Duchownej Grubej Ryby. Miaem widok na uliczk ponurzy kopici pdzili jak trzydziestki dwjki w allegro Beethovena. Czy obawiaem si ich? Nie, boj si by jednym z nich. C warte wyksztacenie, wychowanie i talent, jak si jest goodupcem? A jednak nadal nie mog uwierzy. Ja, Czek Caiusa[8], balansuj na skraju ubstwa. Przyzwoite hotele nie pozwalaj mi teraz zadeptywa swoich holw. Nieprzyzwoite daj z gry gotwki. Nie mam ju dostpu do adnego szanowanego stolika do kart po tej stronie Pirenejw. W kadym razie, podsumowaem, jaki mam wybr: (i) Uy mizernych funduszy na wynajem brudnego pokoju w jakiej kwaterze, wybaga par gwinei u Wuja Cecyla Ltd., uczy afektowane panienki gra gamy i starym pannom szlifowa technik. Daj spokj. Jeli potrafibym udawa uprzejmo wobec cymbaw, dalej podcierabym tyek profesorowi Mackerrasowi razem z innymi magistrantami. Nie, zanim to nawet gono powiesz, nie mog biec z powrotem do Ojczulka z jeszcze jednym cri de cur. Potwierdzioby to kade zatrute sowo, ktre o mnie wyrzek. Raczej skocz z mostu Waterloo i dam si sponiewiera Starej Matce Tamizie. Sowo. (ii) Odnale ludzi z Caiusa, podliza im si i wprosi na letnie wczasy. Problematyczne, z tych samych przyczyn, co (i). Jak dugo dabym rad ukrywa wychudzony pugilares? Jak dugo potrafibym unika szponw ich litoci? (iii) Mgbym odwiedzi bukmachera ale jeli przegram? Przypomnisz mi pewnie, e sam si o to prosiem, Sixsmith, ale daruj sobie swoj zadr klasy redniej i jeszcze troch trzymaj moj stron. Przez ca dugo zatoczonego peronu zawiadowca ogasza, e pocig do Dover na statek do Ostendy ma trzydzieci minut opnienia. Zawiadowca by jak krupier, wzywa mnie, by podwoi stawk albo wyj z gry. Jeli zamrze w bezruchu, siedzie cicho i sucha wiat sam przesieje dla czowieka jego wasne pomysy, szczeglnie na brudnym dworcu w Londynie. Jednym haustem dopiem mydlan herbat i udaem si przez hal dworcow do kasy po bilet. Powrotny do Ostendy by zbyt drogi w tak opakany stan popadem. Wsiadem do wagonu w chwili, gdy gwizd lokomotywy wyrzuci gwatownym wybuchem rj Furii na pikolo. W kocu ruszylimy. Wyjawi teraz trzeba mj plan, do ktrego natchn mnie pewien tekst w Timesie i dugi pijacki sen w apartamencie w Savoyu. W Belgii, na prowincji, na poudnie od Bruges, mieszka z dala od ludzi pewien angielski kompozytor nazwiskiem Vyvyan Ayrs. Nie syszae o nim, bo muzyczny prostak, lecz jest on jednym z wielkich. Jedyny Brytyjczyk swego pokolenia, ktry odrzuci patos, pomp i rustykalny wdzik. Przez chorob nie stworzy niczego nowego od wczesnych lat dwudziestych jest na p lepy i ledwo trzyma piro ale recenzja jego Secular Magnificat w Timesie (wykonanego w zeszym tygodniu w St. Martins) wspominaa te o caej szufladzie niedokoczonych dzie. Wymyliem, e pojad do Belgii, przekonam Vyvyana Ayrsa, e powinien mnie zatrudni jako osobistego sekretarza, przyjm jego propozycj pobierania od niego lekcji, wystrzel na muzyczny firmament, zdobd saw i fortun wspmiern do mych talentw i zmusz Ojczulka do przyznania, e owszem, syn,

ktrego wydziedziczy, to ten Robert Frobisher, najgenialniejszy brytyjski kompozytor swych czasw. A czemu by nie? Nie miaem lepszego planu. Wiem, jczysz i z niedowierzaniem potrzsasz gow, Sixsmith, ale i umiechasz si i dlatego ci kocham. Droga do La Manche bez wikszych wydarze, rakowate przedmiecia, monotonne pola i pastwiska, brudne Sussex. Dover to czysta groza obstawiona bolszewikami, sawione w wierszach klify maj w sobie tyle romantyzmu, co moja dupa, i nawet kolor podobny. Zmieniem w porcie ostatnie szylingi na franki i wykupiem kabin na Krlowej Kentu, przerdzewiaej ajbie, ktra wyglda, jakby pamitaa jeszcze wojn krymsk. Ze stewardem o twarzy jak ziemniak nie zgodzilimy si co do tego, czy jego bordowy uniform i anemiczna broda zasuguj na napiwek. Prychn na moj walizk i teczk z rkopisem. Rozsdnie z pana strony podrowa bez bagau, sir. I zostawi mnie, ebym sobie radzi sam. I bardzo dobrze. Na kolacj by kurczak z balsowego drewna, rozgotowane ziemniaki i skundlony klaret. St dzieli ze mn pan Victor Bryant, krl sztucw z Sheffield. O muzyce nie mia najmniejszego pojcia. Objania mnie w fascynujcej dziedzinie yek przez wikszo posiku, bdnie biorc uprzejmo za zainteresowanie, i z miejsca zaproponowa mi prac w swym dziale sprzeday! Uwierzysz? Podzikowaem (ze miertelnie powan min) i wyznaem, e prdzej bym poyka yki, ni je sprzedawa. Trzykrotny potny ryk syreny, silniki zmieniy ton, poczuem, jak statek odbija od nabrzea, wyszedem na pokad popatrze, jak Albion znika w mrocznej mawce. Nie byo ju powrotu; wyranie dotary do mnie konsekwencje tego, co zrobiem. R.V.W. dyrygowa Orkiestr Umysu grajc Symfoni Morsk, Odpy, steruj jedynie na gbokie wody, bez troski, ma duszo, badajc, ja z tob, ty ze mn[9]. (Nie przepadam za tym dzieem, ale genialnie si wpisywao w nastrj). Na Morzu Pnocnym wiao i cay si trzsem, woda obryzgiwaa mnie od stp do gw. Lnica, czarna to zapraszaa, bym skoczy. Nic sobie z tego nie robiem. Poszedem spa wczenie, przekartkowaem Kontrapunkty Noyesa, wsuchaem si w dalekie dwiki orkiestry dtej z maszynowni i szybko skreliem powtarzajcy si pasa na puzon, oparty na rytmach statku, ale raczej nic wielkiego, a potem zgadnij, kto zapuka do drzwi? Kartoflowaty steward po wachcie. Dosta ode mnie znacznie wicej ni napiwek. aden Adonis z niego, kocisty, ale peen inwencji, jak na przedstawiciela swojej klasy. Wygoniem go potem i zapadem w gboki sen sprawiedliwych. Jaka cz mnie pragna, eby ta podr nie miaa koca. Ale jednak miaa. Krlowa Kentu wlizgna si przez mtne wody w nierwne zby bliniaczej siostry Dover, Ostendy, Panny Lekkich Obyczajw. Bardzo wczesnym rankiem chrapanie Europy rozlegao si pomrukiem niszym ni tuba basowa. Ujrzaem pierwszych miejscowych Belgw, cigncych skrzynie, kccych si i mylcych po flamandzku, holendersku czy jakiemu tam. Pdem spakowaem waliz, w obawie, by statek nie odpyn z powrotem do Anglii ze mn na pokadzie; czy te raczej w obawie, by samemu do tego nie dopuci. Chwyciem par owocw z misy w kuchni pierwszej klasy i zbiegem po trapie, zanim ktokolwiek z galonami na mundurze mgby mnie dopa. Postawiem stop na kontynentalnym bruku i zapytaem celnika o dworzec kolejowy. Wskaza zgrzytajcy tramwaj, peen niedoywionych robotnikw, krzywicy i ndzy. Wolaem ju per pedes, nawet mimo mawki. Szedem wzdu torw tramwajowych przez trumienne ulice. Ostenda caa jest w szarociach

tapioki i plamistych brzach. Pomylaem, przyznam, e Belgia to by do gupi wybr na ucieczk. Kupiem bilet do Bruges i usadowiem si w nastpnym pocigu nie byo peronu, uwierzysz? rozwalajcym si i pustym. Przesiadem si do innego przedziau, bo w moim by nieprzyjemny zapach, ale we wszystkich unosi si jaki smrd. eby oczyci powietrze, wypaliem papierosy wyebrane od Victora Bryanta. Gwizdek zawiadowcy rozleg si o waciwym czasie, lokomotywa wytya si jak artretyczny sufragan, stkajcy na nocniku i zmusia do ruchu. Niedugo potem, wypuszczajc kby pary, mkna przez zamglony krajobraz peen zaniedbanych waw ochronnych i wypalonych przez wojenne pociski zagajnikw. Jeli mj plan si powiedzie, Sixsmith, ju niedugo moe przyjedziesz do Bruges. Zjawisz si wtedy o szstej rano, w porze jak z gnossienne. Zagubisz si pord dotknitych krzywic ulic, lepych kanaw, bram z kutego elaza, bezludnych podwrek mog dalej? dzikuj pord nieufnych gotyckich wich skorup, dachw, wznoszcych si jak Ararat, omszaych ceglanych wie, redniowiecznych nawisw, prania zwisajcego z okien, wirw brukowej kostki wcigajcych wzrok, zegarowych krlewiczw i wyszczerbionych krlewien wybijajcych godziny, czarnych od sadzy gobi i trzech czy czterech oktaw dzwonw, jednych spokojnych, innych ywych. Zapach wieego chleba zawid mnie do piekarni, gdzie kobieta o zdeformowanej twarzy bez nosa sprzedaa mi tuzin sodkich rogalikw. Chciaem tylko jeden, ale pomylaem, e ma wystarczajco duo problemw. Wz ze starzyzn wyoni si z turkotem z mgy, a bezzbny wonica przyjanie do mnie zagada, lecz mogem odpowiedzie jedynie: Excusez-moi, je ne parle pas le Flamand na co on rozemia si jak Krl Goblinw. Daem mu rogalika. Mia brudn rk, pokryty parchem szpon. W uboszej dzielnicy (uliczki mierdziay ciekami), dzieciaki pomagay matkom przy pompach, napeniajc popkane dzbanki brunatn wod. W kocu dopada mnie caa ta gorczka, usiadem na schodach konajcego wiatraka, eby zapa oddech, otuliem si przed wilgoci i zapadem w sen. Nastpne, co pamitam, to to, e jaka wiedma trca mnie kijem mioty i skrzeczy co jak: Zie gie doad misschien? tylko mnie nie cytuj. Bkitne niebo, ciepe soce, nigdzie nawet jednej smuki mgy. Zmartwychwstay, zamrugaem oczami i poczstowaem j rogalikiem. Przyja go nieufnie, schowaa do fartucha na pniej i wrcia do zamiatania, mruczc pradawn piewk. Miaem szczcie, e mnie nie okradziono. Podzieliem si kolejnym rogalikiem z picioma tysicami gobi, ku zazdroci ebraka, wic jemu te musiaem da jeden. Poszedem z powrotem t sam drog, ktr chyba przyszedem. W dziwnym, picioktnym oknie blada suca ukadaa fioki w wazonie z rnitego szka. Dziewczta fascynuj w inny sposb. Sprbuj ich kiedy. Zastukaem w szyb i zapytaem po francusku, czy nie uratowaaby mi ycia, zakochujc si we mnie. Pokrcia gow, ale obdarzya mnie rozbawionym umiechem. Zapytaem, gdzie mog znale posterunek policji. Wskazaa skrzyowanie. Czowiek rozpozna drugiego muzyka w kadym towarzystwie, nawet wrd policjantw. Ma najbardziej szalone spojrzenie, wosy w najwikszym nieadzie i jest albo wygodniale kocisty, albo jowialnie przy koci. Ten francuskojzyczny inspektor, grajcy na roku angielskim w miejscowym towarzystwie operowym, sysza o Vyvyanie Ayrsie i uprzejmie naszkicowa mi map drogi do Neerbeke. Za informacj zapaciem mu dwa rogale. Zapyta, czy

przez La Manche przewiozem take brytyjski samochd jego syn pasjonowa si austinami. Powiedziaem, e nie mam samochodu. To go zaniepokoio. Jak dostan si do Neerbeke? Nie jedzi tam aden autobus, nie ma linii kolejowej, a dwadziecia pi mil to upiornie duga przechadzka. Zapytaem, czy mog poyczy na czas nieokrelony jego policyjny rower. Odrzek, e to niecodzienna proba. Zapewniem go, e sam jestem niecodzienny, i wyjaniem mu w skrcie charakter mej misji do Ayrsa, najsynniejszego adoptowanego syna Belgii (musi ich by tak niewielu, e moe to nawet by prawda), w subie europejskiej muzyki. Powtrzyem prob. Nieprawdopodobna prawda suy czasem czowiekowi lepiej ni prawdopodobna fikcja, i wanie teraz tak byo. Uczciwy sierant wzi mnie do skadziku, gdzie zagubione rzeczy oczekuj swych prawowitych wacicieli przez kilka miesicy (zanim trafi na czarny rynek) lecz najpierw chcia usysze moj opini o jego barytonie. Uraczy mnie eksplozj Recitar!... Vesti la giubba! z I Pagliacci. (Gos do przyjemny w dolnych rejestrach, ale powinien jeszcze popracowa nad oddechem, a jego vibrato drao jak zakulisowa blacha do robienia grzmotw). Daem mu kilka muzycznych wskazwek; otrzymaem poyczk w postaci wiktoriaskiego enfielda plus sznur do przywizania walizy i teczki do siodeka, a take tylny botnik. yczy mi bon voyage i dobrej pogody. Adrian nigdy nie maszerowa drog, ktr wyjechaem na rowerze z Bruges (zbyt gboko na terytorium Hunw), niemniej czuem pokrewiestwo z mym bratem, oddychajc tym samym powietrzem na tej samej ziemi. Nizina jest paska jak Fens, ale zaniedbana. Po drodze posiliem si ostatnimi rogalikami i w pobliu podupadych chat zatrzymaem si na par ykw wody. Nikt nie mwi zbyt wiele, ale nikt nie powiedzia Nie. Przez wiatr w twarz i spadajcy wci acuch popoudnie chylio si ju ku wieczorowi, nim w kocu dotarem do Neerbeke, wioski, w pobliu ktrej mieszka Ayrs. Milczcy kowal pokaza mi, jak dosta si do Chteau Zedelghem, rozpracowujc moj map ogryzkiem owka. cieka poronita porodku dzwonkami i kwiatami lnicy zaprowadzia mnie obok opuszczonej strwki do niegdy imponujcej alei wiekowych topoli woskich. Zedelghem jest bardziej okazae ni nasze probostwo; kilka rozpadajcych si wieyczek zdobi zachodnie skrzydo, lecz nie dorastaj do Audley End czy wiejskiej siedziby Capon-Tenchw. Wypatrzyem dziewczyn na koniu na niskim wzgrzu, zwieczonym rozupanym bukiem. Minem ogrodnika rozrzucajcego sadz przeciw limakom w ogrdku warzywnym. Na frontowym dziedzicu nadmiernie uminiony kamerdyner czyci silnik cowleya. Gdy dostrzeg, e si zbliam, wsta i czeka na mnie. Na tarasie, na skraju tego fryzu, pod kipic kwieciem glicyni, siedzia czowiek na wzku inwalidzkim i sucha radia. Vyvyan Ayrs, jak mniemam. atwiejsza cz mego marzenia wanie si urzeczywistnia. Oparem rower o cian, powiedziaem kamerdynerowi, e mam spraw z jego panem. By do uprzejmy i zaprowadzi mnie na taras do Ayrsa oraz zaanonsowa moje przybycie po niemiecku. Ayrs to ledwie cie czowieka, jakby choroba wyssaa z niego wszystkie ywotne soki, ale zatrzymaem si i uklkem na ulowej alejce, jak sir Persival przed krlem Arturem. Nasza uwertura miaa przebieg mniej wicej nastpujcy: Dzie dobry panu.

 A pan kto, u diaba? To ogromny zaszczyt... Pytam: kim pan u diaba jest? Robert Frobisher, sir, z Saffron Walden. Jestem byem studentem sir Trevora Mackerrasa w Caius College i przyjechaem a z Londynu, eby... A z Londynu rowerem? Nie. Poyczyem rower od policjanta w Bruges. Hmm. Pena namysu przerwa. Musia pan jecha wiele godzin. Byo ciko, lecz jake wspaniale. Jak u pielgrzymw, wspinajcych si pod gr na kolanach. Co to znowu za brednie? Chciaem udowodni, e ubiegam si na serio. Serio ubiega si pan o co? O posad paskiego osobistego sekretarza. Oszala pan? To pytanie zawsze jest bardziej podstpne, ni si wydaje. Raczej nie. Ale ja nie dawaem ogoszenia o potrzebie sekretarza! Wiem, sir, ale pan go potrzebuje, nawet jeli jeszcze pan o tym nie wie. Artyku w Timesie gosi, e nie jest pan w stanie komponowa nowych dzie z powodu choroby. Nie mog dopuci, by paska muzyka przepada. Jest stanowczo zbyt cenna. Przyjechaem zatem, by oferowa panu swe usugi. C, nie przegoni mnie. Mwi pan, e jak si nazywa? Powtrzyem. Jeden z modych talentw Mackerrasa?

 Szczerze mwic, sir, by mi niechtny. Jak ju sam przekonae si na wasnej skrze, potrafi by intrygujcy, gdy si postaram. Tak? A dlaczeg to? W uczelnianym periodyku napisaem, e jego 6. Concerto na flet odchrzknem niewolniczo naladuje Saint-Saensa z jego najbardziej kwiecistego okresu przed dojrzewaniem pciowym. Odebra to osobicie. Napisae tak pan o Mackerrasie? Ayrs sapa, jakby mu kto piowa ebra. Ja myl, e odebra to osobicie. Cz nastpna jest krtka. Kamerdyner wprowadzi mnie do salonu z dekoracjami w kolorze bladozielonym, nieciekawym Farquhardem z owcami i stogami ztego zboa i do kiepskim holenderskim pejzaem. Ayrs wezwa swoj on, pani van Outryve de Crommelynck. Zachowaa panieskie nazwisko a przy takim nazwisku, ktby mia jej to za ze? Pani domu bya chodno uprzejma i spytaa, czym si do tej pory zajmowaem. Odpowiedziaem zgodnie z prawd, cho skryem wyrzucenie z Caiusa pod paszczykiem tajemniczej choroby. Sowem nie pisnem o mych obecnych finansowych tarapatach im wiksze, tym ofiarodawcy bardziej niechtni. Oczarowaem ich dostatecznie. Ustalono, e mog zosta w Zedelghem przynajmniej na t noc. Ayrs mia rano sprawdzi moje muzyczne talenta i wtedy podj decyzj co do mojej propozycji. Ayrs nie pojawi si jednak na kolacji. Moje przybycie zbiego si z pocztkiem nawiedzajcego go co dwa tygodnie ataku migreny, podczas ktrego nie wychodzi ze swoich pokojw przez cay dzie czy dwa. Moje przesuchanie jest przesunite, a si lepiej poczuje, wic los mj nadal wisi na wosku. Z rzeczy milszych Piesporter i homar a lamericaine dorwnyway wszystkiemu z kuchni Imperialu. Zachciem gospodyni do rozmowy myl, e pochlebiao jej, ile wiedziaem o jej synnym mu, i wyczua moj niekaman mio do muzyki. O, jedlimy take z crk Ayrsa, mod amazonk, ktr krtko widziaem wczeniej. Mlle Ayrs to rozmiowane w koniach stworzenie lat siedemnastu, ktre po mamie odziedziczyo zadarty nos. Nie mogem wydoby z niej jednego uprzejmego sowa przez cay wieczr. Czy moe widziaa we mnie podejrzanego nacigacza, ktry ostatnio nie ma szczcia i ktry zjawi si, eby zwabi jej chorego ojca we wspania, pogodn staro, do ktrej ona nie bdzie miaa wstpu i nikt jej tam nie zaprosi? Ludzie s skomplikowani. Ju mina pnoc. Chteau pi, wic i ja si kad. Twj R.F.

Zedelghem 3 vii 1931

Telegram, Sixsmith? Ty tumanie! Bagam, nie przysyaj ich wicej telegramy zwracaj uwag! Tak, nadal jestem Zagranic i tak, bezpiecznie ukryty przed zbirami Brewera. Podarem na strzpy prob rodzicw o wiadomo, gdzie jestem, i rzuciem do Cam. Ojczulek jest zaniepokojony tylko dlatego, e wierzyciele trzs nim, aby zobaczy, czy z rodzinnego drzewa nie spadn czasem jakie banknoty. Ale dugi wydziedziczonego syna to sprawa tylko i wycznie owego syna i niczyja wicej uwierz, sprawdzaem prawne zawioci. Mater nie panikuje. Panika ogarnia j tylko wtedy, gdy w karafce koczy si whisky. Moje przesuchanie odbyo si w pracowni muzycznej Ayrsa przedwczoraj po lunchu. Sukces nie by powalajcy, delikatnie mwic nie wiem, ile dni tu zabawi. Przyznam, e pewien dreszcz mnie przeszed, gdy przedtem usiadem na taborecie przy osobistym fortepianie Vyvyana Ayrsa. Orientalny dywan, wywiechtana otomana, bretoski kredens zastawiony pulpitami na nuty, fortepian Bsendorfera, kurant, wszystkie byy wiadkami poczcia i narodzin Wariacji Matrioszkowych i jego cyklu pieni Wyspy Towarzystwa. Gadziem t sam wiolonczel, ktra pierwsza wibrowaa przy Untergehen Violoncellokonzert. Syszc, jak Hendrick wiezie swego pana w moj stron, przestaem myszkowa i odwrciem si w stron drzwi. Ayrs puci mimo uszu moje Mam nadziej, e czuje si pan ju lepiej, panie Ayrs i kaza, by kamerdyner ustawi go w wzku twarz do okna na ogrd. No wic? zapyta, gdy bylimy ju sami od p minuty. Dalej. Niech pan zrobi na mnie wraenie. Zapytaem, co chce usysze. To musz te wybra program? Opanowa pan Trzy lepe myszki? Usiadem wic przy bsendorferze i zagraem syfilitycznemu gburowi Trzy lepe myszki na mod zjadliwego Prokofiewa. Ayrs nie skomentowa. Graem dalej, ju subtelniej, Nokturn F-dur Szopena. Przerwa mi z jkiem. Prbuje mi pan wsun do pod halk, Frobisher? Graem Dygresj na temat Lodovico Roncalii wasnego autorstwa V.A., lecz nim przebrzmiay pierwsze dwa takty, zakl jak szewc, waln lask w podog i powiedzia: Od samozaspokajania si lepnie, nie uczyli pana tego w Caiusie? Zignorowaem go i dokoczyem utwr idealnie co do nuty. Przy finaowych fajerwerkach postawiem na K212 w A-dur Scarlattiego, bete noire rnych arpeggio i popisw akrobatycznych. W jednym czy dwch miejscach mi nie wyszo, ale nie staraem si przecie o posad koncertowego solisty. Kiedy skoczyem, V.A. kiwa gow w rytmie sonaty, ktra wanie wybrzmiaa, a moe dyrygowa zamazanymi, koyszcymi si topolami. Okropnie,

Frobisher, wyno mi si natychmiast z domu dotknoby mnie, ale nie zdziwio. Lecz on zamiast tego przyzna: Ma pan zadatki na muzyka. adny dzie dzisiaj. Niech pan przejdzie si nad staw, pooglda kaczki. Musz troch pomyle, zanim postanowi, czy znajd sposb wykorzystania paskich... talentw, czy te nie. Wyszedem bez sowa. Wyglda na to, e stary cap chce mnie, ale wycznie, gdy bd tak wdziczny, e a aosny. Gdyby portfel pozwala, wynajbym takswk z powrotem do Bruges i zarzuci ten bdny pomys. Zawoa za mn: Drobna rada, Frobisher, gratis. Scarlatti by klawesynist, nie pianist. Nie zalewaj go pan tak kolorem i nie uywaj pedau do podtrzymania nut, ktrych nie potrafi pan podtrzyma palcami. Odciem si, e musz troch pomyle, zanim postanowi, czy znajd sposb wykorzystania jego... talentu. Przeszedem dziedziniec, gdzie ogrodnik o twarzy koloru buraka oczyszcza zapchan zielskiem fontann. Pokazaem mu, e chc rozmawia z jego pani, i to pronto nie jest najbardziej lotny a on zrobi nieokrelony ruch rk w stron Neerbeke, udajc, e trzyma kierownic. Wybornie. C teraz? Pooglda kaczki? Prosz bardzo. Mgbym udusi park i zawiesi w szafie V.A. Taki miaem czarny nastrj. Zakwakaem wic i zapytaem ogrodnika: Gdzie? Wskaza na buk, a jego gest mwi trzeba pj tdy, i to po drugiej stronie. Wyruszyem w tamtym kierunku, przeskoczyem zaronity rw, ale nim dotarem do grzbietu wzgrza, dobieg mnie odgos koskiego galopu i panna Eva van Outryve de Crommelynck od tej pory musi jej wystarczy zwyke Crommelynck, bo zabraknie mi atramentu podjechaa do mnie na swoim czarnym koniu. Przywitaem j. Okraa mnie kusem jak krlowa Boadicea, znaczco milczc. Ale dzi parno zaczem pogawdk z ironi. Myl, e w cigu dnia bdziemy mieli deszcz, nie uwaa pani? Nie odpowiedziaa. Pani dresa jest lepszy, ni pani maniery dodaem. Nic. Na polu rozlegy si wystrzay z dubeltwek i Eva uspokoia wierzchowca. Wyjtkowy okaz, nie mona mie pretensji do konia. Zapytaem Ev o imi rumaka. Odgarna czarne spirale lokw z policzkw. Jai apelle le poney Nefertiti, dapres cette reine dEgypte qui mest si chere. I zatoczya konia.

 Prosz, to mwi! zawoaem i patrzyem, jak dziewczyna galopuje przed siebie, a staa si tylko figurk z miniatury van Dycka. Wystrzeliem za ni grad pociskw eleganckimi ukami. Zwrciem dziaa na Chteau Zedelghem i rozwaliem skrzydo Ayrsa, zmieniajc je w dymic ruin. Przypomniaem sobie, w jakim kraju jestemy, i przestaem. Za rozupanym bukiem ka opada ku stawowi, bkitnemu jak ornament pejzau, caemu w abim kumkaniu. Staw pamita lepsze czasy. Rozwalajca si kadka czy wysepk z brzegiem i ronie tam mnstwo rowych lilii. Od czasu do czasu zote rybki plusn i bysn jak pensy wrzucone do wody. Kaczki mandarynki kwacz o chleb, ebrz, cho w doskonale skrojonym odzieniu co jak ja sam. Jaskki uwiy gniazda w szopie na odzie z pokrytych smo desek. Pod rzdem grusz pozostao sadu? pooyem si w trawie i oddaem bimbaniu, ktr to sztuk doprowadziem do perfekcji podczas dugiej rekonwalescencji. Bimba i leni si to tak rne pojcia, jak smakowa i re. Obserwowaem napowietrzn rozkosz spkujcych waek. Syszaem nawet delikatne bzyczenie ich skrzydeek, ekstatyczny dwik, jak papierowe wstki w szprychach roweru. Przyjrzaem si padalcowi, badajcemu miniaturow Amazoni wok korzeni, gdzie leaem. Byo cicho? Nie, niezupenie. Duo pniej zbudziy mnie pierwsze kropelki deszczu. Cumulonimbusy osigay mas krytyczn. Pognaem co si w nogach z powrotem do Zedelghem, eby sysze w uszach wist pdzcego powietrza i czu, jak na twarz spadaj mi pierwsze wielkie krople, bbnice jak paeczki ksylofonu. Ledwo miaem czas przebra si w jedyn czyst koszul przed gongiem na kolacj. Pani Crommelynck przeprosia mnie, lecz jej mowi nadal nie dopisywa apetyt, a demoiselle wolaa zje sama. Jak dla mnie wybornie. Duszony wgorz, sos z trybuli, deszcz pluskajcy o taras. W przeciwiestwie do Frobisherii i wikszoci znanych mi angielskich domw, posiki w chteau nie odbywaj si w cakowitym milczeniu i Mme C. opowiedziaa mi nieco o swojej rodzinie. Crommelynckowie mieszkali w Zedelghem od dawien dawna, gdy Bruges byo najruchliwszym portem Europy (tak mi powiedziaa, trudno da wiar), co czynio z Evy ukoronowanie szeciu wiekw rozrodu. Nabraem do tej kobiety troch cieplejszego stosunku. Trzyma si po msku i w rogowej fifce pali pachnce mirr papierosy. Zauwayaby jednak natychmiast, gdyby jakie kosztownoci tajemniczo znikny. W przeszoci mieli przypadki nieuczciwej suby, jak wspomniaa, a nawet jednego czy dwch pazernych zuboaych goci, jeli mgbym uwierzy, e ludzie mog zachowywa si tak niegodnie. Zapewniem j, e moi rodzice borykali si z podobnym problemem, po czym zabraem si za wybadanie sytuacji w sprawie mojego przesuchania. Tak, opisa paskiego Scarlattiego jako do uratowania. Vyvyan gardzi pochwaami nie przyjmuje ich i sam jest w nich bardzo oszczdny. Mwi: Kiedy ludzie ci chwal, nie kroczysz wasn drog. Zapytaem bez ogrdek, czy sdzi, e Ayrs zgodzi si mnie przyj. Mam tak nadziej, Robercie. (Innymi sowy Poczekamy, zobaczymy). Musi pan zrozumie pogodzi si z tym, e ju nigdy nie skomponuje ani jednej nuty. Bardzo bolenie to

przey. Przywraca sobie nadziej, e moe co jeszcze stworzy c, to ryzyko, ktrego podjcie wymaga rozwagi. Temat zamknity. Wspomniaem o wczeniejszym spotkaniu z Ev i Mme C. orzeka: Moja crka jest arogancka. Pena rezerwy. Perfekcyjnie dobrana odpowied. Gospodyni dolaa mi wina. Eva ma niepokorn natur. M w bardzo niewielkim stopniu interesowa si wychowaniem jej na mod dam. Nigdy nie chcia mie dzieci. Ojcowie i crki podobno za sob przepadaj, prawda? Ale nie oni. Nauczyciele twierdz, e Eva jest przykadna, ale skryta i nigdy nie prbowaa rozwin si w kierunki muzyki. Czsto czuj si tak, jakbym jej w ogle nie znaa. Napeniem kieliszek Mme C. i troch si rozweselia. Ale ja narzekam. Paskie siostry to z pewnoci nienagannie uoone angielskie ryczki, monsieur? Raczej wtpi w szczero jej zainteresowania memsahibami Frobisherii, lecz ta kobieta lubi patrze, jak mwi, wic odmalowaem dowcipne karykatury mojego zwanionego klanu, ku rozbawieniu gospodyni. Wszyscy bylimy w nich tacy radoni, e niemal zatskniem za domem. Tego ranka by to poniedziaek Eva raczya zasi z nami do niadania szynki z Bradenham, jajek, pieczywa i wszystkiego innego ale dziewczyna kierowaa w stron matki bahe pretensje, a moje wtrty zbywaa chodnym oui lub ostrym non. Ayrs czu si lepiej, wic jad z nami. Hendrick zawiz potem ich crk do Bruges na kolejny tydzie szkolnych zaj Eva mieszka w miecie na stancji u rodziny, ktrej crki chodz do tej samej szkoy, van Eelowie czy jako tak. Cae chteau odetchno z ulg, gdy cowley znikn w topolowej alei (znanej jako Mnisi Dukt). Tak bardzo Eva zatruwa atmosfer tego miejsca. O dziewitej zasiedlimy z Ayrsem w pracowni. Koacze mi si po gowie melodyjka na wiol, Frobisher. Zobaczmy, czy potrafi j pan zapisa. Ogromnie mnie te sowa uradoway, bo spodziewaem si zaczyna od najprostszych rzeczy przepisywania na czysto brudnopisw z nutami etc. Jeli pierwszego dnia udowodnibym sw warto jako obdarzone emocjami wieczne piro V.A., moja posada byaby niemal pewna. Usiadem za jego biurkiem i z naostrzonym 2B w gotowoci, z czystym papierem nutowym czekaem, a podyktuje mi nuty po kolei. Nagle rykn: Ta dam! Ta-ta-ta taditaditadi dam! Zapisa pan? Tam! Tadi dam! Teraz ciszej ta-ta-ta-ttt-TAM! TATATAM!!!

Czy zapisaem? Stary bawan najwyraniej uwaa sytuacj za zabawn t wywrzeszczan kakofoni zapisa byo rwnie atwo, jak ryki tuzina osw lecz po kolejnych trzydziestu sekundach dotaro do mnie, e nie artowa. Prbowaem przerwa, ale by tak pochonity ukadaniem muzyki, e nawet nie zauway. Popadem w najczarniejsz rozpacz, a Ayrs rycza dalej. Mj plan by beznadziejny. Co mi do gowy przyszo, wtedy na Victoria Station? Przygnbiony, daem mu przej przez cay utwr w sabej nadziei, e gdy ju raz uoy go w gowie, atwiej mu bdzie pniej go odtworzy. Koniec oznajmi. Ma pan? Niech pan to zanuci jeszcze raz, Frobisher, i posuchamy, jak brzmi. Zapytaem, w jakiej to byo tonacji. H, oczywicie! Jakie metrum? Ayrs potar palcami czoo midzy brwiami. Chce pan powiedzie, e nie zapisa pan mojej melodii? Z caych si prbowaem pamita, e pretensje Ayrsa s niedorzeczne. Poprosiem go, eby powtrzy melodi duo wolniej i by nazywa po kolei kad nut. Nastpia bolesna przerwa, jak mi si wydawao mniej wicej trzygodzinna, podczas ktrej Ayrs zastanawia si, czy wybuchn, czy nie. W kocu wyda z siebie umczone westchnienie. Na cztery sme, przechodzce w osiem smych po dwunastym takcie, jeli potrafi pan do tylu zliczy. Pauza. Wspomniaem moje finansowe trudnoci i zagryzem wargi. Wrmy wic do samego pocztku. Protekcjonalna pauza. Jest pan gotw? Powoli... Taaam! Jaka to nuta? Przebrnem przez koszmarne p godziny, zgadujc dwiki nuta po nucie. Ayrs potwierdza lub odrzuca moje domysy zmczonym kiwniciem lub krceniem gow. Mme C. wniosa wazon z kwiatami; moje spojrzenie bagao j o ratunek, ale sam V.A. oznajmi, e na dzisiaj koniec. Gdy uciekaem, doszy mnie sowa Ayrsa (wygoszone tak, bym sysza?): Dramat, Jocasto, chopak nie potrafi zapisa najprostszej melodii. Rwnie dobrze mgbym doczy do awangardy i rzuca strzakami w kawaki papieru zapisane nutami. W drugim kocu hallu pani Willems gospodyni kieruje do jakiego niewidocznego podwadnego utyskiwania na mokr, wietrzn pogod i jej wilgotne pranie. Lepiej jej si powodzi ni mnie. Manipulowaem ludmi dla korzyci, z podania lub dla poyczek, ale nigdy dla dachu nad gow. Przegnie chteau mierdzi grzybem i pleni. Po co ja tu w ogle

przyjedaem? Twj R.F. PS. Kopotliwa sytuacja finansowa, c za stosowny zwrot! Nic dziwnego, e wszyscy biedacy to socjalici. Musz prosi ci o poyczk. Zedelghem jest prowadzone w sposb najbardziej swobodny ze wszystkich znanych mi domw (dziki Bogu! Garderoba kamerdynera mojego ojca jest zasobniejsza w tej chwili ni moja), trzeba jednak utrzymywa pewien poziom. Nie mog nawet dawa napiwkw subie. Gdyby zostali mi jacy zamoniejsi przyjaciele, poprosibym ich, ale prawda jest taka, e nie mam adnych. Nie wiem, jak przelesz te pienidze telegramem czy w kilku kopertach, czy jak tam, ale to ty jeste naukowcem i znajdziesz sposb. Jeli Ayrs poprosi, ebym wyjecha, bd ugotowany. Wieci, e Robert Frobisher musia ebra o pienidze u swoich byych gospodarzy, gdy wyrzucili go, bo nie nadawa si do pracy, mog przeciec do Cambridge. Chyba umarbym ze wstydu, Sixsmith, sowo daj. Na Boga, wylij mi jak najszybciej, ile tylko moesz.

Chteau Zedelghem 14 vii 1931

Sixsmith, chwaa Rufusowi bogosawionemu, witemu patronowi Kompozytorw w Potrzebie, najwysza chwaa, Amen. Twj przekaz pocztowy dotar bezpiecznie dzi rano opisaem ci gospodarzom jako szalenie kochajcego wuja, ktry zapomnia o moich urodzinach. Pani Crommelynck potwierdza, e przekaz zrealizuj w banku w Bruges. Napisz na twoj cze motet, a pienidze zwrc, jak tylko bd mg. Moe nawet szybciej, ni si spodziewasz. Skuty lodem horyzont moich spraw powoli topnieje. Po upokarzajcej pierwszej prbie wsppracy z Ayrsem wrciem do pokoju okropnie zmarniay. Cae popoudnie spdziem, piszc do ciebie zawe lamenty tak w ogle, to je spal, jeli jeszcze je masz wielce niepewny co do przyszych losw. Odwayem si wyj na deszcz w kaloszach i pelerynie i przeszedem si na poczt w wiosce. Mwic szczerze, zastanawiaem si, gdzie bd za miesic. Gong pani Willems zawoa nas na kolacj niedugo po moim powrocie, ale kiedy wszedem do jadalni, Ayrs czeka na mnie sam. To pan, Frobisher? zapyta z gburowatoci waciw starszym ludziom, prbujcym zachowa si subtelnie. Frobisher, ciesz si, e moemy pogawdzi na osobnoci. No wic byem dzi rano pody dla pana. Przez chorob bywam bardziej... bezporedni, ni czasami wypada. Przepraszam. Prosz da jutro zrzdzcemu staremu czowiekowi jeszcze jedn szans, co pan na to?

ona powiedziaa mu, w jakim stanie mnie wczoraj znalaza? Lucille wspomniaa o mojej na wp spakowanej walizie? Odczekaem, a mogem by pewien, e w moim gosie nie bdzie sycha ulgi, i powiedziaem mu, szlachetnie, e nie ma niczego zego w tym, e kto mwi, co myli. Zbyt negatywnie odnosiem si do paskiej propozycji, Frobisher. Nie bdzie atwo wydoby mi muzyk ze ba, ale rwnie dobrze moemy da szanse naszej spce. Ma pan talent muzyczny i odpowiedni charakter do tej pracy. ona mwi, e nawet prbowa pan komponowania? Najwyraniej muzyka jest jak tlen dla nas obu. Przy odrobinie dobrej woli jako bdziemy sobie radzi, a trafimy na waciw metod. W tym momencie zapukaa pani Crommelynck, zajrzaa do rodka, momentalnie wyczua nastrj, jak to niektre kobiety potrafi, i zapytaa, czy moe chcemy uczci to toastem. Ayrs zwrci si do mnie. To zaley od tego tu oto modego Frobishera. Co pan na to? Zostanie pan kilka tygodni, z widokiem na kilka miesicy, jeli wszystko bdzie i dobrze? A kto wie, moe i duej? Lecz musi pan przyj niewielk pensj. Moj ulg odegraem jako zadowolenie, powiedziaem mu, e bd zaszczycony, i nie odrzuciem z miejsca oferty pensji. Zatem, Jocasto, powiedz pani Willems, eby przyniosa Pinot Rouge 1908! Wznielimy toast za Bachusa i Muzy, i pilimy wino o smaku gbokim jak krew jednoroca. Piwniczka Ayrsa a w niej okoo szeciuset flaszek jest jedn z najwietniejszych w caej Belgii i zasuguje na drobn dygresj. Przetrwaa wojn niespldrowana przez oficerw-Hunw, ktrzy w Zedelghem urzdzili sztab operacyjny, wszystko dziki sztucznej cianie, ktr ojciec Hendricka zamaskowa wejcie do niej, nim caa rodzina ucieka do Gteburga. Biblioteka i przerne inne wiksze rozmiarem skarby take przetrway wojn w podziemiach (by w nich niegdy klasztorny skarbiec), zapiecztowane w skrzyniach. Prusacy przetrzsnli budynek przed kocem wojny, ale nigdy nie odkryli piwniczki. Zaczyna nam si ustala pewien sposb pracy. Schodzimy z Ayrsem do pracowni codziennie rano o dziewitej, o ile pozwalaj mu przerne przypadoci i ble. Ja siadam za fortepianem, Ayrs na otomanie, palc swoje pode tureckie papierosy, i przyjmujemy jeden z naszych trzech modi operandi. Rewizje prosi mnie, ebym przypomnia to, co zrobilimy poprzedniego ranka. Nuc, piewam albo gram, w zalenoci od instrumentu, a Ayrs poprawia zapis. Przebudowy mam przetrzsa stare partytury, notesy i kompozycje, niektre napisane jeszcze przed moim urodzeniem, i znale pasa albo kadencj, ktr Ayrs mglicie pamita i chce ocali. Nieza praca dla detektywa. Kompozycje s najbardziej wymagajce. Siadam do fortepianu i prbuj dotrzyma tempa cigowi Szesnastka, H-G; caa nuta, As tak przez cztery miary, nie, sze wiernuty! Fis nie, nie, nie, Fis i... H! Tam-tadi-tadi-taditam!. (Przynajmniej teraz il maestro nazywa nuty). Albo, jeli jest w bardziej poetyckim nastroju, moe by:

 Klarnet, Frobisher, to konkubina, wiole to cmentarne cisy, klawikord to ksiyc, wic... niech wschodni wiatr poniesie ten akord a-moll jeszcze przez szesnasty takt i dalej. Jak u dobrego lokaja (cho moesz by pewny, e jestem znacznie lepszy, ni zaledwie dobry), moja praca w 90 procentach polega na zgadywaniu myli. Czasem Ayrs poprosi mnie o artystyczn ocen, w stylu Uwaa pan, e ten akord pasuje, Frobisher?, albo Czy ten pasa wpisuje si w cao?. Jeli powiem nie, Ayrs pyta, co proponuj w zamian, i raz czy dwa nawet zastosowa moje poprawki. To otrzewia. Ludzie bd kiedy uczyli si tej muzyki. O pierwszej Ayrs jest ju wyczerpany. Hendrick wiezie go do jadalni, gdzie przy lunchu docza do nas pani Crommelynck i E., jeli, o zgrozo, wrcia na weekend albo na ferie. Ayrs ucina sobie drzemk w popoudniowym upale. Ja w tym czasie dalej przetrzsam bibliotek w poszukiwaniu skarbw, komponuj w pracowni, czytam rkopisy w ogrodzie (biae lilie, cesarskie korony, trytomy, malwy, wszystkie jaskrawo kwitnce), wybieram si na przejadki rowerem po drkach wok Neerbeke albo wdruj po okolicznych polach. Zaprzyjaniem si mocno z psami w wiosce. Pdz za mn, jak szczury za Szczuroapem. Miejscowi odpowiadaj na moje Goede morgen i Goede middag znany jestem jako go w kasteel, ktry zabawi duej. Po kolacji nasza trjka sucha czasem radia, jeli jest odpowiednia audycja, albo te pyt na gramofonie (stolikowy model His Masters Voice w dbowym pudle), zwykle wasnych dzie Ayrsa pod batut sir Thomasa Beechama. Gdy mamy goci, rozmawiamy lub troch suchamy muzyki kameralnej. W inne wieczory Ayrs lubi, kiedy czytam mu poezj, szczeglnie ulubionego Keatsa. Szepcze wersy, ktre czytam, jakby jego gos wspiera si na moim. Przy niadaniu musz mu czyta Timesa. Cho jest stary, lepy i chory, Ayrs z powodzeniem dotrzymaby pola w dyskusjach jakiemu uczelnianemu towarzystwu, cho zauwayem, e rzadko proponuje alternatywy dla systemw, ktre wymiewa. Liberalizm? Strachliwo bogaczy. Socjalizm? Modszy brat zramolaego despotyzmu, po ktrym chce przej sched. Konserwatyci? Kami, gdy mog, a ich najwiksz blag jest doktryna wolnej woli. Jakiego chce pastwa? adnego. Im lepiej zorganizowane pastwo, tym bardziej ogupia ludzko. Cho straszny z niego choleryk, Ayrs jest jedn z nielicznych osb w Europie, ktrej wpyw chc odczuwa we wasnej twrczoci. Z muzykologicznego punktu widzenia jest Janusogowy. Jedna gowa spoglda na oe mierci romantyzmu, druga patrzy w przyszo. To wanie za tego Ayrsa spojrzeniem podam. Przygldanie si, jak stosuje kontrapunkt i miesza barwy, w fascynujcy sposb przydaje szlachetnoci i mojemu jzykowi. Ju teraz krtki pobyt w Zedelghem nauczy mnie wicej, ni trzy lata u tronu Kutasa Mackerrasa i jego Wesoej Kapeli Onanistw. Przyjaciele Ayrsa i pani Crommelynck skadaj regularne wizyty. Wieczorami moemy si spodziewa goci/gocia przecitnie dwa, trzy razy w tygodniu. Solici w drodze powrotnej z Brukseli, Berlina, Amsterdamu i z jeszcze innych miejsc; towarzysze z lat modoci na Florydzie czy w Paryu; i stary znajomy Morty Dhondt z on. Dhondt jest wacicielem jubilerskich szlifierni diamentw w Bruges i w Antwerpii, wada nie do koca pewn, lecz spor liczb jzykw obcych, wymyla pitrowe, wielojzyczne gry sw, ktre wymagaj dugich wyjanie, sponsoruje festiwale i rozgrywa z Ayrsem zawody w kopaniu metafizycznej piki. Pani Dhondt jest jak pani Crommelynck do potgi dziesitej po prostu straszna z niej istota.

Przewodzi Belgijskiemu Towarzystwu Jedzieckiemu, sama jedzi bugattim Dhondta, a jej pieszczoszkiem jest jedwabisty pekiczyk imieniem Wei-wei. Bez wtpienia pani D. przewinie si jeszcze w kolejnych listach. Z krewnymi krucho: Ayrs by jedynakiem, a niegdy wpywowa rodzina Crommelynckw przejawiaa perwersyjny geniusz w popieraniu zawsze zej strony w rozstrzygajcych momentach wojny. Ci, ktrzy nie polegli w boju, w wikszoci zuboeli i wymarli do czasu, gdy Ayrs z on wrcili ze Skandynawii. Inni zmarli na obczynie po ucieczce z Europy. Stara guwernantka pani Crommelynck i kilka cherlawych ciotek odwiedzaj j od czasu do czasu, ale nieruchomiej wtedy cicho w kcie, jak stare stojaki na kapelusze. W zeszym tygodniu dyrygent Tadeusz Augustowski, wielki ordownik Ayrsa w swym rodzinnym Krakowie, wpad niezapowiedziany w drugim dniu Migreny. Pani Crommelynck nie byo w domu i pani Willems przysza do mnie caa zdenerwowana, bagajc, bym zabawia sawnego gocia. Nie mogem sprawi zawodu. Francuski Augustowskiego jest tak dobry jak mj i spdzilimy popoudnie, owic ryby i spierajc si o dodekafonistw. On uwaa, e to szarlatani, ja nie. Opowiedzia mi historyjki o orkiestrach z czasw wojny i jeden niemoliwie wiski kawa, ktry wymaga gestykulacji, wic musi poczeka, a si znowu zobaczymy. Zapaem pstrga, ktry mia jedenacie cali, a Augustowski zowi potwornie wielkiego klenia. Ayrs podnis si ju z ka, gdy wrcilimy o zmierzchu, i Polak powiedzia mu, jakie to ma szczcie, e mnie zatrudni. Ayrs wymamrota co na ksztat No tak. Ujmujcy komplement, Ayrs. Pani Willems nie bya a tak enchantee naszymi trofeami z poowu, ale wypatroszya je, obsmaya na solonym maseku i wprost rozpyway si w ustach. Augustowski da mi swoj kart wizytow, gdy odjeda nastpnego dnia rano. Utrzymuje apartament w Langham Court na potrzeby wizyt w Londynie i zaprosi mnie, bym zatrzyma si u niego na przyszoroczny festiwal. Jestem krlem wiata! Chteau Zedelghem nie jest penym tajemniczych zakamarkw Domem Usherw, jak si zdawao na pocztku. To prawda, zachodnie skrzydo, z zamknitymi okiennicami i meblami w pokrowcach jest, jako e rodki pochania modernizacja i utrzymanie wschodniego, w opakanym stanie i obawiam si, e ju niedugo wymaga bdzie rozbirki. Pewnego deszczowego popoudnia zbadaem tamtejsze pokoje. Przeraliwa wilgo; odpadajce stiuki wisz cae w pajczynach; na wygadzonych przez niezliczon liczb krokw kamiennych posadzkach trzeszcz pod butami bobki zostawione przez myszy i nietoperze; gipsowe herby nad kominkami zatar czas. To samo od zewntrz ceglane mury wymagaj nowych fug, brakuje dachwek, blanki odamay si i le rozwalone na ziemi, deszcze ciekaj strumieniami po redniowiecznym piaskowcu. Crommelynckowie czerpali nieze zyski z inwestycji w Kongu, lecz ani jeden mski potomek nie przetrwa wojny i kwaterujce na zamku szwaby wybirczo patroszyy go ze wszystkiego, co warte byo rabunku. Wschodnie skrzydo natomiast to siedlisko przytulne, cho przy silnym wietrze belki dachu trzeszcz jak na statku. Mona tu korzysta z kaprynego centralnego ogrzewania i prostej instalacji elektrycznej, iskrzcej i kopicej prdem przy zapalaniu wiata. Ojciec pani Crommelynck by na tyle przewidujcy, by nauczy crk zarzdzania nieruchomociami i teraz Mme odnajmuje ziemi ssiadujcym rolnikom wydaje mi si, e posiado daje rad jako tako na siebie zarobi. A to osignicie, ktrego nie naley w dzisiejszych czasach lekceway.

Eva nadal jest nadta, potwr jak moje siostry, ale nienawi, jak zieje, dorwnuje jej inteligencji. Oprcz sodkiej Nefertiti, inne jej zamiowania to wieczne pretensje i aura mczennicy. Lubi doprowadza do ez bezbronn sub, a nastpnie wbiega oburzona, ogaszajc Ona znowu pacze. Mamo, nie moesz jej jako wychowa?. Ju wie, e nie stanowi atwego celu, i prowadzi wojn na wyczerpanie: Papo, jak dugo pan Frobisher ma u nas zosta?; Papo, czy pacisz panu Frobisherowi tyle, co Hendrickowi?; Tylko pytaam, mamo, nie wiedziaam, e posada pana Frobishera to delikatny temat. Dziaa mi na nerwy, niechtnie jej to przyznaj, ale taka jest prawda. W minion sobot miaem z ni kolejne spotkanie czy raczej konfrontacj. Zabraem bibli Ayrsa, Tako rzecze Zaratustra, na kamienny mostek nad stawem, po ktrym mona przej na zaronit wierzbami wysepk. Po poudniu by straszny upa; nawet w cieniu pociem si jak mysz. Po dziesiciu stronach poczuem, e to Nietzsche czyta mnie, a nie ja jego, wic poprzygldaem si nadwodnym owadom i traszkom, a orkiestra w mojej gowie wygrywaa Air and Dance Freda Deliusa. Przesodzony, tpo brzmicy kawaek, ale ospay flet jest cakiem niezy. A potem nagle znalazem si w rowie tak gbokim, e wida byo tylko wski skrawek nieba, rozwietlony byskami janiejszymi od soca. Rw patroloway dzikusy, jedce na oklep na olbrzymich brzowych szczurach ze zowieszczymi zbami. Szczury wyczuway wchem przedstawicieli klasy robotniczej i rozryway ich na strzpy. Szedem przed siebie, prbujc wyglda zamonie i nie rzuca si w panice do ucieczki, kiedy spotkaem Ev. Zapytaem: A pani co tu, u diaba, robi? Eva odpowiedziaa z furi! Ce lac appartient a ma famille depuis cinq siecles! Vous etes ici combien de temps exactement? Bien trois semaines! Alors vous voyez, je vais ou bon me semble! Wcieko Evy bya niemal fizyczna, jak kopniak w twarz pokornie niej podpisanego. No tak, oskaryem j o bezprawne wtargnicie na posiado jej matki. Na dobre ju otrzewiony podniosem si na nogi, cay w przeprosinach, i wyjaniem, e mwiem przez sen. Cakiem zapomniaem o stawie. Wpadem z miejsca, jak kretyn! Przemoczony do suchej nitki! Na szczcie, staw siga mi tylko do pasa, a pan Bg ocali cennego Nietzschego Ayrsa przed wspln kpiel. Gdy Eva w kocu opanowaa miech, powiedziaem, e mio mi widzie j nie tylko w wiecznych pretensjach. Odpowiedziaa po angielsku, e mam wosy cae w rzsie. Nie zostao mi nic innego, jak tylko protekcjonalnie pochwali jej angielski. Odparowaa: Nie trzeba wiele, eby Anglik by pod wraeniem. Poszedem sobie. Nie mogem wymyli adnej citej riposty, wic tego seta wygraa ona. Uwaaj teraz, bo bd mwi o ksikach i mamonie. Szperajc po regaach z ksikami w moim pokoju, natrafiem na dziwny wolumin z brakujcym pocztkiem i chciabym, eby odszuka mi jaki inny egzemplarz. Zaczyna si na 99 stronie, brakuje okadek, a w grzbiecie

rwie si szycie. Na ile si orientuj, jest to wydany dziennik podry z Sydney do Kalifornii, odbytej przez pewnego notariusza z San Francisco nazwiskiem Adam Ewing. Wspomina co o gorczce zota, wic myl, e to jaki rok 1849 albo 1850. Dziennik by chyba pomiertnie wydany przez syna Ewinga (?). Ewing przypomina mi nieudacznika kpt. Delano z Benito Cereno Melvillea, lepego na wszelkie spiski nie widzi, e jego zaufany doktor Henry Goose (sic!) to wampir, podsycajcy jego hipochondri, eby powoli podtruwa go dla pienidzy. Jest co podejrzanego w rzekomej autentycznoci dziennika za bardzo jest uporzdkowany, jak na prawdziwy pamitnik, i jzyk jako nie brzmi prawdziwie ale kto zadaby sobie trud podrabiania dziennika i po co? Ku mej wielkiej irytacji, strony urywaj si w poowie zdania jakie czterdzieci kartek pniej, gdzie oprawa jest caa w strzpach. Przetrzsnem, cholera, ca bibliotek w poszukiwaniu reszty dziennika. Bez powodzenia. Nie ley w naszym interesie zwracanie uwagi Ayrsa i pani Crommelynck na nieskatalogowane skarby bibliograficzne, wic jestem w niezej kropce. Zapytaby Otto Janscha z Caithness Street, czy wie cokolwiek o tym Adamie Ewingu? Do poowy przeczytana ksika to jak na wp skoczony list miosny. Zaczam spis najstarszych wyda, jakie znalazem w bibliotece Zedelghem. Jak sam widzisz, niektre pozycje s z samych pocztkw XVII wieku, wic przelij mi ofert Janscha, kiedy tylko bdziesz mg, i niech sknera przebiera nogami wspomnij mimochodem, e ksikami interesuj si antykwaryci w Paryu. Twj R.F.

Chteau Zedelghem 28 vii 1931

Sixsmith, drobny powd do wzniesienia szklanicy. Dwa dni temu skoczylimy z Ayrsem nasze pierwsze wsplne dzieo, krtki poemat symfoniczny Der Todtenvogel. W postaci, w jakiej go odkopaem, by md aranacj starego germaskiego hymnu, zarzucon bezradnie z powodu sabncego wzroku Ayrsa. Z naszej nowej wersji wychyna ciekawa bestia. Pobrzmiewa Wagnerowskim Piercieniem, nastpnie roztapia gwny motyw w koszmarze strawiskoci, nad ktrym stra trzymaj upiory Sibeliusa. Makabryczne, rozkoszne, szkoda, e nie moesz posucha. Na koniec jest solo na flet nie adne tam flecikowe motylki, ale piew prawdziwego tytuowego ptaka mierci, ktry jednako rzuca kltw na pierworodnych i na najmodszych z rodu. Augustowski znowu wpad wczoraj z wizyt, wracajc z Parya. Przeczyta partytur i zasypa j tak liczb pochwa, e chyba musia pomaga sobie w gowie opat. I susznie! To najdoskonalszy poemat symfoniczny stworzony od czasw wojny, jaki znam; i zapewniam ci,

Sixsmith, e adne kilka najlepszych pomysw jest moich. C, osobisty sekretarz musi pogodzi si z tym, e zrzeka si swojej czci autorstwa, ale nie zawsze atwo trzyma jzyk za zbami. Jednak najlepsze jeszcze przed nami Augustowski chce osobicie dyrygowa premierowym wykonaniem za trzy tygodnie na festiwalu w Krakowie! Wstaem wczoraj skoro wit i cay dzie spdziem, przepisujc partytur na czysto. Nagle jako przestaa wydawa mi si taka krtka. Zaczem w kocu sadzi kulfony, a piciolinia odbia mi si trwale na powiekach, ale skoczyem do kolacji. Opilimy sukces picioma butelkami wina na cztery osoby. Na deser byy najprzedniejsze muszkatele. Jestem teraz zotym chopcem Zedelghem. Ju b. dawno nie byem niczyim zotym chopcem i cakiem mi si to podoba. Jocasta zaproponowaa, ebym przenis si z gocinnego pokoju do jednej z wikszych, nieuywanych sypial na drugim pitrze i cign tam sobie, co mi si tylko podoba, z innych pomieszcze Zedelghem. Ayrs propozycj popar, wic powiedziaem, e chtnie. Byem wniebowzity, bo Miss Nadtoci stracia sangfroid i zajczaa cienko: Moe jeszcze wpiszcie go do testamentu, mamo? Moe zostawcie mu p majtku? Odesza od stou bez pozwolenia. Ayrs zachrypia na tyle gono, eby usyszaa: Nareszcie od siedemnastu lat dziewczyna ma jaki dobry pomys. Przynajmniej Frobisher zarabia, do cholery, na swoje utrzymanie. Gospodarze nie chcieli nawet sucha moich przeprosin, twierdzili, e to Eva powinna mnie przeprasza, i e wreszcie musi si pozby prekopernikaskiego przewiadczenia, e krci si wok niej cay wszechwiat. Balsam dla mych uszu! Take w sprawie Evy: razem z dwudziestoma koleankami z klasy jedzie b. niedugo na kilka miesicy do Szwajcarii, eby uczy si w siostrzanej szkole. Balsamu porcja kolejna! Bdzie tak, jakby mi wypad sprchniay zb. W moim nowym wielkim pokoju mona gra debla w badmintona; mam oe z baldachimem, z ktrego musiaem strzepa zeszoroczne my; wielowiekowy kurdyban odazi patami ze cian jak uski smoka, ale na swj sposb wyglda ciekawie; szklana kula w kolorze indygo; szafa z orzecha; sze ministerialnych foteli i sekretera z sykomorowego drewna, przy ktrej pisz ten list. Przez gazie wiciokrzewu wpada duo wiata. Z poudniowego okna wida dereszowate, ozdobnie strzyone krzewy. Na zachodzie krowy pas si na ce, a w gbi, za lasem, wznosi si wiea kocioa. Jej dzwony to teraz mj zegar. (Po prawdzie Zedelghem szczyci si wieloma zabytkowymi zegarami, z ktrych jedne wybijaj godziny za wczenie, inne z opnieniem, jak w miniaturowym Bruges). Wszystko w sumie jest o poziom czy dwa wyej ni nasze pokoje na Whymans Lane, o poziom czy dwa niej od Savoyu albo Imperialu, ale przestronnie tu i bezpiecznie. Chyba e zrobi co niezrcznego lub zachowam si niedyskretnie. A mwic o niedyskrecji niech mnie diabli, Sixsmith, jeli madame Jocasta Crommelynck nie zacza delikatnie ze mn flirtowa. Dwuznaczno tego, co mwi, spojrzenia i municia doni s zbyt wystudiowane, by mona je wzi za przypadek. Wiem, co mylisz. Wczoraj wieczorem studiowaem w mym pokoju dziea Baakiriewa z okresu modoci, gdy zapukaa pani Crommelynck. Miaa na sobie rajtrok, a poniej upitych w gr wosw

doskonale wida byo pontn szyj. M chce sprawi panu prezent powiedziaa, wchodzc, gdy si odsunem. Prosz. Aby upamitni ukoczenie Todtenvogla. Wie pan, Robercie leniwie rozciga ostatnie sylaby mojego imienia Vyvyan jest przeszczliwy, e znowu pracuje. Nie czu si tak rzeko od lat. To tylko dowd wdzicznoci. Prosz j woy. Podaa mi przepikn kamizel z jedwabiu w stylu ottomaskim, o wzorze zbyt niezwykym, by kiedykolwiek by w modzie lub wyszed z mody. Kupiam j, gdy spdzalimy miesic miodowy w Kairze, by wtedy w paskim wieku. Ju nie bdzie jej nosi. Odrzekem, e czuj si zaszczycony, ale zaprotestowaem, e absolutnie nie mog przyj ubrania o tak wielkiej sentymentalnej wartoci. Ale wanie dlatego chcemy, by pan j nosi. Przetykana jest naszymi wspomnieniami. Prosz j woy. Zrobiem, na co nalegaa, a ona pogadzia kamizel rk pod pretekstem (?) strzepnicia pyka. Prosz podej do lustra. Podszedem. Stana dosownie kilka cali za mn. Jest zbyt pikna, by lgy si w niej mole, prawda? Przytaknem. Na jej twarzy rozbyso podwjne ostrze umiechu. Gdybymy yli w jednej z rozdyszanych powieci Emily, donie uwodzicielki objyby tors niewinnego chopca, ale Jocasta ma wicej sprytu. Ma pan dokadnie t sam figur, co Vyvyan w paskim wieku. Przedziwne, prawda? Tak, przytaknem znowu. Jej paznokcie wysuny spod kamizelki pasmo moich wosw. Ani nie protestowaem, ani nie zachcaem jej dalej. Tego typu sprawy powinny si toczy powoli. Pani Crommelynck wysza bez sowa. Przy lunchu Hendrick donis, e wamano si do domu doktora Egreta w Neerbeke. Na szczcie, nikomu nie staa si krzywda, ale policja wydaa ostrzeenie, by uwaa na Cyganw i wczgw. Domy na noc naley starannie zamyka. Jocast przeszy dreszcz i powiedziaa, e cieszy si, i jestem w Zedelghem, aby j chroni. Przyznaem, e niele dawaem sobie w Eton rad w walce na pici, cho mam wtpliwoci, czy potrafibym rozprawi si z caym gangiem zbirw. Moe trzymabym rcznik Hendrickowi, a on daby im nieze cigi? Ayrs nic na to nie odrzek, ale tego wieczoru odwin lugera z serwetki na kolanach. Jocasta robia mu wymwki, e pokazuje pistolet przy kolacji, ale nic sobie z tego nie robi. Gdy wrcilimy z Gteburga, znalazem to drastwo schowane pod lun desk

w pododze w duej sypialni, by nabity wyjani. Pruski kapitan musia albo w popiechu ucieka, albo da si zabi. Schowa go tam pewnie jako swego rodzaju polis ubezpieczeniow, na wypadek najcia zbuntowanych onierzy czy nieproszonych goci. Trzymam go przy ku z tych samych powodw. Zapytaem, czy mog go wzi do rki, bo przedtem trzymaem tylko myliwskie strzelby. Ale oczywicie powiedzia Ayrs, podajc mi bro. Poczuem dreszcz na caym ciele. Zaoybym si o mj spadek, gdyby mi jeszcze jakikolwiek zosta, e ten dobrze lecy w doni kawa elaza przynajmniej raz ju zabi. Wic widzi pan miech Ayrsa brzmia nieszczerze moe i jestem starym, lepym kalek, ale pazur mi zosta. Stary lepiec ma bro i b. niewiele do stracenia. Niech pan sobie tylko wyobrazi, ile mgbym nawyprawia. Dotd nie wiem, czy tylko mi si wydawao, e sysz grob w jego gosie. Wspaniae wieci od Janscha, ale nie powtarzaj mu tego. Wyl ci trzy tomy, o ktrych mwi, kiedy bd w Bruges nastpnym razem naczelnik poczty w Neerbeke lubi by dociekliwy, nie ufam mu. Zachowaj zwyke rodki ostronoci. Przelij moje zyski na konto w 1. Banku Belgijskim, Oddzia Gwny, Bruges Dhondt pstrykn tylko palcami i kierownik otworzy mi rachunek. Jestem pewien, e na licie klientw maj tylko jednego Roberta Frobishera. Najlepsza wiadomo ze wszystkich: zaczem znowu sam komponowa. Twj R.F.

Zedelghem 16 viii 1931

Sixsmith, lato zrobio si zmysowe: z on Ayrsa zostalimy kochankami. Nie panikuj! Tylko w sensie cielesnym. Pewnej nocy w minionym tygodniu wesza do mojego pokoju, zamkna za sob drzwi na klucz i adne z nas nie wypowiedziao sowa, kiedy zdja ubranie. Nie chc si przechwala, ale jej wizyta nie bya dla mnie zaskoczeniem. Tak naprawd zostawiem dla niej szeroko otwarte drzwi. Mwi ci, Sixsmith, powiniene kiedy sprbowa kocha si w zupenej

ciszy. Cay ten rwetes przemienia si w rozkosz, jeli tylko zasznurujesz usta. Gdy otwiera si ciao kobiety, otwiera si take jej szkatuka zwierze. (Powiniene sam ich kiedy skosztowa kobiet). Czy to moe dlatego, e s beznadziejne w kartach? Po Akcie I zwykle wol spokojnie polee, ale Jocasta nie przestawaa mwi, ywioowo, jak gdyby chciaa przysypa nasz czarny sekret wieloma mniejszymi, szarymi. Dowiedziaem si, e Ayrs zarazi si syfilisem w burdelu w Kopenhadze podczas duszej rozki w 1915 roku i od tamtej pory nie mg dawa onie przyjemnoci; kiedy przysza na wiat Eva, doktor powiedzia Jokacie, e nie bdzie moga mie wicej dzieci. B. rozwanie wybiera okazjonalne romanse, ale stanowczo twierdzi, e ma do nich prawo. Utrzymuje, e nadal kocha Ayrsa. Wyraziem swoje wtpliwoci burkniciem. Gadanie, e gdzie mio, tam wierno odparowaa to mit, ktry mczyni ukuli z wasnego braku poczucia bezpieczestwa. Rozmawialimy te o Evie. Obawia si, e zbyt bya zajta wpajaniem crce poczucia przyzwoitoci i nigdy nie miay czasu si zaprzyjani, a teraz, jak si wydaje, jest ju za pno. Te wszystkie banalne tragedie pogryy j w lekkim letargu, ale bdzie w przyszoci bardzo ostrona wobec Duczykw, a ju na pewno duskich burdeli. J. miaa ochot na drug tur, jakby chciaa si do mnie przyklei. Nie oponowaem. Miaa ciao amazonki, bardziej spryste, ni zwykle u dojrzaych kobiet, i technik lepsz ni wiele klaczy, ktrych dosiadaem za dziesi szylingw. Podejrzewa mona, e kryje si za tym duga linia ogierw, zapraszanych, by pasy si u jej obu. I rzeczywicie, gdy wanie odpywaem w sen, powiedziaa: Debussy spdzi kiedy tydzie w Zedelghem, przed wojn. O ile si nie myl, spa wanie w tym ku. Jaka nieuchwytna nuta w jej tonie pozwalaa przypuszcza, e z nim tu bya. Cakiem moliwe. Wszystko, co nosi spdnice tak syszaem o Claudzie, poza tym przecie by Francuzem. Kiedy Lucille zapukaa rano, by wnie mi wod do golenia, byem ju sam. Przy niadaniu J. zachowywaa si niedbale, podobnie jak ja, co mnie cieszy. Bya nawet lekko uszczypliwa, gdy troch demu spado mi na serwet, na co V.A. a zwrci jej uwag. A ty co taka cita, Jocasto? Przecie nie twoje pikne rce bd pray t plam. Cudzostwo wymaga od obu stron duetu nie lada sztuczek, Sixsmith jak w bridu kontraktowym wystrzegaj si partnerw, ktrzy mniej umiej od ciebie, bo skoczysz w straszliwej kabale. Winny? Wcale. Triumf uwodziciela cudzych on? Nie do koca. Na Ayrsa jestem w dalszym cigu raczej lekko wcieky. Ktrego wieczoru przyszli na kolacj Dhondtowie i pani D. poprosia, by kto zagra na pianinie, eby muzyka pomoga w trawieniu, wic zagraem Anioa z Mons, utwr, ktry napisaem na wakacjach, gdy byem z tob na wyspach Scilly dwa lata temu, cho nie przyznaem si do autorstwa, twierdzc, e skomponowa go przyjaciel. Ostatnio go przepisywaem. Jest teraz lepszy i biegnie pynniej, ni wodniste, mdawe pastisze

w schubertowskim stylu, jakie V.A. podzi, gdy sam mia dwadziecia lat. J. i Dhondtom podoba si tak bardzo, e nalegali na bis. Zagraem znowu ledwie sze taktw, gdy V.A. zgosi niespotykane dotd weto. Radzibym paskiemu przyjacielowi, by wyuczy si Dawnych Mistrzw, nim zacznie figle z Nowoczesnoci. Niby niewinna uwaga. Ale wymwi sowo przyjacielowi znaczcym tonem, ktry da mi do zrozumienia, e doskonale orientowa si, kim by mj rzekomy przyjaciel. By moe uywa kiedy tego samego fortelu w domu Griega w Bergen? Bez dokadnego opanowania kontrapunktu i harmonii prychn V.A. nigdy nie bdzie nikim wicej, ni domokrnym sprzedawc gupawych sztuczek. Niech pan to przekae ode mnie swojemu przyjacielowi. Zymaem si w milczeniu. V.A. powiedzia J., eby nastawia na gramofonie jego wasny Kwintet Dty Sirocco. Posusznie zrobia, co napastliwy tyran chcia. Na pocieszenie przypomniaem sobie ciao J. pod letni sukni z crepe de chine i jak podliwie wsuwa si do mego ka. Wspaniale, nad rogami chlebodawcy bd napawa si dyskretnie zwycistwem. Dobrze mu tak. Fanfaron, cho stary i chory, to nadal fanfaron. Augustowski przysa enigmatyczny telegram po koncercie w Krakowie. Tumaczc z francuskiego: PIERWSZY TODTENVOGEL ZAGADKA STOP DRUGIE WYKONANIE BJKA NA PICI STOP PO TRZECIM UWIELBIENIE STOP CZWARTE ROZGOS W CAYM MIECIE STOP. Nie wiedzielimy, co o tym sdzi, a zaraz za telegramem przyszy poczt wycinki z gazet, ktre Augustowski przetumaczy na odwrocie programu koncertu. C, nasz Todtenvogel sta si cause celebre! Jak dotd, wydaje si, e krytycy zinterpretowali dezintegracj wagnerowskich tematw jako frontalny atak na Rzesz Niemieck. Banda nacjonalistycznych parlamentarzystw wymusia na dyrekcji festiwalu pite wykonanie. Filharmonia, majc na wzgldzie wpywy kasowe, zgodzia si z przyjemnoci. Ambasador niemiecki zoy oficjalny protest, wic szste zostao wyprzedane w cigu kolejnej doby. W efekcie akcje Ayrsa poszyboway w gr wszdzie oprcz Niemiec, gdzie najwyraniej okrzyknito go ydowskim diabem. Krajowe gazety z caej Europy napisay z prob o wywiad. Mam przyjemno rozsya w kadym przypadku uprzejme, acz stanowcze odmowy pro forma. Jestem zajty komponowaniem gdera Ayrs. Jak chc wiedzie co mam na myli, niech, do cholery, posuchaj mojej muzyki. A jednak rozkwita dziki tej caej skierowanej na niego uwadze. Nawet pani Willems przyznaje, e od czasu mego przyjazdu w pana wstpi nowy duch. Wrogo utrzymuje si natomiast na froncie Evy. Niepokoi mnie, e wyczuwa co niedobrego midzy mn a moim ojcem. Publicznie zastanawia si, dlaczego nie dostaj adnych listw od rodziny albo czemu nie przysano mi adnych ubra z domu. Zapytaa, czy czasem ktra z moich sistr nie chciaaby z ni korespondowa. Aby wygra na czasie, obiecaem, e przedstawi siostrom jej propozycj i by moe poprosz ci o kolejne faszerstwo. I zrb je najlepiej jak umiesz. Szczwana lisiczka to niemal eskie wydanie Mnie Samego.

Tego roku sierpie w Belgii jest piekielnie gorcy. ka ju caa poka, ogrodnik obawia si poarw, rolnicy niepokoj si o niwa, ale poka mi spokojnego rolnika, a poka ci zdrowego na umyle dyrygenta. Za chwil zaklej t kopert i pjd przez las nad stawem na poczt w wiosce. Nie byoby najlepiej, gdyby te kartki leay sobie, a znajdzie je pewna myszkujca siedemnastoletnia panna. W sprawach wanych. Tak, spotkam si z Otto Janschem w Bruges i osobicie przeka mu iluminowane rkopisy, ale ty musisz poredniczy we wszelkich ustaleniach. Nie chc, eby Jansch wiedzia, z czyjej gociny korzystam. Jansch jest chciwym, chutliwym cwaniakiem, jak wszyscy handlarze, tylko jeszcze bardziej. Nie wahaby si uy drobnego szantau, eby zbi cen albo wrcz zej z niej do zera. Powiedz mu, e chc zapaty od razu gotwk, w szeleszczcych banknotach, niech zapomni o jakichkolwiek umowach kredytowych. Wtedy przel ci przekaz poczt, w tym sum, ktr mi poyczye. W ten sposb bdziesz poza podejrzeniami, jeli wkradnie si jakie szachrajstwo. Ja ju straciem dobre imi i dlatego, jeli na niego donios, niczego ju nie strac. To te Janschowi powiedz. Twj R.F.

Zedelghem Wieczorem, 16 viii 1931

Sixsmith, epistoa od adwokata mojego ojca to istny majstersztyk. Brawo. Przeczytaem j na gos przy niadaniu wzbudzia tylko chwilowe zainteresowanie. Znaczek pocztowy z Saffron Walden to te mistrzowskie posunicie. A trudno uwierzy, e ktrego sonecznego popoudnia ruszye si z laboratorium w Essex, eby samemu go wysa. Ayrs zaprosi naszego pana Cummingsa, by odwiedzi mnie w Zedelghem, ale pisae, e goni nas czas, wic pani Crommelynck powiedziaa, e Hendrick odwiezie mnie do miasta, ebym tam podpisa dokumenty. Ayrs zrzdzi, e straci cay dzie pracy, ale gdyby nie zrzdzi, toby nie y. Wyruszylimy z Hendrickiem dzi tymi samymi okrytymi porann ros drogami, ktrymi jechaem na rowerze w poowie lata. Miaem na sobie eleganck marynark Ayrsa spora cz jego garderoby grawituje w moj stron, gdy kilka ubra ocalonych z Imperialu zaczyna si ju przeciera. Enfield by przywizany sznurem do tylnego zderzaka, bym mg dotrzyma obietnicy zoonej dobremu konstablowi i odda mu rower. Nasz oprawny w welin up owinem dla kamuflau papierem nutowym, bez ktrego, jak wszyscy w Zedelghem wiedz, nigdzie si nie ruszam, i wepchnem w przybrudzony chlebak, ktry sobie przywaszczyem. Hendrick opuci dach cowleya, wic za mocno wiao, eby rozmawia. Jegomo nie mwi wiele, jak

przystao komu o jego pozycji. To dziwne, ale odkd wiadcz usugi pani Crommelynck, jestem bardziej spity przy sucym jej ma ni przy samym mu. (Jocasta nadal okazuje mi sw ask, co trzy lub cztery noce, cho nigdy, kiedy w domu jest Eva, co jest b. rozsdne. W kadym razie, lepiej nie zera od razu caej bombonierki). Moje skrpowanie bierze si z przeczucia, e Hendrick moe wiedzie. O, my na grnych pitrach gratulujemy sobie przebiegoci, ale nic nie ukryje si przed tymi, ktrzy zmieniaj pociel. Nie zamartwiam si tym. Nie wymagam od suby Bg wie czego, a Hendrick jest wystarczajco cwany, eby stawia na swoj pani, trzymajc wszystko w ryzach, ktra ma przed sob jeszcze wiele lat ycia, ni na kalekiego Ayrsa, ktrego los jest ju z gry wiadomy. Naprawd dziwny ten Hendrick. Trudno go rozgry. Byby z niego doskonay krupier. Podwiz mnie do ratusza, odwiza enfielda i zostawi mnie, a sam pojecha zaatwia rne sprawy i odwiedzi, jak mwi, star, chor babk. Pojechaem rowerem przez tum turystw, uczniakw i mieszkacw miasta i zgubiem si tylko kilka razy. Na posterunku inspektor-muzyk narobi wiele szumu z okazji mojej wizyty i posa po kaw i pczki. By zachwycony, e tak dobrze wszystko potoczyo si z moj posad u Ayrsa. Kiedy w kocu od niego wyszedem, bya ju dziesita, pora na spotkanie. Nie pieszyem si. Zawsze lepiej, gdy kupcy troch poczekaj. Jansch podpiera bar w Le Royal i przywita mnie swoim No prosz, a niech mnie, Niewidzialny Czowiek we wasnej osobie. Przysigam, Sixsmith, ten Shylock, cay w brodawkach, za kadym razem, kiedy go widz, wyglda coraz ohydniej. Moe gdzie na strychu ma swj magiczny portret, ktry z kadym rokiem piknieje? Nie mogem rozgry, dlaczego wydawa si tak uradowany na mj widok. Rozejrzaem si po sali, czy nie ma adnych wierzycieli, ktrym kto da cynk jedno napotkane spojrzenie szczwanych oczu i wyrwabym do drzwi. Jansch czyta mi w mylach. Co taki podejrzliwy, Roberto? Nie narobi koo pira niegrzecznej kurce, ktra znosi jajka tak piknie iluminowane, prawda? Chod pokaza rk bar czego si napijesz, czym si chcesz tru? Odrzekem, e ju samo przebywanie z Janschem w jednym pomieszczeniu, nawet tak przestronnym, truje mnie wystarczajco, wic chciabym od razu przej do rzeczy. Zarechota, poklepa mnie po ramieniu i zaprowadzi do salki, ktr zarezerwowa dla naszej transakcji. Nikt za nami nie poszed, ale to jeszcze o niczym nie wiadczyo. aowaem teraz, e nie zorganizowae nam schadzki w bardziej publicznym miejscu, aby zbiry Tama Brewera nie mogy zarzuci mi worka na gow, wepchn do baganika i wywie z powrotem do Londynu. Wyjem ksiki z chlebaka, a on swoje pince-nez z kieszeni marynarki. Jansch obejrza tomy dokadnie przy biurku pod oknem. Prbowa zbi cen, twierdzc, e ksiki s w stanie ledwie przyzwoitym, a nie dobrym. Spokojnie owinem je z powrotem, wsadziem do chlebaka i pozwoliem ydowskiemu sknerze goni za mn po korytarzu, a przyzna, e woluminy rzeczywicie byy w dobrym stanie. Daem mu si uprosi z powrotem do salki, gdzie przeliczyem banknoty, powoli, a doliczyem si caej uzgodnionej sumy. Ju po wszystkim westchn, e puszczam go z torbami, umiechn si tym swoim umieszkiem i pooy mi wochat ap na kolanie. Powiedziaem, e tylko ksiki mam dzi na sprzeda. Zapyta, dlaczego interesy maj

wyklucza przyjemno? Z pewnoci modzianowi z dala od kraju przyda si drobne kieszonkowe? Godzin pniej zostawiem Janscha picego, a jego portfel zupenie pusty. Udaem si prosto do banku po drugiej stronie placu, gdzie zaja si mn osobista sekretarka kierownika. Sodki ptak wypacalnoci. Jak lubi mawia Ojczulek, Pot czowieka jest dla niego najlepsz nagrod (nie chodzi o to, e on kiedykolwiek zbytnio si napoci, przemawiajc z ambony na swojej synekurce). Nastpnym przystankiem by sklep muzyczny Flagstada, gdzie kupiem ryz papieru nutowego, eby z powrotem wypcha ni chlebak, na wypadek, gdyby czyje uwane spojrzenie miao co dostrzec. Wychodzc, zauwayem par szarych getrw na wystawie u szewca. Wszedem i kupiem je. W sklepie tytoniowym zobaczyem papieronic z szagrynowej skry. Kupiem. Zostay mi dwie godziny do zabicia. Wypiem zimne piwo w kawiarni, potem jeszcze jedno, i jeszcze jedno, i wypaliem ca paczk wybornych francuskich papierosw. Portfel Janscha to aden magiczny Sezam, lecz Bg wie, e z jego pienidzmi czuj si jak w bajce. Potem znalazem schowany w bocznej uliczce kociek (unikaem miejsc penych turystw, eby nie wpa na gderliwych handlarzy ksiek), peen wiec, cieni, smtnych mczennikw i kadzide. Nie byem w kociele od tamtego ranka, gdy Ojczulek mnie wypdzi. Drzwi wejciowe co chwila gono trzaskay. Zasuszone staruszki wchodziy, zapalay wieczk, wychodziy. Kdka na gablocie z wotami bya z gatunku najlepszych. Ludzie klkali do modlitwy, niektrzy poruszali ustami. Zazdroszcz im, naprawd zazdroszcz. Zazdroszcz te Bogu, e jest powiernikiem ich sekretw. Wiara, najmniej elitarny klub na wiecie, ma najbardziej przebiegego portiera: za kadym razem, gdy wchodz przez te szeroko otwarte drzwi, okazuje si, e znowu jestem na ulicy. Bardzo staraem si myle o sprawach anielskich, ale w gowie cay czas wodziem palcami po ciele Jocasty. Nawet wici i mczennicy z witray lekko mnie podniecali. Nie sdz, bym dziki takim mylom mia bliej do Nieba. W kocu przeposzy mnie stamtd motet Bacha chrzyci nie byli nawet tacy li, nie czekao ich wieczne potpienie, ale dla organisty jedyn nadziej na zbawienie byo strzeli sobie w eb. Nie omieszkaem mu tego powiedzie takt i powcigliwo dobre s w rozmowie o pogodzie, ale nie mona owija spraw w bawen, gdy chodzi o muzyk. W wypielgnowanych w kadym calu ogrodach o nazwie Minnewater Park, pary zakochanych przechadzay si pod rk pord wierzb, ranych krzeww i przyzwoitek. lepy, wychudzony skrzypek gra, proszc o datki. Ale potrafi gra. Poprosiem o Bonsoir, Paris! i zagra z takim elan, e wcisnem mu w rk nowiutkie pi frankw. Zdj ciemne okulary, sprawdzi znak wodny, przywoa z imienia swego ulubionego witego, zebra miedziaki i popdzi przez kwietniki jak wariat. Ktokolwiek wyrazi opini, e pienidze szczcia nie daj, najwyraniej mia ich o wiele za duo. Usiadem na eliwnej awce. Dzwony zegara wybiy pierwsz, na zmian blisko i daleko. Urzdnicy wypezli z kancelarii prawnych i biur handlowych, eby zje kanapk w parku i poczu wiey wietrzyk. Zastanawiaem si, czy spni si na auto Hendricka, kiedy zgadnij kto wkroczy do parku, bez przyzwoitki, w towarzystwie dwa razy starszego od niej samej patyczakowatego dandysa, z wulgarn zot lubn obrczk na palcu, zbyt pewnego siebie. Zgade. Eva. Ukryem si za gazet, ktr jaki urzdnik zostawi na awce. Eva nie dotykaa si ze swoim towarzyszem, ale przechadzali si tu przede mn w aurze takiej bezporedniej

intymnoci, jakiej nigdy nie okazuje w Zedelghem. Z miejsca wycignem oczywiste wnioski. Eva obstawiaa podejrzanego konia. Mwi gono, eby zrobi wraenie na obcych przechodniach. Czowiek wtedy yje w swoim czasie, Evo, gdy on i jemu wspczeni uznaj te same rzeczy za oczywiste i nie zastanawiaj si nad tym. Natomiast popada w ruin wtedy, gdy czasy si zmieniaj, a on nie. Dodam, pozwl, e z tej samej przyczyny upadaj cesarstwa. Szachraj pseudofilozof mnie zadziwia. Dziewczyna z prezencj E. moga przecie z pewnoci znale sobie kogo lepszego. Zachowanie E. rwnie mnie zdumiewao. W rodku dnia, we wasnym miecie? Sama chce si zrujnowa? A moe jest jedn z libertyskich sufraystek w stylu Rossetti? Poszedem za nimi w bezpiecznej odlegoci do jednego z szeregowych domw na do zamonej ulicy. Mczyzna rozejrza si jeszcze bacznie, zanim woy klucz do zamka. Przykucnem w zauku. Wyobra sobie Frobishera zacierajcego rce z radoci! Eva wrcia pno, jak zwykle w pitkowe popoudnia. W przedsionku midzy jej pokojem a drzwiami do stajni stoi okazae dbowe krzeso. Tam si usadziem. Niestety, zatraciem si w akordach czystych dwikw starego szka i nie zauwayem E., jak podjechaa ze szpicrut w doni, nawet nie podejrzewajc zastawionej na ni puapki. Sagit-il dun guet-apens? Si vous voulez discuter avec moi dunprobleme personnel, vous pourriez meprevenir? Tak mnie zaskoczya, e gono zdradziem wasne myli. Eva przyczepia si do jednego sowa. Nazywa mnie pan donosicielk? Une moucharde?. Ce nestpas un mot aimable, Mr Frobisher. Si vous dites que je suis une moucharde, vous allez nuire a ma reputation. Et si vous nuisez a ma reputation, eh bien, if faudra que je ruine la votre! Z pewnym opnieniem otworzyem ogie. Tak, wanie co do jej reputacji chciaem udzieli ostrzeenia. Jeli nawet cudzoziemiec bdcy w Bruges w gocinie widzia j, jak przestaje w Minnewater Park w czasie zaj lekcyjnych z jakim gruliczym padalcem, jedynie kwesti czasu pozostaje, kiedy wszystkie plotkarki w miecie nazwisko CrommelynckAyrs obrzuc botem! Najpierw spodziewaem si policzka, lecz po chwili zaczerwienia si i spucia gow. Zapytaa potulnie: Avez vous dit a ma mere ce que vous avez vu? Odrzekem, e nie, jeszcze nikomu nie mwiem. E. dobrze wymierzya w cel:

 I gupio pan zrobi, monsieur Frobisher, poniewa mama powiedziaaby panu, e tajemniczy schadzkowicz to monsieur van de Velde, dentelmen, u ktrego rodziny mieszkam w czasie szkoy. Jego ojciec jest wacicielem najwikszych zakadw amunicji w caej Belgii i szanowan gow rodziny. W rod mielimy lekcje tylko do poowy dnia, wic monsieur van de Velde by tak uprzejmy, e towarzyszy mi w drodze powrotnej z biura do domu. Jego crki miay prb chru. Szkole nie podoba si, gdy wychowanki chodz same po miecie, nawet za dnia. Widzi pan, w parkach krc si szpicle, sproni szpicle, ktrzy czekaj tylko, eby zszarga jakiej dziewczynie reputacj, lub te czyhaj na okazj, by j szantaowa. Blefuje czy dostaem rykoszetem? Postanowiem si asekurowa. Szantaowa? Sam mam trzy siostry i niepokoiem si o pani reputacj! To wszystko. Delektowaa si przewag. Ah oui? Comme cest delicat de votrepart! Prosz mi powiedzie, panie Frobisher, co tak waciwie pan myla, e monsieur van de Velde ze mn zrobi? Czy by pan szaleczo zazdrosny? Jej paskudna bezporednio jak na dziewczyn cakiem zbia mnie z tropu. Cieszy mnie, e to proste nieporozumienie zostao wyjanione przybraem najbardziej nieszczery z umiechw prosz przyj najszczersze przeprosiny. Przyjmuj paskie najszczersze przeprosiny dokadnie w tym samym duchu, w jakim s skadane. E. oddalia si do stajni, ze wistem wymachujc szpicrut, jak lwica ogonem. Poszedem do pracowni muzycznej, by zapomnie o tym, jak aonie wypadem, i odda si diabelskiemu Lisztowi. Zwykle z atwoci wygrywam La Predication aux Oiseaux, ale nie w ten pitek. Dziki Bogu, E. wyjeda jutro do Szwajcarii. Gdyby kiedykolwiek odkrya prawd o nocnych wizytach jej matki wol nawet o tym nie myle. Dlaczego nie mog nigdy spotka chopca, ktrego mgbym owin sobie wok palca (i nie tylko palca), za to kobiety z Zedelghem wygrywaj ze mn za kadym razem? Twj R.F.

Zedelghem 29 viii 1931

Sixsmith, siedz w szlafroku przy sekreterze. Dzwon kocioa wybija pit. Kolejny zakniony wit. wieca caa si ju wypalia. To bya wyczerpujca noc, wszystko stano na gowie. J. przysza do mnie do ka o pnocy i podczas naszych akrobacji kto zaomota do drzwi. Groteska pena grozy! Dziki Bogu, J., wchodzc, zamkna za sob drzwi na klucz. Kto cign za klamk i nieprzerwanie omota. Strach moe nada mylom ostroci tak samo, jak i je pomiesza, i wspomniawszy mego Don Juana, ukryem J. pod stert koder i przecierade w skotowanym ku, a take na poy rozsunem zason, by pokaza, e nie mam nic do ukrycia. Poczapaem przez pokj, cay czas nie wierzc, e to wszystko dzieje si naprawd, i umylnie wpadajc na rne przedmioty, by zyska na czasie. Gdy dotarem do drzwi, zawoaem: Co si, u diaba, dzieje?! Pali si?! Otwieraj, Robercie! Ayrs! Moesz sobie wyobrazi, e gotw ju byem uchyla si przed kulami. W desperacji zapytaem, ktra godzina, eby zyska jeszcze cho jedn chwil. Co za rnica? Nie wiem! Mam melodi, chopcze, na skrzypce. To dar i nie mog przez niego zasn, wic musisz j dla mnie zapisa, i to teraz! Czy mogem mu zaufa? A to nie moe poczeka do rana? Nie, do cholery, nie moe, Frobisher. Ucieknie mi! To moe jednak zejdziemy do pracowni? Zbudzimy wtedy cay dom i, nie, wszystkie nuty s ju na miejscu, w mojej gowie! Powiedziaem mu wic, eby chwil poczeka, kiedy zapalaem wiec. Otworzyem drzwi, a za nimi sta Ayrs, trzymajc jedn lask w prawej i jedn w lewej rce. W wietle ksiyca w swojej koszuli nocnej wyglda jak mumia. Za nim sta Hendrick, milczcy na stray, niczym indiaski totem. Wpuszczaj mnie, wpuszczaj! Ayrs przepchn si obok mnie. Znajd piro, we czysty papier nutowy i zapal lamp, prdko. Do licha, po co zamykasz drzwi na klucz, skoro pisz przy otwartym oknie? Prusacy dawno ju sobie poszli, a duchy przez drzwi i tak przejd. Wybekotaem jakie brednie, e nie mog zasn, kiedy pokj nie jest zamknity na klucz, ale on nie sucha. Masz tu papier nutowy czy mam posa Hendricka, eby przynis?

Przez ulg, jak odczuem, gdy okazao si, e V.A. nie przyszed, by nakry mnie na trykaniu ony, jego wtargnicie i dania wyday mi si mniej niedorzeczne, ni byy w istocie, wic powiedziaem, e tak, mam papier, mam piro, zaczynajmy. Ayrs mia zbyt saby wzrok, by dojrze cokolwiek podejrzanego w fadach mojej pocieli, ale nadal pewne zagroenie stanowi Hendrick. Nie powinno si polega na dyskrecji sucych. Kiedy Hendrick pomg panu usi na krzele i okry mu ramiona pledem, powiedziaem, e zadzwonimy po niego, gdy ju skoczymy pracowa. Ayrs nie sprzeciwi si mym sowom cay czas ju co nuci. Konspiracyjny bysk w oku H.? W pokoju byo zbyt ciemno, bym mg mie pewno. Sucy skoni si lekko, w sposb niemal niezauwaalny, i oddali si jak na dobrze naoliwionych keczkach, delikatnie zamykajc za sob drzwi. Ochlapaem sobie troch twarz wod nad misk i usiadem naprzeciwko Ayrsa, niepokojc si, e J. moe zapomnie o skrzypicej pododze i sprbowa po cichu wymkn si na palcach. Gotw. Ayrs nuci sonat, takt za taktem, potem mwi, jakie to nuty. Wkrtce pochona mnie osobliwo jego miniatury, mimo wszystkich okolicznoci. Rzecz rozhutana jest od ekstremum do ekstremum, cyklicznie, krystalicznie czysto. Skoczy po dziewidziesitym szstym takcie i powiedzia mi, eby oznaczy zapis triste. Potem zapyta mnie: I co pan myli? Sam nie wiem. Zupenie nie w pana stylu. W niczyim stylu. Ale hipnotyzuje. Ayrs opad na krzeso i siedzia la olejny obraz prerafaelitw, zatytuowany Syta muza odrzuca sw marionetk. Ptasi piew a kipia w godzinie przed witaniem. Pomylaem o krgociach J. w ku, kilka jardw ode mnie, a nawet poczuem wewntrz niecierpliwe drgnienie, by tam si z ni znale. Chocia raz V.A. nie by pewny siebie. ni mi si... koszmar o kawiarni, rzsicie owietlonej, ale pod ziemi, bez adnego wyjcia. Sam ju bardzo, bardzo dugo nie yem. Wszystkie kelnerki miay t sam twarz. Wszyscy jedli mydo, a do picia byy tylko filianki mydlanej piany. W kawiarni graa muzyka kiwn zmczonym palcem wanie ta. Zadzwoniem po H. Chciaem jak najszybciej pozby si Ayrsa z pokoju, zanim jasno poranka ujawni jego on u mnie w ku. Po minucie H. zapuka. Ayrs wsta i pokutyka do drzwi. Nie znosi, jak ktokolwiek widzi, e potrzebuje pomocy. Dobra robota, Frobisher. Jego gos dobieg mnie z korytarza. Zamknem drzwi i gboko odetchnem z ulg. Wsunem si z powrotem pod kodr, gdzie mj aligator z pocielowych bagien zatopi drobne zby w modej ofierze. Wanie zaczlimy namitny, poegnalny pocaunek, kiedy, cholera, drzwi znw otwary

si ze skrzypieniem. Jeszcze co, Frobisher! Matko Wszelkich Zberezestw, nie zamknem drzwi na klucz! Ayrs podryfowa w stron ka, jak wrak Hesperusa. J. skrya si z powrotem w pocieli, podczas gdy ja wydawaem nieartykuowane, pene zdziwienia dwiki. Dziki Bogu, Hendrick czeka na zewntrz przypadek czy wyczucie taktu? V.A. odnalaz koniec ka i usiad na nim zaledwie kilka cali od wzgrka, ktry by J. Gdyby J. teraz kichna czy kaszlna, nawet stary, lepy Ayrs by si domyli. Ciki temat, wic po prostu to z siebie wyrzuc. Jocasta. Nie naley do kobiet zbyt wiernych. Znaczy... w maestwie. Przyjaciele daj mi do zrozumienia, e zachowuje si niedyskretnie, wrogowie donosz o romansach. Czy kiedykolwiek... wobec pana... no, wie pan...? Po mistrzowsku nadaem memu gosowi szytwno. Nie, sir, chyba nie wiem, co ma pan na myli. Daruj sobie wstydliwo, chopcze. Ayrs nachyli si bliej. Czy moja ona kiedykolwiek czynia panu awanse? Mam prawo wiedzie! Ostatkiem silnej woli powstrzymaem nerwowy chichot. Od oddechu Jocasty wilgotniao mi udo. Musiaa gotowa si ywcem pod kodr. Ja nie nazywabym przyjacielem nikogo, kto rozpuszcza tak obrzydliwe plotki. Jeeli chodzi o pani Crommelynck, wydaje mi si to rwnie niesmaczne, co nie do pomylenia. Jeli jeli! z powodu, sam nie wiem, zaamania nerwowego, miaaby si zachowa tak nieprzyzwoicie, to c, szczerze mwic, panie Ayrs, na pana miejscu zapytabym raczej o rad Dhondta albo porozmawia z dr. Egretem. Sofistyka jest doskona zason dymn. Wic nie dostan od pana prostej odpowiedzi? Dostanie pan prost odpowied w dwch prostych sowach. Stanowczo nie!. I mam nadziej, e tym samym zamknlimy temat. Ayrs milcza kilka dugich chwil. Frobisher, jest pan mody, bogaty, inteligentny i z ca pewnoci nie odstrasza pan kobiet. Nie do koca rozumiem, dlaczego pan tu zosta. Wspaniale. Robi si sentymentalny. Jest pan moim Verlainem. Ach tak, mj mody Rimbaudzie? To gdzie jest paska saison en enfer?

 Mam j w szkicach, w gowie, w trzewiach. Jest moj przyszoci. Nie byem pewny, co czu Ayrs rozbawienie, lito, nostalgi czy wstrt. Wyszed. Zamknem drzwi na klucz i wrciem do ka po raz trzeci tej nocy. W rzeczywistoci sypialniana farsa potrafi gboko zasmuca. Jocasta wydawaa si na mnie za. Co znowu? warknem. Mj m ci kocha rzeka ona, wkadajc ubranie. Zedelghem cae si porusza. Rury wydaj dwiki jak stare ciotki. Mylaem o moim dziadku, ktrego przewrotny geniusz omin pokolenie mojego ojca. Kiedy pokaza mi akwatint pewnej wityni w Syjamie. Nie pamitam jej nazwy, ale odkd jaki ucze Buddy naucza tam przed wiekami, kady zbjecki krl, tyran i monarcha owego krlestwa wzbogaca to miejsce o wiee z marmuru, wonne arboreta, kopuy zdobne zotymi limi, bogate malowida na ukowych sklepieniach, oczy posgw zastpowa szmaragdami. Gdy witynia w kocu rwna si bdzie swojej odpowiedniczce w Ziemi Czystej, tego dnia, jak gosi legenda, ludzko w kocu osignie swj cel i Czas dobiegnie koca. Przychodzi mi do gowy, e dla ludzi, takich jak Ayrs, ow wityni jest cywilizacja. Ludzkie masy, niewolnicy, chopi i piechota wojsk yj sobie w szczelinach midzy kocimi bami, niewiadomi nawet wasnej ignorancji. Ale nie wielcy politycy, naukowcy, artyci, a przede wszystkim kompozytorzy tego wieku, wszystkich wiekw, ktrzy w cywilizacji peni rol architektw, murarzy i kaznodziejw. Ayrs uwaa, e naszym zadaniem jest sprawi, by cywilizacja jeszcze bardziej olniewaa. Najgbszym, lub te jedynym pragnieniem mojego pracodawcy, jest stworzy minaret, na ktry dziedzice Postpu za tysic lat wska i powiedz Patrzcie, to Vyvyan Ayrs!. Jake prostacka jest ta tsknota za niemiertelnoci, jak prna, jak bdna. Kompozytorzy gryzmol ledwie rysunki na cianach jaski. Muzyk czowiek pisze dlatego, e zima trwa wiecznie i e bez niej wilki i nieyce jeszcze prdzej by go dopady. Twj R.F.

Zedelghem 14 ix 1931

Sixsmith, odwiedzi nas dzi na podwieczorku sir Edward Elgar. Nawet ty musiae o nim sysze,

ignorancie. Zwykle, gdy kto pyta Ayrsa, co sdzi o angielskiej muzyce, mwi: O jakiej angielskiej muzyce? Nie ma takiej. Nie ma od czasu Purcella! i dsa si cay dzie, jakby to pytajcy winien by Reformacji. Ayrs zapomnia jednak o wszelkiej wrogoci w jednej chwili, gdy tylko sir Edward zatelefonowa dzi rano z hotelu w Bruges z pytaniem, czy Ayrs znalazby dla niego godzink czy dwie. Ayrs urzdzi pokaz zrzdliwoci, ale po tym, jak zadrcza pani Willems ustaleniami co do podwieczorku, wida byo, e cay by z siebie zadowolony. Nasz szacowny go przyjecha o p do trzeciej, ubrany w ciemnozielon peleryn w stylu szkockim, pomimo do adnej pogody. Stan jego zdrowia niewiele jest lepszy od kondycji V.A. Razem z J. przywitalimy go na schodach Zedelghem. Wic to pan jest now par oczu Vyva? powiedzia, gdy ucisnlimy sobie donie. Odrzekem, e widziaem go wielokro, jak dyrygowa na festiwalu, co sprawio mu przyjemno. Zaprowadziem kompozytora do Sali Szkaratnej, gdzie ju czeka Ayrs. Przywitali si obaj ciepo, ale jakby uwaali, eby si wzajem nie poobija. Edgarowi mocno dokucza ischias, a V.A. nawet w lepsze dni wyglda strasznie przy pierwszym spotkaniu, a przy drugim jeszcze gorzej. Podano podwieczorek i obydwaj pogryli si w rozmowie o pracy, nie zwracajc wikszej uwagi na Jocast i na mnie, ale fascynowao mnie, e mog ich sucha, pozostajc niezauwaonym. Od czasu do czasu sir E. spoglda na nas, by upewni si, czy nie mczy gospodarza. Absolutnie nie. Umiechalimy si w odpowiedzi. Ostro spierali si o rzeczy takie jak saksofony w orkiestrach, o to, czy Webern jest Oszustem, czy Mesjaszem, o patronat i polityk w muzyce. Sir E. oznajmi, e po dugim okresie upienia pracuje nad trzeci symfoni zagra nam nawet na pianinie wstpne wersje Molto maestoso i Allegretto. Ayrs bardzo chcia udowodni, e te jeszcze nie pora mu umiera, i kaza mi zaprezentowa kilka niedawno skoczonych szkicw przepiknych. Kilka pustych butelek piwa trapistw pniej zapytaem Elgara o marsze Pomp & Circumstance. Ale potrzebowaem pienidzy, chopcze drogi. Tylko nie mw nikomu. Krl moe zada ode mnie z powrotem szlacheckiego tytuu. Ayrs wpad na to w spazmy miechu. Zawsze mwi, Ted, e aby tum zakrzykn Hosanna, najpierw trzeba wjecha do miasta na ole. Najlepiej tyem, opowiadajc gawiedzi niestworzone historie, na ktre tak czeka. Sir E. sysza o przyjciu Todtenvogla w Krakowie (wyglda na to, e sysza o tym cay Londyn), wic V.A. posa mnie po partytur. Gdy wrciem do Sali Szkaratnej, nasz go wzi Ptaka mierci na fotel przy oknie i czyta go przez monokl, podczas gdy Ayrs i ja udawalimy, e co nas zajmuje. Czowiek w naszym wieku, Ayrs odezwa si nareszcie E. nie ma prawa do takich

miaych idei. Skd je bierzesz? V.A. nad si jak rozradowana ropucha. Wygraem chyba w kilku starciach stray tylnej, wojujc ze zniedonieniem. Mj Robert udowadnia, e jest cennym nabytkiem jako adiutant. Adiutant? Jestem jego generaem, do stu diabw, a on to stary tyran, panujcy dziki wspomnieniu wasnej wyblakej sawy! Umiechnem si tak sodko, jak tylko umiaem (jakby od tego zaleao, czy tu zostan. Poza tym, sir E. moe si kiedy przyda, wic nie ma co zostawia wraenia pieniacza). Podczas podwieczorku Elgard zauway, o ile lepsza jest moja posada w Zedelghem w porwnaniu z jego pierwsz prac dyrektora ds. muzycznych w zakadzie dla umysowo chorych w Worcestershire. Prawda, e wietna wprawka przed dyrygentur w London Philharmonic? dowcipkowa V.A. Zaczlimy si mia i na p wybaczyem irytujcemu, zapatrzonemu w siebie, zdziwaczaemu dziadydze, e jest sob. Dooyem par drew do kominka. Przy trzaskajcym ogniu i w zapachu dymu obydwaj starsi panowie zdrzemnli si, jak dwaj krlowie sprzed wiekw, trwajcy przez eony w swych kurhanach. Stworzyem nutowy zapis ich chrapa. Elgara gra ma tuba basowa, a Ayrsa fagot. To samo zrobi z Fredem Deliusem i Johnem Mackerrasem i opublikuj ich razem w dziele pod tytuem Poktne muzeum wypchanych przedstawicieli Anglii edwardiaskiej. Trzy dni pniej Wrciem wanie ze spaceru lento z V.A. Mnisim Duktem do strwki portiera. Pchaem go na wzku. Aura walczya dzi z krajobrazem; jesienne licie wiatr miota w gwatownych spiralach, jak gdyby V.A. by czarnoksinikiem, a ja jego uczniem. Dugie cienie topoli kady si na skoszon k. Ayrs chcia ujawni pomys na swoje ostatnie wielkie dzieo symfoniczne, majce nosi nazw Wieczny powrt, ku czci ukochanego Nietzschego. Muzyka czciowo czerpa bdzie z opery na podstawie Wyspy doktora Moreau, ktra nie okazaa si sukcesem i ktrej wiedeskie przedstawienie musiano odwoa z powodu wojny. W innej czci, jak wierzy V.A., muzyka przyjdzie do niego, a osi dziea bdzie muzyka ze snu, ktr podyktowa mi w moim pokoju owej niespokojnej nocy zeszego miesica, pisaem ci o tym. V.A. chce mie cztery czci, eski chr i spory zesp wielu instrumentw dtych w stylu Ayrsa. Zapowiada si wcieka, dzika bestia. Chce, bym pracowa dla niego jeszcze przez p roku. Powiedziaem, e si zastanowi. Odrzek, e podniesie mi pensj posunicie tyle prostackie, co zrczne. Powtrzyem, e potrzebuj troch czasu. V.A. wciek si, bo z miejsca nie wydyszaem tak! ale chc, by stary dziad sam przed sob przyzna, e potrzebuje mnie bardziej, ni ja jego. Twj

R.F.

Zedelghem 28 ix 1931

Sixsmith, J. staje si mczca. Po miosnych igraszkach rozwala si na ku, jak gupie, muczce ciel i da, abym mwi jej o innych kobietach, na strunach ktrych wygrywaem melodie. Wycigna ode mnie ich imiona i teraz mwi na przykad: Dobrze zgaduj, e nauczya ci tego Frederica?. (Bawi j moje znami w zagbieniu ramienia, to, ktre dla ciebie wyglda jak kometa nie mog znie, jak zabawia si moj skr). Wszczyna drobne sprzeczki, eby potem dugo si godzi i, co mnie niepokoi, zacza pozwala, by teatrzyk przy ksiycu powoli wkrada si w ycie za dnia. Ayrs widzi teraz jedynie Wieczny powrt, ale Eva wraca za dziesi dni, a to stworzenie ma wzrok sokoli i wywszy rozkadajce si trucho sekretu w okamgnieniu. J. uwaa, e nasz ukad pozwala jej bardziej zwiza moj przyszo z Zedelghem p artem, p jak najbardziej serio mwi, e nie da mi porzuci ani jej, ani jej ma, nie teraz, kiedy oni mnie potrzebuj. Diabe, Sixsmith, kryje si w zaimkach. Co gorsza, zacza uywa sowa na M i chce je sysze take ode mnie. Zwariowaa? Jest ode mnie prawie dwa razy starsza! Czego chce ta kobieta? Zapewniem j, e nigdy nie kochaem nikogo oprcz siebie samego i nie zamierzam teraz prbowa, a ju szczeglnie nie z on innego mczyzny, i ju na pewno nie wtedy, kiedy ten czowiek moe zniszczy moje imi w muzycznym wiecie Europy, piszc kilka listw. Wic oczywicie ona znowu chwyta si zwyczajowych sztuczek, ka w poduszk, oskara mnie, e j wykorzystuj. Oczywicie, zgadzam si, e j wykorzystuj; tak samo, jak ona mnie. Taki mamy ukad. Jeli przesta jej odpowiada nikt nikogo si nie zatrzymuje. Wic wybiega obraona i dsa si przez kilka dni i nocy, a stara klempa znw nabiera ochoty na modego ogiera. Wtedy wraca, nazywa mnie swoim kochanym chopcem, dzikuje mi za przywrcenie Vyvyanowi jego muzyki i cay idiotyczny koowrt zaczyna si od pocztku. Ciekawe, czy w przeszoci sigaa po Hendricka? Nie zdziwibym si. Gdyby jaki austriacki doktor zajrza jej do gowy, ze rodka wyleciaby cay rj rnych neuroz. Gdybym wiedzia, e jest a tak niezrwnowaona, nigdy bym jej nie wpuci do ka. W jej kochaniu si jest jaki brak radoci. Nie raczej zacieko. Przystaem na propozycj V.A., eby zosta przynajmniej do lata przyszego roku. Na decyzj nie miay wpywu adne kosmiczne wibracje jedynie widok na czyst korzy artystyczn, pragmatyzm finansowy oraz obawa, e J. moe przey swego rodzaju zaamanie, gdybym wyjecha. A jego konsekwencje nie rozeszyby si tak atwo po kociach. Pniej tego samego dnia

Ogrodnik rozpali ognisko z suchych lici wanie wrciem od ognia. Fala gorca na twarzy i na rkach, smtny dym, trzaskanie i syk pomieni. Przypomniaem sobie chat gajowego w Gresham. W kadym razie, stworzyem wspaniay pasa o ogniu perkusja jako trzaski, kontrafagot jako drewno i niespokojny flet jako pomienie. Wanie przed chwil skoczyem go zapisywa. Powietrze w chteau jest wilgotne, jak pranie, ktre nie chce wyschn. Przecigi w korytarzu trzaskaj drzwiami. Jesie porzucia ju agodno i wesza w przykr, gnijc faz. Nie pamitam, eby lato choby bkno do widzenia. Twj F.R. Okresy ptrwania Pierwsza zagadka Luisy Rey 1 Rufus Sixsmith wychyla si przez balkon i oblicza, jak prdko osignie jego ciao, gdy uderzy o chodnik, kadc kres wszelkim dylematom. W nieowietlonym pokoju dzwoni telefon. Sixsmith nie ma odwagi odebra. W mieszkaniu za cian dudni muzyka disco, impreza nabiera tempa i Sixsmith czuje si duo starzej, ni na swoje szedziesit sze lat. Smog przesania gwiazdy, ale na pnoc i na poudnie wzdu pasa wybrzea migocze miliard wiate Buenas Yerbas. Na zachodzie bezkresny Pacyfik. Na wschodzie nasz nagi, waleczny, zakniony, szkodliwy, wcieky, czczony jak relikwia kontynent Ameryki. Moda kobieta wyania si z tumu goci za cian i wychyla przez ssiedni balkon. Ma krtko obcite wosy, eleganck fioletow sukienk, ale wyglda nieuleczalnie smutno i samotnie. Moe zaproponuj wsplne samobjstwo? Sixsmith nie myli tego powanie i nie zamierza skaka, dopki tli si w nim iskierka humoru. Poza tym, Grimaldi, Napier i te wszystkie zbiry ze srebrnymi spinkami w mankietach tylko czekaj na taki wanie cichy wypadek. Sygna karetki wzbija si ponad monotonny szum ulicy. Szurajc nogami, Sixsmith wraca do rodka, gdzie telefon wanie przesta dzwoni. Pod nieobecno gospodarza bierze sobie z minibaru kolejn spor szklaneczk wermutu, zanurza rk w pojemniku z lodem, a potem ociera ni twarz. Wyjd gdzie i zadzwo do Megan, to jedyna yczliwa ci osoba. Wie, e nie zadzwoni. Nie moesz jej wciga, to grozi mierci.

omot disco niemal rozsadza mu skronie, ale mieszkania kto mu uycza, wic nie moe pj i protestowa. Buenas Yerbas to nie Cambridge. Poza tym, przecie si ukrywasz. Powiew wiatru trzaska drzwiami balkonu i Sixsmith, przeraony, rozlewa poow wermutu. Spokojnie, durniu, nikt nie strzela. Wyciera rozlan plam cierk z kuchni, wcza telewizor, przycisza i skacze po kanaach, eby znale M*A*s*H-a. Na pewno gdzie jest. Musz tylko poszuka. 2 Luisa Rey syszy brzk na balkonie obok. Dobry wieczr? Nikt nie odpowiada. odek domaga si, eby zrzucia z niego troch toniku. Powinna biec do azienki, a nie na wiee powietrze nie jest w stanie znowu si zmierzy ze slalomem przez tum zreszt nie ma ju czasu. Rzyga po cianie budynku: raz, drugi, myli o tustym kurczaku, i trzeci. Przeciera oczy. Tylko dwa razy w yciu zrobia co obrzydliwszego. Zbiera lin w ustach i spluwa do doniczki za parawanem. Marnujesz ycie. Luisa ociera usta chusteczk i wygrzebuje z torby mitwk. Wracaj do domu, moe cho raz przyni ci si aosne trzysta sw. A zreszt, ludzie i tak tylko ogldaj obrazki. Na balkon wychodzi mczyzna, troch za stary na skrzane spodnie, nag pier i kamizelk w zebr. Luisaaa! Jasna przystrzyona broda, a na szyi ankh z kamienia ksiycowego i jadeitu. Hej! Luisa zastanawia si, czy odstrczy go zapach, jaki od niej bije, ale on jest pijany i nic nie czuje. Richard mwi. Patrzysz w gwiazdy? Klawo. Bix ma osiem uncji koksu. Niezy crack. A wanie, mwiem w wywiadzie? Eksperymentuj teraz z imieniem Gandzia. Maharad Ada mwi, e Richard nie klei si u mnie z Ajurwedycznym Ja. Kto? Luisaaa, mj guru, guru! Wanie reinkarnuje ostatni raz. Richard prostuje palce: puff Ostatni przed Nirwanolandi. Przyjd na audiencj. Normalnie, wedug listy czeka si w nieskoczono, ale uczniowie z jadeitowym ankhiem maj audiencje osobiste jeszcze tego samego popoudnia. Kurwa, po co komu studia, skoro Maharad Ada potrafi... o tym... nauczy wszystkiego. Obramowuje ksiyc palcami. Sowa s takie... sztywne... A kosmos... wiesz,

totalny. Sztachniesz si? Acapulco Gold. Od Biksa. Podchodzi bliej w sposb, ktrego intencj kobiety wyczuwaj. Chod, Lu, upalimy si po imprezie? Tylko ty i ja. U mnie. OK? Udzielibym ci wywiadu na wyczn wyczno. Mog ci nawet napisa piosenk i wsadzi na kolejny longplay. Chyba nie. Richard, muzyk rockowy, do podrzdny, mruy oczy. Aha! Nie te dni miesica? A w przyszym tygodniu? Mylaem, e wszystkie cizie z mediw bior piguki a do mierci. Bix sprzedaje ci te teksty, jak podrywa babki? Parska miechem. A co? Co ci mwi? Richard, eby nie byo niedomwie. Raczej skocz z balkonu, ni si z tob przepi. Bez wzgldu na dzie miesica. Serio. Huuu! Gwatownie odsuwa rk, jakby co go ugryzo. Wybredna! A ty mylisz, e kto, kurwa, jeste? Joni Mitchell? Lala od plotek, kurwa, w pimie, ktrego nikt nigdy nie czyta! 3 Drzwi windy zamykaj si Luisie przed nosem, ale od rodka kto niewidoczny blokuje je lask. Dzikuj mwi Luisa do starszego pana. Mio, e mona jeszcze spotka szarmanckiego mczyzn. Starszy pan pochyla gow w ukonie. Jezu, myli Luisa, wyglda, jakby usysza, e za tydzie umrze. Luisa naciska Parter. Stara winda rusza w d. Wskazwka bez popiechu odlicza pitra. Silnik rzzi, zgrzytaj kable, ale midzy dziesitym i dziewitym pitrem nagle rozlega si gwatowne tum-tudum-tudum i winda zamiera, syczc psss-ssss-ss-s. Luisa i Sixsmith z hukiem przewracaj si na podog. arwka byska, zaczyna bucze i zmienia barw na sepi. Nic panu nie jest? Moe pan wsta? Lecy na pododze starszy pan powoli dochodzi do siebie. Chyba nic nie zamaem, ale na razie posiedz, dzikuj. Ma angielski akcent ze starej szkoy, przypomina Luisie tygrysa z Ksigi Dungli. Mog nagle z powrotem wczy prd.

 O Boe mruczy pod nosem Luisa odcili prd. Genialny dzie i genialny wieczr. Naciska alarm. Cisza. Naciska interkom i wrzeszczy: Halo?! Jest tam kto?! Szum. Utknlimy w windzie! Kto nas syszy?! Luisa i starszy pan patrz na siebie z ukosa, nasuchujc. Bez odpowiedzi. Tylko guche odgosy, jak w odzi podwodnej. Luisa bada sufit. Gdzie musi by klapa... Nie ma klapy. Odwija wykadzin stalowa podoga. Chyba tylko w filmach s. Nadal cieszy si pani pyta starszy pan e mona jeszcze spotka szarmanckiego mczyzn? Luisa stara si umiechn. Moemy sobie posiedzie cakiem dugo. Jak w zeszym miesicu wyczyli prd, to na siedem godzin. Przynajmniej nie siedz zamknita z psychopat ani z kim z klaustrofobi, ani z Richardem Gandzi. 4 Szedziesit minut pniej Rufus Sixsmith siedzi oparty o cian w rogu i ociera czoo chusteczk. Zaprenumerowaem Illustrated Planet w szedziesitym sidmym roku dla raportw pani ojca z Wietnamu. Wiele tysicy osb je czytao. Oprcz Lestera Reya byo tylko trzech czy czterech innych dziennikarzy, ktrzy pokazywali wojn z perspektywy Azjatw, wic jestem bardzo ciekaw, jak to si stao, e policjant zosta jednym z najlepszych korespondentw swojego pokolenia. Sam pan prosi. Historia nabiera poloru z kadym kolejnym opowiadaniem. Tat przyjli do BYPD[10] na kilka tygodni przed Pearl Harbor. Dlatego wojn spdzi tutaj, a nie jak jego brat, Howie, na Pacyfiku. Howie wpad na japosk min na Wyspach Salomona gra w siatkwk na play. Niedugo potem ju byo jasne, e przypadek taty to Rejon Dziesity, i tam w kocu wyldowa. Jest taka komenda w kadym miecie, w kadym kraju swego rodzaju zsyka, gdzie przenosz wszystkich uczciwych gliniarzy, ktrzy nie chc kra ani przymyka na nic oczu. W kadym razie, w noc zwycistwa nad Japoni w caym Buenas Yerbas trwa jeden wielki festyn i, jak si pan domyla, nie wszdzie dao si rozstawi policj. Tata dosta telefon, e rozkradaj co na Silvaplana Wharf, takiej ziemi niczyjej midzy Rejonem Dziesitym a terenem nalecym do wadz portu i Rejonem Spinoza. Nikt si nigdy nie dowiedzia, kto zawiadomi komend i dlaczego czy kto rzeczywicie zoy doniesienie, czy

moe by to spisek wewntrz policji, pomyka albo zoliwy, tragiczny art? ale tata i jego kolega z patrolu, Nat Wakefield, pojechali to sprawdzi. Zaparkowali midzy kontenerami towarowymi, zgasili silnik, poszli na piechot i zobaczyli, e jakich dwudziestu piciu facetw aduje skrzynki z magazynu do opancerzonej ciarwki. Byo ciemno, ale nie wygldali na dokerw, nie mieli te wojskowych mundurw. Wic Wakefield mwi ojcu, eby wrci i wezwa przez radio wsparcie. Akurat kiedy tata bierze radio, dostaje komunikat, e rozkaz sprawdzenia Silvaplana Wharf zosta odwoany. Tata zgasza, co widzia, ale rozkaz odwoania powtarzaj, wic biegnie z powrotem do magazynu w sam por, eby zobaczy, jak koledze z patrolu ktry z mczyzn przypala papierosa, po czym policjant dostaje sze strzaw w plecy. Ojciec jako opanowuje nerwy, pdzi do radiowozu i daje jeszcze rad nada Kod Osiem SOS zanim cay samochd roznios kule. Tata jest okrony ze wszystkich stron, nikogo nie ma tylko od strony doku, wic skacze do wody, a raczej brei z ropy, mieci i ciekw pywajcych w morskiej wodzie. Pynie pod nabrzee w tamtych czasach Silvaplana Wharf byo zbudowane ze stali, jak olbrzymie molo, a nie jak dzisiejszy betonowy cypel i podciga si na drabin, cay przemoczony, bez jednego buta, z niedziaajcym rewolwerem. Moe jedynie obserwowa mczyzn, ktrzy akurat kocz spraw, a tu nagle podjedaj dwa radiowozy z Rejonu Spinoza. Zanim tata zda obej plac wkoo, eby ostrzec policjantw, wywizuje si nierwna strzelanina. Policja nie ma szans gangsterzy dziurawi obydwa radiowozy z pistoletw maszynowych. W pierwszym z nich wszystkich rozwalaj. Ciarwka rusza, gangsterzy wskakuj na ty, wyjedaj z placu i rzucaj za siebie granaty. Czy miay powanie zrani, czy tylko powstrzyma jaki bohaterski wyczyn, nie wiadomo. Ale jednym dosta tata. Odamki powbijay si w niego jak igy w poduszk. Obudzi si dwa dni pniej w szpitalu, bez lewego oka. W gazetach napisali, e to by przypadkowy napad gangsterw, ktrzy akurat skorzystali z nadarzajcej si okazji. Ludzie z Rejonu 10 podejrzewali, e to dzieo syndykatu, ktry przez ca wojn podprowadza bro, a teraz, po wojnie, postanowi przenie towar, bo obawia si, e zaostrz kontrol jej przepywu. Pojawiy si naciski na szersze dochodzenie w sprawie strzelaniny na Silvaplana w czterdziestym pitym roku trzech zabitych gliniarzy to bya jeszcze spora afera ale ledztwu ukrci eb urzd burmistrza. Niech pan sam wycignie wnioski. Tata je wycign i kompletnie straci wiar w system prawa i sprawiedliwoci. Osiem miesicy pniej, gdy wyszed ze szpitala, zdy ju skoczy korespondencyjny kurs dziennikarstwa. Dobry Boe mwi Sixsmith. Reszt pan zna. Pisa z Korei dla Illustrated Planet, potem zosta korespondentem West Coast Herald w Ameryce Poudniowej. By w Wietnamie podczas bitwy o Ap Bac i stacjonowa w Sajgonie a do marca, gdy mia pierwszy atak. To cud, e maestwo rodzicw przetrwao tyle lat wie pan, najduszy czas, jaki z nim spdziam, to ten od kwietnia do lipca w hospicjum. Luisa przez chwil milczy. Strasznie mi go brakuje, panie Rufusie, brak mi go bez przerwy. Nie pamitam, e nie yje. Cay czas myl, e jest gdzie subowo i lada dzie przyleci z powrotem do domu. Musia by dumny, e posza pani w jego lady. C, Luisa Rey to nie Lester Rey. Zmarnowaam cae lata na buntowanie si i bycie wyzwolon, udawaam poetk i pracowaam w ksigarni przy Engels Street. Na moje pozy nikt si nie da nabra, wiersze pisaam tak puste, e nie byy nawet ze sowa Lawrencea

Ferlighettiego a ksigarnia zbankrutowaa. Wic nadal redaguj tylko dzia plotek. Luisa trze zmczone oczy i myli o zatrutej strzale, ktr Richard Gandzia wypuci na koniec. adnych nagradzanych tekstw ze stref dziaa wojennych. Robiam sobie wielkie nadzieje, kiedy przechodziam do Spyglassa, ale na razie moje dziennikarstwo w stylu taty to gupawe ploteczki z przyj dla gwiazd. Ale czy dobrze napisane gupawe ploteczki? O, wietnie napisane. Wic niech pani nie zaamuje jeszcze rk nad zmarnowanym yciem. Prosz mi wybaczy, e odwoam si do wasnego dowiadczenia, ale nie ma pani pojcia, co to znaczy zmarnowane ycie. 5 Hitchcock uwielbia wiata kamer mwi Luisa, czujc coraz wiksze parcie na pcherz ale nie znosi wywiadw. Nie odpowiedzia mi na pytania, bo tak naprawd ich nie sysza. Jego najlepsze dziea, jak mwi, to rozpdzone kolejki grskie z lunaparku, na ktrych ludzie nieomal umieraj ze strachu, ale na koniec wysiadaj, pokadajc si ze miechu, i chc jecha jeszcze raz. Jest przecie kim wybitnym, wic zapytaam, czy nie uwaa, e klucz do fikcyjnego terroru to odgrodzenie nas od realnego niebezpieczestwa: dopki motel Batesa jest oddzielony od naszego wiata, chcemy tam zajrze, jak do terrarium skorpiona. Ale film, ktry pokazuje, e wiat jest motelem Batesa, no, wtedy mamy... spraw Buchloe, dystopi, kryzys. Jestemy skonni brodzi w krwioerczym, amoralnym, bezbonym wszechwiecie ale tylko, dopki zanurzamy w nim jedynie stopy. A Hitchcock mi na to powiedzia: Jestem reyserem z Hollywood, droga pani, a nie wyroczni z Teb. Luisa wietnie go naladuje. Zapytaam, dlaczego Buenas Yerbas nigdy nie byo tem jego filmw. Hitchcock odpar: To miasto czy w sobie najgorsz stron San Francisco z najgorsz stron Los Angeles. Buenas Yerbas jest miastem znikd. Potem wygasza rne bon motyw tym stylu, nie do mnie, lecz dla potomnoci, eby bywalcy przyszych przyj mogli mwi O, to cytat z Hitchcocka. Sixsmith wyyma pot z chusteczki. W zeszym roku byem z siostrzenic w kinie na Szaradzie. To Hitchcocka? Zmusza mnie do ogldania takich rzeczy, ebym nie zesztywnia. Nawet mi si podobao, ale wedug niej, Audrey Hepburn zamiast gowy miaa wydmuszk. Wyborny zwrot. To wanie w Szaradzie chodzi o znaczki? Troch nacigana zagadka, to prawda, ale bez nacigania rzeczywistoci nie byoby dobrych thrillerw. Uwaga Hitchcocka o Buenas Yerbas przypomina mi, co John F. Kennedy powiedzia o Nowym Jorku. Syszaa pani? Wikszo miast to rzeczowniki, ale Nowy Jork to czasownik. Ciekawe, czym jest Buenas Yerbas? Cigiem przymiotnikw i spjnikw? Moe wykrzyknikiem?

6 Megan, moja siostrzenica, wspaniaa dziewczyna. Rufus Sixsmith pokazuje Luisie zdjcie zrobione na sonecznej przystani. Wida na nim mod opalon kobiet, a obok jego samego, gdy mia jeszcze lepsz kondycj i zdrowie. Fotograf powiedzia co miesznego, zanim nacisn migawk. Nogi maj spuszczone z rufy maego jachtu, Rozgwiazdy. To moja stara ajba, pozostao z czasw, kiedy jeszcze miaem wicej si. Luisa grzecznie mwi co, co ma przeczy, jakoby by w podeszym wieku. Taka prawda. Gdybym teraz wypyn w jaki duszy rejs, musiabym zatrudni ma zaog. Ale w dalszym cigu spdzam przy Rozgwiedzie mnstwo weekendw, szwendam si po przystani, troch pomyl, troch podubi. Megan te lubi morze. Jest urodzonym fizykiem, a do matematyki zawsze miaa zdecydowanie lepsz gow ode mnie, nad czym raczej ubolewaa jej matka. Mj brat, niestety, nie oeni si z matk Megan dla tego, co miaa w gowie. Wierzy w feng shui czy jaki tam I Ching, czy kady inny humbug, ktry obiecuje natychmiastowe owiecenie i akurat jest w modzie. Przy kadym spotkaniu cytuje mi z bdami Horacja z Hamleta. Ten wers, e s takie rzeczy w niebie i na ziemi. Ale Megan jest genialna. Gdy robia doktorat, rok spdzia w moim starym collegeu w Cambridge. Kobieta w Caiusie! Sixsmith wzdycha z rozbawieniem. Teraz skoczya badania z radioastronomii na wielkich radioteleskopach na Hawajach. Kiedy jej matka i ojczym sma si na play w imi Wypoczynku, Megan i ja rozbieramy rwnania w barze. Ma pan dzieci, panie doktorze? Wziem lub z nauk na cae ycie. Sixsmith zmienia temat. Hipotetyczne pytanie, panno Rey: jak cen zapaciaby pani, to znaczy jako dziennikarka, eby chroni informatora? Luisa nie zastanawia si nad odpowiedzi. Jeli wierzyabym w suszno sprawy? Kad cen. Na przykad wizienie za obraz sdu? Jeliby do tego doszo, tak. Czy byaby pani gotowa narazi wasne bezpieczestwo? Hmm... Nad tym Luisa si zastanawia. Chyba... chyba musiaabym. Musiaa? Dlaczego? Ojciec ryzykowa ycie na zaminowanych bagnach i naraa si na wcieko wielkich generaw, eby zachowa dziennikarsk uczciwo. Jak wielk kpin z jego ycia byoby, gdyby jego wasna crka tchrzya, kiedy robi si bardziej gorco. Powiedz jej. Sixsmith otwiera usta, eby jej wszystko opowiedzie o wybielaniu w Seaboardzie, o szantaach, o korupcji ale nagle, bez ostrzeenia, winda szarpie, dudni

i zaczyna powoli sun w d. Uwiziona w niej para mruy oczy, gdy znw wcza si wiato i Sixsmith czuje, e jego silne postanowienie ju si rozpyno. Wskazwka przesuwa si na 1. Powietrze w lobby jest rzekie jak grska woda. Budynek rezonuje od wczanych na nowo urzdze. Zadzwoni do pani, panno Rey mwi Sixsmith, kiedy Luisa podaje mu jego lask niedugo. Dotrzymam sowa czy nie? Wie pani? Czuj si tak, jakbym zna pani od lat, a nie od ptorej godziny. 7 Paski wiat zakrzywia si w oku chopca. Javier Moses przeglda klaser ze znaczkami pod lampk na biurku. Zaprzg husky szczeka na znaczku z Alaski, hawajski nene krzyczy i czapie, kiwajc si na znaczku specjalnej edycji za pidziesit centw, parowiec burzy opatkami wod, sunc w gr Konga, czarnego jak atrament. Sycha odgos klucza w zamku i do mieszkania wchodzi zmczona Luisa Rey, zrzucajc z ng buty w malekiej kuchence. Na widok chopca ogarnia j irytacja. Javier! Cze! Jakie cze? Obiecae, e nigdy wicej nie bdziesz wazi przez balkon! A gdyby kto zadzwoni na policj, e widzia wamanie? A gdyby polizgn si i spad? To daj mi klucz. Luisa zaciska w mylach palce na jego szyi. Jako nie miaabym spokoju, gdybym wiedziaa, e jedenastolatek moe sobie wchodzi do mojego mieszkania za kadym razem, kiedy... twoja mama wychodzi na ca noc ...w telewizji lec same nudy. To po co zostawiasz otwarty lufcik w azience? Bo od tego, e wazisz przez balkon, gorsze jest tylko to, e mgby skoczy z powrotem, gdyby nie mg si dosta do rodka. W styczniu skocz jedenacie lat. Nie dostaniesz klucza. Przyjaciele daj sobie klucze. Nie wtedy, kiedy jedna osoba ma dwadziecia sze lat, a druga jest w pitej klasie.

 A dlaczego wrcia tak pno? Jakie ciekawe znajomoci? Luisa patrzy na niego z furi, ale nie jest w stanie zbyt dugo wcieka si na chopca. Wyczyli prd i utknam w windzie. Ale to ci chyba nie powinno obchodzi, prawda? Zapala grne wiato w pokoju i a si wzdryga, gdy zauwaa czerwon prg na twarzy Javiera. Co si stao? Chopak traci rezon. Spoglda na cian mieszkania, a potem wraca do znaczkw. Wolfman? Javier krci gow, skada may pasek z papieru i lie go z obydwu stron. Ten Clark wrci. Mama cay tydzie ma w hotelu nocn zmian, a on na ni czeka. Wypytywa mnie o Wolfmana, ale powiedziaem, e nie jego sprawa. Javier wsuwa znaczek w roki. Nie boli. Ju sobie czym przemyem. Luisa chwyta za telefon. Nie dzwo po mam! Zaraz przyjedzie, bdzie straszna awantura i wylej j z hotelu, jak zeszym razem i poprzednio. Luisa zastanawia si, odkada suchawk i idzie do drzwi. Nie chod tam! To psychol. Wcieknie si i zdemoluje nam mieszkanie, a ciebie pobije do nieprzytomnoci, a potem pewnie nas std wyrzuc. Bagam! Jezus Maria. Luisa nie patrzy na niego. Bierze gboki wdech. Chcesz kakao? Poprosz. Chopiec robi wszystko, eby si nie rozpaka, ale broda a go boli z wysiku. Ociera oczy rkawem. Luisa? Dobrze, Javi, moesz dzi spa u mnie na kanapie. W porzdku. 8 Gabinet Doma Grelscha przedstawia studium uporzdkowanego chaosu. Z okna na Trzeciej Alei wida cian prawie identycznych biur. Z metalowego stelau w rogu zwisa worek treningowy z wizerunkiem Hulka. Redaktor naczelny Spyglassa otwiera w poniedziaek poranne kolegium, celujc grubym, krtkim palcem w Rolanda Jakesa, szpakowatego mczyzn o twarzy jak suszona liwka, w hawajskiej koszuli, rozszerzanych dinsach i rozpadajcych si sandaach. Jakes. No, ja... to znaczy, chc pocign seri Terroru w kanaach, eby si podpi pod gorczk wok Szczk. Ciao Dirka Melona powiedzmy naszego wolnego strzelca ekipa

remontowa znalaza podczas rutynowej inspekcji pod Pidziesit Wschodni Ulic. Czy te raczej rozpoznaa to, co po nim zostao: zby i porwan legitymacj dziennikarsk. Ciao oderwane od koci w sposb wskazujcy na Serasalmus scapularis, dzikuj bardzo, krlow piranii, najwikszy gatunek. Sprowadzaj j hodowcy-maniacy, a potem spuszczaj w kiblu, kiedy oblicz sobie, e wiee miso jednak za duo kosztuje. Zadzwoni do kapitana Vermina do ratusza. Prosz bardzo, niech zaprzecza caej serii atakw na robotnikw w kanaach. Zapisz sobie, Luisa. Nie wierz niczemu, dopki oficjalnie nie zaprzecz. To jak, Grelsch? Dasz mi w kocu podwyk? Ciesz si, e trafia do ciebie ostatnia pensja. Na moim biurku, jutro, do jedenastej rano, ze zdjciem takiego potwora. I nie zapomnij, e ty w tym tygodniu piszesz horoskop. Jakie pytania, Luisa? Tak. Czy obowizuje nowa polityka redakcji, o ktrej nikt mi nie powiedzia? I nie mona teraz pisa adnych prawdziwych tekstw? Halo, seminarium z metafizyki jest na dachu. Wind na gr, a potem cay czas prosto, a walniesz w chodnik. Wszystko jest prawdziwe, jeli wierzy w to wystarczajco duo ludzi. Nancy, co masz? Nancy OHagan ubiera si konserwatywnie, jest zbyt rumiana na twarzy i ma zbyt ospowat cer. Jej dugie jak u yrafy rzsy czsto si odklejaj. Moja wtyka w Betty Ford Clinic ma zdjcie baru na pokadzie prezydenckiego samolotu. Moe Air Force One pijastwa na koszt pastwa? Ludzie myl, e z tej caej rozdmuchanej przez media historii o starym chlejusie ju nie da si wicej wycisn, ale Nance myli co innego. Grelsch namyla si przez moment. Przestrze w tle wypeniaj dzwonice telefony i stukot maszyn do pisania. OK, jeli nie pojawi si nic nowszego. A, i zrb wywiad dla Nieszczcia chodz parami z tym lalkarzem-brzuchomwc z urwan rk... Nussbaum. Mw. Jerry Nussbaum ociera spywajce po zarocie kawaki czekoladowego loda, wkada przez pomyk soneczne okulary lustrzanki, zdejmuje je i zakada okulary do czytania, odchyla si do tyu i strca lawin papierw. Policja cigle nie ma niczego w sprawie witego Krzysztofa, wic moe jaki tekst w stylu Kolejna ofiara witego Krzysztofa to TY?. Profile wszystkich dotychczasowych zabjstw i rekonstrukcje ostatnich minut ycia ofiar. Dokd szy, z kim miay si spotka, o czym wtedy mylay... ...kiedy wity Krzysztof posya im kulk w eb. Roland Jakes si mieje. Wanie, Jakes, miejmy nadziej, e krzykliwe hawajskie kolory przycigaj jego uwag. A pniej spotykam si z motorniczym tramwaju, Murzynem, ktrego gliny mocno

zgnoiy na doku w zeszym tygodniu. Pozywa policj do sdu za bezprawne aresztowanie. Powouje si na ustaw o prawach obywatelskich. Czyli mamy potencjalny temat numeru. Luisa? Poznaam fizyka jdrowego. Luisa nie zwraca uwagi na obojtno, jaka nagle mrozi atmosfer. Inspektora w Seaboard Incorporated. Nancy OHagan piuje paznokcie, przez co Luisa nagle przedstawia podejrzenia jako fakty. Uwaa, e HYDRA, nowy reaktor jdrowy na Swannekke Island nie jest a tak bezpieczny, jak si oficjalnie utrzymuje. Tak naprawd wcale nie jest bezpieczny. Dzi po poudniu uroczycie go otwieraj, wic chc tam pojecha i zobaczy, czy uda mi si co wybada. Ja pierdziel, uroczyste otwarcie techniczne! krzyczy Nussbaum. Syszycie ten oskot? To si chyba tocz do nas Pulitzery! Pocauj mnie w dup, Nussbaum. Jerry Nussbaum wzdycha. Czasem, we nie, jak mam stjk... Luisa jest rozdarta midzy chci odwetu: Tak, i daj gnidzie pozna, jak bardzo ci wkurza; i zignorowania go: Tak, i daj gnidzie bezkarnie mwi, co chce. Dom Grelsch przeamuje impas. Marketingowcy dowodz obraca w palcach owek e kady uyty naukowy zwrot to dwa tysice czytelnikw, ktrzy odkadaj pismo i wczaj powtrk Lassie. W porzdku mwi Luisa. A moe Atomowa bomba Seaboardu zmiecie Buenas Yerbas? Fantastycznie, ale bdziesz musiaa mie dowody. Bo co, Jakes musi mie dowody na swj tekst? Hej! Owek Grelscha przestaje si krci. Fikcyjne osoby poarte przez zmylone ryby nie zedr z ciebie ostatniego dolara i nie bd cisn banku, eby ci odci gotwk. A potna korporacja, jak Seaboard Power Inc., ma prawnikw, ktrzy potrafi to zrobi. Dobry Boe, jeden may bd, a dopiliby swego. 9 Pomaraczowy garbus Luisy jedzie pask szos w stron kilometrowej dugoci mostu, czcego przyldek Yerbas ze Swannekke Island, ktrej elektrownia gruje na odludziu nad ujciem rzeki. Wok rogatki na mocie jest dzi niespokojnie. Okoo stu demonstrantw obstawio ostatni odcinek, skandujc Swannekke C mwimy nie!. Kordon policji nie dopuszcza ich do czekajcych dziewiciu czy dziesiciu samochodw. Luisa czyta transparenty.

WJEDASZ NA WYSP RAKA, ostrzega jeden z nich, drugi: NIE MA MOWY, NIE MACIE NAS Z GOWY, i enigmatyczne: GDZIE TE MOE BY MARGO ROKER? W okno puka stranik. Luisa opuszcza szyb i w jego lustrzankach widzi swoj twarz. Luisa Rey, Spyglass. Poprosz legitymacj dziennikarsk. Luisa wyjmuje j z torebki. Szykuj si jakie zamieszki? Nie sdz. Stranik sprawdza co w swoich papierach i zwraca legitymacj. To tylko obrocy drzew z przyczep na parkingu. Wakacje. Studenci pojechali tam, gdzie si lepiej serfuje. Po drugiej stronie bardzo, bardzo dugiego mostu, elektrownia Swannekke B wyania si zza starszych, szarych wie chodniczych Swannekke A. Luisa znowu wraca mylami do Rufusa Sixsmitha. Dlaczego nie chcia mi zostawi telefonu, jak prosiam? Naukowcy nie boj si telefonw. Dlaczego wszyscy w portierni w jego bloku mwi, e nigdy nie syszeli jego nazwiska? Naukowcy nie maj pseudonimw. Wartownik na rogatce po stronie wyspy kieruje j wzdu jedynej drogi prowadzcej do Seaboard Village. Potem ju znajdzie tablice wskazujce drog do Centrum Publicznego w bloku Bada i Rozwoju. Droga prowadzi tu przy nabrzeu. Mewy kr na morzu nad rybackimi kutrami. Na wydmach koysze si trawa. Dziesi minut pniej Luisa dociera do kolonii jakich dwustu luksusowych domw stojcych nad zaciszn zatok. Hotel i pole golfowe ssiaduj ze sob pod elektrowni, na zboczu do poowy poronitym drzewami. Luisa wysiada z garbusa na parkingu przed budynkiem Bada i Rozwoju i patrzy na futurystyczny gmach, na wp zasonity przez wzgrze. Wiatr od oceanu z szelestem koysze rwnym rzdem palm. Dzie dobry! Podchodzi do niej Amerykanka o azjatyckich rysach. Chyba si pani zgubia. Pani na otwarcie? Jej stylowy, rdzawoczerwony garnitur, nienaganny makija i wyprostowana sylwetka sprawiaj, e Luisa czuje si tanio w marynareczce z fioletowego zamszyku. Fay Li kobieta wyciga do niej rk Public Relations Seaboardu. Luisa Rey ze Spyglassa. Fay Li ma mocny ucisk doni. Ze Spyglassa? Nie wiedziaam... ...e interesujemy si te polityk energetyczn?

Fay Li si umiecha. Prosz mnie le nie zrozumie, to do napastliwe pismo. Luisa przywouje boka, ktry nigdy nie zawodzi Doma Grelscha. Badania rynku pokazuj, e ronie liczba czytelnikw domagajcych si istotniejszych treci w naszych artykuach. Zatrudniono mnie w Spyglassie wanie po to, ebym reprezentowaa bardziej ambitny profil pisma. Mio mi, e pani przyjechaa, niezalenie od profilu. Pozwoli pani, wpisz nas do ksiki wej w recepcji. Co prawda, ochrona nalega na przeszukiwanie toreb i podobne procedury, ale traktowanie goci jak sabotaystw nie wyjdzie nam na dobre. Dlatego mnie zatrudniono. 10 Joe Napier obserwuje rzd monitorw telewizji przemysowej, na ktrych wida aul wykadow, ssiadujce z ni korytarze i tereny Centrum Publicznego. Wstaje, rozkada swoj specjaln poduszk i siada na niej z powrotem. Wydaje mi si czy ostatnio jako stare rany odzywaj si bardziej? Spojrzeniem przeskakuje z ekranu na ekran. Na jednym wida technika przy prbie dwiku; na drugim ekipa telewizyjna ustala kty kamer i wiato; Fay Li idzie z gociem przez parking; kelnerki rozlewaj wino do setek kieliszkw; rzd krzese pod transparentem z napisem SWANNEKKE B AMERYKASKI CUD. Prawdziwym cudem, rozmyla Joseph Napier, byo to, e jedenastu z dwunastu badaczy nagle zapomniao o trwajcym dziewi miesicy dochodzeniu. Na monitorze wida, jak wanie owi badacze wchodz na podwyszenie, przyjanie rozmawiajc. Jak powiada Grimaldi, kade sumienie ma gdzie ukryty wycznik. Przez myli Napiera przepywaj pamitne zdania z wywiadw, o ktrych nagle wszyscy zapomnieli, jakby w zbiorowej amnezji. Midzy nami mwic, doktorze Franklin, prawnikw Pentagonu a kusi, eby przetestowa nowiutk Ustaw o Bezpieczestwie. Kadego, kto informuje opini publiczn, maj wsadza na czarn list, bez szans na jakkolwiek prac w caym kraju. Na scenie dozorca dostawia w rzdzie kolejne krzeso. Ma pan bardzo prosty wybr, doktorze Moses. Jeli chce pan, eby technologia Sowietw wyprzedzaa nasz, niech pan przekae ten raport swojemu Zwizkowi Zaniepokojonych Naukowcw i poleci do Moskwy po medal, ale w CIA prosili, eby przekaza panu, e bilet powrotny nie bdzie ju potrzebny.

Dygnitarze, naukowcy, doradcy i liderzy opinii publicznej zajmuj miejsca na sali. Na monitorze wida Williama Wileya, wiceprezesa Seaboard Inc., jak artuje z VIP-ami, ktrych uhonorowano miejscami na podwyszeniu. Szefw Departamentu Obrony, profesorze Keene, bardzo to ciekawi. Dlaczego akurat teraz zgasza pan wtpliwoci? Czy to znaczy, e paskie prace nad prototypem byy... jakby to uj... nie do staranne?. Rzutnik slajdw wywietla zdjcie Swannekke B z lotu ptaka, zrobione szerokoktnym obiektywem. Jedenastu na dwunastu. Tylko Rufus Sixsmith zdoa si wyrwa. Napier mwi do krtkofalwki: Fay? Pocztek za dziesi minut. Szum. Zrozumiaam, Joe. Odprowadzam gocia do auli wykadowej. Zgo si pniej do ochrony. Szum. Zrozumiaam. Bez odbioru. Napier way krtkofalwk w doni. A Joe Napier? Czy jego sumienie ma wycznik? Bierze yk czarnej, gorzkiej kawy. A dajcie mi spokj. Ja tylko robi, co ka. Mam ptora roku do emerytury, a potem na ryby, nad rwce rzeczuki, a si, cholera, sam zmieni w czapl. Milly, zmara ona, patrzy na ma z ustawionej na konsoli fotografii. 11 Nasz wspaniay nard cierpi z powodu upoledzajcego naogu. Alberto Grimaldi, prezes Seaboardu i Czowiek Roku Newsweeka, po mistrzowsku stosuje dramatyczne pauzy. Naogowi temu na imi Ropa. Reflektory na podwyszeniu rzucaj na niego zote snopy wiata. Wedug geologw, w Zatoce Perskiej s ju tylko siedemdziesit cztery miliardy galonw ropy, koucha z oceanw jury. Starczy nam do koca wieku? Pewnie nie. Najpilniejszy problem, przed jakim, panie i panowie, stoj Stany Zjednoczone, to: co potem?. Alberto Grimaldi spoglda po widowni. Jedz ci z rki. Niektrzy chowaj gowy w piasek. Inni fantazjuj o silnikach wiatrowych, zbiornikach i krzywy pumiech gazie ze wiskiej gnojwki. Rozbawienie. W Seaboardzie zajmujemy si tym, co jest realne. Mocniejszym gosem. Jestem tu dzisiaj, by oznajmi pastwu, e znalelimy rozwizanie dla problemu ropy i patrzymy na nie wanie tutaj, na Swannekke Island! Umiecha si, gdy cichn owacje. Oto dzisiaj wiek dojrzay osigna nasza rodzima, bezpieczna energia atomowa, ktrej bdziemy mie pod dostatkiem! Drodzy przyjaciele, jestem niezmiernie dumny, e mog przedstawi wam jedn z najwikszych innowacji w historii... reaktor HYDRA-Zero!

Ekran slajdw zmienia si i pokazuje teraz diagram przekrojowy, a sektor widowni, gdzie siedz wane persony, klaszcze i wiwatuje, wic za jego przykadem id pozostali. Dobrze, ale nie mwmy o mnie, ja jestem tylko prezesem. Rozbrajajcy miech. Rodzina Seaboardu ma ogromny zaszczyt poprosi bardzo szczeglnego gocia, by odsoni galeri widokow i nacisn wcznik, ktry poczy Swannekke B z oglnokrajow sieci przesyow. Na Kapitolu ludzie prezydenta znaj go jako guru energii. Szeroki umiech. Mam wyjtkow przyjemno powita czowieka, ktrego nie trzeba przedstawia. Sekretarza Depertamentu Energii Lloyda Hooksa! Na podwyszenie, pord gromkich oklaskw, wkracza czowiek o nienagannym wygldzie. Lloyd Hooks i Alberto Grimaldi ciskaj si za przedramiona w gecie braterskiej serdecznoci i zaufania. Coraz lepsi ludzie pisz ci przemwienia szepcze Lloyd Hooks, gdy obydwaj umiechaj si szeroko przed publicznoci ale pazerno ci zera. Alberto Grimaldi klepie Lloyda Hooksa po plecach i odpowiada: Miejsce w zarzdzie Seaboardu wyszarpiesz sobie po moim trupie. Skurwysynu sprzedajny. Lloyd Hooks promiennie umiecha si do publicznoci. To jednak sta ci na twrcze rozwizania, Alberto? Kanonada fleszw rozpoczyna natarcie. Moda kobieta w fioletowym akiecie wymyka si tylnym wyjciem. 12 Przepraszam, gdzie jest damska toaleta? Ochroniarz rozmawia przez krtkofalwk i pokazuje rk w gb korytarza. Luisa Rey zerka za siebie. Ochroniarz stoi odwrcony plecami, wic przechodzi przez drzwi, skrca za rg w sie jednakowych korytarzy, chodnych i wytumionych przez cichy pomruk klimatyzacji. Przechodzi obok dwch pieszcych si gdzie technikw w kombinezonach, ktrzy spod daszkw czapek rzucaj spojrzenia na jej piersi, ale jej nie zaczepiaj. Na drzwiach wisz enigmatyczne tabliczki. W212 PWYLOTY, Y009 PODPRZEPUSTY [AC], V770 NIESZKODLIWE [NIEOBJTE]. Szereg drzwi o podwyszonym zabezpieczeniu ma klawiatur do wstukiwania kodw. Na klatce schodowej Luisa studiuje plan pitra, ale nie znajduje ladu Sixsmitha. Zgubia si pani? Luisa robi co moe, eby trzyma fason. Dozorca, siwowosy Murzyn, patrzy na ni

uparcie. Tak, szukam pokoju doktora Sixsmitha. Znaczy, tego Anglika. Trzecie pitro, C105. Dzikuj. Nie byo go ju z tydzie czy dwa. Naprawd? Wie pan moe, dlaczego? Znaczy, pojecha do Vegas na urlop. Dr Sixsmith? Do Vegas? Znaczy, tak mi powiedzieli.

Drzwi pokoju C105 s szeroko otwarte. Niedawno kto prbowa usun nazwisko Dr Sixsmith z tabliczki na drzwiach, ale tylko je bardziej rozmaza. Przez szpar Luisa Rey widzi modego czowieka, ktry siedzi na biurku pochylony nad plikiem notesw i czego szuka. Wszystko, co miecio si w pokoju, stoi w kilku pudach. Luisa pamita, co mwi ojciec: eby uznali ci za swojego, wystarczy zachowywa si, jak swj. No, prosz rzuca Luisa, wchodzc do rodka. O ile wiem, pan nie jest doktorem Sixsmithem, prawda? Przyapany na gorcym uczynku mczyzna odkada gwatownie notes i Luisa wie, e wanie zyskaa kilka chwil. O mj Boe mczyzna przyglda si jej uwanie pani to pewnie Megan. Po co od razu zaprzecza? A pan? Isaac Sachs. Inynier teoretyk. Wstaje z biurka i w poowie drogi cofa rk, zbyt popiesznie wycignit do ucisku. Pracowaem z pani wujkiem nad raportem. Na klatce schodowej sycha echo szybkich krokw. Isaac Sachs zamyka drzwi. Mwi niskim, nerwowym gosem: Gdzie on si ukrywa? Strasznie si o niego martwi. Czy Rufus si z pani kontaktowa? Miaam nadziej, e pan mi powie, co si stao. Do pokoju wkracza Fay Li z ochroniarzem, ktrego twarz nie wyraa niczego.

 Pani Luiso. Jeszcze szuka pani toalety? Udawaj gupi. Nie, ju skorzystaam idealnie czysta ale jestem ju spniona, mam umwione spotkanie z doktorem Sixsmithem. Tylko... wyglda na to, e si wynis. Isaak Sachs wydaje odgos Heh?. To pani nie jest jego siostrzenic? Przepraszam najmocniej, kimkolwiek pan jest, ale ani razu nie powiedziaam, e jestem. Luisa wygasza przygotowane kamstewko, w ktrym jest troch prawdy. Poznaam doktora Sixsmitha w Nantucket, wiosn zeszego roku. Okazao si, e obydwoje jestemy z Buenas Yerbas, wic da mi wizytwk. Odkopaam j trzy tygodnie temu, zadzwoniam do niego i umwilimy si na dzi na spotkanie w sprawie naukowego tekstu dla Spyglassa. Patrzy na zegarek. Mielimy si spotka dziesi minut temu. Przemowy na otwarciu potrway troch duej, ni si spodziewaam, wic si cichutko wymknam. Mam nadziej, e nie narobiam nikomu kopotw? Fay Li wydaje si przekonana. Nie moemy pozwoli, eby ludzie bez przepustek krcili si po instytucie badawczym tak newralgicznym, jak nasz. Luisa udaje skruszon. Mylaam, e skoro wpisali mnie do ksiki wej i sprawdzili mi torb, to ju przeszam procedur bezpieczestwa, ale widz, e chyba jednak nie do koca. Doktor Sixsmith za mnie zarczy. Zapytajcie go. Sachs i ochroniarz patrz na Fay Li, ktra mwi bez zajknicia: To raczej nie bdzie moliwe. Doktor Sixsmith musia pilnie zaj si jednym z naszych projektw w Kanadzie. Sekretarka z pewnoci po prostu nie miaa pani numeru telefonu, kiedy odwoywaa jego spotkania. Luisa patrzy na puda. Wyglda na to, e nie bdzie go duszy czas. Owszem. Dosyamy mu jego materiay. Jako konsultant w Swannekke mia ju niewiele do roboty. Doktor Sachs dzielnie dokoczy jego zadania. Czyli tyle z mojego pierwszego wywiadu z wielkim naukowcem mwi Luisa.

Fay Li przytrzymuje jej otwarte drzwi. Moe uda nam si znale dla pani kogo innego. 13 Centrala? Rufus Sixsmith osania domi suchawk w anonimowym motelu na przedmieciach Buenas Yerbas. Mam problem z zamwieniem rozmowy z Hawajami... tak. Chciabym rozmawia z... Odczytuje z kartki numer telefonu Megan. Tak, bardzo prosz. Tak, poczekam. Na ekranie starego telewizora, ktry nie odtwarza barwy tej ani zielonej, Lloyd Hooks klepie po plecach Alberta Grimaldiego na inauguracji nowego reaktora HYDRA na Swannekke Island. Pozdrawiaj publiczno w nowej auli wykadowej jak stajcy do zawodw sportowcy, a z gry spada srebrzyste konfetti. Prezes Seaboardu Alberto Grimaldi mwi reporter posta do kontrowersyjna, oficjalnie ogosi dzi uruchomienie Swannekke C. Drugi reaktor HYDRA-Zero pochonie pidziesit milionw dolarw z budetu federalnego i stworzy tysice nowych miejsc pracy. Obawy, e masowe aresztowania, jakich wczeniej bylimy wiadkami na Three Mile Island[11], powtrz si te w Zotym Stanie, okazay si ponne. Rufus Sixsmith, przygnbiony i zmczony, mwi do telewizora: A jeli nagromadzony wodr wysadzi strop obudowy bezpieczestwa? A jeli wiatry roznios promieniowanie na ca Kaliforni? Wycza telewizor i pociera palcami czoo midzy brwiami. Udowodniem to. Wykazaem. Nie moglicie mnie kupi, wic chcielicie zastraszy. Pozwoliem wam na to. Mam nadziej, e Bg mi wybaczy, ale teraz ju koniec. Nie bd sam dla siebie wyrzutem sumienia. Dzwoni telefon. Sixsmith chwyta suchawk. Megan? Ostry, mski gos: Jad. Kto mwi? Namierzyli twj ostatni telefon z motelu Talbot, 1046 Olympia Boulevard. Natychmiast jed na lotnisko. Wsid w pierwszy samolot do Anglii i, jeeli koniecznie musisz, stamtd wygaszaj expose. Ale std spieprzaj. Dlaczego mam wierzy...? Pomyl logicznie. Jeeli kami, po prostu wrcisz bezpiecznie do Anglii cay i zdrowy,

ze swoim raportem. Jeli nie kami, ju nie yjesz. Chc wiedzie... Masz maksimum dwadziecia minut, eby uciec. Le! Cigy sygna, wieczno buczy. 14 Jerry Nussbaum obraca redakcyjne krzeso tyem, siada na nim okrakiem, skada rce na oparciu i opiera na nich brod. No i w kocu stoj midzy szecioma negroidami w dredach, a w migdaki askocze mnie spluwa. I to nie po ciemku w Harlemie, tylko, kurwa, w biay dzie w Greenwich Village, zaraz po tym, jak jedlimy z Normanem Mailerem szesnastofuntowego steka. Wic stoimy tam, a jeden czarny brat mnie przeszukuje i robi si lejszy o portfel. A to co? Skrka krokodyla?. Nussbaum naladuje akcent Richarda Pryora. Ty adnej klasy nie masz, biaasie jebany. Klasy? Mty kazay mi wywrci kieszenie i przeczesay mnie co do centa. Ale ten si mieje, kto si mieje ostatni. A Nussbaum mia si ostatni. W takswce na Times Square napisaem Nowe Plemiona bez faszywej skromnoci ten tekst przeszed ju do klasyki a do koca tygodnia sprzedaem go do trzydziestu tytuw! Dziki mtom staem si sawny! To jak, Lui-Lui, zaprosisz mnie na kolacj? A ja ci naucz, jak to si robi kiedy los ostrzy sobie zby, jak wyduba mu plomby ze zota. Maszyna do pisania Luisy dzwoni, dzy. Jeli przeczesali ci co do centa to skd miae na takswk z Greenwich Village na Times Square? Sprzedae si kierowcy? Nussbaum poprawia si na krzele. Niesamowite, jak ty nigdy nie ogarniasz istoty sprawy. Roland Jakes skapuje na zdjcie krople wosku. Wiecie, kto to jest konserwatysta? Latem 1975 dowcip ma ju taaak brod. Libera, ktrego okradli. Jakes, uraony, wraca do swojego retuszu. Luisa idzie przez korytarz do drzwi gabinetu Doma Grelscha. Szef rozmawia przez telefon niskim, rozzoszczonym gosem. Luisa czeka za drzwiami, ale syszy rozmow ze rodka. Nie! Nie, nie, panie Frum, to jest sytuacja ekstremalna. Zna pan... chwileczk, teraz ja mwi zna pan inn przypado bardziej ekstremaln ni biaaczka? Wie pan, co myl?

Myl, e moja ona to dla pana tylko robota w papierach, ktr musi pan odwali przed golfem o trzeciej. To niech mi pan to udowodni. Ma pan on? Ma pan? Ma pan. A potrafi pan sobie wyobrazi, e to ona ley w szpitalu i wychodz jej wosy?... e co? Emocje nic nie pomog? Tylko takie ma pan rady? Ma pan racj, bd szuka porady prawnika! Grelsch rzuca suchawk, wali w worek treningowy, dyszc Frum! za kadym uderzeniem, opada na krzeso, zapala papierosa i zauwaa Luis, ktra niepewnie stoi w drzwiach. Takie ycie. Wiecznie wszystko sra ci na eb. Syszaa co z tego? O tyle, o ile. Mog przyj pniej. Nie. Wchod i siadaj. Jeste moda, silna i zdrowa? Tak. Luisa siada na pudach. A dlaczego? Bo za chwil zrobisz si stara, chora i saba, jak usyszysz ode mnie o swoim tekcie. O tym, e niby w Seaboardzie chc co ukry, a ty nie masz adnych dowodw. 15 Na midzynarodowym lotnisku Buenas Yerbas dr Rufus Sixsmith wkada tawy skoroszyt do schowka nr 909, rozglda si po zatoczonej hali, wrzuca monet, przekrca kluczyk i wsuwa go do zgniozielonej koperty, zaadresowanej do Luisy Rey, Spyglass, Budynek Klugh 12F, Trzecia Aleja, BY. Serce bije mu szybciej, gdy zblia si do okienka poczty. A jeli zapi mnie, zanim dolec? Serce wali mu jak oszalae. Biznesmeni, rodziny z wzkami penymi bagay, korowody turystw w podeszym wieku wydaje si, e wszyscy chc utrudni mu drog. Skrzynka na listy jest coraz bliej. Tylko kilka jardw, kilka cali. Zgniozielona koperta znika w rodku na zawsze. Szerokiej drogi. Sixsmith ustawia si w kolejce po bilet. Komunikaty o opnieniach usypiaj go jak litania. Co chwila nerwowo sprawdza, czy nie wida gdzie agentw Seaboardu, ktrzy w ostatnim momencie jednak go zatrzymaj. W kocu kobieta w okienku biletowym kiwa rk, eby podszed. Musz lecie do Londynu. Albo gdziekolwiek do Wielkiej Brytanii. Wezm kade miejsce, kad lini. Zapac gotwk. Nie ma adnych szans, prosz pana. Pod makijaem wida, e jest zmczona. Najwczeniej mog mie... sprawdza wydruk ...lot na Heathrow... jutro. Wylot o 5.15, Laker Skytrains z przesiadk na JFK. Musz lecie wczeniej. To ogromnie wana sprawa. Nie wtpi, prosz pana, ale mamy strajk kontrolerw lotu i czeka tum pasaerw. Sixsmith powtarza sobie, e nawet Seaboard nie mgby zorganizowa strajku na lotnisku, eby nie da mu uciec. Dobrze, poprosz na jutro. W jedn stron, klasa biznes, dla niepalcych. Czy gdzie

na lotnisku znajdzie si pokj na noc? Tak, prosz pana. Na trzecim pitrze. Hotel Bon Voyage, do przyjemny. Mog prosi o paszport, eby wypisa bilet? 16 Zachd soca jak z witraa pada na drukowanego na aksamicie Hemingwaya w mieszkaniu Luisy. Luisa, gryzc owek, jest pochonita lektur: Ujarzmianie soca dwie dekady atomowej potgi w dobie pokoju. Javier siedzi przy biurku i rozwizuje dugie supki dzielenia. Cicho gra album Tapestry Carole King. Zza okna dochodz przytumione odgosy samochodw, przemierzajcych krajobraz przedmie w drodze do domu, a gdzie niedaleko kto wiczy gr na klarnecie. Dzwoni telefon, ale Luisa nie odbiera. Javier sucha, jak z klikiem wcza si sekretarka. Dzie dobry, Luisa Rey. Nie mog teraz odebra, ale zostaw numer telefonu, oddzwoni, kiedy bd moga. Jak ja nie lubi tych wynalazkw narzeka ten, kto dzwoni. Psiaczku, tu mama. Beatty Griffin wanie mi powiedziaa, e rozstaa si z Halem. I to miesic temu? No, oniemiaam. Nie pisna sowa na pogrzebie ojca ani u Alphonsea. Martwi si, e tak zawsze wszystko dusisz w sobie. Ale razem z Dougiem organizujemy przyjcie na rzecz Stowarzyszenia Walki z Rakiem i nawet nie wiesz, Psiaczku, ile by dla nas znaczyo, gdyby chocia na weekend zostawia t swoj ciasn nor i przyjechaa do nas. Bd trzej modzi Hendersonowie. Damian jest kardiologiem, Lance ginekologiem, a Jesse... Doug? Doug! Kim jest Jesse Henderson? Lobotomologiem? Bardzo mieszne. No, w kadym razie, cruniu, Beatty twierdzi, e planety s jako tak ustawione, e aden z nich nie jest akurat z nikim zwizany. Kuj elazo, pki gorce, Psiaczku! I zadzwo, kiedy tylko to odsuchasz. Cmok, cmok. Koczy gonym causem w suchawk Mmmmcuaaa! Brzmi jak matka wiedma z Bewitched. Javier chwil odczekuje. Co to znaczy oniemiaam? Luisa nie podnosi wzroku znad papierw. e bya tak zaskoczona, e a nie moga mwi. No to teraz chyba nie oniemiaa, co? Luis pochania praca. Psiaczku? Luisa rzuca w chopaka kapciem. 17 W pokoju w hotelu Bon Voyage dr Rufus Sixsmith czyta plik listw, ktre blisko p wieku temu napisa do niego przyjaciel, Robert Frobisher. Sixsmith zna je na pami, ale ich dotyk, szelest i wyblake pismo przyjaciela koj mu nerwy. Z poncego budynku wynisby wanie te listy. Dokadnie o sidmej myje si, zmienia koszul i wkada dziewi przeczytanych listw w hotelowy egzemplarz Biblii, ktry odkada na szafk przy ku. Listy nieprzeczytane Sixsmith wsuwa do kieszeni marynarki i schodzi do restauracji. Listy od Frobishera nie nadaj si do szantau, ale Sixsmith lubi przezorno i porzdek.

Na kolacj je rumsztyk z paskami smaonego bakaana i le umyt saat. Wszystko to nie tyle zaspokaja, ile zagusza jego apetyt. Zostawia niedojedzone p porcji i powoli sczy gazowan wod, gdy czyta ostatnie osiem listw od Frobishera. Sowa Roberta przenosz go do Bruges, gdy sam szuka tam zmiennego w nastrojach przyjaciela, swoj pierwsz mio i jeli mam by szczery, ostatni. Sixsmith paci rachunek i wraca do pokoju. W windzie myli o tym, jaki ciar zrzuci na barki Luisy Rey, i zastanawia si, czy dobrze zrobi. Zasony w pokoju powiewaj, gdy otwiera drzwi. Woa: Jest tu kto?! Nikogo nie ma. Nikt nie wie, gdzie jeste. To tylko wyobrania zabawia si z nim od adnych paru tygodni. To z niewyspania. Pomyl mwi sam do siebie za czterdzieci osiem godzin bdziesz z powrotem w Cambridge, na bezpiecznej, wskiej wysepce, gdzie pada deszcz. Bdziesz mia wszystkie udogodnienia, sprzymierzecw, swoje kontakty i stamtd bdziesz mg sobie planowa wielk ofensyw na Seaboard. 18 Bill Smoke widzi, jak Rufus Sixsmith wychodzi ze swojego pokoju. Odczekuje pi minut i wchodzi do rodka. Siada na brzegu wanny i wiczy palce doni w rkawiczkach, ciskajc je w pici i rozprostowujc. aden narkotyk, adna ekstaza religijna nie krci ci tak, jak to, e z czowieka robi si trup. Ale musisz przy tym myle. Bez dyscypliny i wiedzy szybko trafisz na stryczek. W kieszeni obraca w palcach krugerranda. Ma go zawsze przy sobie podczas zada specjalnych. Wie, e to lepa wiara w przesd, ale nie bdzie zadziera z talizmanem tylko po to, eby co komu udowodni. Bliscy przeyj dramat, caej reszty to w ogle nie obejdzie, a moi klienci bd mieli problem z gowy. Ja jestem tylko instrumentem ich woli. Jeli nie mnie, to wziliby innego czyciciela, pierwszego lepszego z ksiki telefonicznej. Miej za ze temu, kto ma bro, miej za ze jej producentom, ale nie obwiniaj samej broni. Bill Smoke syszy klucz w drzwiach. Oddychaj. Tabletki, ktre wzi wczeniej, niesamowicie wyostrzaj zmysy i gdy Sixsmith wchodzi do pokoju, szurajc i podpiewujc Leaving On a Jet-Plane, morderca moe przysic, e czuje puls ofiary, wolniejszy ni u niego samego. Smoke namierza ofiar przez szczelin w drzwiach. Sixsmith kadzie si na wznak na ku. Zabjca widzi w gowie obraz tego, co teraz musi zrobi: trzy kroki z azienki, strza z boku, w skro, z bliska. Wypada z przedpokoju; Sixsmith wydaje urywany krzyk i usiuje wsta, ale wytumiona kula ju przedziera si przez czaszk naukowca, a do materaca. Ciao Rufusa Sixsmitha opada w ty, jakby uoy si do poobiedniej drzemki. Chonna kodra nasika krwi. Mzg Billa Smokea ttni spenieniem. Spjrzcie, to moja robota. W rod poranek jest tak samo przeniknity smogiem i umczony upaem, jak poprzednie

sto porankw i jakie bdzie kolejne pidziesit. Luisa Rey pije czarn kaw w zaparowanym chodzie wntrza Snow White, baru na rogu Drugiej Alei i Szesnastej Ulicy, dwie minuty piechot od redakcji Spyglassa, i czyta o fizyku jdrowym, byym marynarzu, baptycie z Atlanty nazwiskiem James Carter, ktry zamierza ubiega si o nominacj demokratw. Ruch na Szesnastej Ulicy przesuwa si w limaczym tempie albo w histerycznych zrywach. Chodnikami przesuwaj si popiesznie niewyrane sylwetki przechodniw i migaj rozmazani chopcy na deskorolkach. Dzisiaj nic na niadanie? pyta Bart, kucharz. Tylko gazeta odpowiada Luisa, jego staa klientka. O prg potyka si Roland Jakes. Podchodzi do Luisy. Mona si przysi? Nic dzi jeszcze nie jadem. Shirl znowu mnie rzucia. Za pitnacie minut mamy kolegium. Masa czasu. Jakes siada i zamawia jajka sadzone, cite z obu stron. Na stronie dziewitej mwi Luisie. W prawym rogu na dole. Chyba ci zaciekawi. Luisa kartkuje do strony dziewitej i siga po kaw. Jej rka zastyga w powietrzu. Samobjstwo naukowca w hotelu na lotnisku w BYCiao wybitnego brytyjskiego naukowca dr. Rufusa Sixsmitha znaleziono we wtorek rano w zajmowanym przez niego pokoju w hotelu Bon Voyage na midzynarodowym lotnisku w Buenos Yerbas, gdzie popeni samobjstwo. Dr Sixsmith, byy szef wiatowej Komisji Energii Atomowej, pracowa jako konsultant dla Seaboard Corporation, w nalecych do znanego i szanowanego koncernu zakadach na Swannekke Island, na obrzeach Buenas Yerbas. Powszechnie wiadomo byo, e cae ycie zmaga si z depresj, a na tydzie przed mierci zerwa wszelkie kontakty ze wiatem. Przedwczesna mier dr. Sixsmitha jest tragedi dla caego midzynarodowego wiata na uki mwi Fay Li, rzeczniczka Seaboardu. Wszyscy w Seaboard Village na Swannekke Island odczuwamy strat nie tylko ogromnie szanowanego kolegi, lecz rwnie bliskiego i drogiego nam przyjaciela. Skadamy wyrazy najszczerszego ubolewania jego rodzinie i licznym przyjacioom. Bdzie nam go bardzo brakowao. Ciao dr. Sixsmitha, znalezione przez obsug hotelow z ran postrzaow w gowie, ma zosta przetransportowane samolotem do jego rodzinnej Anglii, gdzie odbdzie si pogrzeb. Ekspert medycyny sdowej policji BY potwierdzi, e z wypadkiem nie wi si adne podejrzane okolicznoci. I co? Jakes si szczerzy. Twj tekst stulecia poszed si jeba? Luisa czuje na skrze szpilki, a bbenki w uszach dudni a do blu. Ooo. Jakes zapala papierosa. Bylicie ze sob blisko? On nie mg... Luisa histerycznie szuka sw. Niemoliwe, eby to zrobi. Jakes prbuje troch agodniej:

 Wyglda na to, e jednak tak. Czowiek nie zabija si, jeli ma misj do spenienia. Jeeli przez t misj traci rozum... Jakes, jego zamordowali. Jakes powstrzymuje si od zrobienia miny oho, znowu si zaczyna. Kto? Seaboard Corporation. To jasne. Jasne. Pracodawca. A jaki motyw? Luisa robi wszystko, eby mwi spokojnie i puszcza mimo uszu ironi w jego sowach. Napisa raport w sprawie reaktora, jaki uruchomili w Swannekke B, w sprawie HYDRY. Plany Zakadw C czekaj na zgod Departamentu Energii. Gdy je zatwierdz, Seaboard bdzie mg udziela licencji na projekt w kraju i na rynkach zagranicznych same kontrakty rzdowe oznaczaj dochody rzdu kilkudziesiciu milionw dolarw rocznie. Rola Sixsmitha miaa polega na udzieleniu projektowi imprimatur, ale nie wczyta si w scenariusz i wykry miertelnie niebezpieczne wady. Wic Seaboard schowa gboko jego raport i zaprzecza, jakoby Sixsmith kiedykolwiek go napisa. Nie jestem teraz w stanie tego potwierdzi, ale jeszcze to udowodni. A co takiego zrobi ten cay Sixsmith? Zamierza ogosi to publicznie. Luisa wali doni w gazet. To cena, jak zapaci za prawd. Jakes przekuwa trzsce si tko kawakiem tosta. Hm, wiesz, co powie na to Grelsch? Daj mi dowody nie do podwaenia mwi Luisa, jak lekarz stawiajcy diagnoz. Patrzy na zegarek. Jakes, powiesz Grelschowi...? Powiedz mu po prostu, e musiaam gdzie pojecha. 20 Kierownik hotelu Bon Voyage ma dzi zy dzie.

Nie, nie moe pani obejrze jego pokoju! Specjalici wyczycili dywany i usunli wszystkie lady wypadku. Za co, dodam, musielimy zapaci z wasnych rodkw! A pani taka natrtna, e pewnie z prasy? owi pani duchy? Pisze powieci?

 Jestem... Luisa Rey kuli si w nagym ataku szlochu, ktry przychodzi znikd ...jego siostrzenic, Megan Sixsmith. Potna matrona przytula kajc Luis do grskich masyww piersi. Przypadkowi wiadkowie rzucaj w stron kierownika nieyczliwe spojrzenia. Kierownik blednie i wychodzi zza biurka, eby naprawi szkody. Prosz przej ze mn na zaplecze. Przynios pani... Szklank wody! rzuca matrona, odsuwajc jego rk. Wendy! Wod! Nie, natychmiast! Moe przejdzie pani tutaj... Jakie krzeso, na mio bosk! Matrona podtrzymuje Luis, prowadzc j do zacienionego kantorka kierownika. Wendy! Krzeso! Ju! Matrona ciska Luis mocno za rk. Wypacz si, wypacz, kochanie, Jezus ci sucha. I ja ci sucham, Janice z Esphigmenou w Utah. Wiesz, co mi si kiedy zdarzyo? Miaam tyle lat, co ty, byam sama w domu i schodziam na d po schodach z pokoju creczki. Na ppitrze stoi moja matka i mwi: Id, Janice, sprawd, co u maej. Ja na to, e sprawdzaam przed minut i smacznie spaa. A mama lodowatym tonem: Nie k si, moja droga, id i sprawd co u maej, pdem!. Wiem, e to brzmi niedorzecznie, ale dopiero wtedy uwiadomiam sobie, e mama zmara rok wczeniej w wito Dzikczynienia. Ale pobiegam na gr, a moja creczka dusia si sznurem od aluzji, ktry owin si jej wok szyi. Jeszcze trzydzieci sekund i byoby za pno. Wic sama widzisz. Luisa mruga oczami penymi ez. Widzisz, kochanie? Odchodz, ale nie znikaj. Zakrzyczany kierownik wraca z pudekiem po butach. Pokj pani wujka, niestety, jest zajty, ale sprztaczka znalaza te listy w hotelowej Biblii. Na kopercie jest jego nazwisko. Oczywicie, na pewno przesalibymy je pani rodzinie, ale jeli ju pani tu jest... Penym szacunku gestem wrcza jej plik dziewiciu pokych kopert, z ktrych kada zaadresowana jest Sz. P. Rufus Sixsmith, Caius College, Cambridge, Anglia. Na jednej jest cakiem wiea plama po torebce herbaty. Wszystkie s mocno zmite i w popiechu prostowane. Dzikuj... mwi Luisa nieobecnym gosem. A potem dodaje bardziej stanowczo: Wujek Rufus bardzo ceni listy, ktre dostawa, a teraz to ju wszystko, co mi po nim zostao. Nie bd panu zabiera wicej czasu. Przepraszam, e si rozkleiam.

Kierownik oddycha z wyran ulg. Niezwyka z pani osoba zapewnia Luis Janice z Esphigmenou w Utah, gdy egnaj si w hotelowym holu. To pani jest niezwyka odpowiada Luisa i wraca na poziom parkingu, przechodzc dziesi jardw od schowka nr 909. 21 Luisa Rey wrcia do redakcji Spyglassa nieca minut temu, a Dom Grelsch ju ryczy przez cay newsroom: Panno Rey!. Jerry Nussbaum i Roland Jakes spogldaj znad biurek na Luis, potem na siebie i bezgonie wymawiaj Aua!. Luisa chowa listy Frobishera do szuflady, zamyka j na klucz i idzie do gabinetu Grelscha. Dom, naprawd przepraszam, e nie daam rady by na kolegium... Tylko nie chc sysze o adnych kobiecych problemach. Zamknij drzwi. Nie mam zwyczaju opowiada o kobiecych problemach. A masz w zwyczaju przychodzi na zebrania? Pac ci za to. Pac mi te za to, ebym drya zaczty temat. Wic poleciaa na miejsce wypadku? Znalaza przeoczone przez policj niezbite dowody? Jak wiadomo? Pisan krwi? Na kafelkach? To moja robota, Alberto Grimaldi? Niezbite dowody mona znale tylko wtedy, kiedy si ich szuka, a do skutku. Kiedy powiedzia mi tak pewien naczelny, Dom Grelsch. Grelsch patrzy na ni. Trafiam na lad, Dom. Trafia na lad. Nie mog ci waln, nie mog nazmyla ci bzdur, mog tylko liczy, e co ci zaintryguje. Zadzwoniam na komend, ktra prowadzi spraw Sixsmitha. Nie ma adnej sprawy! To samobjstwo! Kiedy nie chodzi o Marilyn Monroe, samobjstwa nie zwikszaj sprzeday czasopism. S za smutne. Tak? To dlaczego Sixsmith kupi bilet na samolot, jeli tego samego dnia chcia strzeli

sobie w eb? Grelsch rozkada szeroko rce, pokazujc, jak bardzo nie moe uwierzy, e w ogle prowadzi t rozmow. Decyzja pod wpywem impulsu. To dlaczego mia list poegnalny napisany na maszynie a nie mia tam adnej maszyny jeli to bya decyzja pod wpywem impulsu? Nie wiem! Nie obchodzi mnie! W czwartek wieczorem musz zamkn numer, wykca si z drukarzami, za chwil zastrajkuj dostawcy, a Ogilvy siedzi i trzyma nade mn miecz... tego tam... czyj tam miecz. Urzd seans z duchami i sama zapytaj Sixsmitha. By naukowcem. Naukowcy s niezrwnowaeni. Siedzielimy ptorej godziny zamknici w windzie. By wzorem opanowania i przytomnoci umysu. Niezrwnowaony w ogle do niego nie pasuje. A poza tym zastrzeli si rzekomo z najcichszej broni na rynku. Z roachforda.34 z dokrcanym tumikiem. Robionego tylko na zamwienie z katalogu. Po co zawracaby sobie gow? Czyli policja si myli, ekspert medycyny sdowej si myli, wszyscy si myl. Racj ma tylko Luisa Rey, wybitna, moda dziennikarka. A jej wnikliwe diagnozy prowadz do wniosku, e wiatowej sawy jajogowy zosta zabity na zlecenie, bo wspomnia o kilku trudnociach w jakim raporcie? W raporcie, co do ktrego wszyscy s zgodni, e nie istnieje? Mam racj? Czciowo. Bardziej prawdopodobne, e policj nakoniono, by dosza do wnioskw wygodnych dla Seaboardu. O, tak. Publiczne przedsibiorstwo kupuje policj i system sdownictwa. Ale ze mnie mato. Wliczajc firmy afiliowane, Seaboard Corporation jest dziesitym pod wzgldem wielkoci koncernem w kraju. Mogliby kupi Alask, gdyby chcieli. Daj mi czas do poniedziaku. Nie! W tym tygodniu to ty piszesz recenzje. A! I tekst o kuchni. Gdyby Bob Woodward powiedzia ci, e podejrzewa prezydenta Nixona o to, e zleci wamanie do biur politycznego rywala, i e do tego Nixon sam siebie nagra, jak wydaje to zlecenie, te by powiedzia: Daj spokj, Bob, masz mi napisa osiemset sw o omletach? Tylko nie graj oburzonej feministki. A ty nie mw skarbie, robi w tym trzydzieci lat! Jeden Jerry Nussbaum w tym budynku wystarczy. Usiujesz nagi rzeczywisto do twojego drobnego podejrzenia. W ten sposb le

skoczyo wielu wietnych dziennikarzy. Wielu wietnych ludzi w kadej brany. Do poniedziaku! Zdobd kopi raportu Sixsmitha. Obietnice bez pokrycia jako mnie nie przekonuj. Nie mam nic innego, mog najwyej pa na kolana i ci baga. Prosz ci, przecie Dom Grelsch nie ukrci ba rzetelnemu dziennikarstwu ledczemu tylko dlatego, e ze ledztwa nic konkretnego nie wyniknie na nastpny dzie rano. Tata mwi, e w poowie lat szedziesitych nie byo odwaniejszego od ciebie reportera. Grelsch okrca si z fotelem i patrzy na Trzeci Alej. Gwno prawda. adne gwno prawda. Ten tekst o funduszach na kampani Rossa Zinna w szedziesitym czwartym? Na dobre wysadzie z polityki obroc supremacji biaych, wyjtkowego drania. Ojciec mwi, e jeste zawzity i z pazurem. I niezmordowany. Wiele nerww, potu i czasu trzeba byo do sprawy Rossa Zinna. Nerwy i pot wezm na siebie. Ciebie prosz tylko o czas. Wyjechanie mi tu z twoim ojcem to chwyt poniej pasa. W dziennikarstwie czasem tak trzeba. Grelsch gasi papierosa i zapala nastpnego. W poniedziaek. Razem z raportem Sixsmitha. I musisz mie dowody, ktrych nie podway nawet trzsienie ziemi, z nazwiskami, rdami i faktami. Kto ukry ten raport i dlaczego, i w jaki sposb Swannekke B ma zrobi z Poudniowej Kalifornii Hiroszim. A! I jeli zdobdziesz dowody, e Sixsmitha zamordowano, przed puszczeniem do druku zawiadamiamy policj. Nie chc dynamitu pod samochodem. Informacje. Odwane, bezstronne i wyczerpujce. Zjedaj. Mina Nancy OHagan mwi niele, kiedy Luisa siada za biurkiem i wyjmuje ocalone listy Sixsmitha. W swoim pokoju Grelsch wali w worek treningowy. Zawzity! Bach! Z pazurem! Bach! Niezmordowany! Spostrzega swoje odbicie, ktre wyranie go przedrzenia. 22 Dwiki sefardyjskiej romancy, napisanej przed wygnaniem ydw z Hiszpanii, wypeniaj sklep muzyczny Lost Chord na pnocno-zachodnim rogu Spinoza Square i Szstej

Alei. Dobrze ubrany mczyzna, do blady, jak na to opalone miasto, powtarza przy telefonie pytanie. Atlas Chmur na sekstet... Robert Frobisher... Tak, syszaem o nim, ale nigdy nie miaem w rkach samej pyty... Frobisher by genialny, Wunderkind, zmar akurat, kiedy zacz tworzy wielkie dziea... Zaraz, mam tu list od czowieka z San Francisco, ktry specjalizuje si w rzadkich wydaniach... Franck, Fitzroy, Frobisher... No prosz, nawet jest dopisek... Wydano tylko piset egzemplarzy... w Holandii, przed wojn. No, nic dziwnego, e trudno znale... Ten czowiek ma egzemplarz na pycie acetatowej, z lat pidziesitych... wydany przez zlikwidowan ma francusk wytwrni. Wyglda na to, e Atlas Chmur na sekstet to pocaunek mierci dla kadego, kto si nim zajmuje... Sprbuj, mia jeden egzemplarz miesic temu, ale nie gwarantuj jakoci brzmienia. I musz ostrzec, e tanie to nie bdzie... Wycenia go na... sto dwadziecia dolarw... plus dziesi procent naszej prowizji, czyli w sumie... Tak? OK, zapisz pani nazwisko... Ray, a jak imi? O, R-E-Y, przepraszam. Zwykle prosimy o zaliczk, ale jako... brzmi pani uczciwie. Kilka dni. Prosz bardzo. Sprzedawca robi notk, eby nie zapomnie, i podnosi rami gramofonu z powrotem do pocztku Por que llorax blanca nia, opuszcza ig na lnicy, czarny winyl i marzy o pascych bydo ydowskich chopcach, ktrzy trcaj struny lir na iberyjskich wzgrzach pod rozgwiedonym niebem. Luisa Rey nie zauwaa zakurzonego, czarnego chevroleta, ktry powoli przejeda koo niej, gdy wchodzi do domu. Ostatnio nie bardzo zwraca na cokolwiek uwag, odkd przeczytaa pierwszy znaleziony u Rufusa Sixsmitha list. Bill Smoke w swoim chevrolecie zapamituje numer jej mieszkania: 108, Pacific Eden Apartments. Luisa w cigu ostatnich dni przeczytaa listy Sixsmitha kilkanacie razy albo wicej. Gboko ni wstrzsny. Przyjaciel Sixsmitha ze studiw, Robert Frobisher, napisa ca ich seri latem 1931 roku, podczas duszego pobytu w chteau w Belgii. Luis porusza nie tyle przedstawienie w niekorzystnym wietle modego, podatnego na wpywy Rufusa Sixsmitha, ile oszaamiajca wyrazisto miejsc, ktre z listw wydobyy si na wiat. Obrazy s tak jaskrawe, e Luisa moe jedynie nazwa je wspomnieniami. Crka pragmatycznego dziennikarza potrafi wyjani te wspomnienia i ju to zrobia wyobrani, ktr szczeglnie mocno uwraliwia niedawna mier ojca, lecz pewien szczeg w jednym z listw gwatownie obala to wytumaczenie. Robert Frobisher pisze o znamieniu w ksztacie komety midzy opatk a obojczykiem. Kompletnie nie wierz w takie bzdury. Nie wierz w nie. Nie wierz. Robotnicy przebudowuj hall wejciowy w Pacific Eden Apartments. Na pododze le pachty, elektryk szarpie kable elektryczne, gdzie wali niewidoczny motek. Malcolm, dozorca, zauwaa Luis i woa: Luiso! Jaki nieproszony go pobieg do ciebie na gr dwadziecia minut temu! Niestety, zagusza go haas wiertarek, na telefonie ma czowieka z ratusza w sprawie pozwole i przepisw budowlanych, a poza tym Luisa i tak ju wesza do windy.

24 Niespodzianka mwi sucho Hal Brodie, przyapany na zgarnianiu ksiek i pyt z pek w mieszkaniu Luisy i wkadaniu ich do sportowej torby. O dodaje, eby ukry poczucie winy obcia wosy. Luisy raczej to nie dziwi. A nie robi tak wszystkie porzucone kobiety? Hal gono przeyka lin. Luisa jest na siebie wcieka. Czyli Dzie Podziau Majtku. Prawie skoczyem. Hal otrzepuje rce z niewidzialnego kurzu. Ten Wallace Stevens jest mj czy twj? Dostalimy go oboje na gwiazdk od Phoebe. Zadzwo do Phoebe. Niech wybierze. Albo wydrzyj strony nieparzyste i zostaw mi parzyste. Takie naloty robi policja. Moge chocia zadzwoni i uprzedzi, e bdziesz. Dzwoniem. Cay czas wczaa si sekretarka. Wyrzu j, jeeli nie odsuchujesz. artujesz?! Kosztowaa fortun. Co ci sprowadza do Buenas Yerbas, oprcz mioci do poezji modernistw? Szukam planw filmowych do Starskyego i Hutcha. A Starsky i Hutch nie s z Nowego Jorku? Starskyego porywaj. Jest strzelanina na Bay Bridge w Buenas Yerbas i mamy rozpisan scen pocigu. David i Paul biegn po dachach samochodw w godzinach szczytu. Bd trudnoci ze zgod od drogwki, ale musimy tu krci, bo inaczej nie zachowamy nawet pozorw spjnoci artystycznej. Zaraz, nie wemiesz Blood on the Tracks. Jest moja. Ju nie. Luisa nie artuje. Z pen ironii ulegoci Brodie wyjmuje pyt z torby. Bardzo mi przykro z powodu taty. Luisa kiwa gow, czuje, jak wzbiera w niej al i smutek, a mechanizmy obronne sztywniej.

 Jasne. Ale to chyba... byo te jakie wyzwolenie. Tak, ale tylko ci, ktrych opuci, maj prawo tak mwi. Luisa opiera si pokusie, eby rzuci jak uwag i mu dokopa. Pamita, jak ojciec podmiewa si z Hala, Chopaczek z telewizji. Oboje patrz na miejsca na pkach, gdzie brakuje wyjtych ksiek. Nie zaczn paka. Czyli u ciebie wszystko w porzdku? Tak, raczej tak. A u ciebie? Te. A w pracy? Okej. Oszczd ju nam obojgu. Masz chyba mj klucz. Hal zasuwa torb, grzebie w kieszeniach i kadzie klucz od drzwi na doni Luisy. Robi to zamaszystym gestem, eby podkreli symbolik. Luisa czuje zapach nieznanej wody po goleniu i wyobraa sobie, e to Ona go dzisiaj ni skropia. Tej koszuli osiem tygodni temu te nie mia. A to kowbojki, ktre kupili razem, kiedy by koncert Segovii. Hal przydeptuje par brudnych kapci Javiera i Luisa widzi, jak porzuca ch zakpienia z jej nowego mczyzny. Zamiast tego mwi po prostu: No to trzymaj si. Poda sobie rce? Przytuli go? Jasne. Drzwi si zamykaj. Luisa zamyka je na acuch i odtwarza w gowie cae spotkanie. Odkrca prysznic i rozbiera si. Lustro w azience jest do poowy zasonite stojcymi na pce szamponami, odywkami, pudekiem podpasek, kremami i mydekami. Luisa przesuwa je na bok, eby lepiej widzie znami midzy opatk i obojczykiem. Spotkanie z Halem ulatuje z jej myli. Zbiegi okolicznoci zdarzaj si bez przerwy. Ale bez wtpienia znami wyglda jak kometa. Lustro zachodzi mg. Masz zwraca uwag tylko na fakty. Znami moe sobie wyglda jak chcesz, wcale niekoniecznie jak kometa. Cigle nie moesz si otrzsn po mierci taty, i tyle. Luisa wchodzi pod prysznic, ale w mylach przemierza korytarze chteau w Zedelghem.

25 Obz, ktry rozbili protestujcy przeciw Swannekke, ley na staym ldzie midzy piaszczyst pla a bagnist lagun, od ktrej odwrcio si morze. Za lagun, w gbi ldu, akry cytrusowych sadw wznosz si a po suche wzgrza. Podarte namioty, pomalowane na kolory tczy przyczepy kempingowe i domy na czterech koach wygldaj jak niechciane dary, ktre Pacyfik wyrzuci tu na brzeg. Rozpity transparent gosi: ZIEMIA PRZECIW SEABOARDOWI. Na drugim brzegu mostu wznosi si Swannekke A, drc w poudniowym arze jak mira Utopii. Biae, ale opalone na brz maluchy bawi si na leniwej pycinie, jak w brodziku; aposto z brod pierze w balii ubranie; para caujcych si nastolatkw wije si jak we w trawie na wydmach. Luisa zamyka garbusa i idzie przez niskie zarola do obozu. W ponurym upale kouj mewy. Z oddali dobiega warkot jakich maszyn rolniczych. Zblia si do niej kilku mieszkacw, lecz nie w przyjaznych zamiarach. Sucham? rzuca zaczepnie czowiek o jastrzbich rysach Indianina. Mylaam, e to parking publiczny. le pani mylaa. Prywatny. Jestem dziennikark. Chciaabym zrobi wywiad z paroma osobami. A skd pani jest? Ze Spyglassa. Chmury troch si rozstpuj. A nie powinna pani pisa najnowszych sensacji o nosie Barbry Streisand? pyta Indianin, dodajc z ironi: Z caym szacunkiem. Przykro mi, e nie jestem z Herald Tribune, ale moe niech pan da mi szans. Przydaoby si wam troch pozytywnych artykuw, chyba e powanie zamierzacie rozbroi bomb atomow, wymachujc z drugiego brzegu transparentami i piewajc protest songi. Z caym szacunkiem. Jaki czowiek z Poudnia warczy: Gwno pani wie. Koniec wywiadu mwi Indianin. Prosz opuci teren. Spokojnie, Milton. Starsza, siwowosa kobieta o ciemnej karnacji staje na stopniach przyczepy. Zostaw to mnie. Arystokratyczny kundel obserwuje sytuacj zza ng swojej pani. Najwyraniej jej sowo

si tu liczy, bo tum rozchodzi si bez dalszych protestw. Luisa podchodzi do przyczepy. Pokolenie mioci i pokoju? Siedemdziesitego pitego nie mona porwnywa z szedziesitym smym. Seaboard i policja maj w naszej siatce informatorw. W zeszy weekend wadze chciay zlikwidowa obz na potrzeby VIP-w i polaa si krew. Co dao wadzom pretekst do aresztowa. Obawiam si, e paranoja wychodzi nam jednak na dobre. Prosz wej. Hester van Zandt. Bardzo liczyam na to, e pani spotkam, pani doktor mwi Luisa. 26 Godzin pniej Luisa daje ogryzek jabka agodnemu psiakowi Hester van Zandt. W jej zastawionym ksikami gabinecie panuje porzdek w tym samym stopniu, jak u Grelscha chaos. Gospodyni koczy opowie. Konflikt midzy korporacjami i aktywistami to walka narkolepsji z pamici. Korporacje maj pienidze, wadz i wpywy. A nasz jedyn broni jest wywoywanie publicznego oburzenia. Oburzenie zablokowao Yuccan Dam, obalio Nixona i, czciowo, doprowadzio do zakoczenia koszmaru Wietnamu. Ale oburzenie z trudem poddaje si fabrykowaniu i manipulacjom. Po pierwsze, zawsze najpierw trzeba spraw dokadnie pozna. Po drugie, potrzebna jest powszechna wiadomo. Dopiero gdy obydwa czynniki osign mas krytyczn, wybucha publiczne oburzenie. Na kadym etapie spraw mona atwo sabotowa. Wszyscy Albertowie Grimaldi tego wiata mog przeszkadza w dokadnym jej zbadaniu, ukrywajc prawd w przernych komisjach, podajc nudne fakty i wprowadzajc w bd lub wrcz zastraszajc badaczy. Mog upi powszechn wiadomo, zakadajc klapki na oczy instytucjom sucym edukacji, majc w swoim posiadaniu stacje telewizyjne, proponujc wynagrodzenie czoowym publicystom lub po prostu wykupujc media. To w mediach i to nie tylko w Washington Post tocz si wojny domowe demokracji. Dlatego uratowaa mnie pani przed Miltonem i jego kumplami. Chciaam przedstawi pani prawd, tak jak my j widzimy, eby przynajmniej moga pani wybra, po czyjej stan stronie, znajc wszystkie fakty. Moe pani napisa satyr na Nowych Waldenowcw z GreenFrontu i na ich mini-Woodstock, ale tym samym potwierdzi pani po kolei kade uprzedzenie, jakie ywi do nas Partia Republikaska, i zakopie prawd jeszcze ciut gbiej. Albo moe pani napisa o poziomach napromieniowania w rybach i krewetkach, o bezpiecznych limitach zanieczyszcze wyznaczanych przez tych, ktrzy zanieczyszczaj, o polityce rzdu wystawianej na aukcje, by zebra dotacje dla kampanii wyborczej i o policji ex iure kierowanej przez Seaboard, a rozbudzi pani powszechn wiadomo, podgrzeje j i o drobny uamek stopnia zbliy do temperatury wrzenia. Luisa ju przy wyjciu pyta: Znaa pani Rufusa Sixsmitha? Oczywicie, e znaam, wie Panie nad jego dusz.

 Pomylaabym raczej, e reprezentowalicie przeciwne stanowiska... ale moe nie? Van Zandt kiwniciem gowy potwierdza, e Luisa myli susznie. Poznaam Rufusa na pocztku lat szedziesitych w zespole doradcw przy Departamencie Energii w Waszyngtonie. Miaam wobec niego ogromny respekt i troch si go baam! Noblista, weteran Projektu Manhattan. Raczej niespecjalnie interesoway go panie. Luisa odniosa to samo wraenie, przeczytawszy listy Roberta Frobishera. Moe przez przypadek wie pani co o jego raporcie? Wyda w nim miadc opini o HYDRZE-Zero i da, eby Swannekke B odczono. Doktor Sixsmith? Jest pani cakowicie pewna? Cakowicie pewna? Nie. wicie przekonana? Tak. Van Zandt robi si niespokojna. Mj Boe, gdyby GreenFront mg zdoby kopi tego raportu... Nagle twarz jej si chmurzy. Jeli sawny dr Rufus Sixsmith napisa prac miadc HYDR-Zero i jeli zagrozi, e j opublikuje... przestaj wierzy, e si zastrzeli. Luisa zauwaa, e obie mwi szeptem. Zadaje pytanie, ktre wedug niej zadaby Grelsch: Czy to nie jest ju paranoja? Mylenie, e Seaboard mgby kaza zamordowa laureata Nagrody Nobla tylko po to, eby unikn zej prasy? Van Zandt zdejmuje z korkowej tablicy zdjcie kobiety po siedemdziesitce. Prosz bardzo. Margo Roker. Widziaam jej nazwisko na waszym transparencie par dni temu. Margo jest aktywistk GreenFrontu, odkd Seaboard kupi Swannekke Island. To do niej naley ten teren. Margo pozwala nam tu dziaa i dokucza Seaboardowi jak uwierajca drzazga. Sze tygodni temu wamano si do jej bungalowu, dwie mile std wzdu wybrzea. Margo nie ma pienidzy, tylko niewielki skrawek ziemi z ktr nie zgadza si rozsta, cho Seaboard pobrzkuje mnstwem zacht. No c. Wamywacze pobili j do nieprzytomnoci i zostawili, mylc, e nie yje, ale nic nie wzili. Nie ma sprawy o morderstwo, bo Margo cigle jest w piczce. Wic policja utrzymuje, e to le zaplanowany napad, ktry fatalnie si skoczy. Fatalnie dla Margo. A cakiem fortunnie dla Seaboardu. Rachunki za szpital doprowadzaj rodzin Margo do ruiny. A tu nagle kilka dni po napadzie agencja nieruchomoci Open Vista z LA przyjeda

i skada jej kuzynowi ofert kupna tego kawaka wybrzea z krzakami po cenie czterokrotnie wyszej ni warto rynkowa. eby zrobi tu prywatny rezerwat przyrody. Wic prosz GreenFront, eby wywiedzieli si czego o tej agencji. Open Vista zarejestrowano zaledwie osiem tygodni temu i ciekawe, czy zgadnie pani, kto figuruje na czele listy sponsorw korporacyjnych? Van Zandt robi ruch gow w kierunku Swannekke Island. Luisa rozwaa jej sowa. Bd z pani w kontakcie. Mam nadziej. 27 Alberto Grimaldi lubi pozaprogramowe briefingi w sprawach bezpieczestwa, jakie w swoim gabinecie w Swannekke przeprowadza z Billem Smokeem i Joe Napierem. Podoba mu si konkretna, rzeczowa postawa ich obydwu, w przeciwiestwie do wity dworzan i petentw. Lubi wysya sekretark do recepcji, gdzie kierownicy, przywdcy zwizkowi i ludzie z agend rzdowych musz czeka, najlepiej kilka godzin, eby potem usysze, jak sekretarka mwi: Frank, Joe, pan Grimaldi ma teraz dla was chwilk. Dziki Smokeowi i Napierowi, Grimaldi moe napawa si tymi cechami swojego charakteru, ktre czyni go podobnym do J. Edgara Hoovera. Napier jest dla Grimaldiego jak wierny buldog, dziecistwa w New Jersey nie zagodzio u niego trzydzieci lat ycia w Kalifornii, a Bill Smoke to piesek o magicznej mocy eby wykona polecenie pana, potrafi przenika przez ciany, etyk i prawo. Dzisiaj jest te z nimi Fay Li, wezwana przez Napiera na omwienie ostatniego punktu niepisanej agendy spotkania: sprawy dziennikarki Luisy Rey, ktra w ten weekend przyjechaa do Swannekke i ktra moe zagraa, a moe nie zagraa bezpieczestwu. Fay? pyta Grimaldi, przysiadajc na krawdzi biurka. Co o niej wiemy? Fay Li odpowiada jakby odczytywaa z gowy list faktw. Reporterka ze Spyglassa, to chyba wszyscy wiemy. Dwadziecia sze lat, ambitna, pogldy bardziej liberalne ni radykalne. Crka synnego Lestera Reya, zagranicznego korespondenta, niedawno zmarego. Matka po cichym rozwodzie siedem lat temu wysza za m za architekta, mieszka na przedmieciach Ewingsville w BY. Luisa nie ma rodzestwa. Skoczya histori i ekonomi w Berkley, z najwyszym wyrnieniem. Zacza w LA Recorder i pisaa polityczne teksty w Tribune i Heraldzie. Samotna, mieszka sama, rachunki paci na czas. Strasznie to nudne komentuje Napier. To przypomnij, dlaczego w ogle o niej mwimy rzuca Smoke. Fay Li zwraca si do Grimaldiego: Przyapalimy j we wtorek, jak wasaa si po czci zamknitej dla goci w czasie

ceremonii otwarcia. Twierdzia, e jest umwiona z doktorem Sixsmithem. W sprawie? Zamwionego tekstu dla Spyglassa, ale myl, e chciaa co wywszy. Prezes spoglda na Napiera, ktry wzrusza ramionami. Trudno powiedzie, panie prezesie. Jeli szukaa informacji, powinnimy zaoy, e wie jakich. Grimaldi ma sabo do podkrelania rzeczy oczywistych. Raportu. Dziennikarze maj wygodnia wyobrani mwi Li szczeglnie tacy, ktrzy dopiero szukaj pierwszego duego kska. Sdz, e Luisa Rey moe przypuszcza, e mier doktora Sixsmitha bya... Jakby to uj? Alberto Grimaldi robi zaskoczon min. Panie prezesie wtrca Smoke Fay ma chyba zbyt duo taktu, eby to gono powiedzie: Rey moe myle, e zlikwidowalimy doktora Sixsmitha. Zlikwidowalimy? Dobry Boe. Naprawd? Joe? A ty jak mylisz? Napier rozkada rce. Fay moe mie racj, panie prezesie, Spyglass nie ma opinii pisma specjalnie trzymajcego si faktw. Mamy jakie wpywy w Spyglassie? pyta Grimaldi. Napier krci gow. Zajm si tym. Luisa mwi dalej Li dzwonia z pytaniem, czy moe przeprowadzi wywiad z kilkoma naszymi ludmi do Dnia z ycia naukowca. Wic zaprosiam j na dzi do hotelu na nasz bankiet i obiecaam, e przedstawi j w cigu weekendu paru osobom. W zasadzie patrzy na zegarek spotykam si tam z ni za godzin. Daem zgod, panie Grimaldi mwi Napier. Wol, eby wszya tam, gdzie moemy mie j na oku. Susznie, Joe. Masz racj. Oce, na ile nam zagraa. I daj spokj z chorymi podejrzeniami w sprawie biednego Rufusa.

Wszyscy lekko si umiechaj. W porzdku. Joe, Fay, to by byo tyle. Dzikuj za przyjcie. Bill, z tob jeszcze swko w sprawie Toronto. Prezes i patny zabjca zostaj sami. Nasz przyjaciel zaczyna Grimaldi Lloyd Hooks. Niepokoi mnie. Bill Smoke zastanawia si. Jakie przypuszczenia? Dosta pary, jakby mia w rkawie same asy. Nie podoba mi si to. Uwaaj na niego. Bill Smoke pochyla gow. I lepiej miej w zanadrzu jaki wypadek dla Luisy Rey. Akcja na lotnisku bya wzorowa, ale jednak Sixsmith by zasuonym obywatelem obcego pastwa i nie chcemy, eby Rey nagonia czyje przypuszczenia, e to brudna robota. Kiwa gow w kierunku drzwi, za ktrymi zniknli Napier i Li. A co myli tych dwoje? Co podejrzewaj? Li nic nie myli. Pracuje w Public Relations, kropka. A Napier niczemu si nie przyglda. Jest jak lepy, panie Grimaldi. lepy z wasnej woli. I niedugo ma przej na emerytur. 28 Isaac Sachs siedzi zgarbiony przy oknie w zakolu hotelowego baru na Swannekke i patrzy na jachty spowite gstym bkitem wieczoru. Na stoliku stoi nietknite piwo. Rozbiegane myli naukowca wdruj od Rufusa Sixsmitha i jego mierci, przez obawy, e ukryta potajemnie kopia raportu Sixsmitha moe zosta odnaleziona, do ostrzee, jakie dosta od Napiera w sprawie poufnoci. Przecie, doktorze Sachs, paskie pomysy s wasnoci Seaboard Corporation. Lepiej, eby nie ama pan umowy z kim takim, jak pan Grimaldi, prawda?. Prostackie, ale skuteczne. Sachs prbuje przypomnie sobie, jak to byo, kiedy nie czu jeszcze bez przerwy tego ucisku w odku. Tskni za starym laboratorium w Connecticut, gdzie wiat skada si z matematyki, energii i kaskad atomw, a on by podrnikiem, ktry ten wiat odkrywa. Absolutnie nie cign go wielkie polityczne ukady, w ktrych wystarczy bdnie zadeklarowa lojalno, eby mzg czowieka rozprysn si po hotelowym pokoju. Prosz zniszczy ten raport, doktorze Sachs, zniszczy go strona po stronie. Potem jego myli sun w stron kumulacji wodoru, wybuchu, przepenionych szpitali, pierwszych miertelnych ofiar napromieniowania. Oficjalnego dochodzenia. Kozw ofiarnych. Sachs stuka kostkami palcw o zwinit w pi drug do. Jak dotd, zdrada Seaboardu to wystpek, ktry popeni jedynie w mylach. Czy posun si dalej? Trze zmczone oczy. Kierownik hotelu prowadzi grup florystek do sali bankietowej. Jaka kobieta wolno schodzi

na d, rozglda si za kim, kto jeszcze nie przyszed, i odchodzi w stron ruchliwego baru. Sachs podziwia doskonale dobrany zamszowy kostium, jaki kobieta ma na sobie, jej zgrabn figur, stonowane pery. Barman nalewa jej kieliszek biaego wina i mwi jaki dowcip, za ktry zostaje nagrodzony kiwniciem gowy, ale nie umiechem. Kobieta odwraca si w jego stron i Sachs poznaje, e to j pi dni temu wzi za Megan Sixsmith: czuje nagle w brzuchu jeszcze wikszy ucisk i popiesznie wychodzi przez werand, odwracajc twarz. Luisa wolnym krokiem podchodzi do okna w zakolu. Na stole stoi nietknite piwo, ale ani ladu waciciela, wic siada na ciepym jeszcze krzele. To najlepsze miejsce w caym barze. Luisa patrzy na jachty, spowite gstym bkitem wieczoru. 29 Spojrzenie Alberto Grimaldiego wdruje po zalanej blaskiem wiec sali bankietowej. Pogos wygaszanych fraz sycha w caym pomieszczeniu, ale duo osb mwi, a mao sucha. Podczas jego wasnej przemowy miano si goniej i duej, ni kiedy mwi Lloyd Hooks, ktry teraz siedzi pochonity jakimi konsultacjami z wiceprezesem Williamem Wileyem. O czym z takim przejciem rozmawiaj? Grimaldi odnotowuje w mylach kolejn spraw dla Billa Smokea. Szef Agencji Ochrony rodowiska opowiada mu niekoczc si histori, jak to Henry Kissinger chodzi jeszcze do szkoy, wic Grimaldi wygasza nieistniejcej publicznoci przemow na temat wadzy. Wadza. Jak j rozumie? Jako moliwo stanowienia o powodzeniu innego czowieka. Wy, ludzie nauki, potentaci budowlani i liderzy opinii, prosz bardzo: mj odrzutowiec mgby wystartowa z La Guardii i zanim wyldowaby w BY, ju bylibycie nikim. Wy, magnaci z Wall Street, ludzie wadzy z mandatem od wyborcw, sdziowie, by moe potrzebowabym wicej czasu, eby zepchn was ze stokw, ale wasz upadek byby rwnie absolutny. Grimaldi sprawdza, czy szef Agencji Ochrony rodowiska zauway, e mylami jest gdzie indziej. Nie zauway. A jednak, jak to si dzieje, e niektrzy zdobywaj pozycj panw, podczas gdy ogromna wikszo yje i umiera jako sucy, jako ywy inwentarz? Dzieje si tak za spraw witej trjcy. Po pierwsze, danego od Boga daru charyzmy. Po drugie, dyscypliny potrzebnej, aby dar ten mg dojrze, bo, mimo e gleba ludzkoci jest yzna i obfituje w talent, tylko jedno ziarno na dziesi tysicy kiedykolwiek wzronie z braku odpowiedniej dyscypliny. Grimaldi ktem oka widzi, jak Fay Li prowadzi uprzykrzon Luis Rey do grupy goci, ktrej dusz towarzystwa jest Spiro Agnew. Reporterka w rzeczywistoci jest adniejsza ni na zdjciu: wic to tak usidlia Sixsmitha. apie spojrzenie Billa Smokea. Po trzecie, to kwestia woli wadzy, enigmy, sedna przeznaczenia rnych ludzi. Co pcha jednych do zagarniania wadzy, kiedy wikszo ich rodakw wadz traci, zaprzepaszcza lub wadzy unika? Uzalenienie? Bogactwo? Pragnienie przetrwania? Dobr naturalny? Wedug mnie, to jedynie preteksty lub skutki, a nie istota sprawy. Odpowiedzi moe by tylko: Nie ma adnego dlaczego. Tak mamy natur. Kto i Co s waniejsze od Dlaczego. Szef Agencji Ochrony rodowiska zanosi si miechem, rozbawiony puent wasnego autorstwa. Mona umrze ze miechu, Tom, umrze ze miechu. 30 Chcc upewni Fay Li, e nie stanowi adnego zagroenia, Luisa Rey udaje roztrzepan

reporterk, ktra bardzo stara si zachowywa jak najlepiej. Tylko wtedy bd skonni na tyle osabi nadzr, aby moga wyszuka innych podobnych do Sixsmitha dysydentw. Joe Napier, szef ochrony, przypomina jej ojca cichy, rzeczowy, w podobnym wieku, podobnie ysieje. Raz czy dwa w czasie wystawnej kolacji z dziesiciu da uchwycia jego spojrzenie: nie lubiene, ale zadumane. Fay, nigdy nie czujesz si na Swannekke Island, jakby tu bya zamknita? Na Swannekke? Tu jest jak w raju! zachwyca si szefowa PR. Buenas Yerbas tylko godzin std, kawaek dalej Los Angeles, rodzin mam w San Francisco, idealnie. Sklepy i usugi subsydiowane, darmowa klinika, czyste powietrze, zerowa przestpczo, wspaniay widok na morze. Nawet mczyzn powierza jej sekret sotto voce masz od razu przewietlonych, z moim dostpem do akt personalnych, wic ju na wstpie moesz si upewni, czy wrd kandydatw nie ma adnego wira. O wilku mowa. Isaac! Isaac! Bdziesz pierwszym z poboru. Fay Li apie Isaaca Sachsa za okie. Pamitasz, poznae Luis par dni temu? Jako poborowy mam farta. Dobry wieczr, Luiso, znowu si spotykamy. W jego ucisku doni Luisa wyczuwa nerwowo. Pani Rey przyjechaa do nas mwi Fay Li bo pisze artyku o antropologii Swannekke. Tak? Strasznie nudne z nas plemi. Nie wiem, czy wystarczy na wymagan liczb szpalt. Fay Li staje si czarujca, tak jak tylko potrafi. Isaac na pewno znajdzie dla ciebie troch czasu, eby odpowiedzie na par pyta, prawda? Przecie ja jestem najnudniejszy. Nie wierz mu, Luisa ostrzega j Fay Li. To taka strategia. Jak zobaczy, e opucia gard, zaraz przypuszcza atak. Rzekomy pies na kobiety kiwa si na pitach, z zakopotaniem umiechajc si do czubkw wasnych butw. 31 Tragiczna wada Isaaca Sachsa analizuje dwie godziny pniej Isaac Sachs, zgarbiony przy oknie w zakolu na wprost Luisy jest taka: jest zbyt wielkim tchrzem, eby walczy, ale niewystarczajcym, eby pooy si na grzbiecie i pokaza brzuszek jak dobry piesek. Sowa rozjedaj mu si, jak nogi Bambiego na lodzie. Na stole stoi prawie pusta butelka wina. W barze nikogo ju nie ma. Sachs nie przypomina sobie, kiedy by a tak pijany albo te tak spity i jednoczenie rozluniony: rozluniony, bo inteligentna kobieta dobrze bawi si w jego towarzystwie; spity, bo gotw jest przeku wrzd na sumieniu. Sachs czuje si

zaskoczony ironi faktu, e oto Luisa Rey go pociga, i gorzko auje, e spotkali si w takich okolicznociach. Kobieta i reporterka w Luisie cigle zlewaj si w jedno. No dobrze, zmiemy temat mwi Sachs Twj samochd udaje akcent SS-mana z Hollywood volkswagen. Jak ma na imi? Skd wiesz, e mj garbus ma imi? Wszystkie garbusy maj imiona. Tylko, prosz, nie mw, e John, George, Paul albo Ringo[12]. Boe, Luisa, jeste pikna. Bdziesz si mia mwi Luisa. Nie bd. Bdziesz. Ja, Isaac Caspar Sachs, uroczycie przysigam, e nie bd si mia. No, lepiej, eby si nie mia, skoro masz na drugie Caspar. Mj garbus ma na imi Garcia. Obydwoje cali trzs si bezgonie, a wybuchaj miechem. Moe ja te jej si podobam, moe nie jest tu tylko w pracy? Luisa opanowuje miech. Tyle warte s twoje przysigi? Sachs robi gest mea culpa i ociera oczy. Przewanie dotrzymuj sowa duej. Nie wiem, dlaczego tak mnie to mieszy. Garcia parska wcale nie jest a takie mieszne. Ba, kiedy chodziem z dziewczyn, ktra swojego nazwaa Rosynant. Tego ochrzci mj chopak, eksbeatnik z Akademii Sztuk Nitych. W hodzie Jerryemu Garcii, wiesz, z Grateful Dead. Zostawi go pod moim akademikiem, po tym jak z silnika przez pokryw wyskoczya uszczelka... jako wtedy, kiedy rzuci mnie dla cheerleaderki. Tanie, ale tak byo. I nie oddaa go na zom? To nie wina Garcii, e jego byy waciciel by mend. Go chyba nie wiedzia, co robi. Sachs nie zamierza tego powiedzie, ale nie wstydzi si swoich sw.

Luisa Rey pochyla gow na znak wdzicznoci. W kadym razie, Garcia do niego pasuje. Wiecznie trzeba go podregulowywa, dostaje zryww prdkoci, cay si rozpada, baganik si nie zamyka, cieknie z niego olej, ale nie traci ducha. Zapro j tu jeszcze, myli Sachs. Nie bd gupi, przecie nie jestecie dziemi. Patrz, jak w wietle ksiyca o brzeg rozbijaj si fale. Powiedz. Tamtego dnia mwi ledwo dosyszalnym szeptem i jest mu niedobrze szukaa czego w pokoju Sixsmitha. Wydaje si, e cienie strzyg uszami. Prawda? Luisa te rozglda si, czy nikt nie podsuchuje, i mwi bardzo cicho: Rozumiem, e doktor Sixsmith napisa pewien raport. Rufus si rzeczy wsppracowa blisko z ekip, ktra zaprojektowaa i zbudowaa reaktor. Czyli ze mn. Wic znasz wnioski raportu? O HYDRZE? Wszyscy je znamy. Jessops, Moses, Keene... wszyscy wiedz. O zasadniczej wadzie projektu? Sachsem wstrzsa dreszcz. Tak. Nic si nie zmienio, oprcz tego, e zmienio si wszystko. Jeli doszoby do katastrofy, byoby bardzo le? Jeeli doktor Sixsmith mia racj, byoby gorzej ni le. To dlaczego Swannekke B po prostu nie zamkn do czasu zbadania sprawy? Pienidze, wadza... to, co zawsze. Zgadzasz si z wnioskami Sixsmitha? Ostronie. Zgadzam si, e istnieje znaczne teoretyczne ryzyko.

 Kto wywiera na ciebie presj, eby nie dzieli si wtpliwociami? Na kadego naukowca wywierano tu presj. I kady jej uleg. Oprcz Sixsmitha. Kto wywiera, Isaac? Alberto Grimaldi? Sama gra? Rzucane przez ksiyc cienie drzew koralowych przecinaj srebrzysty trawnik. Luisa, co by zrobia z kopi raportu, gdyby trafia w twoje rce? Opublikowaabym natychmiast. Zdajesz sobie spraw, e... Nie przejdzie mi to przez gardo. e ludzie z wyszych krgw prdzej ka mnie zabi, ni pozwol, eby kwestionowano stan bezpieczestwa HYDRY? W tej chwili nie myl o niczym innym. Nie mog niczego obieca. Jezu, jaki ty jeste saby. Zostaem naukowcem, bo... to jak wypukiwanie czystego zota z muu i mtnej wody. Prawda jest zotem. Nie wiem, co mam teraz robi... Dziennikarze te grzebi w mtnej wodzie. Nad wod wieci ksiyc. Rb to mwi w kocu Luisa czego nie wolno ci nie robi. 32 Wczesnym, sonecznym rankiem wieje wietrzyk. Luisa Rey obserwuje graczy idcych po aksamitnej trawie pola golfowego i zastanawia si, co by byo, gdyby wczoraj zaprosia Isaaca Sachsa do siebie na gr. Ma si z nim spotka przy niadaniu. Zastanawia si, czy powinna zadzwoni do Javiera. Nie jeste jego matk ani opiekunk, jeste tylko ssiadk. Nie czuje si przekonana, ale tak samo, jak nie umiaa przej koo niego obojtnie, kiedy siedzia zaryczany przy zsypie, tak samo, jak nie umiaa nie zej na d do dozorcy, nie poyczy od niego klucza i nie przekopa kupy mieci w poszukiwaniu jego bezcennych albumw ze znaczkami, tak teraz nie wie, jak si z tego wyplta. Chopak nie ma nikogo innego, a jedenastolatkowie nie bawi si w subtelnoci. A zreszt, przecie sama nie masz nikogo innego. Wyglda pani, jakby si pani czym strasznie martwia mwi Joe Napier. A, to pan. Prosz usi. Chtnie. Obawiam si, e nie mam dobrych wiadomoci. Isaac Sachs najmocniej pani przeprasza, ale nie bdzie mg dzi si z pani spotka. Nie? Alberto Grimaldi wysa go rano samolotem na Three Mile Island, do naszych

zakadw. Chce, eby zabiega o poparcie grupy Niemcw. Sidney Jessops mia tam lecie jako technik, ale ojciec Sida mia atak serca i wypado na Isaaca. O, czyli ju wylecia? Niestety, tak. Jest gdzie Napier patrzy na zegarek nad Grami Skalistymi w Kolorado. Nie zdziwibym si, gdyby cay czas leczy kaca. Nie daj po sobie pozna, e jeste rozczarowana. A kiedy ma wrci? Jutro rano. Ooo. Cholera. Jestem od Isaaca co prawda dwa razy starszy i trzy razy brzydszy, ale Fay chce, ebym oprowadzi pani po zakadach. Poprosia o rozmow kilka osb, moe pani zainteresuj. Bardzo dzikuj, to ogromnie mio, e powica mi pan tyle czasu w weekend mwi Luisa. Wiedziae, e Sachs by o krok od zdrady? Jak? Chyba e Sachs by wtyczk? Nie mam pojcia, co robi. Jestem starym czowiekiem. Mam za duo wolnego czasu. 33 Czyli na Badania i Rozwj mwicie Kurza Ferma, bo pracuj tu sami jajogowi. Dwie godziny pniej Luisa ze miechem robi notatki, a Joe Napier przytrzymuje jej otwarte drzwi do sterowni. A jak nazywaj budynek reaktora? Technik z gum do ucia w ustach woa: Ld Nieustraszonych! Mina Joe mwi ha ha. To stanowczo nie nadaje si do publikacji. A czy Joe powiedzia pani, jak nazywamy skrzydo ochrony? Kontroler si szczerzy. Luisa krci gow. Planeta Map. Odwraca si do Napiera. Joe, przedstaw nam gocia. Carlo Bhn, Luisa Rey. Pani Luisa jest reporterk, Carlo to gwny technik. Jeli pani zostanie duej, zdradz pani ca mas innych nazw, jakie na niego mamy.

 Chtnie pani oprowadz, jeeli Joe na pi minut wypuci pani z obj. Napier obserwuje, jak Bhn oprowadza Luis po owietlonej jarzeniwkami sali, penej paneli kontrolnych i wskanikw. Podwadni sprawdzaj wydruki, marszcz brwi przy miernikach i przyrzdach, odhaczaj co w papierach. Bhn z ni flirtuje, a gdy apie spojrzenie Napiera, kiedy Luisa jest odwrcona plecami, pokazuje gestem due cyce; Napier dyskretnie krci gow. Milly by ci zasypaa pytaniami na mier, myli. Zaprosiaby do siebie na kolacj, zrobia tyle jedzenia, e mao by nie pka, a potem cisna, a wydusiaby z ciebie wszystko, co tylko by chciaa. Pamita Luis jako nad wiek rozwinit szeciolatk. To ju dobre dwadziecia lat, odkd widziae j ostatni raz na spotkaniu starych kumpli z Rejonu 10. Ze wszystkich zawodw wiata, jakie ta pyskata gwniara moga wybra, ze wszystkich reporterw wiata, ktrzy mogli zwszy mier Sixsmitha dlaczego akurat crka Lestera Reya? Dlaczego tu przed moj emerytur? Kto to sobie tam na grze wymyli? Miasto? Napierowi chce si paka. 34 Kiedy zachodzi soce, Fay Li szybko i sprawnie przeszukuje pokj Luisy Rey. Sprawdza w rezerwuarze w azience; czy materia pod materacem nie jest nacity; czy w wykadzinie nie ma lunych kawakw; w minibarze; w szafie. Przy kserowaniu mogli zmniejszy orygina do jednej czwartej objtoci. Posuszna recepcjonistka doniosa, e Sachs i Luisa rozmawiali prawie do rana. Sachsa ju przeniesiono, ale nie jest idiot, mg zdy jej gdzie to zostawi. Odkrca suchawk telefonu i znajduje ulubion pluskw Napiera, wyglda jak opornik. Maca zakamarki podrnej torby Luisy, ale nie znajduje niczego drukowanego, oprcz ksiki Zen i sztuka oporzdzania motocykla. Przerzuca kartki notesu Luisy, ale zaszyfrowany stenopis niewiele zdradza. Fay Li zastanawia si, czy to nie strata czasu. Strata czasu? Mexxon Oil podwyszy ofert za raport Sixsmitha do stu tysicy dolarw. A jeli powanie proponuj sto tysicy, zaproponuj te milion. Za podwaenie caego programu energii atomowej i doprowadzenie go do przedwczesnej mierci milion to pestka. Wic szukaj, szukaj. Dzwoni telefon, cztery razy: ostrzeenie, e Luisa Rey jest w holu i czeka na wind. Li sprawdza, czy nic nie umkno jej uwagi, i wychodzi, bocznymi schodami kierujc si na d. Po dziesiciu minutach dzwoni do Luisy z recepcji. Witam szanown pani, mwi Fay. Dawno wrcia? Ledwo zdyam wzi prysznic. Mam nadziej, e popoudnie byo owocne. O, bardzo. Materiau mi wystarczy na dwa albo trzy teksty. Fantastycznie... Posuchaj, jeeli nie masz innych planw, moe bymy zjady dzi

kolacyjk w klubie golfowym? Na caym wiecie nie ma lepszych homarw, ni w Swannekke. No, to odwane stwierdzenie. Przecie nie prosz, eby uwierzya na sowo. 35 Na stole pitrz si odamki skorupiakw. Luisa i Fay Li zanurzaj palce w miseczkach z wod cytrynow, a Fay ruchem brwi daje kelnerowi znak, eby zabra talerze. Ale napaskudziam. Luisa upuszcza serwetk. Straszna ze mnie fleja. Za to ty powinna otworzy prywatn szko dla modych dam gdzie w Szwajcarii. Wikszo ludzi w Seaboard Village ma o mnie zupene inne zdanie. Nie powiedzieli ci, jak na mnie mwi? Nie? Mister Li. Luisa nie jest do koca pewna, jakiej reakcji Fay od niej oczekuje. To znaczy? W pierwszym tygodniu pracy stoj w bufecie i robi sobie kaw. Podchodzi jaki inynier i mwi, e ma pewien techniczny problem i czy nie mogabym mu pomc. Jego kumple z tyu lej ze miechu. Mwi: Chyba raczej nie, a on: Na pewno moe pani pomc. Chcia, ebym naoliwia mu sworze i upucia nadmiar cinienia w jajach. Ile mia lat? Trzynacie? Czterdzieci. on, dwjk dzieci. A kumple si pokadaj. No i co masz zrobi? Nawyzywa go, eby wiedzia, e ci wkurzy? Da w pysk? To ci nazw histeryczk. Poza tym, tacy obleni gocie lubi, jak si ich leje. Czy te nic nie robi? eby kady facet w caych zakadach wiedzia, e moe ci bezkarnie mwi, co mu si ywnie podoba? Zoy oficjaln skarg? I pokaza, e w trudniejszych sytuacjach kobiety zaraz biegn do szefw? No to co zrobia? Zaatwiam mu przeniesienie do zakadw w Kansas. Szczere pole, pustkowie, poowa stycznia. al mi jego ony, ale trudno, wysza za niego. Oczywicie, zaraz wszyscy si zwiedzieli i dostaam przezwisko Mister Li. Prawdziwa kobieta nie potraktowaaby biedaka w tak okrutny sposb, o nie, prawdziwa kobieta uznaaby taki arcik za komplement. Fay Li wygadza zmarszczki na obrusie. U ciebie w pracy te syszycie takie wistwa? Luisa myli o Nussbaumie i Jakesie. Bez przerwy.

 Moe nasze crki doyj wyzwolonego wiata, my moemy o tym zapomnie. Musimy sobie nawzajem pomaga, Luisa. Faceci tego za nas nie zrobi. Dziennikarka wyczuwa lekk zmian w programie spotkania. Fay Li nachyla si w jej stron. Mam nadziej, e bdziesz we mnie mie swoj informatork na Swannekke Island. Luisa ostronie bada teren. Dziennikarze zawsze potrzebuj informatorw, wic na pewno zapamitam. Ale musz ci ostrzec, Fay, e Spyglass nie ma rodkw na takie wynagrodzenie, jakiego... Pienidze wynaleli faceci. Kobiety wynalazy wzajemn pomoc. Czowiek mdry, myli Luisa, odrnia puapki od prawdziwych okazji. Nie bardzo wiem, jak reporterka, ktra nie znaczy zbyt wiele, mogaby pomc kobiecie o twojej pozycji, Fay. Oj, zacznij wreszcie siebie docenia. yczliwi dziennikarze to cenni sprzymierzecy. Przepij si z tym. Kiedy przyjdzie czas, e bdziesz chciaa porozmawia o sprawach waniejszych ni ilo frytek zjadanych rocznie w Swannekke przez inynierw jej gos przechodzi w szept duo cichszy, ni brzk sztucw, pianino z koktajlbaru i miechy w tle na przykad, o danych w sprawie reaktora HYDRA, ktre zebra doktor Sixsmith, ale to absolutnie tylko przykad, zapewniam ci, e odkryjesz, e jestem znacznie bardziej chtna do wsppracy, ni mylisz. Fay Li pstryka palcami i wzek z deserami ju sunie w ich stron. A teraz sorbet cytrynowo-melonowy, bardzo mao kalorii, oczyszcza podniebienie, idealny przed kaw, uwierz. Przemiana jest tak absolutna, e Luisa zastanawia si niemal, czy na pewno syszaa to, co syszaa. Wierz ci. To dobrze, e si rozumiemy. Luisa zastanawia si: jaki poziom oszustwa jest w dziennikarstwie dopuszczalny? Pamita, co powiedzia ojciec pewnego popoudnia w szpitalnym ogrodzie: Czy kiedykolwiek uciekem si do kamstwa, eby napisa tekst? Bez mrugnicia okiem gabym co dzie jak pies, jeeli tylko miabym dziki temu zbliy si o cal do prawdy. Dzwonek telefonu wyrywa Luis ze snu. Lduje z powrotem w pokoju, skpanym

w ksiycowej powiacie. Chwyta lamp, budzik i dopiero na kocu suchawk. Przez chwil nie pamita, jak si nazywa, ani w czyim jest ku. Luisa? dobiega gos z czarnej czeluci. Tak, Luisa Rey. Luisa, to ja, Isaac, Isaac Sachs, jestem w innym miecie. Isaac! Gdzie jeste? Ktra godzina? Dlaczego...? Ciiiiiii, przepraszam, e ci obudziem i przepraszam, e mnie wczoraj wycignli stamtd bladym witem. Jestem w Bostonie. Jest wp do smej wschodniego czasu, w Kalifornii niedugo bdzie si rozjania. Jeste tam, Luisa? Nic nie przerwao? Boi si. Tak, Isaac, sucham ci cay czas. Zanim wyjechaem ze Swannekke, daem Garcii prezent dla ciebie, taki tam drobiazg. Stara si, eby to, co mwi, brzmiao bardzo normalnie. Zrozumiaa? O czym on, na Boga, mwi? Syszysz, Luisa? Garcia ma prezent dla ciebie. Wcza si czujniejsza partia mzgu Luisy. Isaac Sachs zostawi raport Sixsmitha w moim volkswagenie. Powiedziaa mu, e baganik si nie domyka. Zakada, e w hotelu nie jest bezpiecznie i e jestemy na podsuchu. To bardzo mio z twojej strony, Isaac. Mam nadziej, e nie kosztowa ci zbyt duo. Wart by kadego centa. Przepraszam, e wyrwaem ci ze snu. pij dalej, eby bya jak zwykle pikna. Spokojnie. Przedawkowa te nie mog. Miej podry i do zobaczenia niedugo. Moe jaka kolacja? Byoby super. Dobra, musz lecie na samolot. Bezpiecznego lotu. Luisa odkada suchawk. Wyjecha ze Swannekke pniej, spokojnie i normalnie? Czy ucieka std od razu? wier mili dalej, po drugiej stronie osiedla naukowcw, Joe Napier te nie pi. W jego oknie wida niebo w godzinie przed witem. Poow pokoju zajmuje konsola z elektronicznym sprztem monitorujcym. W goniku buczy cicho gucha linia telefoniczna. Napier przewija

tam na szpulowym magnetofonie. Zanim wyjechaem ze Swannekke, daem Garcii prezent dla ciebie, taki tam drobiazg. Zrozumiaa? Syszysz, Luisa? Garcia ma prezent dla ciebie. Garcia? Garcia? Napier krzywi si, biorc yk zimnej kawy i otwiera teczk z napisem LR#2. Koledzy z pracy, znajomi, kontakty... nie ma tu na licie adnego Garcii. Lepiej ostrzec Billa Smokea, eby zostawi Luis, a bd mia okazj z ni porozmawia. Zapala papierosa. Billa Smokea trudno znale, a co dopiero ostrzec. Napier wciga do puc gryzcy dym. Dzwoni telefon: Bill Smoke. Kto to, kurwa, jest Garcia? Nie wiem, nic o nim nie mam. Lepiej, eby nie... Za to ci, kurwa, pac, Napier, eby mia. Wic tak teraz do mnie mwisz? Chwila, nie tym t... Sam, kurwa, chwila. Bill Smoke odkada suchawk. le, le, bardzo le. Joe apie kurtk, gasi papierosa, wychodzi ze swojego biura i idzie przez cae zakady do hotelu Luisy. Pi minut pieszo. Wraca do niego groba w gosie Smokea i zaczyna biec. 38 Luisa pakuje rzeczy do torby, kiedy nagle chmar dziwnych wspomnie opada j deja vu. Robert Frobisher uciekajcy bez zapacenia rachunku z innego hotelu. Schodzi schodami na d do pustego holu. Wykadzina tumi odgos jej krokw jak nieg. Z tyu w biurze radio szepcze czue swka. Luisa skrada si do wyjcia, majc nadziej, e uda jej si wyjecha bez potrzeby tumaczenia si komukolwiek. Drzwi s zamknite na zatrzaskowy zamek od wewntrz tak, e nie mona wej do rodka, ale mona wyj i chwil potem Luisa idzie na parking przez trawnik przed hotelem. Bryza znad oceanu nie obiecuje przed witem niczego konkretnego. Nocne niebo nad ldem przybiera barw ciemnego ru. Na dworze nie ma nikogo, ale kiedy Luisa jest ju blisko samochodu, si powstrzymuje si od biegu. Spokojnie, bez popiechu, zawsze moesz powiedzie, e jedziesz zobaczy wschd soca nad przyldkiem. Na pierwszy rzut oka baganik jest pusty, ale pod wykadzin jest garb. Luisa znajduje paczk owinit czarnym workiem na mieci. Z worka wyjmuje tawy skoroszyt. W sabym wietle odczytuje tytu: REAKTOR HYDRA-ZERO MODEL OCENY OPERACYJNEJ SZEF PROJEKTU DR RUFUS SIXSMITH NIEAUTORYZOWANE POSIADANIE STANOWI PRZESTPSTWO FEDERALNE NA MOCY USTAWY O SZPIEGOSTWIE WOJSKOWYM I PRZEMYSOWYM Z 1971 R. Jakie piset stron tabel, wykresw, oblicze i dowodw. Gwatownie wybucha i rozbrzmiewa uniesienie oraz rado. Spokojnie, to zaledwie pocztek dobieg koca.

Jaki ruch niedaleko zwraca uwag Luisy. Jaki czowiek. Luisa kuca za garbusem. Pani Luiso! Prosz poczeka! Joe Napier! Jak w dreszczowcu o szukaniu kluczykw, o zamkach i drzwiach, Luisa upycha tawy skoroszyt w czarnym worku na mieci pod siedzeniem pasaera Napier teraz ju biegnie, w pmroku miga snop wiata latarki. Silnik wydaje leniwy ryk jak lew volkswagen cofa za szybko. Joe Napier wali w baganik, wrzeszczy, a Luisa ktem oka widzi, e podskakuje jak aktor w slapstickowej komedii. Luisa nie zatrzymuje si, eby przeprosi. 39 Przydymiony czarny chevrolet Billa Smokea a zarzuca bokiem, kiedy hamuje przy budce wartownika przed Swannekke Bridge po stronie wyspy. Na drugim brzegu cieniny wzdu ldu cignie si acuszek wiate. Wartownik poznaje samochd i ju jest przy szybie kierowcy. Dzie dobry panu! Zanosi si na dobry. Pan jest Richter, tak? Tak jest, prosz pana. Joe Napier chyba wanie przed chwil dzwoni, eby nie przepuszcza pan pomaraczowego volkswagena? Tak jest, prosz pana. Przyjechaem, eby odwoa to polecenie na osobist prob pana Grimaldiego. Prosz podnie szlaban dla volkswagena i mnie te za nim przepuci. Zadzwoni pan do kolegi po drugiej stronie mostu i powie mu pan, eby nikogo nie przepuszcza, a zobaczy mj samochd. Kiedy zjawi si tu pan Napier, za jakie pitnacie minut, prosz mu przekaza, e Alberto Grimaldi mwi, eby szed z powrotem spa. Zrozumiano, Richter? Zrozumiano, sir. Oeni si pan na wiosn, o ile dobrze pamitam? Pamita pan doskonale, sir. Owszem. I co? Staracie si o dzieci? ona jest w czwartym miesicu ciy, prosz pana. Richter, drobna rada, jak odnie sukces w brany ochroniarskiej. Chciaby usysze drobn rad, synu?

 Tak jest, sir. Nawet durny pies potrafi siedzie i pilnowa. Ale trzeba gowy, eby wiedzie, kiedy nie pilnowa. Rozumie mnie pan, Richter? Absolutnie, panie Smoke. Niech twoja rodzina nie martwi si o przyszo, synu. Smoke cofa samochd i ustawia go wzdu budki wartownika, a potem kadzie si nisko na siedzeniu. Szedziesit sekund pniej kaszlcy garbus wyjeda ukiem zza cypla. Luisa hamuje, opuszcza szyb, pojawia si Richter i Smoke syszy sowa naga sprawa rodzinna. Richter yczy jej szerokiej drogi i podnosi szlaban. Bill Smoke wrzuca jedynk, dwjk. Gdy chevrolet podjeda do mostu, zmienia si nawierzchnia i odgos k jest na niej inny. Trzeci bieg, czwarty, peen gaz. Z oddali zbliaj si tylne wiata rozklekotanego garbusa, pidziesit jardw, trzydzieci jardw, dziesi... Smoke nie wczy swoich wiate. Gwatownie zjeda na pusty przeciwlegy pas i podjeda na wysoko volkswagena. Umiecha si. Ona myli, e ja to Joe Napier. Ostro skrca kierownic i sycha tylko chrzst metalu, gdy garbus jedzie wcinity midzy jego samochd a barierk mostu, a ta wyrywa si z betonu i garbus wylatuje nad wod. Smoke cinie po hamulcach. Wysiada, w chodnym powietrzu czuje zapach rozgrzanej gumy. Cofa si. Szedziesit, siedemdziesit stp niej przedni zderzak volkswagena znika pod zamanym owalem drobnych, spienionych fal, opadajc na dno oceanu. Jeli jeszcze nie zama jej si krgosup, utonie za trzy minuty. Bill Smoke sprawdza zniszczenia na karoserii swojego samochodu i czuje, jak uchodzi z niego powietrze. Bezosobowe zabjstwa, ocenia, nie maj tego dreszczyku, co ludzki kontakt. Amerykaskie soce, rozkrcone na cay regulator, ogasza, e wsta nowy dzie. Upiorna udrka Timothyego Cavendisha Wczesnym zmierzchem pi, nie, mj Boe, sze lat temu, szedem sobie w stanie najwyszej szczliwoci jedn z alei w Greenwich, wrd jaminowcw i wyniosych kasztanw. Domy z okresu Regencji zaliczaj si do najdroszych posiadoci w Londynie, ale jeli miaby, Drogi Czytelniku, kiedykolwiek taki odziedziczy, sprzedaj, nie wprowadzaj si. Z owych domw sczy si pewien rodzaj czarnej magii, ktry przemienia wacicieli w stuknitych goci. Tego wieczoru, o ktrym mowa, jedna z ich ofiar, byy szef rodezyjskiej policji, za zredagowanie i wydanie jego autobiografii wypisa mi czek na sumk tak okrg, jak on sam. Stan najwyszej szczliwoci zawdziczaem po czci owemu czekowi, a po czci chablis, rocznik 1983 z winnicy Duruzoi, magicznemu eliksirowi, po ktrym miriady naszych tragedii rozwiewaj si do postaci zwykych nieporozumie. Trio nastoletnich nimfetek, ubranych jak Barbie-Call-girl, szo w moj stron, cignc sie ca szerokoci chodnika. Zszedem na jezdni, eby unikn zderzenia. Ale gdy si zrwnalimy, zerway papierki z wciekle kolorowych lizakw i po prostu rzuciy je na ziemi.

Moje dobre samopoczucie rozpko si, jakby trafione V2. Przecie tu obok sta kosz na mieci! Tim Cavendish, Oburzony Obywatel, wykrzykn w stron sprawczy: Podniecie je! Od moich plecw odbio si parsknicie. Bo niby co nam pan zrobi? Bezczelne gwniary. Nic nie mam zamiaru wam robi rzuciem przez rami. Powiedziaem tylko, e... Kolana ugiy si pode mn, a chodnik rozharata policzek, przywoujc dawne wspomnienie wypadku na trjkoowym rowerku, zanim bl wymaza wszystko, prcz samego blu. Ostre kolano wgniatao mi twarz w zbutwiae licie. Poczuem smak krwi. Mj ponadszedziesicioletni nadgarstek wykrcono o dziewidziesit stopni agonii i odpito mi Ingersoll Solar. Pamitam ca list wyzwisk, starych jak wiat i tych nowszych, ale zanim bandziory w spdnicach zdoay zwdzi mi portfel, sygna furgonetki lodziarza, grajcy Dziewczyn z Ipanemy, sprawi, e rozpierzchy si, jak strzygi przed witaniem. I nie poszede na policj? Ty durniu! Nastpnego dnia rano Madame Ex posypywaa sodzikiem patki niadaniowe. Dzwo na policj, na lito bosk. Na co czekasz? A si zatr lady? Niestety, zdyem ju ubarwi prawd i powiedzie jej, e napado mnie piciu ogolonych na yso wyrostkw ze swastykami. Jak mogem teraz pj na policj i donie, e bez adnego wysiku obrobiy mnie dziewuszki z lizakami, ktre ledwo skoczyy dziesi lat? Panowie mundurowi udawiliby si pczkami. Nie, mj napad nie zosta dodany do krajowej statystyki przestpstw, i tak podrasowywanej. Gdyby nie to, e skradziony Ingersoll by prezentem ofiarowanym w dowd mioci w bardziej promiennej erze naszego maestwa, obecnie skutego lodem, nic bym nawet nie pisn o caym zajciu. Ale na czym skoczyem? Dziwne, ludziom w moim wieku przypominaj si nie te historie, co trzeba. Nie, nie dziwne przeraajce. Chciaem zacz t opowie od Dermota Hogginsa. Na tym wanie polega problem ze spisywaniem wszystkiego odrcznie. Nie mona zmieni niczego, co ju si napisao, eby jeszcze bardziej wszystkiego nie pomiesza.

Byem wydawc Dermota Kasteta Hogginsa, a nie psychoanalitykiem, czy jakim astrologiem, wic skd mogem wiedzie, co miao si przydarzy sir Felixowi Finchowi owego fatalnego wieczoru? Sir Felix Finch, Minister Kultury i El Supremo w Trafalgar Review of Books jake on byszcza na caym firmamencie mediw, jak wszdzie go wida goym

okiem nawet teraz, gdy min rwno rok. Tabloidoidy pisay o tym na pierwszych stronach. Gazety wikszego formatu puciy par o szczegach, kiedy Radio 4 donioso, kto polecia i jak. Caa ptaszarnia spw i sikorek redaktorzy wypisywaa panegiryki na cze Krla Sztuki, ktry odszed, i wierkaa hody jedno przez drugie. Ja, ze swej strony, a do dzisiaj zachowywaem pene godnoci milczenie. Powinienem jednak ciekawego Czytelnika uprzedzi, e cho historia Feliksa Fincha moe by sama w sobie deserem, stanowi zaledwie aperitif przed mymi wasnymi, penymi utrapie perypetiami. Przed Upiorn udrk Timothyego Cavendisha, jeli kto woli. Prosz, jaki zgrabny tytu. Tego wieczoru urzdzono gal rozdania nagrd Lemon Prize w Jakes Starlight Bar, otworzonym z wielk pomp na samej grze biurowca w Bayswater, z ogrodem na dachu na dokadk. Cay wiatek wydawcw, w odpowiednim porzdku dziobania, wzbi si w gr i rozsiad u Jakea na grzdach. Nawiedzeni pisarze, sawni szefowie kuchni, biznesmeni, klienci z hiszpaskimi brdkami, niedoywieni ksigarze, stada pisarczykw i fotografw, ktrzy Spadaj! rozumiej jako Ale z przyjemnoci!. Pozwlcie, e sprostuj pod plotk, jakobym to ja macza palce w zaproszeniu Dermota. Jakoby, o tak, Timothy Cavendish wiedzia doskonale, e jego autor dysza dz spektakularnej zemsty quod erat demostrandum e caa tragedia bya publicznym popisem. Bzdury wyssane z palca przez zawistnych rywali! Nikt nigdy nie przyzna si do wysania Dermotowi Hogginsowi zaproszenia, a teraz kobieta ta ju raczej na pewno si nie zgosi. W kadym razie ogoszono zwycizc i wszyscy doskonale wiemy, kto dosta pidziesit kawakw nagrody. Uwaliem si. Guy-the-Guy zapozna mnie z koktajlem pod nazw Ground Control to Major Tom. O czasu zmienia si w bumerang i cakiem straciem rachub wszystkich wchonitych majorw. Jazzowy sekstet zapoda rumb. Wyszedem na balkon troch odetchn i spojrzaem z zewntrz na cay ten zgiek. Literacki Londyn w wirze zabawy natchn mnie podobn wizj, jaka towarzyszya Gibbonowi, gdy opisywa epok Antoninw. Chmara krytykw, kompilatorw i komentatorw, zaciemnia oblicze nauki, a w lad za schykiem talentu, wkrtce przyszo i zepsucie smaku[13]. Znalaz mnie Dermot; ci, ktrych si unika, nieodmiennie na ciebie trafiaj. Powtarzam raz jeszcze, mniej bym si zdziwi, gdybym wpad na Piusa XII. A nawet, rzec mona, e Jego Nieomylno skuteczniej wtopiby si w tum mj wiecznie niezadowolony autor mia na sobie czekoladow koszul, krawat w barwie buraczkw i bananowy garnitur. Ciekawym czytelnikom nie musz przypomina, e W ryja dopiero miao zdoby szturmem wiat czytelniczy. Dopiero miao trafi do ksigar nie tylko do ksigarni starego mdrca Johna Sandoe z Chelsea i do aosnych kioskarzy z parafii braci Hoggins na East Endzie (najpierw ydw, potem Sikhw, teraz Erytrejczykw). I w rzeczy samej Dermot chcia w ogrdku na dachu omwi sprawy zwizane z reklam i dystrybucj. Wyjaniem mu po raz setny, e spka autorska, jak jest Cavendish Publishing, nie moe beztrosko szasta pienidzmi na pikne katalogi, ani organizowa sprzedawcom integracyjnych weekendw na gokartach. Wytumaczyem ponownie, e moi autorzy znajduj spenienie, przekazujc elegancko oprawione tomy przyjacioom, rodzinie i potomnoci. Wyjaniem raz jeszcze, e rynek literatury o mafijnym pwiatku jest ju nasycony; i e nawet Moby Dick za ycia Melvilla by wielk wydawnicz klap, cho nie uyem akurat tego

okrelenia. To naprawd fantastyczny zbir wspomnie zapewniem. Daj mu troch czasu. Dermot, pijany, paczliwy i przyguchy, spojrza przez barierk. Patrz, jakie kominy. Daleko z nich do ziemi. Miaem nadziej, e grob w tych sowach syszaa tylko moja wyobrania. Do daleko. Mama wzia mnie kiedy na Mary Poppins, jak byem may. Zapamitaem taniec kominiarzy na dachach. Potem ogldaa to te na wideo. Bez przerwy. W domu opieki. Pamitam, jak ten film wszed do kin. To zdradza mj wiek. Ten tam... Dermot zmarszczy brwi i wskaza palcem w stron baru przez oszklone drzwi tarasu. Kto to jest? Ktry? Ten w muszce, gada z pann w jakim worku, t z diademem. To ten prezenter, Felix... Felix... Boe, jak on si nazywa? Kurwa, to jest Felix Finch? Ten chuj, co obesra mi ksik w swoim pedalskim pimie? Fakt, e to nie bya twoja najlepsza recenzja, ale... Kurwa! To bya moja jedyna recenzja! Bez przesady, nie bya a tak za... Tak? Wspczeni pisarze, ktrzy na koncie nie maj choby jednego sukcesu, jak p. Hoggins, w naturalny sposb wypadaj poza nawias. Zabawne, jak niektrzy dodaj sowo pan przed wsadzeniem noa midzy ebra. Pan Hoggins powinien przeprosi drzewa cite na papier do jego autobiograficznej powieci o zadufaniu w sobie. Czterysta rozdtych stron koczy si finaem bladym i niemoliwie absurdalnym. Uspokj si, Dermot. Nikt i tak nie czyta Trafalgar Review. Przepraszam! Mj autor zapa jednego z kelnerw za frak. Syszae o Trafalgar Review of Books? No jasne odpowiedzia kelner z akcentem z Europy Wschodniej. Kultowe pismo u mnie na wydziale. Maj najlepszych recenzentw.

Dermot rzuci kieliszkiem przez balkon. Daj spokj, kto to w ogle jest recenzent? tumaczyem. Facet, ktry tylko szybko czyta, zawsze wie najlepiej, ale nigdy nie powie nic mdrego... Sekstet jazzowy skoczy gra kawaek, a Dermot puci moje sowa mimo uszu. Byem wystarczajco pijany, eby z czystym sumieniem wezwa ju takswk, i wanie miaem wyj, kiedy kto uciszy cae zgromadzenie cockneyem, brzmicym, jakby mwca zawodowo wykrzykiwa obwieszczenia na East Endzie: Panie i panowie jurorzy! Proszszsz o uwag! Dermot, niech nas wici pascy broni, wali tac o tac. Ciotuchny moje ksikowe! rykn. Mamy dzi jeszcze jedn nagrod do przyznania! Nie zwracajc uwagi na rozbawione umieszki i gone Ooooo!, wyj z kieszeni marynarki kopert, rozdar j i udawa, e czyta: Nagroda dla Najznamienitszego Krytyka Literackiego. Publiczno gapia si, pogdakiwaa, gwizdaa albo odwracaa si z zakopotaniem. Konkurencja bya ostra, ale jury jednogonie uznao, e nagroda naley si Jego Wysokoci krlowi Trafalgar Review of Books, panu sorry sir Felixowi Finchowi, kawalerowi Orderu Imperium Brytyjskiego. Kurde, prosimy do nas! Prowokatorzy wrzeszczeli. Brawo, Felix! Brawo! Finch nie byby krytykiem, gdyby nie uwielbia znajdowa si w centrum niczym niezasuonej uwagi. Na pewno ukada ju sobie w gowie tekst do Sunday Timesa Finch salonowiec. Dermot natomiast by cay rozpromieniony. Ciekawe, c to za nagroda? zagadn Finch z krzywym umieszkiem, gdy ucichy owacje. Nieprzemielony egzemplarz W ryja z podpisem autora? Ju ich chyba niewiele zostao! Klika Fincha zaniosa si chralnym rechotem, zagrzewajc swojego guru do boju. A moe wygraem darmowy przelot do Ameryki Poudniowej, do pastewka, ktre nie przestrzega obowizku ekstradycji? No wanie, kochanie! Dermot puci do niego oko. Zgade! Wygrae darmowy przelot. Mj autor zapa Fincha za klapy marynarki, przewrci si na plecy, wbi stopy w jego brzuch i chwytem judo wyrzuci go osob o wzrocie niszym, ni mona by sdzi po jego

wizerunku z mediw wysoko w powietrze! Wysoko ponad bratkami, rosncymi wzdu balustrady tarasu. Przeraliwy krzyk Fincha umilk jak i jego serce w pogitym metalu, dwanacie piter niej. Kto rozla drinka na dywan. Dermot Kastet Hoggins otrzepa klapy marynarki, wychyli si przez balkon i wrzasn: I CZYJ FINA BY BLADY I NIEMOLIWIE ABSURDALNY?! Oniemiay tum rozstpi si przed morderc, ktry podszed do stou z przekskami. Kilkoro wiadkw twierdzio potem, e widziao czarn powiat. Wzi belgijskiego krakersa z anchois a la Biscay i naci pietruszki, skropionego olejem sezamowym. Tum powoli dochodzi do siebie. Stumione okrzyki o mj Boe! i zbiorowy pd w d po schodach. Straszliwe zamieszanie. Co czuem? Szczerze? Bez wtpienia przeraenie. Szok? Oczywicie. Niedowierzanie? Pewnie. Strach? Nie bardzo. Nie bd zaprzecza, e w caym tym tragicznym zajciu ujrzaem wiateko nadziei. W eleganckiej redakcji przy Haymarket miaem dziewidziesit pi zafoliowanych, niesprzedanych paczek W ryja Dermota Hogginsa pisanych beznamitnie pamitnikw czowieka, ktry niedugo bdzie najsynniejszym w Anglii morderc. Frank Sprat mj dzielny drukarz z Sevenoaks, ktremu winien byem tyle pienidzy, e waciwie postawiem go w sytuacji bez wyjcia cigle mia matryce i mg uruchomi maszyny w kadej chwili. Wydanie w twardej oprawie, Szanowni Pastwo. Czternacie funtw, dziewidziesit dziewi pensw sztuka. Mid na moje serce.

Jako dowiadczony wydawca nie lubi, gdy autor nagle cofa si do tego, co byo, albo zapowiada, co bdzie te sztuczki byy dobre w latach osiemdziesitych, kiedy pisano prace magisterskie o postmodernizmie i teorii chaosu. Nie bd jednak kaja si, e opowie zaczynam (raz jeszcze) od wasnej wersji owej wstrzsajcej historii. Bo od niej zacza si wybrukowana dobrymi chciami droga do Hull[14], czy te raczej do okolic Hull, gdzie moja upiorna udrka miaa si niebawem rozpocz. Los rzeczywicie nis ze sob cudown odmian, jak przewidziaem po Fatalnym Finale Feliksa Fincha. Na skrzydach sodkiej, darmowej reklamy W ryja poszybowao na same szczyty list bestsellerw, gdzie osiado na dobre, a biednego Dermota skazano na pitnacie lat w celi. Proces bez przerwy relacjonowano w gwnych wydaniach wiadomoci. Po mierci sir Felix przesta by nadtym, zadowolonym z siebie pajacem, trzymajcym jak Stalin ap na dotacjach Rady Kultury, a sta si najwspanialszym w caej Anglii guru sztuki, od czasw poprzedniego guru.

Na stopniach Old Bailey[15], wdowa po Finchu powiedziaa reporterom, e pitnacie lat to wyrok niegodziwie niski, a ju nazajutrz rozptano kampani Kastet Hoggins do pieka!. Rodzina Dermota kontratakowaa w telewizji, analizowano obraliw recenzj pira Fincha, BBC 2 zamwia specjalny materia dokumentalny, w ktrym przeprowadzajca ze mn wywiad lesbijka zmontowaa wygaszane przeze mnie bon moty kompletnie bez sensu. Ale kogo to obchodzio? Strumie z kurka z pienidzmi pyn wartko, a waciwie, cholera, wylewa si z wanny, a zala ca azienk. Cavendish Publishing czyli pani Latham i ja nawet nie spostrzeglimy kiedy. Musielimy zatrudni jej dwie siostrzenice (oczywicie na p etatu, nie zamierzaem paci bajoskich sum na ubezpieczenie). Zafoliowane paczki W ryja znikny w cigu trzydziestu szeciu godzin, a Frank Sprat robi dodruk niemal co miesic. Nic w cigu czterech dziesicioleci zabawy w wydawanie ksiek nie przygotowao nas na tak wielki sukces. Koszty biece dotd zawsze byy pokrywane z dotacji od autorw nie z rzeczywistej sprzeday! Teraz taki proceder by niemal nieetyczny. A jednak byem oto z bestsellerem dziesiciolecia na wasnej licie sukcesw. Ludzie pytaj mnie: Tim, w czym twoim zdaniem tkwi sekret powodzenia W ryja?. W ryja byo tak naprawd niele napisanym zbiorem pikantnych fikcyjnych wspomnie. Zapaleni kulturoznawcy dyskutowali o jego ukrytych socjopolitycznych podtekstach, najpierw w wieczornych programach publicystycznych, potem w telewizji niadaniowej. Neonazici kupowali to, eby wchon potn dawk przemocy. Gospodynie domowe z Worcestershire kupoway, bo wietnie si czytao. Homoseksualici kupowali z poczucia plemiennej lojalnoci. W cigu czterech miesicy zeszo dziewidziesit tysicy tak jest, dziewidziesit tysicy! egzemplarzy, i to w twardej oprawie. Gdy to pisz, powinny ju zacz si zdjcia do filmu. Na spotkaniu mionikw ksiek na targach we Frankfurcie prawdziw fet zgotowali mi ludzie, ktrzy wczeniej nawet nie zatrzymywali si, eby zeskroba mnie z butw. Odpychajc etykietk wydawcy na koszt autorw zastpio miano kreatywnego finansisty. Propozycje nabycia praw do tumacze paday jak terytoria w finaowej rundzie Ryzyka. Amerykascy wydawcy, gloria gloria Alleluja, wprost zakochali si w historii o zym angielskim arystokracie, ktry dostaje za swoje od uciskanego syna Celtw, a ceny na aukcjach za oceanem poszyboway pod niebo. I to ja miaem wyczne prawa do tej zotononej kury z ostrym rozstrojem odka! Pienidze wpyway na moje przepastne, puste konta, jak Morze Pnocne przez holendersk tam. Mj osobisty doradca bankowy, cwaniak imieniem Elliot McCluskie, przysa mi na wita kartk ze zdjciem swoich dzieci, chyba zwolnionych na przepustk ze zgrupowania Hitlerjugend. Tpi goryle przy wejciu do Groucho witali mnie: Miego wieczoru, panie Cavendish, zamiast: Chwila, poleci pana czonek klubu?!. Gdy oznajmiem, e sam zajm si dystrybucj wydania w mikkiej okadce, niedzielne rubryki o ksikach drukoway teksty opisujce Cavendish Publishing jako dynamicznego, tryskajcego energi gracza w chmurze zramolaych gazowych olbrzymw. Trafiem nawet do Financial Timesa. Chyba wic nic dziwnego, e pani Latham i ja bylimy ciut przecieni, jeli chodzi o ksigowo.

Ludzi nieprzywykych sukces odurza w mgnieniu oka. Kazaem wydrukowa wizytwki: Nowe Cavendish Publishing, wydawca prozy awangardowej. C, mylaem sobie,

dlaczego nie sprzedawa publikacji, zamiast je publikowa? Dlaczego nie zosta powanym wydawc, za jakiego bra mnie i jakiego wielbi wiat? Niestety! liczne wizytwki podziaay na los jak czerwona pachta na byka. Gdy tylko rozesza si wie, e Tim Cavendish jest przy forsie, wierzyciele szablozbne kocurki wielkimi susami przybiegli do mnie do biura. Jak zwykle ca gnoz algebry, czyli komu ile zapaci i kiedy, zostawiem nieocenionej pani Latham. Zatem rzeczywicie, byem mentalnie, jak rwnie finansowo, niewystarczajco przygotowany, gdy zoono mi wizyt pewnej nocy, prawie rok po synnym Wieczorze Feliksa Fincha. Wyzna musz, e odkd Madame Ex ode mnie odesza (tu wyjawi bolesn prawd, e rogi przyprawi mi dentysta), w mym domostwie w Putney zapanowaa Domowa Anarchia (i dobrze, fiut by Niemcem), wic porcelanowy tron ju dawno sta si dla mnie de facto biurowym fotelem. Pod wytwornym uchwytem na rolk papieru stoi butelka przyzwoitego koniaku i zawsze zostawiam otwarte drzwi, eby sysze radio grajce w kuchni. Owej nocy odoyem na bok zwyczajow lektur do kibla, Zmierzch cesarstwa rzymskiego, eby zaj si mnstwem rkopisw, jakie napyny do Cavendish Publishing, mojej nowej stajni czempionw. Bya chyba jaka jedenasta, gdy usyszaem, e kto majstruje przy drzwiach wejciowych. Wygoleni na yso koldnicy? Gwniarze pukajcy dla zabawy? Wiatr? I nagle drzwi znienacka wyleciay z zawiasw! Mylaem, e to Al-Kaida albo piorun kulisty, ale nie. Do przedpokoju wmaszerowaa chyba caa druyna rugby, cho intruzw byo tylko trzech. (Zobaczycie, zawsze atakuj mnie trzyosobowe grupy). Timothy powiedzia ten o najbardziej groteskowym wygldzie Cavendish, jak mniemam. Przyapany z nart w gaciach. Przyjmuj od jedenastej do drugiej, panowie powiedziaby Bogart z trzygodzinn przerw niadaniow. Uprzejmie prosz wyj. Ja byem w stanie jedynie wybekota: Zaraz! Moje drzwi! Moje drzwi, cholera jasna! Zbir Numer Dwa zapali papierosa. Odwiedzilimy dzi Dermota. Troch jest przygnbiony. Kady by by. Wszystko zoyo si w cao. Ja si rozpadem. Bracia Dermota! (Czytaem o nich w jego ksice. Eddie, Mozza i Jarvis). Gorcy popi oparzy mnie w udo i przestaem rejestrowa, ktra twarz co mwia. Jakby nagle oy tryptyk Francisa Bacona. Wyglda na to, e W ryja cakiem adnie sobie radzi.

 W ksigarniach na lotnisku le cae stosy. Musiae chocia si domyla, e wpadniemy. Z twoim zawodowym rozeznaniem... Londyscy Irlandczycy w najlepszym razie wprawiaj mnie w zakopotanie. Panowie, panowie, Dermot podpisa umow przeniesienia praw autorskich. To standardowa rzecz w brany, mam tu kopi w teczce... Rzeczywicie miaem taki dokument. Punkt osiemnasty, o prawach autorskich... e W ryja jest zgodnie z prawem... eee... do trudno mi si tumaczyo z majtkami spuszczonymi do kostek ...zgodnie z prawem, wasnoci Cavendish Publishing. Jarvis Hoggins chwil przeglda umow, ale podar j, kiedy okazaa si dusza ni jego moliwo koncentracji. Dermot podpisa to gwno, jak popierdala sobie ksik dla hobby. Miaa by dla chorej matki, wie Panie nad jej dusz. Wspomnienia z dni modoci tatusia. Nie podpisa, kurwa, adnego kontraktu na hit sezonu! Zoylimy drobn wizyt twojemu drukarzowi, panu Spratowi. Zapozna nas z systemem rozlicze. Spad na nas deszcz kontraktowego confetti. Mozza sta tak blisko, e czuem, co jad na obiad. Niez grk kasy Hogginsw si zgarno, co? Na pewno moemy doj do porozumienia i ustali jaki schemat finansowania, ktry... Wtrci si Eddie. Umwmy si na trzeci. Udaem, e si krzywi. Trzeci cz udziaw? Panowie, nie mona... Nie rnij gupa. Mozza uszczypn mnie w policzek. Na godzin trzeci. Jutro. W twoim biurze. Nie miaem wyboru.

 Moe moglibymy... wynegocjowa jak tymczasow sum, by co dzi ustali, jako podstaw do... dalszych negocjacji? Nie ma sprawy. Mozza, jak sum negocjowalimy wczeniej? Pidziesit kawakw byo OK. Mj okrzyk blu nie by udawany. Pidziesit tysicy funtw? Na pocztek. Poczuem, jak w moich wntrznociach co si wzdyma, przewala i turla. Ale co? Mylicie, e trzymam takie sumy w pudekach po butach? Chciaem zabrzmie jak Brudny Harry, ale wyszed mi raczej Faflo Baggins. Mam nadziej, e gdzie je trzymasz, dziadziu. W gotwce. Bez ciemy. adnych czekw. adnego obiecywania. Nie bdziemy traci czasu. Porzdna kaska w gotwce. Moe by z pudeka. Panowie, chtnie zapac negocjowane wynagrodzenie, ale prawo... Jarvis zagwizda przez zby. A czy prawo, Timothy, pomoe komu w twoim wieku stan na nogi z wielokrotnie zamanym krgosupem? Eddie: Ludzie w twoim wieku nie staj na nogi. Ju le do koca. Walczyem z caych si, ale zwieracz gwatownie odmwi mi posuszestwa i rozlegy si nagle gwizd, wist i kanonada. Rozbawienie i pobaliwo jeszcze bym wytrzyma, ale lito oprawcw bya dla mnie skrajn porak. Pocignli za acuszek spuczki. O trzeciej. Nowe Cavendish Publishing byo wspomnieniem. Zbiry wymaszeroway po lecych

na ziemi drzwiach. Eddie odwrci si, eby rzuci na odchodnym: Dermot napisa w ksice niezy akapicik. O takich, co spniaj si z zapat. Zainteresowanego czytelnika odsyam do 224 strony W ryja, do nabycia w kadej pobliskiej ksigarni. Nie czyta z penym odkiem.

Za oknami mojego biura przy Haymarket takswki posuway si w limaczym tempie, a potem nagle wyryway do przodu. Natomiast w zaciszu biura, kolczyki pani Latham (prezent z okazji dziesiciolecia jej pracy dla Cavendish Publishing, znalazem je w koszu z przecen w sklepie w British Museum) dzwoniy, kiedy krcia gow: nie, nie, nie. Mwi panu, e nie jestem w stanie zorganizowa do trzeciej pidziesiciu tysicy funtw. Nie jestem w stanie zorganizowa nawet piciu tysicy. Cay dochd z W ryja co do pensa poszed na spat mocno zalegych dugw. A nikt nam nie jest winien pienidzy? Zawsze cile kontroluj windykacj, prawda? W desperacji zaczynam si przymila. Wszak yjemy w czasach kredytu od rki. yjemy w czasach limitw kredytu, prosz pana. Wrciem do gabinetu, nalaem sobie whisky i popiem ni krople na serducho, a potem przeledziem na staroytnym globusie ostatni podr kapitana Cooka. Pani Lantham przyniosa mi poczt i bez sowa wysza. Rachunki, mieci, prby moralnego szantau ze strony zbierajcych fundusze instytucji charytatywnych i paczka zaadresowana Do rk wasnych, Wydawca W ryja, Wizjoner, zawierajca rkopis pod tytuem Okresy ptrwania saby tytu dla powieci z podtytuem Pierwsza Zagadka Luisy Rey. Jeszcze sabiej. Jej autorka, nazywajca si podejrzanie Hilary V. Hush, zaczynaa list od: Tu po moich dziewitych urodzinach mama zabraa mnie do Lourdes, aby pomodli si za uleczenie mnie z moczenia ka. Prosz wyobrazi sobie, jak wielkie byo moje zdziwienie, kiedy tamtej nocy we nie nie przysza do mnie w. Bernadetta, lecz zjawi si Alain-Fournier. Nawiedzona, bez dwch zda. Wrzuciem list do przegrdki Pilne subowe i wczyem wielki superkomputer peen gigabajtw, eby zagra partyjk Sapera. Kiedy wysadzio mnie dwa razy, zadzwoniem do Sothebys, aby wystawi na aukcj autentyczne biurko Charlesa Dickensa, z cen wywoawcz szedziesiciu tysicy. Czarujcy rzeczoznawca nazwiskiem Kirpal Singh ze wspczuciem oznajmi, e biurko powieciopisarza znajduje si ju w zbiorach Muzeum Dickensa w domu pisarza i wyrazi nadziej, e nie oskubali mnie zbyt bolenie. Przyznam, e ju gubi si w moich drobnych historyjkach. Potem zadzwoniem do Eliota McCluskie i zapytaem, jak tam jego urocze dzieciaki.

 Dzikuj, wietnie. On zapyta, jak tam mj wspaniay biznes. Poprosiem o poyczk osiemdziesiciu tysicy funtw. Zacz penym namysu Taaak.... Obniyem poprzeczk do szedziesiciu. Elliot zaznaczy, e moja linia kredytowa, uzaleniona od zyskw, nadal ma dwunastomiesiczny horyzont przepywu, nim opcja zmiany stanie si wykonalna. Jake brakuje mi czasw, kiedy chichotali jak hieny, kazali czowiekowi i w diaby i odkadali suchawk. Przeledziem na globusie podr Magellana i zatskniem za stuleciem, w ktrym zacz od pocztku znaczyo wsi w Deptford na kliper. Poniewa moja duma cakowicie lega ju w gruzach, zadzwoniem do Madame Ex. Wanie zaywaa porannej kpieli. Wyjaniem powag sytuacji. Zachichotaa jak hiena, kazaa mi i w diaby i odoya suchawk. Zakrciem globusem. Zakrciem globusem. Kiedy wyszedem z gabinetu, pani Latham zmierzya mnie przenikliwym wzrokiem, jak jastrzb krliczka. Nie, panie Cavendish, tylko nie do lichwiarza. Po prostu si nie opaca. Niech si pani nie obawia, zo tylko wizyt jedynemu czowiekowi na wiecie, ktry we mnie wierzy, niewane, czy na wozie, czy pod wozem. W windzie przypomniaem sobie aforyzm: Wizw krwi przeci si nie da, a zaraz potem nadziaem do na drut skadanego parasola.

Na jaja szatana, tylko nie ty! Zabieraj si std i zostaw nas w spokoju. Mj brat mierzy mnie piorunujcym spojrzeniem przez dugo basenu, odkd wszedem na patio. O ile wiem, Denholme nigdy w swoim basenie nie pywa, ale i tak co tydzie go chloruje, nawet jak wieje i pada. Zbiera z wody licie wielk siatk na kiju. Nie poycz ci zamanego grosza, dopki nie oddasz poprzednich dugw. Dlaczego to ja wiecznie musz ci dawa jamuny? Nie. Nawet nic ju nie mw. Denholme wytrzsn z siatki gar rozmokych lici. Wsiadaj z powrotem do takswki i zapomnij. Drugi raz tak mio ci nie poprosz. Jak tam Georgette? Strzepnem mszyce z pomarszczonych patkw ry. Powoli wariuje. Ale nigdy nie okazae nawet odrobiny szczerego zainteresowania, chyba e chciae pienidzy. Patrzyem, jak robak zagrzebuje si w ziemi, i aowaem, e to nie ja. Denny, miaem drobne zajcie z nieodpowiednimi ludmi. Jeeli nie zdobd szedziesiciu tysicy funtw, spuszcz mi omot.

 Niech przy okazji nagraj to dla nas na wideo. Mwi powanie, Denholme. Ja te! Obuda wychodzi ci strasznie kiepsko. I co? Dlaczego mam si teraz tym przej? Jeste moim bratem! W ogle nie masz sumienia? Przez trzydzieci lat zasiadaem w radzie nadzorczej banku. Przystrzyona sykomora zrzucaa listowie (dawniej barwy zielonej), jak ludzie w desperacji porzucaj postanowienia (dawniej bezwzgldne). Pom mi, Denny. Prosz. Trzydzieci kawakw na pocztek to ju byoby co. Przedobrzyem. Cholera jasna, Tim, mj bank zbankrutowa! Krwiopijcy z Lloydsa wyssali nas do czysta. Czasy, kiedy mogem mie taki szmal na zawoanie, ju dawno miny. Koniec! Wziem na dom kredyt hipoteczny. Dwa kredyty! Jestem wielkim przegranym, a ty jeste drobnym przegranym. Masz, cholera, przynajmniej swoj ksik w kadej ksigarni wiata schodzi jak woda. Moja twarz wyraaa to, na co nie znalazem sw. Ty idioto. Kiedy musisz odda? Spojrzaem na zegarek. Dzisiaj o trzeciej. Zapomnij. Denholm opuci siatk. Ogo bankructwo. Reynard zrobi za ciebie ca robot z dokumentami, to dobry czowiek. Trudno, musisz zje t ab, ale to zdejmie ci z karku wierzycieli. Prawo stanowi jasno... Prawo? Moi wierzyciele maj tyle wsplnego z prawem, e kucali nad kiblem w przepenionej celi. No to si ukryj, zejd do podziemia. Oni maj bardzo, bardzo dobre kontakty z podziemiem. Mog si zaoy, e nie poza M25[16]. Ukryj si u przyjaci. U przyjaci? Skreliem tych, ktrym winien byem pienidze, tych, ktrzy nie yli, tych,

ktrzy zniknli w krliczej norze czasu i zosta mi tylko... Denholme zoy ostateczn propozycj: Nie mog ci poyczy pienidzy. Nie mam. Ale w paru odpowiednich miejscach kilka osb jest mi winnych przysug, mgby si tam cichutko przyczai na jaki czas.

witynia Krla Szczurw. Arka Boga Sadzy. Zwieracz Hadesa. Tak, tak dworzec Kings Cross, gdzie wedug W ryja obcignicie druta kosztuje tylko pi funtw, w dowolnej z trzech ostatnich kabin z lewej strony w czynnym ca dob mskim sraczu w podziemiach. Zadzwoniem do pani Lantham, eby wyjani, e przez trzy tygodnie bd spotyka si w Pradze z Vaclavem Havlem kamstewko, ktrego skutki miaem ju znosi wiecznie, jak opryszczk. Pani Lantham yczya mi bon voyage. Da sobie rad z Hogginsami. Pani Lantham daaby sobie rad z plagami egipskimi. Wiem, e na ni nie zasuguj. Czsto zastanawiam si, dlaczego w ogle jeszcze pracuje w Cavendish Publishing. Na pewno nie dla pensji, ktr jej pac. Prbowaem zorientowa si we wszystkich typach biletw z kasy automatycznej: jednodniowy powrotny z kart poza szczytem, ulgowy jednodniowy w jedn stron bez karty w godzinach szczytu i tak dalej, i tak dalej, lecz, ktory, ach ktry miaem kupi? Nagle poczuem, e kto gronie puka mnie palcem w rami, i a podskoczyem ale to tylko drobna staruszka chciaa mi doradzi, e powrotne s tasze od biletw w jedn stron. Mylaem, e ma nierwno pod sufitem, ale, do licha, miaa racj. Wsunem banknot twarz monarchini do gry, potem do dou, potem przodem, potem tyem, ale za kadym razem automat go wypluwa. Stanem wic w kolejce do ludzkiej kasy. Przede mn stao trzydzieci jeden osb policzyem wszystkie. Kasjerzy odchodzili od okienek i wracali, kiedy chcieli. Na ekranie zaptlona reklama namawiaa mnie, ebym zainwestowa w podnonik schodowy. W kocu w kocu! przysza moja kolej. Dzie dobry, prosz bilet do Hull. Kasjerka krcia wielkimi etnicznymi piercionkami na palcach. Kiedy odjazd? Jak najszybciej. Dzisiej? Dzisiaj zwykle znaczy jak najszybciej. Tak. U mnie nie kupi pan biletu na dzisiej. W tamtych okienkach. Tutej s tylko rezerwacje. Ale na wywietlaczu byo napisane, e mam podej do pani.

 Na pewno nie. Prosz ju si przesun. Wszczszymuje pan kolejk. Nie, na wywietlaczu byo napisane, e mam podej do pani, do cholery! Dwadziecia minut staem w kolejce! Pierwszy raz spojrzaa na mnie z zainteresowaniem. da pan, ebym zmienia dla pana zasady sprzeday? W Timothym Cavendishu gniew zaiskrzy jak metal w mikrofali. dam, eby rozwina pani mylenie skierowane na rozwizywanie problemw i sprzedaa mi bilet do Hull! Prosz nie tym tonem. Jestem klientem! To do mnie prosz nie tym tonem! Chc rozmawia z pani przeoonym! Ja jestem swoj przeoon. Warczc przeklestwa rodem z islandzkiej sagi, cofnem si krok na pocztek kolejki. Halo! wrzasn jaki punk z wiekami w czaszce. Kurwa, kolejka chyba jest, tak?! Nigdy nie przepraszaj, radzi Lloyd-George. Powtrz to samo, tylko jeszcze bardziej chamsko. Wiem, do jasnej cholery, e jest kolejka! Ju raz w niej swoje odstaem i nie zamierzam sta drugi raz, bo jaka pieprzona Nina Simone nie chce mi sprzeda biletu! Ciemnoskry yeti w mundurze na zatrzaski nagle wyrs przy nas spod ziemi. O co chodzi? Dziadek tutaj myli, e jak ma zaoony sztuczny odbyt, to moe ju wpycha si bez kolejki powiedzia skinhead i wygasza rasistowskie uwagi na temat afrokaraibskiego pochodzenia pani z okienka z rezerwacjami. Nie mogem uwierzy. Niech dziadek posucha zwrci si do mnie protekcjonalnie yeti, w sposb zarezerwowany dla osb niepenosprawnych lub starszych. W tym kraju kolejki s po to, eby panowa porzdek, a jak si nie podoba, droga wolna z powrotem do swojego kraju, jasne? A wygldam, jakbym by z Egiptu? Wygldam? Wiem, e tu jest kolejka! A skd?

Bo ju raz w niej swoje odstaem... Ten pan twierdzi, e pan nie sta. On? Ciekawe, czy nadal bdzie dla pana panem, kiedy nabazgrze won z Anglii! na drzwiach paskiego mieszkania. A mu gay wyszy na wierzch. Dosownie. Albo Suba Ochrony Kolei usunie pana z dworca, albo stanie pan w kolejce, jak cywilizowany obywatel. Jest mi wszystko jedno. Natomiast nie jest mi wszystko jedno, kiedy kto staje bez kolejki. Ale jeeli znowu bd musia czeka, odjedzie mi pocig. Sorry, dziadku wycedzi. Zwrciem si do osb stojcych w kolejce za sobowtrem Sida Rottena. Moe widzieli, e ju raz staem, moe nie, ale kady unika mojego wzroku. Anglia zesza na psy. Na psy, cholera. Na psy.

Ponad godzin pniej Londyn przemieszcza si na poudnie, a z nim Kltwa Braci Hoggings. Pocig wypeniali dojedajcy do pracy nieszcznicy, ktrzy dwa razy dziennie bior udzia w loterii mierci na rozpadajcej si kolei. Samoloty nad Heathrow caymi chmarami kryy w kolejce do ldowania, jak latem komary nad kau. Za duo wszystkiego w tym zasranym miecie. Ale jednak poczuem, jak ogarnia mnie podniecenie podr, i troch si rozluniem. W ksice, ktr kiedy wydaem, Wspomnienia sdziego z Terytoriw Pnocnych, autor twierdzi, e ofiary rekinw dowiadczaj usypiajcej wizji odpywania w bkit Pacyfiku, gdzie znika wszelkie niebezpieczestwo, cho w tym samym momencie s miadone przez rzdy zbisk. Ja, Timothy Cavendish, byem wanie takim pywakiem, patrzcym, jak w oddali ginie Londyn, tak ty giniesz, Londynie, wyszczekany showmanie z tupecikiem na gowie, ty i twoje czynszwki pene Somalijczykw; wiadukty Kingdoma Brunela; centra mieciowych umw pracy; warstwy bombardowanych sadz cegie i pokryte botem koci doktorw Dee, Crippena[17]et al.; oraz rozgrzane biurowce ze szka, gdzie kwiat modziey ulega zdrewnieniu i zmienia si w ykowaty kaktus, jak mj brat-harpagon. Za oknami powoli wyrastao brzydkie Essex. Kiedy byem tu wzorowym uczniem szkoy podstawowej, synem robicego karier pracownika urzdu miasta, nazwa Essex kojarzya si z wolnoci, sukcesem i z Cambridge. A teraz co? Centra handlowe i osiedla pene mieszka stopniowo dokonuj pezajcej inwazji na nasz pradawn ziemi. Wiatr znad Morza Pnocnego chwyci w zby strzpiaste chmurki i zwiewa z nimi nad Midlands. Nareszcie zacza si prawdziwa prowincja. Mieszkaa tu kuzynka mojej matki, jej rodzina miaa wielki dom. Zdaje si, e przenieli si do Winnipeg w nadziei na lepsze ycie. O, tam! Dokadnie tam, w cieniu

magazynu z materiaami budowlanymi, sta kiedy rzd orzechw. Razem z Pipem Oaksem koleg z dziecistwa, ktry zgin pod koami cysterny, gdy mia trzynacie lat bejcowalimy kiedy latem kajak, a potem pywalimy nim po Say. Z ciernikami w soikach. Tam, o, tam, za zakrtem, rozpalilimy ognisko i pieklimy w folii fasol i ziemniaki! Wrcie, wracajcie! Tak krtko i koniec? Ju was nie wida? Pola bez ywopotw na miedzach, nijakie. Essex naprawd jest dzi jak Winnipeg. Wypalano ryska i w powietrzu pachniao kanapkami z chrupkim bekonem. Odpynem daleko mylami, kiedy minlimy Saffron Walden i pocig gwatownie zahamowa. Eee powiedzia interkom. John, to ju sycha? John, co mam przycisn? Kaszlnicie. Koleje SouthNet przepraszaj pasaerw za nieplanowany postj pocigu na nastpnej stacji z powodu... braku maszynisty. Nieplanowany postj potrwa, a znajdzie si odpowiednie zastpstwo. Koleje SouthNet zapewniaj, e dokadaj wszelkich stara... w tle wyranie syszaem parsknicie! aby przywrci najwyszy standard usug. Fala wciekoci przelaa si przez wagony. Ale w naszych czasach przestpstw nie popeniaj kryminalici, bdcy akurat wygodnie pod rk, lecz dugopisy dyrektorw daleko poza zasigiem tuszczy, gdzie w postmodernistycznej londyskiej centrali ze stali i szka. Poowa tuszczy ma zreszt akcje tego, co chtnie rozniosaby na atomy. I tak oto wszyscy siedzielimy. aowaem, e nie wziem niczego do czytania. Przynajmniej miaem miejsce siedzce i nie ustpibym nawet Hellen Keller[18]. Wieczr mia barw cytrynowo-bkitn. Cienie wzdu torw rosy do monolitycznych rozmiarw. Pasaerowie dzwonili z komrek do rodzin. Zastanawiaem si, skd w podejrzany sdzia z Australii wiedzia, jakie wizje miay osoby poerane przez rekiny. Mijay nas w pdzie ekspresowe pocigi pene szczciarzy, z maszynist na swoim miejscu. Chciaem pj do toalety, ale a ciko mi byo wyobrazi sobie, co tam zastan. Otworzyem teczk, eby wyj paczk Werthers Originals, ale natrafiem na Okresy Ptrwania Pierwsz Zagadk Luisy Rey. Przekartkowaem kilka stron. Ksika byaby lepsza, gdyby Hilary V. Hush nie bya a taka patrzcie, jaka jestem sprytna. Napisaa j w adniusich rozdzialikach, bez wtpienia z nadziej na hollywoodzki scenariusz. W gonikach zatrzeszczao. Uwaga, uwaga, komunikat dla pasaerw. Koleje SouthNet najmocniej przepraszaj podrnych, lecz z powodu braku odpowiedniego maszynisty, pocig pojedzie do Little Chesterford, skd bezpatny autokar przewiezie pasaerw do Cambridge. Osoby, ktre s w stanie zapewni sobie inny sposb podry, powinny uczyni to jak najszybciej, bowiem... nie mona przewidzie, kiedy do Little Chesterford [jake ta nazwa rozbrzmiewaa w mej pamici!] dotrze zastpczy autokar. Wicej szczegw pasaerowie znajd na naszej stronie internetowej. Pocig posuwa si w limaczym tempie jak zmierzchajc mil. Wok nas latay nietoperze i unoszone wiatrem mieci. Kto teraz prowadzi pocig, skoro nie byo maszynisty? Hamulec, wstrzs, drzwi otwarte. Sprawniejsi wylali si strumieniem z pocigu i przez kadk, zostawiajc mnie i par innych odrzutw z prosektorium, ebymy powolutku za nimi kutykali. Wdrapaem si po schodach i stanem, eby zapa oddech. I prosz. Staem na kadce na stacji Little Chesterford. O bogowie wszystkich maych stacyjek, na ktrych mona utkn. cieka do jazdy konnej, prowadzca do starego domu Ursuli, do dzisiaj okraa pole. Poza tym

niewiele wicej byem w stanie rozpozna. W witej Remizie Najduszych Przytula mieci si dzi Essexs Premier Fitness Club. Tamtego wieczoru, gdy mielimy zadan wspln lektur w pierwszym semestrze, Ursula wyjechaa po mnie swoim citroenem-ab, dokadnie... na ten trjkt ze wiru. Pena bohema, myla wtedy mody Tim, gdy kobieta wyjeda po ciebie samochodem. Byem Tutenchamonem IV na swojej krlewskiej barce, a nubijscy niewolnicy wiosowali ni ku wityni Ofiar. Ursula zawioza mnie kilkaset jardw dalej do Dockery House, wybudowanego w czasach art nouveau na zamwienie konsula ktrego z pastw skandynawskich. Mielimy cay dom do naszej dyspozycji, kiedy Mama i Ojczulek bawili w Grecji na wakacjach z Lawrencem Durrellem, jeli mnie pami nie myli. (Jeli mnie pami nie myli. Przecie to ja kieruj pamici, nie ona mn). Czterdzieci lat pniej wiata reflektorw limuzyn z dworcowego parkingu owietliy dziwn plag kosarzy i pewnego zbiegego wydawc w rozpitym paszczu, obchodzcych dookoa pole, ktre leao odogiem z braku unijnych dotacji. Czowiek mylaby, e kawa ziemi wielkoci Anglii z atwoci zmieci wszelkie wydarzenia w skromnym yciu jednego czowieka tak, eby nie dziay si w tych samych miejscach. W kocu nie yjemy w jakim Luksemburgu. Ale nie, cay czas przecinamy raz po raz swoje wasne lady, jak w jedzie figurowej na lodzie. Dockery House sta tam nadal, oddzielony od ssiednich domw ywopotem z ligustru. Dawniej wydawa si taki wystawny w porwnaniu z nijakim pudekiem moich rodzicw na przedmieciach. Kiedy obiecywaem sobie sam bd mieszka w takim domu. Jeszcze jedna obietnica, ktrej nie dotrzymaem; ale przynajmniej tylko sobie samemu. Obszedem posiado dookoa i drog dojazdow doszedem do placu budowy. Napis na tablicy gosi Hazle Close ekskluzywne domy w samym sercu Anglii. Na pitrze w Dockery House palio si wiato. Wyobraaem sobie, e bezdzietna para sucha radia. Stare witraowe drzwi zastpiono czym bardziej antywamaniowym. W owym tygodniu wsplnej lektury wszedem do tego domu gotw zdj z siebie odium prawiczka, lecz Boska Kleopatra napeniaa mnie takim lkiem, byem tak zdenerwowany, tak nawalony whiskaczem jej ojca, tak niezdarnie obszedem si z wasnymi sokami, e szczerze mwic najchtniej spucibym zason milczenia na ten enujcy wieczr, nawet po czterdziestu latach. Waciwie po czterdziestu siedmiu. W okna Ursuli drapa wtedy gazkami ten sam biaolistny db, gdy tymczasem ja prbowaem stan na wysokoci zadania, a ju zdecydowanie zbyt dugo to trwao, ebym mg dalej udawa, e si rozgrzewam. Ursula miaa w sypialni pyt z II koncertem fortepianowym Rachmaninowa, w tych oknach, gdzie migocze elektryczna wieczka. Do dzisiaj nie jestem w stanie sucha Rachmaninowa bez ucisku w odku. Prawdopodobiestwo, e Ursula nadal mieszka w Dockery House, byo bliskie zera, wiedziaem. Ostatnie wiadomoci na jej temat, jakie do mnie dotary, mwiy, e prowadzi agencj PR w Los Angeles. Ale mimo wszystko przecisnem si przez ywopot, przylgnem nosem do nieowietlonej, nieprzesonitej firank szyby salonu i prbowaem zajrze do rodka. Tamtej jesiennej nocy dawno temu Ursula podaa grillowany ser roztopiony na plasterku szynki, pooonej na piersi kurczaka. Dokadnie tam dokadnie tutaj. Nadal czuem ten smak. Cigle czuj ten smak, kiedy pisz te sowa.

Nagy blask! Pokj wypenia barwa elektrycznych nagietkw i do rodka wparowaa na szczcie dla mnie tyem maa czarownica z rudymi sprynkami na gowie. Mamusiu! Po czci syszaem, po czci czytaem z ruchu warg. Mamo! I wesza Mama, z tak sam fryzur. Poniewa byo ju dla mnie jasne, e rodzina Ursuli wyprowadzia si std dawno temu, wycofaem si z powrotem w stron ywopotu lecz zawrciem raz jeszcze i szpiegowaem dalej... bo, c, ehmmm, je suis un homme solitaire. Mama naprawiaa zepsut miot, a dziewczynka siedziaa na stole i majtaa nogami. Podszed do nich dorosy wilkoak, zdj mask i dziwne, cho moe nie a tak bardzo poznaem w nim prezentera z telewizji, prowadzi program o biecych wydarzeniach, nalea do kliki Feliksa Fincha. Jeremy Jaki-Tam. Brwi Heathcliffa, maniery teriera, znacie takich. Wzi tam izolacyjn z szuflady kredensu i zabra si za napraw mioty. Na t rodzinn scen rodzajow wkroczya Babcia i niech mnie szlag, parch na gowie i za krtkie rce Babci bya Ursula. Ta Ursula. Moja Ursula. Prosz, jaka dziarska starsza pani. W moich wspomnieniach nie postarzaa si nawet o jeden dzie co za charakteryzator tak barbarzysko obszed si z jej modoci, wie jak poranek? (Ten sam, ktry obszed si z twoj, Timmy). Powiedziaa co, a jej crka i wnuczka zachichotay tak, zachichotay i ja te zachichotaem... Ale co? Co powiedziaa? Powtrzcie mi dowcip! Wypychaa czerwon poczoch podart gazet zwinit w kule. Robia diabelski ogon. Przyczepia go sobie z tyu agrafk, a o ostr krawd mego serca rozbio si wspomnienie ze studenckiego Balu Duchw i ze wspomnienia struk wycieko tko wtedy te przebraa si za diablic, pomalowaa twarz na czerwono, caowalimy si ca noc tylko caowalimy a rano znalelimy jaki bufet, ktry serwowa w brudnych kubkach mocn herbat z mlekiem i wystarczajco duo jajek, eby wykarmi, ba, wybi, szwajcarsk armi. Tosty i pomidory z puszki na gorco. Sos HP. Przyznaj, Cavendish, czy kiedykolwiek jade w yciu rwnie pyszne niadanie? Byem tak pijany nostalgi, e kazaem sam sobie ju pj, zanim zrobi co gupiego. Niemiy gos o kilka stp ode mnie zagrozi: Ani drgn, bo pana porbi i wrzuc do zupy! Ze strachu nie tyle podskoczyem, ile wystrzeliem pionowo w gr, jak z odrzutowym napdem! Na szczcie, mj oprawca mia nie wicej ni dziesi lat, a zby jego piy acuchowej byy z kartonu, cho zakrwawione bandae robiy wraenie. Powiedziaem mu to ciszonym gosem. Popatrzy na mnie i skrzywi si: Zna pan babci Ursul? Tak, kiedy j znaem.

 A za co si pan przebra na zabaw? Gdzie pana kostium? Czas si byo zbiera. Wycofaem si powoli do ywopotu. To jest mj kostium. Poduba w nosie. Przebra si pan za kogo starego wykopanego z cmentarza? Bardzo uprzejmie z twojej strony, ale nie. Przyszedem jako Duch Minionej Gwiazdki. Ale dzi jest Halloween, a nie Gwiazdka. Jak to? Klepnem si w czoo. Naprawd? Yhy... No to spniem si dziesi miesicy! Straszne! Lepiej wrc, zanim kto zauway, e mnie nie ma, i zacznie gdera. Chopak przybra poz kung-fu z kreskwek i zamacha w moj stron pi. Stj, Goblinie! Wlaze tu bez pytania! Powiem policji! A wic wojna. Taka z ciebie pepla? Ale ja te mog si w to bawi. Jeli naskarysz na mnie, to ja powiem mojemu przyjacielowi, Duchowi Przyszej Gwiazdki, gdzie mieszkasz, i wiesz, co ci zrobi? Z szeroko otwartymi oczyma gwniarz pokrci gow, wstrznity i zmieszany. Kiedy caa twoja rodzina bdzie sobie smacznie spaa w eczkach, wkradnie si wam do domu szpar pod drzwiami i zje ci pieska! Jad w przewodach ciowych buzowa mi coraz szybciej. Zostawi ci ogonek pod poduszk i wszystko bdzie na ciebie. A twoi koledzy bd za tob woa zabijacz pieskw!, wszdzie dokd pjdziesz. A potem zrobisz si stary, nie bdziesz mia adnych przyjaci i umrzesz w samotnoci i biedzie rano w Boe Narodzenie za pidziesit lat. Wic, jakbym by na twoim miejscu, nikomu bym nawet nie pisn, e mnie widziae. Przecisnem si przez ywopot na drug stron, zanim zdy to wszystko przetrawi. Kiedy szedem chodnikiem do stacji, wiatr przynis jego pacz: Ale ja nawet nie mam pieska...

Ukryem si za gazet w Wellness Cafe w orodku zdrowia, ktra cakiem niezy interes robia na wszystkich czekajcych na autokar. Czciowo spodziewaem si, e rozwcieczona Ursula przybiegnie z wnusiem i miejscowym policjantem. Prywatne odzie ratunkowe przypyway z pomoc maklerom giedowym. Modzi Czytelnicy, posuchajcie rady starego ojca Timothyego, udzielanej za darmo w cenie niniejszych wspomnie: tak wiedcie ycie, by, kiedy u schyku waszych lat pocig bdzie mia awari, bliska osoba albo kto wynajty, to nie ma znaczenia zawioza was do domu wygodnym samochodem. Trzy szklaneczki whisky pniej przyjecha wiekowy autokar. Wiekowy? Chyba pamita czasy krla Edwarda! Przez ca drog do Cambridge musiaem znosi rozgadane studentki. O kopotach z chopakiem, o wykadowcach sadystach, o demonicznych kolegach, z ktrymi wynajmoway dom, Jezus Maria, reality TV, nie miaem pojcia, e dzieciaki w ich wieku s takie nadaktywne. Kiedy w kocu dojechaem do dworca w Cambridge, rozejrzaem si za telefonem, eby zadzwoni do Aurora House i uprzedzi, e mog si mnie spodziewa dopiero jutro, ale pierwsze dwa aparaty byy rozwalone (w Cambridge, na lito!) i dopiero kiedy znalazem trzeci, sprawdziem adres i zobaczyem, e Denholme zapomnia zapisa numer telefonu. Obok pralni znalazem hotel dla podrujcych w interesach. Nie pamitam, jak si nazywa, ale ju widok recepcji mwi mi, e to straszna mordownia, i jak zwykle pierwsze wraenie byo trafne. Byem jednak zbyt wykoczony, by szuka czego lepszego, a mj portfel mocno ju schud. W pokoju miaem wysokie okna z roletami, ktrych nie mogem opuci, bo nie mam dwunastu stp wzrostu. Brzowo-zielone paprochy w wannie zaiste byy mysimi bobkami, gaka prysznica zostaa mi w doni, a gorca woda bya ledwie letnia. Zasnuem pokj papierosowym dymem i leaem na ku, prbujc sobie przypomnie sypialnie wszystkich moich kobiet po kolei, przygldajc si im przez upaskudzony teleskop czasu. Mj May Ksi i Obaj Giermkowie pozostali niewzruszeni. Dziwnie obojtny by mi fakt, e bracia Hoggins mog wanie wywraca mi do gry nogami mieszkanie w Putney. Raczej nie obowi si w porwnaniu z upami, do jakich s przyzwyczajeni jeli przyj W ryja jako rdo informacji. Kilka adnych pierwszych wyda, ale poza tym niewiele wicej. Mj telewizor zmar tego samego dnia, kiedy George Bush II dorwa si do tronu, i od tamtej pory nie wayem si wymieni go na inny. Madame Ex zabraa ze sob swoje antyki i ca sched. Zamwiem do pokoju potrjnego scotcha nie miaem najmniejszego zamiaru siedzie w barze z watah akwizytorw, przechwalajcych si premiami i liczb zaliczonych biustw. Kiedy w kocu moja whisky dotara na gr, okazao si, e to zaledwie niedomierzona podwjna, wic zwrciem bojowi uwag. Podrostek o wygldzie tchrzofretki tylko wzruszy ramionami. Ale nie przeprosi. Poprosiem, eby opuci rolety, ale spojrza tylko i si obruszy: Przecie nie dosign! Zamiast napiwku rzuciem mu lodowate: Dzikuj, to ju wszystko. Kiedy wychodzi, puci zatrutego bka. Poczytaem troch Okresy ptrwania, ale zasnem tu po tym, jak Rufusa Sixsmitha znaleziono zamordowanego. W niezwykle wyranym nie opiekowaem si maym chopcem z rodziny azylantw, ktry baga mnie, ebym poszed

z nim do supermarketu i da mu si przejecha na automatach przed kasami, do ktrych wrzuca si pidziesit pensw. Powiedziaem: Dobrze, chodmy, ale kiedy chopak ju zszed z samochodzikw, okazao si, e to Nancy Reagan. Jak miaem to wyjani jego matce? Obudziem si w ciemnociach z silnym klejem w ustach. Ocena historii, dokonana przez Wielkiego Gibbona niewiele ponad wykaz przestpstw, szalestw i nieszcz ludzkoci koataa mi w gowie bez adnej konkretnej przyczyny. Ot, ziemskie ycie Timothyego Cavendisha w omiu sowach. Jeszcze raz odegraem w myli dawne spory, potem prowadziem spory, ktre nigdy nie miay miejsca. Potem paliem cygaro, a za wysokim oknem pojawiy si smuki wodnistego witu. Ogoliem si. Irlandka z zapadnitymi policzkami podaa mi na niadanie tosty, jedne przypalone, inne zamroone, z pudeeczkiem demu w kolorze szminki i masem bez soli. Przypomniaem sobie, jak Jake Balokowsky artowa na temat Normandii: jak Kornwalia, tylko jest co je. Na stacji znowu zaczo si kolejne pasmo moich nieszcz, kiedy usiowaem odzyska zwrot pienidzy za wczorajsz przerwan podr. Pani od biletw, ktrej pryszcze a bulgotay, gdy si na nie patrzyo, bya rwnie pancerna, jak jej koleanka z Kings Cross. Korporacja hoduje je z tych samych komrek macierzystych? Cinienie krwi skoczyo mi, niemal bijc wasny rekord. Jak to wczorajszy bilet straci wano? To nie moja wina, do jasnej cholery, e si zepsu pocig! Ani nie moja. Operatorem pocigw s koleje SouthNet. Ja pracuj w TicketLords, widzi pan? To gdzie mam zoy zaalenie? SouthNet jest wasnoci holdingu z Dsseldorfu, ktry naley do fiskiego koncernu telekomunikacyjnego, wic chyba najlepiej sprbowa w Helsinkach. Powinien si pan cieszy, e pocig si nie wykolei. Ostatnio co chwila jaki wypada z szyn. Czasem puchaty krliczek niedowierzania znika za zakrtem tak prdko, e chart ludzkiej mowy z rozdziawionym pyskiem cigle stoi w klatce startowej. Niele trzeba byo nadrabia kroku, eby zdy na nastpny pocig tylko po to, eby okazao si, e jest odwoany! Ale na szczcie pocig, ktry mia odjecha przed moim, by tak spniony, e jeszcze nie zdy odjecha. Wszystkie miejsca siedzce byy ju zajte, wic musiaem wcisn si w trzycalow luk. Kiedy pocig ruszy, straciem rwnowag, ale ludzka strefa zgniotu zamortyzowaa mj upadek. I tak ju zostalimy, na wp przewrceni. Ukoni Ludzie. Przedmiecia Cambridge s dzi jednym wielkim cigiem laboratoriw. Pywalimy kiedy z Ursul pontonem pod osobliwym mostkiem, gdzie dzi stoj biotechnologiczne kapsuy jak z kosmosu, klonujce ludzi dla koreaskich biznesmenw. Starzenie si jest nie do zniesienia. Te wszystkie ja, ktrymi bylimy, wzdychaj, by znowu zaczerpn powietrza tego wiata, ale czy w ogle mog si przebi przez nasze zwapniae kokony? Tak, akurat!

Wiedmowate drzewa zginay si na tle bezmiaru nieba. Nasz pocig, z niewyjanionych i nieprzewidzianych rozkadem przyczyn zatrzyma si, cholera, na jakim wrzosowisku, nie pamitam na jak dugo. Zegarek utkn mi na poprzednim wieczorze. (Brakuje mi Ingersolla, nawet dzisiaj). Rysy innych pasaerw zlay si w formy na wp znajome: agent nieruchomoci za mn gono gada przez komrk, mgbym przysic, e w szstej klasie by kapitanem druyny hokejowej; smtna kobieta dwa rzdy z przodu czytaa Ruchome wito czy to nie ta gorgona z urzdu skarbowego, ktra kilka lat temu urzdzia mi przesuchanie? W kocu zcza zaskowytay i pocig wtoczy si na kolejn stacj w szczerym polu, na ktrej obaca z farby tablica gosia Adlestrop. Mocno zakatarzony gos oznajmi: Centrallo Trains przepraszaj, lecz z powodu awarii systemu hamulcowego pocig bdzie mia krtki postj na tej kichnicie stacji. Pasaerowie proszeni s o opuszczenie pocigu na stacji... i oczekiwanie na skad zastpczy. Moi wsppasaerowie chwytali powietrze, jczeli, klli i z niedowierzaniem krcili gowami. Centrallo Trains przepraszaj za ewentualne kichnicie niedogodnoci i zapewniaj, e dokadaj wszelkich stara, by przywrci najwyszy standard kichnicie jak grzmot usug. Masz chusteczk, John? Fakt: tabor kolejowy w tym kraju jest konstruowany w Hamburgu i kiedy niemieccy inynierowie testuj pocigi majce pojecha do Anglii, uywaj importowanych odcinkw naszych obsranych, sprywatyzowanych torw, bo przyzwoicie utrzymane szyny z Europy nie zapewniaj miarodajnych warunkw jazd prbnych. Kto tak naprawd wygra t wojn, co? Powinienem by zwiewa przed Hogginsami na kiju ze spryn po Great North Road[19]. Przepchnem si do obskurnej kawiarni, kupiem ciastko, ktre zajedao past do butw, i herbat z pywajcymi okruchami korka, a take podsuchaem rozmow pary hodowcw kucw szetlandzkich. W przygnbieniu czowiek wzdycha za yciem, ktrego nigdy nie prowadzi. I po co ci byo cae ycie wydawa ksiki, Timothy? Ty idioto! Nawet pamitniki s ju dostatecznie bez sensu, ale beletrystyka? Bohater jedzie w podr, do miasta przyjeda obcy, kto czego chce, dostaje, albo nie dostaje, czyja wola musi zmierzy si z wol kogo innego. Podziwiaj mnie, bom ja metafor. Po omacku trafiem do mskiego kibla, gdzie walio amoniakiem. Jaki kawalarz ukrad arwk. Ledwo rozpiem rozporek, kiedy z ciemnoci dobieg gos. Sorry, ma pan moe ogie? Opanowujc stan przedzawaowy, grzebaem w kieszeniach, usiujc znale zapalniczk. Ogie wyczarowa rastafarianina w arzcych si barwach Holbeina. Sta zaledwie kilka cali ode mnie, w grubych wargach trzyma cygaro.

 Dziki wyszepta mj czarny Wergiliusz, pochylajc gow, by przypali. Bardzo... bardzo prosz... nie ma sprawy, do usug odrzekem. Jego paskie, szerokie nozdrza zadrgay. Dokd pan jedzie, czowieku? Rk sprawdziem, czy cigle mam portfel. Do Hull... zaczem brn w jaki stek bzdur. eby zwrci ksik. Bibliotekarzowi, ktry tam pracuje. Bardzo synnemu poecie. Z uniwersytetu. Mam j w torbie. Nazywa si Okresy Ptrwania. Cygaro rastafarianina jechao kompostem. Nigdy nie jestem pewien, co oni sobie naprawd myl. Nie to, ebym jakiego rzeczywicie zna. Nie jestem rasist, ale gboko wierz, e trzeba caych pokole, eby skadniki w wielkim tyglu porzdnie si ze sob stopiy. Wie pan zwrci si do mnie rastafarianin pan to potrzebuje... wzdrygnem si troch stafu. Grzecznie przystaem na t ofert i przyssaem si do jego cygara gruboci balasa. O, cholera! Co to jest? Wyda dwik jak trombita, gboko, gboko z garda. To nie ronie w Marlboro Country. Gowa urosa mi kilkaset razy wiksza, jak w Alicji, i zmienia si w wielopitrowy parking, w ktrym stao tysic jeden wypiewujcych arie citroenw. Ja ci... Powiedz tak jeszcze raz wymawia bezgonie Czowiek Znany Uprzednio Jako Tim Cavendish.

Nastpne, co pamitam, to to, e znowu jechaem pocigiem i rozmylaem kto wymurowa ciany przedziau omszaymi cegami. Czekamy na pana, panie Cavendish powiedzia do mnie ysy facet w okularach. Wok nie byo nikogo. Tylko sprztacz, ktry szed przez pusty pocig i zbiera mieci do worka. Zszedem po stopniach na peron. Zimno zatopio mi zbiska w goej szyi i obmacao caego w poszukiwaniu niezabezpieczonych miejsc. Z powrotem Kings Cross? Nie, Gdask w najmroniejsz z zim. W panice zdaem sobie spraw, e nie mam torby ani parasola.

Wsiadem z powrotem do pocigu i zdjem je z pki na baga. Gdy spaem, moje minie musiay ewidentnie dozna zaniku. Za oknem pocigu przejecha wzek bagaowy, pchany przez Modiglianiego. Kurcz, gdzie ja byem? Yesp An Fhal odpar Modigliani. Po arabsku? Mzg zaproponowa mi nastpujce rozwizanie: pocig Eurostar zatrzyma si w Adlestrop, wsiadem i przespaem ca podr na Istanbul Central. Mzg-bezmzg. Potrzebny by mi jaki wyrany znak. Po angielsku. WITAMY W HULL. Chwaa Bogu, moja podr prawie dobiega koca. Kiedy ostatni raz zapuciem si tak daleko na pnoc? Kiedy? Nigdy. Poykaem zimne powietrze, eby zwalczy gwatown potrzeb rzygnicia. Trudno, Tim, musisz troch zrzuci, masz za peno. Podraniony odek podsuwa zwykle obraz przyczyny zego samopoczucia i na uamek sekundy przed oczami stano mi rastafariaskie cygaro. Dworzec by cay pomalowany na czarno. Skrciem za rg i nad wejciem znalazem zawieszone dwie podwietlane tarcze zegarw. Zegary, z ktrych kady pokazuje inny czas, s gorsze, ni brak zegara. Czuem si oszukany, bo aden kontroler przy bramce nie sprawdzi mi biletu, za ktry zdarli ze mnie skr. Wzdu krawnika przed dworcem przejeda powoli facet czyhajcy na panienki, gdzie bysna jaka szyba, muzyka z pubu za kadk gono wybuchaa i cicha. Tylko par groszy prosi, nie, da, nie, oskara zabiedzony pies owinity kocem. Nos, brwi i wargi jego pana byy tak nadziane elastwem, e silny elektromagnes posiekaby mu twarz w p sekundy. Co tacy ludzie robi, kiedy musz przej przez bramk na lotnisku? Ma pan jakie drobne? Ujrzaem siebie samego, a on zobaczy mnie, starego, cherlawego dziadyg, ktry przyjecha wieczorem do miasta, w ktrym nie ma adnych znajomych. Pies podnis si, jakby zwszy moj sabo. Niewidoczny anio str wzi mnie za okie i zaprowadzi na postj takswek. Takswka jedzia chyba w kko po rondzie przez miniaturow wieczno. W radiu jaki wyjec jcza piosenk o tym, e wszystko, co umiera, kiedy wraca. (Boe, nie dopu a mapia apka[20]!?). Kierowca mia gow zdecydowanie za du, jak na swoje ramiona, musia by chory na to samo, co Czowiek So, ale kiedy si odwrci, zorientowaem si, e to tylko turban. Strasznie narzeka na klientel. Zawsze mi mwi: Zao si, e tam, skd pan pochodzi, nie bywa a tak zimno, co?, a ja stale odpowiadam: Ot, prosz pana, wida, e nigdy nie by pan w lutym w Manchesterze. Wie pan, jak dojecha do Aurora House, prawda? zapytaem, a sikh odrzek: Tak, wanie jestemy na miejscu. Wski podjazd koczy si pod imponujc edwardiask rezydencj nieokrelonej wielkoci. Sna rw.

 Gdzie? Popatrzy na mnie zdziwiony i powtrzy: Szesnacie, rwno. A, tak. Portfela nie mogem znale w kieszeni spodni, ani w kieszeni marynarki. Ani w kieszeni koszuli. Nie pojawi si te po ponownym przeszukaniu kieszeni spodni. W pysk strzelia mnie smutna prawda. Jasna cholera, zodziej! O, przepraszam. Mam w takswce kas fiskaln. Nie, nie rozumie pan, okradziono mnie. Aha. Doskonale rozumiem. Cudownie. Rozumie. wietnie rozumiem. W ciemnociach wzbiera gniew subkontynentu. Myli sobie pan durny turban musi wiedzie, czyj stron wezm gliny. Ale, co pan mwi! protestowaem. Dobrze, mam jakie drobne, monety. O, mam ca kiesze drobnych... prosz bardzo... O, Boe! Mam, tak, chyba mam... Przeliczy. Jaki napiwek? Niech pan bierze... Wysypaem mu na drug do ca reszt zomu i wygramoliem si z takswki, prosto do rowu. Z lecej pozycji ofiary wypadku zobaczyem, jak takswka odjeda, a mnie koszmarna wizja przeniosa z powrotem do Greenwich, do chwili, gdy na ulicy obrabiay mnie trzy maolaty. Najwiksz traum nie bya strata zegarka, ani nawet siniaki, ani wstrzs. Chodzio o to, e kiedy w Aden stawiem czoo i spuciem manto kwartetowi arabskich zbirw, a w oczach tych dziewuszek byem... stary, po prostu stary. Wystarczyo, e nie zachowywaem si, jak powinien zachowywa si starszy czowiek nie byem niewidoczny, cichy i przestraszony eby je sprowokowa. Wspiem si po podjedzie do wielkich, szklanych drzwi. Recepcja jarzya si powiat jak wity Graal. Kiedy zapukaem, umiechna si do mnie kobieta, ktra mogaby zagra tytuow rol w musicalu Florence Nightingale. Czuem si, jakby kto machn czarodziejsk rdk i rzek: Cavendish, kad kres wszelkim twoim kopotom!. Florence wpucia mnie do rodka.

 Witamy w Aurora House, panie Cavendish! Dzikuj. Dzikuj bardzo. Miaem dzisiaj potworny dzie. Kobieta-anio. Najwaniejsze, e ju jest pan bezpieczny z nami. Tylko e wynika taka sprawa... drobny kopot finansowy. Po drodze tutaj... Na razie niech pan si martwi wycznie o to, eby porzdnie si wyspa. Wszystko jest zaatwione. Prosz tu tylko podpisa i zaraz zaprowadz pana do pokoju. Jest cichutki. Wychodzi na ogrd. Spodoba si panu. Ze zami wdzicznoci w oczach poszedem za ni do pokoiku. Hotel by nowoczesny, nigdzie nawet najmniejszego pyku, w ogarnitych snem korytarzach pmrok rozpraszao bardzo agodne wiato. Rozpoznaem zapachy z dziecistwa, ale nie mogem dokadnie przypomnie sobie, co to. Po schodach wspilimy si do Krainy Snw. Mj pokj by prosty, pociel wykrochmalona i czysta, na podgrzewanej porczy wisiay rwno zoone rczniki. Czy jeszcze czego pan by sobie yczy? Dzikuj. Ju jestem w raju. Wic ycz sodkich snw. Wiedziaem, e bd sodkie. Wziem szybki prysznic, wskoczyem w piam i umyem zby. ko byo spryste, ale wygodne, jak plae na Tahiti. Koszmar z Hogginsami zosta po wschodniej stronie Hornu, ja wywinem si, nie pacc, a Denny, kochany Denholme, uiszcza mj rachunek. Prawdziwego brata poznaje si w biedzie. W moim sodkim jasieczku pieway syreny. Rano ycie zacznie si od nowa, cudownie od nowa. Teraz bd ju robi wszystko, jak trzeba.

Rano. Los czsto ustawia przy tym sowie miny puapki. Gdy si obudziem, ujrzaem nie najmodsz, ostrzyon na pazia kobiet, przerzucajc moje rzeczy osobiste z takim zapaem, jakby szukaa czego na wyprzeday. Co pani robi w moim pokoju, do jasnej cholery, zodziejska twoja ma?! na wp ryknem, na wp wyrzziem. Kobieta odoya moj marynark bez najmniejszego poczucia winy. Jest pan tu nowy, wic nie ka panu je proszku do prania. Tym razem jeszcze nie. Ale niech pan to potraktuje jak ostrzeenie. Nie pozwalam w Aurora House brzydko si wyraa. Nikomu nie pozwalam. I nigdy nigdy! nie rzucam sw na wiatr.

Zodziejka mwi wacicielowi portfela, eby si nie wyraa! Do jasnej cholery! Bd mwi jak mi si, do stu diabw, ywnie podoba, zodziejko jedna! Proszku nie kae mi pani je? Chciabym widzie, jak mi pani kae! Gdzie ochrona hotelowa?! Dzwoni po policj! Jak bdzie mnie pani straszy kar za wyraenie si, to ja pani postrasz kar za wamanie i kradzie! Podesza do ka i wyrna mnie z caej siy w pysk. Byem w takim szoku, e upadem na poduszk. Nie najlepszy pocztek. Nazywam si Sykes. Lepiej, eby pan ze mn nie zaczyna. Moe to by jaki perwersyjny hotelik sado-maso? A moe jaka wariatka sprawdzia nazwisko w recepcji i wdara si do mojego pokoju? Palenie jest tu le widziane. Bd zmuszona skonfiskowa cygara. Zapalniczka jest zbyt niebezpieczna, eby pan si ni bawi. A to niby co? Zamachaa w powietrzu moimi kluczami. Klucze. Nie wida? Klucze std id! Najlepiej bdzie, jak oddamy je na przechowanie pani Judd. Najlepiej bdzie, jak nie oddamy ich nikomu, jdzo jedna! Bije mnie pani! Okrada! Co to w ogle za hotel, ktry do sprztania pokojw zatrudnia zodziejki? Babon wsadzi up do maej zodziejskiej torebeczki. Nie ma pan wicej nic wartociowego? Niech pani to odoy z powrotem! Natychmiast! Albo ka pani zwolni z pracy, przysigam! Rozumiem, e nie ma pan. niadanie jest punkt sma. Dzi jajka na mikko i onierzyki z tostw z masem. Spnieni nie dostaj nic. Kiedy tylko wysza, byskawicznie ubraem si i prbowaem znale telefon. Nie byo. Szybko si umyem azienka bya zaprojektowana dla niepenosprawnych, wszystko miao zaokrglone brzegi i wszdzie byy porcze z postanowieniem, by domaga si sprawiedliwoci. Nastpnie, ni z tego, ni z owego, okazao si, e kulej. Zgubiem si. Barokowa muzyka brzczaa melodyjnie w identycznych korytarzach z rzdami krzese ustawionych wzdu cian. Trdowaty gnom zapa mnie za rk i pokaza mi soik z masem orzechowym. Jeli chce je pan zabiera do domu, to wytumacz panu, dlaczego ja nie zabieram.

 Z kim mnie pan pomyli. Si zdjem do kara z mojej i przeszedem przez jadalni, gdzie gocie usadzeni byli w rzdach, a kelnerki przynosiy im z kuchni wazy. O co tu chodzio? Najmodsi gocie mieli ponad siedemdziesit lat. Najstarsi ponad trzysta. Moe rok szkolny ju si zacz i wszystkie dzieci po prostu byy w szkole? Olnienie. Ty, drogi Czytelniku, domylie si pewnie wiele stron temu. Aurora House by Domem Spokojnej Staroci. Cay mj braciszek! Wedug niego to mia by dowcip! Pani Judd z umiechem jak z reklamy Oil of Olaz penia obowizki recepcjonistki. Dzie dobry panu. Jak si dzi czujemy? Prawda, e wspaniale? Tak. Nie. Zaszo idiotyczne nieporozumienie. Ach tak? Z ca pewnoci. Gdy wmeldowaem si zeszej nocy, byem przekonany, e Aurora House to hotel. Rezerwacj robi mj brat, widzi pani. Ale... on myli teraz, e to wietny dowcip. A mnie wcale nie do miechu. Jaki aosny podstp. A zadziaa tylko dlatego, e rastarafianin da mi si zacign szkodliwym cygarem w Adlestrop, i dlatego, e macierzyste siostrzyczki, ktre sprzeday mi tu bilet, tak strasznie mnie wymczyy. Ale a propos. Zdaje si, e ma tu pani wikszy problem jaka cholera z demencj, nazwiskiem Sykes, biega tu po caym domu i udaje pokojwk. Chyba ma ju mocno posunitego Alzheimera, ale, uuuu, potrafi przywali. Ukrada mi klucze! Spodziewabym si takich wystpw w barze go-go na Phuket, ale w domu dla staruszkw w Hull? Gdybym to ja by inspektorem, Aurora House ju dawno byby zamknity. Umiech pani Judd by teraz kwany jak wyciek z baterii. Chc dosta z powrotem moje klucze powiedziaem pod wpywem jej miny. I to natychmiast. Panie Cavendish, Aurora House jest teraz pana domem. Paski podpis upowania nas do wymagania od pana posuszestwa. I na pana miejscu nie wyraaabym si o mojej siostrze w taki sposb. Do wymagania posuszestwa? Podpis? O siostrze? Dokument, ktry pan wczoraj podpisa, powierza nam opiek nad panem. Jest pan tu teraz czasowo zameldowany.

 Nie, nie. Meldowaem si w hotelu! Zreszt niewane, to dyskusja czysto akademicka. Bd si zbiera po niadaniu. A waciwie nawet przed. Czuem pomyje! A niech to... bdzie co opowiada znajomym przy kolacji. Kiedy ju udusz brata. I niech go pani obciy kosztami. Tylko musz jednak prosi o zwrot kluczy. I prosz wezwa mi takswk. Wikszo naszych goci pierwszego dnia odczuwa rne obawy. Nie odczuwam adnych obaw, ale chyba nie wyraziem si do jasno. Jeli pani nie... Prosz, panie Cavendish, najpierw niech pan moe zje niadanie... Klucze! Mamy pana pisemne upowanienie do przechowania paskich wartociowych rzeczy w biurowym sejfie. Wic chc rozmawia z kierownikiem. Czyli z siostr Sykes. Jest pielgniark. Sykes? To kierowniczka? Siostra Sykes. To musz rozmawia z zarzdem, albo z wacicielem. Czyli ze mn. Prosz pani Guliwer wrd Liliputw do jasnej cholery, amiecie... ustaw o niepozbawianiu wolnoci, czy jak tam si to nazywa! Przekona si pan niedugo, e wybuchami zoci nic pan w Aurora House nie wskra. Prosz o telefon. Chc zadzwoni na policj. Pensjonariuszom nie wolno... Do cholery jasnej, nie jestem adnym pensjonariuszem! A skoro nie chce mi pani odda kluczy, wrc pniej, jeszcze dzi przed poudniem z bardzo niemiym policjantem. Pchnem drzwi wyjciowe, ale one pchny mnie mocniej. Jaki system bezpieczestwa. Sprbowaem wyjcia ewakuacyjnego w drugim kocu przedsionka. Zamknite. Nie zwracajc uwagi na protesty pani Judd, wybiem szybk przy uchwycie bezpieczestwa, drzwi si otworzyy i byem wolny! Cholera, zimno walno mnie w twarz elaznym szpadlem! Teraz wiem ju, dlaczego na pnocy ludzie preferuj brody, maluj wzory na ciele i smaruj si ochronn warstw oju. Pomaszerowaem ukiem podjazdu, obok rododendronw z zarobaczonymi limi i mocno powstrzymywaem si od puszczenia si biegiem. Nie biegaem

od poowy lat siedemdziesitych. Zrwnaem si z kosiark do trawy, kiedy kudaty olbrzym w kombinezonie ogrodnika wyrs spod ziemi jak Zielony Rycerz. Usuwa rkami resztki ywopotu z ostrzy kosiarki. Gdzie si pan wybiera? Owszem. Do krainy ywych. Ruszyem dalej. Pod moimi nogami licie zmieniay si w gleb. Tak wanie drzewa same siebie zjadaj. Nie bardzo wiedziaem jak, ani kiedy, podjazd zaprowadzi mnie znowu do jadalni. le obliczyem. Zombie z Aurora House patrzyli na mnie przez szklan cian. Zielona Poywka to ludzie[21]! przedrzeniaem ich puste spojrzenia. Zielona Poywka jest robiona z ludzi! Wygldali na zdziwionych biada mi, jam Ostatni z Plemienia. Jeden z dziadkw zapuka w szyb i pokaza na co za mn. Odwrciem si, a ogr przerzuci mnie sobie przez rami. Kady jego krok wyciska ze mnie resztki oddechu. Zajedao od niego nawozem. Naprawd mam co robi... Wic niech pan si tym zajmie! Prno wytaem siy, eby zaoy mu nelsona, czego on chyba nawet nie zauway. Uyem zatem mojej wyranej przewagi jzykowej, by poskromi drania: Ty buraku! Bydlaku! Ty gorylu! To cikie uszkodzenie ciaa! Bezprawne ograniczenie wolnoci! Zgnit mnie w niedwiedzim ucisku jeszcze mocniej, eby mnie uciszy, i niestety, ugryzem go w ucho. Strategiczny bd. Jednym szarpniciem cign mi w d spodnie czyby zamierza mnie gwaci od tyu? To, co zrobi, byo jeszcze gorsze. Pooy mnie na kosiarce, przygwodzi jedn rk i spra bambusow erdk, trzyman w drugiej. Bl przewierca mi chudy tyek raz za razem, raz za razem, raz za razem! Chryste, jak bolao! Krzyknem, potem wrzasnem, a potem popiskiwaem, eby przesta. Chlast! Chlast! Chlast! Siostra Sykes w kocu kazaa bydlakowi przesta mnie pra. Moje poladki wyglday, jakby udlia je olbrzymia osa. Kobiecy gos zasycza mi do ucha: W wiecie na zewntrz nie ma dla ciebie miejsca. Teraz mieszkasz w Aurora House. Dotaro ju? Czy mam poprosi pana Withersa, eby przerobi to z tob jeszcze raz?. Powiedz, eby pocaowaa ci w d... ostrzegaa mnie dusza bo pniej poaujesz. Powiedz jej, co chce usysze przeraliwie wrzeszczay neurony bo bdziesz aowa ju teraz. Dusza chciaa, ale ciao byo sabe.

Odesano mnie do pokoju bez niadania. W gowie obmylaem zemst, proces sdowy i tortury. Zbadaem moj cel. Zamykane od zewntrz drzwi nie miay dziurki od klucza. Okno otwierao si tylko na sze cali. Gruba pociel, szyta chyba z tektury, cerata pod przecieradem. Fotel z nadajc si do prania narzut. Na pododze gumoleum do przecierania mopem. Na cianach zmywalne tapety. azienka przy pokoju: mydo, szampon, przetarty flanelowy rcznik, bez okna. Obrazek z wiejskim domkiem, z podpisem: Prawdziwy dom jest dzieem serc, nie rk. Szanse ucieczki: adne. Cigle jednak byem przekonany, e moje uwizienie nie potrwa duej ni do poudnia. Ktre z wyj z tej sytuacji musi zadziaa: kierownictwo uwiadomi sobie pomyk, unienie przeprosi, wyleje na pysk chamsk Sykes i bdzie mnie baga, ebym przyj rekompensat w gotwce. Albo Denholme dowie si, e jego dowcip nie wypali, i zarzdzi, by mnie uwolniono. Albo te ksigowy odkryje, e nikt nie opaca rachunkw za mj pobyt, i mnie std wykopi. Albo te pani Latham zoy doniesienie o moim zaginiciu, zrobi o tym odcinek Interwencji i policja mnie tu w kocu odnajdzie. Koo jedenastej drzwi si otworzyy. Gotowaem si ju do odrzucenia przeprosin i frontalnego ataku. Do rodka wkroczya kobieta, niegdy z pewnoci dostojna. Miaa lat siedemdziesit, osiemdziesit, osiemdziesit pi kto je tam wie, ile maj w tym wieku? Za swoj pani wszed do pokoju rachityczny ludzki chart w blezerku. Dzie dobry zacza kobieta. Staem i nie zamierzaem proponowa, by gocie usiedli. Pozwol sobie si nie zgodzi. Nazywam si Gwendolin Bendincks. Nie moja wina. Niezraona zasiada w fotelu. To... wskazaa na charta ...jest Gordon Warlock-Williams. Moe pan jednak usidzie. Jestemy z kierownictwa Komitetu Pensjonariuszy. Bardzo mio z pastwa strony, ale poniewa nie jestem... Zamierzaam przedstawi si przy niadaniu, ale dzisiejsze nieprzyjemnoci zaszy rano, jeszcze zanim zdylimy wzi pana pod nasze skrzyda. Byo, mino, Cavendish stwierdzi rubasznie Gordon Warlock-Williams. Nikt do tego nie bdzie wraca, chopie, moe pan spa spokojnie. Walijczyk. Tak, musia by z Walii.

Pani Bendincks nachylia si. Musi pan jednak zrozumie, panie Cavendish: wywrotowcy nie s tu mile widziani. To prosz mnie std odesa! Bagam! Aurora House nikogo nie odsya odrzeko wite krwsko ale zostan panu podane odpowiednie lekarstwa, jeli bdzie tego wymaga pana zachowanie, dla paskiego dobra. Przeraajce, prawda? Ogldaem kiedy Lot nad kukuczym gniazdem razem z niewiarygodnie pozbawion talentu, ale bogat i owdowia poetk, ktrej dziea zebrane, Wiersze niepokorne, opatrywaem przypisami, lecz ktra okazaa si jednak mniej owdowia, ni twierdzia. W porzdku. Nie mam adnych wtpliwoci, e jest pani rozsdn kobiet. Oksymoron przebrzmia bez komentarza. Wic prosz posucha mnie bardzo uwanie. Jestem tutaj przez pomyk. Zameldowaem si w Aurora House w przekonaniu, e to hotel. Ale rozumiemy, panie Cavendish! przytakna Gwendolin Bendincks. Nic nie rozumiecie! Tutaj kady na pocztku jest nieco przygnbiony, ale wkrtce rozchmurzy si pan, gdy zrozumie, e pana bliscy mieli przede wszystkim na wzgldzie paskie dobro. Wszyscy moi bliscy albo nie yj, albo zewirowali, albo pracuj w BBC, wszyscy oprcz braciszka-kawalarza! Rozumiesz to ju, prawda, Drogi Czytelniku? Byem trzymany w domu wariatw z horroru klasy B. Im bardziej si wciekaem, im wicej toczyem piany, tym bardziej dowodziem, e wanie tam jest moje miejsce. To najlepszy hotel ze wszystkich, w ktrych zdarzyo si panu mieszka, chopie! Warlock-Williams mia zby koloru herbatnikw. Gdyby by koniem, nikt by go nie mg odda do przytuku. I to piciogwiazdkowy. Dobrze karmi, robi pranie. Wypeniaj czas rnymi zajciami. Nie trzeba si martwi o rachunki, ani e jaki smarkacz ukradnie ci samochd, eby si przejecha. Tu jest szaowo! Tylko niech pan przestrzega zasad i nie zadziera wicej z siostr Sykes. Tak naprawd wcale nie jest okrutna. Nieograniczona wadza w rkach ograniczonych ludzi zawsze prowadzi do okruciestwa. Warlock-Williams popatrzy na mnie, jakbym mwi nieznanymi jzykami. Soenicyn. Nam z Marjorie kiedy zawsze wystarczay wczasy w Betws-y-Coed. A tu prosz! Cho

w pierwszym tygodniu czuem si dokadnie tak samo jak pan. Prawie nie odzywaem si do nikogo. Prawda, pani Bendincks, niezy by ze mnie czarnowidz? Mistrz czarnowidztwa, panie Warlock-Williams! Ale teraz yj tu sobie jak pczek w male, co? Pani Bendincks umiechna si, upiorny by to widok. Jestemy tu po to, by pomc si panu przeorientowa. Syszaam, e zajmowa si pan bran wydawnicz. Przykro mwi, lecz pani Birkin coraz gorzej wychodzi sporzdzanie sprawozda z zebra Komitetu Pensjonariuszy postukaa si doni w czoo ju nie to, co kiedy. Ale to doskonaa okazja, by pan mg si wczy! Ja nadal zajmuj si bran wydawnicz! Czy wygldam na kogo, kto powinien si tu znajdowa? Cisza bya nie do wytrzymania. Och, idcie ju std oboje! Jestem rozczarowana. Spojrzaa na zasypany limi trawnik, usiany malutkimi kopczykami przez ryjce robaki. Aurora House jest teraz, prosz pana, paskim domem. Gow miaem z korka, w ktry Gwendolin Bendincks wkrcaa si jak rubokrt. Tak, jest pan w Domu Spokojnej Staroci. Nadszed ten dzie. Paski pobyt tutaj moe by albo bardzo przykry, albo przyjemny. Ale zostanie pan tu ju na stae. Niech pan to, panie Cavendish, dobrze przemyli. Zapukaa w drzwi. Niewidzialna sia pozwolia moim oprawcom wyj, lecz mnie zatrzasna drzwi przed nosem. Dopiero teraz zobaczyem, e podczas tej rozmowy miaem cay czas rozpity rozporek.

Oto twoja przyszo, panie Cavendish Modszy. Cho wcale nie bdziesz si stara o czonkostwo, plemi starych upomni si o ciebie. Twoja prywatna teraniejszo nie bdzie dotrzymywaa tempa teraniejszoci wiata. Od tego rozdwiku sflaczeje ci skra i zrzeszotnieje szkielet, przerzedz si wosy i odejdzie pami, skra zrobi ci si tak cienka, e pulsujce organy i bkitne yki stan si na wp widoczne. Bdziesz wychodzi do wiata tylko za dnia, unika weekendw i szkolnych wakacji. Take jzyk zacznie zostawia ci w tyle, zdradzajc twoj plemienn przynaleno, cokolwiek bdziesz mwi. Na schodach ruchomych, na szosach, w alejkach supermarketw, ywi zaczn ci bezustannie wyprzedza. Eleganckie kobiety przestan ci zauwaa. Detektywi sklepowi przestan ci zauwaa. Sprzedawcy przestan ci zauwaa, chyba e bd sprzedawa podnoniki schodowe albo oszukacze polisy na ycie. Tylko dzieci, koty i narkomani bd dostrzega twoje istnienie. Wic nie marnuj dni. Nawet wczeniej, ni si tego obawiasz, staniesz przed lustrem w domu opieki, spojrzysz na swoje ciao i pomylisz: cholera, E.T., zamknity na dwa tygodnie w skadziku.

Bezpciowy robot przynis na tacy obiad. Nie chc, by to zabrzmiao obraliwie, ale naprawd nie potrafibym powiedzie, czy to bya kobieta, czy mczyzna. To co miao lekki wsik, ale te i niewielki biust. Rozwaaem ewentualno zamroczenia tego czego mocnym ciosem i ucieczki ku wolnoci w stylu Stevea McQueena, nie miaem jednak adnej broni, oprcz kostki myda, i niczego, eby ofiar zwiza, oprcz wasnego paska. Na obiad byy ledwo letnie kotlety cielce. Ziemniaki przypominay wypenione skrobi granaty. Marchewka z puszki odrzucaa mnie z natury. Bardzo prosz bagaem robota czy mog przynajmniej dosta troch musztardy Dijon? Robot nie wykaza ladu zrozumienia dla moich sw. To chocia takiej, jaka jest, ziarnistej albo zwykej. Nie jestem wybredny. Odwrcia si, eby odej. Niech pani poczeka! Mwi pani, eee... po angielsku? Ju jej nie byo. Kolacja wygraa ze mn w starciu o to, kto pierwszy nie wytrzyma i spuci wzrok. Od samego pocztku przyjem z strategi. Chciaem krzykiem wydosta si z tego absurdu, ale pacjentom zakadw lecznictwa zamknitego nigdy si to nie udaje. Handlarze niewolnikw ciesz si, gdy od czasu do czasu mona publicznie upokorzy jakiego buntownika. W caej literaturze wiziennej, jak czytaem, od Archipelagu Gutag, przez An Evil Cradling[22], po W Ryja, prawa trzeba sobie wykupi i zdoby wielkim sprytem. W rozumieniu oprawcw opr winiw daje jedynie usprawiedliwienie dla jeszcze bardziej okrutnego ograniczania wolnoci. Teraz zatem nadszed czas na fortele i matactwa. Powinienem spisywa dokadne notatki dla potrzeb przyszej umowy o odszkodowanie. Powinienem by szarmancki wobec siostry Sykes. Ale kiedy nabieraem zimny groszek na plastikowy widelec, w gowie wybucha mi seria zimnych ogni i stary wiat gwatownie dobieg koca.

Antyfona Sonmi~451 Historycy jeszcze nienarodzeni doceni w przyszoci twoj wspprac, Sonmi~451. My, archiwici, dziqjemy ci ju teraz. Nasza wdziczno moe niewiele znaczy, lecz zobowizuj si speni twoje ostatnie yczenie, jeli tylko ley ono w gestii mojego ministerstwa. A teraz ten srebrny owalny przyrzd to antyfona. Rejestruje zarwno obraz twojej twarzy, jak i twoje sowa. Gdy skoczymy, antyfona przechowywana bdzie w archiwach Ministerstwa wiadectw. Pamitaj, to nie jest przesuchanie ani proces. Liczy si wycznie twoja wersja prawdy.

adna inna wersja prawdy nigdy nie miaa dla mnie znaczenia. Zatem zacznijmy. Zwykle na pocztq prosz rozmwcw, aby przypomnieli sobie najwczeniejsze wspomnienia... Widz jednak, e si wahasz. Nie mam adnych najwczeniejszych wspomnie, Archiwisto. Wszystkie dni ycia w PapaSongu byy tak do siebie podobne, jak wydawane przez nas frytki. Czy mogaby opisa w wiat? Bya to szczelnie zamknita kopua o rednicy okoo osiemdziesiciu metrw, miecia si w niej kantyna naleca do PapaSong Corp. Usugujce spdzay tam na pracy dwanacie lat, nigdy nie wychodzc poza t przestrze. Kantyn zdobiy gwiazdy i pasy w barwach czerwieni i ci oraz wschodzce soce. Celsjusze regulowane byy stosownie do warunqw na Zewntrz; w zimie pomieszczenie jest podgrzewane, latem jest chodniej. Kantyna miecia si na poziomie minus dziewi pod Chongmyo Plaza. Zamiast okien, dekoracj cian stanowiy reklawizory. We wschodniej cianie kantyny bya winda; jedyne wyjcie z pomieszczenia i wejcie do rodka. Pnocn cian zajmowa gabinet Widzcego, zachodni sala jego Pomocniqw, cian poudniow spalnia usugujcych. Higienery dla konsumentw byy wbudowane w rogach: pnocno-wschodnim, poudniowo-wschodnim, poudniowo-zachodnim i pnocno-zachodnim. Porodq mieci si Punkt Centralny. Tu jedzcy zamawiali posiki; my wprowadzaymy ich zamwienia, obciaymy na kasach ich Dusze, a nastpnie dostarczaymy posiki na tacach. W Punkcie Centralnym wznosi si te Otarz Papy Songa. Na nim prezentowa zabawne skecze q rozrywce jedzcych.

Skecze? Sztuczki w 3D; wypija palcem sok z guawy ze styropianowych qbqw; onglowa poncymi hamburgerami; kichajc, wypuszcza nosem my. Dzieci uwielbiaj Jego agodny sposb bycia; oczywicie usugujce te Go uwielbiaj. Nie miaymy innej matki ani ojca oprcz Papy Songa, Logomana naszej korporacji. Ile osb personelu pracowao w kantynie? Okoo czternastu. Standardowa kantyna w PapaSong Corp zatrudnia jednego ludzkiego Widzcego, jego dwch lub trzech Pomocniqw, a do pracy ma przynalenych dwanacie usugujcych; s to zwykle cztery zaogi macierzyste, kada zoona z trzech osb. W moim roq nowotwarzy mielimy trzy Hwa-Soony, trzy Yoony, trzy Ma-Leu-Da i trzy Sonmi; taki komplet wystarcza, by radzi sobie z napywem klientw w godzinach szczytu. Kantyna miaa miejsca dla czterystu konsumentw, lecz w Dziewite Wieczory i Dziesite Dnie ze Stadionu Korporacji przychodziy tak wielkie tumy, e konsumenci musieli je na stojco.

Mogaby opisa rozkad dnia usugujcej? O czwartej trzydzieci zaczynaj powoli rozwietla. Do obiegu powietrza wpuszczana jest stymulina, ebymy wstay z posa. Idziemy rzdem do higienerw, a nastpnie myjemy si pod par. W spalni wkadamy czyste uniformy; potem zbieramy si woq Punktu Centralnego razem z Widzcym i jego Pomocnikami. Papa Song pojawia si na Otarzu na Godzinki i wsplnie recytujemy Sze Katechizmw. Nasz Logoman wygasza nastpnie Kazanie. Za minut pita idziemy na nasze stanowiska woq Punktu Centralnego. Wind zjedaj pierwsi konsumenci. Przez dziewitnacie godzin witamy jedzcych, wprowadzamy zamwienia, podajemy na tacach jedzenie, wydajemy napoje, uzupeniamy przyprawy, wycieramy stoy, wyrzucamy mieci, czycimy higienery konsumentw i pokornie prosimy szanownych jedzcych o obcienie swoich Dusz w kasach Punktu Centralnego.

Nigdy nie odpoczywacie? Odpoczynek stanowi kradzie czasu, Archiwisto! Godzina zero to pocztek zaciemnienia, wic do tego czasu wszyscy konsumenci zawsze opuszczaj ju kantyn. Czycimy kady centymetr pomieszczenia do godziny zero trzydzieci, nastpnie zbieramy si woq Otarza na Nieszpory, a potem wracamy rzdem do spalni, gdzie wchaniamy Mydo z woreczqw. O godzinie zero czterdzieci pi zaczyna dziaa sennofix. Za niecae cztery godziny solary ponownie si rozwietlaj na now zmian pracy i rozpoczyna si nowy dzie. Czy to prawda, e fabrykanty naprawd ni, tak jak my? Tak, Archiwisto, naprawd mamy sny. Kiedy czsto niam, e widz turqsowe fale Hawajw; niam o yciu w Uniesieniu; o tym, e chwali mnie Papa Song; o moich siostrach, o konsumentach, o Widzcym Rhee i Pomocnikach. Miewamy take koszmary; o rozzoszczonych jedzcych, o zatkanych rurach ywnocigw, o zgubionych obroach i habicych odarciach z gwiazd. O czym nia tu, w wizieniu? O nieznanych miastach; o pocigu przez czarno-biay krajobraz; o mojej przyszej egzeqcji; tu zanim stranik obudzi mnie, by przyprowadzi do Ciebie, ni mi si Hae-Joo Im. Zarwno w PapaSongu, jak i w tym szecianie, sny to jedyny nieprzewidywalny czynnik we wszystkich przedziaach moich dni i nocy. Nikt ich mi nie przydziela ani nie cenzuruje. Sny to jedyna rzecz naprawd moja. Czy usugujce nigdy nie s ciekawe wielkiego wiata poza ich kopu, czy te wierzycie, e kantyna to cay kosmos?

Nasza kosmologia nie jest a tak prymitywna ani nasza inteligencja a tak ograniczona. Widziaymy wiat na Zewntrz w reklawizji; Papa Song pokaza nam sceny z Uniesienia; wiedziaymy te, e konsumenci i jedzenie, ktre im podawaymy, musz skd pochodzi. Ale Mydo stpia ciekawo; wolimy si nie zastanawia. Trudno wyobraa sobie cokolwiek, gdy yje si z tak wielk liczb spraw nieogarnionych. Gdy miae trzy czy cztery lata, Archiwisto, Twj ojciec znika codziennie w sferze zwanej Prac, prawda? Zostawa w Pracy a do zaciemnienia, ale Ty nie zastanawiae si nad wymiarami, pooeniem lub natur owej sfery, poniewa interesowao Ci jedynie to, co miae przed oczami. Wanie w ten sposb fabrykanty z wntrza odbieraj miejsce zwane Zewntrzem. Wic nigdy nie chciaa wej do windy i zwyczajnie... pozwiedza? Pytasz, jak czystokrwisty, ktrym jeste, Archiwisto! adna winda nie dziaa, gdy nie ma w niej cho jednej Duszy. Susznie. A czy miaycie poczucie czasu? Poczucie przyszoci? Tak: jak gosi Katechizm Szsty. A jak gosi? Co roq jedna gwiazda, dwanacie gwiazd do Uniesienia!. Podczas Kazania Gwiazd rano w Nowy Rok nasze dwunastogwiezdne siostry czyniy znak dolara, paday na kolana, a nastpnie wychodziy przez Wyjcie w podr na pokadzie zotej Arki Papy Songa. W 3D widziaymy, jak wchodz do niej, by uda si na Hawaje; pniej ogldaymy je po przybyciu do Uniesienia; niedugo potem byymy wiadkami ich transformacji w bardzo zajte, dobrze ubrane konsumentki. Z ich szyj znikay obroe; pokazyway nam swoje topazowe Dusze, trzymane w palcach; machay do nas ze wiata, ktrego nie obejmowa nasz zakres sw. Butiki, fryzjerzy, restauracje; zielone morza, rowe niebo; dzikie kwiecie, tcze, koronki, qcyki, domki wiejskie, cieki, motyle. Jake si tym zachwycaymy! Jak szczliwe byy nasze siostry. Nawoyway nas do cikiej pracy; abymy pilnoci zapracoway na wasne gwiazdy; spaciy Inwestycj; i doczyy do nich, w Uniesieniu, jak mona najszybciej. Jak mona najszybciej? Mylaem, e wasze ycie pracy jest ustalone na dwanacie lat? Jeli usugujca doniesie na odstpstwo od norm u ktrej z sistr, zostaje nagrodzona

jedn gwiazd, odebran odstpczyni i Uniesienie przyblia si o rok. Odebranie gwiazdy jest sqteczn metod odstraszania. Sama widziaam zaledwie jedno. A, tak. Niesawna sprawa Yoony~939. Pamitasz, kiedy j poznaa? Tak. Moje pierwsze wraenie byo niekorzystne. Ma-Leu-Da raczej boj si nowotwarzy; Hwa-Soony prbuj nami komenderowa; Yoony s wyniose i pospne, a Yoona~939 nie bya wyjtkiem. Bardzo chciaam dosta za partnerk inn Sonmi, ale Widzcy Rhee rozdzieli macierzyste typy rwno midzy wszystkie kasy Punktu Centralnego. Ja pracowaam z Yoon~939; nasze posania w spalni take stay obok siebie. Zdanie o niej zmieniam pierwszego Dziesitego Dnia. Nie bya wyniosa, ale ostrona; jej oczy koloru koci soniowej nie byy pospne, lecz wymowne. Jej skryty charakter by barwny, a jego barwy mnie pocigay; odwzajemniaa moje pragnienie przyjani; ostrzegaa mnie, kiedy Widzcy Rhee mia przeprowadzi inspekcj; rozszyfrowywaa zamwienia pijanych jedzcych. To dziki lekcjom, ktrych mi udzielia, zarwno celowym, jak i niezamierzonym, przetrwaam lata pracy u Papy Songa. Te barwy, o ktrych mwisz czy wynikay z jej podniesienia? Notatki z bada studenta Boom-Sooka byy tak chaotyczne, e nie mogam sprawdzi z ca pewnoci, kiedy experyment na Yoonie~939 mia swj pocztek; lecz na podstawie wasnego dowiadczenia wierz, e podniesienie jedynie wyzwala to, co byo stumione przez Mydo. Podniesienie nie zaszczepia cech, ktre nigdy nie byy obecne. Mimo e czystokrwici bardzo staraj si sami sobie wpoi odrbne przekonanie, umysy fabrykant ogromnie rni si midzy sob, nawet jeli ich cechy cielesne nie zdradzaj rnic. Mimo e czystokrwici tak bardzo staraj si sami sobie wpoi odrbne przekonanie? Dlaczego tak mwisz? Zniewolenie jednostki czystokrwistej drczy ich sumienie, lecz zniewolenie klona traktuj zaledwie jak posiadanie najnowszego szeciokoowego modelu forda masowej produkcji. W rzeczywistoci wszystkie fabrykanty, nawet fabrykanty z tego samego typu macierzystego, s niepowtarzalne, jak patki niegu. Czystokrwici nie mog goym okiem rozpozna tych rnic, lecz one istniej. Kiedy odstpstwa Yoony~939 stay si dla ciebie oczywiste? Odpowied na pytanie kiedy? staje si problematyczna w wiecie, gdzie nie ma kalendarzy ani okien. Pierwszym jasnym znakiem podniesienia Yoony bya jej mowa. Zaczo si to okoo Szstego Miesica, wtedy wicej mwia. Katechizm nie nakada obowizq milczenia w spalni czy w higienerze, lecz Widzcy Rhee gani nas, gdy rozmawiaymy bez powodu. Yoona zacza mwi podczas pr milczenia w Punkcie Centralnym lub podczas

sprztania; o konsumentach, o ich zachowaniu i strojach; plotkowaa o Widzcym i Pomocnikach. Nawet w higienerze, gdy wchaniaymy Mydo. Z pocztq wszystkie nas to bawio, nawet siostry Ma-Leu-Da. Potem jzyk Yoony stawa si coraz bardziej zoony; trudno j byo zrozumie. Orientacja naucza nas sownictwa, ktrego potrzebujemy do pracy, lecz nastpnie amnezjady w Mydle wymazuj przyswojone sowa. Mowa Yoony bya pena sw, ktrych adna z nas nie bya w stanie rozpozna. Brzmiaa jak czystokrwista. Jakie inne odstpstwa mona byo zaobserwowa? Yoona~939 naladowaa konsumentw. Gdy zmywaa mopem higienery jedzcych, udawaa, e jest le wychowan czystokrwist. Ziewaa, ua, kichaa, odbijao jej si i zachowywaa si jak pijana. Przy absurdalnych odstpstwach nucia Psalm Papy Songa. Znajdowaa przyjemno w doprowadzaniu mnie do miechu. miech to blunierstwo wobec anarchii. Tyrani mdrze czyni, e si go boj. A kiedy Yoona~939 rzeczywicie pogwacia Katechizm publicznie? W smym Miesicu Yoona zamaa Katechizm Pity. Zabrania on usugujcej zwraca si do jedzcego bez zaproszenia. Matka konsumentka i jej may synek zamwili gumakaron w zupie z wodorostw, lecz spust by aqrat zapchany w godzinach konsumenckiego szczytu, wic Yoona prosia ich pokornie, by zaczekali. Znudzony chopiec zapyta, dlaczego niektre usugujce wygldaj identycznie. Matka wytumaczya mu, e hoduje si nas w tej samej wylgarni, jak rzodkiewki, o ktrych on si uczy na biologii. Chopiec zapyta, w jakiej wylgarni on sam by hodowany. Chcesz dwie somki czy trzy? zapytaa matka, rumienic si lekko. Chopiec nalega: kto opieqje si dziemi fabrykant, kiedy tu pracujemy? Fabrykanty nie maj dzieci, odpowiedziaa matka, poniewa nie chc ich mie. Chopiec zastanowi si nad tym, a potem zapyta: Czy Ciotka Ae-Sook te jest fabrykant?. Matka powiedziaa, e fabrykanty nie musz si martwi o dolary, testy, ubezpieczenia, awans do wyszej warstwy lub degradacj do niszej, o choroby czy limit urodze. Zbya Yoon i mnie machniciem doni. Te sklonowane szczciary, powiedziaa, pracuj zaledwie dwanacie lat, po czym przechodz na emerytur i wyjedaj na Hawaje. Dlatego wanie usugujce zawsze si umiechaj. Yoona powiedziaa: Bzdury, prosz pani. Zwrcia si tak do konsumentki? A ona jak na to zareagowaa? Bya rwnie zdumiona, jak Ty, Archiwisto. Zaniemwia i upewnia si, e Yoona mwi to do niej. Tak, do pani odpara Yoona. Niech pani popracuje sobie w Punkcie Centralnym

przez dziewitnacie godzin, dziesi dni w tygodniu przez dwanacie lat ycia; niech pani usuguje obraajcym pani konsumentom; niech pani upokarza si przed Widzcym, Pomocnikami i Logomanem; niech pani przestrzega Katechizmw; niech pani sama si o tym wszystkim przekona, a dopiero potem mwi, e fabrykanty s najszczliwsz warstw w Pastwie. Umiechamy si, poniewa jestemy tak zaprojektowane genetycznie. Mwi pani o nas szczciary? Odebraabym sobie ycie choby teraz, ale wszystkie noe w tym wizieniu s z plastiq. Prosz pani. Chopiec zagapi si na Yoon~939 szeroko otwartymi oczyma, a potem si rozpaka. Matka chwycia synka i ucieka do wyjcia. Dlaczego matka nie doniosa o odstpstwie Yoony~939 ani wtedy, ani nigdy potem? Moe w szoq nie wiedziaa, co robi; moe potajemnie bya Abolicjonistk; moe zoya skarg, ale Jednomylno ukrya j, by chroni experyment. Tego nie dowiem si nigdy. Nie byo adnych innych wiadqw wykroczenia? Ma-Leu-Da~108 bya trzeci siostr usugujc na cianie zachodniej. Nienawidzia Yoony~939 za to, e zaprzyjania si z nowotwarz, lecz rwnie dlatego, e sama bya ziejc nienawici Ma-Leu-Da. Nie zoya donosu na wybuch Yoony, lecz dostrzegam przebiegy bysk na jej twarzy. Bagaam Yoon, eby bardziej uwaaa, lecz moja przyjacika pozostaa na to obojtna. Z mojego dowiadczenia wynika, e usugujce z trudem potrafi skleci zdanie z piciu sw. W jaki sposb Yoona rozwina umiejtnoci mowy w tak hermetycznym wiecie? W podniesieniu wchania si mow tak, jak sucha ziemia wchania wod. Z ust same pyn sowa, ktrych znajomoci nawet sobie nie uwiadamiasz. Pamitaj, Archiwisto, Yoona nie bya zwyk usugujc, a adna kantyna nie jest cakowicie hermetyczna. Kade wizienie ma dozorcw, a dozorcy s cznikami. W czasie mojego wasnego podniesienia ja take przyswoiam nowe sowa, gramatyk i idiomy od naszego Widzcego i jego Pomocniqw, od Papy Songa, z reklawizji, od jedzcych oraz z ich sonych. Pytanie natury bardziej oglnej. Czy za tamtych dni bya szczliwa? Czy szczcie to nieobecno poczucia deprywacji? Jeli tak, usugujce, w co czystokrwici lubi wierzy, s najszczliwsz warstw w korpokracji. Lecz jeli szczcie to pokonanie przeciwiestw czy uczucie bycia docenion i spenion, to ze wszystkich niewolniqw Nea So Copros[23] jestemy z ca pewnoci najbardziej nieszczliwe.

Nie ma niewolniqw w Nea So Copros! Nawet samo sowo jest usunite! Archiwisto: czy Twoja modo jest prawdziwa, czy przywoana dziaaniem uany? Dlaczego zostae przydzielony do mojego bezprecedensowego przypadq? Nie chciaabym Ci obrazi tym pytaniem. Nie obraasz mnie. Moja obecno tutaj jest wynikiem kompromisu. Jednomylno stanowczo twierdzia, e heretyczka nie moe zaoferowa archiwom pastwowym niczego cennego, moe jedynie podega. Genomici uyli wpyww w Ducze, by wbrew yczeniom Jednomylnoci wprowadzi w ycie Regu 54. iii, nie mogli jednak polega na wyszych rang archiwistach, ktrzy, obserwujc twj proces, uznaliby pewnie, e twj przypadek jest zbyt niebezpieczny, by chcieli zaryzykowa wasn reputacj. No i prosz. Spowiednik sam wszystko wyzna. Zatem stawiasz ca swoj karier na jedn kart Twj los zaley od tego, co zeznam? ...Tak. Mona to tak uj. Nauczyam si, e od osb mnie przesuchujcych mog oczekiwa jedynie dwulicowoci. Dwulicowy Archiwista nie na wiele przydaby si komukolwiek! Moesz powiedzie mi wicej o Widzcym Rhee? Odgrywa bardzo wan rol w twoim yciu w PapaSong Corp i zeznawa przeciw tobie na procesie. Jakim by czowiekiem? Widzcy Rhee by czowiekiem korporacji do szpiq koci. Jego najwyszym yciowym celem byo osignicie warstwy egzeqtywy w PapaSong Corp; prne nadzieje. Ju dawno przekroczy wiek, w ktrym Widzcych promuje si do warstwy majcej rzeczywist wadz. Rhee trzyma si qrczowo przekonania, e cika praca i nienaganne wiadectwo wystarczaj, by osign to, czego tak bardzo pragn. Wikszo nocy podczas zaciemnienia spdza w biurze; do wszystkich jedzcych odnosi si z szacunkiem, do przeoonych z unieniem i pochlebstwami; wobec fabrykant zachowywa si jak nadzorca z batem; i by uprzejmy wobec wielu tych, ktrzy przyprawiali mu rogi, w nadziei, e kiedy wycign go z zapomnienia, gdy sami bd pili si po szczeblach warstw. Powiedziaa wielu tych, ktrzy przyprawiali mu rogi? Rozpatrujc osob Widzcego Rhee, naley zawsze pamita o wpywie jego ony. Pani Rhee korzystaa na tym, e w jej stron pyn od ma strumie dolarw. Ju wiele lat wczeniej odsprzedaa swj limit urodze chopcw, poczynia wasne sprytne inwestycje i wydawaa pensj ma na uan i twarzeby, eby przy swojej siedemdziesitce moga uchodzi za osob trzydziestoletni. Pani Rhee przychodzia do kantyny na przegld najnowszych Pomocniqw pci mskiej. Musiaa mie pewne wpywy w hierarchii w PapaSongu; Yoona~939 powiedziaa mi,

e Pomocnicy, ktrzy byli jej posuszni, mogli spodziewa si awansu do bardziej prestiowej kantyny. Tych nieszczniqw, ktrzy si jej sprzeciwili, czekaa najmroczniejsza Manduria. Jak to si stao, e nigdy nie uya swoich wpyww z korzyci dla ma? Nie znam ich wewntrznych maeskich ukadw, Archiwisto, i nie mog speqlowa. Bdziesz musia zada to pytanie pani Rhee. Ale dlaczego Widzcy Rhee tolerowa... takie cige upokorzenia? Po pierwsze: ona promieniowaa czarem i realizowaa koroporacyjne zadania, co kompensowao jego wasne niedostatki. Po drugie: aden rozwodnik nie zosta jeszcze nigdy Czonkiem Rady. Po trzecie: bo tak musia. Jak sdzisz, czy Yoona~939 stanowia zagroenie dla nienagannego wiadectwa pracy Widzcego Rhee? Z ca pewnoci tak. Usugujca, ktra zachowuje si jak czystokrwista, zawsze stanowi problem; problem natychmiast przyciga uwag chtnych do stawiania zarzutw; a zarzuty docieraj a na sam szczyt. Zatem, gdy Widzcy Rhee zauway odstpstwa u Yoony~939, omin procedur odarcia z gwiazdy i chcia wezwa korporacyjnego Medyka, by j przeorientowa. W ktrym momencie Yoona~939 uczynia ci wsplniczk swoich przestpstw? Yoona usiowaa wytumaczy mi znaczenie nowo odkrytego sowa sekret. Posiadanie wiedzy o czym, czego nie wiedzia nikt inny, nawet Papa Song, byo nie do pomylenia. Wic pewnej nocy po zmianie w kantynie, gdy wszystkie siedziaymy w myjni parowej, Yoona obiecaa pokaza mi sekret. Nie obudziy mnie ostre, te wiata, tylko Yoona, ktra potrzsaa mn w bladym pwietle pory zaciemnienia. Nasze siostry leay na posaniach i lekko drgay im minie. Chod ze mn polecia mi Yoona, jak Widzcy. Przecie jest zaciemnienie odpowiedziaam. Boj si. Nie bj si. Id za mn. Dokd idziemy? Do sekretu. Poprowadzia mnie ze spalni na rodek kantyny. Przerazia mnie okropna cisza. Czerwone i te barwy przeszy teraz w zielenie i brzy. Otarz Papy Songa by martw

pyt. Przez drzwi Widzcego Rhee sczyo si przymione wiato. Yoona otworzya te drzwi; nauczyam si wtedy, e wewntrz kadego sekretu czai si strach przed odkryciem. Nasz Widzcy lea z gow na biurq. ciekajca lina przykleia mu brod do sonego; powieki mu remoway, a w gardle ugrzza flegma. W kad Dziesit Noc, powiedziaa mi Yoona, nasz Czcigodny Widzcy zostaje w kantynie na zaciemnienie. Pomocnikom mwi, e musi nadrobi biurow prac, ale naprawd wchania Mydo i przesypia a do rozwietlenia. Na czystokrwistych Mydo dziaa jak narkotyk. Kopna go z caej siy w brzuch; moja konsternacja j rozbawia. Moesz robi, co tylko chcesz, nigdy si nie budzi. y z fabrykantami tak dugo, e jest jednym z nas, prawie. Yoona otworzya biurko Widzcego Rhee, wydobya may srebrny kluczyk i poprowadzia mnie przez ca kantyn do ciany midzy wejciem a pnocno-wschodnim higienerem. I co widzisz? zapytaa. Nic nie widziaam. To przyjrzyj si dobrze powiedziaa. Wtedy zobaczyam cienk lini i kropk. Dotknam tej kropki; bya dziurk od klucza. Yoona daa mi kluczyk. Woyam go. Linia zmienia si w prostokt i otworzyy si drzwi. Lecy za nimi ciemny poqj nie zdradza nawet jednym szczegem, co si w nim miecio. Yoona wzia mnie za rk. Zawahaam si. Jeli za wasanie si po kantynie moe nie grozio jeszcze odarcie z gwiazdy, to za wchodzenie do nieznanych pokojw ju na pewno tak. Ale Yoona nie wypucia mojej rki. Trzykrotnie padam na kolana przed dolarem i pozwoliam jej si prowadzi. Drzwi zamkny si za nami z cichym klikniciem. Ciemno czarna jak sadza pachniaa qrzem, rozkadem i starym rodkiem czyszczcym. Yoona szepna: Teraz, Sonmi, jeste w samym rodq sekretu. Ciemno przeci snop wiata; zobaczyam wski magazynek, zagracony zapomnianymi przedmiotami: byy tam ustawione w stosy krzesa; plastikowe roliny; paszcze, kapelusze, wachlarze; wypalone soce; liczne parasole. Twarz Yoony; moje oczy. wiato je ranio. Czy wiato yje? zapytaam. wiato jest yciem odrzeka Yoona. Znalaza t latark zostawion pod stoem, wic ukrya j w naszym Punkcie Centralnym, a pniej przyniosa do sekretnego pokoju. To zaszokowao mnie najbardziej.

Dlaczego? Katechizm Trzeci naucza, e jeli usugujca zatrzymuje sobie na wasno cokolwiek, nawet myli, odrzuca tym samym mio, jak Papa Song okazuje nam Sw Inwestycj. Zastanawiaam si, czy Yoona przestrzegaa jeszcze w ogle jakiegokolwiek Katechizmu? Pokazaa mi metalow skrzynk pen bransoletek, naszyjniqw i spitych w pary kolczyqw. Wsuna sobie midzy warkocze szmaragdow tiar, a mnie na szyi zawiesia fioletowe pery. Zapytaam, jak Yoona odkrya sekretny poqj. Przez ciekawo odpara. Nie znaam tego sowa. Czy ciekawo to latarka czy klucz? Yoona odrzeka, e i to, i to. Potem pokazaa mi napikniejszy skarb ze wszystkich. Ta xika powiedziaa z namaszczeniem ukazuje wiat na Zewntrz takim, jaki jest naprawd. Czy Yoona umiaa te czyta, jak czystokrwista, podobnie jak mwi? Zadaam jej to samo pytanie; w odpowiedzi usyszaam pene smutq nie. Ale czytaymy obrazki. Jeden z nich przedstawia owietlon wiatem wiec komnat czystokrwistych, odzianych we wspaniae szaty i poyskliwe suknie. Patrzyam jak zahipnotyzowana. Dlaczego te obrazy nie poruszay si, jak obrazy na sonych jedzcych? Yoona przypuszczaa, e moe xika bya zepsuta; to tumaczyoby, dlaczego waciciel j porzuci. W xice byo wiele obrazqw: zaniedbana usugujca obsuguje trzy brzydkie siostry; biaa wiedma obsypuje j gwiazdami i zmienia w dam, tak jak pani Rhee; przystojny czystokrwisty wycina mieczem szlak w ciernistym lesie; siedmiu niskorosych fabrykantw niesie dziwne sztuce za dziewczyn w biaej spdnicy; dom zbudowany z ciastek; konik morski rozczesujcy syrenie wosy; zamki, lustra, smoki. Oczywicie, wtedy nie byymy w stanie rozpozna wikszoci wyobraonych tam przedmiotw. Gdy byam usugujc, nie potrafiabym uy wikszoci sw, jakie wypowiedziaam w tej rozmowie. Tak wiele dziww w czasie jednego tylko zaciemnienia odurzyo mnie. Yoona powiecia latark na rolex i powiedziaa, e musimy wraca do spalni przed rozwietleniem. Nastpnym razem, obiecaa, pokae mi wicej. Wic by nastpny raz? Oczywicie. Przez dziesi Dziesitych Nocy, albo pitnacie, Yoona budzia mnie i prowadzia do swojego sekretu. Za kadym razem zarzekaam si, e ju po raz ostatni. Za kadym razem zachwycaam si nowymi skarbami. Gdy nadesza zima, moja przyjacika

oywiaa si jedynie podczas naszych potajemnych wizyt w sali skarbw. Zastanawiajc si nad Xig wiata na Zewntrz, daa wyraz wtpliwociom, ktre wstrzsny moj wiar w kady aspekt tego, co uwaaam za prawd. Jak form przybieray te wtpliwoci? Dotyczyy tego, co byo pewne w wiecie fabrykant. Jak Papa Song mg stawa na Otarzu w PapaSongu pod Chongmyo Plaza i jednoczenie chodzi po plaach Uniesienia? Dlaczego fabrykanty przychodziy na wiat obcione dugiem, a czystokrwici nie? Kto decydowa o tym, e spacanie Inwestycji Papy Songa zajmowao dwanacie lat? Dlaczego nie jedenacie? Sze? Rok? Jak na to reagowaa? Bagaam Yoon, by przestaa wypowiada przestpcze blunierstwa. Baam si, e zostanie przeorientowana. Baam si, e odr mnie z gwiazd za to, e jej nie zajudaszowaam. Bo w swoich wtpliwociach, Archiwisto, oskaraa Pap Songa o straszliwe kamstwa. Yoona powiedziaa mi, e wanie tak uczynia pewnej nocy, zanim pokazaa mi swj sekret. Stana przed Jego Otarzem i powiedziaa: Kamca!. Tylko po to, eby zobaczy, co si stanie. Nic si nie stao mwia Yoona zupenie nic. Wic zastanawiam si, czy nasz Logoman w ogle istnieje. Recytowaam Katechizmy bardziej zapamitale ni kiedykolwiek; modliam si do Papy Songa, by uleczy przyjacik; bagaam Yoon, by udawaa normalno. Na prno. W zachowaniu z kadym dniem stawaa si coraz bardziej czystokrwista. Wkrtce nawet Widzcy Rhee musiaby podj jakie stanowcze dziaanie. Yoona ogldaa reklawizj, kiedy sprztaa i wycieraa stoy. Nasze siostry fabrykanty unikay jej. Yoona~939 nie zwracaa na to uwagi. Pewnej nocy w sekretnym pokoju wyznaa, e chce opuci kantyn; i ebym ja posza z ni. Czystokrwici zmuszaj nas do pracy w podziemnej puapce, mwia Yoona, eby sami mogli cieszy si piknem miejsc na powierzchni i nie musieli ich z nami dzieli. Nigdy nie popeniabym tak straszliwego odstpstwa, odrzekam. Recytowaam Katechizm Szsty. Yoona zareagowaa zoci. Nazwaa mnie gupi i tchrzliw, jak moje siostry. Ale dwie usugujce z Wewntrz, uciekajce z korporacji, bez wsparcia to byoby... czyste szalestwo. Jednomylno schwytaaby was w pi minut. Skd Yoona~939 miaa to wiedzie? Jej Xiga wiata na Zewntrz obiecywaa wiat pikna, niezmierzonych przestrzeni i miejsc, w ktrych mona si ukry. Nadesza zima mego pierwszogwiezdnego roq. Konsumenci przy wejciu strzepywali nieg z najqw i musiaymy regularnie zmywa mopem podog. Samopoczucie Yoony

pogorszyo si, staa si opieszaa i przygnbiona. Podniesienie rodzi gd tak silny, e w kocu umys sam siebie poera. Czy co dao pocztek odstpstwu Yoony~939, czy te po prostu... pojawio si ono nie wiadomo skd? Odstpstwo byo czym nieuniknionym, co czekao na swj pocztek. Podczas Sextetu Noworocznego, gdy kadego dnia kantyn wypeniay witeczne tumy, Widzcy Rhee przyszed do Punktu Centralnego i zgani Yoon za to, e nie witaa jedzcych z odpowiednim zaangaowaniem. Nakaza jej pidziesit razy recytowa Powitanie Papy Songa: Dzie dobry! Mam na imi Yoona! Przeczytaj nasze menu i z zamwienie! Wszystko tak pyszne, e a rozpywa si w ustach. Nie ma jak u Papy Songa!. Widzcy Rhee odczeka, a Yoona wyrecytuje powitanie czterdzieci pi razy, i dopiero wtedy powiedzia jej, eby zacza jeszcze raz od pocztq. To, e kto urodzi si jako Bezduszny, e jest zwykym hodowlanym klonem, nie usprawiedliwia wad w podejciu do innych. Jeli jeszcze raz zamiesz Katechizm Czwarty, ka ci przeorientowa w produkty nawozowe! Obawiaam si, e Yoona popeni przestpstwo karane odarciem z gwiazdy, lecz q zadowoleniu Widzcego wyrecytowaa pidziesit razy powitanie; tylko ja wiedziaam, ile wysiq j to kosztowao. Nasz Widzcy wrci do swojego gabinetu, mile poechtany wraeniem, jakie jego wadza zrobia na stojcych w kolejce konsumentach. Lepiej by Bezdusznym klonem rzeka chodno Yoona za jego plecami ni karaluchem z Dusz. Modliam si do Papy Songa, by nikt tego nie usysza; moje modlitwy nie znay innego adresata. Lecz dlaczego On miaby pomaga mojej niewdzicznej siostrze? Potem zobaczyam, jak Ma-Leu-Da~108 szepcze co do Pomocnika Cho. Pomocnik zabra Ma-Leu-Da~108 do gabinetu Widzcego Rhee. Miao sta si co bardzo zego. Powiedziaa Yoonie~939 o swoich obawach? Moja siostra podniosa si tak bardzo, e nie czua ju, e naley do warstwy niszej, ni Widzcy Rhee. Tamtej nocy, po Ostatnim Katechizmie, nasz Widzcy chodzi w t i z powrotem woq Punktu Centralnego, by w zym humorze. Jedna z nas zhabia swj uniform, oznajmi. Czy ma odwag wyzna przestpstwo?. Widzcy Rhee zatrzyma si przed Yoon. Przecie musisz by karaluchem zacza Yoona. Tylko pomyl. To tumaczy,

dlaczego jesz Mydo: karaluchy jedz wszystko. To tumaczy, dlaczego Pomocnicy i twoja ona czuj do ciebie obrzydzenie: karaluchy s obrzydliwe. To tumaczy, dlaczego chodzisz. drobic mae kroczki, i sqra ci si wieci: karaluchy pomykaj maymi kroczkami i s byszczce. My, wszystkie usugujce, nie mogymy uwierzy wasnym uszom. Widzcy Rhee otworzy swoj teczk. Rozumiem. Wyj Xig wiata na Zewntrz. Jeden po drugim zacz wyrywa z niej obrazki. Patrz, jak bardzo trach karaluch trach potrafi zniszczy trach twoje sekrety trach twoje skarby trach twoj przyszo. Yoona~939 chwycia xik; Widzcy Rhee by potnym mczyzn. cisn pod pach gow mojej przyjaciki i wali ni o Otarz, raz po raz, a jej ciao zwiso bezwadnie i bez czucia. Rhee kopa j, a z wysiq zrobi si fioletowy. Yoona leaa teraz zmiadona, zakrwawiona i trudno j byo rozpozna. Przyjrzyjcie si warkn na nas, sqlone fabrykanty. Taki los spotyka klony, ktrych pomysy wykraczaj poza ich warstw. Ta odstpczyni zostanie jutro z samego rana odesana do reorientacji. Widzcy Rhee pochyli si, postawi najka na jej twarzy i zdar jej obro. Kod paskowy nadal pozosta wszczepiony w jej tchawicy. Palce Widzcego Rhee byy mokre od bony i krwi. Umieci jedn umazan krwi gwiazd w obroy Ma-Leu-Da, nic przy tym nie mwic. Nastpnie zgnit pod swoim najkiem dziewi lat pracy Yoony~939. Ma-Leu-Da nie bya chyba uradowana swoj nagrod. Tak bardzo rnio si to od radosnej Ceremonii Gwiazd. Pomocnik Cho poleci dwm Hwan-Soonom zawlec moj nieprzytomn przyjacik do spalni. Ja miaam zetrze mopem jej krew. Czy takiego niszczenia korporacyjnej wasnoci Widzcy dokonuj bezkarnie? Widzcy robi z fabrykantami to, co uznaj za stosowne, teoretycznie. W praktyce okaleczenie ciaa usugujcej niekorzystnie wpyno na pozycj Widzcego Rhee w hierarchii. Sprawi, e Yoona~939 staa si niezdolna do pracy w najbardziej ruchliwym okresie roq. Nie mona byo zawoa Medyqw. W czasie trwania Noworocznego Sextetu nie mona te byo zorganizowa transportu do Zakadw Reorientacji. Utrzymywano j nieprzytomn na posaniu i kroplwk stale wprowadzano do jej organizmu Mydo. Jednake pniejsze odstpstwo Yoony~939, w przeddzie Nowego Roq, byo duo powaniejsze. Czy moesz opisa to wydarzenie ze swojego punktu widzenia? Wycieraam stoy na podecie w czci mojej sekcji; mogam cae zajcie widzie wyranie. Przy Punkcie Centralnym w zastpstwie naszej uszkodzonej siostry pracowa Pomocnik Cho. W czci wschodniej trwao przyjcie dla dzieci. Przestrze przy windzie

wypeniay balony, papierowe serpentyny i tekturowe czapeczki. Pod ca kopu rozbrzmieway pop-songi i gwar setek jedzcych. Papa Song w 3D rzuca nad gowami dzieci eklerkami jak bumerangiem; przelatyway przez ich donie, ktrymi usioway je schwyta, i wracay na wowy jzyk naszego Logomana. Mylaam o Yoonie; baam si, e bya przekonana, e to ja j zajudaszowaam. Drzwi do spalni otworzyy si i stana w nich posiniaczona, zapuchnita Yoona~939. Qlejc sza w stron przyjcia we wschodniej czci. Wiedziaam, co zamierza zrobi. Mimo jej szoqjcego wygldu, tylko kilq jedzcych podnioso gowy znad posiqw, sonych czy reklawizorw; ci konsumenci, ktrzy zwrcili na ni uwag, raczej pokazywali j palcami, ni czuli si zaalarmowani. Gdy Yoona chwycia jednego z przedszkolaqw w marynarskim ubranq, widzcy to ludzie zakadali, e to kolejna fabrykanta-suca, ktra zirytowaa swoj pani. Media donosiy, e Yoona ukrada to dziecko, by uy go, jako ludzkiej tarczy. Media donosiy, co Jednomylno im kazaa. Xiga wiata na Zewntrz bya zbiorem bajek, nie podrcznikiem dla terrorystw. Widzisz, Archiwisto, Yoona naprawd wierzya, e winda prowadzi do magicznego krlestwa z tych ilustracji. Gdyby ju znalaza si na powierzchni, zamierzaa znikn wrd skrytych polan i axamitnych wzgrz. Zabraa to dziecko, bo winda nie zjechaaby na d na wezwanie Bezdusznej fabrykanty. Wsadziaby je z powrotem do windy; nie daaby za nie oqpu, nie uyaby go jako tarczy, ani nie poaraby go i nie wyplua kostek. Nie omawiaa z tob prby ucieczki? Yoona przestaa omawia ze mn cokolwiek. Zabraa przeraonego chopca do windy, dziaajc cakowicie w pojedynk. Nie widziaa mnie. Jednak matka chopca zobaczya Yoon w momencie, gdy zamykay si drzwi; jej krzyk przeci gwar w kantynie niczym n. Wybucha histeria; pozrzucane na podog tace, porozlewane szejki, czystokrwici ogarnici panik; egzekwer prawa, ktry aqrat wtedy nie by na subie, wyj z kabury kolta; przedar si w sam rodek zgieq, nakazujc krzykiem spoqj. Widzcy Rhee pojawi si w drzwiach swojego gabinetu, polizn si na rozlanym napoju i znikn zasonity przez tum rozhisteryzowanych konsumentw. Przez cay czas Papa Song serfowa na swoim Otarzu po falach z makaronu. Pomocnik Cho wrzeszcza co do swojego rcznego sonego. Pogoski mnoyy si w postpie geometrycznym; jaka Yoona porwaa chopca; nie, niemowl; nie, czystokrwisty porwa Yoon; egzekwer prawa postrzeli chopca; nie, fabrykanta zastrzelia egzekwera; ta Yoona uderzya Widzcego, patrzcie, z nosa leci mu krew. Winda! kto krzykn. Zjeda winda! Pandemonium ucicho.

Egzekwer prawa krzykn, eby zrobi mu miejsce, przyqcn, wycelowa w drzwi. Jedzcy odsunli si w zamieszaniu. Drzwi do windy si otworzyy. Chopiec siedzia sqlony w rogu; jego marynarskie ubranko ju nie byo biae, ale wygldao na to, e nic mu si nie stao. Ciao Yoony~939 qle zmieniy w bezksztatn mas. Te to widziaem, Sonmi. Gdy tamtego wieczoru wrciem do domu z ministerstwa, moi towarzysze ze spalni siedzieli przyklejeni do sonego. Ogldaa to wikszo Nea So Copros. Relacj powtarzano wielokrotnie, a kodaki z Chongmyo Plaza pokazyway, jak egzekwer eliminuje Yoon odstpczyni. Nie moglimy w to uwierzy. Bylimy przekonani, e to jaki terrorysta z Unii zrobi sobie twarzeb, eby wyglda jak usugujca. Kiedy Jednomylno potwierdzia, e Yoona~939 bya prawdziw fabrykant... Czue, e wiat ju nigdy nie bdzie taki sam. Poprzysige nigdy nie ufa fabrykancie. Wiedziae, e Abolicjonizm gosi dogmat tak zdradliwy i niebezpieczny, jak Unia. ...To prawda, wanie takie miaem odczucia. Nawet jeszcze gorsze. A co dziao si pod kopu? Dwie pozostae Yoony odprowadzono pod eskort do spalni, bo rozwcieczeni konsumenci rozszarpaliby je na strzpy. Kantyn ewaqowano sekcja po sekcji w zorganizowany sposb. Jednomylno przybya, eby przesucha wiadqw. Wysprztaymy pod kopu i, po raz pierwszy w yciu, jadymy Mydo bez Nieszporw. Gdy nastao rozwietlenie, dokonaymy porannych rytuaw. Bez Yoony~939 byo cicho; adna z nas nie powiedziaa ani sowa. Na Godzinkach Papa Song wygosi Kazanie Antyunijne. Zdumiao mnie, e Logoman powiedzia fabrykantom o istnieniu Unii. Tak wielka bya panika. Jego Kazanie mogo by zamierzon poywk dla mediw. Gowa Papy Songa wypenia poow przestrzeni pod kopu; stalimy wewntrz jego umysu. Jego twarz wyraaa wielki bl i wcieko. Hwan-Soony dygotay; nawet Pomocnicy patrzyli z przestrachem. Widzcy Rhee mia wygld niezdrowy i ziemisty. Czy potrafisz odtworzy dla potrzeb archiww dokadne sowa Papy Songa? Powiedzia, e Nowy Rok jest zwykle okazj do radoci, gdy dwunastogwiezdne spacay ostatecznie Jego Inwestycj i mogy, jako wolne istoty, uda si w podr do Uniesienia. W tym roq jednak mia dla nas przeraajce wieci.

W wiecie istnieje gaz zwany zem, mwi Papa Song. Gdy czystokrwici wdychaj ten gaz, zmieniaj si. Staj si terrorystami. Terroryci nienawidz wszystkiego co dobre: Jednomylnoci, Papy Songa, ciko pracujcych fabrykant, nawet Ukochanego Przewodniczcego Nea So Copros i jego Ducze. Terroryci stworzyli korporacj zwan Uni. Unia chce sta si najpotniejsz korporacj w plutokracji, zmieniajc konsumentw w terrorystw; zabijajc tych konsumentw, ktrzy jej si sprzeciwiaj. W PapaSongu pod Chongmyo Plaza nasz Logoman opowiada, jak terroryci Unii wypucili zo, a Yoona~939 nim oddychaa. W jego gosie brzmiaa rozpacz; w zapadych oczach byo wida smutek i bl. Czy Yoona~939 doniosa na terroryst do swojego Widzcego lub Pomocnika? Nie, nie doniosa: wdychaa gaz za; a wczoraj ta usugujca popenia tak wielkie zbrodnicze odstpstwo, e gdyby nie zrczno egzekwera prawa, ktry aqrat przechodzi przez Chongmyo Plaza, niewinny synek konsumentki ju by nie y. Dziecko ocalao, lecz czystokrwici stracili ju zupenie zaufanie do fabrykant, a konsumenci wiar w kantyny Papy Songa. W tym trudnym roq, ktry nas czeka konkludowa Papa Song musimy razem ciko pracowa, by odzyska ich zaufanie. Jeeli kiedykolwiek czystokrwici wspomn nazw Unii, musimy natychmiast donie o tym naszemu Widzcemu, choby nie wiem jak dugie czekay kolejki. To by nowy Katechizm, potniejszy ni pozostae. Jeeli bdziemy go przestrzegay, Papa Song bdzie obdarza nas swoj mioci. Jeli nie, nigdy nie dotrzemy do Uniesienia: ju na zawsze zostaniemy nowotwarzami i nigdy nie dostaniemy nawet jednej gwiazdy. Zrozumiano? W Punkcie Centralnym rozlegy si gosy, mamroczce: Tak, Papo Songu. Nie sysz! beszta nas Logoman. Tak, Papo Songu! krzykna kada fabrykanta. TAK, PAPO SONGU! Sd Korpokratyczny orzek, e Yoona~939 bya czonkini Unii. Jak i kiedy Unia mogaby j zwerbowa? Dlaczego czonkini Unii miaaby ryzykowa ujawnienie si? Jak warto dla siatki terrorystw mogaby mie genomowana usugujca? Czyli w dzie Nowego Roq, po tym Kazaniu, wszystko szo jak dawniej? Szo, ale nie jak dawniej. Dwie dwunastogwiezdne siostry, Hwa-Soon i inn Sonmi, Widzcy Rhee eskortowa na Zewntrz. Powrci z dwiema nowotwarzami z nowego typu

macierzystego, Kyelim~889, Kyelim~689 i z now Yoon. A wszystkie pozostae dostay doroczn gwiazd, ktr Pomocnik Ahn umieci nam w obroy. Gdy winda pierwszy raz otworzya wtedy drzwi, wyla si z niej strumie Mediw i z byskajcymi nikonami zacz oblega gabinet Widzcego Rhee. Wczeniej, przez cae zaciemnienie, Widzcy by przesuchiwany w kwaterze PapaSonga. Zdoa wyperswadowa im, by sobie poszli, przytwierdzajc identyfikator ~939 do obroy innej Yoony i pozwalajc im j zsonowa. Kilq upiornych konsumentw przyszo, eby znikonowa si nawzajem, jak udawali, e le martwi w windzie. Okoo szesnastej przyby oddzia Medyqw Papy Songa. Kada z usugujcych zostaa poddana gruntownym badaniom. Pytano nas o Uni, ale adna z nas nie syszaa o niej przed porannym Kazaniem. Baam si, e moje wizyty w sekretnym pokoju z Yoon~939 stanowi dla mnie zagroenie, ale najwyraniej nikt o nich nie wiedzia. Tylko moje znami budzio jakiekolwiek zdawkowe komentarze. Nie wiedziaem, e fabrykanty maj znamiona. Nie mamy: s usuwane genomowo. Kady medyk, ktry je widzia, zawsze wyraa zdumienie. Moje znami zawsze mnie zawstydzao, gdy musiaam je pokazywa. Ma-Leu-Da~108 nazywaa je plam Sonmi~451. Sam zobacz, Archiwisto, midzy obojczykiem i opatk: tutaj. Poka, prosz, bliej do antyfony. Niezwyke. Ksztatem przypomina komet. Hae-Joo-Im powiedzia to samo. Zatem rozumiem, e badanie przez Medyqw przesza pomylnie. Tak. Na Nieszporach nikt nie wspomina o Unii ani o Yoonie~939. Zwikszono dawki amnezjad i sennofixu w naszym Mydle. Gdy przyszo drugie rozwietlenie w nowym roq, Ma-Leu-Da~108 nie potrafia powiedzie, skd wzia si jej dodatkowa gwiazda, ani nawet, e bya dodatkowa. Tylko ja wszystko pamitaam. Czy Widzcy Rhee nadal zajmowa swoje stanowisko? Tak. Hae-Joo-Im na moj prob zbada sqtki strzelaniny. Rhee zdoa przetrwa odstpstwo Yoony, opowiadajc podczas ledztwa, jak to ju wiele miesicy wczeniej prosi o pilny Raport Medyczny w sprawie Yoony~939. Lecz w caej korporacji Papy Songa spady dochody; jedzcy nie przychodzili ju tak tumnie do kantyny pod Chongmyo Plaza. Czystokrwici lubi powtarza aforyzm, mwicy, e piorun nigdy nie uderza dwa razy w to samo miejsce, a jednak czsto zachowuj si tak, jakby byo aqrat odwrotnie. Czystokrwici maj te sab pami; szybko zapominaj, e piorun kiedykolwiek uderzy, szczeglnie gdy chodzi o ich odki. W Drugim Miesicu liczba jedzcych wrcia

do zwykego poziomu. Kyelim byy now atrakcj; genomowane z alkometrem w oczach i zbami krlika przycigay dugie koleki nikonujcych czystokrwistych, ktrzy polowali na nowe frabrykanty. Ma-Leu-Da byy zazdrosne. Pami usugujcych jest genomowana tak, by bya saba, a do tego mwisz, e do Myda dodawano ci wicej amnezjad. Jak wic moesz tak dokadnie pamita wydarzenia w kantynie? To proste pytanie i prosta jest na nie odpowied: tu wczeniej miao pocztek moje wasne podniesienie. Rozpoznaam je po symptomach Yoony~939. Antycypuj twoje nastpne pytanie, Archiwisto: chcesz, bym opisaa to dowiadczenie. Mw dalej. Po pierwsze, w gowie zacz do mnie mwi jaki gos. Bardzo mnie to niepokoio, ale odkryam, e nikt inny go nie syszy; gos wiadomoci. Podniesienie byo alarmujcym dowiadczeniem, szczeglnie gdy miao si na wzgldzie to, co stao si z Yoon~939. W caej Nea So Copros czystokrwici pilnie badali zachowanie fabrykant, wypatrujc znaqw nieuzasadnionej inteligencji i zgaszajc je do reorientacji w liczbie wielu setek tygodniowo. Po drugie, rozwin si mj jzyk, podobnie jak mowa Yoony~939. Gdy chciaam powiedzie dobry, moje usta wymawiay korzystny, przyjemny lub waciwy. Nauczyam si dostosowywa i zmienia kade sowo, ktrego uywaam. Po trzecie, wzrosa moja ciekawo wiata na Zewntrz. Podsuchiwaam sony jedzcych, ich rozmowy, podgldaam reklawizj, prognozy pogody, przemwienia Czonqw Rady. Po czwarte, odczuwaam dotkliw alienacj; inne usugujce unikay mnie, jak wczeniej Yoony~939 wasne siostry wiedz, nawet jeeli nie wiedz, e wiedz; monotonia sprawiaa, e czas si duy; poczuam nagle, e nie znosz fal konsumentw wylewajcych si z windy; nie daway mi spokoju wtpliwoci Yoony na temat naszego wiata, nkay mnie nieprzerwanie. A jeli Papa Song nie by naszym ojcem, tylko zwyk reklawizj? Jak bardzo zazdrociam moim bezkrytycznym, penym spokoju siostrom! Nie miaam miaoci ujawni mojej metamorfozy adnej z nich. Wiedziaa, czego nie naley robi. A co zamierzaa? C mogam robi, oprcz czekania i trwania? Dwa podniesienia, jedno po drugim, tu obok siebie, wskazyway na celowo prowadzony program. eby pozna jego cel, musiaam uwaa, by nie spotkaa mnie reorientacja ani los Yoony~939. Obserwowaam wic pilnie inne fabrykanty, by desperacko naladowa ich nijako. Przestrzegaam wszystkich Katechizmw, szczeglnie w obecnoci Widzcego Rhee. Nie byo to atwe. Strach wyostrza ostrono, lecz nuda j osabia. Nie miaam odwagi chodzi

do sekretnego pokoju Yoony, poniewa nie by sekretem, by puapk. Jak dugo musiaa utrzymywa swoje podniesienie w tajemnicy? Dziewitej Nocy Ostatniego Tygodnia Czwartego Miesica obudziam si podczas zaciemnienia. Nie miaam opuci spalni ot tak, dla zabicia czasu. Mogam tylko czeka na rozwietlenie albo prbowa zasn. Jednak od strony kopuy dochodzi saby, ale wyrany dwik: brzk szka. Wytyam such, eby usysze wicej: cisza. Siostry spay na swoich posaniach. Kto oprcz nas by pod kopu? Tylko Widzcy Rhee. Po cichutq wstaam i na palcach przeszam do drzwi spalni. Nacisnam klamk i zajrzaam przez szpar do zaciemnionej kantyny. Z gabinetu pyno jasne wiato. Przez otwarte drzwi zobaczyam go, jak ley nieruchomo; twarz mia rozpaszczon na pododze; krzeso leao wywrcone do gry nogami. Pokonaam ca szeroko kantyny, przyqcajc w cieniu co jaki czas, a upewniam si, e Widzcy Rhee jest nieprzytomny. Jego renice znikny w czystokrwistych tczwkach. Struka krwi ciekaa z ucha i dziurki od nosa wzdu konturw jego zmczonej twarzy. Woq byskay w wietle kawaki stuczonego szka. Rhee nie y? Wyczuam zapach lete, sennofixu dodanego do Myda. Zwyka dawka dla usugujcej fabrykanty to trzy krople, ale butelka, ktr wypi Rhee, miaa moe nawet plitrow pojemno. Gdybym natychmiast wezwaa Medyqw, moe by go uratowali. Ale jak miaabym wyjani swoj tam obecno? Caa korpokracja tylko czekaa na kolejn podniesion fabrykant; byoby to dowodem na spisek Unii. Wyratowa przegranego czowieka z bezbolesnej prby samobjczej czy chroni si przed agonalnie bolesn reorientacj i rozpoczciem pracy od nowa jako zerogwiezdna? Wrciam na swoje posanie. Czy z powodu takiej decyzji odczuwaa wyrzuty sumienia? Nie. Czuam tylko niepoqj, e do koca nocy jeszcze daleko. Nie wiem, ile mino czasu, ale usyszaam, jak zjeda winda. Potem rozlegy si kroki. Czuam, e przyszli po mnie, ale ani drgnam na swoim posaniu. Nadeszo rozwietlenie, ale siostry nadal spay. W powietrzu nie byo czu zapachu stymuliny. W xice Yoony by obrazek wielkiego paacu czystokrwistych i sucych, ktrzy zasnli w nim przy posiq, szyciu czy gotowaniu. Przypomniaam sobie ten obrazek. Cisz zakci ledwo syszalny odgos. Zapaka? Potem syszaam tuk-tuk-tuk sonego.

Wstaam, podkradam si do drzwi i wyjrzaam ze spalni. wiata w kantynie paliy si poow mocy, ale nie byo adnych konsumentw; ani jeden Pomocnik nie zgosi si do pracy; na Otarzu nie byo Papy Songa, odmawiajcego Nieszpory. Tylko jaki czowiek w ciemnym garniturze trzyma qbek z kaw i pisa co w tym dziwnym wietle. Popatrzylimy na siebie; w kocu powiedzia mi dzie dobry, wyraajc nadziej, e czuj si lepiej ni ten biedak, Widzcy Rhee.

Egzekwer prawa? By szoferem, jak mi powiedzia. Mia na imi Chang, pan Chang. Prosiam o wybaczenie, ale nie znaam sowa szofer. Cichy go wytumaczy mi, e szoferzy prowadzili fordy Czonqw Rady i warstwy egzeqtywy. Szoferzy peni czasami rol posacw. Pan Chang mia dla mnie wiadomo, dla Sonmi~451, od jego wasnego Widzcego. Wiadomo stawiaa mnie przed wyborem: mogam opuci kantyn jeszcze tego ranka, wyj na Zewntrz i spaci Inwestycj Papy Songa w nowy sposb; albo te mogam pozosta u Papy Songa, poczeka, a Pomocnik Cho znajdzie Widzcego Rhee i wezwie egzekwerw z ich wchaczami DNA; czeka, a wyjdzie na jaw moje podniesienie i ponie konsekwencje. Trudno to nazwa wyborem. To by pierwszy wybr w moim yciu, i atwiejszy ni wikszo decyzji, jakie musiaam podejmowa od tego czasu. Pan Chang zoy swojego sonego, wrzuci qbeczek po kawie do mieciocigu i podszed do windy pomieszczenia mniejszego nawet ni higienery usugujcych, lecz ktre byo dla mnie niczym potne wrota. Pomylaam o Yoonie~939 lecej bez ycia w rogu, kiedy j zastrzelili. Spojrzaam przez pust kantyn na Punkt Centralny. Pan Chang powiedzia mi, ktry przycisk nacisn, eby pojecha w gr. Drzwi zasuny si, zamykajc za mn moje dotychczasowe ycie. Tuw nagle napar na moje nogi, ktre zrobiy si jak z waty, i przewrciam si. Pan Chang mnie zapa. Yoona te musiaa upa i wypuci chopca, gdy przeya takie samo dziaanie siy przy jedzie w gr. Pan Chang zapewni mnie, e kada podziemna fabrykanta czua to samo, jadc wind pierwszy raz. eby stumi nudnoci, przypominaam sobie sceny z Xigi wiata na Zewntrz. Pajcze strumienie, oceany lasw, jaskinie, guzowate wiee. Kiedy winda zwolnia, mj tuw prawie unis si w powietrze. Poziom zero oznajmi pan Chang. Drzwi rozsuny si, otwierajc przede mn wiat na Zewntrz. Niemal ci zazdroszcz. Prosz, opisz dokadnie, co zobaczya.

Zobaczyam Chongmyo Plaza w Czwartym Miesicu tu przed witaniem. Jaka bya ogromna! Po yciu pod kopu wszystko wirowao mi w gowie, cho plaza nie ma nawet piciuset metrw szerokoci. Woq wiecznych stp naszego Ukochanego Przewodniczcego piesznie chodzili konsumenci; krztali si zamiatacze ulic; taxwki trbiy klaxonami na inne pojazdy; fordy wypuszczay kby spalin; mierciarki wolno suny przy krawnikach; fordostrady, szerokie na osiem pasw, ze socami ustawionymi wzdu na supach, zadaszone osonami, tworzce kaniony o brzegach z betonu i szka; olepiajce, oguszajce reklawizory, sowa, setki logo; neonizowanych, amplifowanych; syreny, silniki, maszyny, obwody; dudnice chodniki; wiata o kadym nateniu i pod kadym ktem. Brakowao mi nazw na wszystko, co widziaam. Mogam zapyta jedynie: Co to...? Musiao ci to oszaamia. Oszaamia: trafne sowo. Tyle zapachw w powietrzu na Zewntrz; spaliny, kimczi, cieki, ciaa konsumentw. Jaka konsumentka mina mnie w biegu zaledwie o cal. Uwaaj, klonie! Znikna, zanim zdyam przeprosi. Wosy rozwiewa mi strumie powietrza z olbrzymiego, niewidocznego klimatyzera. Ulice to zarazem doskonae cigi powietrza wyjani pan Chang, prowadzc mnie przez chodnik do forda z lustrzanymi szybami. Wz podziwiaa trjka studentw; gdy zbliy si do niego pan Chang, wczyli si z powrotem w strumie konsumentw. Tylne drzwi odsuny si z sykiem. Szofer wpuci mnie do rodka. W przestronnym wntrzu siedzia zgarbiony pasaer z brod i pracowa na swoim sonym. Emanowa wadz, jak Logoman, lecz w znacznie wikszym stopniu. Uqcnam sqlona przy drzwiach, obserwujc zginajce si kostki jego palcw i niemod ju twarz; czekaam, a wyda mi jakie polecenie. Pan Chang uruchomi silnik i ford powoli wczy si do ruchu. Przez tylne okno widziaam, jak zote uki PapaSongu nikn pord setek logo innych korporacji. Niektre logo znaam z reklawizji; wikszo bya mi obca. Podziwiaam miasto nowych symboli, migajcych za szyb. Fordy przypieszay i zwalniay razem z naszym. Jaki to Widzcy zapobiega tysicu miertelnych wypadqw na minut? Ford zahamowa i straciam rwnowag. Czowiek z brod wymamrota, e nikomu nie bd przeszkadza, jeli usid. Niepewna, czy wanie wyda mi rozkaz, albo moe nawet zastawi puapk, przeprosiam za to, e nie znaam odpowiedniego Katechizmu.

 Moja obroa to Sonmi~451 powiedziaam, ale mnie zignorowa. Potar zaczerwienione oczy i zapyta pana Changa o prognoz pogody. Ciepo, bezchmurnie, lekki wiatr, odpowiedzia szofer, dodajc, e na fordostradzie jest due zagszczenie ruchu i nasza podr potrwa okoo ptorej godziny. Czowiek z brod spojrza na rolex i zakl. Nie ujechalimy daleko, gdy dogoni nas ryk; czuam narastajce przeraenie, e to Papa Song nadchodzi, by ukara mnie za ucieczk ze suby. Ale ryk powoli si oddala i przez tyln szyb dojrzaam unoszc si w grze czarn maszyn. Mczyzna z brod zapyta pana Changa, czy jego zdaniem to aero Egzekwerw, czy Jednomylnoci, czy te moe jaki Czonek Rady chce, eby wszyscy obywatele z niszych warstw wiedzieli, w czyim cieniu pokornie musz jecha. Pan Chang by zdania, e to Czonek Rady. Zapytaa, dokd ci wioz? Po co zadawa pytania, jeli odpowiedzi bd wymaga dugiego szeregu nastpnych pyta? Pamitaj, Archiwisto, nigdy nie widziaam adnego budynq od strony zewntrznej, nigdy te nie dowiadczyam transportu z miejsca na miejsce; a oto jechaam fordostrad, lustrzanym fordem, przez drugie pod wzgldem wielkoci Wspmiasto Nea So Copros. Dla mnie bya to nie tyle turystyczna wycieczka po innej zonie, ile podr w czasie a ja byam przybyszk z minionego stulecia. Ford zostawi z tyu miejsk oson na wysokoci Xiycowej Wiey i po raz pierwszy zobaczyam wit w wiecie na Zewntrz, nad grami Kangwon-Do. Ten widok oczarowa mnie i oszoomi; Prawdziwe Soce Urodzonego Pierwszego Przewodniczcego, roztopione soneczne wiato, petrochmury i Jego niebieska kopua, wysza i szersza ni cokolwiek, co mona wyrazi sowami. W reakcji brodatego czowieka szukaam odbicia swojego wasnego przestrachu i podziwu, lecz on wanie drzema. Nie mogam poj, jak Wspmiasto nie zamaro w bezruchu w obliczu takiego pikna. Co jeszcze przyqo twoj uwag? Za nami, pod oson, budynki sqliy si, a my przejedalimy teraz obok ogrodu uany. Pierzastej, paprotnej, zielonej jak wilgotny mech; jak staw; jak trawa. Cae jej akry, rosnce woq wirujcych niczym derwisze fontann. W PapaSongu zielone byy jedynie paseczki saaty i chlorofilowe szejki; wszystkie usugujce mylaymy, e ziele bya cenna jak zoto. Przed szybami forda przelizgiway si tcze. Bloxpalnie wyrastay wzdu fordostrady, kada z nich ozdobiona sztywn flag Nea So Copros. Wszystko, co wznosio si po bokach, nagle si urwao i przejedalimy teraz nad szerokim, krtym pasem, brunatnym jak nieczystoci. Zdobyam si na odwag, by zapyta pana Changa, co to jest. Rzeka Han odpowiedzia mi kierowca. Most Sngsu. Mogam tylko zapyta ponownie:

 A co to takiego? Tym razem, mamroczc, odpowiedzia mi brodaty mczyzna: Wodna fordostrada. Rozczarowanie nadao jego gosowi bezbarwny ton. Most to droga nad rzek. Woda w rzece i przejrzysty pyn tryskajcy z kraniqw dyspensera pod kopu wcale nie byy do siebie podobne jak dwie krople, przeciwnie, skrajnie si rniy, nie miaam jednak czasu na zbyt dugie zdumienie. Pan Chang wskaza na niski szczyt, wznoszcy si przed nami. Gra Taemosan. Czyli prosto od Papy Songa zabrano ci na uniwersytet Taemosan? Tak, by ograniczy skaenie experymentu. Droga wia si przez zalesiony teren. Cicho szumice szeregi powyginanych drzew byy dla mnie kolejnym dziwem wiata na Zewntrz. Dziesi minut pniej dotarlimy na paskowy kampusu. Szeciany budynqw walczyy ze sob o przestrze. Studenci i asystenci spacerowali wskimi drkami. Ford zatrzyma si pod skalnym nawisem, caym w zaciekach od deszczu i popkanym od soca. Pan Chang otworzy mi drzwi, ale brodaty pasaer spa dalej. Kamienne pyty byy pokryte czapami porostw, a woq po ziemi wiatr goni miecie. W powietrzu na Taemosan czuo si wiksz czysto, ni na dole, we Wspmiecie, lecz w holu wejciowym pod nawisem byo brudno i ciemno. Zatrzymalimy si u stp schodw w ksztacie podwjnej spirali. To dawny rodzaj windy wyjani pan Chang. Uniwersytet wiczy zarwno umysy studentw, jak i ich ciaa. Zatem po raz pierwszy w yciu, krok po kroq, pokonywaam si grawitacji, qrczowo trzymajc si porczy. Dwjka studentw, ktrzy schodzili aqrat po schodach, miaa si z mojej niezdarnoci; jeden z nich zaartowa: Prosz, ta osobniczka raczej nie bdzie prbowaa zbyt szybko rzuci si do ucieczki. Pan Chang ostrzeg mnie, ebym nie patrzya przez rami. Spojrzaam jednak i zawroty gowy mnie przewrciy. Gdyby mj przewodnik mnie nie zapa, pokoziokowaabym po schodach na sam d, do holu wejciowego. Wejcie na najwysze, szste pitro zajo nam kilka minut. Korytarz gwatownie koczy si drzwiami, lekko uchylonymi, na ktrych widniaa tabliczka z nazwiskiem Boom-Sook Kim. Pan Chang zapuka, lecz nikt nie odpowiedzia. Poczekaj tu na pana Kima powiedzia mi szofer. Szanuj go i bd mu posuszna, jak bya swojemu Widzcemu.

Wchodzc, chciaam zapyta pana Changa, jak prac mam wykona, ale szofer ju poszed. Po raz pierwszy w yciu byam cakiem sama. Jak ci si podoba twj nowy dom? Uderzy mnie wielki brud. Nasza kantyna bya zawsze nienagannie czysta, bo czysto jest jednym z Katechizmw. Natomiast lab Boom-Sook Kima, w ksztacie dugiej galerii, by zaqrzony, a w powietrzu unosi si zjeczay zapach cia czystokrwistych mczyzn. Papierzyska i odpadki wyleway si z koszw na mieci; przy drzwiach wisiaa tarcza strzelecka do qszy; wzdu cian ustawione byy lab-stoy, biurka przywalone stertami rnych przedmiotw, przestarzae sony i regay uginajce si od xiek. Oprawiony kodak, przedstawiajcy chopca rozpromienionego w umiechu nad zakrwawion panter nien, wisia nad jedynym biurkiem, na ktrym wida byo lady pracy. Brudne okno wychodzio na zaniedbany dziedziniec, gdzie na Otarzu staa posta caa pokryta zaciekami. Miaam nadziej, e to mj nowy Logoman, ale ani razu si nie poruszy. W ciasnym pokoiq przed gwnym pomieszczeniem labu znalazam posanie, higiener i przenon myjni parow. Kiedy miaabym jej uy? Czy wanie przegapiaam Nieszpory? Jaki Katechizm rzdzi tutaj moim yciem? Powietrze byo rozgrzane i przesycone qrzem. W moich genomicznie zamknitych porach czuam kucie. Mucha zataczaa z bzyczeniem leniwe semki. Patrzyam na ni jak w transie. Nigdy wczeniej nie widziaa owada? Tylko samoistnie zmutowane karaluchy; klimatyzer u Papy Songa wwiewa do wntrza rodek owadobjczy, wic jeeli jakie owady dostaj si tam wind, natychmiast umieraj, a pniej s zamiatane. Mucha uderzaa raz po raz o okno. Nie wiedziaam wtedy, e okna si otwieraj. Mucha przysiada na suficie. Dlaczego z niego nie spadaa? Usyszaam faszujcy piew; pop-song o Dziewcztach z Phnom Penh. Chwil pniej potnym kopniciem drzwi otworzy student w plaowych szortach, sandaach i jedwabnej koszuli, z cikimi torbami na ramionach. Zobaczy mnie i jkn: A ty co, na wit Korpokracj, tu robisz? Odsoniam obro. Sonmi~451, prosz pana. Usugujca u Papy Songa z... Cicho bd! Wiem, czym jeste! Mia abie usta i zbolay, modny wtedy wyraz oczu. Ale miaa tu si zjawi dopiero Pitego Dnia! Jeli przygupy z rejestracji myl, e odwoam piciogwiazdkow konferencj na Tajwanie, bo nie wiedz, jak czyta kalendarz... sorry, mog sobie possa larwy w jamie z ebol. Wrciem tylko po sonego i dyski do pracy. Nie bd niaczy experymentalnego klona, jeszcze w uniformie, kiedy mam okazj sponiewiera si

w Taipei. Mucha znowu uderzya o okno; student chwyci jak broszur reklamow i przecisn si obok mnie. Od uderzenia a podskoczyam. Bada rozmazan much, miejc si triumfalnie. Udajc opryszka, artobliwym tonem powiedzia: Potraktuj to jako ostrzeenie! Nie wiedziaam, czy mwi do mnie, czy do muchy. Nikomu nie uda si bezkarnie przechytrzy Boom-Sook Kima! Zwrci si do mnie: Nie dotykaj niczego, nigdzie nie chod. Mydo jest w przenonej lodwce. Dziqj Przewodniczcemu, e dostarczyli ci wczeniej arcie. Wrc Pitego Dnia. Jak teraz nie wyjad na lotnisko, spni si na aero. Zostaam sama. Za chwil znowu stan w drzwiach. Hej, ale ty w ogle mwisz, co? Kiwnam gow. Boom-Sook Kim przesadnie odetchn z ulg. Przewodniczcemu dziki! Ale na kady rodzaj debilizmu, jaki istnieje na wiecie, przypada jaki klonowaty kretyn z rejestracji, ktry wanie w tej chwili si nim wykazuje. Co miaa robi przez nastpne trzy dni? Nie miaam pojcia. Patrzyam, jak wskazwki rolexa poykaj godziny. Pamitaj, e jestemy genomowane, by sta na nogach przez dziewitnacie godzin bez przerwy. Mylaam o pani Rhee. Czy jako wdowa rozpaczaa, czy bya szczliwa? Kogo promuj na Widzcego pod Chongmyo Plaza Pomocnika Ahn czy Pomocnika Cho? Jake odlege wydawao mi si moje dawne ycie. Jakie tajemnicze wydawao si to nowe. Z dziedzica dobieg cichutki terkot. Dochodzi z krzeww pod Otarzem. Przyjrzaam si bliej i pierwszy raz w yciu zobaczyam prawdziwe ptaki, jasqki. Widziaam ptaki w 3D, ale nigdy w chmarze a tak bezadnej i nieokieznanej. Nadleciao aero i ptaki caymi setkami wzbijay si wyej. Dlaczego pieway? Dla kogo? Obserwowaam ptaki cay dzie, a niebo ogarno zaciemnienie i poqj uton w mroq. Moja pierwsza noc w wiecie na Zewntrz. W oknach po drugiej stronie dziedzica zapanowao rozwietlenie. Zobaczyam laby innych modych czystokrwistych, takie same jak Boom-Sooka; porzdniejsze gabinety, zajmowane przez profesorw; ruchliwe korytarze i cichsze przejcia. Nie widziaam natomiast ani jednej fabrykanty.

O pnocy wchonam torebk Myda, pooyam si na posaniu i bardzo zapragnam, eby bya przy mnie Yoona~939 i pomoga mi poj miriady dziww, jakie poznaam tego dnia. Kiedy si obudzia, pamitaa, gdzie jeste? W Mydle byo mniej amnezjad, a wicej sennofixu, ni u Papy Songa, wic spaam duej, ale obudziam si z janiejszym umysem. Pierwsza niespodzianka w moim drugim dniu na Zewntrz staa w drugim kocu pokoiq. Potna, ponadtrzymetrowa posta w pomaraczowym zasuwanym kombinezonie ogldaa xiki na pkach. Jego odsonita sqra na twarzy i szyi bya czerwona od poparze, miejscami zwglona na czarno, a miejscami wida byo na niej biae plamy, ale chyba mu to w ogle nie przeszkadzao. Obroa wskazywaa na to, e nie by czystokrwisty, ale nigdy nie widziaam fabrykanta takiego typu macierzystego i tak wielkiej postury. Nie daj tu stymuliny. Jego gos wydobywa si jakby z gbokiej jamy. Mia genomicznie usunite usta, a jego uszy chroniy osonki z substancji o strukturze podobnej do paznokci. Jak si budzisz, to si budzisz, szczeglnie kiedy twj podyplomant tak si obija, jak Boom-Sook Kim. Podyplomanci-egzecy s najgorsi. Zawsze kto im podciera tyki, od przedszkola do eutanazjum. Braqje im dyscypliny; nigdy nie myl o innych, wszyscy oni to jakie nieporozumienie. Ogromn doni o dwch kciukach wskaza niebieski kombinezon, mniejszy o poow od swojego. Ten jest dla ciebie, siostrzyczko. Kiedy przebraam si z mojego uniformu z PapaSongu w nowe ubranie, zapytaam, czy przysa go Widzcy albo Pomocnik, eby mnie przeorientowa. Nie odrzek poparzony olbrzym. Twj podyplomant i mj troch si qmpluj. Boom-Sook wpad do nas wczoraj i skary si, e za wczenie ci dostarczyli. Przyszedbym do ciebie jeszcze przed zaciemnieniem, ale podyplomanci na Wydziale Chirurgii Genomicznej pracuj do pna, nie tak jak leserzy z Psychogenomiki. Jestem Wing~027. Chod, sprawdzimy, dlaczego si tu znalaza. Rolex na cianie labu mia dla mnie drug niespodziank: spaam cae sze godzin. Wing~027 usiad przy biurq Boom-Sooka i wczy sonego, nie zwracajc uwagi na moje protesty, e podyplomant zakaza mi cokolwiek rusza. Wing wczy ekran: pojawia si na nim Yoona~939. Wing przesuwa palcem po rzdach sw. Mdlmy si do Urodzonego Przewodniczcego, eby Boom-Sook ju nigdy nie popeni tego bdu... Zapytaam Winga, czy umie czyta. Wing powiedzia mi, e kady byle jak stworzony czystokrwisty potrafi czyta, wic precyzyjnie zaprojektowany fabrykant powinien nauczy si czyta z atwoci. Na sonym pojawia si jaka Sonmi. Wing przeczyta:

 Cerebralne przeskalowanie fabrykanty obsugi w warunkach spalni: analiza wykonalnoci. Studiumprzypadq Sonmi~45l. Autor: Boom-Sook Kim. Tylko teraz, dlaczego zastanawia si Wing bezmzgi podyplomant-egzek mierzy a tak wysoko? Jakiego typu fabrykantem by Wing~027? Milicjerem? Jak si chwali, by katastrofantem. Dziaamy na pustkowiach tak skaonych albo radioaktywnych, e czystokrwici gin tam jak bakterie w chlorze. Nasze mzgi maj drobne genomiczne udoskonalenia: musimy samodzielnie myle. Dziki naszej orientacji umiemy wicej, ni czystokrwici naucz si na uniwersytetach. I poka mi czystokrwistego, ktry przeyje to. Odsoni do okcia straszliwie poparzon rk. Mj podyplomant robi doktorat z ognioodpornoci tkanek. Nie wiedziaam nawet, co to s pustkowia. Wing~027 opowiedzia, jak napromieniowane lub te toxyczne pasy ziemi ograniczaj mila za mil Strefy Konsumpcji i Produkcji. Jego opis mnie przerazi, ale katastrofant widzia to w innym wietle. Dzie, w ktrym caa Nea So Copros bdzie upustkowiona, stanie si dniem fabrykantw. Brzmiao to jak odstpstwo. Jeli owe pustkowia byy w wiecie tak rozlege, zapytaam, dlaczego nie widziaam ich, jadc fordem? Wing~027 wyczy sonego i zapyta mnie, jak duy wedug mnie jest wiat. Nie byam pewna, ale wieziono mnie tu, na gr, a z Chongmyo Plaza, wic musiaam widzie jego wiksz cz. Olbrzym kaza mi i za sob i ruszy do drzwi. Zawahaam si: Boom-Sook zakaza mi chodzi gdziekolwiek. Wing~027 surowym gestem kiwn na mnie rk. Jeli chcesz przetrwa duej, Sonmi~451, musisz sama stworzy sobie wasne Katechizmy. Przerzuci mnie przez poparzone rami, zanis wzdu korytarza z dugim szeregiem okien, za wski rg i w gr po zaqrzonych spiralnych schodach, gdzie uderzeniem pici otworzy zardzewiae drzwi. Olepio mnie poranne soce; wiatr uderzy mnie w twarz i szarpn za wosy. Jestemy na dachu Wydziau Psychogenomiki, oznajmi Wing~027, stawiajc mnie na tarasie obok siebie. Chwyciam si balustrady: sze poziomw niej rs ogrdek kaktusw, midzy ich kolcami ptaki poloway na owady; osiem poziomw niej w d zbocza by pooony parking, w poowie zastawiony fordami; dziesi poziomw niej znajdowa si tor do wicze sportowych, woq ktrego staa masa studentw w uniformach; pod nim bya plaza konsumentw; jeszcze niej las, schodzcy a do rozlanego, czarno-neonowego Wspmiasta, jego drapaczy chmur, bloxpalni, rzeki Han, a na kocu, na tle poznaczonego aerami

wschodzcego soca, falujc lini wznosiy si gry. Wing mwi swoim mikkim, poparzonym gosem: W porwnaniu z caym wiatem, Sonmi~451, to, co tutaj widzisz, to jak ten may kamyk. Mj umys prbowa poj ten ogrom, ale nie sprosta; nie wiedziaam nawet, czego potrzebowaam, by ogarn w bezmiar. Wing odrzek, e potrzebna mi bya inteligencja: podniesienie mi j zapewni. Potrzebny by mi czas: lenistwo Boom-Sook Kima da mi duo czasu. Ale potrzebowaam take wiedzy. Zapytaam, gdzie mona znale wiedz. Musisz nauczy si czyta, siostrzyczko odpar. Czyli to Wing~027, a nie Hae-Joo Im ani Czonek Rady Mephi, naucza ci pierwszy? Wing~027 nauczaby mnie dalej, ale nasze drugie spotkanie byo zarazem ostatnim. Mojego pierwszego dnia, na godzin przed zaciemnieniem, przyszed z powrotem do labu Boom-Sooka, eby przynie mi odgubionego sonego, wstpnie zaadowanego kadym moliwym moduem autodydaktu w ksztaceniu korpokracyjnym. Katastrofant pokaza mi, jak sony dziaa, a potem ostrzeg, ebym nigdy nie dopucia, by jaki czystokrwisty zobaczy, e gromadz wiedz, bo taki widok ich przeraa, a przeraony czystokrwisty jest zdolny do wszystkiego. Gdy Pitego Dnia Boom-Sook wrci z Tajwanu, opanowaam ju sposb uywania sonego i ukoczyam szko podstawow. Gdy nadszed Szsty Miesic, ukoczyam gimnazjum dla egzeqw. Na Twojej twarzy widz powtpiewanie, Archiwisto, lecz nie zapominaj, e byam wygodnia usugujc, ktra wanie trafia na bankiet. Mj apetyt rs w miar jedzenia. cieki wiedzy sonego wiody mnie przez uniwersytet i biblioteki korpokracji. Jestemy tylko tym, co wiemy. Wcale nie wtpi w to, Sonmi. Swoim umysem, mow... ca sob dowodzisz powicenia nauce, i to wielkiego. Nie rozumiem tylko, dlaczego Boom-Sook zostawia ci tyle czasu na nauk? Jako syn egzeka, z pewnoci nie by tajnym Abolicjonist. Przeprowadza na tobie jakie experymenty potrzebne mu do doktoratu? Boom-Sook Kima nie interesoway experymenty, tylko picie, hazard i strzelanie z qszy. Jego ojciec by egzekiem w Instytucie Genomiki w Kwangju; kiedy lobbowa nawet w sprawie przyjcia go do Rady Ducze, ale jego syn obniy warto rynkow rodu Kim. Wic jak Boom-Sook planowa uzyska doktorat?

Opacajc pewnego akademika, by uoy mu doktorat ze swoich wasnych rde; ulubiona droga do sukcesu podyplomantw z warstwy egzeqtywy. Substancje chemiczne odpowiedzialne za podniesienie Yoony~939 i moje miay uprzednio opracowane formuy, podobnie jak zawczasu sformuowane byy wyniki i wnioski experymentu. Boom-Sook nie potrafiby nazwa biomoleqlarnych waciwoci pasty do zbw. W cigu dziewiciu miesicy nie wyznaczy mi adnych experymentalnych zada ciszych ni sprztanie labu i parzenie mu herbaty. Nowe dane mogyby zamci w tych, ktre qpi; ryzykowaby wtedy, e oszustwo wyszoby na jaw. Moja obecno bya mu potrzebna o tyle, e dodawaa jego poczynaniom wiarygodnoci. Takie wanie, jak si nauczyam, byy warunki mojego nowego ycia i takie mi odpowiaday; nie ma porwniania z kantyn Papy Songa. Pod czst nieobecno mojego podyplomanta mogam ksztaci si bez obawy, e kto mnie zdemasqje. Co drugi dzie Boom-Sook przychodzi do labu okoo czternastej, eby skopiowa kolejn parti wybranych danych na swojego sonego. Czy naukowy opieqn Boom-Sook Kima by wiadom popenianego plagiatu? Profesorowie zbyt ceni sobie etat na uczelni, by ujawnia skandale z udziaem synw przyszych Czonqw Rady. Czy Boom-Sook nigdy z tob nie rozmawia... nie nawizywa z tob adnego kontaktu? Zwraca si do mnie, jak czystokrwici mwi do kotw. Bawio go, gdy rzuca w moj stron pytania, jakie uznawa za cakowicie dla mnie niezrozumiae: A twoim zdaniem, Sonmi, powinienem powiedzie ojcu, eby si pocaowa w dup? W swoj dup demokraty?. Albo: A powiedz mi, Sonmi, twoim zdaniem warto lazurowa sobie zby? A moe szafir to tylko przejciowa moda?. Nie spodziewa si rzeczowej odpowiedzi; nie wyprowadzaam go z bdu. Moja odpowied tak wesza mi w nawyk, e Boom-Sook przezwa mnie Nie-wiem-prosz-pana~451. Czyli przez dziewi miesicy nikt nie dostrzeg twojej gwatownie rosncej wiadomoci? Jedynymi gomi, ktrzy regularnie odwiedzali Boom-Sook Kima, byli Min-Sic i Fang. Prawdziwego imienia Fanga nigdy przy mnie nie wymieniali. Przechwalali si nowymi fordami i suzukami i grali w pokera. Opisywanie, jak wygldali, mija si z celem: co miesic poddawali si twarzebie. aden z ich trjki nie nalea do tych czystokrwistych, ktrzy zauwaaj fabrykantw poza wylgarni Huamdonggil. Gil-Su Noon, ssiad Boom-Sooka, podyplomant z niszej warstwy, utrzymujcy si ze stypendium, od czasu do czasu wali w cian, skarc si na haas, ale trjka egzeqw odpowiadaa mu jeszcze goniejszym waleniem. Widziaam go tylko raz czy dwa.

Co tojest poker? To gra w karty, w ktr grywaj kamcy wyzysqjcy si nawzajem, lecz udajcy przyja. Podczas sesji pokera Fang wygra tysic dolarw z Dusz Boom-Sooka i Min-Sica. Kiedy indziej Boom-Sook mwi mi, ebym wysza, a oni zaywali narkotyki egzeqw; gdy by natoxowany, mwi, e go denerwuj. Szam wtedy na dach wydziau, siadaam w cieniu zbiornika wody i patrzyam, jak jerzyki poluj na olbrzymie komary, a robio si ciemno, wtedy caa trjka podyplomantw sza do domu. Dlaczego ju nigdy nie spotkaa Winga~027? Pewnego parnego popoudnia, trzy tygodnie po moim przyjedzie do Taemosan, kto zapuka do drzwi i Boom-Sook musia oderwa si od katalogu twarzeby. Jak ju wspominaam, niezapowiedziani gocie zjawiali si rzadko. Wchodcie! powiedzia Boom-Sook, chowajc katalog pod tomem Genomiki Praktycznej. W przeciwiestwie do mnie nigdy jej nie przeczyta. ylasty, chudy student uchyli drzwi czubkiem stopy. Boom-Boom powiedzia do Boom-Sooka. Mj podyplomant skoczy na rwne nogi; usiad znowu; a potem zgarbi si, rozwalony. Cze, Hae-Joo udawa pen swobod co jest? Go powiedzia, e po prostu przechodzi i wpad, eby si przywita. Usiad na krzele, ktre podsun mu Boom-Sook. Suchajc ich rozmowy, dowiedziaam si, e Hae-Joo Im chodzi z Boom-Sookiem w szkole redniej do jednej klasy, a teraz studiowa na Wydziale Jednomylnoci w Taemosan. Kazano mi przynie Hae-Joo szklank herbaty, a oni rozmawiali tymczasem o nieistotnych sprawach. Wtedy go zapyta: Pewnie syszae ju o swoim przyjacielu Min-Sicu? Mia dzi straszny dzie. Boom-Sook najpierw zaprzeczy, jakoby Min-Sic by jego przyjacielem, a potem zapyta, dlaczego ten dzie by niby taki straszny. Jego fabrykanta, Winga~027, spalio na skwarki. Okazao si, e Min-Sic pomyli plus z minusem na etykiecie butelki z atwopalnymi alkaliami. Mj podyplomant umiechn si krzywo, zachichota, a potem wybuchn miechem. Hae-Joo zrobi wtedy co niezwyczajnego: spojrza na mnie.

Dlaczego niezwyczajnego? Czystokrwici zawsze nas widz, ale rzadko na nas patrz. Duo pniej Hae-Joo przyzna, e by ciekaw mojej reakcji. Boom-Sook niczego nie zauway: zastanawia si nad wysokoci odszkodowania, jakiego zada korporacja sponsorujca badania Min-Sica. W jego wasnych badaniach, do ktrych nikt mu si nie wtrca, mg sobie spokojnie rozwali po drodze jednego czy dwch fabrykantw. Czua... no wanie, co czua? al? Bl? Wcieko. Wycofaam si do pokoiq. My, fabrykanci, nie mamy ani sposobw, ani prawa wyraania emocji, ale twierdzenie, e nie potrafimy ich odczuwa, jest powszechnie panujcym mitem. Wing~027 wart by dwudziestu Min-Sicw, bez dwch zda; z powodu aroganckiej lekkomylnoci egzeka zgin mj jedyny przyjaciel w Taemosan, a Boom-Sook okreli to jako histerycznie mieszne. Wcieko hartuje wol ze stali. Teraz wiem, e w dzie by pierwszym krokiem do moich Deklaracji; do tej wiziennej celi; i do Latarni. Co si z tob dziao w czasie letniej przerwy? Zgodnie z przepisami, Boom-Sook powinien odda mnie do spalni-przechowalni, by unikn skaenia dowiadczalnego obiektu. Na szczcie, mj podyplomant tak si zapali, eby pojecha na polowanie na osie-fabrykanty na Hokkaido we wschodniej Korei, e cakiem o tym zapomnia; albo te zakada, e kto z niszej warstwy zrobi to za niego. Zatem pewnego letniego poranka obudziam si i odkryam, e cay budynek jest zupenie pusty. Z ruchliwych dotd korytarzy nie dochodziy adne odgosy, nie rozlega si dzwonek, nie byo ogosze, nawet klimatyzery wyczono. Ogldane z dachu Wspmiasto kbio si, dymio i pdzio, a cae mrowie aer zostawiao na niebie smugi wyzieww, ale kampus by znacznie cichszy i spokojniejszy ni zazwyczaj. Parkingi fordw byy w poowie puste. Robotnicy budowlani zmieniali w upalnym socu nawierzchni owalnego placu. Potem wpadam na pomys, eby sprawdzi kalendarz w sonym, i dowiedziaam si, e dzisiaj zaczy si wakacje. Zamknam na zasuw drzwi labu i schowaam si w pokoiq. Przez pi tygodni w ogle nie wychodzia z labu Boom-Sooka? Ani razu? Ani razu. Bardzo si baam, e odbior mi mojego sonego. Kadego Dziewitego Dnia stranik sprawdza drzwi labu. Czasem syszaam, jak Gil-Su Noon pracuje w ssiednim labie. Opuciam aluzje i nie wczaam w nocy solarw; Myda miaam wystarczajco duo na cay ten okres. Ale to pidziesit dni nieprzerwanej samotnoci.

Przez te cae pidziesit dni mj umys poznawa wzdu, wszerz i w gb nasz qltur. Pochonam dwanacie textw mylicieli: Siedem dialektw Jong-Ila, O zaoeniu Nea So Copros Pierwszego Przewodniczcego, Histori Star admiraa Yenga; znasz ca ich list. Bilbliografie w nieocenzurowanej wersji Komentarzy naprowadziy mnie na mylicieli przedstarciowych. Biblioteka odmwia oczywicie realizacji wielu zamwie, ale zdoaam zdoby dwch Optymistw przetumaczonych z pnoangielskiego, Orwella i Huxleya; i Satyry na demokracj Waszyngtona. Czy teoretycznie suya jeszcze jako egzemplarz do doktoratu Boom-Sooka, kiedy wrci na drugi semestr? Tak. Nadesza moja pierwsza jesie; zgromadziam sekretny zbir pomiennie rudych lici, ktre wiatr podrywa na dachu wydziau. Gdy sama jesie wesza ju w swj schyek, moje licie straciy kolor. Noce stay si mrone; nawet w godzinach przy wietle dziennym wiat by sqty mrozem. Zimno byo kolejnym intrygujcym doznaniem po nieodmiennie ciepej kantynie. Popoudniami Boom-Sook drzema przez wikszo czasu na termopolu, ogldajc 3D. Latem straci due sumy dolarw na wtpliwych inwestycjach, a poniewa ojciec odmwi spacania jego dugw, mj podyplomant by w fatalnym nastroju. Przed jego wybuchami furii mogam broni si jedynie udajc cakowit pustk i obojtno. Jak zareagowaa na nieg? nieg jest pikny. Pierwszy nieg spad w zeszym roq bardzo pno, w Pierwsz noc Dwunastego Miesica. Obudziam si przed witem i patrzyam oczarowana, jak patki niegu tworz aureol woq noworocznych lampek ozdabiajcych okna na dziedzicu. Zarola pod zaniedbanym pomnikiem uginay si pod cik czap niegu; pomnik nabra komicznego majestatu. W pwietle niena biel przybiera odcienie sinofioletowych bzw. Chyba mniej wicej wtedy pojawi si profesor Mephi? Tak. W Wieczr Sextetu. Boom-Sook, Min-Sic i Fang wpadli do labu pno, z wypiekami od narkotyqw i pokadali si ze miechu. Byam w pokoiq i ledwo zdyam ukry sonego. Boom-Sook mia na gowie biret, a Min-Sic trzyma przed sob kosz orchidei o woni mity, niemal tak wielki, jak on sam. Rzuci kwiaty w moj stron, mwic: Patki dla Spooni, Sponni, Sonmi, czy jak tam jej na imi... Fang przeszuka szafk, w ktrej Boom-Sook trzyma sodu, i rzuci przez rami trzy butelki. To jakie kocie szczyny. Skrzywi si. Min-Sic zapa dwie, ale jedna rozbia si na pododze, co wywoao salwy miechu.

 Posprztaj, Kopciuchu! Boom-Sook klasn na mnie w rce, a potem udobrucha Fanga, mwic, e otworzy butelk najlepszego sodu, bo przerwa Sextetu jest przecie tylko raz do roq. Zanim pozamiataam rozbite szko, Min-Sic zdy znale disneja z gejowskim porno w 3D. Ogldali go z upodobaniem, sprzeczajc si na temat jego zalet i realizmu, i pijc lepsze sodu. Tej nocy wszyscy, a szczeglnie Fang, pili z jak brawur, ktra mnie denerwowaa. Schowaam si w pokoiq. Syszaam stamtd, jak Gil-Su Noon, stojc w drzwiach labu, prosi trjk imprezujcych podyplomantw o cisz. Podgldaam. Min-Sic przedrzenia Gil-Su z powodu jego oqlarw i zapyta, dlaczego rodzina nie moe skombinowa dolarw, eby skorygowa mu krtkowzroczno. Boom-Sook poradzi, eby Gil-Su wsadzi sobie eb w dup, jak chce mie spoqj w ostatni dzie Semestru Starego Roq. Fang zapowiedzia, e poprosi ojca, eby nasa na klan Noonw kontrol podatkow. Gil-Su Noon wcieka si przy drzwiach, ale w kocu poszed sobie, kiedy trjka egzeqw obrzucia go liwkami i zacza jeszcze bardziej go obmiewa. To chyba Fang kierowa ich band. Tak, to prawda: potrafi doskonale rozpozna ludzkie saboci, wedrze si przez nie do wntrza i wykorzystywa ludzi. Bez wtpienia jest teraz wzitym prawnikiem w jednej z dwunastu stolic. Owej nocy postanowi podrani si z Boom-Sookiem, machajc butelk sodu przed kodakiem ze nien panter. Na jak ogupiae zapyta Fang genomowano te drapieniki, e turyci mogli na nie bezpiecznie polowa? Bolenie ubodo to dum Boom-Sooka, ktry odpar natychmiast, e polowa wycznie na zwierzta, ktrych dziko genomicznie podkrcano. Razem z bratem podchodzili t panter przez wiele godzin w rezerwacie w Dolinie Katmandu, a wreszcie osaczone zwierz skoczyo bratu do garda. Boom-Sook powali je jednym strzaem. Jeszcze w powietrzu bet trafi besti w samo oko. Fang i Min-Sic przez chwil udawali, e s peni podziwu, a potem znowu wybuchli miechem. Min-Sic tupa nogami w podog i mwi: Qrde, we nie ciemniaj, Kim! Fang przyjrza si bliej kodakowi i stwierdzi, e chyba jest podrasowany cyfrowo. Boom-Sook z powag namalowa twarz na syntetycznym melonie, napisa Fang wzdu malowanej brwi i ustawi owoc na stercie czasopism przy drzwiach. Podnis qsz z biurka, stan przy najdalszym oknie i wycelowa. Fang zamacha rkoma i zawoa: Nie-nie-nie-nie-nie-nie-nie-nie!, twierdzc,

e melony nie rzuc si myliwemu do garda, jeli w nie nie trafi. Czyli, e Boom-Sook nie czuje dostatecznie duego napicia. Kiwn na mnie, ebym stana przy drzwiach. Zrozumiaam jego zamiar i prbowaam odwoa si do mojego podyplomanta, ale Fang przerwa mi, ostrzegajc, e jeli nie zrobi, co kae, Min-Sic zostanie tu i bdzie wydziela mi Mydo. Min-Sicowi zrzeda mina: zrozumia grob Fanga. Wbi mi w rk paznokcie, zaprowadzi pod drzwi, woy mi na gow biret, narysowa na melonie pysk kota i postawi owoc na birecie. I jak, Boom-Sook podpuszcza dalej twierdzisz, e nigdy nie chybiasz? Znajomo Boom-Sooka z Fangiem polegaa tak naprawd na nienawici i pogardzie. Jasne odpar. Prosiam mojego podyplomanta, eby tego nie robi. Boom-Sook podnis qsz i nakaza, ebym nawet nie drgna. Bysn stalowy grot beta. Gupio i bezcelowo byoby umrze dla zabawy chopcw, ale fabrykanci nie mog dyktowa warunqw. Brzk zwalnianej ciciwy, powietrze przeci wist i bet wbi si w misz melona; owoc chrupn i stoczy si z biretu. Min-Sic z umiechem bi brawo, majc nadziej, e rozaduje atmosfer. Ulga, jak odczuam, pozwolia mi zapomnie o upokorzeniu. Wcale nie trzeba nie wiadomo jakiego oka, eby trafi w wielki melon prychn Fang. Zreszt, prosz unis melon nie trafie kici w oczko. Mango cign bdzie celem z pewnoci duo godniejszym myliwego, ktry podobno potrafi tak wiele, prawda? Boom-Sook wycign qsz w stron Fanga, eby sam pokaza, jak umie strzela; e strzela przynajmniej tak samo dobrze i trafi w mango z pitnastu kroqw. Nie ma sprawy. Fang wzi qsz i kaza mi stan z powrotem, gdzie staam. Prosz pana... zaczam baga w desperacji. Sied cicho warkn Boom-Sook, rysujc oko na mango. Fang odliczy kroki i nacign qsz. Zaniepokojony Min-Sic ostrzeg kolegw, e w razie mierci osobnika experymentalnego sama papierkowa robota do odwalenia moe potem czowieka zabi. Fang dugo mierzy. Jego rka draa. Mango wybucho i sok zala cian. Wiedziaam, e to nie znaczyo, e mog ju spokojnie odetchn. Fang dmuchn na qsz.

 Melon z trzydziestu kroqw, mango z pitnastu... Podnosz stawk... liwka z dziesiciu. Zaznaczy, e liwka i tak jest wiksza od oka pantery, ale doda, e jeli Boom-Sook chce, moe przyzna, e ciemnia, i zrezygnowa z prby. Min-Sic i on sam uznaj wtedy rozdzia za zamknity, na cae dziesi minut. Boom-Sook rozwaa, co jest dla niego waniejsze moje bezpieczestwo czy wasny honor. Uoy mi ostronie liwk na gowie i kaza mi by absolutnie nieruchomo. Odliczy dziesi kroqw, zaadowa i wymierzy. Czuam miertelny strach. Gil-Su znowu waln w drzwi. Id std, mylaam. Nie rozpraszaj go... Boom-Sookowi chodzia szczka, kiedy naciga qsz. Walenie byo coraz mocniejsze. Fang rzuca przeklestwa o genitaliach Gil-Su i o jego matce. Boom-Sook przewierca wzrokiem liwk na mojej gowie. Kostki palcw cakiem mu zbielay. Od ciosu gowa a mi odskoczya; bl zatopi mi ky w uchu; drzwi za mn gwatownie otworzyy si na ocie. Podniosam wzrok: Boom-Sook, Min-Sic i Fang mieli taki wyraz twarzy, jakby w drzwiach stano fatum. Przez chwil ciekawo zaguszya narastajcy w mojej gowie przeraliwy bl. W progu sta czowiek z brod, zadyszany i wcieky do granic. Na paszczu mia skorup ze niegu i lodu. Czonek Rady Mephi? Profesor Jednomylnoci, architekt rozwizania kwestii Kalifornijskich Uciekinierw, odznaczony przez Nea So Copros Medalem za Wybitno, monograf Tu-Fu i Li-Po; Czonek Rady Mephi. W pierwszej chwili go nie poznaam. Co ciekao mi po szyi i plecach. Otaram rk ucho i bl wgryz si gbiej; palce miaam cae w byszczcym szkaracie. Gos Boom-Sooka dra: Czonq Rady, my... Ani Fang, ani Min-Sic nie starali si przyj mu z pomoc. Czonek Rady przycisn do mojej szyi czyst jedwabn chusteczk i poleci mi trzyma j ze staym naciskiem. Z wewntrznej kieszeni wyj podrcznego sonego. Panie Chang powiedzia do aparatu i teraz poznaam w nim sennego pasaera, ktry towarzyszy mi w podry z Chongmyo Plaza osiem miesicy temu. Wezwa szybk pomoc

medyczn. Zwrci si teraz do podyplomantw, mwic, e Rok Wa rozpocz si dla nich wyjtkowo z wrb. Powiedzia, e Min-Sicowi i Fangowi rada dyscyplinarna przele not obcieniow, po czym kaza im odej. Obydwaj ukonili si i piesznie wyszli. Min-Sic zostawi paszcz na termopolu, ale nie wrci po niego. Boom-Sook wyglda na niepocieszonego i niepomiernie ualajcego si nad sob. Mj wybawca pozwoli podyplomantowi pocierpie jeszcze kilka seqnd, nim zapyta: Do mnie te zamierzasz z tego czego strzeli? Boom-Sook Kim zobaczy, e cigle trzyma w rq obciajc go qsz i odrzuci j, jakby miaa sto celsjuszy. Czonek Rady Mephi zbada wzrokiem lab, wchajc szyjk butelki sodu. Jego uwag odwrcia omionoga scena gwatu w 3D. Boom-Sook histerycznie przyciska guziki pilota, upuci go, podnis, nacisn STOP, wycelowa pilota jeszcze raz, dokadniej, nacisn STOP. Pozorny spoqj Czonka Rady by zastraszajcy; profesor chcia usysze wyjanienia Boom-Sooka, dlaczego uywa wydziaowej experymentalnej fabrykanty do wiczenia strzaw z qszy. Te jestem ciekaw jego wyjanie. Boom-Sook prbowa wszystkiego. Niewybaczalnie upi si w Wieczr Sextetu; bardzo niewaciwie ustali priorytety; zignorowa symptomy stresu; nierozwanie wybra przyjaci; zapdzi si w prbach przywoania do porzdq aroganckiej fabrykanty; to wszystko wina Fanga. By tak nieprzekonujcy w kadym z tych wyjanie, kama tak nieudolnie, e sam siebie zdradzi. Pan Chang przyby z medboxem, wysprejowa mi ucho, przyoy koagulant i zaklei opatrunkiem. Podyplomant zapyta, czy ucho mi si zagoi. W odpowiedzi Czonek Rady Mephi odpar, e praca nad doktoratem Boom-Sooka zostaje zakoczona. Ex-podyplomant zblad z przeraenia, gdy dotary do niego konsekwencje tego, co si stao. Pan Chang ucisn mi serdecznie zalan krwi rk i powiedzia, e mam oderwane ucho. Medyk wymieni je jutro rano. Oczami wyobrani widziaam ju, co mnie czeka ze strony Boom-Sooka, gdy tylko zostaniemy sami, ale pan Chang powiedzia, e razem z Czonkiem Rady Mephi odwioz mnie do nowego domu. Miaam wyj razem z nimi. Musiao ci to bardzo ucieszy. Tak, ale chodzio te o mojego sonego. Jak go miaam ze sob zabra? Nie przychodzi mi do gowy aden plan, wic potulnie kiwnam gow, w nadziei, e moe zdoam go odzyska w czasie Przerwy Sextetalnej. Jak Czonek Rady wytumaczy przyjcie ci z pomoc w sam por?

Nie pytaam; mj wybawca wyjani mi to dopiero pniej. Moj uwag pochaniay spiralne schody do holu wejciowego; schodzi jest trudniej ni wchodzi. Wirujce i falujce patki niegu rozbijay si o szyb w holu. Pan Chang mia dla mnie paszcz z kapturem i par skejtnajqw. Czonek Rady Mephi z humorem pochwali pana Changa za doskonay wybr wzoru w paski zebry. Pan Chang odrzek, e paski zebry byy tej zimy bardzo en vogue w najbardziej stylowych dzielnicach Lhasy. Czonek Rady Mephi powiedzia, e zostan przewieziona na Wydzia Jednomylnoci na zachodnim kracu kampusu, przepraszajc, e pozwoli tym trzem tchrzom z egzeqtywy igra z moim yciem. Pogoda uniemoliwia szybsz interwencj. Nie byam pewna, jak mam odpowiedzie, wic potulnie, jak dobrze wyorientowana fabrykanta, odrzekam: Tak, prosz pana. Chodniki i dziedzice kampusu zapeniay tumy witujce Wieczr Sextetu. Pan Chang nauczy mnie, jak szura nogami po ziarnistym lodzie, eby nie straci przyczepnoci. Patki niegu osiaday mi na rzsach i w dziurkach od nosa. Kiedy spogldaam w niebo, czuam, e lec w gr. Bitwy na qlki niene ustaway, gdy zblia si profesor Mephi; walczce strony kaniay mu si. Ukryta pod kapturem rozkoszowaam si wasn anonimowoci. Przechodzc przez dziedziniec, usyszaam muzyk. Nie adn reklawizj i nie pop-song, ale dwik, czysty, powracajcy echem. Czonek Rady Mephi zauway, jak mnie to zafascynowao, i objani, e to ludzki chr. Zatrzymalimy si na minut, eby si wsucha. Dwch egzekwerw prawa, trzymajcych stra przy Wydziale Jednomylnoci, zasalutowao i wzio od nas paszcze. Bogactwo tego budynq byo dla mnie czym cakowicie nowym; jego wyposaenie byo rwnie wystawne, jak wntrze Wydziau Psychogenomiki spartaskie. Wzdu wyoonych chodnikiem korytarzy wisiay rzdy luster z epoki Dzong Ila, stay urny krlw Silli i 3D bohaterw Jednomylnoci. Czonek Rady Mephi wymienia po kolei ich imiona. W windzie znajdowa si kandelabr, ktry recytowa Katechizmy Jednomylnoci, ale Czonek Rady Mephi powiedzia mu, eby by cicho. Winda otworzya si, ukazujc lecy lekko poniej jej poziomu przestronny, toncy w pmroq apartament, jakby wyjty z jednej z reklawizji dla wyszych warstw. Ogie w 3D migota w centralnym kominq, a woq, magnewitujc, unosiy si meble. Przez dwie ciany z lustrzanego szka roztacza si oszaamiajcy widok na Wspmiasto, przesonite jasn mgiek padajcego niegu. Na wewntrznych cianach wisiay obrazy. Zapytaam Czonka Rady, czy to jego gabinet. Mj gabinet jest pitro wyej odpar. To jest twj nowy dom. Pan Chang kiwn gow i poradzi, ebym zaprosia goci, by usiedli. Pokornie poprosiam Czonka Rady Mephiego o wybaczenie; nigdy wczeniej nie miaam

goci, wic moje maniery nie byy zbyt wyszukane. Magnewitacyjna sofa zakoysaa si lekko pod ciarem Czonka Rady; powiedzia mi, e jego synowa specjalnie dla mnie zmienia wystrj wntrza. Wybraa ptna Rothko w nadziei, e wprowadz reflexyjny nastrj. To kopie oryginaw moleqa po moleqle zapewni, cho nie miaam pojcia co to jest Rhotko mimo e niektrzy s zdania, e w naszym wiecie nie zachowa si ani jeden orygina. W stylu artysty pobrzmiewa chyba echo twojego wasnego pooenia, Sonmi~451; malowa tak, jak wiat musz widzie niewidomi. Oszaamiajcy wieczr najpierw qsze, a zaraz potem historia sztuki... W rzeczy samej, ale wieczr si na tym nie skoczy. Profesor wyrzuca sobie, e nie dostrzeg mojego potencjau, gdy jecha ze mn fordem z Chongmyo Plaza. Zakadaem, e bya zwykym ppodniesionym experymentem, skazanym na umysow dezintegracj w cigu kilq tygodni. Jeli mnie pami nie myli, nawet si zdrzemnem. Mam racj, panie Chang? Prosz powiedzie, jak byo. Ze swego stanowiska przy windzie pan Chang potwierdzi, e jego pan pozwoli w czasie podry odpocz zmczonym oczom. Czonek Rady wzruszy ramionami. Na pewno cay czas zastanawiasz si, co takiego zrobia, e si tob zainteresowaem, Sonmi? Jego sowa brzmiay, jak znaczcy ucisk rki; no poka si ju, wiem, e tam jeste. Albo jak puapka. Udaam grzeczne niezrozumienie. Z wyrazu twarzy Mephiego, wiadczcego, e czu si wspwinny, zrozumiaam, e nie ma mi za ze mojej ostronoci. Powiedzia, e w Taemosan studiuje trzynacie tysicy studentw, ktrzy w kadym semestrze generuj ponad dwa miliony bibliotecznych zamwie. W wikszoci prosz o podrczniki i artyqy zwizane z programem qrsw. Reszta zamwie dotyczy wszystkiego od nieruchomoci do qrsw giedowych, od sportowych fordw do steinweyw, od jogi po ptaki w klatkach. Chodzi o to, Sonmi, e dopiero czytelnik o prawdziwie eklektycznych zainteresowaniach robi gwnemu bibliotekarzowi troch zachodu, bo wtedy bibliotekarz musi mnie powiadamia. Profesor wczy podrcznego sonego i odczyta moj list zamwie textw do cignicia. 18 Szstego Miesica, Gilgamesz 2 Sidmego Miesica, Pamici Ireneo Fumesa; 1 Dziewitego Miesica, Zmierzch cesarstwa rzymskiego Gibbona. Czonek Rady min mia niemal dumn, a twarz rozwietlaa mu fiokowa powiata sonego; 11 Dziesitego Miesica, bezpardonowe wyszukiwanie materiaw na temat raka zjadajcego nasze ukochane korpokratyczne ciao, Unii.

 Tak wielki gd alternatywnych okresw, miejsc oraz idei cign alarmuje go, jako czowieka Jednomylnoci, o obecnoci wewntrznego emigre. Emigres tacy stanowi niezwykle obiecujcy materia dla agentw Jednomylnoci. Mj go wyjani, e zidentyfikowa godnego wiedzy waciciela sonego jako Nun Hel-Kwona, geotermist z zasypanego niegiem Onsng, ktry zim przed dwoma laty zgin w wypadq na nartach. Czonek Rady Mephi wyznaczy zdolnemu dyplomantowi zadanie dla detektywa w starym stylu mia wytropi, kto ukrad sonego. Obserwacja e-wavem namierzya receptor sonego w labie Boom-Sooka; ale absolutnie nikt by nie uwierzy, e to Boom-Sook pochania Wittgensteina. Zatem sze tygodni temu, w czasie zaciemnienia, student Mephiego wszczepi mikrooko w kadego sonego w pokoju. Nastpnego dnia odkrylimy, e nasz poszukiwany dysydent to nie czystokrwisty, lecz najwyraniej pierwsza znana nauce stabilizowana podniesiona, usugujca siostra synnej Yoony~939. Mam, Sonmi, prac trudn i niebezpieczn, ale nudn? O, nie. Nie byo po co zaprzecza. Nie byo. Mephi to nie Rhee. Suchaam opowieci Mephiego o midzywydziaowych sporach, ktre wybuchy, gdy zgosi odkrycie. Korpokraci starej szkoy chcieli mnie eutanazowa jako odstpczyni; psychogenomici chcieli podda mnie cerebralnej wiwisekcji; Marketing chcia mnie upubliczni jako experymentalny przeom dokonany przez Uniwersytet Taemosan. Oczywicie, adne z nich nie dopio swego. Nie. Jednomylno zaproponowaa kompromis: pozwolono mi kontynuowa wasne ksztacenie i obserwowano mnie na odlego, jak zachowuj si, majc iluzj wolnej woli dotd, a zostanie osignite porozumienie co do dalszego postpowania. Jednake Boom-Sook ze swoj qsz zmusi Jednomylno do szybszej interwencji. Wic co Czonek Rady Mephi zamierza teraz z tob zrobi? Uoy ramy wzgldnego kompromisu midzy wszystkimi zainteresowanymi stronami, ktre chciay wykroi ze mnie jaki kawaek dla siebie; a potem wprowadzi ten kompromis w ycie. Korporacje wyday ju bez efektw miliardy dolarw w prywatnych labach, by osign... po prostu to, czym jestem ja. eby zadowoli genomistw, cay szereg wybranych naukowcw z wielu dziedzin mia przeprowadzi na mnie zoone badania. Pamitam, jak Mephi, przesuwajc domi midzy pomieniami 3D, zapewnia mnie, e badania te nie bd uciliwe ani bolesne i nie potrwaj duej ni trzy godziny dziennie przez okres dziesiciu dni, co drugi dzie. Aby zdoby poparcie Rady Taemosan, dostp do bada zostanie wystawiony na aukcj; miaam zdoby mnstwo dolarw dla moich nowych panw. Aby uciszy ortodoxyjnych korpokratw, podniesiona fabrykanta miaa zosta okrelona jako kolejny

niestabilny experyment, graniczcy z umysow entropi; w ten sposb Abolicjonici i Unia nie mogli liczy na konia trojaskiego, na symbol, na mczennika. Czy w tym rwnaniu znalazo si miejsce dla zainteresowa Sonmi~451? Uniwersytet mia wpisa mnie na list studentw jako pocztqjc. Miano te wszczepi mi Dusz, ebym moga swobodnie porusza si po kampusie. Czonek Rady Mephi obieca nawet, e sam bdzie mnie uczy, zawsze ilekro znajdzie si w kampusie. Wyj rk z pomieni i obejrza palce. Tylko wiato, bez ciepa. Modzie nie odrniaby dzisiaj prawdziwych pomieni, nawet gdyby ich akademiki stany w ogniu. Powiedzia, ebym mwia do niego panie profesorze, zamiast prosz pana. Jednego tylko nie rozumiem. Jeeli Boom-Sook Kim by a takim leniem i bufonem, jak to si stao, e sign po najintensywniej poszukiwany skarb psychogenomiki po stabilne podniesienie? Hae-Joo Im wyjania to tak: agent, ktrego Boom-Sook wynaj do skompilowania mu doktoratu, trafi na wietne rdo. Uchodca pracujcy w Instytucie Bajkalskim, Yusuf Sulejman, napisa doktorat Boom-Sooka pitnacie lat temu. Extremici Abolicji zabijali wtedy genomistw na Syberii i Sulejman razem z trjk swoich profesorw wylecia w powietrze w wybuchu podoonej pod forda bomby. Poniewa Bajka to zawsze Bajka, a Sulejman by imigrantem ze Strefy Produkcji, jego badania leay gdzie zapomniane, a trafi na nie opacony przez Boom-Sooka magik od doktoratw. Agent w nawiza kontakt z korporacj PapaSong, by doda formu podniesienia do naszego Myda. Yoona~939 bya osobniczk podstawow, ja byam zmodyfikowan osobniczk zastpcz. Jak mwi Hae-Joo, jeeli wydaje mi si to niewiarygodnie, powinnam pamita, e do wielu wydarze o ogromnej wadze w historii nauki doszo na sqtek rwnie nieprawdopodobnego splotu wypadqw. A Boom-Sook przez cay czas nic nie wiedzia o wraeniu, jakie robi jego doktorat? Tylko idiota, ktry nigdy w yciu nie zatka palcem pipety i nie mia w rq pytki Petriego, mg do koca nie zdawa sobie z tego sprawy, ale Boom-Sook Kim by takim idiot. Moe to wcale nie by przypadek. Jak podobao ci si nowe ycie na Wydziale Jednomylnoci? Jak pamitasz, zostaam przeniesiona w Wieczr Sextetu, wic miaam przed sob sze spokojnych dni, zanim nowe ycie miao rozpocz si na dobre. Ubiegoroczny Sextet by najmroniejszy od lat czterdziestych. Tylko raz przespacerowaam si po oblodzonym kampusie; genomowano mnie tak, abym czua si dobrze w ciepych barach. Z powodu zimy w dolinie Han, na Taemosan bolay mnie sqra i puca, wic cae sze dni spdziam w swoim mieszkaniu

na nauce. W Nowy Rok obudziam si po zaciemnieniu i znalazam trzy prezenty. Gwiazd na obro, moj trzeci; starego, obtuczonego sonego, ktrego da mi Wing~027, sprowadzonego z byego labu Boom-Sooka; i xik, ktrej tytu mog ju teraz przeczyta: Banie Christiana Andersena. Otworzyam j i poznaam Xig wiata na Zewntrz Yoony. Przeczytaam j od deski do deski i pomylaam o moich siostrach w caej Nea So Copros, radujcych si Ceremoniami Gwiazd. O szczliwych dwunastogwiezdnych, ktre bd odjeda do Uniesienia na Hawajach ju dzisiaj rano, gdy spaciy Inwestycj. Tak bardzo pragnam, eby Yoona~939 moga pj ze mn na mj pierwszy wykad Drugiego Dnia. Bolenie mi jej brakowao. Braqje mi jej do dzisiaj. Twj pierwszy wykad by na jaki temat? Na temat Biomatematyki Swantiego. Ale pierwsz prawdziw lekcj byo upokorzenie. Przez rozmoky nieg szam do sali wykadowej ukryta pod kapturem i niezauwaana. Ale kiedy zdjam w korytarzu paszcz, moja twarz Sonmi wzbudzia zdziwienie, a potem skrpowanie i niepoqj. Gdy weszam do sali wykadowej, zapanowaa pena niechci cisza. Nie trwaa jednak dugo. Yo! wrzasn jaki chopak Raz gorcy e-sze, dwa dogburgery! Sala zatrzsa si ze miechu. Nie jestem genomowana, by si rumieni, ale podskoczyo mi ttno. Zajam miejsce w drugim rzdzie, gdzie siedziay dziewczta. Ich przywdczyni miaa szmaragdowe zby. To nasz rzd. Id do tyu. mierdzisz majonezem. Posuchaam. Dostaam w twarz papierow strzak. Ej, fabrykanta, ja nie wydaj hamburgerw w twoim barze, to ty mi nie zajmuj sali wykadowej! Ju chciaam wyj, kiedy chuda jak pajk dr Chuan potkna si, gdy wchodzia na katedr, i upucia notatki, dajc sygna, e wykad wanie si zaczyna. Z caych si staraam si sqpi; znaam teorie Swantiego, ale nie ich zastosowanie. Po jakich pitnastu minutach dr Chuan powioda wzrokiem po studentach i wtedy mnie dostrzega; urwaa w p zdania. Studenci zorientowali si dlaczego. Dr Chuan zmusia si, eby prowadzi wykad dalej. Ja zmusiam si, by zosta na miejscu. Brakowao mi odwagi, eby pod koniec wykadu zadawa pytania. Na zewntrz znalazam si pod ostrzaem wyzwisk i zoliwych uwag. Czy profesor Mephi wiedzia o nieprzyjemnociach ze strony studentw? Tak. Profesor zapyta, czy wykad przynis mi jakie korzyci; w odpowiedzi zdecydowaam si na by pouczajcy i zapytaam, dlaczego studenci tak le o mnie myleli,

skoro niczym ich nie obraziam. Zapyta, dlaczego osobnik dominowany, ktry zdobywa wiedz, budzi niepoqj w kadym dominujcym. Nie miaam wymwi sowa przewrt i wybraam okrn drog. Moe rnice midzy warstwami spoecznymi wynikaj nie z genomiki czy wrodzonej doskonaoci, ani nawet nie z dolarw, lecz z rnicy w posiadanej wiedzy? Profesor zapyta, czy to aby nie znaczy, e caa Piramida stoi na bardzo chybotliwej podstawie. Wyraziam obawy, e taki pogld mgby zosta uznany za powane odstpstwo. Mephi wydawa si zachwycony. A pomyl tak: fabrykanci to lustra, trzymane przed sumieniem czystokrwistych; to, co w nich widz, brzydzi ich. Wic win obciaj lustra. Zapytaam, kiedy czystokrwici mog zacz obcia siebie samych. Memphi odpar: Jak dowodzi historia, dopiero wtedy, kiedy si ich do tego zmusi. Zdaam sobie spraw, e mam ju dosy zimy. Co si wtedy stanie? Profesor zakrci starym globusem. Jutro dr Chuan bdzie miaa drug cz wykadu. Powrt na sal wykadow musia wymaga odwagi. Poszam tam pod eskort egzekwera prawa. Tym razem nikt nie rzuca w moj stron obelg. Egzekwer zwrci si z uprzejm zoliwoci do dziewczt w drugim rzdzie. To jest nasz rzd. Dla was jest troch miejsca z tyu. Dziewczyny si wyniosy, ale nie czuam si dobrze: wygra ich strach przed Jednomylnoci, a nie to, e mnie zaakceptoway. Dr Chuan bya tak zdenerwowana obecnoci egzekwera, e jkaa si tylko cicho przez cay wykad i ani razu nie spojrzaa na studentw.

Uprzedzenie jest jak wieczna zmarzlina. Miaa odwag pj jeszcze na jakie wykady? Na jeden, na temat Podstaw Lwa. Poszam bez eskorty, bo wolaam obelgi od noszenia zbroi. Przyszam wczeniej, zajam miejsce z boq i ustawiam wizor na zapeniajc si sal. Studenci traktowali mnie nieufnie, ale nikt nie rzuca we mnie qlkami papieru. Dwaj chopcy z przedniego rzdu odwrcili si w moj stron. Na twarzach mieli szczere zaintrygowanie, ale i obaw. Jeden z nich zapyta, czy naprawd jestem jakim sztucznym genialnym umysem. Genialny to sowo zbyt wielkiej wagi, eby go naduywa odrzekam. Gdy usyszeli usugujc, ktra mwi, obydwaj nie mogli wyj ze zdumienia. To musi by chyba prawdziwe pieko, kiedy inteligentny umys jest uwiziony w sabym ciele, genomowanym, by usugiwa innym. Odpowiedziaam, e przywizaam si do mojego ciaa. Tym razem, gdy wychodziam z sali po wykadzie, rzuci si na mnie pidziesiciogowy smok pyta, walkmanw z mikrofonami i fleszy nikonw. Z ktrego PapaSongu tu przyjechaam? Kto mnie zapisa na Taemosan? Czy naprawd doznaam podniesienia? Jak? Czy takich mnie jest wicej? Czy syszaam o Yoonie~939? Ile tygodni mam jeszcze przed sob, zanim moje podniesienie ulegnie degeneracji? Czy jestem Abolicjonistk? Czy mam chopaka? Media wpuszczono na pastwowy uniwersytet? Nie, ale Media oferoway nagrody za artyqy i programy o Sonmi z Taemosan. Nacignam kaptur i prbowaam si przepchn z powrotem na Wydzia Jednomylnoci, ale napierajcy tum by tak gsty, e strcono mj wizor, a mnie przewrcono na podog i mocno poobijano, zanim dwch egzekwerw w cywilnych ubraniach zdoao ewaqowa korytarz. Profesor Mephi wyszed mi na spotkanie w holu wejciowym Jednomylnoci, mruczc pod nosem, e byam zbyt wartociowa, ebym si wystawiaa na er dnej sensacji haastrze. Energicznie obraca na palcu piercionek z kamieniem deszczowym; po tym zawsze mona byo pozna, e jest spity. Uzgodnilimy, e wykady bd dla mnie cyfrowane na sonym. Jak wyglday experymenty, ktrym zostaa poddana rano nastpnego dnia? Codziennie przypominay mi o mojej rzeczywistej pozycji. Gdy spogldam wstecz, pamitam poczucie wyobcowania, jakie cierpiaa Yoona~939, kiedy zamkna si w sobie. Po co bya mi caa ta wiedza, sama sobie zadawaam pytanie, jeli nie mogam wykorzysta jej do poprawy wasnego bytu? Widziaam, jaki ponury obraz si rysowa. Jak z moj wiedz

miaabym pasowa do reszty sistr, gdy docz do nich w Uniesieniu za dziewi lat i dziewi gwiazd? Czy amnezjady wymazayby to, co do tego czasu wiedziaabym ju o wiecie? Czy tego bym chciaa? Siedziaam godzinami, nie przewinwszy ani jednej strony na sonym. Wszystko, co w cigu tygodnia przeczytaam, to ba Maa Syrenka w Xidze wiata na Zewntrz Yoony, mroczny traktat o braq przynalenoci do wsplnoty i wyobcowaniu. Nadszed Czwarty Miesic, a z nim pierwsza rocznica mojej bytnoci mnie, dziwacznej osobniczki w Taemosan. Wiosna nie napeniaa mnie radoci. Moja ciekawo zanika, powiedziaam profesorowi Mephi podczas seminarium o Thomasie Painie. Miao to miejsce w pewien pogodny Pierwszy Dzie. Przez otwarte okno wpaday odgosy meczu bejsbolowego. Mj mentor odrzek, e musimy natychmiast odkry rda owej choroby. Bknam co, e czytanie to nie prawdziwa wiedza, e prawdziwa wiedza bez dowiadczenia jest jak poywienie bez adnych wartoci. Powinna wicej wychodzi na zewntrz zauway profesor. Z powrotem na wykady? Na teren kampusu? Czy do Wspmiasta? Dziewitego Wieczoru do mojego mieszkania wjecha wind mody podyplomant imieniem Hae-Joo Im. Zwracajc si do mnie panno Sonmi, wyjani, e profesor Mephi poprosi, by podnis mnie na duchu. Profesor Mephi dziery w swym rq wszechwadz nad jego przyszoci, dlatego te si tu zjawi. artuj doda. Zapyta potem, czy go pamitam. Pamitaam. Jego wosy, wtedy czarne, teraz miay barw kasztanow i byy ostrzyone prawie przy samej sqrze, a brwi mia wycite w zygzaki, cho przedtem byy normalne i bez adnych ozdb; ale by tym samym ylastym koleg Boom-Sooka ze szkoy redniej, ktry przynis wie o mierci Winga~027 z rk idioty Min-Sica. Rozejrza si po moim apartamencie. No, troch przebija nor Boom-Sook Kima. Zmiecioby si tu w rodq cae mieszkanie mojej rodziny. Przytaknam: aparatament by niezwykle przestronny. Zapanowaa cisza. Hae-Joo Im zaproponowa, e zostanie w windzie, dopki nie zechc, eby ju sobie poszed. Kolejny raz przeprosiam za mj brak obycia i zaprosiam go do rodka.

Zdj najki, mwic: Przepraszam za mj brak obycia. Za duo mwi, kiedy jestem zdenerwowany, i gadam wtedy gupoty. O, znowu. Mog wyprbowa magnewitacyjny szezlong? Tak, powiedziaam, i zapytaam, dlaczego si przy mnie denerwuje. To oczywiste, odpar. Bo wygldam jak zwyka Sonmi z byle baru, a kiedy otworz usta, zamieniam si w doktork filozofii. Podyplomant usiad na szezlongu ze skrzyowanymi nogami i zacz si buja, przesuwajc rk przez pole magnetyczne. Wyzna: Jaki gos w gowie mwi mi: Pamitaj, ta dziewczyna to przeomowa posta w historii nauki. Pierwsza stabilnie podniesiona fabrykanta! Uwaaj, co mwisz! Mw same mdroci!. Wic oczywicie, jak stwierdzi, wygasza same bzdury. Zapewniam go, e czuam si bardziej jak experymentalna osobniczka, ni jak przeomowa posta. Hae-Joo wzruszy ramionami, odrzek, e zdaniem profesora dobrze by mi zrobi wieczr w miecie, i z umiechem zamacha Piercieniem Duszy. Na koszt Jednomylnoci. Juhuu! Bez ogranicze. Jak si chcesz zabawi? Przeprosiam, ale nie miaam pojcia, jak lubi si bawi. No dobrze, bada Hae-Hoo, co robi, eby si odpry? Gram w go z moim sonym powiedziaam. eby si odpry? zapyta z niedowierzaniem. I kto wygrywa, ty czy sony? Sony odparam jak inaczej miaabym si nauczy gra coraz lepiej? Czyli zwycizcy zastanawia si Hae-Joo s tak naprawd przegranymi, bo niczego si nie ucz? To kim byli w takim razie przegrani? Zwycizcami? Nie wiedziaam, czy mwi powanie. Odrzekam: Jeli przegrani mog wykorzysta, czego ucz ich przeciwnicy, to tak, przegrani mog z czasem sta si zwycizcami. Wielka Korpokracjo Hae-Joo wzi gboki oddech chodmy si zabawi.

Nie irytowa ci na pocztq? Z pocztq irytowa mnie nawet bardzo, ale mwiam sobie, e podyplomant jest przepisan przez profesora Mephi recept na moj przypado. Poza tym, Hae-Joo czyni mi t uprzejmo i zwraca si do mnie jak do osoby, i nawet Yoona~939 nie rozmawiaa ze mn tak spontanicznie. Zapytaam go, co normalnie robi w Dziewite Wieczory, kiedy nie jest zmuszany do opieki nad cennymi osobniczkami. Hae-Joo umiechn si dyplomatycznie i odpar, e ludzie z warstwy Memphiego nie musz nikogo zmusza, po prostu proponuj. Powiedzia, e w Dziewite Wieczory zwykle chodzi z kolegami do kantyny albo do baru, albo jeli ma szczcie clubbinguje z dziewczyn. Nie byam jego koleg i nie do koca byam dziewczyn. Zaproponowa pjcie do galerii, eby zakosztowa owocw z drzewa Nea So Copros. A czy nie bdzie skrpowany, zapytaam, gdy zobacz go z Sonmi? Mogam zaoy czapk i okrci si mnstwem szali. Hae-Joo zamia si, powiedzia, ebym woya cokolwiek, w czym bdzie mi wygodnie, i zapewni, e duo szybciej wtopi si w tum w miecie ni na sali wykadowej. Taxwka stoi przed wejciem, a on bdzie czeka w lobby. Baa si wyjecha poza Taeomosan? Troch tak. Hae-Joo odwraca moj uwag, opowiadajc o mijanych budynkach. Mwi taxwkarzowi, eby jecha obok Pomnika Upadych Plutokratw, woq paacu Kyngbokqng, przez Alej Dziesiciu Tysicy Reklawizji. Kierowca by czystokrwistym z Bangladeszu i zaciera rce, liczc na niezy rachunek na koszt korporacji. Idealny wieczr na Xiycow Wie, prosz pana rzuci mimochodem, a Hae-Joo z miejsca si zapali. Spiralna droga pia si na szczyt olbrzymiej piramidy, wysoko, wysoko ponad osony, wysoko ponad wszystko, poza monolitycznymi gmachami korporacji. Bye kiedy na Xiycowej Wiey, Archiwisto? Nie, nigdy, nawet w dzie. My, mieszkacy, przewanie zostawiamy Wie turystom. Id tam. Z dwiecie trzydziestego czwartego pitra Wspmiasto byo mg z xenonu, neonu, ruchu, dwutlenq wgla i oson. Gdyby nie szklana kopua, powiedzia Hae-Joo, wiatr na tej wysokoci porwaby nas w gr, jak zerwane ze sznurka latawce. Pokazywa palcem rne wypukoci w krajobrazie i synne miejsca; o niektrych z nich syszaam albo widziaam

je w reklawizji, czy w 3D. Chongmyo Plaza bya ukryta za jednym z monolitw, ale jej stadion by widoczny: otwarte oko, bkitne jak niebo za dnia. Tej nocy lunarnym sponsorem by SeedCorp. Olbrzymi projektor na dalekiej Fudi non stop wywietla na tarczy Xiyca reklawizj; pomidory wielkie jak gwki niemowlt; kremowe kostki kalafiora; korzonki lotosu bez dziurek; dymki sowne, wydmuchiwane jak baloniki z ksztatnych ust Logomana SeedCorpu. Gdy schodzilimy, taxwkarz w podeszym wieq opowiada o swoim dziecistwie w dalekim Wspmiecie zwanym Mumbajem, teraz zalanym wod, gdzie Xiyca nigdy nie przesaniaa reklawizja. Hae-Joo odpar, e widok Xiyca bez reklawizji chybaby go przerazi. Do ktrej galerii poszlicie? Do Wangshimni. Pomylaam, e taka galeria to jak encyklopedia stworzona nie ze sw, lecz z przedmiotw. Godzinami wskazywaam rne rzeczy, a Hae-Joo odpowiada: maski z brzu, zupy z ptasich gniazd w proszq, usugujce fabrykanty, zote suzuki, filtry powietrza, kwasoodporne kwefy, modele-wyrocznie Ukochanego Przywdcy i statuetki Urodzonego Pierwszego Przewodniczcego, perfumy ze sproszkowanych klejnotw, szale z perowego jedwabiu, mapy w czasie rzeczywistym, artefakty z pustkowi, programowalne skrzypce. Hae-Joo pokaza mi aptek: z paczuszkami piguek na raka, aids, alzheimera, oowic; na otyo, na anorexj, na ysienie, na nadmiar owosienia, na entuzjazm, na ponuro, uany na starzenie si, lekarstwa na naduywanie uan. Wybia godzina dwudziesta pierwsza, a my nie przeszlimy nawet jednej dziesitej zwykej alejki. Jak bardzo ci wszyscy konsumenci rwali si, eby qpowa, qpowa; jak wielokomrkowa gbka popytu, ktra wsysa towary i usugi od kadego sprzedawcy, z kadej kantyny, baru, sklepu i zaktka, a w zamian wyciekaj z niej dolary. Hae-Joo zaprowadzi mnie na stylowy podest z kawiarni. Dla siebie qpi styroqbek starbaxa, a dla mnie aqu. Wyjani, e zgodnie z Ustaw o Wzbogacaniu, konsumenci musieli co miesic wyda ustalone sumy dolarw, w zalenoci od swojej warstwy. Gromadzenie dolarw jest przestpstwem wymierzonym w korpokracj. Ju to wiedziaam, ale nie przerywaam. Mwi, e jego mam zwykle oniemielaj nowoczesne galerie, wic przewanie on sam wyrabia ustalone normy wydatqw. Poprosiam, eby opowiedzia, jak to jest mie rodzin. Podyplomant umiechn si i zmarszczy brwi. Rodzina to niezbdna qla u nogi zwierzy si. Hobby mojej mamy to kolekcjonowanie drobnych przypadoci i wszelkich na nie lekarstw. Ojciec pracuje w Ministerstwie Statystyki, pada przed 3D i pi jak zabity. Jak wyzna, obydwoje byli naturalnie poczci; sprzedali limit urodze drugiego dziecka i wydali dolary na poddanie Hae-Joo odpowiedniemu genomowaniu, co pozwolio mu stara si o wymarzon karier w Jednomylnoci. Chcia by w Jednomylnoci, odkd zobaczy w 3D disneja o egzekwerach. Otwieranie drzwi kopniakiem, dla dolarw, wydawao mu si fajnym

sposobem na ycie. Powiedziaam, e rodzice musieli go bardzo kocha, eby zdoby si na tak wielkie powicenie. Hae-Joo zauway, e ich emerytura bdzie zalee od jego pensji. Zapyta potem, czy wyrwanie mnie z PapaSongu i przeniesienie do labu Boom-Sooka nie byo dla mnie wstrzsem wrcz sejsmicznym? Czy nie tskniam za wiatem, do jakiego zostaam genomowana? Odparam: Fabrykanty orientowane s tak, by za niczym nie tskni. Naciska dalej: ale przecie wzniosam si ponad wasn orientacj. Powiedziaam, e musz to przemyle. Spotkay ci jakie negatywne reakcje ze strony konsumentw w galerii? Jako Sonmi znajdujc si poza PapaSongiem? Byo tam wielu fabrykantw: tragarzy, domowych sucych i sprztaczy. Nie wyrniaam si a tak bardzo. Chwil pniej, kiedy Hae-Joo poszed do higienera, dostaam kolejn wskazwk, dlaczego nikt nie oburza si tam tak, jak studenci w kampusie. Piegowata kobieta o cerze nastolatki, lecz o oczach, ktre zdradzay jej prawdziwy wiek, przeprosia, e mi przeszkadza. Wyszuqj nowinki mody dla mediw powiedziaa. Jestem Lily. Szpiegowaam ci! Zachichotaa. Ale kobieta z twoj odwag, twoimi zdolnociami, a przede wszystkim z twoj umiejtnoci przewidywania, kochanie, musi by na to przygotowana, prawda? Byam bardzo zmieszana. Powiedziaa, e byam pierwsz konsumentk, jak zna, ktra posza na cao i zrobia sobie twarzeb na znan usugujc fabrykant. Dla niszych warstw powiedziaa z ca powag bdzie to pewnie gest odwagi, dla mnie to absolutnie genialne. Potem zapytaa, czy zgodziabym si zosta modelk dla obscenicznie stylowego pisma 3D. Dostan za to sumy po prostu stratosferyczne, zapewniaa, koledzy mojego chopaka bd wi si z zazdroci, a kobiety zazdro u mczyzn lubi tak samo, jak dolary w Duszach. Podzikowaam jej i odmwiam, dodajc, e fabrykanty nie maj chopaqw. Umiechna si pobaliwie, badajc kady rys mojej twarzy, i bagaa, ebym zdradzia u ktrego twarzebiarza j robiam. Musz wiedzie, ktry to taki fachowiec. Prawdziwy miniaturysta!

 Po opuszczeniu wylgarni i po orientowaniu powiedziaam cae ycie spdziam za lad w PapaSongu, wic nigdy nie poznaam mojego twarzebiarza. Redaktorka od mody zamiaa si z dowcipu, ale w miechu pobrzmiewaa irytacja. Rozumiem nie moga uwierzy, e nie jeste czystokrwist? Daa mi swoj wizytwk, nalegajc, ebym to jeszcze przemylaa i do niej zadzwonia. Taka okazja nie zdarza si kademu dziesi dni w tygodniu. Kiedy taxwka odwioza mnie na Wydzia Jednomylnoci, Hae-Joo Im poprosi, ebym odtd zwracaa si do niego po imieniu. Przez pana Ima czu si jak na jakim seminarium. Na koniec zapyta, czy jest szansa, e w nastpny Dziewity Dzie te bd wolna. Powiedziaam, e nie chc, by spdza tyle cennego czasu na wykonywaniu polece profesora. Hae-Joo przyzna, e na pocztq nie wiedzia, czy bdzie si dobrze bawi, ale teraz zdecydowanie mu si podobao. Wic moe to powtrzmy. Powiedziaam: No, dobrze. Czyli wycieczka pomoga rozprawi si z twoim... poczuciem nudy? Zrozumiaam, e rodowisko kadej istoty jest kluczem do jej tosamoci, ale moje rodowisko, PapaSong, byo kluczem, ktry utraciam. Zdaam sobie spraw, e chc odwiedzi dawn kantyn pod Chongmyo Plaza. Chyba nie potrafi wytumaczy dlaczego, ale taki bodziec moe by zarazem trudny do okrelenia i jednoczenie bardzo silny. ...Nieszczeglnie mdry pomys podniesiona usugujca odwiedza kantyn? Nie twierdz, e to byo mdre, ale byo konieczne. Dziesi dni pniej Hae-Joo te mia wtpliwoci; ba si, e znowu rozbudz to, co ju ucicho. Wanie o to mi chodzio. Uciszyam zbyt du cz siebie samej. Zgodzi si i pokaza mi, jak zakrci wosy i naoy kosmetyki. Kwiecista apaszka zasaniaa mi obro, a gdy zjedalimy wind do taxwki, zaoy mi swoje zielone oqlary przeciwsoneczne. Dziewitego Wieczoru Czwartego Miesica Chongmyo Plaza nie bya zamieconym

wietrznym tunelem, jaki pamitaam: teraz bya ruchliw i barwn mozaik reklawizji, konsumentw, egzeqw i rozbrzmiewajcych pop-songw. Monumentalny posg Ukochanego Przewodniczcego spoglda na roje swego ludu spojrzeniem agodnym i penym mdroci. Na poudniowo-wschodnim kracu Plazy wyaniay si ju uki PapaSongu. Hae-Joo wzi mnie za rk i kaza mi pamita, e w kadej chwili moemy zawrci. Stanlimy w kolejce do windy; wsun mi na palec Piercie Duszy.

Dlaczego? Na szczcie, Hae-Joo mia skonno do przesdw. Weszlimy stoczeni do windy i zaczlimy jecha w d; byo zupenie inaczej ni z panem Changiem! Nagle drzwi si otworzyy i godni konsumenci porwali mnie fal do wntrza kantyny; stanam oniemiaa, nie mogc uwierzy, jak mylce byy moje wspomnienia.

To znaczy? Przestronna kopua: strasznie ciasna. Wspaniae czerwienie i barwy ci: ostre i wulgarne. Zdrowe powietrze: odr tuszczu a mnie dusi. Po panujcej w Taemosan ciszy haas w kantynie by jak niekoczca si kanonada. Papa Song sta na Swym Otarzu; pozdrawia nas. Prbowaam przekn lin, ale zascho mi w gardle. Nasz Logoman z pewnoci potpi marnotrawn cr. Ale nie. Mrugn do nas, podcign si w gr za wasne sznurowada, kichn, pisn i da nurka w d na Otarz. Dzieciaki zanosiy si od miechu. Jak gupi hologram mg budzi w nas taki podziw i lk? Hae-Joo poszed znale dla nas stolik, a ja obeszam wkoo Punkt Centralny. Siostry umiechay si w sodziutkim wietle grnych lampek. Pracoway bez chwili przerwy! Tu stay Yoony, a tu Ma-Leu-Da~108 na jej obroy cigle widniaa gwiazda mojej zmarej siostry. Snute przeze mnie plany zemsty wydaway si teraz wprost niedorzeczne. Jaki los mgby by gorszy od dwunastu lat w PapaSongu? Przy mojej dawnej ladzie na zachodniej cianie staa nowotwarz Sonmi. A tu Kyelim~889, zastpstwo za Yoon. Stanam w kolejce do mojej dawnej kasy i im bardziej zbliaa si moja kolej, tym bardziej si denerwowaam. Dzie dobry, jestem Kyelim~889, zastpstwo za Yoon. Wszystko tak pyszne, e a rozpywa si w ustach, nie ma jak u Papy Songa! Sucham pani. Co dzi mog poda? Zapytaam, czy mnie zna. Kyelim~889 umiechna si szerzej, eby pokry zmieszanie. Zapytaam spokojnie i powoli, czy pamita Sonmi~451, usugujc, ktra pracowaa razem z ni i ktra pewnego ranka znikna.

Niczego niewyraajcy umiech. Czasownik pamita wykracza poza zakres jej sownictwa. Dzie dobry, jestem Kyelim~889. Wszystko tak pyszne, e a rozpywa si w ustach, nie ma jak u Papy Songa! Zapytaam: Czujesz si szczliwa, Kyelim~889? Jej umiech sta si entuzjastyczny, kiedy kiwaa gow. Szczliwa to sowo z Katechizmu Drugiego. Cigle mam je w pamici. Kiedy przestrzegam Katechizmw, Papa Song mnie kocha; kiedy Papa Song mnie kocha, jestem szczliwa. Poczuam okrutny, wewntrzny przymus. Zapytaam Kyelim, czy nie chciaaby y, jak czystokrwici? Siedzie przy stolikach, zamiast je wyciera? Kyelim~889 bardzo chciaa by mia i zadowoli mnie, mwic: Usugujce jedz Mydo!. Tak nie ustpowaam ale czy nie chciaaby zobaczy wiata na Zewntrz? Sama musiaam mie tak min, jak ona teraz, kiedy Yoona~939 wypowiadaa swoje odstpstwa. Powiedziaa: Usugujce nie wychodz na Zewntrz, dopki nie zdobd dwunastu gwiazd. Moda konsumentka z metalizowanymi, poysqjcymi matowo lokami i paznokciami jak plektrony, dgna mnie w plecy. Jeeli ju musi pani drani si z gupi fabrykant, to niech pani to sobie robi rano w Pierwszy Dzie, a nie w Dziewity Wieczr. Chc jeszcze, jeli aska, zdy przed zaciemnieniem do galerii. Popiesznie zamwiam u Kyelin~889 sok rany i gumorekiny. aowaam, e nie ma przy mnie Hae-Joo: byam caa w nerwach, e Piercie Duszy nie zadziaa i wyjdzie na jaw, e jestem tylko zbieg fabrykant. Piercie Duszy zadziaa, ale przez moje pytania uznano mnie za wichrzycielk. Podno sobie do wyszych warstw wasne fabrykanty! grzmia chopak konsumentki, gdy z tac torowaam sobie drog. Abolicjonistka! Kiedy przechodziam koo innych czystokrwistych w kolejce, patrzyli na mnie z obaw, jakbym zaraaa chorob.

Hae-Joo znalaz wolny stolik w zachodniej sekcji. Ile to dziesitqw tysicy razy wycieraam ten blat? Hae-Joo zapyta agodnie, czy przyjcie tutaj pomogo mi w przemyleniach. Wyszeptaam: Jestemy tu po prostu niewolnicami przez cae dwanacie lat. Podyplomant Jednomylnoci podrapa si w ucho i rozejrza, czy nikt nie podsuchuje. Popija sok rany i kiwa gow. Przez dziesi minut patrzylimy w reklawizory, nie odzywajc si ani sowem. Czyli wizyta w Papa Songu bya... rozczarowaniem? Znalaza klucz do swojego podniesionego ja? Myl, e kluczem byo to, e nie byo adnego klucza. W PapaSongu byam niewolnic; w Taemosan byam niewolnic nieco bardziej uprzywilejowan. Gdy szlimy z powrotem do windy, wydarzya si jeszcze jedna rzecz. Rozpoznaam on egzeqa, pracujc na swoim sonym. Wymwiam gono jej nazwisko: Pani Rhee. Perfekcyjnie stoxykowana uan kobieta podniosa wzrok z umiechem zakopotania na penych, twarzebionych ustach. Byam pani Rhee, ale teraz jestem pani Ahn. Mj zmary m uton w zeszym roq w wypadq na jeziorze, gdy by na rybach. Och odparam to straszne. Pani Ahn zapytaa, czy znaam blisko jej zmarego ma. Kamstwo przychodzi ciej, ni mona odnie wraenie, obserwujc czystokrwistych. Pani Ahn powtrzya pytanie. Moja ona bya standardyzerk jakoci dla korporacji, jeszcze zanim si pobralimy szybko wyjani Hae-Joo, dodajc, e Chongmyo byo w moim rejonie, a Widzcy Rhee by wzorowym przykadem czowieka korporacji. Pani Ahn zaczynaa nabiera podejrze. Zapytaa, kiedy dokadnie pracowaam pod kierownictwem jej zmarego ma. Teraz z kolei ja wiedziaam, co odpowiedzie.

 Kiedy jego Pomocnikiem by konsument imieniem Cho. Jej umiech pozosta niewzruszony, lecz zmieni wyraz. Ach tak, Pomocnika Cho odesano gdzie na pnoc, eby nauczy si pracy w zespole. Hae-Joo uj mnie pod rami, mwic: No, c, Wszyscy do Papy Songa, Papa Song dla wszystkich. Galerie wzywaj, skarbie. Pani Ahn z pewnoci nie chce traci czasu. yczylimy sobie nawzajem powodzenia. Pniej, gdy wrcilimy ju do mojego cichego apartamentu, Hae-Joo obdarzy mnie komplementem. Gdybym to ja dozna podniesienia z usugujcej do geniuszki w zaledwie dwanacie miesicy, nie mieszkabym teraz w apartamencie dla goci na Wydziale Jednomylnoci, ale w samym sercu Krainy Orgietek. Mwisz, e jeste przygnbiona, ale ja widz tylko twoj stalow si woli. Wolno ci czu wewntrzny chaos i niepoqj, i mie wraenie, e wszystko jest postawione na gowie. To nie znaczy, e jako osobniczka masz fabryczne skazy to znaczy tylko, e jeste czowiekiem. Gralimy w go a do zaciemnienia. Hae-Joo wygra pierwsz parti; ja drug. Ile podobnych wypraw miao miejsce? W kady Dziewity Wieczr a do Dnia Korpokracji. Im duej znaam Hae-Joo, tym wikszy ywiam dla niego szacunek. Zaczam podziela bardzo wysok opini, jak mia o nim Czonek Rady Mephi. Podczas seminariw profesor nie omawia ze mn naszych wypraw; by moe jego protegowany skada mu w tej sprawie raporty, ale Mephi chcia, ebym cieszya si poczuciem prywatnoci. Zajciom w Radzie musia powica wiele czasu i spotykaam si z nim mniej regularnie. Poranne dowiadczenia cigny si, a badacze byli wobec mnie uprzejmi, lecz absolutnie nie zapadli mi w pami. Zamiowanie Hae-Joo do kampusowych intryg i gierek byo niezwykle pouczajce. Dowiedziaam si, e Taemosan nie by wcale jednolitym organizmem, lecz wzgrzem zasiedlonym przez przez wojujce plemiona i grupy wsplnych interesw, podobnie jak to dziao si w samym Ducze. Wydzia Jednomylnoci utrzymywa dominacj nad pozostaymi, co byo przyjmowane z ogln niechci. Tajemnice to magiczne pociski powtarza Hae-Joo za swoim profesorem. Jednake ta dominacja tumaczya take, dlaczego egzekwerzy-stayci nie mogli liczy na wielu przyjaci poza wasnym wydziaem. Dziewczyny szukajce mw, przyznawa Hae-Joo, przyciga jego przyszy status, ale mczyni w jego wieq i starsi nie chcieli upija si w jego towarzystwie. Archiwisto, czas ucieka. Czy moemy przej do mojej ostatniej nocy w kampusie?

Jak sobie yczysz. Wielk pasj Hae-Joo byy disneje, a jedn z dodatkowych korzyci, jak niosa osoba profesora Mephi jako mentora, by dostp do zakazanych materiaw w archiwach sub bezpieczestwa. Masz na myli podziemne disneje Unii ze Stref Produkcji? Nie. Mam na myli stref jeszcze bardziej zakazan: przeszo. Disneje z Pustkowi. Wtedy mwiono o nich filmy. Hae-Joo opowiada, e dawni ludzie rozwinli sztuk, ktr 3D i korpokracja dugi czas temu skazay na zapomnienie. Musiaam mu wierzy: jedyne disneje, jakie w yciu widziaam, to krwawe pornothrillery Boom-Sooka. Ostatniego Dziewitego Wieczoru w Szstym Miesicu Hae-Joo przyszed, podzwaniajc kluczem do sali projekcyjnej i mwic w ramach wyjanienia, e pewien student Mediw jest mu winien przysug. Teatralnie wyszepta: Mam dysk... mwi powanie z jednym z najwspanialszych filmw, jakie kiedykolwiek stworzyli reyserzy wszech epok.

Czyli? Z opowieci otrzykowsk pod tytuem Upiorna udrka Timothyego Cavendisha, nakrcon przed powstaniem Nea So Copros w prowincji, ktra od dawien dawna jest ju pustkowiem, w chybionej europejskiej demokracji. Widziae kiedy disneja z pocztqw XXI wieq, Archiwisto? Archiwista smej warstwy nie moe nawet marzy o zezwoleniu na dostp do takiego poziomu tajemnic pastwowych! Jestem zdumiony, e tak wywrotowe dzieo oddano w rce zwykego podyplomanta, nawet jeli by z Jednomylnoci. To, dlaczego nasze korpokratyczne pastwo delegalizuje jakikolwiek dysqrs historyczny, jest pytaniem, na ktre trudno mi znale odpowied. Czy dlatego, e historia stanowi bank ludzkiego dowiadczenia, ktry moe rywalizowa z Mediami? Jeli tak, to dlaczego jak w twoim ministerstwie nadal utrzymywane s archiwa, ktrych samo istnienie objte jest tajemnic pastwow? Niestety, nie znam odpowiedzi na to pytanie. Jak podobaa ci si owa Upiorna udrka? Jej wiat mnie zaintrygowa; rnice w stosunq do naszego wiata trudno nawet opisa. Czystokrwici sami wykonywali w tamtych czasach wszystkie cikie lub brudne prace; jedynymi fabrykantami byy sabowite owce. Ludzie na staro wiotczeli i brzydli; nie byo uan.

Osoby w podeszym wieq czekay na mier w wizieniach dla ludzi starych i niedonych; nie byo ustalonej dugoci ycia, nie mieli eutanazjw.

Brzmi jak ponura dystopia. Wtedy, podobnie jak i teraz, dystopia bya funkcj biedy, a nie prowadzonej przez pastwo polityki. Pusta sala projekcyjna dodawaa grozy deszczowym krajobrazom starego disneja. Przez ekran kroczyli olbrzymi, owietleni sonecznym wiatem, zarejestrowanym przez obiektyw, gdy dziadek twojego dziadka, Archiwisto, kopa jeszcze w onie matki. Czas jest tym, co powstrzymuje histori przed tym, by wydarzya si od razu caa, w jednej chwili; czas jest tempem, w ktrym znika przeszo. Disnej daje owym utraconym wiatom krtkie chwile wskrzeszenia. Te budynki, ktrych dawno ju nie ma, twarze, ktre dawno ulegy rozkadowi, zaabsorboway mnie i pochony. Bylimy tacy, jacy wy jestecie, mwiy. Teraniejszo nie ma znaczenia. Moje pidziesit minut przed kinowym ekranem z Hae-Joo byo lekcj szczcia. Tylko pidziesit minut? Podrczny sony Hae-Joo zabzycza aqrat w kluczowej scenie filmu, gdy tytuowego bohatera, zodzieja xiek, chwyci jaki atak; twarz wykrzywia mu si nad talerzem zielonego groszq i zamara. Z sonego Hae-Joo dobiega spanikowany gos: Tu Xi-Li! Jestem za drzwiami! Wpu mnie! Stao si najgorsze!. Hae-Joo nacisn klawisz pilota i drzwi sali otworzyy si; smuga tego wiata przemkna po pustych fotelach. Podbieg do nas student z twarz byszczc od potu, zasalutowa Hae-Joo i wyjawi wieci, ktre miay rozwika zagadk mojego ycia. Kolejny raz. Czterdziestu czy pidziesiciu egzekwerw wpado do gmachu Wydziau Jednomylnoci, aresztowao profesora Mephi, a nas wci szukao. Mieli rozkaz aresztowa Hae-Joo, eby go potem przesucha, a mnie zabi na miejscu. Obstawili wszystkie punkty kontrolne w kampusie. Co pomylaa, kiedy usyszaa to wszystko? Nie byam w stanie myle. Od mojego towarzysza bia teraz ponura aura wadzy, ktr, jak sobie uwiadomiam, zawsze w sobie mia. Spojrza na rolex i zapyta, czy pan Chang nadal jest na wolnoci. Xi-Li, posaniec, donis, e pan Chang zjecha na podziemny parking fordw. Czowiek, ktrego dotd znaam jako podyplomanta Hae-Joo Ima, stan na tle dawno nieyjcego aktora, grajcego posta stworzon sto lat temu, spojrza mi w oczy i wymwi moje imi. Nie jestem do koca tym, za kogo si podawaem.

Brd Slooshy i wszystko co potem Razem ze Starym Dordim, to emy se drogi przecili wicej razy, ni w ogle pamitam, i jak ju umr, kto wie, co ten diabe zbaty sprbuje mi jeszcze wykrta... Daj no mi baraninki, to powiem ci, jak go spotkaem raz pierszy. Tusty, soczysty kawa mi daj, nie taki tam padzierz spalony...

Adam, brat mj, i Tato emy wracali z mieniania w Honokaa grzsk drog. Furk jechalimy z pogruchtanym dyszlem i jakie achy mielimy na sobie. Wieczr nas zhyta wczenie, no to postajalimy na poudniowym brzegu brodu Slooshy, bo Waipio si caa pienia po tylu dniach deszczw i napucha wiosn od roztopw. Brd emy znali dobrze i si go nie bojali, chocia on bagnisty. A e nikt nie mieszka w dolinie Waipio prcz milionw ptactwa, no to nie zakrywalimy gami obozu ani furmanki. Tato wzi mie pyrgn, cobym nalaz drwa na rozpak, a on z Adamem obz rozbijali. Cay dzie mie sranie ciso, bo zarem w Honokaa jak psi ap kulaw i gonio mie kuca w zarolach grabw w parowie, a tu nagle poczuem, jak jakie gay na mnie ypi. Kto tam?! krzykem, ale mj gos poky paprocie. O, w ciemnej dziurze siedzisz, choptasiu wymamrotao z paproci. Kto ty?! krzykem znw, ale nie za gono. Mam kozik, e nie wiem co!. Tu-tu nad gow kto szepn: A ty kto, choptasiu? Zachariasz Mny czy Zachariasz Strachliwy?. Zerkem w gr, a tam se siedzia Stary Dordi, nogi podkurczy na zbutwiaym grabie, a godne lipia mu si tylko szczwanemu miay. Nie bojam si ciebie rzekem, cho sycha mie byo jak w huraganie pierdzc kaczk. Telepaem si w rodku, kiedy Stary Dordi pizgn w d z gazi i co si stano? Wiutn i znik w pdzie, oj, cakiem znik za mn. I nicanic tam ju nie byo... prcz smalczaka, co fruwa i szuka ara, i a si prosi, eby go oskuba i kosteczki ogry! No to pomylaem, c, Zachariasz Mny by gr nad Starym Dordim i Dordi wzi i poszed se gania tych, co wiksze strachy ode mnie. Chciaem rzekn tacie i Adamowi, co to mi si dziwnego przydarzyo, ale do gadki to najsamlepiej mie jakie aro dobre. No to po cichu, po cichu, wziem si rozprostowaem i podmykem do fruwaka skubanego... i nura daem. Ale smalczak wzi i mi si wylizg z palcy i odlecia, ale nie odpuszczaem, nie, nie, pogoniem za nim w gr strumienia bez wyboje i jakie kolczate zarola. Pod butami praska mi chrust, kolce mi gb smargay, e nie wiem co, ale nicanic si nie przejmaem, bo tylko goniem i nie przyuwayem, e drzewa rzedn i e sycha ju huczanie wodospadu Hiilawe, a wypadem z wrzaskiem na polan i em konie wyposzy. Nie, nie dzikie konie wystrojone, w nabijanej wiekami skrzanej uprzy, a na Bigajlu to znaczy tylko jedno, tak, Kona. Dziesiciu dwunastu, wymalowanych na twarzach, podnosio si ju i gotowao baty

i ostrza i huhuczao okrzyki wojenne! Skrliczyem nazad w d parowu, skd em przysusa, ale jak wczeniej myliwy by ze mnie, to tera na mnie polowali. Najsambliszy Kona bieg za mn, a inni susali na koniach i rechotali si, bo niezgorsz zabaw mieli. Jak kto w strachu, to mu si chyo biega, ale wolno myli, no to em uciek do Taty. Dziewi rokw tylko mi byo, to robiem wszystko z gbi wtpiw i nie mylaem za duo. Ale nie dobiegem do obozu, inaczej bym tu tera nie siedzia i wam nie baja. Na jakim dugim korzeniu moe to noga Dordiego bya wykopyrtem si i wbcem na eb do dziury z suchymi liciami i d mie zakry przed kopytami Kona, co ich ttent nad sob syszaem. Siedziaem tam i syszaem ich huhuki rwane, o kilka jardw bez drzewa... prosto do Slooshy. Do Taty i Adama. Podmykem si chyo, ale byem za pno, za pno ju. Kona okrali nasz obz i trzaskali z biczw. Tato wiuta toporem, a braciszek wzi dzid, ale Kona si tylko z nimi drzanili. Siedziaem na skraju polany zestrachany cay i nicanic zrobi nie mogem. Co mig bat wiszcza, a Tato i Adam upadli i si wili jak wgorze na piasku. Wdz Kona, rekiniasty taki, zsiad z konia i, rozklastujc wod, szed bez brd do Taty i umiecha si do wymalowanych braci. Potem wyj n i przechlasta Tacie garo od ucha do ucha. Nigdy w yciu nicanic czerwieszego nie widziaem, jak ta buchajca strugami krew Taty. Wdz zliza j z ostrza. Adama cio trupem na ten widok i cay chojrak z niego uszed. Wymalowany zwiza mu rce i nogi i zamajtn mojego najsamstarszego braciszka na siodo, jak worek taro, a reszta przegrzebaa nasz obz, szukajc jakiego rynsztunku, a czego nie wzili, to pogruchtali. Wdz wsiad nazad na konia i si obkrci, i popatrza prosto na mnie... A te oczy, to byy oczy Dordiego. Zachariaszu Strachliwy mwiy, e si urodzi po to, eby mj by, poco w ogle ze mn wojujesz?. I co, pokazaem, e si myli? Czyhaem na odpowiedni mig, a potem znienacka em zatopi kozik w garle Kona? Poszem za nimi do ich obozu i prbowaem uwolni Adama? Nie, Dziewicioletni Zachariasz Mny telepa si w liciach kryjwki i chlipa, i modli si do Sonmi, eby jego czasem te nie zhytali i do zniewoli nie wzili. Tak, tyle em zdziaa. O, na miejscu Sonmi, co mie suchaa, pokrcibym gow z obrzydzeniem i rozsztompa mie jak robaka. Kiedy si podmykem w nocy, Tato cigle unosi si i chlupa na sonej pycinie. Bo rzeka si troch uspokajaa i si pogoda robia adniejsza. Tatko mj, co mie rozmiesza i pra, i kocha mie. liski jak ryba, ciki jak krwsko, zimny jak gaz, krew mu rzeka wyssaa co do kropelki. Nie czuem nawet blu ani alu, ani nicanic, bo wszystko byo takie straszne i okrutne. Brd Slooshy lea jakie sze siedem mil od Kocianego Brzegu, no to usypaem grb dla Taty, gdzie lea. Nie mogem przypomnie se witych sw Ksieni, prcz Najmilejsza Sonmi, ktra jest midzy nami, przywr t ukochan dusz do doliny ona, pokornie bagamy. No to ich zmwiem, przeszem wbrd Waipio i potrompaem si gzygzakiem noc bez las. Zaskrzeczaa do mnie sweczka: Dzielnie walczye, Zachariaszu Mny!. Wrzasem

na ptaszysko, eby si zamko, ale ono znowu: A moe nie? Mie te tak ubijesz, jak ubie Kona? Och, zlituj si nad moimi pi-pi-pi-pisklaczkami!. W grach Kohala wy jaki dingo. Zachariaaaaa-a-sz Strachliii-ii-iwyyy-yy-y. Na koniec nawet ksiyc podnis twarz, ale patrza niewzruszony i nicanic nie mwi. I nie musia. Wiedziaem, co se o mnie myla. Dwie trzy cztery mile std na ten sam ksiyc patrza Adam, ale mg by nawet i w Honolulu, albo i dalej i tak mu nie mogem pomc. Wybuchem paczem i ryczaem, i smarkaem, i pluem, oj, jak zostawione w wichurze bobo. Mil dalej, jak si wtrompaem na wzgrze, doszem do chaty Abla i krzykem na nich. Najsamstarszy Abla, Izaak, wpuci mie do rodka i rzekem im, co si stano u brodu Slooshy, ale... czy mwiem im ca prawd? Nie, okutany derkami Abla, ogrzany przy ogniu, nakarmiony arem, may Zachariasz ga jak dingo. Nie przyznaem si, em zawid Kona do obozu Taty, bo rzekem, e poszem owi smalczaka w zarolach, a jak nazad wrciem... Kona ju Tat zabili, zhytali Adama i zostawili tylko wszdzie w bocie lady kopyt. A co ja mogem zrobi? No, nicanic przecie nie mogem. I tera te nie. Dziesiciu wielganych jak byki Kona mogo wychlasta rodzin Abla tak samo, jak zasiekli Tat. Widz po waszych twarzach, e zapyta chcecie: czemu gaem? Bo jak tak mwiem, to nie byem Zachariaszem Gupim, ani Zachariaszem Strachliwym, byem po prostu Zachariaszem, Co Ma Szczcie i Co Go Nie Ma. Kamstwa s jak spy Starego Dordiego, co kr i upatruj w dole jakiej cherlawej i mizernej duszy, eby pizgn w d i whartn w ni szpony. A tej nocy w chacie Abla t cherlaw i mizern dusz, oj, to ja ni byem. Tera patrzacie na dziadowego skundla, dychanie mu zera plenica i wielu zim to ja ju nie bd obglda, nie, nie, wiem to. Ju przeszo czterdzieci rokw na si huhucz, na Zachariasza Dziewicioletniego. Hej, suchaj no! Takie czasy, e saby przeciwko wiatu! Takie czasy, e nicanic nie moesz poradzi! To nie twoja wina, to wina tego przekltego wiata, tylko jego!. Ale chobym nie wiem ile huhucza, to ten May Zachariasz, on mie ani tera nie syszy, ani nie sysza nigdy.

Kola mowa to dar, rodzisz si z nim albo nie masz go wcale. Jak go masz, kozy bd cie sucha, a jak nie masz, to cie stratuj w bocie i bd tam sta i si mia z podrwin. Ja swoj kol mow dostaem po Tacie i czasem, jak je pasem, wydawao mi si, e sysz, jak on gra na fujarce gdzie tu-tu, chocia Ksieni mwia, e si odrodzi w chacie Kaszyskich w Dolinie Mormonw. W kadymbd razie co dzie z rana doiem kzki i prawie kadego dnia pdziem cae stado do przesmyku Doliny Elepaio bez Krgow Przecz na pastwisko na Szczytach Kohala. Pdziem te kozy Ciotki Bees, mieli pitnacie dwadziecia kz, no to razem miaem wszystkich z pidziesit szedziesit do pilnowania i do przyjmownia kolt na wiat, i do patrzania za sabikami. To duo kz, e nie wiem co, eby tak naraz pa, ale kochaem gupie stworzenia bardziej ni siebie samego, a ju najbardziej, jak ubili Tat, a Adama w zniewol wzili. Kaden jeden kozioek mia imi ode mnie. Burza sza z grzmotoyskiem, to caego mie moczyo, jak z nich pijawki odcigaem, a jak soce byo, to si spraskaem i opaliem, a jak emy byli wysoko w grach Kohala, to czasem emy nie schodzili na d bez

trzy cztery noce cigiem. lipia to si musi mie dookoa gowy. W grach hurmoway na er dingo i prboway porywa chwiejce si na nkach nowo narodzone kolaczki, jak si nie uwaao z dzid. Jak Tato by may, dzikusy z Mookini przeprawiali si z Leewardu i podmykali kozioka albo i dwa, ale potem Kona zniewolili wszystkich Mookini i pogonili na poudnie, a ich stare siedziby w Hawi porosy mchem i tylko mrwek w nich byo peno. My, kolarze, emy znali gry Kohala jak nikt, kryjwki i strumyki, i miejsca, co s nawiedzone, i stalowe supy, co ich dawni poszukiwacze ominli, i jeden dwa trzy stare domy, co o nich nikt prcz nas nie wiedzia. O pasterzach kz to si mwi, e si na nich dziewuchy napalaj. Bo jak dziewczynie si mitko robio na jakiego kolarza, to moga i za naszym gwizdaniem, gdzie nikogo nie byo, i emy to robilimy pod goym niebem. I nikt prcz kz nie patrza, a kozy nigdy nie szemraj ludziom. Zasiaem tak moje piersze bobo w brzuchu Jayjo z Drwalowej Chaty, pod drzewem cytryny, soce wiecio. Bynajmniej o adnych innych wczeniej nie wiedziaem. Dziewuchy takie szczwane si robi wedle z kim i kiedy, i w ogle. Miaem dwanacie rokw, Jayjo miaa jdrne i chtne ciao, i miaa si, i plsaa, i szalaa z kochania, oj, zupenie jak i wasza dwjka tutaj. No i kiedy Jayjo brzuch napcznia, emy rozmawiali, jak to si poenimy i bdzie y ze mn w naszej chacie Baileyw. Bo emy mieli duo pustych izeb. Ale potem wody Jayjo hury wiele ksiycw za wczenie i Banjo przygoni, ebym bieg do Drwalowej Chaty, bo rodzi. Bobo wyszo na wiat zara potem, jak em przylecia. Nie do miechu takie bajania, ale ecie pytali mie o ycie na Bigajlu, no to i takie bajdy mi z gowy jak rybki wypluskaj. Bobo nie miao usteczek, nie, ani dziurek od nosa, no to i nie mogo dycha, jak matka Jayjo odcia ppowin, biedactwu. Nie rozwaro oczkw ani razu, tyle co poczuo ciepo tatowej doni na pleckach, posiniao, przestao kopa i umaro. Jayjo bya zimna i spocona i wygldaa, jakby jej te szo umrze. Kobiety rzeky mi, ebym se poszed i zrobi miejsce zielarce. Wziem nieywe, okutane w weniany worek bobo na Kociany Brzeg. Taka samotno mie przydusia, jak przemyliwaem, czy to moje nasienie byo parszywe, czy Jayjo nasienie byo parszywe, czy zwyczajnie takie to moje parszywe szczcie. Poranek by leniwy pod krzakami trojeci, fale podpyway do brzegu jak chore krwska i opaday w piasek. Z kopczykiem dla bobo poszo mi chyej ni przy kopcu Taty. Powietrze na Kocianym Brzegu czu byo wodorostami i gnijcym misem, i starymi kociami, co leay pord kamykw. Nikt tam duej nie siedzia, ni koniecznie musia, no chyba e si kto urodzi much albo krukiem. Jayjo nie umara, nie, ale nigdy ju si nie miaa i nie plsaa, jak przedtem. I emy si nie poenili, nie, bo trzeba pewnym by, e z twojego nasienia wyronie czysto narodzony kto, albo bynajmniej prawie, co? Inaczej kto bdzie dziera ci mech z dachu i smarowa ikon przed termitami, jak ju cie nie bdzie? Wic jak spotykaem Jayjo, jak si ludzie zbierali na wiec, albo na targu, mwia: Od rana deszcz pada, co?. A ja mwiem: Tak, i widzi mi si, e do nocy popada, i emy si rozchodzili. Trzy roki potem wzia za ma kaletnika z Doliny Kane, ale nie poszem na ich wesele. To by chopak. Te nasze bobo bez imienia. Chopak.

Ludzie z Dolin mieli tylko jedn bogini, zwali j Sonmi. Dzikusy na Bigajlu mieli zwykle wicej bogw, ni daby rad ich dzid odstracha. W Hilo si modlili do Sonmi, jak przysza im ochota, ale mieli te innych bogw. Bogw od rekinw, bogw od wulkanw, bogw od ziarna, od kichania i od kurzajek bogw mieli. Sami wymylcie na co, to wam Hilo uczyni zara od tego boga. Kona mieli cae plemi bogw od wojny i bogw od koni. Ale dla Ludzi z Dolin dzikie bogi nicanic nie byy warte, nie, tylko Sonmi bya naprawd. ya midzy nami, opiekowaa si Dziewicioma Dolinami Owieczek. Zwykle to jej emy nie widzieli, ale czasami si pokazywaa, starucha z kosturem, cho niekiedy to j widziaem jako migotliw w socu dziewczyn. Sonmi pomagaa nam z chorymi, odganiaa parszywe szczcie, a jak prawy i cylwizowany czowiek z Doliny pomar, to zabieraa jego dusz i wioda j nazad do ona gdzie w Dolinach. Czasem emy pamitali nasze przesze ycia, a czasem nie, a czasem Sonmi mwia we nie Ksieni, a czasem nie mwia... Ale emy wiedzieli, e zawsze si bdziemy odradza jako Ludzie z Dolin, no to i mier nam a tak straszna nie bya. No, chyba e twoj dusz Dordi zhyta. Bo jak kto y jak dziki i samolub by, i gardzi cylwizowanymi, albo jak Dordi cie skusi do barbarzystwa i takich tam, to dusza ci si robia cika i zbiasta i kamienie w niej byy. I Sonmi nie moga cie wonczas pomieci do ona. Takich zych samolubw zwano ukamieniaymi i dla czowieka z Dolin nicanic straszniejszego nie byo ni jak go taki los spotka. Ale tera, jak wieca cylwizowanych caa ju przepalona, czy to jeszcze co warte? Nie umiem rzec ani e tak, ani e nie. Oddaj si tylko w rce Sonmi i modl, eby powioda moj dusz w dobre miejsce na przysze ycie, bo w tym moj dusz zbawia. A za okamgnienie jedno, jak ogie was nie upi, to zara powiem wam, jak.

Ikonarz to jedyny przybytek by na caym Kocianym Brzegu midzy Dolin Kane a Dolin Honokaa. Niby nie byo adnych nie-nie, e wchodzi nie mona, ale nikt po prnicy nie wchodzi, boby mu szczcie sparszywiao, jakby nie mia dobrego powodu miesza spokj pod tamtym dachem. Nasze ikony, co emy je rzezali i gadzili, i pisali na nich sowa za ycia, to je tam po mierci wszyscy skadali. Za moich czasw tysice tam leay na pkach, tak, kadego czowieka z Dolin, co jak ja si tu zrodzi i y i odrodzi od czasw, jak Flotylla przywioza przodkw na Bigajl, eby uj przed Upadkiem. Za pierszym razem, jak weszem do Ikonarza, to byo z Tat i Adamem i Jonaszem, jak miaem siedem rokw. Mama dostaa krwawej cieklicy, jak rodzia Bazi, i Tato wzi nas, ebymy si modlili do Sonmi, eby j uleczya, bo Ikonarz to byo szczeglnie wite miejsce i Sonmi zwykle tam wysuchiwaa prosze. W rodku ciemnica bya, jak pod wod. Pachniao woskiem i olejem tekowym i staroci. Ikony mieszkay na pkach od ziemi do poway. Ile ich tam byo, to nie mog rzec, nie, bo nikt ich tam nie chodzi rachowa, jak jakie kozy, ale ywotw, co miny, wicej jest od tych, co s tera, jak liciw wicej jest od drzew. Gos Taty dochodzi gdzie spord cieni, znajomy by, ale dziwny. Prosi Sonmi, eby wstrzymaa Mam od mierci i eby jej dusza moga pozosta w ciele duej, a ja si w gowie modliem o to samo.

I wonczas emy usyszeli jaki taki pomruk w tej caej ciszy, zebrany z milionw szeptw, jak sam ocean. Tylko e to nie byo od oceanu, nie, to ikony szeptay, a my emy wiedzieli, e Sonmi bya tam i nas suchaa. Mama nie umara. Bo Sonmi si ulitowaa. Drugi raz, jak poszem do Ikonarza, to byo w Noc nie. Jak na naszych ikonach byo ju czternacie rzeza, czyli znak, emy ju byli dorosymi z Dolin, szlimy spa sami w Ikonarzu i Sonmi sprowadzaa na nas nienia rne. Niektre dziewczyny widziay, kogo wezm za m, a chopaki widzieli, jak bd y. Albo zdarzao si, e widzielimy co, z czym potem szlimy do Ksieni po wrenie. Kiedy emy wychodzili z Ikonarza, z kadego chopaka by ju mczyzna, a z dziewczyny kobieta. No to po zmierzchaniu leaem tak pod derk Taty w Ikonarzu, z moj wasn, nierzezan ikon za poduszk. Za cian Kociany Brzeg hurga si i klekota, a fale pieniy si i szumiay, i syszaem lelka kozodja. Ale to nie by kozodj, nie, to tu obok mie si klapa rozwara i lina si zwieszaa w niej do podziemnego nieba. Zejd no po linie, rzeka mi Sonmi. No to zeszem, ale lina bya spleciona z ludzkich palcy i doni razem zmotanych. Spojrzaem w gr, a tam ogie bucha z podogi Ikonarza. Przetnij no lin, mwi zy czowiek, ale si bojaem ci, bob ym przecie zbcn w d, tak? W nastpnym nieniu trzymaem mojego synka, bobo-dziwolga, w izbie Jayjo. Kopa si i wi, jak wonczas. Chyo, Zachariaszu, mwi ten sam czowiek, tnij no swojemu bobo gb, eby mogo dycha!. Miaem w rku kozik, no to wyrem synkowi jakby umiech, cio si jak bez ser. Razem z pian wypyny sowa: Czemu mie zabi, Tato?. Mj ostatni sen by o tym, jak szem brzegiem Waipio. Na drugim brzegu widziaem Adama, jak se niepiesznie owi ryby! Machaem, ale mie nie widzia, no to posusaem do mostu, co go tam na jawie nigdy nie byo. Most by cay ze zota i brzu. A jak wreszcie przebiegem na brzeg Adama, to si rozryczaem z alu, bo nicanic ju tam si nie ostao, prcz kupki koci i maego yskajcego wgorza, co si majta w piachu. Ten wgorz to smuga wiata bya, co ze skorowitem wciekaa pode drzwi Ikonarza. Zapamitaem te trzy nienia i poszem bez rozbryzgujcy przybj do Ksieni i nikogo po drodze nie spotkaem. Ksieni za szko karmia kurczaki. Posuchaa uwanie, co mi si nio, a potem rzeka, e to nieproste wrby i nakazaa mi zaczeka w szkole, a ona si pomodli do Sonmi o prawdziwe wyoenie ich znaczenia. W izbie szkoy zna byo wite misterium Dni Cylwizacji. Na pkach staa kada jedna ksiga z Dolin, wszystkie rozpke i pomarszczone, ale, oj, to byy ksigi i sowa mdroci! Bya te tam kula wiata. Skoro cay wiat jest tak wielk kul, to nigdy nie pojmowaem, czemu ludzie nie spyrgn z niej, i tera te nie rozumiem. Bo ja to nie bardzo bystry jestem w szkolnych naukach, nie jak Bazia, co moga zosta i drug Ksieni, jakby si wszystko powiodo inaczej. Okna szkoy szklane byy i nie rozpke jeszcze od Upadku. Ale najsamwikszym dziwem to by zegar, tak, co tylko zdaje si on jeden chodzi w Dolinach i na caym Bigajlu, na Hawajach caych w ogle. Bo nie potrzebowa adnych baterii, bo by nakrcany. Jak sam uczniakiem byem, tom si boja tego pajka, co tyk-tak robi i patrza na nas i osd myla. Ksieni uczya nas

Zegarowej Mowy, ale zapomniaem, prcz Kwadrans i Wpdo. Pamitam, jak Ksieni mwia, e Cylwizowani ludzie potrzebuj czasu, a jak ten zegar zemrze, to czas zemrze z nim, a wonczas jak wrcimy napowrt do Dni Cylwizacji, jakie byy przed Upadkiem?. Tego ranka te patrzaem na tykada zegara, a Ksieni wrcia z wrenia i usiada na wprost mnie. Rzeka, e Stary Dordi godny by mojej duszy, no to na moje nienia kltw rzuci, eby mg znaczenie zaszo. Ale na szczcie Sonmi rzeka, co znacz naprawd. A i wy musicie spamita te wrby, bo zmieni one szlak tego bajania nie raz, nie dwa. Piersza: Rce pon, niechaj no liny nikt nie odcina. Druga: Wrg pi, niechaj no gara mu nikt nie podrzyna. Trzecia: Brz ponie, niechaj no bez most nikt nie przechodzi. Wyznam, e nie pojmowaem nicanic. Ksieni mwia, e ona te nie, ale nic to, bo pojm wrb, kiedy czas prawdy na czowieka przyjdzie, i kazaa mi wyry jej sowa w pamici. Potem daa mi kurze jajko na zaranne aro, jeszcze mokre cae i ciepe od ptaka, i pokazaa mi, jak si bez somk wysysa tko.

Chcecie usysze o Wielkim Statku Profetw? Nie tam, Statek to nie adne tam bredzenia, prawdziwy by, jak ja tu i wy siedzicie. A te tu oczyska, to widziay go, oj, ze dwadziecia razy, albo wicej. Statek przypywa do Zatoki Flotylii dwa razy w rok, na wiosn i na jesie, na zrwnanie, jak dzie i noc takie same dugie si robi. Patrzcie no, e nigdy do miast dzikusw nie zawin, nie do Honokaa, nie do Hilo, nie do Leewardu. A czemu to? Bo tylko Ludzie z Dolin byli do cylwizowani dla Profetw, tak. Oni nie chcieli si mienia z dzikusami, co myleli, e Statek to jaki potny biay bg, czy co! Statek mia kolor jak niebo, i wida go nie byo, a do brzegu dowalnia. Wiose nie mia, nie, ani agli, wiatru nie potrzebowa ani prdw, nicanic, bo Bystro Starych go w przd pyrga. Dugi jak wyspa by, wysoki jak maa gra, a na nim ze dwiecie trzysta czterysta ludu, a moe i milion. Starobystro to tylko tajemnice i pyta mrowie, co? No to ze Statkiem tak samo byo. Jak si rusza? Skd on pyn w podr? Jak przetrwa wielki grzmotoysk i Upadek? Nigdy nie wiedziaem, co odpowiada, a bajania Zachariasza zmylone nie s, nie jak wikszo cudzych bredze. Plemi, co yo na Statku, to woali na nich Profety i pochodzili z Profeckiej Wyspy. Wyspa Profetw bya wiksza od Maui, mniejsza od Bigajla i hen-hen na pnoc, gdzie bkit. Wicej nie wiem, to i nicanic nie rzekn. No i ten Statek wiuta kotwic jakie dziesi machni od Szkoy, i od dziobu statku wychynaa para dek szerszeniastych i furkotaa bez przybj do play. W kadej byo sze osiem osb, mw, kobiet i dzieciakw, wszyscy w eliganckim odzieniu, co to zara scho, jak si zmoczyo. Wszystko mieli cudowne. Kobiety ze Statku niby mczyni byy, bo wosy miay obcite i niezaplecione we warkocz, jak u kobiet z Dolin. I bardziej ylaste byy i mocarniejsze

w sile. Skr to miay czerstw i gadk, bez strupa nawet najsamniejszego, a wszyscy byli piwno-brzowi i czarni, i bardziej jeden do drugiego by podobny ni ludzie, co si ich widzi na Bigajlu. I Profety nie mwili duo, nie. Dwch straowao przy dkach na brzegu i jak kto ich pyta: Prosz pana, a jak si pan nazywa?. Albo: Prosz pani, a dokd jedziecie?, to tylko krcili gowami, jakby mwili: Nicanic nie odrzekn, to i nie pytaj mie wicej. Tajemny Bystro usadza nas, ebymy tu-tu czasem nie podeszli. Powietrze gsto, a si bliej podej nie dao. I siekcy bl guszy, to i nikt nicanic nie prbowa harcowa. Towary to emy mieniali w Gminie. Profety mwili dziwnie, nie leniwie i nierwno jak w Hilo, ale mowa ich sona jaka bya, zimna. Jeszcze zanim do brzegu dobili, a si trzso od szemra i w wikszoci chat szykowano kosze owocw i warzyw i misa, eby do Gminy zanie. A Profety napeniali swoje dziwne beczki wod ze strumienia. W zamian Profety mieniali rzeczy elazne, co lepsze byy, ni robione na Bigajlu. Mieniali si uczciwie i nie huhuczali grubo, jak dzikusy z Honokaa, ale grzecznie mur midzy sob a nami stawiali, co mwi: Szanuje cie, ale ty i ja nie z tego samego ludu, to i nie przehycaj no tej linii. I tak Profety nigdy nie pytali nas, jak nasze imiona, ani sami nam swoich nie mwili, cho my, dzieciaki, przezywalimy ich Kary Wdz i Motogowy i Brzydula, a nasze mamy i taty woali ich naszymi przezwiskami, jak gocie ju wracali na Statek. Tak, Profety mieli twarde reguy wedle mieniania z nami. Nie mieniali nicanic Bystrzejszego ni to, co my mieli na Bigajlu. Na przykad, potem jak Tat ubili, to wiec uradzi, coby garnizon wystawi przy Ablowej chacie, eby ochrania Szlak Muliwai, co by naszym najsamwikszym szlakiem od brodu Slooshy przez nasze Dziewi Dolin. Ksieni prosia Profetw o tak bro specjaln, cobymy si przed Kona broni mogli. Profety rzekli: nie. Ksieni bagaa. Ale oni dalej: nie rzekli, i tyle byo. Inn zasad byo, eby prcz wasnego ich imienia nicanic nam nie mwi o tym, co za oceanem leao, nawet o Profeckiej Wyspie. Napes z chaty Inoyuw prosi, coby zapracowa mg na podr Statkiem i wonczas pierszy raz widziaem na wasne oczy, jak si Profety wszyscy prawie zamieli. Ich wdz rzek nie, nie i nikt si nie dziwi. Nigdy nie cisnlimy tych zasad, aby pky, bo widzielimy, e oni szanuj naszych cylwizowanych, mieniajc si z nami. Ksieni zawsze prosia ich, eby zostali na witowanie, ale wdz zawsze z uprzejmoci nie mwi. Co namieniali, wlekli nazad na dki. Godzin potem ich Statek ju pyn hen-hen, wschodnim kursem na wiosn, a jesieni na pnoc. I tak przybywali co rok, odkd najsamstarszy pamita. Mijay wiosny i jesienie, Statek zawija i odpywa. A do mojego szesnastego roku, kiedy to Profetka, co j Meronym woali, zawitaa do naszej chaty na krtki czas. I nicanic ju potem takie samo nie byo, ani w moim yciu, ani w Dolinach, ju przenigdy. Ze wszystkich baja, tylko te s prawdziwie moje, a nie podsmyczone od innych bajarzy, co o niej s, o Meronym.

Hen-hen, za Krgow Przecz by grzbiet zwany Ksiycowym Gniazdem, co z jego pastwisk w Kohalach najsamlepiej Windward wida byo. Jednego migotliwego popoudnia wiosn pasaem kozy na Ksiycowym Gniedzie, jak zoczyem Statek, co si zblia do Zatoki Flotylli. Przepikny to by widok, bo on bkitny by, jak sam ocean, i jak kto

prosto w niego nie patrza, to nicanic go nie widzia. Wiedziaem ju, e winienem w jednym migu na mienianie susa, ale miaem kozy do pasania i nimbym do Gminy dolecia, Profety pewnie juby do dek wracali. No to leaem tylko rozwalony i si gapiem na cudny Statek Bystry, co przypywa i odpywa z dzikimi gmi i wielorybami. Czemu zostaem, to em ju rzek wczeniej, cho po prawdzie to za przyczyn dziewuchy, Ra jej byo, co zbieraa licie palila na lekarstwo dla swojej matki. Bo gorc nas uapi i napali do siebie wzajem i cae popoudnie leaem rozkosz otumaniony, siorbic jej dwa krge mango i wilgotn fig. I po prawdzie to nigdzie indziej nie chciaem chodzi, a i Ra za wiele palila wonczas nie zebraa, nie. Ho, ho, miejacie si, rumienicie, modzi, ale czas by, tak, e i ja byem, jak wy tera jestecie. Jak wieczr przyszed i pogoniem kozy do domu, Mama ciskaa si i nerwowaa, jak gsior z jednym skrzydem, i kla mie jak wcieka, e z caego tego szemrania to tylko Sussy zrozumiaem. Po mienianiu w Gminie, zamiast znak da wszystkim, eby na Statek si zabierali, jak normalnie byo, Profecki wdz prosi mwi z Ksieni sam jeden. Po dugim migu Ksieni wysza z rozmowy i zwoaa wiec. Przyszli Ludzie z Dolin z chat pobliskich, prcz z chaty Baileyw, z naszej. Bo Mama te na wiec nie posza. No i si wiec rozpocz. Wdz Profetw chce tego roku innego mieniania, rzeka Ksieni. Jedna kobieta ze Statku ma yczenie y i pracowa w chacie bez p roku, pozna ycie nasze i zrozumie Ludzi z Dolin. W zamian wdz da nam w dwjnasb za wszystko, co dzi pomienialimy. Za sieci, garki, rondle, elazo, wszystkiego po dwa razy. Pomylcie tylko, jaki to honor, i pomylcie tylko, co moemy dosta za wszystkie te sprzty na kolejnym mienianiu w Honokaa. No to nie trzeba bya dugiego miga czeka na jedno wielgane Jeju!, co si roznioso rd wiecowania, i Ksieni musiaa krzykn nastpne pytanie ponad hurmujcymi. Kto ma nasz Profeck gocini do siebie przyj? I tu si Jeju! na gwat urwao. Ludzie nagle mieli wielk mnogo wymwek. Nie mam do miejsca. Dwjka bobo nam przyjdzie, to gocini spa nie bd daway. Komary wkoo chaty poksaj do ywego. Ryy Volvo, tusty dra, to pierszy przemwi. A moe w chacie Baileyw?. Bo Mamy ani mie nie byo, eby im te ich knowania zimn wod pola, to si zara rozognili. Tak, wolne izby maj, odkd Ojciec Bailey zabity. Baileyowie wicej wzili z Gminy, ni dali w zesze zbiory, obowizanie takie maj! Tak, trzeba im rk do pracy u Baileyw, Mama Bailey rada przyjmie pomoc!. I tak wiec uchwali. I tera to ja byem gsior z jednym skrzydem. Co Profety jedz i pij? Czy pi na sianie? Czy w ogle pi? Sze ksiycw! Mama kla mie, e nie przyszem na mienianie ze Statkiem, bo cho to ona prawdziwie rzdzia w rodzinie Baileyw, to ja byem w chacie najsamstarszym mczyzn i winienem by pj bez gadania. Rzekem: To pjd do Ksieni i powiem jej, e nie moemy w gocinie mie adnej Profetki, kiedy ode drzwi rozlego si stuk stuk stuk. Tak, to bya Ksieni z Mylo, pomocnikiem w szkole. Przywiedli Profetk, eby si do nas wprowadzia. Wiedzielimy wszyscy, e zalej nas hurm gocie z Doliny i, chcemy czy nie chcemy, nie moemy rzekn: Idcie se, tak? Wstyd by to by dla naszego domostwa i wstyd dla naszych ikon. Kobieta ze Statku miaa octow wo Bystronia i rzeka piersza, bo mie i Mamie mow odjo. Dobry wieczr, rzeka, jestem Meronym i dzikuj wam piknie za przyjcie mie w gocin w Dolinach. Mylo jak ropucha szczerzy si w przemiechach na to, jakem by znerwowany, e a bym go zabi mg.

Sussy przypomniaa se piersza, e jest gospodyni, i prosia goci, eby siedli, i posaa Jonasza, eby przynis napicie i aro, i w ogle. Meronym rzeka: Mj lud ma zwyczaj dawa skromne podarki gospodarzom, gdy w gocin przychodzi, mam nadziej, e nie bdziecie mieli nicanic przeciw.... Siga do torby, co j przyniosa ze sob, i daa nam prezenty. Mama dostaa pikny garnek, co w Honokaa by kosztowa pi sze bel weny, i dychaa tylko gono, i rzeka, e nie moe przyj takiego drogiego podarku nicanic, bo przyjmowanie obcych w gocin to zwyczaj Sonmi. Tak, przyjmowanie w gocin winno by za darmo, albo w ogle nie by. Ale Profetka rzeka, e te podarki to nie zapata, tylko podzikowanie za przysz uprzejmo, i Mama drugi raz garka nie odmwia. Sussy i Bazia dostay naszyjniki, co si skrzyy jak gwiazdy; oczy im na wierzch wylazy z uciechy. A Jonasz dosta kwadratowe lustro, co go zachwycio, bardziej yszczce ni kady okruch szka, co czasem ley na ziemi. Mylo ju si tera nie szczerzy jak ropucha, ale mie si te podarki nicanic nie podobay, bo obca kupowaa moich bez gadania, a ja si nie godziem. No to rzekem tylko, e kobieta ze Statku moe osta w naszej chacie, ale nie chc jej podarku i tyle. Rzekem to grubiej, ni chciaem, i Mama ciskaa we mnie gromy spojrzeniem, ale Meronym rzeka tylko: Pewnie, rozumiem, jakbym mwi co zwykego i normalnego.

Caa mnogo ludzi ciga jak owce do naszej chaty tego wieczoru i bez kilka nastpnych, z caych Dziewiciu Dolin, krewni i bracia i rodzina z przeszego ycia i na wp obcy, co emy ich tylko spotykali na mienianiach. Tak, kady, od Mauka do Mormonw, puka do naszych drzwi, eby zobaczy, czy cae te szu-szu prawdziwe byo, e prawdziwa, ywa Profetka mieszka u Baileyw. Musielimy kadego jednego odwiedzajcego zaprosi do rodka, a oni gapili si i dziwili, jakby sama Sonmi siedziaa w naszej kuchni, cho ich dziw a tak wielki nie bra, eby nie mogli wtrzchn naszego ara albo napicia wypi gadko. A jak tak pili, to cae potoki pyta o Profetw i ich cudowny Statek zaczy si wylewa. Ale dziwna bya taka rzecz. Meronym odpowiadaa na pytania, ale jej odpowiedzi nie gasiy ciekawoci nicanic, ani na pchek jedn. No to mj kuzyn Spencer z chaty Clunych zapyta: A co statek porusza, e pywa?. Profetka odrzeka: Silniki termojdrowe. Kaden mdrze gow pokiwa: A, silniki termojdrowe. Nikt nie pyta, co to s silniki termojdrowe, bo nie chcieli wyglda na dzikich albo gupich przed caym wiecem. Ksieni poprosia Meronym, eby pokazaa nam Profeck Wysp na mapie wiata, ale Meronym tylko dotka mapy palcem i rzeka: Tu. Gdzie?, emy zapytali. Bo nie byo tam nicanic prcz morza niebieskiego i pomylaem se, e ona si z nas namiewa. Profeckiej Wyspy nie byo na adnej mapie, co tu przed Upadkiem zrobiona, rzeka Meronym, bo zaoyciele wyspy trzymali j w sekrecie. Bya na starszych mapach, tak, ale nie na mapie, co j Ksieni miaa.

miao mie wiksza ju tera wzia i zapytaem gocini, czemu Profety z ich caym Bystroniem i w ogle chc si nauczy o Ludziach z Dolin. Czego j niby mielimy nauczy, czego jeszcze nie umiaa? Umys, ktry poznaje, to umys, ktry yje, rzeka Meronym, i kaden Bystro jest prawdziwy, stary Bystro czy nowy, z wyyn czy z nizin. Nikt prcz mie nie dojrza strza pochlebstw, jakie te sowa wypizgay, ani jak zmylna Profetka na przecichacze wysana nasz niewiedz uywaa, eby za mg skry swoje prawdziwe zamiary. No to za moim pierszym pytaniem zadaem kolejne. Ale wy, Profety, macie najsamwikszy i najsampotniejszy Bystro w caym wiecie, tak?. Och, jak uwanie sw dobieraa! Nasz Bystro jest potniejszy ni Bystro plemion Hawajw, ale mniej potny ni Bystro Starych przed Upadkiem. Widzicie? Duo mwia, a nicanic nie rzeka. Pamitam tylko trzy szczere odpowiedzi, co nam daa. Ruby Potterw pytaa, czemu wszyscy Profeci mieli skr ciemn jak kokosy. Nigdy emy nie widzieli bladego ani rowego adnego, jak my, coby ze Statku na ld schodzi. Meronym rzeka, e jej przodki przed Upadkiem zmienili swoje nasienie, eby rodzi ciemnoskre boba i da im ochron przed krwawostrupem, eby boba tych bobw te byy ciemne. Bo jacy rodzice, takie potomstwo, jak u krlikw i ogrkw. Napes z chaty Inouyw zapyta, czy miaa ma, bo on by kawaler i mia sad makadamii i plantacje fig i cytryn, wszystko jego wasne. Wszyscy si zamieli, tak. Meronym si umiecha. Rzeka, e ma syna, ktrego woaj Anafi, co yje na Profeckiej Wyspie, ale jej ma wiele rokw temu zabili dzikusy. aowaa tych wszystkich fig i cytryn, mwia, ale bya ju za stara na nowego ma, a Napes pokrci gow w rozczarowaniu i jk: Kobieto ze Statku, rozpka mi serce. Ostatni zapyta mj kuzyn Kobbery: No to ile masz rokw?. Tak, emy wszyscy nad tym w gow zachodzili. Ale nikt gotw nie by na to, co odrzeka. Pidziesit. Tak, tak rzeka i dziw nas wielki wzi, jak was tera. Pidziesit. Nasz kuchni zmrozio, jakby lodowaty wiater nagle du zacz. y do pidziesiciu rokw wcale nie pikny cud jest, nie. y do pidziesiciu rokw to straszne i niezwyczajne. To do ilu rokw doywaj Profety?, zapyta Melvil od Czarnego Wou. Meronym wzruszya ramionami. Do szedziesiciu, siedemdziesiciu.... Ooo, wszystkich nas zatkao! Zwykle jak ju czterdzieci rokw mamy, modlimy si do Sonmi o zmiowanie i odrodzenie nas za okamgnienie w nowym ciele, jakby psu, co go kochae, a tera chory jest ciko i umiera w boleciach, garo podern. Jedyny z Dolin, co do pidziesiciu doy i skra mu patami nie schodzia od krwawostrupa ani nie pomar od plenicy puc, by Truman Trzeci, a wszyscy wiedzieli, e ugada si ze Starym Dordim jednej nocy pord wichury. Tak, gupi dusz zaprzeda za kilka wicej rokw. Tak wic rozmowa si urwaa zara potem i ludzie wychodzili grupami, szemra o tym, co mwione byo i odpowiedziane. A kaden szepta: Sonmi dziki, e nie u nas w gocinie si zatrzymaa. Rad byem, e nasza chorobna pani w gocinie pokazaa wszystkim, eby uwani byli i ostroni, i nie ufali jej nicanic, ani pcheki. Ale w ogle tej nocy nie spaem bez komary i ptaki nocne, i skrzeczenia ropuch, i bez tajemnego kogo, co z cichca tuk si po naszej chacie, tu co podnis, tam co pooy, a ta tajemna osoba Zmian si zwaa.

Pierszego, drugiego, trzeciego dnia Profetka zagrzewaa miejsce w mojej chacie. Przyznam, e adna z niej krlowa nie bya, nie lenia si ani migaa. Pomagaa Sussy z mlekiem, a Mamie z pleceniem i przdz, a Jonasz wzi j na wybieranie jaj i suchaa Bazi, jak gadaa o szkole, i wod przyniosa, i drewno rozpka, i uczya si wszystkiego w jeden mig. Pewnie, szemrania o niej byo co niemiara i czsto nas ludzie odwiedzali, eby zobaczy kobiet, co ma rokw piedziesit, a cudownie na dwadziecia pi wyglda. Ludzie, co spodziewali si, e sztuczki bdzie robi i spryty, rozczarowali si migiem, bo adnych nie robia nicanic. Mama przestaa si nerwowa o kobiet ze Statku w jeden dzie czy dwa, tak. Zacza si przyjanie z ni okazywa, a przed innymi przechwala. Nasza Meronym to, nasza Meronym tamto, piaa od rana do nocy, a Sussy to gorsza jeszcze bya z dziesi razy. A Meronym robia dalej, co szo robi, cho wieczorami siadaa przy naszym stole i pisaa na specjalnym papierze, o, duo wspanialszym od naszego. Bardzo chyo potrafia pisa, ale nie pisaa w naszej mowie, nie, pisaa w innym jzyku. Bo w Starokrajach mwiono innymi jzykami, nie tylko naszym. O czym piszesz, ciociu Meronym?, pytaa Bazia, ale Profetka tylko mwia: Jak dnie mijaj, moja liczna, pisz, jak mijaj dnie. Mierzio mie te jej moja liczna gadanie w mojej rodzinie i nie podobao mi si nicanic, jak starzy podmykali si do niej, eby zapyta, co robi, eby y dugo. Ale te jej pisanie o Dolinach, co go nikt z Dolin przeczyta nie mg, to mie nerwowao najsambardziej. Czy to Bystro by, czy cichaczenie, czy dotyk Starego Dordiego?

Jednego parnego poranka udoiem sam mleka, bo Sussy limaczya si w posaniu z chorob, kiedy Meronym zapytaa, czy moe pj ze mn pogna kozy. Mama rzeka, e tak, pewnie. Ja nie rzekem tak, tylko, chodno i z min kamienn: Pasanie kz nieciekawe jest dla ludzi, co znaj taki wielki Bystro, jak ty. Meronym odpara grzecznie: Wszystko, co robi Ludzie z Dolin, jest dla mnie ciekawe, gospodarzu mj, Zachariaszu, ale oczywista, jeeli zwyczajnie nie chcesz, ebym patrzaa, jak prac swoj robisz, to w porzdku, tylko we i tak mi rzeknij. Widzicie? Jej sowa byy jak liscy i sprytni zapanicy, co wykrcali twoje nie w tak. Mama tak na mnie patrzaa, e musiaem rzec: Pewnie, dobrze, id ze mn. Jak przeganialimy kozy Szlakiem Elepaio, nicanic wicej nie mwiem. Za chat Clunych brat mj, Gubboh Wieprzarz, krzykn: Jak tam, Zachariaszu?!, eby porozmawia, ale jak zobaczy Meronym, to zesztywnia i rzek tylko: Zachariaszu, uwaaj, gdzie idziesz. Zmajtn j chciaem, e nie wiem co, eby mi na karku nie siedziaa, wic krzykem na kozy: Co si tak wleczecie, ajzy limackie jedne, i ruszyem chyej z nadziej, e Meronym si zmczy. Szlimy w gr strumienia bez Krgow Przecz, ale ona nie odpucia, nie, nawet na skalistym szlaku do Ksiycowego Gniazda. Profetw twardo rwna twardoci kolarzy, wonczas si dowiedziaem. Mylaem, e wie, co ja uwaam, i mieje si ze mie w duszy, no to ju wicej z ni nie mwiem. Co zrobia, jak doszlimy do Ksiycowego Gniazda? Usiada na Kciukowej Skale i wyja ksig do pisania, i narysowaa tamten wspaniay widok. Narysowaa go piknie, to trza rzec. Na papierze wyroso Dziewi Dolin i wybrzee i przyldki i wyyny i niziny, jak prawdziwe. Nie chciaem pokazywa jej, e mie to ciekawi, ale nie mogem strzyma. Nazwaem

wszystko, co narysowaa, a ona pisaa nazwy, a na papierze byo p obrazkw, a p pisania, jak mwiem. No wanie, rzeka Meronym, i tak mamy map. Wonczas usyszaem gazk, jak trzasa w jodach za nami. Nie wiatr, co zawia akurat, to noga czyja zrobia bez wtpienia adnego, ale czy ludzka, czy kopyto, nie mogem rzec. Nikt nie sysza, eby si tu, w gry Kohala Windwardu, Kona zapuszczali, ale przy brodzie Slooshy te ich nikt nie widywa. No to poszem w zarola zobaczy. Meronym chciaa pj ze mn, ale rzekem jej, eby zostaa, gdzie bya. Czy mg by to Stary Dordi, co przyszed moj dusz dokamieni? Albo jaki odludny Mookini szed za arem? Wziem dzid i podmykem si bliej jode, coraz bliej... Ra siedziaa okrakiem na poronitym mchem skalnym wystpie. Widz, e masz now kompani, rzeka z uprzejmoci, ale w oczach miaa wcieklic jak suka dingo. J?. Pokazaem palcem na Meronym, co siedziaa i patrzaa, jak rozmawiamy. To z szemrania nie wiesz, e kobieta ze Statku starsza jest, ni bya moja babka, kiedy j Sonmi odrodzia? Nie bd o ni zazdrosna! Ona nie taka, jak ty, Ryczko. Ma we bie tyle Bystronia, e a jej si szyja pogia. Ra nie bya ju taka uprzejma. To ja nie mam Bystronia?. Kobiety, oj, kobiety! Zawsze wynajd w sowach co najgorsze i mwi bd: Patrz, czym mie chciae obrzuci!. Rozgorczkowanym napalecem byem. Mylaem, e jak j hetne sowami, to jej rozum wrci. Wiesz, e nie o to mi chodzi, ty gupia, tchrzotrusia babo.... Nie skoczyem mwi mojej zarady na rozum, bo Ra tak mie sztompa w gb z caej siy, e poleciaem i trachem dup na ziemi. Takie gwiazdy widziaem, e siedziaem tylko, jak bobo, co je kto zostawi, dotkem rk nosa i palce miaem czerwone. Och, rzeka Ra, a potem: Ha!, a potem: Tak to moesz se heta krzywym jzorem do swoich kz, kolarzu mierdzcy, ale nie do mnie, niech Stary Dordi twoj dusz dokamieni!. To najsamgorsze przeklestwo, jakie Ludzie z Dolin znaj. Nasze gruchanie-kochanie do siebie w jednym migu roztrzaso si na milion drobin i tak Ra se posza, majtajc koszykiem.

Mizerota i zasromanie dne s winnego, a ja za strat Ry winiem diabeln Profetk. Tamtego ranka na Ksiycowym Gniedzie wstaem i pogoniem kozy na Kciukowe Pastwisko, nawet si z Meronym nie egnajc. A ona znaa mdre Bystronie na tyle, eby mie w spokoju zostawi, bo pamitaa, e sama miaa syna na Profeckiej Wyspie. Jak doszem do domu tamtego wieczoru, Mama i Sussy i Jonasz siedzieli w kole. Zobaczyli mj nos i popatrzali na siebie spod oka. Co ci si stano w nochala, braciszku?, zapyta Jonasz, niby sama sodycz. To? E, polizem i sztompem si w niego na Ksiycowym Gniedzie, rzekem mu w mig, jak brzytew.

Sussy prawie parska. A nie sztompe go na Ryczkowym Gniedzie, Zachariaszku?. I wszyscy troje zaskrzeczeli miechem jak nietoperze, a ja poczerwieniaem i spociem si mocno. Sussy rzeka mi, e wyszemra jej Ciurny, co jemu Wolt mwi, co si dowiedzia od Ry. Ale ja nie suchaem, nie. Klem Meronym do Starego Dordiego i nie przestawaem, i to jej szczcie wielkie, e tego wieczoru nie byo jej w chacie u Baileyw, bo uczya si krosien u ciotki Bees. No to poszem nad ocean i patrzaem w ksiyc, eby jego chd ugasi mj ogie. Pamitam, jak w zielonopysk wywlk si z wody na piasek, eby jajka znie, i o may wos bym go dzid dgn naskro, z czystej zoci, bo jak w moim yciu sprawiedliwoci adnej nie byo nicanic, to czemu miao by sprawiedliwie dla stworzenia? Ale zobaczyem jego oczy, takie prastare byy, e widzia nimi nawet przyszo, tak. I puciem go wolno. Gubboh i Kobbery przyszli z deskami i zaczli serfowa po rozgwiedonej wodzie, bardzo piknie serfowa Kobbery i zawoali mie, ebym z nimi szed. Ale nie miaem chtki na lizganie, miaem duo trzewiejsze zajcie do zajmowania. Uczniak z Ostatniej Doliny, co mieszka i suy w szkole, wpuci mie do domu swojej gospodyni, da mi napicia i poszed sprowadzi Ksieni z Gminy. I tylko ogie praska i ocean hucza w dole w Zatoce Flotylli. Ksieni wesza, wanie zarzynaa kurczaka. Szemraj, e piknie gospodujesz dla naszej niezwyczajnej gocini, co mie zdziwio troch. Tak mwi? To wanie nasza niezwyczajna gocini tak mie stracha, rzekem. Ach tak?, rzeka Ksieni. A czemu?. Wiesz, Ksieni, e robi tajemne mapy naszych Dolin? zapytaem. Takie?, rzeka Ksieni, trzymajc w grze t sam map, co j Meronym zrobia na Ksiycowym Gniedzie. Daa j szkole dla uczniakw, eby znali ksztat i wielko naszych ziem. No to ju zjeyo mi wosy, ale brnem dalej. Pisze, czego si uczy o Ludziach z Doliny, ale to nie prawdziwa mowa, co j pisze, tylko mowa cichaczy, co jej nikt prcz niej nie odczyta. To nie znerwowao Ksieni te nicanic. Przed Upadkiem na Hawajach mwili ze dwoma tuzinami rnych jzykw, a setkami mwili w Caym wiecie. Widzisz, Zachariaszu, jakby Profecka Wyspa mnie gocia, pisaabym pamitniki we wasnej mowie, wic czemu nasza gocini ma nie pisa w swojej na Bigajlu?. Ksieni, rzekem w kocu znowu, nie podejrzewasz, e Profety chc czego zego? Robienie map moe by czci knowania najazdu. A jeli chc wyturga nas z naszej ziemi? A jeli zawr pakt tajemny z Kona? Nicanic o nich naprawd nie wiemy. Ksieni suchaa, ale nie wierzya mi nicanic, nie. Miarkowaa, e chciaem si tylko wylizga z goszczenia Meronym. Widziae Statek, widziae ich elazny osprzt i widziae troch ich Bystronia, ktry pokazali. Jeliby Profeci planowali atak na Dziewi Dolin, naprawd

sdzisz, e siedzielibymy tu i o tym rozmawiali? Przynie mi dowd, e Meronym chce nas wszystkich wymordowa w czasie snu, a zwoam wiec. Rzucanie oskare na niezwyczajn gocini, to nieuprzejme, Zachariaszu, a twj Tato nie byby zadowolony. Nasza Ksieni nigdy nie narzucaa si swego chcenia nikomu, ale wiedziao si, kiedy jest koniec rozmowy. I wanie nastpi. Zostaem sam. Zachariasz przeciw Profetom.

Dnie wstaway i si kady, i lato gorcem sieko, zielone i pieniste. Patrzaem na Meronym, co jak robak si wlizguje w Doliny, spotyka z ludmi i poznaje, jak yjemy, co mamy, ilu nas do walki moe stan, i robi mapy przeczy do naszych Dolin bez Gry Kohala. Z jednego czy dwch starszych i sprytniejszych chopw prbowaem wycicha, czy nie mieli wtpienia ani bojani wedle Profetki. Ale kiedy rzekem najazd albo atak, patrzali na mnie oskarajco, zadziwieni i bojcy, z grzmotami w oczach, e a si zamkem, bo nie chciaem, eby mie szemraniem smarowali. Winienem udawa troch grzecznoci wedle Meronym, eby leniwo j wzia i jej przyjazna maska troch si obsuna i eby pokazaa mi swoje prawdziwe knowania za mask. Tak, niech da mi dowd, ebym Ksieni pokaza i eby ona zwoaa wiec. Nie miaem wyboru, jak siedzie i czeka. Meronym bya mocno lubiana. Kobiety wyznaway jej zwierzenia, bo bya obca i szemranie od niej nie grozio. Pies bez imienia, co si naprzykrza w Dolinie Elepaio, zacz za ni truchta, a go nazwaa Pitegores, czy jako tak dziwnie, a my emy za nim tylko Pi woali i karmilimy go pomyjami, a on nam pilnowa w nocy kz. Widzicie? Nawet bezpaskie psy w dolinie zhytay si na smycz przekltej Profetki. Ksieni prosia j, eby uczya liczb w szkole, a Meronym na zgod taka. Bazia mwia, e dobra z niej bya nauczycielka, ale nie nauczya ich nicanic ponad Bystro wasny Ksieni, cho Bazia wiedziaa, e, jakby chciaa, toby moga. Niektre uczniaki nawet zaczli malowa se twarze na ciemno, eby wyglda jak Profetka, ale Meronym rzeka im, eby si wymyli, albo nicanic ich nie nauczy, bo czy kto cylwizowanym Bystrym czowiekiem jest, nie zaley od koloru skry, nie. Jednego wieczoru na naszej werandzie Meronym pytaa o ikony. Czy ikony to dom dla duszy? Czy moe wsplne wspomnienia twarzy osoby, jego krewnych, wieku i takich tam? Albo moe to modlitwa do Sonmi? Albo kamie nagrobny napisany za ycia z przesaniem do ycia nastpnego?. Bo dla Profetki, to zawsze musiao by co i jak, jakby nigdy nic nie mogo se po prostu by i tyle. Duofizyt by taki sam na Maui, nie? Wujek Bees prbowa odrzec, ale mu mg myl zasza i wyzna, e wiedzia dokadnie, co s Ikony, a do czasu, kiedy musia na gos je objania. Ikonarz, rzeka ciotka Bees, mieci razem przeszo i to, co tera jest dla Ludzi z Dolin. Nieczsto si zdarzao, e mogem czyta czyje myli, ale w tamtym okamgnieniu widziaem, jak kobieta ze Statku zastanawia si: Oho, musz si wybra do tego Ikonarza. Nicanic nie rzekem, ale skoro wit, o brzasku, poszem na Kociany Brzeg i ukryem si na Sambjowej Skale. Bo rachowaem, e jelibym cudzoziemk zhyta, jak bezczeci nasze ikony, albo jeszcze lepiej, jak jedn zmyknie, to bym mg nastawi przeciw niej starszych Ludzi z Dolin i zmdrzy mj lud i krewnych na prawdziwe knowania Profetki i te wszystkie. No to siedziaem i czekaem na Sambjowej Skale, mylaem o ludziach, co ich Dordi

zepchn std w spienion zgrzytnic w dole. Dujcy ranek by, tak, pamitam dobrze. Piasek i trawy wydmowe smagay ciao i krzaki trojeci mciy gami, a kipiel chlompaa suncymi falami. Zjadem troch grzybiaka, com go zabra na niadanie, ale zanim skoczyem, kogo ucichaczyem, jak cig pla do Ikonarza, jak nie Meronym i, tak, Napesa od Inouyw. Bratali si i gadali mamrotliwie, jak zodzieje! W gowie mi myli hurgay niby burza! Czy Napes si usadza na zostanie praw rk cudzoziemki? Moe zamierza zastpi Ksieni jako wdz Dziewiciu Dolin, kiedy ju Profety swoim wowym Bystroniem judasznym pognaj nas bez Kohale i do morza? Napes mia swj urok, mia, kaden go kocha, jego dowcip i bajanie, i wszystko. Jak ja znaem mow kol, tak Napes jako zna ludzk. Nie mona ufa ludziom, co jak on takie pta ze sw gadko potrafi na innych zarzuca. Meronym i Napes weszli do Ikonarza miao, jak kogucik z kurk. Pies Pi czeka za drzwiami, jak mu Meronym kazaa. Cicho jak wiatr podmykem si za nimi. Pi patrza na mnie, jakby chcia ostrzec: Widz ci, Zachariaszu, ale nie szczekn. Napes ju by rozwar drzwi i przyhaczy rozwarte dla lepszego wiata, wic nie zaskrzypiay, jak na palcach si za nimi whynem. Od przymionych, ciemnych pek, co najsamstarsze ikony na nich stay, usyszaem szepty Napesa. Knowania i intrygi, wiedziaem! Podmykem si bliej, eby lepiej sysze. Ale Napes przechwala si dziadem swojego dziada, imieniem Truman, tak, ten sam Truman Trzeci, co cigle nawiedza opowieci na Bigajlu, a te i na Maui. Wida Meronym ciekawo wzia, wic Napes pokazywa ikon Trumana Trzeciego i przechwala si, jak jego krewny wspi si kiedy na Mauna Kea. Tak, tamt bajd bajdurn! No, jak wy, modzi, nie znacie bajania o Trumanie Napesie, to czas, ebycie poznali. To i siedcie cicho, suchajcie cierpliwie i dajcie no mi tego zioa diabelnego.

Truman Napes by grzebaczem, zbiera resztki i starocie po dawnych czasach, kiedy Staromaszyneria zalegaa jeszcze tu i wdzie po kraterach. Jednego ranka do gowy mu wpado, e Starzy mogli zgromadzi cenniejszy rynsztunek na Mauna Kea, eby go bezpiecznie przechowa. Pomys jak zakiekowa, to i rs, a z wieczora Truman wyruszy, eby wspi si na gron gr i zobaczy, co jest do zobaczenia, tak, i nastpnego dnia wrci. Kobieta mwia mu: Blekotu e si obar, na Mauna Kea nicanic nie ma, prcz Starego Dordiego i jego wity w zacianiu w grze skrytych. Nie wpuci ci, chyba e jue wczeniej ducha wyzion i dusz mu odda. Truman rzek tylko: Id spa, babo odurniaa, te wszystkie krzywe przesdy krzty prawdy w sobie nie maj. No i kadzie si spa i wstaje, i skoro wit trompie w gr Doliny Waipio. Mny Truman trompa i wspina si trzy dni bite, i mia przygodzenia rne, cho nie o nich tera rzecz idzie. Ale wszystkie przetrwa, a na sam szczyt si wspi straszny i upiorny w chmurach, co go wida z kadego miejsca na Bigajlu. I tak wysoko zaszed, e nie widzia ju wiata w dole. Popielicie byo, ni patyka zieleni, i milion wiatrw hurgao wte i nazad jak dingo ze wcieklic. Kroki Trumana zatrzymay si tera u stp czarownej elaznej ciany, wyszej ni sekwoje, co szczyt otaczay caymi milami. Truman dzie cay azi, szukajc wyomu, bo nie mona si byo na cian wspi ani pod ni przegbi, ale zgadnijcie, co nalaz w godzinie

przedwieczornej? Czowieka z Hawi, tak, zakapturzonego przed wiatrem. Siedzia z nogami skrzyowanymi za oson skay i pali fajk. Ten Hawi to by tak samo grzebacz i wspi si na Mauna Kea za t sam przyczyn, co Truman, dajecie wiar? Tak odludne to miejsce byo, e Truman i Hawi ugodzili, e pjd razem i co znajd, to po poowie podziel. C, szczcie Trumana odwrcio si w nastpnym migu, tak. Gstniejce chmury wodniste si stay i rzadkie, a ukowate stalowe wrota zaciania zatrzsy si i jky grzmotniasto i same z siebie si rozwary. Czy to z Bystronia, czy z czarw, sam Truman nie wiedzia, bez wrota nasz bohater uwidzia gromad dziwnych wity, jak w starobajdach mwili, e tam stoj. Ale Truman si nie zlk, nie, tylko mu a linka posza na myl o cennym osprzcie i wyrobieniach Starych, co w zacianiu musz by. Klasn Hawiego po plecach, mwic: Ho, ho, jestemy bogatsi ni krle i senatory przed Upadkiem, bracie Hawi!. Cho, jeli Truman Napes by do swojego prawnuka podobny, to pewnie knowa, jakby tu wygrzebany up dla siebie cay zhyta. Ale ten Hawi nie umiecha si, nie. Rzek za to ponuro spod kaptura: Bracie z Doliny, moja godzina snu wreszcie wybia. Truman Napes nie poj. Jeszcze nie zmierzchanie, co ty mwisz? Mie pik nie apie, a ciebie tak?. Ale Hawi przekroczy ju mroczne wrota. Zadziwiony Truman wykrzykn: Nie czas na sen, bracie Hawi! Czas przegrzebywa cenny rynsztunek Starych!. I w te ciche zacianie Truman poszed za druhem-grzebaczem. Czarne wykrotne gazy leay wszdzie, a niebo mroczne byo i rozpke. Hawi na kolana pad si modli. Serce Trumana lodowaty drygo przeszed, bo zimna rka wiatru kaptur klczcego Hawiego zwiaa. Ujrza Truman, e jego druh od dawna ju zimny trup by, kocielec na p bez robaki z misa obcukany, a ta zimna rka wiatru to rka Starego Dordiego bya, tak, czart sta przed nimi i macha krzyw yk. Nie bye zbolay i samotny na zewntrz, mj skarbie, rzek diabelski krl do Hawiego, przemierzajc ziemie ywych z dusz pen kamieni i martw za ycia? Czemu wczeniej nie posucha mego woania, gupi czecze?. I Stary Dordi zanurzy krzyw yk w oczodoy Hawiego, tak, i wyduba mu dusz, ciekncy, maliwy mzg i schrupa, jeju, praska mu w koskich zbach. Hawi wp si zgi i nagle sta si takim samym czarnym wykrotnym gazem, jak te co leay nieskadnie w zacianiu. Stary Dordi pok dusz Hawiego, wytar gb, piard, i czkawka go chycia. Dusze podlecw s cierpkie i przane, wierszem zagada diabe, do Trumana podtacowujc, jak w occie orzechy i jak wino kwane. Truman nie mg ruszy rk ani nog, nie, bo tak by cay zestrachany tym widokiem. Lecz dusze z Doliny przyjemnoci czyste, dla mej gby rozkosz, lepsze ni pieczyste. Oddech diaba cuch ryb i piardem. Po poowie si mielicie podzieli? Chcesz swoj powk tera czy jak ju martwy bdziesz, Trumanie Napesie Trzeci z Doliny Mormonw?. Truman tera odzyska wadz w czonkach i pokrlicza i pobieg i wypad za ponure wrota i zelizg si po gooborzastym zboczu ile tchu, ani razu nicanic si zasi nie obgldajc.

Kiedy wrci do Dolin, kaden patrza zadziwiony, jeszcze zanim zdoa zabaja, co mu si przygodzio. Wosy Trumana czarne byy przedtem jak stado wron, ale tera bielsze ni morska piana. Kaden jeden wos.

Pamitacie, e ja, Zachariasz, skulony byem w kryjwce w Ikonarzu i suchaem, jak Napes wciska te rzewne bajanie mej nieproszonej gocini i pokazywa Meronym rodzinne ikony z ywotw, co pomary. Uczy j ich znacze i uycia adne par migw, a potem rzek, e musi i sieci naprawia, i poszed se, a Meronym sama zostaa. Ledwo co wyszed, jak Meronym zawoaa w ciemnociach: No i co mylisz o Trumanie, Zachariaszu?!. No to mie tracho, nie nio mi si nawet, e ona wie o moim podsuchiwaniu! Ale udaa, e nie ma zamiaru drczy mie za to, bym si wstydzi, nie. Udaa, emy razem weszli do Ikonarza. Mylisz, e to o Trumanie to tylko bajanie starych bab? Czy moe mylisz, e jest w nim ziarko prawdy?. Nie byo co udawa, e mie tam nie ma, bo spokojnie wiedziaa, e jestem. Wstaem i poszem mimo pek do miejsca, gdzie Profetka siedziaa i rysowaa ikon. Oczy mi si zrobiy bardziej sowie w mroku i widziaem tera dobrze twarz Meronym. To miejsce jest najsamwitsze ze wszystkich, rzekem jej. Jeste tera w siedzibie Sonmi. Mj gos nabra siy, ile mg, cho podsuchiwanie sabym go robio. aden obcy nie ma tu adnej sprawy, eby chodzi midzy naszymi ikonami. Meronym bya uprzejma, jak ja nie byem. Zapytaam Ksieni o pozwolenie wejcia. Zgodzia si. Nie dotykam adnej ikony, prcz ikon rodziny Napesa. Bo si zgodzi. Prosz, wytumacz, czemu tak si hurgasz, Zachariaszu. Chc poj, a nie mog. Widzicie? Przeklta Profetka mylaa o twoich atakach, zanim jeszcze ty e o nich pomyla! Moe i ogupia nasz Ksieni, rzekem jej chodno i podle, i moe i ogupiasz Mam i moj rodzin, i cae Dziewi Dolin, do choroby, ale mie nie ogupisz na okagmnienie nawet! Wiem, e nie mwisz caej prawdy!. No, tera to j chocia raz zacukaem i przyjemne to byo uczucie ju si wicej nie czai i pokaza, co po prawdzie myl. Meronym zmarszczya brwi. Nie mwi caej prawdy o czym?. Prosz, Bystra Krlowa w kozi rg zasusana bya. O tym, e cichujesz nasze ziemie! Cichujesz nasze ycie! Nas cichujesz!. Meronym westchna i odoya ikon Napesa na pk. A c tu nie jest pprawd, albo ca prawd, prcz krzywdy lub jej braku. A potem rzeka co, co mie gno w trzewia, jakbym dzid dosta. A ty sam nie masz sekretu, caej prawdy, co j chowasz przed innymi, Zachariaszu?. Myli mi mg zaszy. Jak moga wiedzie o brodzie Slooshy? Roki temu to byo! Profety byli w zmowie z Kona? A moe mieli jakiego Bystronia, co ry gboko w ciemnicy, szukajc w umysach zagbionych wstydw? Nicanic nie rzekem.

Przysigam, Zachariaszu, rzeka, zaklinam si na Sonmi.... Och, krzykem na ni, obcy i dzicy nawet nie wierz w Sonmi, wic niech mi tu nie szarga imienia Sonmi swoj mow! Meronym mwia spokojnie i cicho, jak zawsze. Bardzo si myliem, mwia, wierzya w Sonmi, tak, nawet bardziej ni ja, ale jeli wol, przysignie na swego syna Anafiego. Na jego ycie i szczcie, zaklinaa, aden Profet nie planowa adnej krzywdy zrobi nikomu z Dolin, ani tera, ani nigdy. I Profety szanowali moje plemi duo, duo bardziej, ni se mogem pomyle. Przysigaa, e kiedy bdzie moga rzec mi ca prawd to powie. I wysza, niosc ze sob zwycistwo. Zostaem kilka okamgnie i poszem zobaczy ikon Taty, a jak patrzaem na jego twarz wyrzezan w sojach drewna, widziaem jego twarz, lec w rzece Elepaio. Palce zy wstydu i blu napyny mi do oczu. Miaem by gow rodu Baileyw, ale nie miaem wadzy wikszej, ni bojce jagni, a spryt miaem tak chyy, jak zajc we wnykach.

Przynie mi dowody, czeku z Dolin, rzeka Ksieni, albo zachowaj podejrzenia dla siebie. No to i mylaem tera w kadym migu, jak dowody zdoby. A jak ich zdoby nie mogem honornie, to trudno, musiaem je zmykn. Par dni pniej moja rodzina bya u ciotki Bees, z Meronym, bo si Profetka uczya miodobrania. Wrciem z pasania wczeniej, kiedy soce jeszcze wysoko nad Kohalami byo, i zcichaczyem do jej izby szuka jej torby. Nie zajo mi to dugiego migu, bo Profetka skrya j pod deskami podogi. Pod spodem byy drobne podarki, takie, co ju nam daa, kiedy pierszy raz przysza, ale te troch Bystrego rynsztunku. Byo te kilka skrzynek, nic si w nich w rodku nie purtao, ale te wiek nie miay i nie mogem ich rozewrze. By dziwny przyrzd, co go nie znaem, wyrzezany i gadki jak kola gole, ale szary i ciki jak brya lawy. Prcz tego dwie pary piknie skrojonych butw i trzy cztery ksigi z rysowaniem i pisaniem tajnym w mowie Profeckiej. Nie wiem, gdzie te rysowanie byo robione, ale nie na Bigajlu, na pewno, byy tam roliny i ptaki, co ich nawet w nieniach nie widziaem, nie. Ale najsambardziej cudowna bya ostatnia rzecz. Wielgane srebrzyste jajo, wielkie jak gowa bobo, z wgnieceniami i dziurami, co w nie palce szy. Dziwnie ciyo i nie chciao si toczy. Wiem, e to si nie skada do sensu, ale bajania o Starym Bystroniu i latajcych siedzibach, i bobach, co rosn w butelkach, i obrazach, co lataj po Caym wiecie, te do sensu nie s. Ale przecie takie byy, tak bajaj ludzie i stare ksigi. Wziem wic te srebrne jajo w donie, a ono zaczo pomrukiwa z cicha i jasnoci bi, jakby ywe byo, tak. W okamgnieniu jajo wypuciem i zamaro gucho. To ciepo moich rk je tak rozbudzao? Tak ciekawo moja wygod niaa, e je wziem znowu, a jajem gorc zatelepa, a zjawna dziewczyna w nim zamigotaa i si objawia! Tak, zjawna dziewczyna, prosto nad jajem, tak prawdziwa, jak tu siedz, jej gowa unosia si, jak odbicie w ksiycowej wodzie, i mwia! Tera to si przestrachaem srodze i wziem rce od jaja, ale dziewczyna-duch nie

znika. Co zrobia? Nicanic, tylko mwia i mwia, jak ja tera do was. A nie bya zwyk bajark, nie, gadaa w Staromowie i nicanic sama, tylko odpowiadaa na pytania, co jej ciszonym gosem jaki mczyzna zadawa, cho ni razu twarzy nie pokaza. Na kade sowo, ktre pojem, szo pi sze nieznanych. Na ustach zjawnej dziewczyny zamar gorzki umiech, lecz jej kremowe oczy tak smutne byy, tak smutne, ale te i dumne, i mocarne. Gdym si na odwag zdoby, rzekem chrypliwie: Siostro, czy zagubion dusz?. Nie daa zna, e syszy, no to zapytaem: Siostro, czy mie widzisz?. W kocu poznaem, e zjawna dziewczyna nie do mnie mwia i nie widziaa mie. Prbowaem gadzi jej chmurn skr i nastrzygane wosy, ale kln si, moje palce przeszy bez ni, jak bez wodne odbicie. Papierzaste my przelatyway bez jej lnice oczy i usta wte i wewte, wte i wewte. Och, tak dziwna bya i cudna i bkitna, e a dusza moja od boleci cisa. Nagle zjawna dziewczyna znika w jaju i objawi si czek. Profetem zjawnym by, ten ju mie widzia i gronie rzek do mnie: Kime jest, chopcze, i gdzie jest Meronym?. Profet nachyli si i twarz jego zogromniaa. Gos mu warcza i ky szczerzy. Dwa pytania cie pytaem, chopcze, odrzeknij, albo przekln twoj rodzin tak straszliwie, e adne bobo nie doyje wieku jednego miesica, ani tera, ani nigdy!. Pot mie obla, a w garle zascho. Zachariasz jestem, chrypem, a Meronym ma si dobrze, u ciotki Bees uczy si miodobrania. Profet rozdry mi dusz spojrzeniem, uradzajc sam ze sob, czy mi wierzy, czy nie. A wie Meronym, e jej gospodarz przegrzebuje, co do niej naley, jak jej nie ma? Mw prawd, bo poznam, czy gasz. Gdy gow na nie trzsem, a syczaem z blu. Suchaj tera. Ten czowiek tyle mia postanowienia w sobie, co jaka Ksieni. Odoysz antyfon, te jajo, co je trzymasz, tam, gdzie je nalaz. Nikomu, ale to nikomu o tym nie powiesz. Bo inaczej wiesz, co zrobi?. Tak, odrzekem, przeklniesz moj rodzin tak straszliwie, e adne bobo ywe w niej nie przetrwa. Tak, dobrze poje, odrzek gniewny czek. Bd patrza, Zachariaszu z chaty Baileyw, rzek ten zjawny Profet, bo nawet wiedzia, gdzie moja chata, jak Stary Dordi. Znik, a srebrzyste jajo zamigotao cicho i zagaso. W jeden mig zapakowaem rynsztunek Meronym nazad do jej torby i schowaem pod podog, aujc, e w ogle wcibstwo mie tam zawiodo. Bo com nalaz nie byo dowodem na me wtpienia, jaki Ksieni pokaza mgbym, nie. Com nalaz byo Bystrym przeklestwem mego parszywego szczcia ukamieniaego i, przyznaem si sam w duszy, parszyw plam na moim gospodarskim honorze.

Ale zjawna dziewczyna te nie moga mi z gowy wywietrze, nawiedzaa mie w nieniu sennym i na jawie. Tyle uczu we mnie byo, e miejsca ju na nie wszystkie nie miaem. O, modym by nieatwo, bo wszystko, co cie gniecie i nerwuje, gniecie cie i nerwuje pierszy raz.

Ksiyc przybra, potem pochud i nagle trzy z szeciu miesicw, kiedy to Profecki Statek mia przypyn po Meronym, przeszo. Ukad zrodzi si tera midzy mn i nasz Profetk w gocinie. Nie zawierzaem jej, ale ugadzaem si na ni w mej chacie grzecznie do, ebym mg lepiej ni cichaczy. A jednego popoudnia, co szkwa wonczas wia, piersze ze zdarze si stano i zmienio ukad w co, co zwizao jej los z moim, jak dwa wsy winoroli. Jednego deszczowego ranka najsammodszy brata mojego Munro, Fkugly, przychya w parw i nalaz mie skulonego pod limi lpienika na Ranczowym Wzniesieniu, niosc mi srogie wieci. Bazia, moja siostra, owia ryby na Brzegu Psiej Skay i nastpia na skorpen i tera leaa w chacie Munro umarcia bliska od drygoniw i gorca. Zielarka Wimoway, tak, matka Ry, bya przy niej i znachor Leary z Hilo piewa zaklcia, ale ycie z Bazi uchodzio, tak. Nawet rozrolacy zwykle nie przeywaj skorpeny, nie, i biedna maa Bazia umieraa, jeszcze dwie, trzy godziny przed ni byy. Fkugly popasa kolaki, a ja zmyknem si w d bez derenie do chaty Munro i byo, jak rzek Fkugly. Bazia rozpalona bya gorcem i zaduszaa si dycha i nie poznawaa niczyjej twarzy. Wimoway wycisa zatrute kolce i wypukaa ran w miszu noni, a Sussy przyciskaa jej do gowy zimne ulenia. Jonasz poszed modlitwy mwi do Sonmi w Ikonarzu. Brodaty Leary mamrota swoje zaklcia z Hilo i trzsa czarownymi czubami na dzidach, eby odgoni ze duchy. Nie wygldao, coby Leary za bardzo pomaga, nie. Bazia leaa mrca, w powietrzu ju czu to byo, ale Mama upara si na Learyego, bo czowiek wierzy bdzie w milion rnych uwierze, jak rozbiera, e cho jedno moe mu dopomc. Co wic zrobi mogem wicej, jak si i trzyma rozpalone donie Bazi, i wspomina, jak em siedzia jak gaz znieruchomiay, bezuyteczny i patrza, jak Kona z batw trzaskaj i kr wkoo Taty i Adama? Moe to by i Taty gos, a moe Sonmi, a moe niczyj prcz mie samego, ale cichy szept bak puci mi w uchu: Meronym, rzek. Po szemraniu zwiedziaem si, e Meronym bya w Parowie Gusjaw, no to tam pognaem. I tak, bya tam i napeniaa mae Bystre soiczki wod z Parowu w parnym deszczu, bo Wolt wczeniej przechodzi i wyszemra. Profetka miaa ze sob swoj niezwyczajn torb, i dziki Sonmi za to. Dzie dobry!, krzyka kobieta ze Statku, jak zobaczya, e chlapi susy w gr strumienia. Nie, nie dobry!, odkrzykem. Bazia umiera. Meronym suchaa bolenie, jak jej mwiem o skorpenie, ale przeprosia, nie, nie miaa Bystronia, co by leczy. A do tego bya przy Bazi Wimoway Zielarka i Leary zaklcia piewa, a to na Bigajlu najsamlepiej uzdrawiao i najsamlepsze byo dla Bigajlowych chorych ludzi, prawda? Dingowe gwno prawda, rzekem.

Potrzsa gow bardzo aonie. My, Profeci, przysigamy nie zakca naturalnego porzdku rzeczy. Chytrze tera mwi zaczem: Bazia woa cie Ciotk i wierzy, e swoja. Na pewno w naszej chacie wiedziesz si jak swojaczka. To nastpna twoja faszywa posta, eby moga se nas lepiej zbada? Kolejna porcja twojej niecaej prawdy?. Meronym wzdraga si. Nie, Zachariaszu, nie. No to, stawiaem w ciemno, pewno masz Bystronia niezwykego, co twj lud leczy. Gos Meronym jak brzytew ci. Moe jeszcze raz przegrzebiesz mi rzeczy i sam zmykniesz mi Bystronia Profetw?. Tak, wiedziaa o mnie i o srebrzystym jaju. Udawaa, e nie wie, ale wiedziaa. Nie byo po co przeczy, no to i nicanic nie rzekem. Siostra mi umiera, a my tu stoimy si handryczy. Tyle rzek wiata i deszczw koo nas przepyno. W kocu Meronym rzeka tak: pjdzie obaczy Bazi, ale jad skorpeny tru chyo i najsampewniej nicanic nie bdzie moga zrobi, eby uratowa ycie mojej siostrzyczki. I najsamlepiej, jak to tera do mnie dotrze. Nie rzekem ani tak, ani nie, tylko sprowadziem j w jeden mig do dou, do chaty Munro. Gdy Profetka wesza, Wimoway objania, co dotd zrobia, ale Leary Brodaty rzek: Ooo... diablica si tu-tu ciga... ooo, czuj j niezwyk moc.... Bazia ju zatracia si, tak. Leaa szytwna i nieruchawa, jak ikona, tylko sykliwy oddech garo jej smarga. Bolesna twarz Meronym mwia tylko: Nie, ju za mocno hen-hen odesza, nicanic zrobi nie mog. I ucaowaa czoo mojej siostrzyczki na poegnanie, i posza zasmucona znowu w deszcz. O, patrzajcie, zaskrzecza Leary, Profetw Bystro rusza moe czarowne statki ze stali, ale tylko wite Zaklcie Anioa azarza moe przywoa dusz dziewczyny nazad z bagien rozpaczy midzy yciem a mierci. Tak, rozpacz czuem, siostrzyczka umieraa, deszcz bbni, ale ten sam gos w uchu dalej mi mwi: Meronym. Nie wiem czemu, ale poszem za ni. Krya si w drzwiach garncarni Munro i patrzaa w strugi deszczu. adne mam prawo prosi o przysug, nie byem dobrym gospodarzem, nie, byem ajz i zym, ale.... Sw mi zbrako. Profetka nie ruszya si ani na mnie nie patrzaa. ycie twojego ludu naturalnym porzdkiem si toczy. Bazia weszaby na skorpen, czy ze mn tu, czy nie. Z deszczowych ptakw wyleway si chlupotliwe trele. Jestem tylko gupim kolarzem, ale wiem, e nawet dlatego, e tu jest, zakcasz ten naturalny porzdek. Wedle mie zabijasz Bazi, nicanic nie robic. I pewnie, jakby to twj syn Anafi lea tam z jadem skorpeny, co mu serce i puca rozpuszcza, naturalny porzdek ju by nie by dla ciebie tak wany, tak?. Nicanic nie odrzeka, ale wiedziaem, e mie sucha. Czemu ycie Profetw warte wicej ni ycie czowieka z Dolin?.

Stracia spokj. Nie jestem tu, eby gra Pani Sonmi za kadym razem, jak si co zego stanie, i z palcy strzela, eby si naprawio! Jestem tylko czowiekiem, Zachariaszu, jak ty i jak kaden inny!. Obiecaem. Nie za kadym razem, jak si co zego dzieje, nie, tylko tera. W oczach miaa zy. Takiej obietnicy nie moesz ni dotrzyma, ni zama. Nagle sam siebie suchaem, jak kad pchek prawdy jej wyjawiaem o brodzie Slooshy, tak, wszystko. Jak zawiodem Kona, eby ubili Tat i pojmali Adama, i nigdy nikomu ani swka o tym nie rzekem, a do tego czasu. Nie wiedziaem, czemu wylewam domknity szczelnie sekret przed wasnym wrogiem, a do samego koca nie wiedziaem, kiedym nagle poj znaczenie tego, i tak jej rzekem: Co wanie ci wyjawiem o mnie i o mojej duszy, to ostrze do mojej szyi przytknite i knebel na gbie. Moesz szemraniem puci wszystko, co ci rzekem, i mie zrujnowa w okamgnieniu. Uwierz ci i powinni, bo kade sowo to prawda. I uwierz ci, bo czuj, e moja dusza ukamieniaa jest. Jeli masz jakiegobd Bystronia, co moe Bazi pomc, daj mi go, wska mi go, zrb co. Nikt si nigdy nie dowie, nigdy nie pozna, nie, przysigam, e tylko ty i ja. Meronym zoya rce na gowie, jakby rozsadzaa j ao, i mamrotaa co sama do siebie, co szo jako: Jeli mj dyrektor kiedykolwiek by to odkry, cay mj wydzia rozwi. Tak, uya caych rojw sw, com ich w ogle nie pojmowa. Ze soja bez przykrywki w swojej torbie wyja may kamyk, tyci, jak mrwcze jajo, lazurowy, i rzeka mi, ebym wsun cichaczem Bazi do ust, ale chytrze, eby nikt nie widzia i eby nawet nie myleli, e co im si zdaje, e widz. A bez szacunek dla Sonmi, ostrzega mie Meronym, jeeli Bazia y bdzie, a nie obiecuj, dopilnuj, eby to zielark sawiono za uleczenie, a nie tego Hilowego wowego wudu czarownika, tak?. No to wziem lazurowy lek i podzikowaem jej raz tylko. Nikomu sowa nie mw o tym ani tera, ani nigdy, dopki y bd. I obietnicy tej dotrzymaem, tak. Do ust mojej siostrzyczki kochanej wsunem lek, jak zmieniaem jej okad na ulenie, tak jak mi Meronym rzeka, eby nikt nie widzia. I co si stano? Trzy dni pniej Bazia w szkole si napowrt uczya, tak. Trzy dni! Przestaem szuka dowodw, e Profetka cichaczy, eby nas zniewoli. Leary z Hilo skrzecza ropuchom przy drodze i caemu wiatu, e aden znachor nie mia wikszej od niego mocy, nawet nie Profety. Cho ludzie wierzyli w wikszej mierze, e to zasuga zielarki Winoway, tak, nie jego.

Zajce i pieczone taro emy jedli przy wieczornicy jaki ksiyc po tym, jak Bazia chora bya, kiedy Meronym wyjawia dziwny zamiar. Chciaa wspi si na Mauna Kea, zanim statek po ni przypynie. eby zobaczy, co jest do zobaczenia. Mama odrzeka piersza, mocno zastrachana: Po co, siostro Meronym? Nicanic nie ma na Mauna Kea prcz zimy bez

kresu i wielkich zwaw ska. Mama nie rzeka, comy wszyscy myleli, bo nie chciaa wyj na dzik i niecylwizowan, ale Sussy nie strzymaa. Ciociu Mero, jak pjdziesz w gr, Stary Dordi cie zmarzli i wygbi ci dusz pokrzywion yk i ci j zje, eby nigdy wicej nie moga si odrodzi. A ciao ci zmieni w gaz oszroniony. Lepiej zosta w Dolinach, tu bezpiecznie. Meronym nie miaa si z Sussy nicanic, rzeka tylko, e Profety maj Bystronia, co odgoni Starego Dordiego. Wspi si na Mauna Kea konieczne byo do zmapowania caego Windwardu, rzeka, a i te ludzie z Dolin powinni wiedzie wicej o ruchach Kona w Leewardzie i Waimea. By czas, e od takich sw podejrzenia by we mnie hurgay, ale ju tak nie mylaem, nie. Za to si bojaem mocno za nasz Meronym. Szemranie nioso si bez dnie cae, kiedy wie nagle posza: Kobieta ze Statku idzie w gr na Mauna Kea!. Ludzie wpadali ostrzec Meronym, eby nosa nie wsadzaa do zaciania Starego Dordiego, bo nigdy nazad w d nie wrci. Nawet Napes nas odwiedzi, mwic, e wspinanie na Mauna Kea w bajaniu to jedno, a naprawd to robi, to szalej czystej wody. Ksieni rzeka, e Meronym moe chodzi, gdzie tylko chce, ale nie nakazaa nikomu j tam zawodzi. Zwyczajnie szczyt by za grony i nieznany, trzy dni w gr i trzy dni w d, a po drodze dingo i Kona, i Sonmi, i co tam jeszcze. A tak w ogle, to trzeba byo wszystkich rk w chatach, by gotowa si do mieniania w Honokaa. Tera wszystkich zadziwiem, tak, i sam siebie, jak zgodziem si pj z ni. Nie znali mie dotd, em niby byczek z najsamwikszym w zagrodzie przyrodzeniem. No to czemu to zrobiem? Zwyczajnie. Piersze, duny byem Meronym za Bazi. Drugie, dusza moja na wp ukamieniaa bya. Pewnikiem nie bd odrodzony, no to i co do stracenia miaem? Lepiej, eby Stary Dordi moj dusz zjad, ni kogo, co si jeszcze mg odrodzi gdzie indziej, tak? To nie mno, nie, to rozsdek. Mama nie wydawaa si zadowolona, bo w Dolinie czas by na niwa i wszystko. Ale skoro wit emy z Meronym wyruszyli w drog i daa mi podrne aro, co je sama uwdzia i moczya. I rzeka, e Tato byby dumny, jakby widzia mie z takim zawziciem. Jonasz da mi tak dzid ostr i mocn na owienie w wodzie strzpieli, a Sussy daa amulety perowe, eby oyska i olepi Dordiemu oko, jakby nas goni. Kobbery, mj kuzyn, przyszed doglda kz i da nam torb rodzynkw z rodzinnej winnicy. Bazia bya ostatnia, ucaowaa mie, a i Meronym te, i zakl si nam kazaa, e przyjdziemy nazad za sze dni.

Na wschd od Slooshy nie wspilimy si szlakiem Kukuihaele, nie. Ruszylimy w gb ldu na poudnie w gr strumienia Waiulili i poznaem polan przy wodospadach Hiiawe, gdziem zahyca Kona, co ubili Tat pi sze rokw wczeniej. Zaronita tera bya, porodku tylko dawne lady obozowych ognisk byy wypalone. W pytkich wodach zalewu Hiilawe przeplasem Jonaszow dzid dwa strzpiele, eby nam ara na duej stao. Spad deszcz i strumie Waiulili pieniaw rwa zbyt wartk, eby go przej. No to wiutalimy ostrzami drog bez cukrow trzcin. Cikie p dnia emy tak szli, a doszli do Masywu Kohala. Wietrzne rozwarcie dech nam zaparo i midzy wdrujcymi chmurami wida byo Mauna Kea wyej ni samo niebo, tak. Widziaem ju Mauna Kea wczeniej z Honokaa, jasne, ale gra, na ktr chcesz si wspi nie taka sama jest, jak gra, na ktr wej nie chcesz. Nie taka adna, nie. Jak bylimy do cicho, to

nawet j sycha byo. Trzcina przerzeda przy drzewiastych sosnach i wyszlimy na Staroszlak do Waimea. Kilka mil pradawn, wykrotn drog emy si turgali, a spotkalimy handlarza futer i jego psiaka, co si mia do nas, jak lea zziajany przy Pochyym Stawie. Yanagi staremu byo i puca mu ju tak plenica zara, e ino-ino jak Mody Yanagi bdzie rodzinne zajcie przejmowa, mylaem. Rzeklimy e z nas dwjka zielarzy, co szuka rzadkich rolin i moe Yanagi nam uwierzy, a moe nie. Ale pomienia z nami grzybiaka za strzpiela i ostrzeg, e w Waimea nie s tak przyjani, jak to kiedy bywao, nie. Kona rzdzili tera pici, ze zmiennym humorem, i nikt nie mg zgadn co bdzie. Jak mil na wschd od Waimea usyszelimy ttent koskich podkw i uskoczylimy z traktu w jeden mig, zanim trzech wojownikw Kona na czarnych ogierach, z giermkiem na kucyku, pogalopowao dalej drog. Nienawi i strach mn sztompy i chciaem nabi ich jak krewetki na patyk, tylko wolniej. Ten chopak to mylaem, e to Adam moe by, ale zawsze tak mylaem o modych Kona, bo hemy nosili i nie mogem ich dobrze widzie. Odtamtd nie rozmawialimy duo, bo sowa mog by bez cichaczy syszane, co sam ich wycichaczy nie moesz. Na poudnie bez krzaczaste wrzosowisko emy cigli, a doszlimy do Szerokiego Traktu. O Szerokim Trakcie to syszaem od bajarzy, no i by, rozwarta, duga, paska droga z kamienia. Drzewiny mode i krzaki nabray yka, ale cudny i dziki by ten rozg szeroki. Meronym rzeka, e w Staromowie zwali go ae rodrom, i tu kotwiczyy ich powietrzne odzie, jak dzikie gsi na grzzawiskach Pololu. Ale nie przeszlimy przeze, nie, obeszlimy go, bo nie byo gdzie si na nim ukry. O zmierzchaniu obz emy rozbili w kaktusowej niecce, a kiedy ciemno si zrobio, rozpaliem ogie. Samotno mie wzia, z dala od moich z Doliny by. Ale w tej ziemi niczyjej maska Meronym coraz si bardziej zsuwaa i mogem jej si przyjrze lepiej ni kiedybd przedtem. Zapytaem wprost: Jaki jest ten Cay wiat, zamorskie ziemie za oceanem?. Ale jej maska nie opada cakiem. A jak ci si zdaje?. No to jej mwiem, jak se w gowie ukadam miejsca ze starych ksig i obrazw ze szkoy. Ziemie, na ktre Upadek nigdy nie sturgn, miasta wiksze ni Bigajl i wiee z gwiazd i soc jarzce si wyej ni Mauna Kea, zatoki, w ktrych nie tylko jeden statek Profetw sta, ale miliony, Bystre skrzynie z pysznym arem, co go wicej, ni kto mgby przeje, kurki, co z nich wicej napicia leci, ni kto wypi moe, miejsca, gdzie zawsze jest wiosna, bez chorb, wojen i zniewolenia. Miejsca, gdzie kaden jest pikny i czystego urodzenia i doywa rokw stu pidziesiciu. Meronym cianiej si derk okutaa. Moi rodzice i ich pokolenie wierzyli, tak jak ty, Zachariaszu, e gdzie wite Staromiasta przetrway Upadek za oceanami. W ich mylach koatay si bez ustoju Stare imiona... Melben, Okland, Yonesburg, Buenas Yerbs, Bumbaj, Synga-Pur. Kobieta ze Statku uczya mie, czego nigdy aden Czowiek z Doliny nie sysza, a ja suchaem apczywie i w milczeniu. Na koniec, pidziesit rokw po tym jak moi ludzie przybili do Profeckiej Wyspy, napowrt wyruszylimy Statkiem, co nas tutaj przynis. Hen-hen dingo wyy o ludziach, co im na umarcie szo, do Sonmi modliem si, eby to nie o nas wyy. Naleli miasta, gdzie mapy obiecyway, ale tylko pogruchtane rumowiska martwe, zadunglone, plagami zdjte i ani ladu miast z baja, penych ycia. My, Profeci, nie moglimy uwierzy, e nasz saby ogieniek Cylwizacji jarzy si tera najsamjaniej w Caym wiecie i dalej i dalej

emy pynli rok za rokiem. Ale nie nalelimy pomienia janiejszego. Taka samotno nas zdja. Tak wielki ciar dla dwch tysicy par rk! Przysigam, e tylko kilka miejsc w Caym wiecie ma Bystronia, jak Dziewi Dolin. Zastrachany i dumny naraz byem, jak te sowa syszaem, niby mody tato. Jakbymy ona i ja nie byli tacy rni, jak bogini i ten, co jej cze oddaje, nie.

Na drugi dzie pierzaste chmury pokicay niebem na zachd i wowe soce od ldu gono syczao gorcem. Pilimy jak walenie z lodowatych, wglastych strumieni. Wspilimy si wyej, ku chodowi, a aden komar nas ju nie ku. Suche lasy kikutowe przecinay pasy czarnej, najeonej lawy, wycharchanej i wyplutej przez Mauna Kea. limaczym tempem emy szli bez te skalne poacie, bo wystarczy lekko si otrze o tak ska, eby ci krew trysa z palcy. No to i obwizaem stopy i rce paskami yka i tak samo zrobiem Meronym. Jej stopy cae ju w bdzlach byy, bo jej podeszwy nie miay mojej kolarzowej twardoci, ale nie bya z niej jczka, nie, co by o niej powiedzie. Rozbilimy obz w lesie z igie i cierni, a woskowa mga skrya nasze ognisko, ale te i jakich chichaczy moe i zaczem si boja. Nasze ciaa zmogo zmczenie, ale mylom naszym nie do snu byo jeszcze. No to pogadalimy przy arle. Naprawd nie bojasz si, rzekem, kciukiem w gr pokazujc, na spotkanie z Dordim, jak na szczyt zajdziemy, jak kiedy Truman Napes?. Meronym rzeka, e bardziej stracha si pogody. Rzekem, co myl: Nie wierzysz, e on prawdziwy, tak?. Meronym rzeka, e Stary Dordi dla niej prawdziwy nie by, ale mg by dla mnie. No to kto, zapytaem, Upadek sturgn, jak nie Stary Dordi?. Dziwne ptaki, co ich nie znaem, szemray wieci w ciemnociach bez mig jaki czy dwa. Profetka odrzeka: Starzy sturgli swj wasny Upadek. Och, sowa jej byy jak powrz z dymu. Ale Starzy mieli Bystronia!. Pamitam, e odrzeka: Tak, Starobystro wada chorobami, milami, ziarnem i wiele cudw ze zwykymi rzeczami robi. Ale jedn rzecz nie wada, mocy nie mia nad godem w sercach ludzi. Tak, godni byli na wicej i wicej. Wicej czego?, zapytaem. Starzy mieli wszystko. O, wicej rynsztunku, wicej ara, wicej chyoci, duszego ycia, atwiejszego ycia, wicej wadzy, tak. Tera Cay wiat wielki jest, ale nie by wonczas do wielki dla tego godu, co kaza Starym wyrwa niebo i ugotowa morza, i zatru ziemi oszalaymi atomami. Wic rozsiewali parszywe nasienie, i nowe plagi si zrodzily i boba rodziy si dziwolgi. Na koniec, wpierw zwolna, potem w okamgnieniu, kraje rozpady si na dzikie, wojujce plemiona, i dni

Cylwizacji dobiegy koca, prcz paru rozturgnitych miejsc, gdzie tl si jej ostatnie iskry. Zapytaem, czemu Meronym nigdy takich baja nie mwia w Dolinach. Ludzie z Dolin nie chc sucha, odrzeka, e ludzki gd zrodzi Cylwizacj, ale ludzki gd te j zabi. Wiem to od innych plemion zamorskich, z ktrymi przestawaam. Jak mwisz, e czyje wierzenia nie s prawdziwe, myl, e mwisz, e ich ycie nie jest prawdziwe, ani ich prawda prawdziwa nie jest. Tak, pewnie susznie mwia.

Trzeci dzie wyprawy by pogodny i soneczny, ale nogi Meronym jak meduzy si zrobiy, wic to ja targaem wszystko na plecach prcz jej torby. Szlimy krawdzi gry na poudniowe zbocze, gdzie blizny staroszlaku gzygzakiem wiutay ku szczytowi. Okoo poudnia Meronym na mig odpocza, a ja zebraem do drew na rozpak, eby na dwie wizki starczyo, bo drzewa przed nami to ju byy ostatnie. Gdymy w d patrzali w stron Mauna Loa, dojrzelimy oddzia Kona na Siodanym Szlaku, metal yska im w socu. Tak wysoko bylimy, e ich konie zdaway si mae jak termity. aowaem, e nie mog rozplaska dzikusw w palcach i wytrze mazi o portki. Modliem si do Sonmi, eby aden Kona nigdy nie wjecha na Szczytowy Szlak. Bo tam dobre miejsca byy dla nich do zasadzek, a ani Meronim, ani ja nie dalibymy rady si bija za mocno ani za dugo. Nie widziaem odciskw kopyt ani ladw biwakowania w kadymbd razie. Drzewa si skoczyy i wiatr zrobi si silniejszy i z wiksz hurgaw d, nie niosc ani tyci dymu, ani zapachu od gospodarstw, ani gnojowicy, nicanic prcz drobnego, drobniutkiego pyu. Ptaki rzadziej tu fruway, na stromych i poronitych krzakiem zboczach, i tylko myszoowy szyboway wysoko. Do wieczora emy dotarli do grupy Starosiedzib, a Meronym rzeka, e to wioska stronomw, co byli Bystroniowymi Kapanami i czytali z gwiazd. W wiosce nikt nie mieszka od Upadku i nigdy nie widziaem bardziej opustoszaego miejsca. Ani wody tam nie byo, ani ziemi do upraw, i noc zapada, szyjca zimnem. No to ubralimy si grubo i rozpalilimy ogie w jednej z pustych siedzib. Pomienie w tan z cieniami szy po goych cianach bezmionych. Strachaem si wejciem na szczyt nastpnego dnia. No to po czci, eby myli otumani, zapytaem Meronym, czy to Ksieni prawd mwia, jak rzeka, e Cay wiat oblatuje wkoo soca, albo czy to Ludzie z Hilo susznie mwili, e soce oblatuje wok Caego wiata. Ksieni ma suszno, odrzeka Meronym. No to prawdziwa prawda jest rna ni prawda widzialna?, zapytaem. Tak, tak to zwykle jest, pamitam, jak Meronym odrzeka, i dlatego prawdziwa prawda cenniejsza jest i rzadsza ni diamenty. Ju-ju z wolna sen j kapturem okrywa, ale moje myli trzewo mie trzymay, a jaka kobieta podesza umykiem i siada przy ogniu, kichajc cicho, w dreszczu caa. Jej naszyjnik z porcelanek zdradza, e bya rybaczk z Honomu i gdyby ya, soczysta z niej byaby kobieta. Rozprostowaa paluchy w stron ognia, w stron

najsampikniejszego kwiecia z rubinw i brzu, ale westcha tylko tskno, bardziej tskno ni ptak w klatce w studni, bo pomienie nie mogy jej rozgrza nicanic. Zamiast oczu miaa w dziurach ocznych kamyki i zastanawiaem si, czy na Mauna Kea si wspina, eby Stary Dordi w kocu uoy jej dusz do kamiennego snu. Martwi sysz myli ywych i ta rybacka topielica patrzaa na mnie kamulcami i gow kiwaa Tak. I wyja fajk dla przyjemnoci, ale nie prosiem o adne cuchnido. Dugie migi potem ockem si, ogie przygasa i ukamieniaa Honomu ju wzia i posza. adnych ladw w pylicy nie zostawia, ale czuem dym z jej fajki bez mig czy dwa. Bo Meronym, mylaem, wie duo o Bystroniu i yciu, ale Ludzie z Doliny wiedz wicej o mierci.

Czwarty wit wiatrem nas przywita nie z tego wiata, nie. Zakrzywia grone krgi wiata, horyzont w pak wygina i wyrywa sowa z ust, a z ciaa bez futra i derki ciepo wyhartywa. Szlak ku szczytowi od wioski stronomw by wykrotny i rozpadnity i ciko si szo. Wielgane ksy ziemi rozaziy si na boki i adnych liciw nie byo ani korzeni, ani mchu nawet, tylko suchy i zmarznity py i wir, co w oczy smarga jak kobieta ze wcieklic. Nasze buty Dolinowe w strzpach ju byy, no to Meronym daa nam obojgu par butw Bystrych, Profeckich, nie wiem z czego zrobionych, ale ciepych i mikuchnych, i mocnych, ebymy i dalej mogli. Cztery pi mil dalej teren si rozpaszcza i czowiek nie czu ju, e po grze idzie, nie, tylko bardziej jak mrwka po stole, taka pasko wisiaa w nicoci midzy wiatami. W kocu koo poudnia wyszlimy zza uku i dech mi zaparo z bojani, bo i stao tam zacianie, cakiem jak mwi Truman, cho ciany nie byy tak wysokie jak sekwoje, a bardziej jak wierki. Szlak wid prosto do stalowych wrt, ale te mocarne ciany dugie bez koca nie byy, nie, mona je byo obej w wier ranka. Wewntrz zaciania, na wzniesieniu, stay czasze wity, tak, najsamdziwiniejsze Starobudowle na Hawajach, albo i w Caym wiecie, kto wie? Ale jak si do nich dosta moglimy? Meronym pogadzia te straszliwe wrota i rzeka z cicha: Musielibymy mie wielkiego jasnogrzmota, eby z zawiasw takie wysadzi. Ale z torby jasnogrzmota nie wyja, tylko Bystr lin, tak, co Profety mieniali czasem, cienk i lekk. Nad wrotami wystaway dwa kikuty i prbowaa na jeden ptl zarzuci. Wiatr by wikszym mistrzem ni ona, ale ja potem sprbowaem i wiutnem dobrze z pierszego razu, i na zacianie Starego Dordiego emy si podcigli rka za rk.

W rodku przeraliwego miejsca na szczycie wiata wiatr ucich, jak w jasnym oku huraganu. Soce oguszao wysoko w grze, tak, ryczao i czas z niego pyn strumieniami. W zacianiu adnych cieek nie byo, tylko milion potrzaskanych gazw, jak w bajaniu Trumana Napesa. Ciaa ukamieniaych i rozduszonych to byy i zastanawiaem si, czy Meronym albo ja, albo oboje, staniemy si takimi gazami przed zmierzchaniem. Dziesi dwanacie wity czekao tu i tam, biaych i srebrzystych, i zotych, i brzowych. Przysadziste byy i przykucnite, a na nich korony krge stay i w wikszoci okien nie byo. Najsamblisza bya od nas o sto krokw ledwie i do niej pierszej emy podeszli. Zapytaem, czy to tu wanie Starzy czcili Bystronia. Meronym odrzeka, zacudana jak i ja, e to nie witynie, nie, ale pserwatoria, co Starzy

badali w nich planety i Ksiyc, i gwiazdy, i to, co midzy nimi, eby zrozumie gdzie wszystko ma swj pocztek, a gdzie swj koniec. Stpalimy ostronie midzy wykrotnymi skaami. Za jedn zobaczyem strzaskane porcelanki Honomu i wiedziaem, e to gocini moja bya z poprzedniej nocy. Wiatr przynis z dali hen-hen szept mojego dziadka... Judasz. Dziwne, tak. Ale eby telepo nie. Bo wszystko w tym miejscu byo dziwne... Judasz. Nie rzekem nicanic Meronym.

Jak zdoaa rozewrze drzwi pserwatorium, nie wiem i nie naprzykrzajcie si o to. Taka jakby ppowina midzy zakurzonymi i pordzewiaymi drzwiami a jej antyfonowym jajem w jeden czy dwa migi wyczynia co zacza. Zajty byem pilnowaniem nas przed mieszkacami tego zaciania. Szept dziadka wyklina tera ptwarze, co znikay, jak na nie prosto patrzae. W drzwiach pserwatorium rozwara si z ostrym sykiem szczelina. Powietrze buchno z niej zatche i skise, jeszcze pewnie sprzed Upadku. Weszlimy do rodka i co emy naleli? Opisa takiego Bystronia nieatwo. Rynsztunek tam by, co go na Hawajach nie pomnimy, no to i jego nazwy niepomne s, i prawie nicanic rozpozna nie mogem. yskajce podogi, biae ciany i dachy. Jedna wielka izba, okrga i w ziemi zapada, w rodku wielk mis miaa, szersz ni dziesiciu chopa, co sznurem le, co Meronym nazwaa radjote leskop. I by on, rzeka, najsamdalej widzcym okiem, jakie Starzy zrobili. Wszystko byo biae i czyste jak odzienie Sonmi. Tak, nawet pcheki jednej brudu, prcz tego, co mymy sami wtrompali do rodka. Stoy i zydle czekay na siedzcych, ustawione wkoo na balkonach ze stali, na ktrych nasze stopy tera dudniy. Nawet Kobieta ze Statku zacudaa si wielce tym wspaniaym Bystroniem. Pokazaa swojej antyfonie wszystko, na co mymy patrzali. Antyfona pomrukiwaa z cicha i razia jasnoci i okna pojawiay si i gasy. Zapamituje to miejsce, objania Meronym, cho nie pojmowaem za dobrze i zapytaem, co to tak naprawd byo te jajo. Meronym odetchna migw par i napia si yk ze swojej flaszki. Antyfona to mzg i okno i pami. Jej mzg pozwala ci takie rzeczy robi, jak otwiera drzwi pserwatorium, co wanie widziae. Jej okno pozwala ci mwi z innymi antyfonami hen, hen. Jej pami pozwala widzie, co antyfony w przeszoci widziay i syszay, i chroni bezpiecznie przed zapomieniem to, co moja antyfona widzi i syszy. Zasromany byem przypomina Meronym o moich w jej torbie przegrzebkach, tak, ale jakbym nie zapyta, to ju mogem nigdy wicej nie mie okazji, no to zapytaem. Ta migotliwa cudna dziewczyna, co j widziaem w tej... antyfonie przedtem... to ona bya z pamici czy z okna?. Meronym zawahaa si. Z pamici. Zapytaem, czy dziewczyna jeszcze ya. Nie, odrzeka Meronym.

Zawahaa si znw i rzeka, e chce mi tera ca prawd wyjawi, ale e inni z Dolin mog na ni by niegotowi. Przysigem na ikon Taty nicanic nie mwi nikomu. Dobrze. To bya Sonmi, Zachariaszu. Sonmi, czowiek dziwnieurodzony, co twoje przodki wierzyli, e jest wasz bogini. Sonmi bya czowiekiem, jak ty i ja? Nigdy tak nie mylaem nawet, ani Ksieni takich bredze nie mwia. Sonmi zrodzi Bystry bg, co zwa si Darwin, tak wierzymy. Czy Meronym wierzya, e Sonmi ya kiedy na Wyspie Profetw, czy te na Bigajlu? Urodzia si i zmara setki rokw temu za oceanem w stron pnocnego zachodu, rzeka Meronym, na pwyspie, ktry tera jest pustkowiem, ale w Staroczasach nazywa si Nea So Copros, a w pradawnych czasach Korea. Krtkie i judaszne ycie miaa Sonmi, i dopiero jak pomara, trafia do umysw czystokrwistych i dziwnieurodzonych. Caa ta nowo rozsadzaa mi mzg do rozpku, i nie wiedziaem, w co wierzy. Zapytaem, co pami Sonmi robi w antyfonie Meronym sto rokw potem. Tera widziaem, e Meronym poaoniaa, jak zacza mwi, tak. Sonmi zabili Starzy wodzowie, co si jej bojali, ale zanim umara, rzeka sowa do antyfony o swoich czynach i swoim losie. Mam jej pami w antyfonie, bo badaam jej krtkie ycie, eby lepiej zrozumie was, Ludzi z Doliny. To dlatego ta dziewczyna tak mie nawiedzaa. Czyli widziaem Bystr zjaw?. Meronym gow kiwna. Zachariaszu, musimy zobaczy jeszcze wiele budynkw przed zmierzchaniem.

Jak emy szli bez zacianie do drugiego pserwatorium, gazy zaczy gada. O, susznie mwie pierszym razem o przekltej Profetce, Bracie Zachariaszu! Ona mci twoj wiar wte i wewte, i z gry na d!. Zacisem donie na uszach, ale i tak gosy te bez moje rce przenikay. Ta kobieta tylko po to Bazi uratowaa, eby ci mylenie honorowym dugiem omota!. Do blu gniety mie te kamienne ksztaty i sowa. Zacisem szczk na sznur, eby nie odpowiada. Ona zbiera i bada Bystronia na Bigajlu, co prawdziwie naley do ludzi z Dolin!. Diaby gruzw kamienistych weszy mi pod powieki. Twj Tato nie dopuciby adnej obcej wrobaczy si w jego zaufanie, bracie, ani uywa jego samego jako jucznego mua!. Sowa te tyle prawdy w sobie miay, e nie mogem nicanic si wykca i trompaem za Meronym w boleci. Profetka mie do spokojnoci wrci prbowaa. Nie wyznaem, e gazy na ni mierdliwie szemray, ale sama widziaa, e co nie tak byo. Powietrze tu jest rzadkie i wodniste, rzeka, i mzg robi si ciki i apczywy, i bez to to niezwyczajne miejsce jeszcze dziwniejsze si zdaje. Doszlimy do drugiej budowli i padem zhetany, a Meronym rozwieraa drzwi. Rozwrzeszczane soce daro mi si w gowie. Szczwana jest, e nie wiem co, Zachariaszu!.

Truman Napes Trzeci wsparty sta o swj gaz. Meronym nawet go nie syszaa. Wierzysz jej czy swoim dajesz wiar?, woa mie aonie. Czy twoje prawdy to tylko rzadkie i wodniste powietrze? Czy ja te taki jestem?. O, ulg poczuem w nastpnym migu, jak tylko drzwi pserwatorium si rozwary. Duchy z ich dgliwymi prawdami nie mogy wej za nami do rodka, bo chyba Bystro ich za drzwiami trzyma. I tak szo cae popoudnie, tak. Wikszo tych pserwatoriw bya jak piersze. Profetka rozwieraa je, badaa w rodku swoj antyfon i prawie zapominaa, e ja te tam byem. A ja siadaem tylko i wdychaem Bystre powietrze, a skoczya. Ale jak trompaem midzy budynkami, wykrotne gazy chrem mie woay: Judasz! i Mu juczny! i Zniewolnik Statkowy!. Duchy Ludzi z Dolin bagay mie nierozwartymi, mrozem skruszaymi ustami, tak: Ona nie z twoich! Nawet twojego koloru skry nie ma!. I wyzna tu musz, e wonczas przeraliw suszno, zdao mi si, gosy owe miay. Przeara mie caego podejrzliwo. adna Profetka nigdy szczera z Ludmi z Dolin nie bya i tamtego dnia wiedziaem, e Meronym bya taka sama. Gdy doszlimy do ostatniego budynku, gazy zmieniy ju bkitne niebo w bojani zdjte i szare jak krzemie. Meronym pouczya mie, e to nie byo adne pserwatorium, tylko genrator, co Bystre czary czyni, zwane lektryczno. I one dla caego tego miejsca robiy to, co serce robi dla ciaa. Na gos cudaa na maszyneri, ale ja czuem si gupi i zjudaszowany bez Kobiet ze Statku, odkd tylko okciami se drog do mej chaty rozwara. Nie wiedziaem, co zrobi, ani jak powstrzyma j w tym, co zamierza, ale Dordi mia wasne zamierzenia, niech bdzie przeklty. Wtpia tego genratora rne byy od innych zbudowa. Profetka janiaa z oczarowania, gdymy weszli w echem niosce izby, ale ja nie. Bo wiedziaem, emy nie byli tam sami. Kobieta ze Statku mi nie wierzya, jasne, ale w najsamwikszej izbie, gdzie mocarne elazne serce stao cicho, by jakby tron obwiedziony stoami z malekimi okienkami i liczbami, i w ogle. I na tym tronie siedzia Stary kapan, przekrzywiony pod ukowatym oknem. Profetka przekla gono. Chyba gwny stronom, rzeka cicho, musia sambjstwo popeni, jak sturgn Upadek, a szczelne powietrze zachowao mu ciao przed rozkadem. Krl kapanw, nie kto inny w tak cudnym miejscu, rachowaem. Zabraa si zapamitywa cae te zatracone miejsce w swojej antyfonie, a ja podeszem bliej do kapaskiego krla z ziemi wielkiego Cylwizowania. Wosy mia rozmyrgane w nieadzie, paznokcie szponiaste, a bez roki jego twarz zapada si troch i obwisa. Ale Bystre odzienie mia piknie odstrojone, w przekutych uszach szafiry i przypomina mi wujka Bees, taki sam haczykowy nos mia, tak. Suchaj no mie, Czowieku z Dolin, rzek do mnie Krl Kapanw, co sam si ubi, tak, suchaj. My, Starzy, chorzy bylimy Bystroniem i Upadek nas uleczy. Profetka nie wie jeszcze, e jest chora, ale, o, wielce chora ona. Za szklanymi ukami fale niegu miotay si i skryway soce. Niech zanie, Zachariaszu, bo inaczej razem ze swoim rodem sprowadzi obc chorob na twe cudne Doliny. Ja jej Duszy dobrze przypilnuj w tym miejscu, nie lkaj si. Kobieta ze Statku krcia si ze swoj antyfon, podpiewujc Profeck koysank, co j nauczya Bazi i Sussy. Mylenie mi tykao w gowie. Czy zabi j nie byo dzikim uczynkiem?.

Nie ma ze czy dobre, krl stronomw mie uczy, swoich chronisz albo ich judaszysz. Tak, siln wol masz albo sab. Zabij no j, bracie. Nie jest bogini, jest z krwi i wkien, jak ty i ja i Starzy. Zabij no, to twoje obowizanie, wiesz przecie. Rzekem, e nie mog. Szemranie mie morderc przezwie i Ksieni zwoa wiec, i wygnaj mie z Dolin. O, myl no, Zachariaszu. Krl mieja si ze mnie. Myl! A skd szemranie ma wiedzie? Szemranie powie: Ta mdrowata obca za nic miaa nasze bajania i nasze sposoby, i posza niepotrzebnie na Mauna Kea i dzielny Zachariasz z ni poszed, eby jej pilnowa, ale wyszo, e nie taka ona Bystra bya, jak mylaa. Migi mijay. Dobrze, odrzekem na koniec ponuro, dgn j, jak wyjdziemy z zaciania. Kapaski krl umiech si zadowolony i wicej ju nie mwi. Na koniec moja ofiara zapytaa mie, jak mi tam. Dobrze, odparem, cho znerwowany byem, bo najsamwiksze, co do tamtego czasu zabiem, to koza, a tera przysigem zabi ludzk Profetk. Rzeka, e powinnimy ju wraca napowrt, bo nie chciaa utkn w zadymce, i powioda nas znowu do genratora. Na zewntrz, w niegu po kostki, gazy zamilky. Jedna burza niena usza, ale druga, wiksza, si zbieraa. Szlimy ku stalowym wrotom, ona z przodu, ja ciskaem Jonaszow dzid i kciukiem sprawdzaem, czy ostra. Rb no to ju!, kaza kaden mordem zioncy gaz na Mauna Kea. Nicanic ociganiem nie zyska si, nie. Cicho wymierzyem w kark Profetki i, Sonmi, ulituj si nad moj dusz, pchnem rekiniasty czub z caej mocy.

Nie, nie zamordowaem jej, bo w tym okamgnieniu midzy celowaniem i pchniciem, Sonmi si ulitowaa nad moj dusz, tak, zmienia mj cel i dzida poleciaa wysoko nad stalowe wrota. Meronym nie poznaa nawet, e o mao co przeszybym jej czaszk, ale ja poznaem dobrze, e czarem omota mie diabe z Mauna Kea. Tak, wszyscy wiemy, jak go zw, niech wyklty bdzie. Widziae tam co?, zapytaa Meronym, jak rzuciem dzid. Tak, gaem, ale nikt to nie by, tylko sztuczki tego miejsca. Idziemy std, rzeka, idziemy std w tym migu. Stary Dordi osta si sam, przechytrzony, bo wiedziaem, e nie byo sposobu, ebym zabi j bez dzidy, ale wiedziaem te, e on nie spocznie i nie bdzie patrza na me zwycistwo, nie. Za dobrze znaem ju tego skundla.

Jak si wspinaem po linie z torb Meronym, Mauna Kea nabraa w puca powietrza i da zawrotami niegu, e a ziemi dobrze nie widziaem, i dziesi wiatrw chostao nam twarze, a palce miaem sztywne od zimna i w p drogi w gr zsunem si p drogi na d, a lina parzya mi palce. Ale na koniec wcigem si na sam szczyt i wydobyem na gr torb piekcymi i poroztwieranymi do krwi palcami. Meronym nie bya tak chya, ale miaa ju tu-tu do szczytu ciany, kiedy nagle czas stan w miejscu. Czas si zatrzyma, tak, dobrze syszycie. Dla Caego wiata prcz mie i szczwanego Diaba jednego, tak, wiecie ktrego, tak, tego, co szed chwiejnie wzdu ciany, czas si zwyczajnie... zatrzyma. Patki niegu zawisy drobinami w powietrzu. Stary Dordi rozwista ich na bok. Prbowaem rzec ci do rozumu, Zachariaszu, choptasiu uparty, a tera musz uy ostrzeenia i wrby i wadania. Wycignij no kozik i przetnij sznur. Stopami dotyka liny, co niosa zatrzyman w czasie Meronym. Umczon twarz krzywia w zadymce, a minie napraa, eby po linie si wcign. Dwadziecia stp ponad niczym w dole. Upadek moe jej nie zabije, jak dam znowu, eby czas pyn, Stary Dordi widzia, jak myl, ale skay w dole rozupi jej krgosup i nogi, i nie przetrwa nocy. Dam jej rozway wasne jej oszalenia. Zapytaem, czemu sam nie zabije Meronym. Czemu-czemu-czemu?, przemiewa Stary Dordi. Chc, eby ty to zrobi i temu-temu-temu wanie. Bo jak tej liny nie przetniesz, to w trzy ksiyce twoja rodzinka umiowana pomrze caa, kln si! Kln! No to masz wybieranie. Z jednej strony Dzieln Mam masz, Siln Sussy, Rozumnego Jonasza, Sodk Bazi, wszystkich pomartych. Strachliwy Zachariasz bdzie y i skrowa cie a do dnia mierci. Z drugiej strony masz tylko jedn martw obc, co za ni nikt tskni nie bdzie. Czwrka, co j kochasz, przeciw jednej, co nie kochasz. Mog nawet wyczarowa Adama, eby wrci od Kona. No i stano si. Meronym musiaa umrze. Tak, stano si, choptasiu. Licz do piciu.... Dobyem ostrza. Ale ziarko wypucio we mnie kieek bez skorup pamici, a ziarko to, to byo sowo, co je Dordi wanie wyrzek, wrba. Nagle wiutnem moim ostrzem za dzid i spojrzaem diabu w przeraliwe oczy. Mia w lipiach ciekawo, a jego umiech blakncy kry w sobie cay sagan ciemnoznacze. Plunem w niego, ale lina bumerangiem do mnie wrcia. Czemu? Czy em umys zwichn i widzenia mia? Stary Dordi wielki bd zrobi, bo przypomnia mi o wrbach z mojej Nocy nie. Rce pon, niechaj no liny nikt nie odcina. Moje postanowienie stano si, bo rce mi pony, no to i lina to bya, co mi jej Sonmi ci zakazaa. Ostrze zadwikao o kamie i czas si zacz napowrt. I milion rk i wrzaskw

diabelskiej zawiei rozdaro mie i gwyrtao piciami, ale nie dao rady mie od ciany oderwa, nie. Jako wcigem Meronym i sprowadziem nas na d po drugiej stronie, bez jednej zamanej koci. Nagilimy si przeciw hurgajcej burzy nienociemnej, napowrt do wioski stronomw. Zataczalimy si i przewracali i dotarlimy tam bardziej zamarzli ni ywi, ale dziki asce Sonmi czekaa tam na nas sucha wizka drew. Jako rozpaliem ogie, eby praska, i zaklinam si, e ten ogie ycie nam uratowa od nowa. Zagotowalimy ld na wrztek i odmrozilimy koci i wysuszylimy futra, jak tylko si dao. Nie mwilimy nicanic, bo za bardzo zlodowani bylimy i zhetani. Czy aowaem, em odmwi Staremu Dordiemu? Nie, nie wonczas. Nie. Choby nie wiem jak Meronym przyczyn miaa, eby na t przeklt gr wchodzi, nie wierzyem, eby kiedybd judaszowaa czowieka z Doliny. Nie, w sercu nie wierzyem. A Kona zrobiliby Dolinom to, co zrobili, wczeniej czy pniej. Ta piersza noc, jak ze szczytu schodzilimy, to bya ju w przyszoci. Moja przyjacika daa nam lek po arle i spalimy bezsennym snem krla stronomw.

Droga w Doliny nie bya letni przechadzk, nie, ale dzisiaj nie czas baja o tych przygodzeniach. Nie mwilimy z Meronym za wiele w drodze w d, zwizao nas tera jakie zawierzenie i zrozumienie. Mauna Kea zrobia co tylko moga w swoim przeklciu, eby nas zabi, alemy razem przetrwali. Poznaem, e sama bya hen-hen od swojej rodziny i serce mi ciso si z alu nad jej samotnoci. Abel powita nas w swej koszarowej siedzibie trzy wieczory pniej i posa sowo do naszej chaty Baileyw, emy wrcili. Kaden tylko o jedno pyta: Co tam widzielicie na grze?. Samotno tam bya i cisza, rzekem im, i witynie zatraconego Bystronia, i koci. Ale ani sowa nie rzekem o stronomowym krlu, ani o tym, co mi Meronym mwia o Upadku, a osobliwie nicanic o moim bijaniu ze Starym Dordim, nie, a min wieki i wieki cae. Rozumiem, czemu Meronym nie mwia caej prawdy o Profeckiej Wyspie i jej plemieniu. Ludzie wierz, e wiat jest zbudowany tak a tak, i rzec im, e inaczej, zwala im dach na gowy, a moe i temu, co gada. Szemraniem si wie rozniosa, e Zachariasz, co wrci z Mauna Kea, nie by ten sam Zachariasz, co na ni poszed, i prawda to, myl. Nie ma adnej podry, co cie cho troch nie zmieni. Mj kuzyn Kobbery wyzna, e rodzice w caych Dziewiciu Dolinach przestrzegali crki przed figielowaniem z Zachariaszem od Baileyw, bo rozbierali, e musiaem interes ubi ze Starym Dordim, eby uciec z tego wiertliwego miejsca z dusz ca w czaszce. I cho to nie byo ca prawd, ca nieprawd te nie byo. Jonasz i Sussy nie miewali mie, jak kiedy. Ale Mama paczliwa si zrobia, jak nas w dom zobaczya i wyciskaa mie. Mj may Zachariasz, mj mny. I moje kozy si cieszyy i Bazia nie zmienia si nicanic. Ona i jej bracia urzdzili se w szkole now zabaw, Zachariasz i Meronym na Mauna Kea, ale Ksieni zakazaa im si w to bawi, bo czasem udawanie moe zwichn jestestwo. A caa gra to bya, mwia Bazia, ale nie chciaem zna ani jej zasad, ani jak si koczy.

Z wolna nadszed koniec ostatniego ksiyca Meronym w Dziewiciu Dolinach i czas by na mienianie w Honokaa, najsamwikszy wiec ludzi z Windwardu, co tylko raz w roku

wypada okoo niwnego ksiyca. No to i bez wiele dni pracowalimy ciko, tkajc kozi wen na derki, co bya najsamlepszym mienianiem z naszej chaty. Tera, od czasu, jak Tat zabili, podrowalimy do Honokaa grupami w dziesiciu albo wicej, ale tego roku byo nas dwa razy tyle, bo tyle mielimy mieniania Profeckiego za goszczenie Meronym. Mielimy rcznie cignite wzki i juczne muy na wszystkie suszone misa i skry, i sery, i wen. Wimoway i Ra zamiaroway handlowa zioami, co nie rosy w pobliu Dolin. Cho Ra i Kobbery ju wonczas si ku sobie mieli, mie nie przeszkadzao. yczyem kuzynowi szczcia, bo szczcia potrzebowa i bata, i karku z elaza i w ogle. Jak bez brd Slooshy emy si przeprawiali, znosi musiaem patrzenie, jak podrni kad wiee kamienie na kurhanek Taty, tak mielimy w zwyczaju. I Tato dosta wiadro kamieni od przyjaci i braci, co go szczerze kochali. Na Mauna Kea ten diabe ostrzy se szponiska na osece, eby ucztowa na tchrzliwym kamcy, tak. Po Slooshy emy gzygzakiem na Kukuihaele wchodzili. Jeden rczny wzek rozpk si i przewrci, no to szlimy wolno i pragnienie brao. Tak, poudnie ju dawno za nami byo, zanim doszlimy do zabiedzonej osady na drugim zboczu. My, modzi, emy utrzli kokosw z drzew na aro i kaden z luboci wita mleko do napicia. Jak targalimy na poudnie Staroszlakiem do Honokaa, wiaterek znad oceanu rzeki si zrobi i podnis nas na duchu. No to bajania zaczlimy gada, eby skrci mile, a bajarz siedzia tyem na pierszym ole, by kaden go sysza. Roderyk rzek bajanie o Rudolfie, kozomyku z czerwonym trzosem, i o straszliwej dzidzie elaznego Billa, a Wolt zapiewa gupaw piosenk Dziewczyny z Doliny, cho emy dgali go kijami, bo jego piewanie uszy krzywio. Wonczas wujek Bees poprosi Meronym, eby opowiedziaa nam co Profeckiego. Wahaa si mig czy dwa i rzeka, e Profeckie bajdy pene s alu i straty, i niedobra to wrba na soneczne popoudnie przed Dniem Mieniania. Ale moga nam rzec co, co zasyszaa od czowieka ze spalonej ziemi hen-hen, w miejscu Panama. Wszyscy taknlimy, no to usiada na pierszym ole i krtk i sodk bajd rzeka, co j wam tera opowiem. No to si zamknijcie, sidcie cicho i niech no kto mi przyniesie nowy kubek spirytowego napicia, bo mi si garo skleio i wyscho.

Kiedy sturgn Upadek, ludzie zapomnieli, jak ogie rozpala. O, straszne i ze rzeczy si dziay, tak. Noc ludzie nic a nic nie widzieli, zim nicanic si rozgrza nie mogli. No to plemi poszo do Mdrego i prosio: Mdry, pom nam, bo zapomnielimy, jak ogie roznieca i biada tera nam wszystkim. No to Mdry wezwa Wron i nakaza jej tymi sowy: Le no bez oceanu pienic wciek do Wielkiego Wulkanu, a na jego lesistych zboczach znajd no dugi kij. Podnie ten kij, we go w dzib i le no z nim do leja Wielkiego Wulkanu i unurzaj go w jeziorze pomieni, co pyrga i pluje w tym miejscu ognistym. Potem przynie no ten kij poncy tu, do Panamy, eby ludzie pamitali ogie i przypomnieli sobie, jak si go rozpala. Wrona posuchaa nakazu Mdrego i poleciaa bez pienic wciek oceanu, a zobaczya hen-hen Wielki Wulkan i dym, co z niego szed. Skoowaa w d na jego lesiste zbocza, skubna ty agrestu, ykna chodnej wody ze strumienia, daa skrzydom odpocz par migw, a potem lataa wkoo i szukaa dugiego sosnowego kija. Raz, dwa, trzy i fruna wrona

w gr z kijem w dziobie i buch, w d siarkowego leja dzielny ptak zlecia, w gr w ostatnim migu si wzbijajc i przecigajc sosnowy kij bez roztopy ogie, wiii-iiiuu-uuuut, buchn pomieniami! W gr i za wulkan Wrona poleciaa z palcego leja i fruna tera z rozpomieniaym kijem w dziobie. Tak, w stron domu leciaa, skrzydami wiutaa, kij pon, dni mijay, grad prztka, chmury czerniay, o, ogie liza ten kij, w oczy dymem bucha, pira trzeszczay, dzib pon... Boli!, zakrakaa Wrona. Boli!. Ale czy wypucia kij, czy nie? Czy pamitamy, jak rozpala ogie, czy nie? Widzicie, mwia Meronym jadc tyem na ole, to nie o Wronach ta bajda, ani o ogniu, ale o tym, skd my, ludzie, mamy naszego ducha. Nie wiem, czy w bajaniu tym byo wiele rozumu, ale wci je pamitam i czasem mniej rozumu, to wicej rozumu. W kadym razie dzie chyli si ju ku kocowi w rozmokych chmurach, a my cigle wiele mil od Honokaa bylimy, wic rozbilimy postj na noc i koci rzucalimy, kto straowa bdzie, bo czas by zy i nie chcielimy ryzykowa adnej zasadzki. Wypado mi sze i sze, wic moe moje parszywe szczcie uzdrawiao si troch, mylaem. Chopcem do bicia dla losu jestem, tak, wszyscy jestemy.

Honokaa byo penym ycia miastem na pnocnym wschodzie Windwardu, bo Starzy postawili je do wysoko, eby przetrwao podniesienie oceanu, nie tak jak p Hilo albo Kona, co wikszo ksiycw woda zalewaa. Ludzie z Honokaa handlem si gwnie i wyrabianiem parali. O, cze Sonmi oddawali, ale podwoi chcieli powodzenie chytrze i czcili te bogw Hilo. No to my, Ludzie z Dolin, mielimy ich za pdzikich. Ich wdz, zwa si Senator, mia wicej mocy ni nasza Ksieni, tak. Mia armi dziesiciu pitnastu bojowych mw z dzidami, co ich zadaniem byo przymusza w ludziach Senatorow wadz i nikt Senatora nie wybiera, nie, to by cig z ojca na syna, jak u dzikich. Honokaa leao w p drogi dla ludzi z Hilo i z Honomu, i z Dolin i dla Mookini, zanim ich do zniewoli pojmali, i dla wzgrzowych plemion z pnocy. Stare mury miejskie odbudowano raz jeszcze i zerwane dachy pooono na nowo, ale cigle mona byo przechadza si wskimi, wietrzystymi uliczkami i se wyobraa latajce kajaki i wozy bez koniw, co jedziy wte i wewte. No i bya tam hala mieniania, wielgany budynek, co Ksieni mwia, e kiedy nazywa si Koci, gdzie wyznawano pradawnych bogw, ale wiedza o tych bogach stracona bya z Upadkiem. Koci mia mocne mury i pikne kolorowe szko i sta pord soczystej zieleni z wieloci tablic z kamienia, co wyrastay z ziemi w zagrodzeniu do pasania owiec i kz i wi, i w ogle. Podczas mieniania strae Senatora obstawiay miejskie bramy i spichlerze i mieli te zamknicie dla ludzi z elaznymi kratami. aden z armii nigdy nie pobi handlarza, no, chyba e myka albo ama pokj, albo prawo. Ludzie w Honokaa mieli wicej prawa ni gdziebd indziej na Bigjalu, prcz Dziewiciu Dolin chyba. Chocia prawo i Cylwizacja nie zawsze to samo znacz, nie, bo Kona mieli prawo Kona, ale jednej pchy Cylwizacji nie mieli. Na tym mienianiu my, z Dolin, pikne emy interesy ubili dla siebie i dla Gminy. Dwadziecia workw ryu od plemion ze wzgrz dostalimy za pachty brezentu, co ich od Profetw mielimy, tak, i krowy i skry z Parkerowego Rancha za wyroby z metalu. Nikomu nie rzeklimy, e Meronym jest obca, nie, woalimy j Ottery z Pustelniczej Chaty z gbi Doliny Pololu. Ottery bya zielark i szczliwie urodzonym dziwolgiem, mwilimy, eby

objani jej czarn skr i biae zby. Profecki rynsztunek, mwilimy, to byy ocalae rzeczy, co je nalelimy upchane po kryjwkach. Cho nikt nigdy nie zapyta: No to skd macie ten rynsztunek? i nie czeka na szczer odpowied. Poza Dolinami nikt nicanic nie szemra, tylko trzyma gb zawart i korkiem zatkan. No to jak bajarz, co go Lyons zwali, zapyta mie, czy byem ten sam Zachariasz z Doliny Elepaio, co wspi si na Mauna Kea zeszego ksiyca, ciko byem zadziwiony. Tak, rzekem, jestem Zachariasz z Doliny, ale nie ma we mnie nienawici tak wielkiej do tego ycia, cobym nawet zbliy si do szczytu tej gry, nie. Mwiem, e poszem szuka cennych liciw i korzeni z Ottery, moj ciotk z zeszego ycia, ale nie weszlimy wyej, ni gdzie si drzewa koczyy, nie. I skoro inaczej sysza, c, mwi mu tera, e sysza le. Lyons do przyjanie mwi, ale kiedy mj brat Harrit rzek mi, e widzia Lyonsa i Brodatego Learyego, jak mamrotali co w zadymionym zauku, obrachowaem, e powiem o nim Ksieni, jak ju w Doliny wrcimy i zobacz, co ona myli. Szczurzy smrd zawsze mi zalatywa od Learyego i za kilka godzin miaem si przekona, jak bardzo miaem racj. Z Meronym emy pomieniali nasz przdz kol i derki, i wszystko do chyo, tak. Dostaem worek dobrej kawy Manuka, troch plastikowych rur z drobnymi rowkami, dorodny owies i worki rodzynek od ciemnej dziewczyny Kolekole, i wicej rzeczy, co ich nie pamitam tera. Ludzie Kolekole nie s dzicy, jak myl, cho zakopuj zmarych pod tymi samymi chatami, co w nich ywi mieszkaj, bo wierz, e zmarli bd si tak czuli mniej samotnie. Potem bez mig czy dwa pomogem troch w naszym mienianiu dla Gminy, a potem chodziem bez celu tu i tam, jaksiemujc z niektrymi handlarzami, bo dzicy to nie zawsze zy lud. Dowiedziaem si, e rd Mackenzw wymyli boga rekinw i ofiar skadali w swojej zatoce z wykrwawionych owiec, co im kopyta wczeniej odcinali. Zwyczajne bajania te syszaem o Kona, co awanturnie si zapuszczaj na wschd od zwykych swoich ziem owieckich, co nam wszystkim myli cieniem okryo. Natkem si wreszcie na tum gapiw, co si wokoo kogo toczy, przepchem si bliej i zobaczyem Meronym, czy raczej Ottery. Na zydlu siedziaa i rysowaa ludziom twarze, tak! Mieniaa rysunki za bajdania albo za troch ara i ludzie rozradowani byli jak nie wiem co i patrzali z zadziwem, jak ich twarze si znikd wyaniaj na papier. I wicej luda jeszcze si ciso i mwili: Mie tera zrb! Mie tera!. Ludzie pytali, gdzie si tak nauczya, a ona mwia: To nie od nauki, bracie, tylko od wicze. Brzydulcom dawaa pikniejsze twarze, ni mieli, ale artyci to tak robili zawsze w historii. No to Ottery Zielarka od Rysunkw rzeka: Tak, jeli idzie o twarze, pikne kamstwa lepsze s ni parchata prawda. Noc zapada i trompalimy si nazad do naszych wozw i ciglimy losy, kto straowa bdzie, a potem zacza si zabawa w siedzibach takich, co na nie bary mwili. Moja warta wypada wczenie, a potem z Woltem i wujkiem Bees pokazaem Meronym niektre miejsca, nim muzykanci cigli nas nazad do Kocioa. Piskodujka tam bya i banjo, i zbaczowe skrzypce, i cenna, rzadka gitara ze stali i beczki spirytowego napicia, co kade plemi ze sob przycigo, eby pokaza, jakie bogate, i worki bogoziela, bo gdzie Hilo, o, tam bogoziela duo. Sztugem si gboko faj Wolta i cztery dni marszu z naszego swobodnego Windwardu do rzdzonego bez Kona Leewardu zdao si jak cztery miliony, tak. Ukoysania bogoziela tuliy mnie do snu tej nocy, a wonczas si bbnienie zaczo, bo kade plemi miao wasny bben. Foday z chaty przy Lotosowym Stawie i dwch trzech z Dolin grao na tam-tamach z kolej skry i na pingach z drewna, a brodacze z Hilo sztompali w swoje flumflumate bbny, a rodziny z Honokaa bili w swoje krrangi, a ludzie Honomu mieli trzsiawki z muszli i cae te pikne bbnowe ucztowanie prztkao za radone struny u modych i za moje te, tak. A bogoziele

powiedzie cie w tomp-tomp i bum-bum i ding-dong, a nam, tacujcym, nogi tylko dudniy i krew tompaa w yach i roki mijay i kade sztompnicie w bben odzierao ze mnie jedno ycie. Ujrzaem bez okamgnienie wszystkie ycia, w jakich kiedybd ya moja dusza, a do hen-hen wstecz, przed Upadkiem, tak. Ujrzaem ich z konia, co galopowa w huraganie, ale nie mogem ich opisa, bo sw ju nie byo. Ale dobrze pamitam ciemn dziewczyn Kolekole z tatuaem plemienia, tak, bya mod drzewin, co si gia, a ja byem tym huraganem, duem, a ona si gia, duem mocniej, ona gia si mocniej, a potem byem skrzydami Wrony, co wiutay w powietrzu, a ona bya pomieniem, co ich liza, a kiedy drzewina Kolekole oplota wierzbowe palce wok mojej szyi, oczy jej iskrzyy i wymruczaa mi do ucha: Raz jeszcze, tak, razem, raz jeszcze.

Wstawaj, chopie, ojciec mnie strofa zahurgany, nie czas na limaczenie durne w posaniu. Baka nienia rozpka i obudziem si na dobre pod kujcymi derkami Kolekole. Z ciemn dziewczyn przepleceni bylimy, jak para jaszczurek, co si wzajem poky. Pachniaa winorol i popioem z lawy, a jej oliwkowe piersi unosiy si i opaday, a jak tak patrzaem, najsamczulsza czuo mie zdja, jakby moim wasnym bobo bya, co pi koo mnie. Bogoziele nadal mie odymiao i syszaem opodal krzykania oszalaej zabawy, cho mgawy brzask ju nad wiatem wzeszed. Tak, czasem tak si dzieje przy niwnych mienianiach. No to ziewem i si przecigem. Boleno czuem, ale i zadowolenie, jak zdobywca, wiecie jak to jest, jak si zwyrta pikn dziewczyn. Gdzie tu-tu kto robi pachnce dymem niadanie, no to wsunem portki i zarzuciem kurt, a dziewczyna Kolekole rozwara oczy, powe byy, i wyszeptaa: Dobry dzie, kolarzu, a ja zamiaem si i rzekem: Wrc chyo z arem. Ale ona mi nie wierzya, no tom uradzi sam ze sob, e poka jej, e si myli, i zobacz, jak si umiecha, kiedy przynios niadanie. Na zewntrz spichlerza Kolekole by kamienisty trakt, co bieg przy Murach Miejskich, ale czy na pnoc, czy na poudnie rozezna nie mogem, no to poszem wedle nosa, kiedy nagle stranik Honokaa sturga si z wau i tylko par cali brakowao, eby mie zabi. Wtpia mi strzeliy, cz w gr, a cz w d. Bet z kuszy wystawa mu z nosa, a grot przegruchta mu czaszk na wylot. elazny szpic grota wstrzs caym porankiem i straszliwie przygwodzi wszystko nieruchomo w miejscu. Oszalaa zabawa nieopodal to wojowanie i bijawa bya! A pachnce dymem niadanie to strzechy w ogniu, tak! Piersze, co pomylaem, to o swoich, no to skrliczyem pdem w stron pichrza Ludzi z Dolin, co w rodku miasta sta i KONA! KONA! krzyczaem. Tak, ciemne skrzyda tego sowa straszliwego wiutay w caym Honokaa i syszaem grzmot rozpky i straszliwy krzyk si podnis, i poznaem, e to bram miejsk rozhurmali si. Dotarem ju do placu, ale drog zagrodzi mi oszalay wrzask paniki i strach, tak, strach i jego rozpalony smrd mie zawrciy. Okrnymi, wskimi drogami susaem, ale wrzaski i ryki Kona i kopyta i trzaskanie batw coraz bliej i bliej byy i jak tsunami wypeniy zadymiae trakty, co stay w ogniu. I nie wiedziaem ju, ktr drog przybiegem, ani dokd i miaem i bumbach! do rynsztoka mie zepcha stara baba o mlecznych oczach, co powietrze pizgaa spink do wosw i skrzeczaa przeraliwie, jak strzyga, o wrogu, co nadchodzi: Nigdy mie w apy swoje brudne nie dostaniecie. Ale kiedy si podniosem, blada bya i nieruchoma, bo w jej brzuchu bet

rozkwita i nagle ho! bat zwiza mi nogi i ho! w gr pizgem i ho! na eb gruchem i aiiiij, kocie by mi czaszk roztrzasy, tak, z hurgiem wikszym, ni jakby mie kto motem w eb sztompn.

Kiedy si potem ockem, moje mode ciao byo jednym workiem blu, tak. Kolana miaem pogruchtane, jeden okie sztywny i posiniaczony, rozpknite ebra, brako dwch zbw, szczki mi si zewrze nie chciay, a na bie pagr taki wyrs, jakby druga gowa. Kaptur zarzucony miaem, jak kozio przed zarniciem, a nogi i rce kto mocarnie zwiza i rzuci mie na inne bolene ciaa i pod drugie tak samo. Tak, bolao mie, jak nigdy przedtem i potem ju nigdy, nie! Wozy skrzypiay, podkowy elazne klup-klupay i za kadym telepem bl zalewa mi czaszk. adnej tajemnicy w tym nie byo. Do zniewoli nas Kona zhytali i wieli do siebie, jak wtedy mojego zatraconego brata Adama. Nieszczeglnie byem rad, e yj, czuem tylko bl i bezsi, jak smalczak nadziany na hak, eby si wykrwawi. Jaka noga rd cia si wiercia i nacisa mi jajka, no tom wymamrota: Kto tu jeszcze dycha?. Bo mylaem, e moe jeszcze da rad skrliczy z tej nory, ale gos Kona zakraka mi cali par od ucha: Stuli gby, osiki mocarne, bo kln si, e ozr odsiekam kademu obsranemu bez dingo jednemu!. Wilgotne ciepo oblao mi pach, jakby zsika si kto, co na mnie lea, a w kilka migw ciepo robio si coraz chodniejsze i coraz bardziej zibio. Zrachowaem po gosach i odgosach, e czterech Kona jechao, trzy konie i klatka kurczakw. Nasi oprawcy mwili o dziewczynach, co ich rozwarli i zwyrtali w czasie najazdu na Honokaa, no to wiedziaem, e kaptur na bie miaem p dnia, albo duej. Je mi si nie chciao, ale spragniony byem jak rozarzony popi. Jeden z gosw Kona znajomy si wyda, cho nie wiem czyj. Co kaden dugi mig sycha byo dudnienie wojennych kopyt po trakcie i byo: Jak tam, kapitanie? i Tak jest! i Bitew na nasz stron si chyli!. I tak dowiedziaem si, e Kona nie tylko ten jeden wypad na Honokaa zrobili, ale ca pnoc Bigajlu si chytaj, tak, a to znaczyo Doliny, moje Dziewi Dolin. Sonmi, modliem si, Sonmi Miociwa, chro moj rodzin i lud. Na koniec spanie mie zmogo i niem o mojej dziewczynie Kolekole, ale jej piersi i biodra byy ze niegu i skalnej lawy, a jakem si ockn znowu na wozie, poczuem, e pode mn trup lea, co cae ciepo ze mnie wysysa. Krzykem: Hej, Kona, macie tu zmarlaka i moe konie by wam podzikoway za troch ulenia w cigniciu!. Chopak na mnie pisn, jak wonica Kona chlasn go batem w nagrod za moj uprzejm rad, to pewnie on mnie obsika. Po ptasich piewaniach poznaem, e wieczr tu-tu, tak, i cay dzie nas cigniono. Dugi mig potem zatrzymali nas, zwlekli mie z wozu i dgnli dzid. Wrzeszczaem i wiem si, syszaem, jak Kona mwi: Ten jako jeszcze yw, i kto mie podnis, i opar o ska wielgan jak chata, i po jakim migu zdarli mi kaptur. Usiadem i oczy zmruyem w przygnbnym mroku. Bylimy na szlaku do Waimea i poznaem dokadnie, gdzie, bo to byo przy Pochyym Stawie, a ta skaa, co mie o ni oparli, to ta sama bya, gdzie razem z Meronym spotkalimy Starego Yanagiego ledwo jeden ksiyc wczeniej. Patrzaem tera na Kona, jak pyrgaj trzech umarych zniewolnikw dla dingo i krukw, i wiedziaem, czemu wczeniej rozpoznaem znajomy gos. Bo jednym z tych, co nas pojmali, by

Lyons, bajarzowy brat Learyego. Bajarz i cichacz, niech Stary Dordi przeklnie jego koci. Nie byo nikogo innego z Doliny prcz mnie pord przeyych dziesiciu, nie, w wikszoci Honomu i Hawi, jak rachowaem. Modliem si, eby jednym z tych pyrgnitych nie by Kobbery, mj kuzyn. Wszyscy bylimy modzi mczyni, czyli rozbieraem, e starszych zabili w Honokaa, i e Meronym te, bo wiedziaem, e nie moga przetrwa takiej hurgawicy ataku, ani przed ni skrliczy. Jeden z Kona pola nam twarze limaczym strumykiem wody ze stawu. Rozwarlimy usta, eby kad sonaw kropelk zhyta, ale to nie byo do, eby pragnienie ugasi. Wdz nakaza giermkowi rozbi obz, a potem przemwi do swoich przetrzsionych straszliwie zniewolnikw. Od dzisiaj, rzek wymalowany skundel, wasze ycie, tak, wasze ciaa nale do Kona i im szybciej to uznacie, tym lepiej przetrwa bdziecie moe mogli jako zniewolnicy prawdziwych dziedzicw Bigajla, a dzie przyjdzie, e i caych Ha Wajw. Wdz rzek nam, e w naszym yciu s tera nowe zasady, ale szczliwie tych zasad atwo si byo wyuczy. Piersze, zniewolnicy robi to, co im ka pany Kona, w jednym migu i adnych ale czemu. Zamcie no zasad, a pan zamie was, czy troch, czy bardzo, zaley od jego woli, a nauczycie si lepiej sucha. Drugie, zniewolnicy nie mwi, chyba e ich pan o co zapyta. Zamcie no zasad, a pan odchlasta wam jz yk i ja te. Trzecie, nie marnujecie czasu na knowania ucieczek. O nastpnym ksiycu, jak bdziecie przedani, dostaniecie na policzku znak waszego pana. Nigdy nikt was za prawdziwego Kona nie wemie, bo nim nie jestecie, a po prawdzie, wszyscy z Windwardu to pierdy dziwolgw. Zamcie no zasad, a kln si, e jak was zhytaj, ostrze pana wam rce odchlasta i stopy, odchlasta wam korze, eby wam gb nim zatka, i zostawi przy drodze muchom i szczurom na er. Zda si wam, e to szybka mier, ale wierzcie, rzezaem ju tak kilka razy i dziwnie wolna jest ona. Wdz rzek, e wszystkie pany zabijaj zych albo leniwych zniewolnikw od czasu do czasu, eby przypomnie innym, co si przytrafia powolnym. Na koniec zapyta, czy kto si na co skary. Nikt nie skary si nicanic, nie. Nam, pokj miujcym ludziom z Windwardu, zamano ciaa ranami i pragnieniem i godem, i zamano ducha zabijaniem, co je wszyscy widzielimy, i zniewola przyszoci, co j widzielimy przed sob. Bez rodziny, bez swobody, bez niczego prcz pracy i blu, i pracy i blu, a pomrzemy, a gdzie si wonczas dusze nasze odrodz? Zastanawiaem si, czy mog Adama spotka, czy on ju dawno nie yje, czy jak. Szczuplaczek Hawi zacz co plu, ale mia najsamwyej dziewi dziesi rokw, no to i nikt nie syka, eby si zamk. Po prawdzie, to zy roni za nas wszystkich, tak. Jonasza najsampewniej zniewolili i Sussy, i Bazi te, ale to ponure mylenie byo, bo obydwie adne dziewczyny. Ale mama leciwa bya, chocia... Na co ona si Kona przyda? Nie chciaem myle o kobiecie ze spink w Honokaa, co mie do rynsztoku zepcha, ale przesta nie mogem. Podszed Lyons i rzek: Buuuu! do Szczuplaczka, a ten zacz rycze jeszcze bardziej, Lyons si mia, a potem cig mi moje Profeckie buty. Podziwowa, jakie s pikne na jego wasnych nogach. Kolarz Zachariasz nie pjdzie ju grzeba na Mauna Kea, judasz jeden rzek, no to nie bdzie ich wicej potrzebowa, nie. Nicanic nie rzekem, ale Lyonsowi nie podobao si to, e nicanic nie rzekem, no to i sztompn mie w gow i w jaja moimi wasnymi butami. Pewny nie byem, ale rachowaem, e by drugi wany po wodzu, bynajmniej nikt mu moich butw odebra nie prbowa. Noc zapada i Kona opiekali kurczta nad pomieniem, a kaden z nas by dusz pomienia za kropl oju z kurczaka na jzyku. Zaczlimy marzn i cho Kona nie chcieli nas za bardzo zmarni przed targiem zniewolnikami, to chcieli, ebymy sabowici byli i cherlawi, bo nas dziesiciu byo, a ich tylko piciu. Odbili beczuk spirytu i pili, i jeszcze pili i arli kurczaki,

co pysznie pachniay, i dalej pili. Poszeptali co i na nas popatrzali, a potem jednego Kona posali do nas z uczywem poncym. Trzyma je przy kadym z nas, a jego plemiecy skrzeczeli: Tak! albo: Nie!. Na koniec rozwiza stopy Szczuplaczkowi Hawi i podpiera go, jak ten kica do ogniska. Tam go ogrzali i nakarmili kurczakiem, i spirytem napoili. My, zapomniali zniewolnicy, wycieczeni bylimy godem i blem i komarami od stawu i zazdrocilimy straszliwie temu chopaczkowi Hawi. A wreszcie Lyons gow kiwn i zdarli ze Szczuplaczka portki i rozpkli mu ty, smarujc dziur tuszczem z kurczaka, jak si przy jego tyku mieniali. Lyons akurat dga aonie dziecko, kiedy kssssss usyszaem i si obali. Reszta czterech miechem bucha, bo myleli, e Lyons nalany by spirytem, ale potem ksss-ksss i dwie czerwone plamy wyrosy midzy oczami kolejnego Kona i on te trupem pad jak city. Jaki Kona w hemie i paszczu wstpi na polan, a w rku trzyma co jakby ko goleniow, co j kierowa na reszt trzech oprawcw. Kolejne kssss i chopak Kona pad. Tera wdz zhyta dzid i wiutn j w hemowego zbja, co kucn i potoczy si w bok bez polan tak, e dzida mu rozdara paszcz, ale w ciao nie trafia. Nastpne ksssSSSsss rozorao pier wodza i cay si, jak sta, rozpad na dwie poowy. Nadzieja mi si w serce wmyka, cho cay bojcy byem, a tu chlast! bat ostatniego Kona owiutn si wok zbjowej goleni i trzask! Bro migiem wyrwao z rk wybawcy i w rce oprawcy wbca jakby czarem. Ostatni Kona wycelowa broni w tego, co nas ratowa, i podchodzi bliej, eby nie chybi, i widziaem jego rce, jak naciskaj na haczyk i KSSSS! Gowa ostatniego Kona odpada od karku, a drzewo chlebowca, co roso za nim, byo jednym wielkim bfuffff popielastych pomieni i trzaskw i parowania w deszczu. Jego ciao samotnie stao okamgnienie, jak bobo, co si chodzi uczy, a potem dummmppff! Bo pomyli gow broni z dup i sam se grzmotoyskiem eb sturgn. Nasz tajemny wybawca Kona usiad, trc si mitko za okcie, zmajtn hem i patrza aonie na piciu pooonych trupem. Za stara ju na to jestem, rzeka Meronym, marszczc brwi ponuro.

Rozwizalimy innych zniewolaych i pucilimy ich do Konowego ara. Dla nas Meronym miaa do w jukach przy siodle swojego konia, a odzniewolonym skundlom trzeba byo wszelkiej pomocy, co j tylko dosta mogli. Od zabitych piciu wzilimy tylko na powrt moje buty z ng Lyonsa. Na wojnie, rzeka Meronym, najsampierw o buty si bojasz, a dopiero potem o aro i wszystko. Wybawczyni cae bajanie mi rzeka dugi mig potem w zawalonej siedzibie Starych, w buszu bez szlakw w Kohalach Leewardu, co j nalelimy i rozpalilimy tyci ogieniek. Niewiele do bajania byo, nie. Meronym nie byo w Dolinowym spichrzu, kiedy Kona atak uczynili na Honokaa. Bya na murach miejskich, morze rysowaa, a poncy bet wyturga jej z rk ksig do rysunkw. Wrcia do spichrza Dolin, zanim pada miejska brama, ale wujek Bees krzyk do niej, e mie nie ma, no to posza szuka, i tyle j moje ziomki widzieli. Konia i hem zabraa wodzowi Kona, co pdzi na ni traktem, ale w drug stron to ju nie posusa. W rynsztunku Kona i z wojennym hukaniem Meronym wysprytaa z krwi zlanego, poncego miasta. adnych bitew nie byo, nie, bardziej obawa, bo armia Senatora szybciej si poddaa, ni ktobd inny. Meronym najsampierw na pnoc jechaa, w stron Dolin, ale Kona si gsto

zbierali wok Kukuihaele, eby hurmn w Doliny. No to zawrcia w gb ldu wzdu Staroszlaku Waimea, ale trakt by mocno obsadzony stra, i nie mogaby za Kona uj, jakby j zatrzymali. Meronym zawrcia wic nazad ku poudniu, rachujc dotrze do Hilo i zobaczy, czy te w straszliwych rkach byo. Ale Sonmi wstrzymaa j do dugo, by wypatrzaa wz telepicy si po trakcie, a z wozu wystaway dwie nogi, a na tych dwch nogach byy Profeckie buty, a tylko jednego czowieka z Windwardu znaa, co takie nosi. Nie miaa mie wyhyta od Kona w biay dzie i raz nawet zgubia wz, bo okraa oddzia konnych. I jakby nie zapite piewy Kona, jak dgali Szczuplaczka, pewnie i by nas mina w ciemnicy i pogonia dalej. Ratowanie mnie wielkim ryzykiem dla niej byo! Czemu si nie schowaa i uratowa nie chciaa skry?, zapytaem. Zrobia min, jakbym gupio pyta. Tak, ale co tera zrobimy?. Myli mi burzay w gowie i strach trzyma. Doliny najechali pewnie i spalili... A jak Hilo jeszcze nie pado, to pewnie padnie niezabawem.... Przyjacika tylko mi rany opatrzya bandaami i wszystkim, a potem podniosa mi do ust kubek z lekarstwem. To pomoe na pogruchtane ciao, Zachariaszu. Przesta ju gada i kad si do snu.

Jaki mamrotliwy czowiek obudzi mnie w schronieniu Starych, co cieko, a bez dziury po oknach wpaday licie. Bolao mie, e nie wiem co, w wielu miejscach, ale ju nie tak ostro. Ranek by rzeki i pachnia wiatrem od morza, ale wspomniaem straszliwy czas, co cieniem okry Windward i O!, w gowie jknem, e a si ockem do przytomnoci. Po drugiej stronie izby Meronym mwia bez antyfon do tego surowego Profeta, co zhyta mnie, jak przegrzebywaem jej rynsztunek pierszy raz. Wgapiaem si w nich bez par migw, zacudowany raz jeszcze, bo w oknach antyfony kolory s ostrzejsze i mocniej ra. Potem zara zobaczy, e nie pi, i uzna mie uniesieniem gowy. Meronym te si obrcia i zapytaa, jak si czuj. Lepiej, ni wczoraj. Podeszem, eby zobaczy tego Bystronia szczeglnego. Moje stawy i koci jky. Meronym rzeka, e ju spotkaem raz tego Profeta, co mu, jak mwia, Duofizyt byo, a ja rzekem, e pamitam go, bo taki by grony. Profet w oknie sucha nas, a jego kostusza twarz miksza si o jedn pch zrobia. auj, e musimy si w tak mrocznych czasach spotyka, Zachariaszu, rzek Duofizyt, ale prosz, eby zawid Meronym na jeszcze jedn, ostatni wdrwk, na Ikatowy Paluch. Wiesz, gdzie to?. Tak, wiedziaem, na pnoc od Ostatniej Doliny, za mostem Pololu, dugi pas ziemi, co na pnocny wschd siga. Czy na Ikatowym Paluchu kotwiczy Statek, co Meronym zabierze? Dwoje Profetw mienio spojrzenie i Duofizyt rzek po jakim migu. Ze wieci mamy wam do przekazania, przykro rzec. Antyfony na Profeckiej Wyspie i na Statku nie odrzekaj na transmisje ju wiele dni.

Co to transmisja?, zapytaem. Wie, rzeka Meronym, okno, wiec antyfon, jak tera ja z Duofizytem. Zapytaem: Czy antyfony s zgruchtane? Duo gorzej by moe, rzek ten w oknie, bo w ostatnich ksiycach plaga zbliaa si do Profeckiej Wyspy, na zachd od Ankryd. Straszliwa choroba, co nasz Bystro nie potrafi jej leczy. Tylko jeden na dwustu, co na ni zlegli, przeywa, tak. My, Profeci na Hawajach, musimy czyni tak, jakbymy sami ostali tera, bo Statek pewno nie przypynie. Ale co z Anafi, synem Meronym?. Po minie Meronym aowaem, e si w ozr nie capem, zanim zapytaem. Musz y bez wiedzenia, rzeka moja przyjacika tak pospnym gosem, e becze a chciaem. Nie ja piersza tak y bd, ani nie ostatnia. C, ta wie rozpka we mnie nadziej, co nawet nie poznawaem, e bya. Zapytaem Duofizyta, ilu Profetw byo jeszcze na caych Hawajach. Picioro, odrzek. Chyba piciuset?, zapytaem. Duofizyt widzia, jak osupem, i sam pojmowa czemu. Nie, tylko picioro. Po jednej osobie na kad du wysp acucha. Prawda nasza jest zwyka i tera czas, eby j pozna. Bojalimy si, e plaga dotrze do Profeckiej Wyspy i zduje ostatnie jasne wiateko Cylwizacji. Szukalimy dobrej ziemi, eby wicej Cylwizacji zasadzi na Hawajach, a nie chcielimy przestracha was tutaj wielgan chmar obcych. No to i widzisz, rzeka tera Meronym, twoje bojania o moje prawdziwe cele nie byy takie pomylne. Nie obchodzio mie to ju nicanic. Rzekem: Jeli Profety bd jak Meronym, tak, pi tysicy ich te powitamy tu, w Dolinach. Duofizyt pociemnia, bo myla, jak niewielu Profetw moe jeszcze by ywych. Przywdca mojego plemienia tu, na Maui, skd mwi do was, to przyjazny wdz, tak samo jak wasza Ksieni. Nakaza, eby dwa kajaki przepyny Cienin Maui i przybiy na Ikatowy Paluch pojutrze w samo poudnie. Przyrzekem, e zawiod tam Meronym bezpiecznie na czas. No to sam dzikuj ci za te pomaganie. Duofizyt rzek jeszcze, e na kajakach bdzie miejsce, jeli z ni uciec bym chcia z Bigajla.

Ale ja ju wiedziaem. Dzikuj, rzekem Profecie zagubionemu, ale musz zosta rodzin nale.

Zostalimy w ukryciu zawalonej siedziby jeszcze jedn noc, eby minie mi si zwizay, a sice pogoiy. A serce kundlio od niepdzenia napowrt w Doliny, coby bija si albo zwiadowa. Ale Meronym widziaa konnych Kona i kusznikw, jak si wlewali w Doliny bez Kukuihaele, i zapewnia mie, e nie byo wielkiego wojowania o Dziewi Dolin, tak, e to wszystko zamknie si w godzinach, nie w dniach nawet. Ponury i straszny to by dzie. Meronym nauczya mie, jak uywa ich goleniow bro. Prbowalimy na ananasach, potem na ogromnych rzepach, a potem na odziach, a cel mi si wyostrzy. Wartowaem, jak Meronym spaa, a potem ona wartowaa, jak ja spaem. Niedugo potem nasz ogie znowu dymi brudno w zmierzchowej mgle i zjedlimy Konowe aro, solon baranin z glonami i owoce lilikoi, co rosy w naszej siedzibie zawalonej. Dosypaem koniowi owsa do worka i poklepaem, i daem mu imi Wolt, bo brzydki by jak mj kuzyn. A potem smtnie bolaem w myleniu, kto z mojego ludu jeszcze yje. Po prawdzie, nie wiedzie najsamgorszego gorzej jest, ni je wiedzie. Myl jedna mie tkna i zapytaem Meronym, jak to jest, e kobieta ze Statku susa konno tak dobrze jak Kona. Odrzeka, e wikszo Profetw nie umiaa jedzi na adnym zwierzu, ale ona mieszkaa kiedy u plemienia Swannekke, co yo hen-hen za Ankryd, hen-hen za Wan Kuwer. Swannekke hodowali konie, jak Ludzie z Doliny kozy, tak, i ich malusie jedzi potrafiy, zanim si jeszcze chodzi naumiay, i ona si naumiaa w porze, jak z nimi mieszkaa. Meronym nauczya mnie mnstwa o plemionach, z ktrymi ya, ale nie czas tera na te bajania, nie, pno si robi. Mwilimy o drodze na Ikatowy Paluch nastpnego dnia, bo mona jedn drog przej bez ostrza Kohali nad Dziewicioma Dolinami, a mona te inn wzdu Waipio, do Ablowego garnizonu najsampierw i zcichaczy, co si stano. Bo nie wiedzielimy, czy Kona uchlastali i spalili nas w Dolinach, a potem wszystko zabrali, czy moe chcieli podbi nas i osiedli si w naszych siedzibach i zniewoli nas w naszych chatach wasnych. Ale przyrzekem tera zawie Meronym na Ikatowy Paluch cao i zdrowo, a wasa si pord konnych Kona bezpiecznie ani zdrowo nie byo. Ale Meronym nakazaa zcichaczy najsampierw Doliny i tak droga zostaa postanowiona.

wit mgli si woskowy i zmulay. Nieatwo byo przeprowadzi konia bez szczyty Kohali i zarola do rde Waipio, nie wiedzc, czy oddzia Kona nie czai si gdzie za cian trzcin, co je gono sieklimy. Po wikszoci to musielimy i i cign zwierz, ale na koniec o poudniu dotarlimy do rda, uwizalimy je w pytkim parowie i sami cichaczem podeszlimy mil do Abla wdu wierkowej odnogi. Mga mieniaa kaden kikut drzewny w przykulonego Kona, ale i tak wdziczny byem Sonmi za te mgowe okrycie. Wyjrzelimy nad nawisem i w d na garnizon. Ponury widok, tak. Tylko Ablowe wrota stay zawarte, bo ciany grodzenia i barakw popalone byy i sturgane. Nagi czowiek wisia na belce wrt, tak, za kostki powieszony, jak to Kona robi. Moe to by Abel, moe nie, ale wrony ju si jego wtpiami zajy i para co odwaniejszych dingo zbieraa upade flaki.

Jak tak patrzalimy, ze trzydzieci czterdzieci zniewolnikw z Doliny w obawie pojmanych popdzono w stron Kukuihaele. Pamita bd ten widok, a mi umiera przyjdzie i jeszcze duej. Niektrzy jak muy cigli wozy z namyknitym upem i rynsztunkiem. Krzyki Kona i rozkazy huhuczay i chlastay baty. Mga si za bardzo bagnista zrobia dla rozrnienia twarzy z mojego ludu, ale, o, aone ich postaci byy, jak tak cigy z wolna ku brodowi Slooshy. Duchy. ywe duchy. Patrz na los ostatniego cylwizowanego plemienia z Bigajla, mylaem. Tak, i szkoa i Ikonarz tylko z nas zniewolnikw zrobiy na polach Kona i w ich chatach i stajniach i posaniach i dziurach w ziemi Leewardu. Co miaem zrobi? Za nimi popdzi? Ze dwudziestu konnych Kona jechao z nimi do Leewardu. Nawet z broni Meronym moe zdjbym piciu z tych dwudziestu, moe wicej, jakbym mia szczcie, a potem co? Kona by kadego z Doliny na mier zadgali na piersze odgosy bijania. To nie Zachariasz Strachliwy bi si z Zachariaszem Mnym, nie, to Zachariasz Sambjca z Zachariaszem Co Przetrwa i nie stydz si wcale rzec, ktry Zachariasz zwyciy. Daem Meronym znak, ebymy do konia wracali, cho mokro miaem w oczach.

Krpy, daj no mi pieczonego taro. Wspomina tak rozpacz z si mnie skubie, e nie wiem co. Jak na powrt ciglimy na pastwiska w Kohalach, mga w d zesza i na poudnie Mauna Kea wyrastaa z oceanu chmur, zdao si, e do tu-tu, eby splun na ni. No to i splunem, tak, plunem z caych si. Moja dusza moe i ukamieniaa jest, a szczcie parszywe, ale cigle mog kl kltwy. Nad kad z Dziewiciu Dolin czarne we dymu wiy si w gr i rachowaem, e kaden padlinoerca na Bigajlu, na skrzydach i na apach, chruma i ucztowa tego ranka w naszych Dolinach. Wysoko na pastwiskach nalelimy rozpierzchnite kozy, niektre moje, niektre z Kaimy, ale adnego kolarza z nimi nie byo, nie. Udoiem kilka i wypilimy ostatnie kozie mleko wolnych Ludzi z Dolin. Bez Krgow Przecz zeszlimy w d do Kciukowej Skay, gdzie pi ksiycw temu Meronym rysowaa swoje mapy, przez wrzosowisko, co mnie, a pode mn R, kryo sze ksiycw temu. Mga i rosa paroway w socu i bez piknie uplecion tcz widziaem, e szko obalili, tak, tylko czarna skorupa si tera ostaa, ostatnie ksigi i ostatni zegar. Jechalimy w d do strumienia Elepaio, tam zsiadem, a Meronym hem odziaa i luno mi rce omotaa lin, eby, jak nas zcichacz, wygldao, e zhytaa zniewolnika, co uciek, i moe jaki mig mier by to od nas oddalio. Trompalimy do chaty Clunych, co bya najwyej w gr strumienia. Meronym zsiada i chwycia bro, i cichaczylimy jak myszki midzy budowlami, ale moje serce cicho nie byo, nie. Wielka bitew si w nim toczya i rynsztunek prztka i rozpka, ale adnych cia na ziemi nie byo. Wzilimy troch wieego ara na podr przed nami, wiedziaem, e Clunyowie by za ze nie mieli. Odchodzc spod Clunyowych wrt, zcichaczyem przebity kokos na splamionym kiju. Muchy wok latay, co dziwne byo i wbrew naturze, no to podejrzelimy bliej i nie by to kokos, nie, to bya gowa Makiego Cluny, tak, a w ustach mia jeszcze swoj fajk. Takie dzikie skundle ci wymalowani Kona s, bracia. Zawierzysz raz jednemu, zimny trup ju jeste, to wam rzekn. Od gowy Makiego nerwy si we mnie hurgay, jak ciglimy dalej, do naszej chaty Baileyw.

Skopek zsiadego ju koziego mleka sta w dojarni i nie mogem zatrzyma w gowie pdzcych obrazw Sussy, jak j wlek od turgnitego zydla i co potem jej robi. O, moja biedna, sodka, kochana siostrzyczka. Hurma koskich kopyt odcisa si w bocie na podwrzu. Kozy przepdzili, kurczaki zmykli. Tak cicho. Ani klekotu krosien, ani piewania Bazi, ani Jonaszowego nicnierobienia. Tylko strumie i sjczyk gdzie w strzesze, nicanic wicej. adnych straszliwych widokw przy wrotach, za to chocia Sonmi dzikowaem. W rodku jajka z morelami pospaday z hurgnitego stou. W kadej izbie bojaem si, co zastan, ale nie, dziki asce Sonmi, wygldao na to, e mi rodziny jeszcze nie zachlastali... Wina wielka i bole mnie sztompa. Wina, bo zawsze to ja byem ten, co przetrwa i skrliczy, mimo cikiej, ukamieniaej duszy. Bole, bo obaliny mojego rozpknitego dawnego ycia leay porozturgane wszdzie wok. Jonaszowe zabawki, co mu Tato struga cae roki temu. Krosnowe dziea Mamy wisiay w drzwiachi i majtay si w ostatnim agodnym tchnieniu lata. W powietrzu unosi si zapach spalonych ryb i bogoziela. Pisanie Bazi szkolne cigle na stole leao, gdzie pracowaa. Nie wiedziaem, co myle mam, ani mwi, ani co. Co mam robi?, zapytaem moj przyjacik, tak jak i sam siebie pytaem. Co mam robi?. Meronym siedziaa na drewnianej skrzyni, co j Jonasz zrobi, a co Mama mwia, e to jego piersze dzieo mistrza. Smtny i ponury wybr przed tob, Zachariaszu, odrzeka. Zosta w Dolinach, a cie zniewol. Ucieka dalej i czeka, a Kona napadn i zabij albo zniewol. y w guszy jak pustelnik, a cie hyc. Przepyn ze mn na Maui i pewnie nigdy ju wicej na Bigajl nie wrci. Tak, takie miaem wybieranie na pewno, ale na nicanic przysta nie mogem, wiedziaem tylko, e nie chciaem z Bigajla krliczy bez pomsty za to, co tu si stano. To nie jest najsamlepsze miejsce, eby bezpiecznie usi i myle, Zachariaszu, rzeka Meronym z czuoci tak, e w kocu zy mi poszy z oczu.

Jak na konia wsiadaem, eby nazad w gr strumienia jecha, wspomniaem na ikony rodzinne w naszym Ikonarzu. Jelibym je tam zostawi, eby je z czasem na opa porbali, nicanic nie byoby na dowd, e rd z chaty Baileyw kiedy w ogle istnia. No to pobiegem sam, eby je doby. Jak schodziem w d po ciece, usyszaem, e naczynia turgaj si na ziemi z pki w piarni. Zamarem. Powoli obrciem si i spojrzaem. Tusty szczur tam drepta, zym okiem mnie mierzy i rusza wsikowym nosem. Pewnie al ci tera, e nie przecie tej liny na moim zacianiu, Zachariaszu, co? Tyle alu i boleci moge unikn. Nie suchaem tego garza garzw. Kona i tak by napadli, tak, nicanic tu moje sprzeciwianie si Diabelskiemu Skundlowi do rzeczy nie miao. Garnek podniosem, eby

pyrgn w Starego Dordiego, ale kiedy celowaem, tusty szczur znik, a z pustej izby po mojej lewej doszo mie jak wietrzyk westchnienie z posania, co go wczeniej nie widziaem. Powinienem by krliczy stamtd pdem, wiedziaem, ale nie uciekem, tylko na palcach podeszem i zobaczyem zwiadowc Kona, jak lea w mitkim gniazdku z derek, bogozielem z Doliny Mormonw po pity upalony. Bo taki by pewny, e wszystkich nas z Dolin zgonili jako zniewolnikw, e cakiem zbogowa na subie. No to miaem przed sob straszliwego wroga. Dziewitnacie dwadziecia moe rokw mu byo. yka mu na jabku Adama pulsowaa, co ostao biae midzy dwoma jaszczurami z tatuaw. Nalaze mie, tak, to mie chlanij, szeptao garo. Tnij no mie. Moje drugie wrenie se pewnie przypominacie i przed moimi oczami te stano. Wrg pi, niechaj no gara mu nikt nie podrzyna. Te wanie okamgnienie wrba zawczasu widziaa, na pewno. Nakazaem mojej doni i ramieniu chlasta, ale one jakby kamienne byy. Byem ju wczeniej do w bijawach, kto nie by, ale nigdy nikogo nie zabiem. Bo mordowanie zakazane byo prawem Dolin, tak. Jak mykae komu ycie, nikt nicanic nie mienia z tob, ani si z tob nie spotyka, bo tak miae dusz zatrut, e moge innych o chorob przyprawi. W kadymbd razie staem tam, przy swoim wasnym posaniu, ostrze dzierc kilka cali od tego mitkiego, bladego gara. Sjczyk w strzesze baja co chyo i gono. Ptasie piewania brzmiay, jakby kto n ostrzy, wonczas pierszy raz tak poznaem. Wiedziaem, czemu nie powinieniem zabija tego Kona. Ludowi nie przywrcibym Dolin. Dokamienibym tylko wasn wyklt dusz. Gdybym si odrodzi w tym yciu jako Kona, on mgby by mn, a wonczas zabijabym siebie samego. Jeli Adama by a nu przysposobili i zrobili z niego Kona jak inni, to wasnego brata bym zabija. Stary Dordi chcia, ebym go zabi. Czy to ju nie byy dobre do powody, eby zostawi go i zchichaczy stamtd? Nie, rzekem mojemu wrogowi i przecigem mu ostrzem po garle. Czarowny rubin wzbiera i pulsowa, i spienia si na wen, i kau pyn na kamienn podog. Wytarem do czysta ostrze o koszul trupa. Wiedziaem, e za to z czasem zapac, ale, jak rzekem ledwie mig temu, w naszym parszywym wiecie dobro nie zawsze jest moliwe.

Jak wychodziem, wbcem na Meronym, co wbiegaa i syczaa: Kona!. Nie byo czasu tumaczy, co zrobiem i czemu. piesznie wsadziem ikony mojej rodziny do jukw, a ona podsadzia mie na konia. Szlakiem od ciotki Bees klup-klupay trzy cztery konie. O, wychyylimy z chaty Baileyw ostatni raz, jakby Stary Dordi nam dupy ksa. Syszaem mskie gosy za sob i obkrciem si na okamgnienie i nawet zobaczyem, jak im zbroja yska bez licie figowcw w sadzie, ale, Sonmi Litociwej dziki, oni nie widzieli, jak znikamy. Jeden mig pniej syszelimy przeszywajce ducie w konch, co si echem rozlego po Dolinie, tak, trzy duchnicia, i wiedziaem, e Kona musieli nale zwiadowc, co go uchlastaem, i l alarm do swoich: Nie wszyscy z Dolin zniewoleni i wyrnici. Wiedziaem, e zapac za nieusuchanie drugiej wrby chyej jeszcze, nibym obstawia, tak, i Meronym te. Ale nasze szczcie jeszcze nie wido. Inne ducia odrzeky pierszemu, ale byli w dole

strumienia i pogalopowalimy nazad bez Krgow Przecz wielce bojcy cali, ale w adn zasadzk emy nie wpadli. Ledwo ledwo uszlimy z yciem, tak, okamgnienie duej w mojej chacie i jedcy Kona zobaczyliby nas i za nami popdzili. Unikajc rozwartych grzbietw Kohala i grskich pastwisk, obeszlimy brzegiem las dla ukrycia i wonczas dopiero wyznaem Meronym, co zrobiem picemu zwiadowcy. Nie wiem czemu, ale tajemnice psuj czowieka od rodka, jak zby, jak si ich nie wyrwie. Ona suchaa tylko, tak, nicanic mie nie osdzaa.

Znaem ukryt pieczar przy wodospadzie Mauka i tam nas zawiodem, jak wszystko dobrze pjdzie na ostatni noc Meronym na Bigajlu. Nadziej miaem, e Wolt albo Kobbery, albo inny kolarz skrliczy moe i tera si tu ukrywa, ale, nie, pieczara bya pusta, tylko derki leay, co je kolarze na kup zwalili do spania. Pasat si wzmaga i bojaem si o tych w kajakach, co wypyn z Maui o brzasku, ale nie byo a tak zimno, no to nie ryzykowaem ognia rozpala, nie tak blisko wroga. Obmyem rany w bajorku i Meronym si obmya i zjedlimy aro, co je wziem od Clunych, i bochen figowy, co zhytaem z wasnej chaty, jak szem po ikony. Nie mogem przesta przypomina se rzeczy i baja, jak jedlimy, o mojej rodzinie i Tacie, i o Adamie te. Mylaem, e jak yj w sowach, nie mogli pomrze w ciele. Wiedziaem, e brak mi bdzie Meronym bardzo, jak ju jej nie bdzie, bo nie miaem adnego innego brata na Bigajlu, coby nie sta si ju zniewolnikiem. Ksiyc wzeszed i patrza na moje rozpke przecudne Doliny swoimi srebrzystymi, aoliwymi oczami i dingo pakay po umarych. Przemyliwaem, gdzie si tera dusze moich plemiecw odrodz, jak kobiety z Dolin ju bobw nie bd rodzi. aowaem, e nie ma z nami Ksieni, bo ona by mi rzeka o tym, o czym ja nie umiaem nicanic rzec, ani Meronym. My, Profeci, odrzeka po jakim migu, wierzymy, e jak umierasz, to umierasz i nie wracasz. Ale co z Dusz?. zapytaem. Profety nie wierz w Dusz. Ale czy umieranie nie jest straszliwie zimne, jak nie ma nicanic potem? Tak. Zamiaa si jako, ale bez umiechu. Nasza prawda jest straszliwie zimna. Ten jeden raz al mi si jej zrobio. Dusze przemierzaj nieba czasu, Ksieni by rzeka, jak chmury przemierzaj nieba tego wiata. Sonmi jest wschodem i zachodem, Sonmi jest map i kracem mapy i tym, co za kracem. Zapaliy si gwiazdy i ja pierszy wart miaem, ale wiedziaem, e Meronym nie pi, nie, e myli i turga si pod derk, a w kocu poddaa si i siada przy mnie, i patrzalimy na wodospad w wietle ksiyca. Pytania strasznie mie ksay ca plag. Ogniska Ludzi z Dolin i Profetw za jedno dzisiaj zagasy, rzekem, no to, czy to nie dowd, e dzicy s silniejsi ni cylwizowani ludzie? To nie dzicy s silniejsi od cylwizowanych, uznaa Meronym, to wielka liczba jest

silniejsza od mniejszej. Bystro dawa nam przewag bez wiele rokw, jak moja bro daa mi przewag przy Pochyym Stawie, ale starczy mie do rk i gw, eby tak przewag kiedy zniweczy. Czyli lepiej jest by dzikim ni cylwizowanym?. A co te sowa tak naprawd znacz?. Dzicy nie maj praw, rzekem, a Cylwizowani maj. A jeszcze gbiej jest tak. Dziki zadowala swe potrzeby tera, od razu. Jest godny, no to je. Jest zy, no to si bija. Rozpiera go, no to wyrta kobiet. Jego wola jest jego wdz, jak wola powie zabij, to zabije. Jak zwierz z pyskiem kw penym. Tak, tacy byli Kona. Cylwizowany ma takie same potrzeby, ale widzi dalej. Zje tera poow ara, tak, ale poow zasadzi, eby nie by godny jutro. Jak zy jest, zatrzyma si, pomyli czemu, eby zy nie chodzi raz nastpny. Jak go rozpiera, c, ma siostry i crki, co szacunku potrzebuj, wic szanowa bdzie siostry i crki swego brata. Jego wola jest jego zniewolnik, i jak on powie Nie rb!, to nie zrobi, nie. No to raz jeszcze zapytaem: Lepiej jest by dzikim, ni Cylwizowanym?. Dzikich i Cylwizowanych nie dziel plemiona czy wierzenia, czy acuchy gr, nie, w kadym czowieku i jeden tkwi, i drugi. Starzy mieli Bystronia bogw, ale dziko szakali i dlatego wanie sturgn Upadek. Niektrym dzikim, co ich znaam, cudne serce Cylwizowane w piersiach bio. Moe nawet i Kona niektrym. Nie ma ich do, eby nakaza caemu plemieniu, ale kto wie, co kiedy bdzie. Kiedy. Kiedy byo dla nas tylko ma pchek nadziei. Tak, pamitam, jak Meronym rzeka, ale pche si czowiek tak atwo pozby nie moe. Ksiyc wiato rzuci na dziwne znami tu pod opatk mojej przyjaciki, co spaa mocno. Jakby taki may odcisk doni, tak, gowa i sze smug si od niej cigo, blade byy na jej ciemnej skrze i dziwiem si, czemu nigdy wczeniej go nie widziaem. Zakryem j derk, eby si nie przezibia.

Potok Mauka spywa wowo i pienicie w d mrocznej Doliny Mauka. Dawa wod tylko piciu szeciu chatom w caej dolinie, bo nie byo to przyjazne, soneczne miejsce, nie. W adnej z chat Mauka nie hodowali kz, no to i szlak by przyduszony pezakami i ciernistymi krzakami, co ci oko wykol w jeden mig, jak nie bdziesz uwaa, i ciko si szo z koniem. Posiekay mie gazie strasznie ju po wiermili, nawet jak si za Meronym

chowaem. Ostatnia siedziba w gr doliny i piersza, do jakiej zjechalimy, to bya siedziba witej Sonmi, a jej wodzem by jednooki Sylwester, co sia taro i owies. Szemranie mwio, e Sylwester co za bardzo lubi swoje crki, co je w sporej liczbie mia, i obmierdzio go te za niepacenie czci dla Gminy. Wok podwrka leao porozturgane pranie, a crki zabrano, ale Sylwester nigdzie nie poszed. Jego odchlastana gowa tkwia na kiju i patrzaa na nas, jak podjedalimy. Ju czas jaki tak tkwi, bo robale si w nim zalgy, a tusty szczur dorwa si na szczyt kija i wyar jedno oko. Tak, wsaty diabe rusza ostrym nosem ku mnie. Jak tam, Zachariaszu, nie mylisz, e Sylweter przystojniejszy tera, ni przedtem?, ale nie zwracaem na niego uwagi. Kukuryku, bucho z komina i prawie mnie z konia sturgo, bo mylaem, e to krzykanie zasadzki. By tera przed nami wybr, poegna si z koniem i pajczy bez kruszae pasmo do Doliny Pololu albo i w d szlakiem Mauka do wybrzea i ryzykowa wbcnicie na jakiego samotnego Kona, co zmiata resztki po napadach. Czas si jednak kurczy i to zmusio nas, ebymy na koniu ostali, bo musielimy do Ikatowego Palucha do poudnia dotrze, a to cigle byo dziesi mil od Sylwestra. Ominlimy chat przy Niebieskiej Kapucie i Ostatniego Pstrga, bo nikogo ju uratowa bymy nie mogli. Napr deszczu pchn nas w d doliny od Kohali, ale dotarlimy do brzegu bez adnej zasadzki, cho widzielimy wiee lady Kona pod ostrzolistnymi palmami. Tego dnia ocean nie wyglda jak staw, nie, ale te nie a tak pagrzycie, eby zrcznie wiosowany kajak wyturgn. Gdzie w niedalekiej dali zabuczaa Konowa koncha i roztrzsa mie bojani. W buczeniu tym syszaem wasne imi. Powietrze byo rozbbnione, a ja uwagi nie daem drugiej wrbie i wiedziaem, e zapac za to yciem, co je wziem, a co nie byo konieczne do wzicia. Tam, gdzie fadzista plaa wznosia si ska w Meduzowe Klify, musielimy krta si w gb ldu bez zagajniki bananowcw do Traktu Pololu, co wid z najsambardziej pnocnej doliny do Ziemi Niczyjej i w kocu do Ikatowego Palucha. Trakt wciska si midzy dwie czarne skay i posyszelimy gwizd, co wicej ludzki by ni ptasi. Meronym siga do paszcza, ale nim dobya goleniowej broni, dwch rekiniastych wartownikw wyskoczyo z obu stron ska obydwu. Cztery napite kusze wycelowane byy prosto w nasze gowy, kilka cali zaledwie od nas. Bez kauczukowce zcichaczyem cay oddzia Kona, niechby ich kltwa wyara! Tuzin konnych, a wicej siedziao w obozie i wiedziaem, e koniec na nas przyszed, i to tu-tu przed kocem naszego dziea. Podaj haso, konny, warkn jeden z wartownikw. A to co, onierzu, i czemu tak, inny dga mnie kusz w pier, e skundel z Doliny wyciera dup dobrego wierzchowca Kona? Kto twj genera, konny?. Strasznie bojcy byem i wiedziaem, e to zna. Meronym warka raz, dziwnie i wciekle, i popatrzaa bez hem na nich czterech, a potem taki ryk si z niej doby potny, e ptaki z wrzaskiem si rozpizgy. Ryczca wcieklica krya inno jej mowy. JAK MIECIE, WY SZCZURZE GWNA, WY PIERDY WIEPRZOWE, ZWRACA SI TAK DO GENERAA! DUPA MOJEGO ZNIEWOLNIKA WYCIERA BDZIE, CO TYLKO NAKA! KTO MJ GENERA? MJ GENERA TO JA, WY ROBACZE PCHERZE! JU MI Z TEJ SKAY, W TYM MIGU JEDNYM,

I SPROWADCIE MI KAPITANA, ALE JU, ALBO KLN NA WSZYSTKICH BOGW WOJNY, E KA WAS ZE SKRY ODRZEZA I PRZYBI DO PIERSZEGO GNIAZDA SZERSZENI!. Desperacki i przedziwny plan, tak. Wybieg Meronym da nam jeden tylko mig, i to prawie do byo. Dwch wartownikw poblado i opucio kusze, i skoczyo w d na nasz ciek. Dwch innych zniko w tyle. Ksss! Ksss! Dwch Kona przed nami ju wicej nie wstao, Meronym nagle pity w konia wplasa, a on tylko chrapn cicho, na zadzie przysiad i wystrzeli i straciem rwnowag. Rka Sonmi mnie w siodle utrzymaa, tak, bo jakby nie jej rka, to czyja? Krzyki i zawoania: Stj! i konchy rozduy si za nami, ko galopowa i sycha byo fissssssssss-ptdanggggggggg. Jak pierszy bet wprztk si w konar, to skuliem si, a potem ogie blu rozgorza mi w lewej ydce, tutaj, i poczuem takie chore i ciche sztompnicie w rodku, co si je czuje, jak ciao wie, e co jest za bardzo rozpke do atwego uleczenia. Patrzajcie no, podwijam portki i widzicie blizn, gdzie si grot betu wgbi... Tak, bolao tak strasznie, jak wyglda, e bolao, i jeszcze wicej. Galopowalimy tera Traktem Pololu po gruzowatej, skorzeniaej ziemi, szybciej, ni jak si serfuje po fali, i tak samo ciko byo rwnowag utrzyma i nicanic uly se nie mogem w przeraliwym blu. Mogem tylko coraz cianiej chwyta Meronym wp i prbowa praw nog wpasowa si w rytm galopu, inaczej bym spad jak kloc i nie byoby czasu, eby mie znowu podsadza, zanimby Kona nas dorwali z kuszami, co koci wierciy na wylot. Szlak wid tunelem drzew tak niskich, e omiatay gow, do mostu Starych bez rzek Pololu, gdzie uchodzi do oceanu i gdzie bya pnocna granica Doliny. Bylimy tera jakie sto krokw od mostu, kiedy soce wyjrzao i spojrzaem na wprost, a jego wydeptane deski pony jasnym zotem, a pordzewiae rozpory mieniy si brzem. Bl uwolni wspomnienie, tak, moj trzeci wrb. Brz ponie, niechaj no bez most nikt nie przechodzi. Nie potrafiem objani tego Meronym na koniu, co galopowa, no to tylko wrzasem jej w ucho. Dostaem z kuszy!. ciga konia cuglami o jard od mostu. Gdzie?. W lew ydk, rzekem. Meronym popatrzaa w ty nastrachana bardzo. Nie byo ladu tych, co nas cigali, no to zeskoczya na ziemi i przyjrzaa si bolcemu miejscu. Dotka rany i a jkem. Tera drzewce dga w ran, tak, musimy wpierw dosta si na przyjazn ziemi, a potem.... Ttent mciwych kopyt zblia si Traktem Pololu. Rzekem wonczas, e nie moemy bez most przejecha. Co?. Obkrcia si, eby mi prosto w oczy zajrze. Zachariaszu, mwisz, e most nie jest bezpieczny?. O ile wiedziaem, most by do mocny, bo jak Jonasz by mniejszy, czsto braem go na pnoc, na podbieranie jajek mewom, a McAulyff z Ostatniego Pstrga wikszo ksiycw chodzi bez most polowa na foki ze swoim cignionym wzkiem. Ale nienie w Ikonarzu nie gao, nie, nigdy, i Ksieni kazaa mi zapamita wrby na niezwyczajny dzie i ten dzie dzisiaj przyszed. Mwi, powiedziaem, e Sonmi rzeka mi, eby bez niego nie przechodzi.

Strach rozeli Meronym, bo bya tylko czowiekiem, jak ja i wy. A czy Sonmi wiedziaa, e hurga nam na ogonie chmara Kona?. Rzeka Pololu jest szeroka u ujcia, rzekem jej, wic pynie gboko, a prd nie taki w niej wartki. Szlak rozwidla si przed mostem, wanie w miejscu, gdzie staem, tak, i wid jeszcze tyci kawaek dalej, gdzie moglimy wbrd przej. Kopyta dudniy coraz bliej i za okamgnienie jedno Kona by nas ju zobaczy mogli. C, Meronym zawierzya mojemu obdnemu gadaniu, nie wiem czemu, ale zawierzya i ju-ju czysta i zimna Pololu bl mi w ranie mrozia, ale ko utyka bardzo na wirowym dnie. Tta-ttamm, tta-ttamm, trzech Kona wgalopowao na most i zobaczyo nas, i powietrze wok nas zadrgao i rozcio si wistem beta, i drugiego, a trzeci klasn w wod i nas obryzga. Trzech nowych Kona dobio do pierszej trjki i nie zatrzymao si, eby strzela, nie, dudnio bez most Pololu, eby zajecha nam drog na drugim brzegu. Zdesperowany byem i klem sam siebie: Tak, ju z nas zdeche smalczaki, nie ma co, mylaem. Wiecie, jak to jest, jak zwalacie toporem drzewo na ogie? Jak po ostatnim wiutniciu wkna krzycz i cay pie jczy powoli, jak pada? To wanie syszaem. Bo jeden czy dwch z Dolin, co przechodz cicho z cignionym wzkiem to jedno, a galopujcy ko to co innego. A ju szeciu siedmiu omiu galopujcych Kona na zbrojnych koniach to o wiele za duo. Most si rozpk, jakby ze liny i somy go stawiali, tak, rozpory trzasy, deski si rozeszy i zuyte druty prztky. Niemay to by upadek. Na mocie Pololu byo z pitnastu albo i wicej Kona. W d poturgay konie, brzuchami do gry, jedcy wpltani w strzemiona i, jak rzekem, z Pololu adne bezpieczne bajorko nie byo, coby ich chycio, a potem na wierzch wypyrgo, nie, to bya rzeka leniwa, ale toczna wielganymi kamiennymi paskami i pena szpiczastych ska, co strasznie ich upadek rozklasy, rozpky straszliwie. aden z Kona nie wsta, tylko dwa trzy aone konie leay, turgajc si i kopic, ale to nie by czas na zwierzt leczenie, nie.

C, bajanie moje prawie cae ju dopowiedziane. Razem z Meronym emy bez brd przeszli na drugi brzeg i dzikowaem Sonmi w modach. Bo cho nie byo ju Dolin Cylwizowanych, eby je ratowa, nie, to ocalia mi skr raz ostatni. Reszta oddziau Kona za bardzo chyba zajta bya potopionymi trupami, eby ledzi nasz dwjk. Przeszlimy bez Samotne Wydmy i na koniec doszlimy do Ikatowego Palucha, adnych wypadkw nie majc. Nie czekay nas tam jeszcze adne kajaki, ale zsiedlimy z koni i Meronym Bystroniem na mojej poszarpanej betem ydce uczynia co przy ranie. Jak wyrwaa bet, bl si taki po mie rozszed i zmysy zaciemni, e prawd rzec, nie widziaem, jak kajaki z Duofizytem z Maui przypyny. Tera moja przyjacika miaa wybr do wybrania, bo albo mie zaadowa moga do kajaka, albo zostawi na Bigajlu, cho nie mogem chodzi nicanic, a ziemia Kona bya tu-tu. Bajam wam to wszystko dzi, no to wiecie, co Meronym wybraa i czasem auj jej wyboru, tak, a czasem wcale. Morskie piewy moich nowych plemiecw, co wiosowali, zbudziy mie w p drogi bez Cienin. Meronym zmieniaa mi opatrzenie i uya jakiego Bystrego leku, eby bl uciszy.

Patrzaem na bujane chmury, lec na pask w kajaku. Dusze przemierzaj wieki, jak chmury przemierzaj niebo i cho ani ksztat chmury, ani barwa, ani wielko nigdy takie same nie zostaj, cigle jest chmur. I tak samo z dusz jest. Kto rzec moe, skd chmura przywiaa? Albo kto t dusz bdzie jutro? Tylko Sonmi, wschd i zachd i kompas, i atlas. Tak, tylko atlas chmur. Duofizyt zobaczy, e mam oczy rozwarte, i wskaza palcem na Bigajl, w fioletach cay na poudniowo-wschodnim bkicie i na Mauna Kea, co gow krya, jak niemiaa panna moda. Tak, mj Cay wiat i ycie cae skurczyy si do, eby pomieci si o, o, midzy palcem moim i kciukiem.
* * *

Oj, by z tego Zachariasza, mojego Taty, dziwny staruch, nie bd tera przeczy, jak ju pomar. Wikszo tatowych baja to tylko takie tam kacze pierdy byy dla zabawy, a jak ju stary by i pomylony, wierzy nawet, e Meronym Profetka bya jego bezcenn ukochan Sonmi, tak. Upiera si i mwi, e pozna po znamionach i kometach, i w ogle. Czy wierz w bajanie o Kona i uciekaniu z Bigajla? W bajaniach zwykle jest jakie ziarko prawdy, a w niektrych tych ziarek jest sporo. Wszystko o Meronym Profetce byo chyba po wikszej czci prawd. Bo jak Tato umar, z siostr emy przegrzebali jego rynsztunek i znalelimy te srebrne jajo, co na nie antyfona mwi. Tato baja, e jak ogrzejesz jajo w doniach, pikna zjawna dziewczyna si objawia w powietrzu i mwi w Staromowie, co jej aden yjcy nie rozumie, ani nie zrozumie nigdy, nie. Jako Bystronia uy jej nie moesz, bo nie zabija piratw Kona ani nie napenia pustego kaduna, ale czasem o zmierzchaniu mj lud i bracia budz zjawn dziewczyn, tylko eby popatrze, jak si unosi i migocze. Cudna jest i zadziwia maluchw, a jej mamrotanie koysze nam boba do snu. Siadajcie no na mig czy dwa.
*

Wycignijcie no donie.
*

Patrzajcie.

Antyfona Sonmi~451 To kim by Hae-Joo, jeli nie by do koca tym, za kogo si podawa? Sama si zadziwiam, odpowiadajc wtedy za niego: Jeste Unionist.

Hae-Joo powiedzia: Tak, przypada mi ten zaszczyt. Student Xi-Li by ogromnie poruszony. Hae-Joo powiedzia, e jeli nie zaufam mu cakowicie, to moja mier jest tylko kwesti minut. Kiwnam gow na znak zgody, zaufam mu. Ale okama ci ju, podajc si za kogo innego dlaczego miaaby mu zaufa? Skd moga mie pewno, e nie chce ci uprowadzi? Nie miaam pewnoci. Podjam decyzj instynktownie. Mogam mie tylko nadziej, e z czasem okae si waciwa. Zostawilimy Timothyego Cavendisha jego nieznanemu losowi i, zbiegajc w d po schodach, popieszylimy na spotkanie wasnemu; windy miay czytniki Dusz i mogy zosta tak skonfigurowane, by nas w nich uwizi. Przed nami mkny korytarze, wyjcia awaryjne z hukiem otwieray swoje drzwi, przejcia niky w ciemnociach. Hae-Joo waciwie znosi mnie po wielu stopniach; nie moglimy czeka, a je pokonam bez pomocy. W podziemiach pan Chang czeka w zwyczajnie wygldajcym fordzie. Nie mielimy czasu na powitania. Auto przypieszyo w cigu tuneli i parkingw dla fordw. Pan Chang spojrza na swojego sonego, mwic, e drogi wyjazdowe z Taemosan na pnoc i na wschd s zablokowane, ale pochylnia nadal wyglda na bezpieczn i bd tam na nas czeka ich ludzie. Hae-Joo wyda mu rozkaz, by sprbowa jecha pochylni. Potem wyj z saszetki n sprynowy, odkroi sobie czubek wskazujcego palca lewej rki i wyduba malekie metalowe jajeczko. Wyrzucajc je przez okno, poleci mi w podobny sposb pozby si mojego Piercienia Duszy. Dusz wyci sobie take Xi-Li. Unionici naprawd wycili sobie swoje oddane Ducze wieczne Dusze? A jak inaczej ruch oporu miaby uciec przed Jednomylnoci? Ryzykowaliby wykrycie na kadych wiatach ulicznych. Ford skrci na ramp i wtedy olepiajca nawanica pocisqw fosfatowych uderzya w okna, szyby wpady do rodka; zajcza metal; ford tar o ciany, a gwatownie zatrzyma si ze zgrzytem. Sqlona na pododze usyszaam dalsze strzay z koltw. Ford zatrzs si i z du prdkoci ruszy przed siebie; syszaam, jak od samochodu odbija si czyje ciao. Wtedy rozlego si wycie, ktre trwao nieprzerwanie przez kilka dobrych chwil: to wy Xi-Li. Hae-Joo przystawi mu kolta do skroni i wypali.

Jak to? Dlaczego? Jak si pniej dowiedziaam, dumdumy Jednomylnoci zawieraj kalodoxalin i gigastymulin. Gigastymulina to trucizna, ktra gotuje czowieka ywcem w niewyobraalnej agonii, wic jego wrzaski zdradzaj, gdzie jest; kalodoxalina nie dopuszcza do utraty przytomnoci. Xi-Li zwali si na podog w pozycji embrionalnej. Hae-Joo opuci rk z koltem. Znikn wesoy podyplomant, jakiego znaam; zastanawiaam si, czy w ogle kiedykolwiek istnia. Forda zaleway strugi deszczu, wwiewane wiatrem przez okna. Pan Chang, zrywajc rury odpywowe, jecha wsk alejk, ktr wywoono mieci, a do obwodnicy. Przed sob widzielimy niebiesko-biae rozbyski u bram kampusu. Unoszce si w powietrzu aero podmuchem przeginao drzewa; wadcze goniki wydaway niezrozumiae rozkazy, nie wiadomo komu. Pan Chang ostrzeg, ebymy si sqlili i chwycili czego, zgasi silnik i skrci gwatownie z drogi. Ford podskoczy kilka razy; dach waln mnie w gow; Hae-Joo zdoa jako wcisn mnie pod siebie. Ford nabra prdkoci, ciaru i sta si niewaki. Pamitam upadek: uwolni wczeniejsze wspomnienie ciemnoci, zawieszenia w przestrzeni, grawitacji, uwizienia w innym fordzie; nie potrafiam odnale we wasnej pamici rda tego wspomnienia. Z bambusa poleciay drzazgi, pogi si metal, ebrami ciko uderzyam o podog. Chaos i haas zlay si w jedno. Ford stan w miejscu z niedziaajcym silnikiem. Syszaam, jak cykaj owady i jak na licie spadaj krople deszczu, a potem doszy mnie gorczkowe szepty. Leaam przygnieciona pod Hae-Joo, ktry porusza si, jczc. W oczy zawiecia mi latarka; ten, ktry j trzyma, zapyta, czy jestem przytomna. Usyszaam, jak pan Chang prosi, eby kto otworzy drzwi. Zaraz potem czyje rce wycigny Hae-Joo, pana Changa i mnie sam z wraq forda; byam poobijana, ale nie poamana. Ciao Xi-Li zostawiono, gdzie upado. Pene napicia twarze, pene stanowczoci twarze, twarze, ktre rzadko sypiay: Unionici. Spuszczono mnie do wazu. Domi chwytaam szczeble; kolanami szuraam po dnie krtkiego tunelu. Jeszcze wicej ramion wycigno mnie w gr, jak pniej zobaczyam do warsztatu mechanika. Wsadzono mnie do eleganckiego dwuosobowego forda dla egzeqw. Wydano rozkazy; rozesano komunikaty. Drzwi kierowcy otworzyy si, do rodka wskoczy Hae-Joo Im i zapali silnik. Drzwi garau drgny i rozsuny si na boki. Jechalimy podmiejskimi bocznymi drogami, a wjechalimy estakad na zakorkowan fordostrad. W fordach dookoa nas siedzieli samotni ludzie dojedajcy do pracy w centrum, zakochane pary na randce, dwu, trzyosobowe rodziny, jedne spokojne, inne si kciy. Pan Chang, jak zauwayam, kolejny raz znikn bez poegnania. Kiedy Hae-Joo w kocu przemwi, mia gos, jakby amano go koem. Powiedzia, e jeli kiedykolwiek nawet drasnby go dumdum, miaam dokona na nim eutanazji tak szybko, jak on to zrobi z Xi-Li. Nie wiedziaam, co odpowiedzie. Unionista baga mnie o jeszcze troch cierpliwoci, mwic, e jeliby nas teraz

pochwycili, to im mniej bd wiedziaa, tym lepiej. Doda, e przed nami burzliwa noc. Najpierw mielimy dojecha do Huamdonggil. Odwiedzae kiedy tamt stref, Archiwisto? Nie. Moje ministerstwo usunoby mnie, gdyby kiedykolwiek ujrzano mnie w slamsach untermenszw. A co tam byo? Huamdonggil to przyprawiajcy o mdoci labirynt ruder, tanich kwater z mieszkaniami dla marginesu, lombardw, barw z narkotykami i przybytqw rozkoszy, nalecych do mroczniejszego wiata. Hae-Joo zostawi forda w zamykanym garau, ostrzegajc mnie, ebym cay czas ukrywaa oczy i twarz pod kapturem, bo w rejonie slamsw skradzione fabrykanty kocz w burdelach do uytq przystosowuje je licha chirurgiczna operacja. Zygzakowate uliczki i tunele pene rur i kabli cuchny ciekami. Czystokrwici siedzieli rozwaleni na progach, sqr mieli zaczerwienion i podranion od zbyt dugiego wystawiania jej na parzcy miejski deszcz. Dzieci rozchlapyway wod z kau. Zapytaam, kto tam mieszka; Hae-Joo opowiedzia mi, jak szpitale wysysay Dusze migrantw z mzgoz i pucnic, a dolarw zostawao im zaledwie tyle, e wystarczao na zastrzyk eutanazji albo na bilet do Huamdonggil. Nie mogam zrozumie, dlaczego migranci uciekaj ze swoich Stref Produkcji do takiego ycia, jak tutaj. Hae-Joo wymienia malari, powodzie, susze, zmutowane pody rolne, pasoyty, pustkowia wyrywajce ziemi terenom uprawnym i zwyke pragnienie zapewnienia lepszego bytu dzieciom. Tumaczy mi, e PapaSong Corp to znacznie bardziej ludzki pracodawca w porwnaniu z wieloma fabrykami, z ktrych ci migranci uciekli. Przemytnicy ludzi obiecuj im deszcz dolarw w Dwunastu Wspmiastach migranci bardzo chc w to wierzy, a prawd odkrywaj dopiero, gdy ju stan si untermenszami. Przemytnicy dziaaj tylko w jedn stron. Hae-Joo pocign mnie, obchodzc z dala miauczcego szczura z dwiema gowami. Ostrzeg mnie, e gryz. Zapytaam, dlaczego Rada Miejska przymyka oczy na tak ndz. Hae-Joo odpar, e Huamdonggil wszyscy uwaaj za chemiczn kloak, gdzie ludzie ci jak niepotrzebne odchody dyskretnie si rozkadaj; tylko nie do niewidocznie. Slamsy untermenszw motywuj nisze warstwy konsumentw, gdy pokazuje im si, jaki los spotka moe tych, ktrzy nie bd wydawa pienidzy i pracowa jak porzdni obywatele. Przedsibiorcy wykorzystuj prawn prni, by wznosi w slamsach upiorne przybytki przyjemnoci, wic Humadonggil opaca swoje istnienie w podatkach i apwkach dla wyszych warstw. MediCorp otworzy tygodniow klinik dla umierajcych untermenszw, eby mogli odda zdrowe organy w zamian za eutanazj; EcoCorp zawar lukratywne kontrakty ze Wspmiastem i wysya codziennie oddzia genomowanych immunologicznie fabrykantw co w rodzaju katastrofantw eby zbierali umarych i zmywali po nich, nim zalgn si muchy. Potem mj przewodnik nakaza mi milczenie, bo wanie dotarlimy do celu. Czyli dokd?

Pamitam dom gry w madonga z wystpem na fasadzie i wysokim bielonym progiem, zapobiegajcym wlewaniu si cieqw do rodka; ale teraz nie byabym w stanie go rozpozna. Huamdonggil nie jest zbudowane na adnym regularnym planie, a domy nie maj numerw. Hae-Joo zapuka, mign wizjer, odsuny si rygle i otworzy nam stranik. Pancerz mia cay w zaciekach, elazny prt, ktry trzyma, mg zada mier jednym ciosem. Burkn, ebymy poczekali na Mam Arak Na. Zastanawiaam si, czy pod oson na szyi mia obro fabrykanta. Zadymiony korytarz, wzdu ktrego biegy papierowe ekrany, skrca i gin z oczu. Syszaam kamienie do madonga; czuam odr spoconych stp; patrzyam, jak egzotycznie ubrane czystokrwiste usugujce nosz tace z napojami. Ich umczony wyraz twarzy morfowa w dziewczce rozpromienienie za kadym razem, gdy rozsuway papierowe ekrany. Za przykadem Hae-Joo zdjam najki, ktre zebray brudy ulic Huamdonggil. Nie przychodzilibycie, gdyby wszystko byo w porzdq usyszaam nieprzyjemnie brzmicy gos. Nalea do osoby zwracajcej si do nas z otworu w suficie. Nie byam pewna, czy jej sklejone bon usta, pxiyce oczu i szczekliw mow specjalnie genomowano, czy te byy wynikiem mutacji. Jej palce, pokryte guzami klejnotw, chwyciy brzeg otworu. Hae-Joo stan dokadnie poniej i zwrci si do Mamy Arak Na, ktr wziam za madam owego przybytq. Unionista zrelacjonowa, e jaka komrka zrakowaciaa, Mephi i jego komrk aresztowano, a Xi-Li nie yje. Jzyk Mamy Arak Na by dwa razy duszy ni normalny ludzki jzyk; uywaa go jako apki na muchy. Jej oczy byszczay w ciemnociach poddasza. Zapytaa, jak wielkie rak ma przerzuty. Hae-Joo odrzek, e wanie przyszed to ustali. Madam kazaa nam przej do salonu.

Do salonu? Pomieszczenia za niemoliwie gon qchni i sztuczn ciank, owietlonego sabym solarem. Czarka soq z rubinowych limonek czekaa na krawdzi eliwnego piecyka, starszego ni cay ten budynek, a moe i cae miasto. Usiedlimy na mocno wytartych poduszkach. Hae-Joo popija napj maymi ykami i powiedzia, e mog zsun kaptur. Sufit z desek zadudni i zaskrzypia, klapa otworu uchylia si i pojawia si w niej twarz Mamy Arak Na. Zobaczya moj twarz, ale nie wyrazia zdziwienia. W starekim piecyq buczay cicho najnowoczeniejsze obwody. Powoli wypywa z niego kolisty obszar cienia i ciszy, a pochon cay salon i wytumi haasy z qchni. Pstrokata lampa nad piecykiem zmorfowaa w karpia. W karpia? W ryb? W perowo-oranowego, pokrytego grzybicznymi plamami, pmetrowej dugoci karpia, z wsami barwy mandarynki, ktry oto objawia si nam, niby jakie bstwo. Jeden leniwy ruch ogonem zwrci karpia w moj stron. odygi lilii wodnych rozstpoway si, gdy pyn. Jego

stare oczy czytay w moich; boczne petwy zadrgay i zatrzyma si, unoszc si w wodzie bez ruchu. Karp zniy si kilka cali, by odczyta moj obro, i usyszaam, jak jaki stary czowiek wymawia moje imi. Spojrzaam na Hae-Joo, ale ledwo go byo wida w podwodnym mroq. Jestem rwnie wdziczny, e mog ci widzie, jak zaszczycony spotkaniem. Gos, ktry syszaam w 3D by peen qltury, cho rozszczepiony. Karp przedstawi si jako An-Kor Apis z Unii i przeprosi za owo udramatyzowanie sytuacji; kamuflau wymagaa przezorno, gdy Jednomylno dziaaa tej nocy na wszystkich poczonych czstotliwociach. Z wahaniem odpowiedziaam, e rozumiem. An-Kor Apis zapewni, e ju niedugo zrozumiem znacznie wicej, i poprosi mnie o jeszcze troch cierpliwoci. Karp podpyn w stron Hae-Joo, zwracajc si do mojego towarzysza Komendancie Im. Hae-Joo donis, e zeuntanazowa Xi-Li. Apis odrzek, e wie i e na bl Xi-Li nie istnia aden rodek znieczulajcy. Przypomnia Hae-Joo, e to Jednomylno zabia Xi-Li; HaeJoo go tylko wyzwoli; tumaczy Hae-Joo, e Xi-Li nie powici ycia na prno. Potem nastpi briefing: sze komrek zostao ujawnionych, a dwanacie innych wczyo zapory. Czonek Rady Mephi zdoa si zabi, zanim rozpoczto tortury. Natpnie karp poleci Hae-Joo wywie mnie ze Wspmiasta przez Pierwsz Bram Zachodni i uda si na pnoc w konwoju; oraz dobrze zastanowi si nad tym, co mu powiedzia. Karp zatoczy koo, znikajc w cianie salonu, zanim wyoni si ponownie przez moj pier. Mdrze wybraa przyjaci, Sonmi zwrci si do mnie Apis. Razem moemy dokona zmian, wielkich zmian, zmian historycznych, by przeksztaci nasze spoeczestwo. Zapewni mnie, e wkrtce znowu si spotkamy. Okrg sqrczy si z powrotem do rozmiarw piecyka i salon wrci do dawnego wygldu. Karp sta si malek smuk wiata, kropeczk; potem znikn zupenie. Jak Hae-Joo zamierza przedosta si przez Wspmiasto bez Dusz w waszych palcach? Kilka minut potem wprowadzono implantera Dusz, drobnego czowieka o bezbarwnym wygldzie. Zbada rozcity palec Hae-Joo z zawodow pogard; pset wyj z elpaka jak drobin; umieci j w wieej tkance i sprejem nanis na palec nasqrek. Zastanowio mnie, jak to jest, e taka niepozorna kropeczka nadaje wacicielowi prawa do wiata konsumpcji, a tych, ktrzy jej nie maj, skazuje na skrajne zniewolenie lub los jeszcze gorszy. Od dzi nazywasz si Ok-Kyun Pyo zwrci si implanter do HaeJoo, dodajc, e jego histori mona nagra na dowolnego sonego.

Implanter zwrci si teraz do mnie, objaniajc, gdy wyjmowa par laserowych cqw, e laser tnie stal, ale nie powoduje nawet dranicia na ywej tkance, wic bd czua tylko delikatne askotanie. Usyszaam klik. Teraz zajmiemy si podsqrnym kodem paskowym. Implanter posmarowa mi przedni cz szyi wacikiem ze rodkiem znieczulajcym, ostrzegajc, e ten etap bdzie bola, ale tumice pole woq ostrza powstrzyma kod paskowy przed explodowaniem w zetkniciu z powietrzem i przed oderwaniem mi gowy od ciaa. Genialne wymamrota Hae-Joo. Trzyma mnie za rk. Oczywicie, e genialne potwierdzi implanter. Sam zaprojektowaem. aowa, e nie moe tego opatentowa, i poleci, eby Hae-Joo by gotowy z tamponem, ktrym bdzie tamowa krew. Ostry bl rozdar mi szyj. Hae-Joo przyoy tampon; implanter pokaza mi trzymany pset kod paskowy Sonmi~451 i powiedzia, e sam ostronie zajmie si jego likwidacj. Psikn na ran rodkiem gojcym i naoy opatrunek w odcieniu sqry, mwic, ebym zmienia go przed snem. A teraz cign popeniam przestpstwo tak nowatorskie, e nawet nie ma na nie nazwy. Uduszowienie fabrykanty. Ale zamiast orkiestry dtej, nobla za wybitne osignicia naukowe i akademickiej syneqry, jedyne co mam gwarantowane, to prycz w Latarni. Jak rwnie, zauway Hae-Joo, akapit w historii walk z korpokracj. Rany wzruszy si implanter cay akapit! Operacja przebiega sprawnie. Pooy mj palec wskazujcy na kawaq gazy, psikn rodkiem znieczulajcym, naci poduszeczk palca, przyoy tamujcy krew koagulant, pset wprowadzi Dusz do nacicia i aerozolem rozpyli nasqrek, by ukry dowody nagego podniesienia mnie do warstwy czystokrwistych. Tym razem sarkazm w gosie kry szczero sw. Oby Dusza przyniosa ci wielkie szczcie w ziemi obiecanej, Siostro Yun-Ah Yoo. Podzikowaam. Zupenie zapomniaam, e z otworu w suficie patrzya na nas Mama Arak Na. Lepiej, eby siostra Yoo zrobia sobie now twarz do nowej Duszy powiedziaa inaczej w drodze do ziemi obiecanej bdzie musiaa odpowiedzie na par trudnych pyta. Czyli potem zabrali ci do twarzebiarki? Tak. Stranik odprowadzi nas a do ulicy Toegyero na pnocnych kracach Huamdonggil. Pojechalimy metrem do galerii Shinchon, kiedy bardzo modnego miejsca,

i schodami ruchomymi, pomidzy szeregiem yrandoli wygrywajcych psalmy Urodzonego Przywdcy, wyjechalimy na gr w istny labirynt ulic na poziomie osony, gdzie chodzili tylko konsumenci, ktrzy dobrze wiedzieli, dokd zmierzaj. Hae-Joo poprowadzi mnie przez meandry zauqw, obok dyskretnie ukrytych wej i tajemniczych tabliczek, do zwykych drzwi wejciowych. W niszy przy drzwiach kwita lilia tygrysia. Nie rozmawiaj z madam ostrzeg mnie, gdy nacisn dzwonek. Jej kolce naley traktowa z odpowiedni czuoci. Lilia, na ktrej wystpiy jaskrawe prki, zapytaa, z jak przyszlimy spraw. Hae-Joo odpar, e jestemy umwieni z Madam Ovid. Kwiat zgi si, by nam si lepiej przyjrze, i kaza czeka. Otworzyy si drzwi. Ja jestem Madam Ovid owiadczya kobieta o cerze tak biaej jak wieo obrana ko i nikt taki nie jest ze mn umwiony. Dziki uanie jej surowa uroda ju od wielu lat wskazywaa niezmiennie na wiek lat dwudziestu kilq, ale jej gos by chropawy, jak odgos pracujcej piy. Nasze biokosmetyczki przyjmuj jedynie z osobistego polecenia. Sprbujcie u twarzemiosa na jednym z niszych piter. Drzwi zamkny si nam przed nosem. Hae-Joo odchrzkn i powiedzia, nachylajc si w stron lilii. Uprzejmie prosz przekaza szacownej Madam Ovid, e Pani Heem-Young przesya serdeczne pozdrowienia. Przez chwil nic si nie dziao. Lilia tygrysia zarumienia si i zapytaa, czy przybylimy z daleka. Rozpoznaam seri hase. Hae-Joo dokoczy kod. Gdy podruje si daleko, odnajdzie si samego siebie. Madam Ovid otworzya drzwi, ale jej oscho pozostaa niezmienna. Kt moe si sprzeciwia Pani Heem-Young? Kazaa nam pj za sob i nie marudzi. Solary wieciy sabym wiatem, a tumice ekrany pochaniay gosy i kroki. Po minucie marszu przez labirynt korytarzy Madame Ovid pstrykna palcami i bez sowa doczy do nas jej asystent. Otworzyy si drzwi, ukazujc janiej owietlone studio, i znw byo sycha nasze gosy. Pod sterylizujcym solarem byszczay narzdzia do twarzeby. Madam Ovid poprosia, ebym zdja kaptur. Nie wydawaa si zdziwiona moj twarz usugujcej. Wtpi, eby kiedykolwiek przekroczya prg PapaSongu. Zapytaa, ile czasu przeznaczamy na zabieg.

Gdy Hae-Joo odrzek, e musimy wyj za ptorej godziny, Madam Ovid stracia sarkastyczn sangfroid. Po co w ogle zawraca sobie gow wizyt u artystki? zapytaa. Mona sobie zrobi samemu twarzeb wriglejem i szmink. Czy Pani Heem-Young ma Lili Tygrysi za tani szpachlark, z kodakami przed i po na wystawie? Hae-Joo popiesznie wyjani, e nie chcielimy penego morfu tylko kosmetyczne zmiany, ktre zmyl Oko lub pobiene spojrzenia. Ptorej godziny to w istocie miesznie krtki czas, przyzna, i dlatego wanie Pani Heem-Young przysaa nas do absolutnej mistrzyni. Wyniosa twarzebiarka rozpoznaa pochlebstwo, lecz nie bya na nie odporna. Nikt rzeka z dum nie widzi twarzy wewntrz twarzy tak doskonale, jak ja. Madam Ovid chwycia mnie za podbrdek i przekrcaa mi twarz w rne strony, mwic, e moe zmieni mi sqr, koloryt cery, wosy, powieki i brwi. Zabarwi mi tczwki na kolor czystokrwistych. Zrobi mi doeczki i usunie zdradzajce mnie koci policzkowe. Postanowia, e wykorzystamy pozostae nam osiemdziesit dziewi minut najlepiej jak tylko si da. C wic stao si z artystycznym dzieem Madam Ovid? Wygldasz jak Sonmi prosto z wylgarni. Jednomylno przetwarzya mnie do wystpie przed sdem w porze najwikszej ogldalnoci. Gwiazda musiaa wyglda odpowiednio do swojej roli. Jednak, kiedy wychodziam od Lilii Tygrysiej, z twarz pulsujc blem, nie rozpoznaby mnie nawet Widzcy Rhee. Moje tczwki, dotd o barwie koci soniowej, teraz przybray odcie orzechowy, oczy zyskay migdaowy ksztat, mieszki wosowe poddano hebanizacji. Jeli ci to ciekawi, Archiwisto, moesz sprawdzi na kodakach zrobionych w chwili mojego aresztowania. Przy schodach ruchomych czeka zoty chopiec z czerwonym balonem. Trzymajc si dwadziecia kroqw z tyu, poszlimy za nim na parking peen fordw, znajdujcy si pod galeri. Dzieciak znikn, ale pozosta balon, przyczepiony do wycieraczki pojazdu terenowego. Ruszylimy Fordostrad 1 w stron Pierwszej Bramy Wschodniej. Pierwszej Bramy Wschodniej? Genera Unii Apis kaza wam jecha przez Pierwsz Bram Zachodni. Przywdca zaznaczy przy wydawaniu polece: Dobrze zastanw si nad tym, co ci powiedziaem. Ten szyfr znaczy: Odwrcie rozkazy. Zachd oznacza wschd, pnoc oznaczaa poudnie, podrujcie w konwoju znaczyo jedcie sami.

To niebezpiecznie prosty szyfr. Pedantyczne umysy czsto nie dostrzegaj prostoty. Gdy mknlimy fordostrad, zapytaam, czy Hae-Joo Im to jego prawdziwe imi i nazwisko. Unionista odpowiedzia, e adne imiona nie byy prawdziwe dla ludzi o jego powoaniu. Zjazd z autostrady prowadzi ukiem w d q rogatkom. Zwolnilimy i stanlimy w posuwajcej si w limaczym tempie kolejce. Przy zjedzie kady kierowca wyciga rk przez okno swojego forda, eby pokaza Oq Dusz. Egzekwerzy prawa zatrzymywali losowo fordy, eby zadawa im pytania. Mniej wicej jeden na trzydzieci fordw wyszepta Hae-Joo cakiem spore szanse. Nadesza nasza kolej przy skanerze. Hae-Joo umieci na nim palec wskazujcy i rozleg si alarm. Gwatownie opad szlaban. Unionista sykn: Umiechaj si, wygldaj na znudzon. Podszed do nas egzekwer, kciukiem pokazujc Z wozu. Hae-Joo posusznie wysiad, szczerzc si jak chopak. Egzekwer zada, eby poda swoje nazwisko i cel podry. Mj towarzysz odgrywa rol po mistrzowsq. Eee, ehm, Ok-Kyum Pyo. Panie oficerze, ehm, jedziemy do motelu w jednym z Zewntrznych Wspmiast. Hae-Joo spojrza w ty i rk wykona gest, ktrego nieprzyzwoite znaczenie poznaam od Boom-Sooka i Fanga. Brednie o pozwoleniu na kota, jakie dostaa jego matka, egzekwer przerwa jednym krtkim rozkazem. Jak daleko std jest ten motel, zapyta. Czy nie wie, e ju jest po dwudziestej trzeciej? Orgiastikon w Yju odpar Hae-Joo konspiracyjnym tonem. Wygodny, czysty, przyzwoite ceny, chocia pewnie egzekwerowi prawa, jak pan, dadz skorzysta z usug przybytq gratis. To tylko p godziny najszybszym pasem, na wschd zjazdem numer dziesi. Bdziemy tam przed zaciemnieniem i jeszcze zostanie nam troch czasu zapewni. Egzekwer zapyta, jak Hae-Joo zrani si w palec wskazujcy. Rany, czyli dlatego Oko uruchomio alarm? Hae-Joo jkn teatralnie i opisa, jak zaci si, wyjmujc pestk z naturalnego awokado w domu matki swojej dziewczyny. Wszdzie krew, straszne zamieszanie, od tej pory nie tyka naturalnych awokado, wycznie bez pestki, z natur jest wicej problemw ni to warte zachodu. Egzekwer zajrza do forda i kaza mi zdj nakrycie gowy.

Miaam nadziej, e strach wemie za niemiao. Egzekwer zapyta mnie, czy mj chopak zawsze tak duo gada. Niemiao kiwnam gow. Czy to dlatego ja z kolei nic nie mwiam? Tak, prosz pana odparam. Tak, panie oficerze. Egzekwer powiedzia Hae-Joo, e dziewczyny s posuszne i ukadne do dnia lubu, a potem gba im si nie zamyka. Jedcie powiedzia. Gdzie spdzilicie tamtej nocy zaciemnienie? W motelu w zewntrznym Wspmiecie? Nie. Zjechalimy z fordostrady zjazdem numer dwa, potem skrcilimy w nieowietlon boczn drog. Poronity ciernistymi sosnami wa skrywa przemysowy teren, na ktrym stao ponad sto budynqw. Do zaciemnienia zostao ju tak niewiele czasu, e oprcz naszego forda nie byo woq adnego pojazdu. Zaparkowalimy i przeszlimy przez wietrzny dziedziniec do bloq betonu z tabliczk: SZQKA HYDRA CORP. Dusza HaeJoo bysna i odsuna bram. Wewntrz nie byo modniqw, lecz owietlona na czerwono budowla, pod ktrej dachem stay olbrzymie zbiorniki. Powietrze byo nieprzyjemnie ciepe i wilgotne. Gsty bulion z jakimi pywajcymi sznurami, ktry ujrzaam przez okienka zbiorniqw, przez chwil nie pozwala rozpozna ich zawartoci. Potem wzrok wyawia pojedyncze nki i rczki; rozwijajce si twarze, z ktrych kada bya identyczna. Wylgarnie? Tak, weszlimy do budynq genomiki. Patrzyam, jak zbite w grupy embriony fabrykantw wisiay zawieszone w elu macicznym. Niektre spay nieruchome, inne ssay kciuki, jeszcze inne przebieray nkami i ruszay rczkami, jakby kopay albo biegy. Zapytaam Hae-Joo, czy ja te zostaam tu wyhodowana. Hae-Joo odpar, e nie: szqka PapaSongu w Kwangju jest pi razy wiksza ni to miejsce. Zajrza do wylgarni i powiedzia mi, e te pody s przeznaczone do tuneli wydobywczych uranu pod Morzem tym; miay oczy wielkie jak talerze. Dostayby obdu, gdyby zbyt dugo wystawia je na dziaanie niefiltrowanego wiata dziennego. Od wysokiej temperatury w budynq Hae-Joo cay byszcza od potu. Musisz chcie ju Myda, Sonmi powiedzia. Nasz szeciogwiazdkowy penthouse

jest w t stron. Penthouse? W szqce dla fabrykantw? Mj Unionista lubi ironi. Nasz penthouse by pokoikiem nocnego stra: betonowym pomieszczeniem, w ktrym by tylko prysznic, pojedyncze posanie, biurko, kilka krzese zestawionych jedno na drugim, zatkany klimatyzer i poamany st do ping-ponga. W grubych rurach bulgota wrztek. Panel sonego monitorowa wylgarnie, a przez okno mona byo oglda ca szqk. Hae-Joo zaproponowa, ebym wzia od razu prysznic, bo nie moe mi zagwarantowa, e jutro bd miaa tak okazj; rozwiesi pacht, ebym czua si mniej skrpowana, i zestawi sobie posanie z krzese, podczas gdy ja si myam. Gdy wyszam spod prysznica, na posaniu czekaa torebka Myda i komplet nowych ubra. Nie czua si zagroona i niepewna, pic w zupenie nieznanej okolicy i nie wiedzc nawet, jak Hae-Joo ma naprawd na imi? Nie. Fabrykanty mog pracowa ponad dwadziecia godzin dziennie dziki stymulinie w Mydle; ale kiedy dopadnie nas zmczenie, padamy niemal bez ostrzeenia. Obudziam si trzy godziny pniej, bardzo czujna; Mydo embrionw z kopal miao du zawarto tlenu. Hae-Joo spa na swoim paszczu. Przyjrzaam si strupowi zakrzepej krwi na jego policzq, ktry zadrapa podczas ucieczki z Taemosan. Sqra czystokrwistych jest taka delikatna. Jego gaki oczne drgay pod powiekami; wszystko inne w pokoju trwao w bezruchu. Moe wypowiedzia imi Xi-Li, a moe to by tylko jaki odgos. Zastanawiaam si, ktrym ja stawa si w snach. Bysnam moj Dusz na podrcznego sonego Hae-Joo, eby dowiedzie si wicej na temat osoby, ktr teraz byam, Yun-Ah Yoo. Byam studentk genomiki, urodzon 30 Drugiego Miesica w Naju w Roq Konia. Ojciec by Pomocnikiem w PapaSongu; matka gospodyni domow; nie miaam rodzestwa... dane cigny si przez dziesitki stron, setki stron. Zaciemnienie powoli si rozpraszao. Hae-Joo rozciera skronie. Ok-Kyun Pyo napiby si starbaxa. Wybraam t chwil, eby zada mu pytanie; dlaczego Unia pacia cen, ktra bya dla niej takim obcieniem, eby ochroni experymentaln fabrykant? Ha. Hae-Joo tar oczy, prbujc wygna z nich resztki snu. Duga odpowied na dug drog.

Kolejny unik? Nie, odpowiedzia mi wyczerpujco, kiedy zagbialimy si w krajobraz za Wspmiastem. Przytocz ci to w skrcie, Archiwisto, na potrzeby twojej antyfony. Nea So

Copros zatruwa sam siebie na mier. Gleba jest zanieczyszczona, rzeki martwe, powietrze naadowane toxynami, dostawy ywnoci s pene zmutowanych genw. Nisze warstwy nie mog qpi leqw niezbdnych dla przeciwdziaania tym szkodliwym czynnikom. Pas wystpowania czerniaka i malarii przesuwa si coraz bardziej na poudnie w tempie czterdziestu kilometrw rocznie. Te ze Stref Produkcji w Afryce i Indonezji, ktre zaspokajaj zapotrzebowanie Stref Konsumpcji, w szedziesiciu procentach nie nadaj si do zamieszkania. Racja bytu plutokracji, jej zamono, coraz bardziej si qrczy; wydawane przez Ducze Ustawy o Bogaceniu s jedynie plastrem na krwotoki i amputacje. Jedyn odpowiedzi, jak jeszcze ma w zanadrzu, jest ulubiona strategia wszelkich bankrutujcych ideologii: wyparcie. Czystokrwici z niszych warstw wpadaj do rynsztoqw untermenszw; egzecy powtarzaj jak papugi Katechizm Sidmy, Wartoci Duszy jest zawarty w niej dolar. Ale dlaczego pozwala si czystokrwistym z niszych warstw, by umierali w miejscach takich jak Huamdonggil? Co zastpi ich cenn prac? My. Hodowla fabrykantw kosztuje bardzo niewiele, Archiwisto, i nie maj oni adnych niewygodnych pragnie lepszego, w peni wolnego ycia. Poniewa ycie fabrykantw koczy si w czterdzieci osiem godzin bez wysoce genomowanego Myda, na ktrego wytwarzanie i dostawy monopol ma Corp, fabrykant nie ucieknie. Z moim wyjtkiem, fabrykanci s najwysz form organicznej maszyny. Nadal utrzymujesz, Archiwisto, e w Nea So Copros nie ma niewolniqw? A jak Unia zamierzaa usun owo... rzekome zo z naszego kraju? Przez rewolucj. Wschodnia Azja okresu przedstarciowego bya pogrona w chaosie chorych demokracji, ludobjczych autokracji i wanie powstajcych pustkowi! Jeli Zarzd nie zunifikowaby i nie odci kordonem tego regionu, stoczylibymy si z powrotem w er barbarzystwa. Jak to moliwe, e jakakolwiek organizacja moe godzi si na taki... terroryzm? Korpokracja pachnie korupcj i starczym otpieniem. Soce zachodzi. Wydaje si, Sonmi, e caym sercem przeja propagand Unii. Ja mogabym powiedzie, e caym sercem przeje propagand Nea So Copros, Archiwisto. Czy Hae-Joo zdradzi szczegy tego, jak Unia zamierza obali pastwo, ktre utrzymuje dwumilionow armi?

Zdradzi. Unia zamierzaa spowodowa podniesienie szeciu milionw fabrykantw i fabrykant. Nie rozumiem, dlaczego nie poja od razu, e to mrzonka chorej wyobrani. Wszystkie rewolucje s mrzonkami chorej wyobrani, dopki do nich nie dojdzie; potem staj si nieuniknion historyczn koniecznoci. W jaki sposb Unia miaaby spowodowa owo jednoczesne podniesienie? Bitwy toczyy si na poziomie moleqlarnym. Kilqset Unionistw, pracujcych w punktach wzowych, jak zakady produkcji Myda czy wylgarnie, mogo uruchomi kilka milionw podniesie, dodajc katalizator dr. Sulejmana do gwnych strumieni dostaw. Jak due zniszczenia mogoby wyrzdzi nawet sze milionw podniesionych fabrykantw i fabrykant w najbardziej stabilnej Piramidzie pastwowej w historii cywilizacji? Kto pracowaby przy liniach produkcyjnych w fabrykach? Kto przetwarzaby cieki? Dosypywa karm w hodowlach ryb? Wydobywa rop i wgiel? Podtrzymywa reakcje w reaktorach? Obsugiwa w barach? Gasi poary? Trzyma stra na granicznym kordonie? Napenia zbiorniki exxonu? Podnosi, kopa, cign, pcha? Sia, zbiera? Czystokrwici stracili umiejtnoci, dziki ktrym powstaj spoeczestwa. Pytanie powinno brzmie: Jakich zniszcze nie wyrzdzioby sze milionw podniesie, poczonych z milicj z kordonlandw i czystokrwistymi z niszych warstw na granicy stania si untermenszami?. Jednomylno utrzymywaaby porzdek. Szeregw policji nie zasilaj wycznie szpiedzy Unii. A Jednomylnoci pozostayby jakie metody zastraszania? Falowe kolty na podniesionych? Nawet Yoona~939, usugujca fabrykanta, wolaa umrze ni dalej y w zniewoleniu. Zaraz, zaraz... w chwili, kiedy uciekalicie, Jednomylno ju od dawna bya zaalarmowana o istnieniu konspiracji prbowali was otoczy i zamkn. Woq zakadw produkcji Myda natychmiast wyrosyby kordony bezpieczestwa. Jednomylno bya zaalarmowana o istnieniu szpiegw Unii w Taemosan i o jednej podniesionej usugujcej fabrykancie. O niczym wicej.

A jaka bya twoja rola w tym berplanie? Moim pierwszym zadaniem byo udowodnienie, e Sulejmanowski katalizator podniesienia dziaa. Mj umys dowid tego ju choby przez to, e nie uleg degeneracji. Katalizator syntetyzowano w ilociach przemysowych w kilq podziemnych zakadach. Twoje drugie zadanie, poinformowa mnie Hae-Joo tamtego ranka, bdzie misj ambasadorki. Genera Apis, karp w salonie madonga, mia nadziej, e bd penia rol emisariuszki, poredniczki midzy Uni a podnoszonymi fabrykantami; aby pomc im zmobilizowa si jako obywatelom-rewolucjonistom. Jak si czua z tak rol w organizacji terrorystycznej? Czuam ogromny przestrach: nie genomowano mnie, bym zmieniaa histori. Powiedziaam to mojemu Unionicie, ale odrzek, e nikt nigdy nie jest tak genomowany. Przemyl to, nalega. Apis mia nadziej, e podejm decyzj do czasu, a przyjdzie nam si ponownie spotka. Na razie Unia prosia tylko, bym z miejsca nie odrzucaa tego pomysu. Nie bya ciekawa, jak Unia planuje w szczegach owo lepsze jutro? Skd wiedziaa, e nowy ad nie przyniesie jeszcze gorszej tyranii? Pomyl choby o bolszewikach, o Saudyjczykach, o Rewolucjach Zielonowitkowych w Ameryce Pnocnej. Jeli wielka zmiana staje si konieczna, z pewnoci najrozwaniej jest ostronie stawia kroki na drodze stopniowych reform? Twoja wiedza naukowa jest zadziwiajco obszerna, jak na archiwist smej warstwy. Czyby natkn si na to twierdzenie przy lekturze dzie z pocztqw XXI wieq? Dwoma maymi krokami nie przeskoczysz przepaci? Drymy sporn kwesti, Sonmi. Wrmy do twojej podry. Okoo jedenastej bocznymi drogami dotarlimy do Rwniny Suanbo. Opylacze wyrzuca y kby sztucznego nawozu o barwie szafranu, przesaniajce horyzont. Hae-Joo niepokoi si, e bdziemy na widoq dla niejednego SatOka, ruszylimy wic tras plantacji WoodCorpu. W nocy padao i na botnistej drodze powstay kaue; jechao si powoli, ale nie widzielimy adnego innego pojazdu. Zasadzone wzdu drogi hybrydy araukarii i kauczukowca stay w idealnych szeregach i sprawiay wraenie, e to las maszeruje obok, a nasz ford stoi w miejscu; cae miliony kroczcych w szeregu drzew. Wysiadam tylko raz, kiedy Hae-Joo musia dola do baq exxonu z kanistra. Na rwninie poranek by pikny, ale na terenie plantacji wiato o kadej porze dnia przypominao wilgotny zmierzch. Jedyny dwik, jaki dobiega, to jaowy wist wiatru w stpionych igach. Bezpykowe drzewa byy genomowane, by odstrcza insekty i ptaki; zastae w bezruchu powietrze cuchno rodkiem owadobjczym. Las skoczy si tak nagle, jak si zacz; teren zrobi si bardziej falisty. Droga skrcia na wschd, zostawiajc na poudniu pasmo Workasan; na pnocy rozcigao si jezioro

Chungju. Tym razem to wody jeziora tak cuchny, wyjani Hae-Joo; wypyw z hodowli ososi. Na wzgrzach na drugim brzegu jeziora widniay potne logosy rnych korporacji; malachitowa statua Proroka Malthusa spogldaa badawczo na such nieck. W pewnym punkcie droga biega pod autostrad Chungju Taegu Pusan. Hae-Joo powiedzia, e w Pusan moglibymy by za dwie godziny, jeli odwaylibymy si wjecha na autostrad, ale on wola jecha powoli i zachowa ostrono. Nasza pokryta wybojami droga wspinaa si serpentyn w gr szczytw Sobaexan. Hae-Joo nie prbowa dosta si do Pusan w jeden dzie? Nie. Mniej wicej koo siedemnastej ukry forda w opuszczonym tartaq i wyruszylimy pieszo grsk ciek. Dowiadczenie to pochono mnie tak cakowicie, jak kiedy Wspmiasto: na wybrzuszeniach z wapienia rozkrzaczay si porosty; z rozpadlin wyrastaa jarzbina. Lekki wietrzyk nis zapach pyq i rolinnych soqw; po niebie suny chmury. Nad naszymi gowami, niczym elektrony, kryy genomowane my; logotypy na ich skrzydach przez pokolenia zmutoway w przypadkowy sylabariusz. Czuam si odrodzona w innym ywiole, tak obcym usugujcym fabrykantom, jak alpejskie ki obce s odzikom. Z odsonionej skalnej pki Hae-Joo pokaza rk jaki punkt po drugiej stronie doliny i zapyta, czy go widz. Kogo? Widziaam tylko cian skay. Przyjrzyj si dobrze, kaza mi mj przewodnik, i ze skay wyonia si rzebiona posta olbrzyma, siedzcego w pozycji lotosu. Szczup rk wznosi we wdzicznym, penym znaczenia gecie. Od ywiow i broni w rkach ludzi jego rysy przez lata zatary si, zniszczyy i popkay, ale oglny zarys twarzy nadal mona byo rozpozna, gdy tylko objo si jej cao. Kilka seqnd zajo mi uwiadomienie sobie, kogo przypominaa mi ta ogromna rzeba w skale: Timothyego Cavendisha. Hae-Joo niezwykle ubawio, gdy to powiedziaam. Myla, e olbrzym by jakim dawnym demokrat albo zbjeckim wadc ze skonnoci do autoreklamy; a jednak prekonsumenci naprawd oddawali mu cze jako bstwu, ktre przynosio zbawienie od nieustannego koa narodzin. To prawda, popkanego od wiatrw i zmiennej pogody olbrzyma z dawnej epoki nadal otaczaa aura boskoci. Tylko istoty nieoywione mog by tak pene ycia. Xieni, mwi dalej Hae-Joo, pewnie mogaby powiedzie mi wicej. Pewnie StoneCorp wysadzi go, kiedy zabierze si za roboty w tych grach. Jaki cel miaa wasza wyprawa w nieznane? Kade nieznane dokd prowadzi. Po drugiej stronie gr, na polanie, natrafilimy na niewielkie poletko zboa, na krzakach suszyy si ubrania, na grzdkach rosy warzywa, nawadniane przez prymitywny bambusowy system irygacji. Obok byo wida niewielki

cmentarz. Usyszaam szemranie anemicznej katarakty. Hae-Joo poprowadzi mnie przez wsk szczelin na dziedziniec otoczony zdobnymi budynkami, niepodobnymi do adnych, jakie znaam. Jaki niedawny wybuch wyobi w bruq krater, poama deski w cianach budynqw i zniszczy kryty dachwk dach. Pod porywami tajfunu jedna z pagd przewrcia si na stojc obok bliniacz budowl, ktra jeszcze si trzymaa, bardziej dziki oplatajcemu j bluszczowi ni spojeniom. Hae-Joo powiedzia mi, e w tym miejscu od pitnastu wieqw stao opactwo, a korpokracja po Starciach rozwizaa prekonsumenckie religie. Teraz suyo jako schronienie dla kolonii wywaszczonych czystokrwistych, ktrzy wol trudne ycie w grach od slamsw untermenszw. Wic Unia ukrya swoj wysanniczk, swoj... mesjaszk... w kolonii recydywistw? Mesjaszk. C za wielki tytu dla usugujcej z PapaSongu. Usyszaam, e kto z tyu szura po bruq: pomarszczona, spalona socem, wiejska kobieta, qlejc, sza przez dziedziniec; podpieraa si na chopcu z pitnem mzgozy, niemowie. Chopiec umiechn si niemiao do Hae-Joo; kobieta obja Hae-Joo z tak czuoci, jak tak przynajmniej mylaam przytula matka. Przedstawiono mnie Xieni jako pani Yoo. Jedno oko miaa mlecznobiae, drugie przenikliwe i uwane; oboje ich razem wywoywao wraenie, e obserwuj ci badawczo dwie osoby. Przykrya moje donie swoimi; ten gest mnie zauroczy. Twarz miaa tak leciw, jak starsza osoba z czasw Cavendisha. Cieszymy si, e tu jeste powiedziaa bardzo si cieszymy. Hae-Joo zapyta o krater po bombie. Xieni odrzeka, e fanatycy coraz czciej atakowali z powietrza; w zeszym miesicu pojawi si czinuk i bez ostrzeenia wystrzeli pocisk. W wybuchu kilka osb odnioso powane rany, a jedna zgina. Albo akt zej woli, albo pilot si nudzi; albo te jaki deweloper dostrzeg potencja tego miejsca na hotel spa dla egzeqw i chcia si nas std pozby. Kto wie? Westchna. Mj towarzysz obieca, e dowie si wicej. Kto y w tej komunie? Untermensze? Terroryci? Unionici? Historia kadego mieszkaca kolonii bya inna. Poznaam tam ujgurskich dysydentw; rolniqw z delty Ho Chi Minh, ktrym uprawn ziemi wysuszono na py; niegdy szanowanych obywateli Wspmiasta, ktrzy starli si z polityk korporacji; dewiantw bez szans na zatrudnienie; ludzi pozbawionych dolarw z powodu chorb psychicznych. Z siedemdziesiciu piciu kolonistw najmodszy mia dziewi tygodni; najstarsza bya Xieni, miaa szedziesit osiem lat, cho, jeliby powiedziaa, e trzysta, te bym jej uwierzya.

Ale... jak dawali rad przetrwa bez koncesji na sprzeda i bez galerii? Co jedli? Co pili? A co z prdem? Z rozrywkami? Jak takie mikrospoeczestwo mogo funkcjonowa bez egzekwerw prawa, bez hierarchii? Jedli to, co znaleli w lesie i zebrali w ogrodzie; pili wod z katarakty. Dziki wyprawom zbierackim na wysypiska mieci mieli plastik i metale na narzdzia. Ich szkolny sony by zasilany przez turbin wodn. Nocne solary adoway si w czasie dnia energi soneczn. Rozrywk dostarczali sobie sami; konsumenci nie potrafi funkcjonowa bez 3D i reklawizji, ale ludzie zawsze to potrafili i potrafi nadal. Problemy z prawem i porzdkiem? Na pewno jakie byy, ale kolonici cenili sobie niezaleno i mieli mocne postanowienie broni jej przed lekkoduchami z wasnych szeregw i wyzyskiwaczami z zewntrz. No a zimy w grach? Potrafili je przetrwa tak samo, jak wczeniej, przez pitnacie stuleci, radziy sobie z nimi mniszki: dziki planowaniu, oszczdnoci i hartowi ducha. Koloni zbudowano nad pieczar, ktr podczas japoskiej anexji jeszcze gbiej wydryy grasujce bandy. Owe tunele daway schronienie przed zim i przed aerami Jednomylnoci. Dalekie to byo od bukolicznej Utopii. Tak, zimy byy srogie; pory deszczowe niemiosierne; choroby nkay uprawy; w pieczarach lgo si robactwo i tylko nieliczni mieszkacy kolonii doywali wieq konsumentw z wyszej warstwy. Oczywicie e kolonici sprzeczaj si midzy sob i po ludzq bolej nad rnymi sprawami, ale robi to razem, w spoecznoci. W Nea So Copros nie ma spoecznoci; jest tylko pastwo. Dlaczego Unia zainteresowaa si klasztorem? Unia dostarcza sprzt, na przykad solary; kolonia zapewnia bezpieczne schronienie wiele kilometrw od najbliszego Oka. Obudziam si na moim posaniu w tunelu tu przed witem i podczogaam do otworu pieczary. Wartowniczka dogldaa wywaru stymuliny; uchylia moj moskitier, ale ostrzega, e woq starych murw opactwa grasuj kojoty. Zapewniam, e nie bd zapuszcza si nigdzie daleko, obeszam dokoa dziedziniec i przecisnam si midzy wskimi skaami na szaroczarn kamienn galeri. Gra si urywaa, od doliny wia q niebu wiatr, niosc zwierzce odgosy, nawoywania, powarkiwania i niuchania; ani jednego nie umiaam rozpozna. Gwiazdy w grach w niczym nie przypominaj przepraszajcych za wasne istnienie malutkich punkciqw na niebie nad miastem: gwiazdy w grach wisz na niebie jak wielkie qle i ciekaj z nich smugi wiata. Nagle jaki metr ode mnie poruszy si gaz. Ach, to pani Yoo dobieg mnie gos Xieni pani te wczenie wstaje. Pozdrowiam j, jak naleao.

Powiedziaa mi, e kolonici nie lubili, gdy wczya si po kolonii przed witem, bo bali si, e spadnie kiedy w przepa. Wycigna z rkawa fajk, nabia j i zapalia; powiedziaa, e nie bdzie mnie czstowa, bo mam jeszcze mode puca, ale w jej wieq jest ju wszystko jedno. Tyto pachnia wonn sqr. Zapytaam o wyrzebion w skalnej cianie posta na drugim brzegu przepaci. A, ten stary samotnik. Kiwna gow. Siddhartha mia te inne imiona, ale wszystkie dawno zapomniano. Poprzedniczki Xieni umiay wyrecytowa z pamici wszystkie jego imiona i nauki, ale poprzedni Xieni i starsze rang zakonnice zesano do Latarni pidziesit lat temu, kiedy kryminalizowano opactwa. Kobieta, ktra ze mn rozmawiaa, bya wtedy zaledwie w nowicjacie, wic Jednomylno uznaa, i jest jeszcze na tyle moda, e mona j reedukowa, i wysali j, by dorastaa w bloq sierot we Wspmiecie Pearl City. Zapytaam, czy Siddhartha by swego rodzaju bogiem? Swego rodzaju bogiem to zgrabne okrelenie odrzeka Xieni. Siddhartha nie przynosi nam szczcia, nie zsya kar, nie zmienia pogody, ani nie chroni nas przed blem istnienia. Naucza jednak, jak przezwycia bl i zasuy na wysz reinkarnacj w przyszych wcieleniach. Xieni nadal modlia si do niego o witaniu, by da mu dowd, e podchodz do tego powanie, cho zaledwie kilq kolonistw byo wierzcych. Odrzekam, e mam nadziej, i Siddhartha odrodzi mnie w jej kolonii. W wietle budzcego si dnia wiat jawi si ju wyraniej. Xieni zapytaa, dlaczego mam tak nadziej. Prba znalezienia sw i zda dla tego, co czuam, zaja mi dusz chwil, ale Xieni nie naleaa do osb, ktre popdzaj innych, gdy myl. W kocu nazwaam powd mojego pragnienia: w kolonii mieszkali jedyni czystokrwici, w ktrych oczach nie byo godu konsumentw. Xieni zrozumiaa. Jeeli konsumenci bd zadowoleni z ycia na jakimkolwiek znaczcym poziomie, mwia otwarcie, bdzie to oznaczao koniec plutokracji. Dlatego istnienie kolonii jest takim blem dla pastwa. Media porwnuj jej mieszkacw do tasiemcw; pitnuj ich za to, e kradn deszcz AquaCorpowi; e wacicieli patentw HortiCorpu okradaj z tantiem; AirCorpowi kradn tlen. Pewnego dnia mylaa gono Xieni Zarzd uzna, e nasz model ycia poza zasigiem korpokratycznej ideologii stanowi dla nich konqrencj. Obawiaa si, e tego dnia ci, ktrych dzi nazywa si tasiemcami, zostan obwoani terrorystami, na koloni spadnie deszcz inteligentnych bomb i tunele starego opactwa zaleje fala ognia. Powiedziaam, e w jej kolonii musz mieszka ndzarze, lecz w adnym wypadq tego

po nich nie wida. No wanie. Odrzeka tak cicho, e musiaam si nachyli, eby sysze. To prba utrzymania wewntrznej rwnowagi, najpewniej tak trudna, jak udawanie czystokrwistej. Skd wiedziaa? Nie pytaam: moe przez ukryte otwory w naszych pomieszczeniach podejrzaa, jak wchaniam Mydo. Gospodyni powiedziaa mi, e nauczeni dowiadczeniem maj goci na Oq, nawet Unionistw i ich przyjaci. To wbrew starym zasadom gocinnoci w opactwie przepraszajco tumaczya Xieni ale modsi kolonici bezwzgldnie uwaaj, e musimy by czujni, szczeglnie w wiecie, w ktrym jeden dzie wystarczy, by po twarzebie kady sta si, kim tylko chce. Dlaczego si przed tob odsonia? Moe na znak solidarnoci? Nie wiem. Jak mwia Xieni, z wielu zbrodni Ducze najohydniejsz byo stworzenie warstwy niewolniqw. Czy mwia w sensie oglnym, czy miaa na myli co konkretnego? Nie wiedziaam tego a do nastpnej nocy. Na razie na dziedzicu byo sycha brzk patelni: grupa przygotowujca niadanie rozpoczynaa prac. Xieni spojrzaa w stron szczeliny wiodcej na dziedziniec i zupenie innym tonem powiedziaa: A co to za kojot tu idzie? Chopak-niemowa przydrepta do Xieni i umiechnity usiad u jej stp. Soce od wschodu zaginao si woq wiata, przywracajc delikatn barw dziko rosncym kwiatom. Czyli rozpocz si twj drugi dzie ucieczki? Hae-Joo zjad na niadanie kartoflane ciasteczka i mid figowy; w przeciwiestwie do zeszego wieczoru, nikt nie nalega, ebym jada to, co czystokrwici. Poegnalimy si; dwie czy trzy nastolatki miay zy w oczach, gdy patrzyy, jak Hae-Joo odchodzi; natomiast w moj stron posay pene nienawici spojrzenia, co bardzo mnie rozbawio. Chocia Hae-Joo by zahartowanym w bojach rewolucjonist, mia te wiele z modego chopaka. Xieni powiedziaa szeptem: Bd si za was modlia do Samotnika. Pod czujnym spojrzeniem jej boga zeszlimy z wysokoci, na jakiej bya pooona

kolonia, i powdrowalimy w d przez peen gonych okrzyqw las. Ford sta nietknity tam, gdzie Hae-Joo go ukry. Podr w stron Yngju przebiegaa gadko; mijalimy drewniane wozy, ktrych wonicami, jak zauwayam, byli zwalici fabrykanci, wszyscy z tych samych komrek macierzystych. Przez pola ryowe na rwninach na pnoc od jeziora Andongho biegn drogi pozwalajce na szybk jazd, ale za bardzo na widoq, wic zostalimy w fordzie, ukryci przed SatOkiem a do godziny pitnastej. Przejechawszy po starym wiszcym mocie, wysoko nad spienion rzek Chuwangsan, wysiedlimy, eby rozprostowa nogi. Hae-Joo przeprosi za swj czystokrwisty pcherz i zaatwi si ukryty w drzewach jakie sto metrw niej. Patrzyam, jak jednobarwne papugi gnied si na poplamionej guanem skalnej cianie nad przepaci; to, jak machay skrzydami i skrzeczay, przypomniao mi Boom-Sook Kima i jego przyjaci-egzeqw. W gr rzeki wi si wwz; w stron ujcia rzeka pyna przez wzgrza rwnej wysokoci, a znikaa pod oson Ulsng. Nad Wspmiastem zbijay si w grupy aera; jak kropeczki. Liny mostu jkny pod ciarem eleganckiego egzekowego forda; drogiego, jak na tak zwyk szos w terenie. Hae-Joo sign po kolta ukrytego w naszym fordzie. Wrci, trzymajc rk w kieszeni i ostrzegajc mnie, ebym nie odzywaa si, gdy on bdzie rozmawia, i bya gotowa na szybkie ukrycie si za naszym fordem, gdyby drugi kierowca take wycign kolta. Egzekowy ford zatrzyma si. Krpy mczyzna ze stylow twarzeb odkrci si na fotelu kierowcy i przyjanie kiwn gow. Pikne popoudnie. Hae-Joo take kiwn gow w jego stron, dodajc, e rzeczywicie, nie jest zbyt parno. Czystokrwista kobieta z genomowanym sexapilem wysuna nogi przez drzwi od strony pasaera. Gow miaa omotan grub chust, tak e byo wida tylko jej zadarty nos i zmysowe usta. Opara si o barierk po przeciwnej stronie, tyem do nas, i nadsana zapalia marlboro. W tym czasie jej towarzysz otworzy baganik forda i wyj z niego klatk, jak do przewozu redniej wielkoci psa. Otworzy zamki i wydoby dziewczynk o uderzajco doskonaych ksztatach, lecz niezwykle drobn, miaa okoo trzydziestu centymetrw wzrostu. Zapiszczaa miertelnie przeraona i usiowaa si wyrwa; zobaczya nas; miniaturowym krzykiem bagaa bez sw. Mczyzna zapa j za wosy i wyrzuci za barierk mostu. Patrzy, jak spada, a potem uda odgos rozplasq o ziemi. Prosz, w jaki tani sposb skoczy bardzo drogi mie. Wyszczerzy do nas zby w umiechu.

Zmusiam si, by pozosta w bezruchu i nie odezwa si sowem: w sercu szalaa mi nienawi i furia. Hae-Joo dotkn mojego ramienia. Usiowaam myle o czym innym, o czymkolwiek; scena z Upiornej udrki Timothyego Cavendisha, gdy przestpca wyrzuca za balkon niewinnego czystokrwistego, wyonia si nieproszona z mojej pamici. Domylam si, e mczyzna wyrzuci yw lalk-fabrykant. Egzek a pali si, eby nam wszystko opowiedzie. Lalka Zizzi Hikaru bya absolutnym hitem sezonu dwa Sextety temu. Moja crka mczya mnie o ni bez przerwy. Oczywicie, moja oficjalna ona kiwn gow w stron kobiety przy barierce od rana do wieczora te wiercia mi dziur w brzuchu. Jak mam spojrze w oczy ssiadom, skoro nasza crka jako jedyna dziewczynka w naszym karuzelu nie ma Zizzi?, pytaa. Egzek przyzna po cichu, e jest peen podziwu dla specjalistw od marketingu tych lalek. Wystarczy wzi jak gwnian fabrykant-zabawk, mwi, zgenomowa j na dawn kiczowat bogini, a potem podbi cen o pidziesit tysicy i patrze, jak same znikaj z pek. Oczywicie potem musisz wyoy na domek dla lalek od drogiego projektanta i co chwila kupowa nowe akcesoria. No wic co grzecznie zrobiem? Zapaciem za wszystko, eby baby przestay ujada! Cztery miesice pniej, co si dzieje? Nastolatki zapatrzone s ju w Marylin Monroe, a biedna Zizzi jest passe. Z oburzeniem powiedzia, e pewien zarejestrowany expirant fabrykantw wyceni expiracj jednej z nich na dziewiset dolarw. Humor wrci mu, gdy wskazujc kciukiem za barierk zauway, e przynajmniej przypadkowy upadek z mostu nic nie kosztuje; wic po co wywala dolary w boto? Szkoda mczyzna mrugn do Hae-Joo e rozwody nie s tak bezproblemowe. Syszaam, Tuciochu! Jego ona odwrcia twarz w nasz stron. Powiniene by zwrci Zizzi do franczyzy i da Dusz do redolarowania, jak tylko ci o tym powiedziaam. To co byo uszkodzone od samego pocztq. Ugryzo mnie. Tucioch zrobi si sodziutki: Jak ona od tego nie umara, najdrosza moja? ona rzucia w jego stron par cichych przeklestw. Mczyzna odgrywa teraz rol dobrego wujka przed Hae-Joo, przelatujc wzrokiem po moich genomicznie powikszonych piersiach i pytajc, czy jestemy tu na wakacjach, czy tylko przejedamy przez ten odludny teren w sprawach subowych? Ok-Kyun Pyo, prosz pana, do usug. Hae-Joo ukoni si przed nim, przedstawiajc

si jako pomocnik z pitej warstwy we Franczyzie Xigowoci Orze, maym oddziale korporacji. Zaciekawienie egzeka, dotd niewielkie, rozwiao si ju zupenie. On zarzdza polami golfowymi midzy Pynghae i Yngdk. Grywasz w gofla, Pyo? Nie? Wiesz, golf to wicej ni gra, to zawodowa szansa. Powiedzia, e pole w Paegam za chwil bdzie mie jedno czy dwa wolne miejsca; 54-dokowe, otwarte w kad pogod, ziele, e a si chce poliza, jeziorka i fontanny tak wspaniae, jak w wodnych ogrodach Ukochanego Przywdcy. Od jego rechotu robio mi si niedobrze. Przebilimy miejscowy motoch z niszej warstwy w przetargu na dostp do nawadniaczy. Tylko powoaj si na mnie w rozmowie z naszymi ludmi od czonkostwa: Widzcy Kwon. Ok-Kyun Pyo wprost promienia wdzicznoci. Widzcy Kwon, zadowolony, zacz opowiada swoj histori ycia egzeka, lecz jego ona rzucia niedopaek marlboro z mostu za Zizzi Hikaru, wsiada do forda, wcisna klaxon i bez przerwy trbia, a biae i czarne papugi podryway si caymi chmarami q niebu. Egzek rzuci Hae-Joo ponury umiech i doradzi mu, eby po lubie zapaci wicej dolarw i pocz syna. Gdy odjeda, modliam si do Siddharthy, eby jego ford wypad z hukiem przez barierk. Uwaaa, e by morderc? Na tyle pytkim, e nawet nie zdawa sobie z tego sprawy. Ale nienawidzi ludzi takich, jak Widzcy Kwon, to ywi nienawi do caego wiata. Nie do caego wiata, Archiwisto: wycznie do Ducze i Korpokracyjnej Piramidy. Kiedy w kocu dotarlicie do Pusan? Gdy zapad zmrok. Hae-Joo pokaza mi chmury exxonu z rafinerii w Pusan, o barwie przechodzcej od arbuzowych rw a po szaroci antracytu. Jestemy na miejscu powiedzia. Wjechalimy na pnocne obrzea Pusan nieOczon poln drog. Hae-Joo zostawi forda w depozycie w zamykanym garau na przedmieciu Smyn i pojechalimy metrem do Galerii na placu Choryang; jej franczyzy byy takie same, jak w Wangshimni. Opieqnki-fabrykanty

gnay za egzekowymi podopiecznymi; przechadzajce si dostojnie pary taxoway spojrzeniem dostojne przechadzanie si innych par; sponsorowane przez korporacje 3D rywalizoway, ktre olni najbardziej i przymi wszystkie pozostae. W starszej, tylnej czci galerii wanie odbywa si retrofestiwal akwizytorzy sprzedawali mieszczce si w doni osobliwoci, przyjaci na cae ycie: bezzbne krokodyle, malekie pisklta z mapimi ebkami, jonaszoryby w soikach. Hae-Joo powiedzia, e umieraj w cigu czterdziestu omiu godzin po zabraniu ich do domu. Cyrkowiec zachwala przez megafon atrakcje: Najwikszy dziw wiata dwugowy schizofrenik!, Zobaczcie na wasne oczy Madame Matrioszk i jej ciarny embrion!. W barach siedzieli czystokrwici marynarze z caej Nea So Copros, flirtujc z pocieszycielkami pod czujnym okiem mczyzn z AlfoCorp. Widziaam ogorzaych Himalajczyqw o twarzach szorstkich, niczym niewygarbowana zwierzca sqra, Chiczyqw Han, mczyzn z ludw bajkalskich o mocnym zarocie, lecz bladej cerze, Uzbeqw z brodami, ylastych Aleutw, Wietnamczyqw i Tajw z twarzami o barwie miedzi. Reklawizje w domach pocieszenia obiecyway spenienie kadego grzesznego marzenia czystokrwistego konsumenta. Jeli Seul jest wiern maonk Czonka Rady powiedzia Hae-Joo to Pusan jest jego kochank, ktra wanie cigna majteczki. Boczne uliczki staway si coraz wsze; wiatr wiejcy alejkami toczy po ziemi butelki i puszki; mijay mnie w popiechu zakapturzone postacie. Hae-Joo uj mnie za rami i przez dyskretne, nierzucajce si w oczy drzwi poprowadzi jasno owietlonym tunelem do bramy zagrodzonej kratownic; na jednym z bocznych okien widnia napis POSESJA QKJE. Hae-Joo nacisn dzwonek. Zaszczekay psy; listewki aluzji rozchyliy si i para bliniaczych wielkich kw, jak u szablozbnych bestii, zalinia si tu przy szybie, a podskoczyam. Owosiona kobieta rozsuna aluzje i spojrzaa na nas; jej twarz rozpromienia si na widok Hae-Joo. Nun-Hel Han! wykrzykna. Nie byo ci prawie rok! I nic dziwnego, jeli plotki o twoich bijatykach byy cho w poowie prawdziwe. Jak tam Filipiny? Akcent Hae-Joo nagle zrobi si twardy i chropawy; spojrzaam nawet, eby sprawdzi, czy to na pewno on stoi nadal koo mnie. Ton, pani Lim, ton w szybkim tempie. Tylko partem zapyta, czy ju wynaja jego spalni. Prowadz dom godny zaufania! Udaa obraon, sprawdzajc przy tym xig rachunkow i ostrzegajc, e bdzie potrzebowaa wieego wpywu dolarw, jeeli jego nastpna podr ma by tak duga jak poprzednia. Kratownica podniosa si i kobieta spojrzaa na mnie. Ale jeli twoja liczna zostanie duej ni tydzie, poqj jednoosobowy liczony bdzie jak dwjka. Takie zasady, czy si podoba, czy nie. Mnie wszystko jedno. Marynarz Nun-Hel Han odrzek, e zostan z nim tylko jedn albo dwie noce. Po jednej w kadym porcie. Rzucia chytre, nieprzyjemne spojrzenie. Czyli to, co o tobie mwi, to prawda. Bya z Unii?

Nie. Wacicielki takich ludzkich przechowalni zajudaszuj wasn matk, jeli mog zarobi na tym jakie dolary; a duo wicej mogyby zarobi, judaszujc Unionist. Ale, jak mwi Hae-Joo, wacicielki przechowalni odstraszaj te takich, co mogliby zadawa zbyt wiele pyta, i zapewniaj doskonay kamufla. Na obsqrnej klatce schodowej rozbrzmieway odgosy wielu ktni i gonych 3D; na szczcie, przywykam ju do schodw. Na dziewitym pitrze korytarz jak tunel kornika doprowadzi nas do odrapanych drzwi. Hae-Joo wycign ukryty w zawiasie kawaek wykaaczki, zauwaajc, e kierownictwo ulego fatalnemu przypywowi uczciwoci. W pokoju by zatchy materac, niewielka, schludna qchnia, szafa ubra na kady klimat, podrasowany cyfrowo kodak, na ktrym biae prostytutki dosiaday Nun-Hel Hana i jego dwch towarzyszy, pamitki z Dwunastu Wspmiast oraz pomniejszych portw i, oczywicie, oprawiony kodak przedstawiajcy Ukochanego Przywdc. Marlboro ze ladami szminki chwiao si na puszce piwa. aluzje w oknach byy zamknite. Hae-Joo wzi prysznic i przebra si na caonocne zebranie swojej komrki, ostrzegajc mnie, ebym pod adnym pozorem nie podnosia aluzji i nie otwieraa nikomu drzwi ani nie odbieraa telefonu, chyba e on albo Apis podadz zakodowane haso: napisa na kawaq kartki NAWET RZECZY PACZ, a potem spali go w popielniczce. Mydo dla mnie stao w lodwce, a on obieca, e wrci tu po kocu zaciemnienia nastpnego ranka. Czy tak wybitny uciekinier nie zasugiwa na wystawniejsze przyjcie? Wystawne przyjcia zwracaj uwag. Przestudiowaam na sonym geografi Pusan, wchonam wieczorne Mydo, wziam prysznic, potem spaam do szstej trzydzieci, a wygldjcy na wyczerpanego Hae-Joo wrci z ca torb ttkbukgi na wynos, ktre wypenio poqj ostrym zapachem. Zrobiam mu filiank starbaxa; chocia jedno, co mi si przydao z dni w PapaSongu. Wypi z wdzicznoci. Potem poprosi mnie, ebym stana przy oknie i zakrya rkami oczy. Posusznie stanam. aluzja posza w gr, skrzypic przy tym zastaymi rolkami. Nie patrz... nakaza Hae-Joo. A teraz otwrz oczy. W socu migotao mrowie dachw, autostrad, tumw podrnych, reklawizji, betonu... a daleko w tle osad nieba zaton w miejscu, gdzie caa bole sowa jestem rozpywaa si w bkitnym spokoju. Powiedzia gono. Ocean. Nigdy wczeniej nie widziaa oceanu?

Tylko na sonych, na 3D Papy Songa o Uniesieniu i w xice Yoony; nigdy nie widziaam go naprawd, na wasne oczy. Pragnam i przed siebie i go dotkn, spacerowa wzdu wybrzea. Hae-Joo uwaa, e najbezpieczniej bdzie, jeeli za dnia pozostaniemy w ukryciu, a przenios nas do innej siedziby, gdzie dalej, w bardziej odludne miejsce. Potem pooy si na materacu i po minucie ju gono chrapa. Mijay godziny; w przewitach midzy budynkami, przez ktre byo wida ocean, patrzyam na frachtowce i okrty wojenne. Kobiety z niszych warstw suszyy znoszon bielizn na ssiednich dachach. Pniej niebo zachmurzyo si bardziej; aera przewalay si z oskotem na tle pancerza chmur. Obserwowaam je. Zaczo pada. Hae-Joo przewrci si we nie na drugi bok, bekoczc: Nie, tylko znajomy znajomego i znowu zamilk. lina ciekaa mu z ust, wilgocc poduszk. Pomylaam o profesorze Mephi; podczas naszego ostatniego seminarium mwi o wyobcowaniu od rodziny i przyzna si, e wicej czasu spdzi, uczc mnie ni wasn crk. Po poudniu Hae-Joo obudzi si, wzi prysznic i zaparzy herbat z e-szenia. Zazdroszcz czystokrwistym ich qchni; przed moim podniesieniem Mydo wydawao mi si substancj o smaq najwspanialszym z moliwych, ale teraz miao smak drewniany i nijaki. Gdy jem to, co czystokrwici, mam wymioty. Unionista zacign aluzje. Czas nawiza czno. Nastpnie wyj kodaka Ukochanego Przywdcy z ramki na cianie i pooy go twarz do blatu na niskim stoliq. Podczy sonego do gniazdka ukrytego w ramce.

Nielegalny nadajnik? Ukryty w kodaq architekta Nea? Sacrum to dobra kryjwka dla profanum: obydwie strony s bardzo do siebie podobne. Coraz wyraniej widoczne zaczo stawa si 3D mczyzny; wydawa si ofiar powanych poparze, leczon tanim kosztem. Usta otwieray mu si z lekkim asynchronem w stosunq do wypowiadanych sw. Pogratulowa mi bezpiecznego dotarcia do celu i zapyta, kto by adniejszy z twarzy, on czy karp? Odpowiedziaam uczciwie: karp. miech An-Kor Apisa przeszed w kaszel. To moja prawdziwa twarz, cokolwiek to znaczy. Powiedzia, e jego odraajcy wygld bardzo mu odpowiada, bo egzekwerzy bali si czym si od niego zarazi. Nastpnie zapyta, czy podobaa mi si wycieczka przez nasz ukochany kraj. Hae-Joo wspaniale si mn opiekowa odrzekam. Genera Apis zapyta, czy rozumiem, jak rol Unia ma dla mnie do wypenienia?

Powiedziaam, e rozumiem, ale przerwa mi, nim zdyam z wielk niechci oznajmi wasne niezdecydowanie. Zanim cokolwiek postanowisz, chcemy, eby zobaczya w Pusan pewien widok, przeya twrcze dowiadczenie zacz Apis. Ostrzeg mnie, e to nie bdzie przyjemne, lecz jest absolutnie konieczne. Do tego, eby moga podj gruntownie przemylan decyzj na temat swojej przyszoci z nami. Jeli wyraziabym zgod, komendant Im zaprowadziby mnie teraz we waciwe miejsce. Zadowolona, e mog jeszcze troch wygra na czasie, zgodziam si pj. Zatem ju niedugo bdziemy znowu w kontakcie zapewni Apis, rozczajc swj wizjer. Hae-Joo wyj z szafy dwa kombinezony techniqw i dwie maski ochronne; woylimy je, a na wierzch zarzucilimy paszcze, eby strojw nie widziaa nasza gospodyni. Na zewntrz byo zimno, jak na t por roq i cieszyam si, e mamy na sobie podwjn warstw ubra. Pojechalimy metrem do terminalu portowego i tamocigiem zjechalimy do miejsc cumowania przy nabrzeu, mijajc po drodze wielkie statki oceaniczne. Morze noc byo oleiste i czarne; ale jeden ze statqw pulsowa dwoma zotymi ukami i przypomina podmorski paac. Widziaam go ju wczeniej, w poprzednim yciu. Zota Arka Papy Songa! wykrzyknam, mwic Hae-Joo, e to wanie ten statek wiz na swoim pokadzie do Uniesienia na Hawajach dwunastogwiezdne usugujce. Hae-Joo wiedzia; wchodzilimy na pokad Zotej Arki. Kontrola bezpieczestwa na trapie bya minimalna; czystokrwisty o zamionym spojrzeniu siedzia z nogami na biurq, ogldajc 3D z fabrykantami-gladiatorami walczcymi w Koloseum w Szanghaju. A wy dokd? Hae-Joo bysn Dusz: Technik pitej warstwy Man-Shik Gang. Zerkn na swojego rcznego sonego i odczyta, e zosta przysany, by rekalibrowa termostat na pokadzie sidmym. Sidmym? prychn wartownik. Mam nadziej, e nie jeste dopiero co po jedzeniu. Potwierdziwszy zlecenie, stranik przyjrza si mnie. Wbiam wzrok w podog. A kim jest ta tutaj mistrzyni sownych maratonw, Gang? To moja nowa pomocnica odrzek Hae-Joo. Techniczka-asystentka Yoo. No prosz. Dzisiaj pierwszy raz w naszym przybytq rozkoszy? Kiwnam gow. Stranik odrzek, e nie ma to jak pierwszy raz. Leniwie chuta nog. Machniciem rki

wpuci nas na pokad. Dostanie si na pokad korpostatq byo a takie proste? Zota Arka Papy Songa nie jest, Archiwisto, najwikszym na wiecie magnesem dla osb, ktre nielegalnie chciayby wej na pokad. Zaoga i pomocnicy uwijali si w przejciach, zbyt zajci wasnymi zadaniami, eby nas zauway. Szyby techniczne byy puste; zeszlimy w samo podbrzusze arki. Nasze najki dudniy na metalowych stopniach schodw. Gdzie warcza olbrzymi silnik. Wydawao mi si, e sysz piew. Hae-Joo sprawdzi co na planie poziomu, otworzy rygiel jednego z wazw i nabra powietrza, jakby chcia co mi powiedzie. Zmieni zdanie, wspi si do rodka, a potem pomg mi wej i zamkn za nami waz. Znalazam si na chodniq wiszcym pod dachem wielkiej adowni; jej drugi koniec zasaniay klapy, nie byo te wystarczajco duo miejsca, ebymy mogli stan wyprostowani. Przez kratownic podogi chodnika zobaczyam okoo dwustu dwunastogwiezdnych usugujcych z PapaSonga, przepuszczanych przez obrotowe bramki; mogy i tylko przed siebie. Yoony, Hwa-Soony, Ma-Leu-Da, Sonmi, niektre starsze siostry macierzyste, ktrych nie rozpoznawaam. Byo to bardzo nierzeczywiste wraenie widzie teraz swoje bye siostry poza PapaSongiem. pieway Psalm Papy Songa, powtarzajc go jak litani. Ich muzyka splataa si z bulgotem rur w tle. Jak wielkim szczciem przepeniony by ich piew. Spaciy Inwestycj; wanie rozpoczynaa si ich wielka podr na Hawaje; niedugo miay zacz nowe ycie w Uniesieniu. Zazdrocia im? Zazdrociam im pewnoci tego, co je czeka. Mniej wicej co pidziesit seqnd stojcy z przodu pomocnik wpuszcza nastpn usugujc przez zote uki. Za kadym razem siostry klaskay w rce; dwunastogwiezdna, ktr spotykao to szczcie, odwracaa si, machaa rk i przechodzia przez bramk, by kto zaprowadzi j do jej kabiny. Obracajca si bramka przesuwaa fabrykanty w kolejce o jedno miejsce bliej. W kocu Hae-Joo klepn mnie w nog i da znak, ebymy na czworakach przepezli do klapy oddzielajcej wiszcy chodnik od nastpnego pomieszczenia. Przecie kto mg was zobaczy? Pod naszym chodnikiem wisiay jasne punktowe lampy; z dou bylimy niewidoczni. A poza tym, nie bylimy intruzami, tylko technikami przeprowadzajcymi konserwacj urzdze. Nastpna komnata bya w rzeczywistoci zamknit cel. Na podwyszeniu stao plastikowe krzeso; tu nad nim wisia hem, poczony z masywnym mechanizmem, zwieszonym z pojedynczej szyny na suficie. Trzech umiechnitych Pomocniqw ubranych w szkaratne stroje Papa Songa zaprowadzio usugujc na krzeso. Jeden z nich wytumaczy,

e hem posuy do zdjcia jej obroy, jak obiecywa Katechizm Dziesity. Dziqj, Pomocniq wyszeptaa podniecona usugujca. Bardzo, bardzo dziqj! Na gowie i szyi Sonmi umieszczono hem; w tym momencie zwrciam uwag na liczb drzwi w celi. Przebieg mnie zimny dreszcz. Co byo dziwnego w drzwiach? Drzwi byy jedne: wejcie z poczekalni. Tylko jedne drzwi. Ktrdy wyszy stamtd wczeniej wszystkie usugujce? Ostre kliknicie hemu zwrcio moj uwag na podwyszenie w pododze, bezporednio pod hemem; usugujca opada bezwadnie na krzele, jej oczy wywrciy si w ty, pokazujc biaka; kable czce mechanizm hemu z szyn na suficie napryy si; hem si unis; wyprostowa usugujc na krzele, a nastpnie podnis j w gr nad podog. Jej bezwadne ciao taczyo stepujcy taniec; rozradowany umiech, ktry zastyg na martwej twarzy jeszcze si pogbi, gdy sqra twarzy napia si lekko pod ciarem ciaa. Jeden z pracowniqw elektroluxem wessa krew z plastikowego krzesa; inny wytar je do czysta. Hem na szynie przewiz swj adunek rwnolegle do naszego chodnika, a potem przez klap do nastpnego pomieszczenia. Nad plastikowe krzeso opuci si nowy hem, a trzech Pomocniqw sadzao ju kolejn podniecon usugujc. Hae-Joo wyszepta mi do ucha: Tych nie moesz ju ocali, Sonmi. Gdy weszy na pokad, ich los by przypiecztowany. Myli si tylko w niewielkim stopniu; tak naprawd ich los by przypiecztowany ju w wylgarniach. Bolec strzeli w kolejnym hemie. Usugujc bya Yoona. Horror owego pomieszczenia trudno dokadnie odda sowami lub nawet ogarn go myl; mona go jedynie przey. Na czworakach przeszlimy dalej przez dwikoszczeln luz. Hemy wiozy zwoki do fioletowo owietlonego pomieszczenia z ukowym sklepieniem; gdy przeszlimy przez klap, gwatownie spady celsjusze, a huk maszynerii niemal nas oguszy. Pod nami cigna si linia produkcyjna rzeni, jej pracownicy trzymali w rkach noyce, wielkie piy, narzdzia, ktrych nazw nawet nie znaam... wszyscy obryzgani krwi od stp do gw, jak w upiornej wizji pieka. Stojce pod nami diaby zryway obroe, ubrania, zeskrobyway torebki wosowe, oddzieray sqr, odcinay rce i nogi, kroiy miso w plastry, wyjmoway narzdy... Pompy ssce elektroluxoway krew... haas by potny i wszechogarniajcy.

Ale... dlaczego... co taka hekatomba miaaby mie na celu? Brana genomiki potrzebowaa ogromnych iloci pynnej biomasy do wylgarni, ale przede wszystkim do produkcji Myda. Czy moe istnie bardziej ekonomiczna metoda dostarczania protein w Mydle, ni recyklowanie fabrykantw i fabrykant, ktrzy doyli koca cyklu pracy? Do tego resztki odzyskanego biaka zuywano do wytwarzania produktw ywnociowych dla PapaSongu, zjadanych przez konsumentw w jego restauracjach w caej Nea So Copros. Nie. Mordowanie usugujcych, aby zapewni restauracjom dostawy ywnoci i Myda... nie. Takie oskarenie jest... niedorzeczne. Nie zaprzeczam, e to wszystko widziaa, ale to musiaa musiaa! by robota Unii... wszystko zaaranowane po to, eby wypra ci mzg. aden taki statek-rzenia nie mgby istnie, nie pozwolono by na to. Ani Ukochany Przywdca, ani Ducze nie pozwoliliby na tak deprawacj! Jeli fabrykantom nie odpacano by za prac, otwierajc przed nimi ycie w spoecznociach postprodukcyjnych, caa Piramida byaby... najohydniejsz perfidi. Prawa biznesu. Ale... dlaczego to nie wyszo na jaw w czasie twojego procesu? Musz kolejny raz powtrzy, Archiwisto: mj proces nie by procesem, lecz kolejn wprawk w ksztatowaniu opinii publicznej.

Tak, ale twoje insynuacje to koszmar! Owszem, ale to przecie nie znaczy, e koszmary nie mog istnie. Czy znasz osobicie kogokolwiek, kto by kiedy w Uniesieniu? Gdzie naprawd usugujce udaj si po zakoczonej pracy? Nie tylko usugujce: setki tysicy fabrykantw i fabrykant, ktrzy co roq kocz aktywne ycie. Gdzie le ich Wspmiasta? A co ze wszystkimi 2D o Hawajach? Sama je ogldaa u Papy Songa pod Chongmyo Plaza. Masz dowd. Uniesienie to wywietlane na sonych zudzenie, cyfrowane w Neo Edo. Na prawdziwym hawajskim archipelagu nie ma takiej miejscowoci. Wiesz, podczas moich ostatnich tygodni w PapaSongu wydawao mi si, e sceny z ycia w Uniesieniu powtarzaj si. Te same Hwa-Soony biegy po tej samej piaszczystej play do tego samego jeziorka wrd ska. Moje niepodniesione siostry nie zwracay na to uwagi, a ja w tym czasie kwestionowaam wasny rozsdek; ale teraz ju wiem, co si dziao. Nie, nie, to nie do przyjcia nie jestem w stanie poj jak takie zo mogo zapuci korzenie w naszym cywilizowanym pastwie. Prawo Nea So Copros jest oparte na sprawiedliwym handlu.

W mojej pitej Deklaracji opisuj, jak prawo to stopniowo erodowao. To cykl tak stary, jak stare jest ycie plemienne. Zaczyna si od niewiedzy. Niewiedza rodzi strach. Strach rodzi nienawi, a nienawi przemoc. Przemoc prowadzi do dalszej przemocy, a kade prawo staje si jedynie tym, czego pragn najsilniejsi. Ducze pragnie stworzy, podporzdkowa sobie, a nastpnie w zorganizowany i czysty sposb exterminowa ogromne plemi ogupionych niewolniqw. Twoje wiadectwo pozostanie zapisane tak, jak je przedstawiasz. Musz musimy i dalej... Jak dugo przygldaa si rzeni, ktr opisujesz? Nie pamitam. Pamitam tylko, e potem Hae-Joo poprowadzi mnie przez stowk. Czystokrwici grali w karty, jedli kluski, palili marlboro, wysyali maile, artowali, wszystko byo normalne. Wiedzc, co dzieje si na dole statq... jak mogli po prostu siedzie tak, jakby pracowali przy produkcji puszek sardynek? Stranik z brod obdarzy mnie rozpromienionym umiechem, mwic: Wracaj szybko, kwiatuszq. W metrze podrni si chwiali; widziaam zwoki na szynie. Wchodzc po schodach, widziaam zwoki wywoone z sali egzeqcji. W swoim pokoju Hae-Joo nie wczy solaru; podnis tylko aluzj o kilka cali, eby wpadajce wiata miasta rozproszyy ciemno. Nala sobie szklank sodu. Od wyjcia z rzeni nie pado midzy nami ani jedno sowo. Ja jedna ze wszystkich moich sistr widziaam prawdziwe Uniesienie i przeyam. Nasz sex by pozbawiony radoci i wdziq, z koniecznoci improwizowany; ale by aktem ycia. Gwiazdeczki potu na plecach Hae-Joo byy jego darem dla mnie; zebraam je jzykiem. Hae-Joo nerwowo wypali marlboro w zupenej ciszy i z ciekawoci przyglda si mojemu znamieniu. Zasn koo mnie, cakowicie przygniatajc mi rami. Nie budziam go; bl w rce zmieni si w zdrtwienie; zdrtwienie przeszo w mrowienie i igieki; potem wycignam spod niego rami. Przykryam go kocem: czystokrwici przezibiaj si nawet gdy jest ciepo. Pusan szykowao si do zaciemnienia. Rozmazany miejski blask przygas, gdy wyczono reklawizje i wiata. Ostatnia usugujca z ostatniej kolejki na pewno ju nie ya. Linia produkcyjna hekatomby staa ju oczyszczona i cicha; rzenicy, jeli to byli fabrykanci, leeli ju na swoich posaniach. Zota Arka popynie jutro do nowego portu, gdzie recykling rozpocznie si od nowa. O godzinie zero wchonam Mydo i weszam pod koc do Hae-Joo. Mia ciepe, mode ciao, pene ycia, pomimo koszmaru, ktrego bylimy wiadkami. Wanie z powodu tego koszmaru stumilimy jego wspomienie w sposb, w jaki mog to uczyni mczyzna i kobieta. Ale nie bya za na niego i na Apisa, e pokazali ci Zot Ark, nie przygotowujc ci wczeniej na tak extremalny wstrzs? Nie. Co mieliby mi powiedzie? Jakimi sowami?

Ranek przynis wilgotn, lepk mg. Hae-Joo wzi prysznic, a potem pochon ogromn misk ryu, kiszon kapust, jajka i zup z glonw. Pozmywaam; mj czystokrwisty kochanek siedzia naprzeciw mnie przy stole. Odezwaam si, pierwszy raz, odkd zobaczyam lini odzyskiwania biaka. Powiedziaam: Ten statek trzeba zniszczy; kady statek-rzenia w Nea So Copros musi zosta zatopiony. Hae-Joo odrzek: Tak. Mwiam: Stocznie, ktre je wybudoway, musz zosta zburzone; systemy, ktre uatwiy ich budow, musz zosta zdemontowane; prawa, ktre pozwalaj tym systemom na istnienie, musz zosta obalone. Hae-Joo odrzek: Tak. Mwiam: Kadego konsumenta, egzeka i Czonka Rady w Nea So Copros trzeba przekona, e fabrykanci s czystokrwici; jeli tumaczenie nie pomoe, podniesieni fabrykanci musz walczy u boq Unii, by osign ten cel, uywajc kadego koniecznego rodka. Hae-Joo odrzek: Tak. Powiedziaam: Podniesieni fabrykanci potrzebuj Katechizmu: aby nauczy ich praw; aby ujarzmi i spoytkowa ich gniew; odpowiednio pokierowa ich energi. Ja miaam by fabrykant, ktra miaa spisa te sowa. Zapytaam, czy Unia rozpowszechniaby tak deklaracj praw? Hae-Joo odrzek: Nigdy nawet nie wa si w to wtpi. Wielu expertw, wiadqw na twoim procesie, zaprzeczyo, jakoby Deklaracje byy

dzieem fabrykanty, podniesionej czy nie, i utrzymywao, e w rzeczywistoci napisa je czystokrwisty Abolicjonista. Experci z nadmiarem lenistwa odrzucaj to, czego nie s w stanie zrozumie! Napisaam Deklaracje w Ulsukdo Ceo, poza granicami Pusan, w opuszczonej willi egzeqw, wychodzcej na ujcie Nakdong. Podczas ich spisywania konsultowaam si z sdzi, genomist, syntaktyst i An-Kor Apisem; ale Deklaracje, bdce Katechizmami Podniesionych, ich logika i etyka, okrzyknite na moim procesie najbardziej odraajc niegodziwoci w historii dewiacji spoecznych, byy owocem mojego umysu, Archiwisto. Deklaracje zakiekoway we mnie, gdy Widzcy Rhee okaleczy Yoon~939; rosy przy Boom-Sooq i Fangu; Mephi i Xieni doday im si; a w peni zrodziy si w rzeni PapaSongu. Pochwycono ci wkrtce po tym, jak skoczya je pisa? Tego samego popoudnia. Gdy wypeniam ju swoj funkcj, puszczenie mnie wolno wizao si z ogromnym ryzykiem. Moje aresztowanie udramatyzowano na potrzeby Mediw. Wrczyam Hae-Joo Deklaracje na sonym. Spojrzelimy na siebie po raz ostatni; nic, co moglibymy powiedzie, nie byo tak wymowne, jak trwanie w milczeniu. Wiedziaam, e nigdy ju si nie spotkamy; by moe on wiedzia, e wiedziaam. Na skraju posiadoci niewielka kolonia dzikich kaczek przetrwaa zanieczyszczenie rodowiska; zmutowane geny daj im odporno, ktrej brakowao ich czystokrwistym przodkom. Nakarmiam je chlebem, patrzyam, jak ywiki marszcz chromow powierzchni wody, a potem wrciam do domu, eby stamtd mc oglda przedstawienie. Jednomylno nie kazaa mi dugo czeka. Nad wod nagle zjawio si sze aer; jedno wyldowao w ogrdq z tyu. Wyskoczyli z niego agenci, odbezpieczajc kolty, i zygzakiem, nawzajem si kryjc, podkradli si do mojego okna, bardzo duo machajc przy tym do siebie rkami i biegajc z demonstracyjn brawur. Zostawiam im otwarte okna i drzwi, ale oni odgrywali widowiskowe oblenie ze snajperami i megafonami. Chcesz powiedzie, Sonmi, e spodziewaa si nalotu? Kiedy skoczyam pisa mj manifest, nastpnym etapem mogo by wycznie moje aresztowanie. Jak to? Nastpnym etapem czego? Teatralnego spektaklu, ktrego scenariusz powsta, gdy byam jeszcze usugujc w PapaSongu.

Zaraz, zaraz, zaraz... A to wszystko? Chcesz powiedzie, e cae twoje... wyznanie jest zoone z wydarze wczeniej rozpisanych na sceny? Gwne wydarzenia tak. Niektrzy zagrali w tym przedstawieniu niewiadomie i przez przypadek: na przykad, Boom-Sook i Xieni, ale wikszo aktorw to prowokatorzy. Hae-Joo Im i Czonek Rady Mephi byli nimi bez wtpienia. Nie zauwaye drobnych pkni?

Jakich? Wing~027 by tak samo stabilnym podniesionym jak ja; czy byam wic a tak wyjtkowa? Czy Unia naprawd ryzykowaaby bezpieczestwo swojej tajnej broni, wysyajc j na eskapad przez cay kraj? Czy zamordowanie fabrykanty Zizzi Hikaru przez Widzcego Kwon na wiszcym mocie nie podkrelao brutalnoci czystokrwistych w sposb zbyt dobitny; czy przypadkowy moment morderstwa nie by przypadkowy a za bardzo? No a Xi-Li, czystokrwisty chopak zabity tamtej nocy, kiedy ucieklicie z Taemosan? Przecie jego krew... to nie bya farba! Biedny idealista. By zbytecznym statyst w disneju Jednomylnoci. Ale... Unia? Uwaasz, e nawet Uni wymylono na potrzeby scenariusza? Nie: Unia istniaa przede mn, ale jej raisons dtre to nie wzniecanie rewolucji. Po pierwsze, przyciga spoecznych malkontentw, jak Xi-Li i trzyma ich tam, gdzie Jednomylno moe ich obserwowa; po drugie, Nea So Copros ma w niej uytecznego wroga, ktrego potrzebuje kade hierarchiczne pastwo dla zachowania spoecznej spjnoci. Nadal nie rozumiem, dlaczego Jednomylno miaaby zadawa sobie tyle trudu i organizowa t wyreyserowan awantur? eby doprowadzi do pokazowego procesu, Archiwisto! eby sprawi, e kady co do jednego czystokrwisty w Nea So Copros bdzie nieufny wobec kadego bez wyjtq fabrykanta i kadej fabrykanty. eby wymusi zgod na Ustaw o Ograniczeniu Wolnoci Fabrykantw, ktr przedstawiono Ducze. eby zdyskredytowa Abolicjonizm. Caa ta konspiracja bya oszaamiajcym sukcesem. Ale jeeli wiedziaa o tej konspiracji, dlaczego z nimi wsppracowaa? A dlaczego mczennik wsppracuje z judaszami? Widzi w dalszej perspektywie inny koniec historii.

A ty widzisz jaki? Deklaracje. Media zalay Nea So Copros moimi Katechizmami. Kady ucze w Nea So Copros zna dzi moje dwanacie blunierstw. Stranicy powtarzaj mi, e mwi si nawet o oglnopastwowym Dniu Czujnoci przeciw fabrykantom, ktrzy wykazuj symptomy rodem z Deklaracji. Moje idee zostay powielone w miliardach egzemplarzy. Ale co ma z tego wynikn? Jakie przysze rewolucje? Korpokracji, Jednomylnoci, Ministerstwu wiadectw, Ducze i Przewodniczcemu przytaczam ostrzeenie, jakiego Seneka udzieli Neronowi: choby nie wiem ilu nas zabi, nigdy nie zabijesz swojego nastpcy. Dwa ostatnie krtkie pytania. aujesz, e tak potoczyo si twoje ycie? Jak mog tego aowa? aowa mona wyborw bdnych, lecz dokonanych z wasnej woli; wolna wola nie odgrywa w mojej opowieci najmniejszej roli. Kochaa Hae-Joo Ima? Powiedz Przywdcy Narcyzmu, e bdzie musia w tej sprawie skonsultowa si z przyszymi historykami. Ju skoczyam opowie. Moesz wyczy srebrn antyfon, Archiwisto. Mam niewiele czasu i chc, ebycie spenili moje ostatnie yczenie.

Dobrze... jakie? Chc skorzysta z twojego sonego i kodw dostpu. Co yczysz sobie pobra? ycz sobie do koca obejrze film, ktry zaczam oglda, gdy przez jedn godzin w caym moim yciu czuam si szczliwa. Upiorna udrka Timothyego Cavendisha Panie Cavendish? Ju si obudzilimy? W z czarnej lukrecji wije si na kremowym tle i wyostrza w polu widzenia. Pitka. Pity listopada. Dlaczego tak mnie boli korze? To jaki dowcip? O mj Boe, wsadzili mi rurk w ptaka! Usiuj si uwolni, ale minie mnie ignoruj. Z butli w grze jaki pyn cieka do innej rurki. Potem do igy w moim ramieniu. A z igy cieka we mnie. Surowa twarz kobiety,

okolona wosami na pazia. Cmoknicie dezaprobaty. Mia pan szczcie, e gdy pan upad, by pan tutaj. Naprawd wielkie szczcie, panie Cavendish. Gdybymy pozwolili panu wasa si po wrzosowiskach, paski trup leaby teraz w jakim rowie! Cavendish, znajome nazwisko, Cavendish, kto to jest ten Cavendish? Gdzie ja jestem? Prbuj j zapyta, ale mog tylko piszcze, jak Malestwo Kangurzycy zrzucone z wiey katedry w Salisbury. Ogarnia mnie ciemno. Dziki Bogu.

Szstka. Szsty listopada. Ju si tu kiedy obudziem. Obrazek z krytym strzech wiejskim domkiem. Podpis po kornwalijsku, czy druidzku. Rurka, ktra siedziaa w ptaku, znikna. Co mierdzi. Co? Moje ydki s uniesione, a tyek wycierany szorstk, zimn, mokr cierk. Ekskrementy, ka, obrzydliwe, brudne, rozmazane... kupa. Usiadem na rurce z tym czym? Och. Nie. Jak to si stao? Prbuj walczy ze cierk, ale moje ciao tylko si trzsie. Ponury robot patrzy mi w oczy. Porzucona kochanka? Obawiam si, e za chwil mnie pocauje. Cierpi na niedobr witamin. Powinna je wicej warzyw i owocw, mierdzi jej z ust. Ale przynajmniej kontroluje swoje funkcje motoryczne. Przynajmniej potrafi skorzysta z toalety. nie, nie, nie, przybd i mnie wyzwl.

Mw, Pamici. Nie, ani sowa. Ruszam szyj. Allejuja. Timothy Langland Cavendish ma wadz w szyi i odzyska nazwisko. Sidmy listopada. Pamitam jakie wczoraj i widz jakie jutro. Czas, adna strzaa, aden bumerang, tylko akordeon. Odleyny. Ile dni ju tu le? Chyba spasuj. Ile lat ma Timothy Cavendish? Pidziesit? Szedziesit? Sto? Jak mona zapomnie wasny wiek? Panie Cavendish? Jaka twarz wynurza si nad botnist powierzchni. Ursula? Kobieta zaglda mi w twarz. Czy Ursula bya pask maonk, panie Cavendish? Nie ufaj jej. Nazywam si Judd. Mia pan wylew. Rozumie pan? Drobny wylew. Kiedy to si stao? prbowaem zapyta. A wyszo:

 Ee-dy-oe-a? Podpiewuje sobie. Dlatego mamy tu chwilowo may alarm. Ale niech si pan nie martwi. Dr Upward mwi, e robimy fantastyczne postpy. Nie pjdziemy do adnego strasznego szpitala! Wylew? Wylewny? Rzeka wylaa? Margo Roker miaa wylew. Margo Roker? Kim wy wszyscy jestecie? Pamici, ty stara szmato. Dedykuj powysze trio krtkich form wszystkim szczliwym Czytelnikom, ktrych umysy nigdy nie zostay zmienione w mielonk przez pkajce w mzgu naczynia krwionone. Skadanie Timothyego Cavendisha z powrotem do kupy byo tostojowsk prac edytorsk, nawet dla kogo, kto swego czasu skrci dziewi tomw Historii higieny jamy ustnej na Wyspie Wight do drobnych siedmiuset stron. Wspomnienia nie chciay do siebie pasowa, albo pasoway, ale klej nie trzyma. Nawet wiele miesicy pniej, skd mogem wiedzie, czy jaka powana cz mnie samego gdzie si nie zagubia? Mj wylew by stosunkowo agodny, to prawda, ale miesice, ktre po nim nastpiy, byy okresem najwikszych umartwie w moim yciu. Mwiem zgoa spastycznie. Nie miaem najmniejszej wadzy w rkach. Nie mogem nawet podetrze sobie tyka. Mj umys telepa si we mgle, lecz byem wiadom wasnej tpoty i mocno mnie ona zawstydzaa. Nie mogem zmusi si, eby zapyta lekarza czy siostr Sykes albo pani Judd: Kim pani jest?, Jak si pan nazywa?, Czy my si znamy?, Gdzie mnie std zabior?. Cay czas pytaem o pani Latham. Basta! Cavendishowi wiedzie si nie najlepiej, ale wcale z nim nie koniec. Kiedy na podstawie Upiornej Udrki Timothyego Cavendisha nakrc film, radz Panu, Drogi Reyserze, ktrego widz jako powanego, chodzcego w golfie Szweda imieniem Lars, aby wydarzenia owego listopada odda pan montaem pt. Bokser trenuje do wielkiej walki. Niezomny Cavendish bez mrugnicia okiem przyjmuje zastrzyki. Ciekawy wiata Cavendish odkrywa na nowo jzyk. Zdziczay Cavendish zostaje powtrnie udomowiony przez dr. Upwarda i siostr Sykes. Cavendish-John-Wayne chodzcy z balkonikiem (awansowaem do laski, ktrej nadal uywam. Weronika mwi, e upodabnia mnie do Lloyda-Georgea). Cavendish la Carl Sagan-popularyzator nauki, opowiadajcy historie z wntrza dmuchawca. Dopki Cavendisha znieczulaa amnezja, mg mwi, e jest do zadowolony. Teraz, Lars, tr w zowieszcz strun. Pierwszego dnia grudnia (pokazywali kalendarze adwentowe) wanie zaczy si Wiadomoci o szstej. Samodzielnie zjadem papk z banana ze skondensowanym mlekiem i nawet nie rozlaem na liniak. Obok nas przesza siostra Sykes i wszyscy pensjonariusze zamilkli, jak rozpiewane ptaki, gdy pada na nie cie jastrzbia. W jednej chwili pas cnoty na mojej pamici rozpi si i spad.

Raczej wolabym, eby si nie rozpina. Moi przyjaciele w Aurora House byli prostakami z uwidem starczym, ktrzy oszukiwali w scrabble z zadziwiajc niezdarnoci, i ktrzy byli dla mnie mili wycznie dlatego, e w Krlestwie Umierajcych osoba najbardziej Osabiona bya wspln lini Maginota przeciw Niezwycionej Fhrerin. Byem tu uwiziony przez mciwego brata ju od miesica, wic najwyraniej nie podjto adnych oglnokrajowych poszukiwa. Musiaem sam zaj si wasn ucieczk, ale jak miaem biec szybciej ni ogrodnik-mutant Withers? Jak miaem przechytrzy Sykes z Czarnej Laguny, skoro nie pamitaem nawet wasnego kodu pocztowego? Zgroza, zgroza. Papka z banana stana mi w gardle.

Ze zmysami ju w peni wadzy ogldaem grudniowe rytuay ludzi, przyrody i zwierzt. W pierwszym tygodniu grudnia staw pokry si lodem i kaczki lizgay si po nim zniesmaczone. Aurora House o poranku zamarza, a kipia wieczorami. Aseksualna salowa, imieniem Deirdre, przyczepiaa byszczc foli do oprawek arwek i co nie dziwi wcale jej przy tym nie razi prd. W wiaderku owinitym krepin pojawia si sztuczna choinka. Gwendolin Bendincks organizowaa zbiorowe klejenia papierowych acuchw, na ktre zombie tumnie przychodzili, a obydwie strony pozostaway cakowicie niewiadome ironii zawartej w tym obrazie. Kady z zombie gono domaga si, eby wanie on tego dnia mg otworzy okienko adwentowego kalendarza, ktrym to przywilejem Bendincks obdarzaa ich, niczym Krlowa rozdajca jamun ubogim w Wielki Czwartek: Drodzy pastwo, pani Birkin znalaza pyzatego bawanka, wspaniale, prawda? Suenie siostrze Sykes jako psy pasterskie byo dla niej i dla Warlocka-Williamsa metod przetrwania. Przywodzio mi to na myl Pogronych i ocalonych Primo Leviego. Dr Upward by matoem, na dodatek z Oskarem za arogancj. Peno ich w szkolnej i akademickiej administracji, wrd prawnikw i lekarzy. Odwiedza Aurora House dwa razy w tygodniu i jeli w wieku pidziesiciu piciu lat jego kariera zawodowa nie przebiegaa tak, jak mogoby sugerowa jego nazwisko[24], to tylko przez nas, przez cholerne przeszkody na drodze wszystkich Emisariuszy Uzdrawiania, przez chorych ludzi. Skreliem go jako potencjalnego sojusznika, kiedy tylko go zobaczyem. Rwnie nikt z obsugi podcierajcej pupki, ucierajcej papki i szorujcej wanny na p etatu nie zamierza naraa na szwank swojej wysokiej pozycji w hierachii, pomagajc w ucieczce jednemu z podopiecznych. Nie, utknem w Aurora House na dobre. Staem w miejscu, jak zegar bez wskazwek. Nasza cywilizacja bez sensu wypiewuje co chwila Melodi Wolnoci, ale tylko ci, ktrych wolnoci pozbawiono, maj cho cie przeczucia, czym ona tak naprawd jest. Kilka dni przed Narodzinami naszego Zbawiciela przyjechao minibusem stado bachorw z prywatnej szkoy, eby piewa koldy. Zombie piewali razem z nimi, mylc sowa i agonalnie rzc. Cay ten harmider tylko mnie stamtd wykurzy, nawet nie by zabawny.

Pokutykaem wok Aurora House w poszukiwaniu straconego wigoru, co p godziny czujc, e musz do WC. (Narzdy Wenus wszyscy dobrze znaj, ale, Bracia, organem Saturna jest pcherz). Zakapturzone wtpliwoci deptay mi po pitach. Dlaczego Denholme paci moim oprawcom ostatnie srebrniki, by ubezwasnowolni mnie jak dziecko? Czyby Georgette, ktrej na staro puciy zwieracze dyskrecji, opowiedziaa mojemu bratu o naszym krtkim zjedzie z autostrady wiernoci przed tak wielu laty? Czy puapka, w ktr wpadem, to zemsta rogacza?

Matka zwyka mwi, e uciec mona tylko do nastpnej ksiki. No wic nie, Mamusiu, nie cakiem. Twoje ulubione sagi o pucybutach, milionerach i zamanych sercach, du czcionk, sabiutko chroniy ci przed nieszczciami, miotanymi w twoj stron jak pieczki tenisowe z wyrzutni ycia. Prawda, e sabo? Ale owszem, Mamo, masz poniekd racj. Ksiki nie daj prawdziwej ucieczki, ale mog powstrzyma umys, zanim sam siebie rozdrapie do krwi. Bg mi wiadkiem, e mgbym zrezygnowa ze wszystkiego, co byo w Aurora House do roboty, oprcz czytania. Dzie po moim cudownym ozdrowieniu wziem Okresy ptrwania i, o bogowie, zaczem si zastanawia, czy Hilary V. Hush czasem jednak nie napisaa cakiem przyzwoitego thrillera. Oczyma wyobrani ujrzaem Pierwsz Zagadk Luisy Rey w stylowym czarnym wydaniu ze zotym toczeniem, sprzedawan przy kasach w Tesco; potem Drug Zagadk, potem Trzeci. Krlowa Gwen (dolin Bendincks) daa mi zatemperowany owek 2B w nagrod za nachalne pochlebstwa (misjonarzami bardzo atwo manipulowa, gdy zobacz w tobie potencjalnego nawrconego) i zabraem si do redagowania Okresw od deski do deski. Jedn czy dwie rzeczy trzeba bdzie wyrzuci: na przykad, e Luisa Rey to kolejne wcielenie jakiego Roberta Frobishera. Zdecydowanie za bardzo hipisowsko-punowo-mistyczne. (Ja te mam znami pod lew pach, ale adna kochanka nigdy nie porwnaa go do komety. Georgette nazywaa je bobkiem). Oglnie jednak stwierdziem, e thriller z serii idealistka kontra za korporacja ma potencja. (Duch sir Feliksa Fincha zawodzi teraz: Ale to ju byo setki razy!, jakby od czasw Arystotelesa do Andrew Droida-Webbera czego jeszcze nie byo setki tysicy razy! Jakby w Sztuce chodzio o Co, a nie o Jak!) Moja praca redaktorska nad Okresami ptrwania utkna w martwym punkcie przez naturaln przeszkod gdy Luis Rey zepchnito z mostu, w rkopisie akurat skoczyy si kartki. Rwaem sobie wosy z gowy i waliem si pici. Czy druga cz w ogle istniaa? Czy bya gdzie upchnita w pudeku po butach w mieszkaniu Hilary V. na Manhattanie? A moe cigle rosa w jej twrczym onie? Po raz dwudziesty przeczesaem tajne zakamarki walizki w poszukiwaniu listu od Hilary, ale wychodzio na to, e zostawiem go w biurze na Haymarket. Inne zdobycze literackie byy chude. Wedug Warlocka-Williamsa, Aurora House szczyci si kiedy skromn bibliotek, ale teraz leaa w niej naftalina. (Po prostu trelewizja mwi zwykym ludziom znacznie wicej o yciu). Do znalezienia owej biblioteki potrzebowaem grniczego hemu i oskarda. Bya na samym kocu lepego korytarzyka, zastawionego zbiorem pamitkowych tablic z I wojny wiatowej, z napisem Ich pami trwa wiecznie. Warstwa kurzu bya wyrana gruba i rwna. Jedna pka ze starymi numerami magazynu This England, kilkanacie westernw Zanea Greya (du czcionk), ksika kucharska pod tytuem Dla mnie bez misa! Oprcz tego zostao tylko Na Zachodzie bez zmian (ktremu na rogach stron dawno temu jaki peen fantazji ucze dorysowa okienka z kreskwkowym czowieczkiem masturbujcym si wasnym nosem gdzie s dzisiaj

wczorajsi geniusze?) oraz Jaguary przestworzy, opowie o pilotach helikopterw, pira najwybitniejszego amerykaskiego autora thrillerw militarnych (przypadkiem wiem jednak, e napisa j dla niego kto z jego sztabu nie bd wymienia nazwisk z obawy przed pozwem) i szczerze mwic, z innymi rzeczami mona byo sobie da spokj. Zabraem wszystko. Dla wygodniaego nawet obierki po ziemniakach to haute cuisine.

Ernie Blacksmith i Veronico Costello, zapraszam na scen, wasz czas wanie nadszed. Moja znajomo z Erniem nie bya bezkolizyjna lecz gdyby nie ci wspdysydenci, siostra Sykes do dzi szprycowaaby mnie lekami po czoo. Pewnego pochmurnego popoudnia, kiedy zombie odbywali prb Wielkiego Snu, personel mia zebranie, a jedynym dwikiem przerywajcym drzemk w Aurora House byy zawody wrestlingu WWF, gdzie Fat Mister Dalloway walczy z Headhunterem, zauwayem, e czyja niedbaa rka zostawia frontowe drzwi otwarte na ocie. Wykradem si na rekonesans, uzbrojony w kamstewko o zawrotach gowy i wieym powietrzu. Od zimna pierzchy mi usta i cay si trzsem! Rekonwalescencja pozbawia mnie podskrnej warstwy tuszczu; postura skurczya mi si od quasi-Falstaffa do Jana z Gandawy. Pierwszy raz odwayem si wyj na zewntrz od czasu wylewu sze, czy siedem tygodni temu. Okryem tereny Aurora House i odkryem ruiny starego budynku. Potem, przedzierajc si przez zaniedbane zarola, dotarem do okalajcego ca posiado muru z cegie, eby sprawdzi, czy nie ma w nim dziur bd wyomw. Po nylonowej lince wspiby si na mur komandos, ale nie chodzca o lasce ofiara wylewu. Wok mnie erodoway i tworzyy si na wietrze formacje szeleszczcych jak papier lici. Doszedem do okazaej elaznej bramy, otwieranej i zamykanej przez pneumatyczno-elektroniczny super-duper gadet. Cholera, mieli nawet kamer i bramofon do rozmw w obie strony! Wyobraziem sobie siostr Sykes, jak chwali si dzieciom (o may wos nie napisaem rodzicom) przyszych pensjonariuszy, e wszyscy mog tu spa bezpiecznie dziki owym doskonaym zdobyczom najnowszej technologii, co oczywicie miao znaczy Zapacie nam na czas, a nie usyszycie od tatusia ani sowa. Widok nie zapowiada niczego dobrego. Hull leao na poudnie. Kady smarkacz doszedby tu w p dnia bocznymi drkami wzdu supw telegraficznych. Ale tylko zbkani wczasowicze mogliby kiedykolwiek przekroczy bram instytutu. Gdy wracaem podjazdem, usyszaem pisk opon i wcieke trbienie ognicie czerwonego range rovera. Ustpiem z drogi. Za kierownic siedzia byczek odziany w srebrn ortalionow kurtk, ulubiony model wyudzaczy funduszy na wyprawy okoobiegunowe. Range rover z chrzstem zatrzyma si na wirze przy schodach wejciowych, a kierowca uda si do recepcji, kroczc dumnie jak as przestworzy z Jaguarw. Idc w stron gwnego wejcia, przeszedem obok kotowni. Wysuna si z niej gowa Erniego Blacksmitha: Kielonka wody ognistej? Nie trzeba mnie byo dwa razy prosi. W kotowni mierdziao nawozem, ale byo ciepo od wglowego paleniska pod kotem. Na worku z wglem, gaworzc z zadowoleniem jak mae dziecko, usadowi si wieloletni pensjonariusz i maskotka Aurory, pan Meeks. Ernie Blacksmith nalea do tych cichych osb, ktre zauwaa si dopiero za drugim razem. Bystry Szkot dotrzymywa towarzystwa niejakiej Veronice Costello, ktra niegdy, jak gosia legenda, bya wacicielk najwspanialszego salonu z kapeluszami w historii Edynburga. Obydwoje

zachowywali si jak rezydenci obskurnego czechowowskiego hoteliku. Ernie i Veronica szanowali moje yczenie pozostania zgryliwym tetrykiem, a ja szanowaem ich postaw. Ernie wyj teraz z wiadra na wgiel butelk irlandzkiej whiskey. Chyba pana pokrcio, jeeli pan myli, e mona si std wydosta bez helikoptera. Nie byo powodu, eby si zdradza z czymkolwiek. Ja? Wielki Mot Erniego rozbi mj blef w drobny mak. Prosz usi na awce powiedzia, umiechajc si porozumiewawczo. Usiadem. Przytulnie tu. Kiedy byem dyplomowanym palaczem. Tutaj usugi wiadcz za darmo, wic kierownictwo przymyka oko na moje drobne wybryki. Ernie nala dwie spore miarki do plastikowych kubkw. No to lu. Deszcz na Serengeti! Rozkwitay kaktusy, hasay lamparty! Skd pan to ma? Z handlarzem wglem mona si dogada. Powanie, niech pan uwaa. Withers wychodzi do bramy po drug poczt codziennie za pitnacie czwarta. Lepiej, eby pana nie zapa na planowaniu ucieczki. Chyba sporo pan wie. Byem te lusarzem, po wyjciu z wojska. Czowiek ma wtedy kontakt i z drobnymi przestpcami, i z ochron z obiema stronami prawa. Ja sam nigdy nie popeniem najmniejszego wykroczenia, zaznaczam, byem czysty jak za. Ale odkryem, e dobre trzy czwarte prb ucieczek z wizienia koczy si fiaskiem, bo wszystkie szare komrki popuka si w czoo zuywaj si na sam wielk ucieczk. Amatorzy opracowuj strategi, profesjonalici logistyk. Na przykad, taka elektryczna blokada na bramie mgbym j rozebra z zawizanymi oczami, gdybym musia, ale co z samochodem na zewntrz? Z fors? Z melin? Bez logistyki czowiek ley i kwiczy. Kwiczy w furgonetce Withersa pi minut wystarczy. Pan Meeks wyty swoj twarz gnoma i wyrzzi jedyne dwa zrozumiae sowa, jakie jeszcze zachoway si w jego umyle: No wanie! No wanie! Zanim zdoaem si poapa, czy Ernie Blacksmith ostrzega mnie, czy sondowa,

do kotowni wesza Veronica, w kapeluszu na gowie, ktrego pomienna czerwie roztopiaby ld. O mao co, a zgibym si w ukonie. Dzie dobry, pani Costello. Pan Cavendish, jake mio. Wybiera si pan za granic w taki zib? Bada teren odpowiedzia Ernie na polecenie komitetu ucieczkowego, w ktrym zasiada tylko on sam. Kiedy ju raz wprowadzili czowieka midzy Starych, wiat nie chce go z powrotem. Veronica usadowia si w rattanowym fotelu i poprawia kapelusz. My czyli kady po szedziesitce popeniamy dwa przestpstwa samym tylko istnieniem. Pierwsza zbrodnia to Powolno. Jedzimy za wolno, chodzimy za wolno, mwimy za wolno. wiat wejdzie w ukady z dyktatorami, zboczecami i baronami narkotykowymi wszelkiej maci, ale wolnego tempa nie zniesie nigdy. Nasze drugie przestpstwo polega na tym, e stanowimy memento mori dla kadego czowieka. wiat moe czu si bezpiecznie i trwa w naiwnym zaprzeczaniu tylko wtedy, kiedy znikamy mu z oczu. Rodzice Veroniki odsiedzieli doywocie w inteligencji doda Ernie z dum w gosie. Umiechna si czule. Przyjrzyjcie si tylko tym, ktrzy przychodz tu w godzinach odwiedzin! Potrzebuj potem kuracji antywstrzsowej. Z jakiego innego powodu wygaszaliby, e Wiek to kwestia umysu, nie metryki? Kogo chc oszuka? Nie nas siebie samych! Ernie podsumowa: My, ludzie starzy, odgrywamy rol wspczesnych trdowatych. Taka jest prawda. Zaprotestowaem: Nie jestem adnym wyrzutkiem spoecznym! Mam wasne wydawnictwo i musz wrci do pracy. Wiem, e mi nie uwierzycie, ale ja jestem tu uwiziony wbrew wasnej woli. Ernie i Veronica wymienili spojrzenia w swym sekretnym jzyku. Jest pan wydawc? Czy by pan? Jestem. Mam biuro na Haymarket. To w takim razie zapyta rozsdnie Ernie co pan tutaj robi? Oto byo pytanie. Swoj do nieprawdopodobn histori zrelacjonowaem im a do chwili obecnej. Ernie i Veronica suchali, tak jak suchaj zdrowi na rozumie, uwani doroli. Pan Meeks drzema. Dotarem do pierwszego wylewu, kiedy przerway mi czyje

wrzaski na dworze. Uznaem, e jaki zombie dosta ataku, ale gdy zerknem przez szpar, zobaczyem, jak kierowca ognistego range rovera krzyczy do kogo przez telefon komrkowy. Po co sobie zawraca gow?! Jego mina wyraaa skrajn rezygnacj. Ona kompletnie odjechaa. Myli, e jest rok tysic dziewiset szedziesity szsty!... Nie, nie udaje! Laaby w majtki tylko dla jaj?... Nie, nie poznaa mnie. Mylaa, e jestem jej pierwszym mem. Mwia, e nie ma adnych synw... Dobrze, wedug ciebie to kompleks Edypa... Tak, opisaem jeszcze raz. Trzy razy... Tak, w szczegach. Sama przyjed, skoro uwaasz, e poradzisz sobie lepiej... No, ja j te niewiele cae ycie obchodziem. Ale we jakie perfumy... Nie, dla siebie. Od niej strasznie mierdzi... A czym moe od niej mierdzie?... Oczywicie, e myj, ale czasem nie nadaj, to... wycieka cay czas. Wsiad do range rovera i z rykiem silnika odjecha w stron bramy. Przyszo mi nagle na myl, eby rzuci si za nim i przelecie przez bram, nim zamknie si z powrotem, ale potem przypomniaem sobie, ile mam lat. Poza tym, i tak zobaczyliby mnie w kamerze i Withers sprowadziby mnie do Aurory, zanim zdybym zatrzyma jak okazj. Syn pani Hotchkiss powiedziaa Veronica. Ona bya taka kochana, ale jej syn, o nie. Nikomu nie udaje si przej poowy koncesji na hamburgery w Leeds i Sheffield dlatego, e jest kochany. Portfel mu si nie domyka. Mini-Denholme. No, ale przynajmniej j odwiedza. A wiesz dlaczego? Przebiegy bysk w oku rozwietli twarz starszej pani. Kiedy pani Hotchkiss zwietrzya, e on chce przewie j do Aurora House, schowaa wszyciutekie rodzinne kosztownoci do pudeka po butach i gdzie je zakopaa. A teraz nie pamita, gdzie, albo pamita, ale nie chce powiedzie. Ernie rozdzieli midzy nas ostatnie krople whiskey. Wkurza mnie u niego, e zostawia kluczyki w stacyjce. Za kadym razem. Na zewntrz, w normalnym wiecie, nigdy by tego nie robi. Ale my jestemy tak niedoni, tak nieszkodliwi, e nawet nie bdzie sobie zawraca gowy ostronoci, kiedy tu przyjeda. Oceniem, e nie wypada pyta Erniego, dlaczego zauway taki drobiazg. Z pewnoci przez cae ycie nigdy nie powiedzia ani jednego zbdnego sowa.

Wizyty w kotowni skadaem codziennie. Na dostawach whiskey nie zawsze mona byo polega, czego nie mogem powiedzie o towarzystwie. Pan Meeks by dla nich tym, czym czarny labrador dla wieloletniego maestwa, kiedy dzieci wyfruny ju z gniazda. Ernie zabawia nas gorzkimi refleksjami na temat wasnego ycia i obserwacjami folkloru w Aurora House, ale jego de facto maonka potrafia konwersowa na kady temat pod socem. Veronica miaa w swoim posiadaniu obszern kolekcj zdj z autografami osb o nie do koca

gwiazdorskim statusie. Bya wystarczajco oczytana, by doceni mj literacki dowcip, lecz nie do dobrze, by zna jego rda. Zawsze lubiem takie kobiety. Mogem jej na przykad mwi: Najbardziej osobliw rnic midzy szczciem i radoci jest to, e szczcie jest stae, a rado pynna, i w jej nieznajomoci J.D. Salingera czuem si bezpiecznie byskotliwy, czarujcy i tak mody. Wyczuwaem, e Ernie obserwowa moje popisy, ale co tam? mylaem. Czowiek moe sobie poflirtowa. Veronica i Ernie naleeli do ludzi, ktrzy zawsze umiej przetrwa. Ostrzegli mnie przed niebezpieczestwami Aurora House: przed tym, jak smrd moczu i lizolu, Marsze Szurania Zombiech, pastwienie si Sykes, czy serwowane posiki redefiniuj pojcie normalnoci. Jak mawiaa Veronica, kiedy jak tyrani przyjmie si za normalno, tyrania odnosi druzgocce zwycistwo. Dziki niej moje pomysy znowu nabray wigoru. Wyciem sobie wosy w nosie i poyczyem od Erniego past do butw. Czy codziennie buty, mawia mj ojczulek, a nigdy nie bdziesz gorszy od innych. Gdy o tym myl, sdz, e Ernie tolerowa moje pozy, bo wiedzia, e Veronica po prostu wprawiaa mnie w dobry humor. Ernie w yciu nie przeczyta nawet jednego dziea literatury piknej Zawsze wolaem radio ale za kadym razem, gdy widziaem, z jakim namaszczeniem uruchamia wiktoriaski system kotw, czuem, e to ja jestem pytki. To prawda, od czytania zbyt wielu powieci czowiek lepnie.

Swj pierwszy plan ucieczki obmyliem sobie zupenie sam. By tak prosty, e trudno go nazywa planem. Wymaga tylko woli i odrobiny odwagi, a nie mzgu stratega. Nocny telefon z biura siostry Sykes i nagranie SOS na sekretark w Cavendish Publishing, do pani Latham, ktrej siostrzeniec-kibol jedzi wielkim fordem capri. Przyjedaj do Aurora House; po pogrkach i protestach wsiadam do samochodu; odjedamy. To wszystko. W nocy 15 grudnia (tak mi si wydaje) obudziem si nad ranem, woyem szlafrok i wymknem si na pogrony w mroku korytarz (mj pokj zostawiano otwarty, odkd zaczem udawa gboki sen). Nic nie byo sycha oprcz chrapania i odgosw rur. Pomylaem o Luisie Rey, powoanej do ycia przez Hilary V. Hush jak skrada si wok Swannekke B. (Prosz, jak mj mzg ju pracowa). Recepcja wygldaa na pust, ale przeczogaem si po ziemi wzdu kontuaru, jak komandos, a potem znowu podniosem si do pionu spory wyczyn. W gabinecie Sykes wiato byo zgaszone. Sprbowaem nacisn klamk i owszem, poddaa si. Wlizgnem si do rodka. Przez szczelin wpadao tylko tyle wiata, eby zorientowa si w mroku. Podniosem suchawk i wybraem numer Cavendish Publishing. Nie poczyem si z automatyczn sekretark. Poczenie nie moe zosta zrealizowane. Prosz si rozczy, sprawdzi numer i sprbowa ponownie. Rozpacz. Baem si najgorszego: e Hogginsowie pucili mi biuro z dymem i nawet telefony si stopiy. Sprbowaem jeszcze raz nic. Jedyny inny numer, jaki mogem odtworzy w gowie, by moj drug i ostatni desk ratunku. Po piciu czy szeciu penych napicia

dzwonkach, Georgette, moja szwagierka, odebraa gosem sodkiego kociaka i ju wiedziaem, o mj Boe, wiedziaem wszystko. Ju bardzo pno, Aston. Georgette, to ja, Timmy. Moesz poprosi Dennyego? Aston? No co ty? To nie Aston, Georgette! Mwi Timmy! To popro z powrotem Astona. Nie znam adnego Astona! Posuchaj, musisz da mi Dennyego. Denny nie moe w tej chwili podej do telefonu. Georgette zawsze bya lekko szurnita, ale teraz mwia jak z innej galaktyki. Jeste pijana? Pijam tylko w dobrych winiarniach, z dobr piwniczk. Nie znosz pubw. Nie, posuchaj, mwi Timmy, twj szwagier! Musz porozmawia z Delholmeem. Rzeczywicie masz gos podobny do Timmyego. Timmy? To ty? Tak, Georgette, to ja i jeli... Dziwne, e nie przyjechae na pogrzeb wasnego brata. Caa rodzina tak uwaa. Podoga zawirowaa. Sucham? Wiedzielimy, e co tam wisi nad tob, ale mimo wszystko... Poczuem, jak nogi uginaj si pode mn. Georgette, powiedziaa przed chwil, e Denny nie yje. Naprawd? Nie pomylia czego? Oczywicie, e nie! Mylisz, e jestem szurnita? Powtrz raz jeszcze. Gos mi si ama. Czy... Denny... nie yje? Mylisz, e wymyliabym sobie co takiego?

Fotel siostry Sykes zdradziecko zaskrzypia, jak krzeso tortur. Jak to moliwe? Chryste, jak to si stao? Kim pan jest? Jest rodek nocy! Kto mwi? Aston, to ty? Poczuem ciskanie w gardle. Mwi Timmy. A ty gdzie si ukrywasz? Po jakich norach? Georgette, jak Denny... odszed? ciskanie w gardle chwycio jeszcze mocniej. Karmi swojego ukochanego karpia. Smarowaam na kolacj krakersy pasztetem z kaczki. Kiedy poszam zawoa Dennyego, pywa w stawie na brzuchu, z twarz w wodzie. Mg ju tak pywa dzie czy dwa. Nigdy nie byam jego niak, sam dobrze wiesz. Dixie mwi mu, eby ograniczy sl, w jego rodzinie wylewy zdarzaj si czsto. Dobrze, przesta ju wisie na telefonie i daj Astona. Kto tam teraz jest? Z tob? Tylko Denny. Przecie Denny nie yje! Wiem! Pywa w stawie ju kilka tygodni. Jak mam go stamtd wycign? Suchaj, Timmy, bd tak miy, przywie mi jaki kosz delikatesw z Fortnum and Masons, dobrze? Zjadam wszystkie krakersy, a drozdy zjady reszt okruszkw. Wic nie mam co je, zosta tylko pokarm dla ryb i sos cumberland. Aston nie dzwoni odkd poyczy zbiory sztuki Dennyego, eby pokaza znajomemu rzeczoznawcy, a to ju byo... kilka dni temu, nawet tygodni. Gazownia wyczya mi gaz i... Moje oczy olepi snop wiata. Drzwi wypeniy si Withersem. To znowu ty? Nie wytrzymaem. Mj brat umar! Nie yje, rozumiesz? Umar mi brat! Jego ona wariuje i nie wie, co robi! To wyjtkowa sytuacja rodzinna! Jeeli masz w sobie cho krzt chrzecijaskiego wspczucia, pom mi opanowa ten dopust! Drogi Czytelniku, Withers widzia jedynie pensjonariusza w histerii, ktry wykonuje niedorzeczne telefony po pnocy. Nog odsun z drogi krzeso. Wykrzyczaem do telefonu:

 Georgette, suchaj, jestem wiziony w jakim piekielnym domu wariatw, nazywa si Aurora House w Hull, zapamitasz?! Aurora House w Hull! Sprowad tu kogo i ratuj mn... Olbrzymi paluch mnie rozczy. Paznokie by obtuczony i kwit pod nim siniak.

Przy niadaniu siostra Sykes walna w gong, ogaszajc rozpoczcie dziaa wojennych. Przyjaciele, przyjlimy na nasze ono zodzieja. Zgromadzeni zombie ucichli. Jeden z nich, pomarszczony jak suchy orzech, uderzy yk. Arabowie wiedz, co z takimi robi, siostro! W takiej Arabii Saudyjskiej nikt nic nie podkrada! Przychodzi pitek po poudniu, parking przed meczetem, ciach! Nie? Znalazo si wrd nas jedno zgnie jabko. Przysigam, wrcio chopice gimnazjum w Gresham, raz jeszcze po szedziesiciu latach. Te same patki niadaniowe, rozmikajce w takiej samej miseczce mleka. Cavendish! Gos siostry Sykes wibrowa, jak z plastikowego gwizdka. Niech pan wstanie! Gowy wszystkich pywych kandydatw do sekcji zwok, w zatchych garniturach i bezbarwnych bluzkach, odwrciy si w moj stron. Jeli odpowiedziabym jak ofiara, przypiecztowabym wyrok na siebie. Jako mnie to nie wzruszao. Ca noc nie zmruyem oka. Denny nie y. Pewnie ju sam sta si karpiem. Na mio bosk, kobieto, przesta robi z igy widy. Klejnoty Korony nadal bezpiecznie spoczywaj w Tower! Zadzwoniem tylko w jedno miejsce. Gdyby w Aurora House bya kawiarenka internetowa, chtnie wysabym e-mail! Nie chciaem nikogo budzi, wic wpadem na pomys, eby samemu skorzysta z telefonu. Najmocniej przepraszam. Zapac rachunek. O, bez wtpienia pan zapaci. Prosz pastwa, co robimy ze Zgniymi Jabkami? Gwendolin Bendincks wstaa i wskazaa na mnie palcem. Haba! Warlock-Williams powtrzy ten sam gest.

 Haba! Jeden po drugim doczali do nich ci zombie, ktrzy umysowo nadali za rozwojem wydarze. Haba! Haba! Haba! Pan Meeks dyrygowa chrem, jak Herbert von Karajan. Nalaem sobie herbaty, ale drewniana linijka wytrcia mi filiank z rk. Siostra Sykes strzelaa elektrycznymi iskrami. Niech si pan nie way patrze w inn stron, gdy odbywa si nad panem sd! Chr zmar mierci naturaln, oprcz jednego czy dwch maruderw. Kostki palcw mnie wierzbiy. Gniew i bl pomogy mi w skupieniu myli, jak w zazen kij do bicia. Wtpi, czy pan Withers pani powiedzia, lecz okazao si, e zmar mj brat, Denholme. Nie yje, trup. Niech pani do niego zadzwoni, jeli mi pani nie wierzy. Wrcz bagam, eby pani tam zadzwonia. Moja szwagierka jest kobiet sabego zdrowia i potrzebuje pomocy przy organizowaniu pogrzebu. Skd mg pan wiedzie, e paski brat zmar, dopki nie wama si pan do mojego biura? Umiejtny podwjny nelson. Zainspirowa mnie krucyfiks, ktry obracaa w palcach. Wiedziaem od witego Piotra. Na jej czole wyrs surowy mars. Co od witego Piotra? Powiedzia mi we nie, e Denholme niedawno przeszed na ono Abrahama. Zadzwo do jego ony, mwi, potrzebuje pomocy. Powiedziaem mu, e w Aurora House nie wolno korzysta z telefonu, lecz wity Piotr zapewni mnie, e siostra Sykes jest pobon katoliczk, ktra nie bdzie szydzi z moich wyjanie. La Duca powstrzymana. Brednie poskutkoway. (Poznaj wroga swego bije na gow Poznaj siebie samego). Sykes dokonywaa w myli przegldu opcji: miaem nieszkodliwe urojenia; byem niebezpiecznym dewiantem; wyznawc doktryny Realpolitik; wizjonerem od witego Piotra? Nasze reguy w Aurora House su dobru wszystkich pensjonariuszy. Czas umocni zdobyte pozycje.

 To bez wtpienia szczera prawda. Porozmawiam o tym z naszym Panem. A do tego czasu zwrcia si do jadalni pan Cavendish ma dozr. Nie pucilimy w niepami tego, co si stao.

Po moim skromnym zwycistwie stawiaem w salonie pasjansa (jedynie karty byy cierpliwe, mnie ta cnota omijaa), co nie zdarzyo mi si od feralnego miesica miodowego z Madame Ex w Tintagel. (Straszna dziura. Same walce si domy komunalne i sklepy z kadzidekami). Po raz pierwszy w yciu wada stawiania pasjansa staa si dla mnie oczywista: wynik zostaje ustalony nie w czasie samej gry, lecz podczas tasowania kart, jeszcze przed jej rozpoczciem. Przecie to kompletnie bez sensu. Celem pasjansa jest odwrcenie myli, skierowanie ich gdzie indziej. Gdzie indziej nie byo rowo. Denholme zmar ju jaki czas temu, a ja cigle tkwiem w Aurora House. Rozdaem sam sobie rozmylanie nad najgorszym ze scenariuszy, w ktrym Denholme na jednym ze swoich lewych kont da stae zlecenie na opacanie mojego pobytu w Aurora House, z dobrego serca, lub ze zjadliwie zej woli. Denholme umiera. Moja ucieczka przed Hogginsami jest objta klauzul poufnoci, wic nikt nie wie, e tu jestem. Stae zlecenie przeywa swego stwrc. Pani Latham mwi policji, e ostatnio widziano mnie, jak udawaem si do lichwiarza. ledczy Plod domniemywa, e lichwiarz, moja ostatnia deska ratunku, odmwi mi, wic wsiadem w Eurostar i uciekem z kraju. I tak oto pi tygodni pniej nikt mnie nie szuka, nawet Hogginsowie. Do mojego stou podeszli Ernie i Veronica. Ernie by w zym humorze. Teraz telefon bdzie zamykany na noc. Czarn dziesitk na czerwonego waleta doradzia Veronica. Nie przejmuj si, Ernie. Ernie nie zwraca na ni uwagi. Sykes bdzie teraz szukaa okazji, eby ci linczowa. A co moe zrobi? Pozbawi mnie patkw niadaniowych? Naszprycuje ci jedzenie lekami! Jak ostatnim razem. Jak to? Pamitasz, jak ostatnim razem jej si stawiae? Kiedy?

 Wtedy, kiedy dostae jake wygodnego dla niej wylewu. Chcesz powiedzie, e mj wylew zosta... sztucznie wywoany? Ernie zrobi do granic irytujc min, mwic Pobudka!. Eee, gadanie! Mj ojciec zmar na wylew, mj brat prawdopodobnie te. Wydawaj drukiem swoje konfabulacje, jeli ju musisz, ale nie wcigaj w to mnie, ani Veroniki. Ernie spojrza gronie (Lars, przyciemnij wiata). No tak. Mylisz, e jeste taki sprytny i mdry, ale jeste tylko zwykym nadtym bcwaem z poudnia. -, buk przez bibuk! Lepiej by nadtym bcwaem, cokolwiek to znaczy, ni nie mie jaj. Wiedziaem, e bd tego aowa. Nie mam jaj? Ja? Tylko powtrz. No, powtrz. Nie masz jaj. (Zoliwy Chochliku Perwersji! Dlaczego pozwalam ci za mnie mwi?). Myl, e za murami tego wizienia zrezygnowae z prawdziwego wiata. Poddae si, bo si go boisz. Kiedy zobaczysz, e kto inny ucieka, gupio ci bdzie przyzna si, e gustujesz w oach mierci. Dlatego teraz robisz mi scen. W Erniem zabuzowa ywszy pomie. Nie masz prawa osdza, gdzie si w yciu zatrzymuj, Timothy Cavendish. (Szkoci potrafi zmieni kade porzdne nazwisko w strza ze ba). Ty nie daby rady uciec z wikszej kwiaciarni! Jeeli masz jaki plan, bez adnych sabych punktw, prosz, zamieniam si w such. Veronica usiowaa mediowa. Chopcy! W Erniem zawrzaa krew. Sabym punktem planu moe by bawan, ktry bdzie go realizowa. wite sowa, sama mdro. Mj sarkazm brzydzi mnie samego. W Szkocji musisz uchodzi za geniusza. Nie, w Szkocji geniuszem jest Anglik, ktry da si przez przypadek zamkn w domu starcw. Veronica zebraa porozrzucane karty.

 A znacie pasjansa zegarowego? Trzeba dodawa karty do pitnastu. Idziemy, Veronica wycedzi Ernie. Nie warknem i wstaem, chcc dla wasnego dobra unikn tego, by Veronica musiaa dokonywa midzy nami wyboru. Ja wychodz. Przyrzekem sobie nie pj ani razu do kotowni, a zoy przeprosiny. Nie poszedem wic ani tego popoudnia, ani nastpnego, ani jeszcze nastpnego.

Ernie odwraca przede mn gow przez cay tydzie Boego Narodzenia. Veronica, przechodzc koo mnie, rzucaa przepraszajce umiechy, ale byo jasne, wobec kogo jest lojalna. Patrzc z perspektywy czasu, nie mog wyj ze zdumienia. Gdzie ja miaem gow? Ryzykowa strat jedynych przyjaci przez gupie nabzdyczenie?! Zawsze miaem wielki talent do dsw, co wiele tumaczy. Ci, ktrzy si bocz, upajaj si samotnymi fantazjami. Fantazjami o Chelsea Hotel na Washington Square, o tym, e pukam do pewnych drzwi. Drzwi si otwieraj, a panna Hilary V. Hush bardzo si cieszy, e mnie widzi, jej nocna koszulka jest luna, ona tak niewinna, jak Kylie Minogue, a jednoczenie ma w sobie wilczyc, jak pani Robinson. Przyleciaem na drugi koniec wiata, eby ci odnale mwi. Nalewa whisky z minibaru. Dobr. Delikatn. Dojrza. Niegrzeczna samica husky zaciga mnie na rozesane ko, gdzie szukam krynicy wiecznej modoci. Okresy ptrwania, cz II, le na pce nad kiem. Unoszc si w postorgazmicznym Morzu Martwym, czytam rkopis, a Hilary w tym czasie bierze prysznic. Druga cz jest jeszcze lepsza ni pierwsza, lecz Mistrz uczy teraz Akolitk, jak ksik zmieni w dzieo doskonae. Hilary dedykuje mi powie, wygrywa Pulitzera i w swojej przemowie podczas gali wrczania nagrd wyznaje, e wszystko zawdzicza swojemu agentowi, przyjacielowi i pod wieloma wzgldami ojcu. Sodycz fantazji. Rak. Nie lekarstwo.

Wigilia w Aurora House bya daniem ledwie ciepym. Wyszedem przej si do bramy (przywilej wywalczony w drodze barteru w gabinecie Gwendolin Bendincks), aby zerkn na wiat na zewntrz. Chwyciem domi elazn bram i wyjrzaem przez prty. (Ironia kadru, Lars. Casablanca). Wzrokiem ogarniaem torfowiska, zatrzymaem spojrzenie na jakim kurhanie, na opuszczonej zagrodzie dla owiec, spojrzaem wyej, by obj wzrokiem normaski kociek, poddajcy si ju ywioom druidw, przeniosem wzrok na elektrowni, przeleciaem spojrzeniem atramentowe Morze Dunw do mostu Humber[25], nad pofadowanymi polami wyledziem wojskowy samolot. Biedna Anglia, zbyt wiele historii na kilometr kwadratowy. Lata zawijaj si i wrastaj w ni z powrotem, jak paznokcie u ng. Obserwowaa mnie kamera przemysowa. Bya nieskoczenie cierpliwa. Rozwaaem zaprzestanie dsw na Erniego Blacksmitha, choby po to, by usysze ludzkie Wesoych wit od Veroniki.

Nie. Pieprzy ich oboje. Pastorze Preston! W jednym rku trzyma sherry, a ja w drug wtykaem mu witeczne wypieki. Stalimy za choink, gdzie wiateka rowiy nam cer. Chciabym bardzo prosi pana o pewn drobn przysug. O c to, panie Cavendish? Nie by wikarym z serialu komediowego, nie. Pastor Preston robi Karier w Klerze i by jak dwie krople wody podobny do uciekajcego przed podatkami ramiarza z Walii, z ktrym skrzyowaem niegdy szpady w Hereford, ale to inna historia. Chciabym, pastorze, eby w moim imieniu wrzuci pan do skrzynki kartk witeczn. Tylko tyle? Na pewno zajmie si tym siostra Sykes, jeli tylko j pan poprosi. Zatem wiedma ju go uprzedzia. Z siostr Sykes nie zawsze mamy zgodne pogldy, jeli chodzi o kontakty ze wiatem zewntrznym. Boe Narodzenie to czas budowania mostw. Boe Narodzenie to czas niebudzenia licha, pastorze. Tak bardzo chciabym, eby moja siostra wiedziaa, e o niej myl przy Narodzinach Paskich. Siostra Sykes wspomniaa by moe o mierci mojego szwagra? Tak, bardzo przykre. Czyli wiedzia o sprawie ze witym Piotrem. Wyrazy wspczucia. Wyjem kartk z kieszeni marynarki. Zaadresowaem do Opiekunki, bd mia pewno, e wtedy gwiazdkowe yczenia do niej dotr. Nie jest cakiem popukaem si w czoo tutaj... Przykro mwi. To jak, mog wsun pastorowi do kieszeni sutanny? Zrobi unik ciaem, ale przyparem go ju do muru. To prawdziwe bogosawiestwo, pastorze, mie przyjaci, ktrym mona zaufa. Dzikuj, dzikuj z caego serca. Proste, skuteczne, nienachalne. Szczwany lisie, T.C. Najdalej w Nowy Rok Aurora House obudzi si i odkryje, e znikne jak Zorro.

Urszula zaprasza mnie do garderoby. Nie postarzae si ani o jeden dzie, Timmy. Ani ty, ani twj wielki w!. Jej powe futerko ociera si o moj latarni i kule na mole, wielkie, jak z Opowieci z Narnii... ale wtedy, jak zawsze, obudziem si z obrzmiaym czonkiem, rwnie mi potrzebnym i podobnie uytecznym, jak obrzmiay wyrostek robaczkowy. Godzina szsta. System ogrzewania komponowa dziea w stylu Johna Cagea. Odmroone palce u ng bolenie mnie pieky. Pomylaem o wszystkich minionych witach Boego Narodzenia. O wiele wicej ich mino, ni byo jeszcze przede mn. Ile porankw bd jeszcze musia wycierpie? Odwagi, T. C! Czerwoniutki pocig pocztowy wanie wiezie twj list na poudnie do ukochanego Londynu. Granat rozpryskowy w kopercie wybuchnie, a sia ekslpozji zaalarmuje policj, opiek spoeczn i pani Latham pod starym adresem przy Haymarket. Wydostaniesz si std migiem. Wyobrania podsuwa mi wszystkie spnione prezenty gwiazdkowe, ktrymi bd witowa swoje uwolnienie. Cygara, dobra, dostaa whisky, flircik z jak rozkoszn panienk, minuta rozmowy dziewidziesit pensw. A waciwie dlaczego nie pj dalej? Meczyk rewanowy w Tajlandii z Guy-the-Guyem i kapitanem Viagr? Nad kominkiem zauwayem wiszc powycigan poczoch. Nie byo jej tam, kiedy zgasiem wiato. Kto mg si tu zakra, eby mnie nie budzi? Ernie, proponujc witeczny pokj? A kt inny? Stary, kochany, Ernie! Radonie dygoczc we flanelowej piamie, zdjem poczoch znad kominka i zaniosem z powrotem do ka. Bya bardzo lekka. Wywrciem j na drug stron i wypada z niej nieyca strzpkw podartego papieru. Mj charakter pisma, moje sowa, moje zdania! List! Moje zbawienie podarte na strzpy. Okadaem si pici po caym ciele, zgrzytaem wosami, wyrywaem zby, uszkodziem sobie nadgarstek, walc w materac. Pastorze Preston, piekielny padalcu! Siostro Sykes, skurwiaa stara suko! Staa nade mn, jak Anio mierci, kiedy spaem! Wesoych wit i niech ci szlag, panie Cavendish! Skapitulowaem. Sowo ze redniowiecznej aciny capitulare fundamentalna konieczno rzdzca ludzkim losem, szczeglnie moim. Skapitulowaem przed krowiastymi salowymi. Skapitulowaem przed podpisem na prezencie: Dla p. Cavendisha od nowych kompanw z yczeniami wielu Gwiazdusi w Aurora House!. Skapitulowaem przed prezentem: kalendarz Cuda Przyrody, dwa miesice na jednej stronie. (Zestaw nie zawiera daty mierci). Skapitulowaem przed gumowym indykiem, niestrawnym nadzieniem i blad brukselk; przed witecznymi niespodziankami[26], ktre otwieray si bezgonie (atak serca zaszkodziby wizerunkowi firmy), z ich papierowymi koronami dla karw, z ich zakatarzon trzcink-piszczak, z ich nienagannie przyzwoitym dowcipem (Barman: Co poda?. Szkielet: Due piwo i mopa.). Skapitulowaem przed witecznymi odcinkami telewizyjnych seriali, okraszonych witeczn przemoc; przed przemow krlowej z jej sarkofagu. Wracajc z ubikacji, spotkaem siostr Sykes i skapitulowaem przed jej triumfalnym Wesoych wit, panie Cavendish!.

Program historyczny w BBC 2 tego popoudnia prezentowa archiwalne filmy nakrcone w Ypres w 1919 roku. Owa kpina piekie z piknego niegdy miasta bya rwnie obrazem mojej wasnej duszy.

Tylko trzy albo cztery razy, kiedy byem mody, ujrzaem przelotnie Wyspy Radoci, nim znikny we mgach, niskich cinieniach, zimnych frontach, przeciwnych prdach i niesprzyjajcych wiatrach... Wziem je za doroso. Zakadajc, e byy staym punktem krajobrazu w podry mojego ycia, zaniedbaem zapisanie na jakiej szerokoci i dugoci le, ktrdy wiedzie do nich droga. Mody byem i gupi. Czego bym teraz nie odda za niezmienn map tego, co zawsze nieuchwytne? Za swego rodzaju atlas chmur.

Dotrwaem do drugiego dnia wit, bo byem zbyt nieszczliwy, eby si powiesi. Dotrwaem do drugiego dnia wit, bo byem zbyt tchrzliwy, eby si powiesi. Na obiad by ros z indyka (z soczewic, ktra trzeszczaa w zbach). Posiek oywio jedynie poszukiwanie zapodzianego telefonu komrkowego Deirdre (androgynicznego robota). Wszystkich zombie bawio zastanawianie si, gdzie mg by (z boku pod siedzeniem kanapy), wymylanie miejsc, gdzie raczej go nie byo (na choince), i miejsc, gdzie nie ma go na pewno (w nocniku pani Birkin). No i zapukaem do drzwi kotowni, jak skruszony szczeniak. Ernie sta nad pralk, rozoon na czci na gazetach. Prosz, kto si zjawi. Wesoych wit, panie Cavendish promieniaa Veronica w futrzanym toczku. Na kolanach opieraa gruby tomik poezji. Ale niech pan wejdzie, prosz. Ju dzie czy dwa nie wpadaem. Niezrczne niedomwienie. No wanie! Pan Meeks wiczy groteskowe miny. No wanie. Ernie nadal okazywa lekcewaenie. Ehm... mog wej, Ernie? Unis, a nastpnie opuci podbrdek o kilka stopni, na znak, e jest mu wszystko jedno. Kolejny raz rozbiera bojler, mae srebrne rubki obraca w grubiutkich, wysmarowanych olejem palcach. Nie uatwia mi sprawy. Ernie powiedziaem w kocu przepraszam za to wtedy. Jasne.

 Jeli mnie std nie wydostaniesz... kompletnie zwariuj. Rozkrci kolejn cz, ktrej nazwy nawet nie znaem. Jasne. Pan Meeks koysa si w przd i w ty. Czyli... czyli jak bdzie? Przysiad na worku z nawozem. Tylko si nie rozklejaj. Nie umiechaem si chyba od targw ksiki we Frankfurcie. Min miaem zbola. Veronica poprawia filuterny toczek. Powiedz mu, Ernest, jak ustalilimy opat. Uiszcz kad. Moje sowa jeszcze nigdy nie byy tak szczere. Ile chcecie? Ernie kaza mi czeka, a kady rubokrt co do jednego znalaz si z powrotem w torbie z narzdziami. Razem z Veronic postanowilimy wybra si na pnoc, na nowe ziemie. Kiwn gow w kierunku bramy. Na pnocy mam znajomego, ktry si nami zajmie. Czyli bierzesz nas ze sob. Tego nie przewidziaem, ale co tam! Nie ma sprawy. Z rozkosz. Czyli stoi. D-Day za trzy dni. Tak szybko? Ju masz jaki plan? Szkot pocign nosem, odkrci termos i nala do kubeczka cierpk czarn herbat. Mona tak powiedzie.

Plan Erniego zakada bardzo ryzykowny ukad przewracajcych si na siebie kostek domina. Kada strategia ucieczki poucza musi by zaplanowana tak, eby uciekinier by

sprytniejszy od stranikw. W tej mielimy by bardzo sprytni, eby nie powiedzie: zuchwali, ale gdyby ktrakolwiek z kostek domina nie przewrcia nastpnej, plan natychmiast wyszedby na jaw, a wobec nas wycignito by niezwykle surowe konsekwencje, szczeglnie jeli makabryczna teoria Erniego o celowym faszerowaniu mnie lekami okazaa si prawdziwa. Gdy patrz na to z perspektywy czasu, sam jestem zdumiony, e w ogle zgodziem si na udzia w tym przedsiwziciu. Wdziczno za to, e przyjaciele znowu ze mn rozmawiaj, i desperackie pragnienie wydostania si z Aurora House jeszcze za ycia nie dopuszczaa do gosu mojej naturalnej przezornoci tylko takie mog znale wytumaczenie. Na ucieczk zosta wybrany 28 grudnia, poniewa Ernie dowiedzia si od Deirdre, e pani Judd miaa zosta w Hull na spotkaniu z siostrzenicami i na przedstawieniu pantomimy. Podstawa to przeprowadzi wywiad i mie nosa. Ernie postuka si po wasnym. Osobicie wolabym, eby nie byo te Withersa ani jdzy Sykes, ale Withers wyjeda tylko w sierpniu w odwiedziny do matki w Robin Hoods Bay, a Ernie uwaa, e pani Judd bya najbardziej zrwnowaona z nich wszystkich i dlatego najbardziej niebezpieczna.

D-Day. Zgosiem si do pokoju Erniego o wp do jedenastej, kiedy wszyscy zombie od p godziny leeli ju w kach. Ostatnia szansa, eby jeszcze si wycofa, jeli masz obawy, e nie dasz rady rzuci przebiegy Szkot w moj stron. Nigdy w yciu z niczego si nie wycofaem odrzekem, gajc wprost koncertowo. Ernie odkrci ruby z przewodu wentylacyjnego i wycign z kryjwki telefon komrkowy Deirdre. Ty masz gos najbardziej - poinformowa mnie, przydzielajc nam rne role a na wciskaniu kitu przez telefon zarabiasz na ycie. Wystukaem numer Johnsa Hotchkissa, ktry Ernie ju wiele miesicy wczeniej spisa z ksiki adresowej pani Hotchkiss. Po drugiej stronie suchawki zaspany gos wymamrota: Tach sucham. Pan Hotchkiss? Psztelefonie. Chto mwi?

Czytelniku, byby ze mnie dumny. Dr Conway z Aurora House. Peni dyur za dr. Upwarda. Jezu, co si stao z mam? Obawiam si, e tak, prosz pana. Musi pan przygotowa si na najgorsze. Raczej nie doczeka rana. Nie! Tak? Jaka kobieta zapytaa: Kto to, Johns? Jezus Maria! Naprawd? Niestety. Ale... co jej jest? Ostre zapalenie opucnej. Zapalenie opucnej? By moe wczuem si w rol ciut bardziej, ni pozwalaa na to moja wiedza medyczna. Zapalenie opucnej Healeya moe w kadej chwili wywiza si u kobiet w wieku paskiej matki. Omwi z panem dokadn diagnoz, kiedy ju bdzie pan u nas, na miejscu. Matka pyta o pana. Trzymam j na dwudziestu gramach, ehm, morfadyny-pidziesit, wic w adnym wypadku nie cierpi. Ale dziwne, cay czas mwi o jakiej biuterii. Bez przerwy. Powtarza: Musz powiedzie Johnsowi, musz powiedzie Johnsowi. Moe pan wie, o co chodzi? Chwila prawdy. Kupi to! O mj Boe. Jest pan pewien? Pamita, gdzie j schowaa? Kobieta w tle pytaa: Co si dzieje? Co? Chyba bardzo si denerwuje, czy te klejnoty zostan w rodzinie. No tak, no tak, ale gdzie one s, doktorze? Mwi, e gdzie je ukrya?

 Musz do niej wraca. Spotkamy si w recepcji Aurora House... Jak szybko moe tu pan przyjecha? Niech pan j zapyta... Nie, niech pan jej... Niech pan powie mamusi, eby... Panie doktorze... Tak? Czy moe pan przytrzyma telefon przy ustach mamy? Jestem lekarzem, nie bawi si w guchy telefon. Prosz samemu przyjecha. Wtedy pan z ni osobicie porozmawia. Niech pan jej powie... Niech chocia dotrwa, a tam przyjedziemy, na mio bosk! Niech pan jej powie, e Kociub bardzo j kocha. Zaraz tam bd... za p godziny! Koniec pocztku. Ernie zamkn torb na suwak. Dobra robota. Miej przy sobie komrk, na wypadek, gdyby chcia oddzwoni.

Zgodnie z pozycj drugiej kostki domina miaem sta na czatach w pokoju pana Meeksa, podgldajc przez szpar w drzwiach. Z powodu zaawansowanego stanu rozkadu naszej maskotce z kotowni nie przypada adna rola w wielkim planie ucieczki, ale pokj Meeksa znajdowa si naprzeciwko mojego, a on reagowa na !. Kwadrans przed jedenast Ernie poszed do recepcji, by oznajmi mj zgon siostrze Sykes. Ta kostka domina moga si przewrci w rne niepodane strony. (Prowadzilimy dugie dyskusje, kto ma by trupem, a kto posacem: w przypadku mierci Veroniki, poza zasigiem aktorskich zdolnoci Erniego leao odegranie dramatu tak, by megiera nie nabraa podejrze; mier Erniego, oznajmion przez Veronic, wykluczylimy z powodu jej skonnoci do popadania w melodramatyzm; zarwno pokj Erniego, jak i Veroniki, graniczyy z bardziej przytomnymi zombie, ktrzy mogliby nam rzuci pod nogi par kd. Z drugiej strony, mj pokj znajdowa si w starym szkolnym skrzydle, a moim jedynym ssiadem by pan Meeks. Zatem to mnie wybrano na umarlaka). Oczywista niech, jak darzya mnie siostra Sykes, sprawiaa, e jej reakcja na wie o mojej mierci stanowia wielk niewiadom. Czy popdzi, eby zobaczy, jak wrg ley bez ycia? eby wku mi w szyj wielk szpil i sprawdzi, czy aby na pewno zimny ze mnie trup? Czy te najpierw bdzie si napawa zwycistwem?

Kroki. Pukanie do drzwi. Siostra Sykes chwycia przynt. Trzecia kostka domina ju si chwiaa, ale wanie wkraday si nieprzewidziane okolicznoci. Ernie mia towarzyszy Sykes a do wrt mojej komnaty mierci. Ale ona oczywicie musiaa pogna przodem. Ze swojej kryjwki zobaczyem, e wsadza eb do rodka jak Predator. Zapalia wiato. Do rodka zwabia j klasyczna podstawa kadego spisku poduszki uoone pod kocami (zdziwiby si, Czytelniku, jaka udana konstrukcja nam wysza). Od tego momentu ruch trzeciej

kostki domina by zaleny od mechanizmw zamka w drzwiach zewntrzna obrotowa zasuwka ciko chodzia i zanim zdyem j przekrci, Sykes cigna ju od rodka za klamk, zapierajc si stop o futryn, eby z powrotem otworzy drzwi. Jej demoniczna sia wyrywaa mi bicepsy z korzeniami i czynia spustoszenia w nadgarstkach. Wiedziaem ju zwycistwo nie bdzie mi dane. W tej sytuacji zaryzykowaem wszystko i gwatownie puciem klamk. Drzwi otworzyy si z hukiem do rodka, a wiedma poleciaa bezwadnie przez cay pokj. Zanim ponownie moga przypuci szar, zdyem ju zamkn drzwi na zasuwk. Posypa si na mnie katalog grb rodem z Tytusa Andronikusa. Wszystkie nadal przeladuj mnie w sennych koszmarach. Zasapany Ernie nadszed z motkiem i trzycalowymi gwodziami. Zabi nimi drzwi i zostawi jdz warczc w wiziennej celi puapce, ktr sama wczeniej zastawia.

Na dole w recepcji terkotaa wniebogosy czwarta kostka domina, jako bramofon przy gwnej bramie. Veronica wiedziaa, ktry guzik przycisn. Cholera, od dziesiciu minut usiuj si dosta do rodka, a matka mi przez ten czas odjeda! Johns Hotchkiss by zdenerwowany. W chuja sobie, kurwa, tniecie? Musiaam pomc doktorowi Conweyowi okiezna pask matk, panie Hotchkiss. Okiezna? Przy zapaleniu opucnej? Veronica nacisna przycisk i mielimy nadziej, e na drugim kocu terenu Aurora House wanie szeroko otwieraa si brama. (Uprzedz Czytelnika, ktry lubi pisa listy i by moe bdzie chcia zapyta, dlaczego nie uylimy tego samego przycisku wczeniej, by uciec przez bram brama zamykaa si automatycznie po czterdziestu sekundach; w recepcji zwykle kto urzdowa; a za ogrodzeniem przez wiele mil rozcigay si skute lodem torfowiska). Przez zamarzajc mg coraz goniej dobiega nas pisk opon. Ernie ukry si w biurze z tyu, a ja powitaem range rovera na zewntrz, przy schodach wejciowych. Za kierownic siedziaa ona Johnsa Hotchkissa. I jak z ni? zapyta Hotchkiss, podchodzc do mnie. Jeszcze cigle jest z nami. Nieustannie o pana pyta. Dziki Bogu. To pan jest tym Conwayem? Wolaem unikn pyta bardziej medycznej natury. Nie, doktor jest przy paskiej mamie, ja tu tylko pracuj. Nigdy wczeniej pana nie widziaem. Crka jest tu pielgniark, a ja co prawda jestem ju na emeryturze, ale z powodu

brakw personelu i sytuacji z pana mam poproszono mnie, ebym posiedzia w recepcji. Std tak pno otworzyem bram. ona trzasna drzwiami do samochodu. Johns! Id ju do niej! Na dworze jest mrz, a twoja matka umiera. Moemy zostawi na pniej kwestie protokou? Veronica pojawia si w wyszywanej cekinami szlafmycy. Pan Hotchkiss? Poznalimy si ju przy kilku okazjach. Paska mama jest moj najblisz przyjacik. Niech si pan do niej popieszy. Ley w swoim pokoju. Doktor uzna, e przeniesienie jej gdzie indziej bdzie zbyt niebezpieczne. Johns Hotchkiss ju prawie wyczuby pismo nosem, ale jake mg oskary kochan staruszek o oszustwo i spisek? Jego ona, nie przestajc ujada, cigna go korytarzem.

Znowu siedziaem za kierownic. Ernie z tyu usadzi swoj artretyczn mon amour wraz z niemoliw liczb pude na kapelusze, a potem wskoczy na siedzenie pasaera. Nie kupiem nowego samochodu odkd Madame Ex odesza, a lata, jakie od tego czasu miny, nie rozwiay si, jak na to liczyem. Cholera, ktry peda do czego? Gaz, hamulec, sprzgo, lusterko, kierunkowskaz, skrt. Signem do kluczykw w stacyjce. Na co czekasz? zapyta Ernie. Moje palce upieray si, e kluczykw w stacyjce nie ma. Popiesz si, Tim. Szybko! Nie ma kluczykw! Cholera, nie ma kluczykw! On zawsze zostawia kluczyki! Moje palce jednak obstaway przy tym, e kluczykw w stacyjce nie byo. Jego ona prowadzia! Zabraa kluczyki! Baba wzia kluczyki ze sob! wity Judo, cholera, i co teraz?! Ernie spojrza na desk rozdzielcz, zajrza do schowka, poszuka na pododze. Nie potrafisz odpali z kabla? Mj gos brzmia desperacko. Tylko bez histerii! krzykn, przetrzsajc zawarto popielniczki. Pita kostka domina przyklejona bya w pionie cyjanopanem na fest.

 Przepraszam... powiedziaa Veronica. Poszukaj pod daszkiem przeciwsonecznym! Nic tu, cholera, nie ma, oprcz... Przepraszam powiedziaa Veronica. Czy to jest kluczyk samochodowy? Razem z Erniem odwrcilimy si i zawylimy w stereo: Nieeeeeee! na widok klucza yale. Zawylimy znowu, gdy zobaczylimy, e w nasz stron ciemnym, prowadzcym od stowki korytarzem biegnie Withers, a tu za nim obydwoje Hotchkissowie. Oj powiedziaa Veronica ten plan te si nie powid... Patrzylimy, jak Withers dobiega do recepcji. Spojrza przez szyb prosto na mnie, przywoujc w moich mylach obraz rottweilera bestialsko poniewierajcego lalk uszyt na podobiestwo Timothyego Langlanda Cavendisha, lat 65 M. Ernie pozamyka wszystkie drzwi w aucie, ale co by nam to miao da? A ten? Czy w rku Veroniki dynda tu przed moim nosem kluczyk do samochodu? Z logo range rovera? Razem z Erniem zawylimy: Taaaaaaaaak! Withers otworzy szeroko frontowe drzwi i rzuci si w d po schodach. Moje palce, obracajc kluczyk, upuciy go na podog. Withers lecia lizgiem w nasz stron po zamarznitej kauy. Walnem gow o kierownic, a zatrbi klakson. Withers cign ju za klamk zamknitych drzwi. Moje palce szukay kluczykw na pododze, podczas gdy petardy blu rozsadzay mi czaszk. Johns Hotchkiss wrzeszcza: Wysiada z mojego wozu, dziadygi, bo was podam do sdu! ZRESZT I TAK WAS PODAM! Withers wali w moj szyb kijem baseballowym, chocia nie to bya jego pi; wysadzany kamieniami piercionek ony Hotchkissa zostawia na szybie rysy; kluczyk jakim cudem trafi w kocu do stacyjki; zarycza silnik; na desce zapaliy si kolorowe lampki; Chet Baker piewa Lets Get Lost; Withers wisia na drzwiach i w nie omota; Hotchkissowie siedli przykurczeni na przednich wiatach, jak grzesznicy z obrazw El Greco; wrzuciem pierwszy bieg, ale range rover raczej przesun si, ni pojecha, bo zacignity by rczny

hamulec; Aurora House buchn nagle snopami wiate, jak UFO w Bliskich Spotkaniach Trzeciego Stopnia; nie zwracaem uwagi na ogarniajce mnie wraenie, e przeywaem ju ten moment wiele razy; zwolniem rczny, uderzyem w Withersa; wrzuciem dwjk; Hotchkissowie szamotali si jeszcze, ale odpadli i w kocu wystartowalimy!

Objechaem staw w kierunku prowadzcym z dala od bramy, bo przodem w t wanie stron pani Hotchkiss zaparkowaa wczeniej range rovera. Spojrzaem w lusterko Withers i Hotchkiss pdzili za nami, jak komandosi. Odcign ich jak najdalej od bramy rzuciem do Erniego eby mia czas otworzy zamek wytrychem. Ile potrzebujesz? Czterdzieci pi sekund? Ernie mnie nie sysza. Ile czasu zajmie ci otworzenie zamka? Musisz staranowa bram. Co? Wielkim range roverem przy pidziesiciu milach na godzin powinno si uda. Co? Mwie, e potrafisz otworzy taki zamek z zamknitymi oczami! Elektryczny zamek najnowszej technologii? Nie ma szans! Nie zamykabym Sykes i nie krad samochodu, gdybym wiedzia, e nie potrafisz otworzy zamka! No wanie. Jeste mientki, potrzebowae zachty. Zachty?! wrzasnem, rwnie wystraszony, jak wcieky i zrozpaczony. Samochd mci zarola, ktre nie pozostaway mu dune. Wspaniay dreszcz emocji! wykrzykna Veronica. Ernie przemwi takim tonem, jakby rozwizywa problem majsterkowicza: O ile tylko centralny sup nie jest wkopany bardzo gboko, skrzyda bramy przy uderzeniu po prostu polec na boki. A jeli jest wkopany gboko? W Veronice wzia gr euforia.

 Wtedy przy uderzeniu my polecimy na boki. Czyli gaz do dechy, panie Cavendish! Brama mkna wprost na nas, jeszcze tylko dziesi, osiem, sze dugoci samochodu. Gdzie z dna miednicy przemwi do mnie tatu. Czy cho troch zdajesz sobie spraw, synu, w jakich jeste kopotach?. Posuchaem ojca. Posuchaem go i daem po hamulcach. Mama sykna mi do ucha: Pieprz to, Timmy, co masz do stracenia?. Z ostatni myl zdaem sobie spraw, e nacisnem nie na hamulec, a na gaz dwie dugoci samochodu, jedna, bbbuummmm! Prty z pionowych nagle zrobiy si poziome. Brama wyleciaa z zawiasw. Serce skoczyo mi na bungee z garda do flakw i z powrotem, i jeszcze raz, a range roverem zarzucao po caej drodze. Ile si blokowaem ujcie jelit, hamulce piszczay, ale udawao mi si omija rowy, silnik cay czas pracowa, przednia szyba pozostaa nienaruszona. Wreszcie zahamowaem. Mga gstniaa i rzedniaa w snopach wiata z przednich reflektorw. Jestemy z ciebie dumni powiedziaa Veronica prawda, Ernest? Pewnie, serduszko! Jasne, e tak! Ernie poklepa mnie po plecach. Syszaem, jak Wihters ciska gromy i toczy pian tu za nami. Ernie odkrci szyb i wrzasn w stron Aurora House. Jeeeooooooopyyyy! Znowu przycisnem gaz. Opony zachrzciy na wirze, silnik nabra penej mocy i Aurora House znikn w ciemnociach. Cholera, kiedy rodzice umieraj, wprowadzaj si do ciebie.
*

Moe map? Ernie przetrzsa zawarto schowka. Na razie znalaz okulary soneczne i paczk Werthers Originals. Nie trzeba. Nauczyem si trasy na pami. Znam kady zakrt. Ucieczka zawsze w dziewidziesiciu procentach zaley od logistyki. Lepiej trzymajmy si z dala od autostrad. Maj tam kamery i Bg wie co jeszcze. No wanie. Zastanawiaem si nad zmian fachu z wydawcy na zodzieja

samochodw. No wanie. No wanie! No wanie! Veronica zaskrzeczaa, jak pan Meeks. Naladowaa go genialnie. Skomplementowaem j za to. Chwila ciszy. Nic nie mwiam. Ernie odwrci si i krzykn ze zdziwienia. Kiedy w lusterku zobaczyem pana Meeksa trzscego si z tyu wozu, niewiele brakowao, bymy wszyscy wyldowali w rowie. Jak... zaczem. Kiedy... Kto... Pan Meeks! zagruchaa Veronica. C za mia niespodzianka. Niespodzianka? zapytaem. On pokona prawa fizyki! Nie moemy zrobi zawrotki do Hull zadecydowa Ernie a jest za zimno, eby go wysadzi. Do rana zamarznie na ko. Ucieklimy z Aurora House, panie Meeks wyjania Veronica. No wanie zabecza dziadek, kompletnie ululany. No wanie. Jeden za wszystkich, wszyscy za jednego, prawda? Pan Meeks zachichota. Ssa cukierka i nuci pod nosem Brytyjskich grenadierw, gdy range rover mkn mila za mil na pnoc.

W wietle reflektorw zalnia tablica THAWICKE CROSS. JECHA OSTRONIE. Ernie zakoczy tu planowanie naszej trasy na mapie wielkim czerwonym krzyykiem i teraz wiedzielimy ju dlaczego. Obsugujca autostrad caodobowa stacja benzynowa, a tu obok pub Pod Powieszonym Chartem. Ju dawno mina pnoc, ale nadal paliy si wiata. Zaparkuj pod pubem. Pjd i kupi kanister benzyny, tak e nikt nas nie zauway. Potem proponuj szybkie piwko, eby opi robot. Johns, cymba, zostawi kurtk w samochodzie, a w kurtce: ta dam! Ernie pomacha portfelem wielkoci mojej teczki. Na pewno bdzie w stanie postawi nam kolejk. No wanie! zachwyca si pan Meeks. No wanie!

 Drambuie z wod sodow postanowia Veronica. O tak, zdecydowanie. Ernie wrci po piciu minutach, niosc kanister. Spokojnie. Przela benzyn do baku, a potem wszyscy czworo przeszlimy przez park do Powieszonego Charta. Rzeka noc zauway Ernie, proponujc swoje rami Veronice. Byo zimno jak cholera i nie mogem opanowa dreszczy. Przepikny ksiyc, Ernecie dodaa Veronica, ujmujc go pod rami. Cudowna noc na ucieczk! Zachichotaa jak szesnastolatka. Docisnem mocniej wieczko nad starym demonem, Zazdroci. Pan Meeks chwia si, gdy stawia kroki, wic podtrzymywaem go a do drzwi, gdzie napis kred na czarnej tablicy oznajmia Wielki Mecz!. W ciepym zaciszu salki zebrany tum oglda w telewizji mecz pikarski rozgrywany w odlegej, fluorescencyjnej strefie czasowej. W osiemdziesitej pierwszej minucie Anglia przegrywaa ze Szkocj jedn bramk. Nikt nas nawet nie zauway. Anglia grajca ze Szkocj za granic w samym rodku zimy? Czy to znowu Mistrzostwa wiata? Co jest, cholera, Rip Van Winkle[27]? Nie jestem wielkim mionikiem pubw z telewizj, ale w tym przynajmniej nie byo umpcy-umpcy-techno, a owego wieczoru wolno bya i tak najsodszym z towarw do nabycia. Owczarek zrobi dla nas miejsce na awce przy kominku. Ernie zamwi drinki, bo, jak stwierdzi, przez mj poudniowy akcent napluliby mi do szklanki. Wziem podwjn Kilmagoon i najdrosze cygaro, jakie byo na stanie, Veronica poprosia o swoje Drambuie z wod sodow, pan Meeks o piwo imbirowe, a Ernie zamwi due ciemne Angry Bastard. Barman nie odrywa wzroku od telewizora nalewa nam drinki absolutnie na czuja, posugujc si wycznie zmysem dotyku. Kiedy tylko usiedlimy w kciku, przez bar przetoczy si z rykiem cyklon rozpaczy. Sdzia podyktowa karnego dla Anglii. Przynaleno plemienna elektryzowaa widzw. Chciabym sprawdzi tras. Ernie, moesz mi da map? Ty j miae. Czyli musi by... W moim pokoju. Reyserze Lars, maksymalne zblienie, prosz, na Cavendisha, uwiadamiajcego sobie wanie swj brzemienny w skutki bd. Zostawiem map na ku. W prezencie dla siostry Sykes. Z tras zaznaczon flamastrem. Musi by w samochodzie. O, Boe. Myl, e lepiej dopi i si zbiera. Przecie dopiero co zaczlimy kolejk. Gono przeknem.

 Jeli chodzi ooo... ehm, o map... Spojrzaem na zegarek i obliczyem odlegoci i prdkoci. Ernie zaczyna co podejrzewa. Co z map? Moja odpowied utona w nagym aobnym lamencie caego plemienia. Anglia wyrwnaa. I dokadnie w tym samym momencie, nie zmylam, do rodka zajrza Withers. Zatrzyma na nas spojrzenie gestapowca. Nie by w dobrym humorze. Obok niego pojawi si Johns Hotchkiss. Zobaczy nas, ale ten wyglda na wielce uradowanego. Sign po komrk, eby wezwa aniow zemsty. Stanu komanda dopenia trzeci zbir w umazanym smarem kombinezonie, ale wydawao si, e jak na razie siostra Sykes zdoaa przekona Johnsa Hotchkissa, eby nie wcza do tego policji. Tosamoci zbira w wysmarowanym kombinezonie miaem nigdy nie pozna, ale z miejsca wiedziaem: gra skoczona. Veronica westchna sabo. Tak miaam nadziej, e zobacz rzeka niemal piewnie macierzank wrd gr, wrzosowiska w rozkwicie, a ty pjd, dziewcz, pjd[28]... Czekao nas otumanione lekami pseudoycie, pene restrykcji i dziennych programw. Pan Meeks stan naprzeciw naszych oprawcw. Wyda z siebie ryk, jak bibijny lew. (Lars, najazd kamer z parku na zewntrz, przez zatoczony bar i w gb, prosto midzy nadpsute migdaki pana Meeksa). Telewidzowie przerwali rozmowy i gapili si z porozlewanymi drinkami. Nawet Withers zatrzyma si w p kroku. Osiemdziesiciolatek skoczy na kontuar, jak Fred Astaire u szczytu kariery, i do swej szkockiej braci zarycza SOS: Czy nie ma tu adnych prawdziwych Szkotw? Caym zdaniem! Veronic i mnie zatkao. Bar czeka w napiciu. Nikt nawet nie drgn. Pan Meeks wskaza Withersa kocistym palcem i wypowiedzia pradawne zaklcie: Te angielskie otry nastaj na prawa od Boga mi dane! Mnie i druhw mych wykorzystali straszliwie i oto pomocy waszej nam trzeba!. Withers warkn: Chodcie bez awantur i poddajcie si karze. I tu wyda go poudniowy angielski akcent! Jaki rockers podnis si niczym Posejdon

i strzeli kostkami palcw. Przy nim stan operator dwigu. I facet z podbrdkiem rekina, w garniturze za tysic funtw. I kobieta-rzenik, czego dowodziy szramy na jej twarzy. Wyczono telewizor. Szkocki gral agodnie przemwi. Jasne, brachu. Nie zawiedziemy was. Withers oceni siy i stwierdzi, e najlepszy efekt wywrze ironiczny umieszek, mwicy zastanwcie si!. Ci ludzie ukradli samochd. Jeste glin? Kobieta-rzenik ruszya do przodu. To poka odznak. Na przd wysun si operator dwigu. ciemnia oceni Posejdon. Moe i nie zachowalimy tego dnia zdrowego rozsdku, ale Johns Hotchkiss zaliczy fatalnego samobja. Kiedy zobaczy, e drog zagradza mu kij bilardowy, zacz od przemowy: A ty se, kurde, deklu, moesz i si o wasny sporran wytryka, jak mylisz... Jeden z jego zbw wlecia do mojej Kilmagoon, pitnacie stp dalej. (Wyowiem go jako dowd, inaczej nikt mi nie uwierzy). Withers zapa i odepchn nadlatujc pich, nieduego Szkota rzuci na st bilardowy, ale ogr by tylko jeden, a jego rozjuszonych wrogw cay legion. Scena, jaka nastpia, bya godna Trafalgaru. Musz przyzna, e z pewn przyjemnoci patrzyem, jak brutalnie obchodz si z bydlakiem, ale kiedy Withers upad na deski i zaczy na niego spada masakrujce ciosy, zaproponowaem, eby taktownie wycofa si lew stron sceny do naszego poyczonego pojazdu. Wyszlimy tylnymi drzwiami i dreptalimy przez wietrzny parking tak szybko, jak tylko mogy nas nie nasze nogi, ktrych czny wiek przekracza trzysta lat. Wczyem silnik i odjechalimy. Na pnoc. Gdzie to si wszystko zakoczy, nie wiem. KONIEC

Owszem, Drogi Czytelniku, naley Ci si epilog, jeeli dotrwae ze mn a dotd. Moja upiorna udrka dobiega kresu w tym wspaniaym domu w Edynburgu, ktrego wacicielk jest dyskretna wdowa z Isle of Man. Po bijatyce w Powieszonym Charcie ca czwrk lepych myszek pojechalimy do Glasgow, gdzie Ernie mia zblatowanego gliniarza,

gotowego zaj si autem Hotchkissa. Tam nasza druyna si rozstaa. Ernie, Veronica i pan Meeks pomachali mi na poegnanie na stacji. Ernie obieca, e wemie wszystko na siebie, gdyby prawo kiedykolwiek miao si tym zaj, bo jest ju za stary, eby stawa przed sdem. To bardzo przyzwoicie z jego strony. Razem z Veronic chcieli uda si gdzie na Hebrydy, gdzie kuzyn Erniego, zota rczka i kaznodzieja, odnawia podupade farmy dla rosyjskich mafiozw i niemieckich mionikw celtyckiej mowy. Zanosz wieckie mody, eby im si powiodo. Pan Meeks mia zosta podrzucony do biblioteki publicznej z tabliczk Prosz zaopiekowa si tym misiem, ale podejrzewam, e Ernie i Veronica zabrali go ze sob. Po przybyciu do domu rzeczonej wdowy spaem pod puchow pierzyn snem sprawiedliwych, niczym krl Artur na Wyspie Bogosawionej. Dlaczego nie wsiadem do pierwszego pocigu do Londynu? Sam nie wiem. Moe dlatego, e pamitam uwag Denholmea o yciu poza M-25. Nigdy nie dowiem si, jak rol odegra w moim uwizieniu, ale mia racj Londyn zaciemnia map Anglii, ronie na niej jak polip na jelitach. A tu, na pnocy, rozciga si cay wielki kraj. W bibliotece znalazem domowy telefon pani Latham. Nasza pierwsza rozmowa po okresie rozki bya wzruszajca. Oczywicie, pani Latham opanowaa emocje i najpierw natara mi uszu, zanim opowiedziaa, co dziao si przez wiele tygodni mojej nieobecnoci. Kiedy nie stawiem si na umwion kastracj o trzeciej, hydra Hogginsw urzdzia w biurze Armagedon, ale pani Latham, mojej opoce, przydao si jak znalaz wiele lat ryzykownej pracy w wydawnictwie. Podstpnie nagraa wandali kamer wideo, ktr dostaa od siostrzeca. Hogginsowie zostali zatem powstrzymani: Od Timothyego Cavendisha trzymajcie si z dala, ostrzega, albo film trafi do Internetu, a wyroki w zawieszeniu zamienicie na wizienn cel. Przekonaa ich w ten sposb do przyjcia godziwej oferty, ktra dawaa im udzia w przyszych tantiemach. (Podejrzewam, e skrycie podziwiali elazne nerwy Lady Cerber). Zarzd budynku wykorzysta moje zniknicie i zdemolowanie biura jako pretekst, by nas wysiedli. Gdy pisz te sowa moja bya siedziba jest zmieniana w Hard Rock Cafe dla stsknionych za krajem Amerykanw. Najstarszy siostrzeniec mojej sekretarki, rezydujcy w Tangerze, prowadzi zatem Cavendish Publishing ze swojego wasnego domu. A teraz najlepsza wiadomo: wytwrnia w Hollywood kupia prawa do ekranizacji W ryja za sum tak niedorzecznie olbrzymi, jak numer na kodzie kreskowym. Sporo pienidzy trafi do Hogginsw, ale po raz pierwszy, odkd skoczyem dwadziecia dwa lata, jestem nadziany. Pani Latham zaja si moimi kartami kredytowymi, itd., a ja krel plany na przyszo na podkadkach pod piwo, jak Churchill i Stalin w Jacie, i musz przyzna, e przyszo nie rysuje si zbyt marnie. Znajd jakiego wygodniaego murzyna, ktry zmieni te zapiski w mj wasny filmowy scenariusz. A co tam, skoro Dermot Kastet Hoggins moe napisa bestseller, na podstawie ktrego krc film, to dlaczego niby Timothy azarz Cavendish miaby nie mc? Umieszcz siostr Sykes w ksice, pod prgierzem opinii i trafi do ksigar. Owszem, kobieta bya prostolinijna bigotki przewanie takie s ale przez to wcale nie mniej niebezpieczna. Teraz wiat pozna jej imi i skae je na wieczne potpienie. Drobnymi problemami, jak poyczony samochd Johnsa Hotchkissa, naley jeszcze delikatnie si zaj, ale najgorsze sprawy zostay ju zaatwione. Pani Latham skontaktowaa si mailowo z Hilary V. Hush, by poinformowa, e jestemy zainteresowani Okresami ptrwania, i listonosz niecae p godziny temu przynis drug cz. W rodku byo zdjcie i okazuje si, e V oznacza Vincent! A jaki spalak! Ze mnie te aden chippendale, ale Hilary ze swoim obwodem w pasie zajby nie dwa, a trzy siedzenia w klasie turystycznej. Czy Luisa Rey jeszcze yje, dowiem si niedugo w tawernie Krzywa Pokrzywa wraku galeonu i moim de facto biurze

w bocznej uliczce, gdzie Maria, krlowa Szkotw, wezwaa diaba na pomoc swej sprawie. Waciciel tawerny, serwujcy podwjne miarki alkoholu, jakie w Londinium, gdzie krluje marketing i zarzdzanie, byyby o poow mniejsze, klnie si, e regularnie widuje Jej Nieszczsn Wysoko. In vino Veritas. I to by byo mniej wicej tyle. Wiek redni przemin, ale to nastawienie, nie wiek, skazuje czowieka na szeregi zombie, lub te zsya ocalenie. Krain modych take zamieszkuje wiele dusz zombie. Miotaj si, ale ich wewntrzne skostnienie pozostanie ukryte najwyej przez kilka dziesicioleci, to wszystko. Za oknem grube patki niegu opadaj na spadziste dachy i ciany z granitu. Jak Soenicyn w Nowym Jorku, bd tyra na wygnaniu, z dala od miasta, gdzie moje koci zrosy si w czowieka. Jak Soenicyn, powrc, gdzie mj dom, o zmierzchu pewnego piknego dnia. Okresy ptrwania. Pierwsza zagadka Luisy Rey 40 Czarne morze z hukiem wdziera si do rodka. W zimnej wodzie zmysy Luisy znowu si wyostrzaj. Ty jej volkswagena uderzy w wod pod ktem czterdziestu piciu stopni, wic siedzenie ocalio jej krgosup, ale teraz samochd przekrca si koami do gry. Pas bezpieczestwa unieruchamia j zaledwie kilka cali od przedniej szyby. Morska woda uderza j w gow. Wydosta si, bo umrzesz. Luisa panikuje, wpuszcza wod do puc i szamocze si, eby, kaszlc, zaczerpn powietrza nad powierzchni. Odepnij pas. Luisa przekrca si i zgina si wp, eby sign do zamka. Nacinij przycisk. Nie klika. Twj ciar za bardzo go obcia. Samochd opada gbiej psaltem, wielka baka powietrza z bulgotem pynie w gr, jak kaamarnica. Ubranie Luisy jest wzdte, cikie i lepi si do ciaa. Luisa histerycznie wali w przycisk i odpity pasek odpywa. Powietrza. Znajduje odrobin powietrza uwizionego pod przedni szyb. Morskie masy ciemnej wody blokuj drzwi przed otworzeniem. Odkr okno. Szyba odkrca si wolno do poowy i zacina, dokadnie tu, gdzie zawsze si zacina. Luisa chybotliwie odwraca si i przeciska przez szpar gow, ramiona i tuw. Z szarpniciem uwalniaj si dwa sowa. Raport Sixsmitha! Luisa wciga gow z powrotem do toncego auta. Fatalnie, nic nie widz! Plastikowa torba. Wetknita pod siedzenie. Zgina si w ciasnym wntrzu... Jest. Zapiera si i cignie, jak kobieta cignaby worek kamieni. Wpycha si stopami do przodu z powrotem w szpar okna, ale raport jest za gruby. Toncy samochd cignie Luis w d. Bol j ju puca. Te wszystkie papiery zrobiy si cztery razy cisze. Torba przesza przez okno, ale kiedy Luisa kopie i walczy, czuje, e poraa j piorun. Setki stron, wirujc, wypadaj z tawego skoroszytu, koujc, gdzie zabierze je morze, wszdzie wok, jak gra w karty w Alicji. Luisa zrzuca z ng buty, jej puca krzycz, kln, bagaj. Kade uderzenie serca dudni w uszach. Ktrdy w gr? W wodzie jest zbyt ciemno, eby mc si zorientowa. W gr to w przeciwn stron, ni samochd. Jej puca za moment przestan pracowa. Gdzie jest samochd? Luisa uwiadamia sobie, e za Raport Sixsmitha zapacia yciem.

41 Isaac Sachs patrzy z gry na wspaniay poranek nad Now Angli. Labirynty przedmie z miniaturowymi rezydencjami barwy koci soniowej, jedwabiste trawniki inkrustowane turkusami basenw. Na policzku Sachs czuje chd szyby okna maego odrzutowca Seaboardu. Dokadnie sze stp pod jego siedzeniem, w adowni, ley walizka, a w niej wystarczajca ilo C-4, eby samolot zmieni w meteor. Czyli, myli Sachs, posuchae gosu sumienia. Luisa Rey ma Raport Sixsmitha. Przypomina sobie jej twarz w tak wielu szczegach, ile tylko jest w stanie odtworzy w pamici. Masz wtpliwoci? Czujesz ulg? Strach? Suszno sprawy? Mam przeczucie, e ju nigdy jej nie zobacz. Alberto Grimaldi, czowiek, ktrego przechytrzy, mieje si z jakiej uwagi asystenta. Obok przechodzi hostessa z tac pen podzwaniajcych drinkw i napojw. Sachs zagbia si w swoim notesie, gdzie pisze nastpujce zdania. Wykad: dziaania rzeczywistej przeszoci + przeszoci wirtualnej mona zilustrowa na przykadzie wybranego wydarzenia znanego zbiorowej historii, takiego jak zatonicie Titanica. Faktyczny przebieg katastrofy, taki, jaki mia miejsce, zaciera si i ginie w niepamici wraz z wymieraniem naocznych wiadkw, giniciem dokumentw + wrak statku rozkada si w grobie na dnie Atlantyku. Lecz wirtualne zatonicie Titanica, powstae z odtworzonych wspomnie, dokumentw, pogosek, fikcji jednym sowem z wierze staje si coraz bardziej prawdziwe. Rzeczywista przeszo jest krucha i coraz mroczniejsza + coraz trudniejszy staje si do niej dostp i jej rekonstrukcja: z drugiej strony, przeszo wirtualna, plastyczna i atwa w ksztatowaniu, coraz bardziej si rozjania + coraz trudniej j obej/obnay jako faszerstwo. Teraniejszo zmusza wirtualn przeszo, eby dziaaa na jej korzy, nadawaa wiarygodno jej mitologiom + uprawomocniaa narzucon wol. Wadza szuka prawa i sama w sobie stanowi prawo ksztatowania krajobrazu przeszoci wirtualnej. (Racja jest po stronie tego, kto opaca historykw). Symetria wymaga istnienia rwnie faktycznej oraz wirtualnej przyszoci. Wyobraamy sobie, jak bdzie wyglda przyszy tydzie, przyszy rok, czy rok 2225 wyobraamy sobie wirtualn przyszo zbudowan z ycze, przepowiedni + marze na jawie. Ta wirtualna przyszo moe wpywa na rzeczywist przyszo, jak w samospeniajcej si przepowiedni, lecz przyszo faktyczna zami nasz przyszo wirtualn w sposb tak oczywisty, jak jutro przymiewa nasze dzisiaj. Podobnie jak Utopia, rzeczywista przyszo + przyszo wirtualna istniej jedynie w mglistej dali, gdzie nikomu na nic si nie przydaj. Pytanie: Czy istnieje znaczce rozrnienie midzy mylc uud dymu, luster + cieni przeszoci faktyczn od innej rwnie mylcej uudy faktycznej przyszoci? Model czasu: niekoczca si matrioszka z namalowanymi momentami, kad laleczk (teraniejszo) umieszczon wewntrz acucha laleczek (wczeniejsze teraniejszoci) nazywam faktyczn przeszoci, ale postrzegamy j jako przeszo wirtualn. Laleczka teraz w podobny sposb obejmuje acuch wszystkich teraniejszoci, ktre dopiero nastpi, a ktre ja nazywam faktyczn przyszoci, lecz postrzegamy je jako przyszo wirtualn. Twierdzenie: Kocham Luis Rey. Detonator uruchomiony. C-4 wybucha. Odrzutowiec pochania kula ognia. Metalowe i plastikowe czci, kable obwodw, pasaerowie, ich koci, ubrania, notesy i mzgi wszystko traci okrelono w pomieniach, ktrych temperatura przekracza tysic dwiecie stopni Celsjusza. Rzeczy od-stworzone i zmarli istniej wycznie w naszej faktycznej i wirtualnej

przeszoci. Teraz obydwie przeszoci zaczynaj si rozwidla. 42 Betty i Frank chcieli lepiej zarzdza swoimi finansami opowiada Lloyd Hooks suchaczom przy niadaniu w Swannekke Hotel. Krg neofitw i akolitw z wielk uwag sucha Guru Energii doradzajcego samemu prezydentowi. Wic postanawiaj, e Betty stanie pod latarni, eby wpado troch kasy. Przychodzi noc i Frank odwozi Betty do rewiru, do nowej pracy. Frank pyta Betty. Ile mam bra?. Frank liczy, liczy i mwi: Sto baksw za ca imprez. Wic Betty wysiada, a Frank parkuje w cichej uliczce. Za kilka chwil podjeda go starym, rozwalajcym si chryslerem i pyta Betty: Ile za ca noc, skarbie?. Betty mwi: Sto dolarw. A go: Mam tylko trzydzieci. Co mona za trzydzieci?. Wic Betty leci do Franka i pyta. Frank mwi: Powiedz, e za trzydzieci zrobisz mu rk. Wic Betty wraca do gocia... Lloyd Hook zauwaa z tyu Billa Smokea. Bill Smoke podnosi jeden-dwa-trzy palce; trzy palce zmieniaj si w zacinit pi; pi wykonuje gest, jakby cia powietrze. Alberto Grimaldi, nie yje; Isaac Sachs, nie yje; Luisa Rey, nie yje. Oszust, sprzedawczyk i wszca baba. Oczy Hooksa mwi Smokeowi, e zrozumia i w jego umyle pojawia si fragment greckiego mitu. witego gaju Diany strzeg Kapan Wojownik, ktrego obdarowywano bogactwem, lecz ktry na swoj pozycj zapracowa, mordujc poprzednika. Kiedy spa, ryzykowa ycie. Grimaldi, ty spae zbyt dugo. W kadym razie, Betty wraca do gocia i mwi e za trzydzieci zrobi mu rk, wic chce, czy nie? Facet mwi: Dobra, skarbie, wskakuj, niech bdzie rk. Jest tu jaka cicha uliczka?. Betty kae mu jecha za rg w uliczk Franka. Go rozpina spodnie i wyjmuje zajebicie wielk pa. Betty chwyta powietrze i mwi: Poczekaj! Zaraz wracam. Wyskakuje z samochodu, puka w szyb Franka. Frank opuszcza szyb. Co znowu?. Hooks robi pauz przed puent. A Betty: Frank, we poycz mu siedemdziesit baksw!. Ludzie, ktrzy mogliby by czonkami zarzdu, chichocz jak hieny. Kto uwaa, e pienidze szczcia nie daj Lloyd Hooks pawi si w blasku powszechnej uwagi ten zdecydowanie mia ich za mao. Przez lornetk Hester Van Zandt oglda opuszczajcych si w wod nurkw. Bosy nastolatek w poncho podchodzi wolno od strony play z nieszczliw min i klepie kundla Hester. Znaleli ju samochd? Kana jest w tym miejscu do gboki. Dlatego tak bior tu ryby. Trudno stwierdzi z tej odlegoci. Nieza ironia losu, uton w morzu, ktre wczeniej samemu si skazio. Stranik ma chyba na mnie ochot. Powiedzia mi, e kierowca jecha po pijaku. Jaka kobieta, koo czwartej rano. Specjalna strefa bezpieczestwa na caej wyspie obejmuje te Swannekke Bridge. Seaboard moe poda do publicznej wiadomoci co tylko chce i nikt nie bdzie tego podwaa.

Nastolatek ziewa. Mylisz, e utona w tym samochodzie? Ta kobieta? Albo moe udao jej si wydosta, ale utona pniej? Trudno powiedzie. Jeeli bya na tyle pijana, eby wypa przez barierki, nie doplynaby do brzegu. Kto wie? Fatalna mier. Nastolatek ziewa i odchodzi. Hester zmczonym krokiem wraca do przyczepy. Milton, Indianin, siada na schodku i pije mleko z kartonu. Wyciera usta i mwi: Wonder Woman ju nie pi. Hester robi kilka krokw, obchodzc Miltona, i pyta lec na kanapie kobiet, jak si czuje. Ciesz si, e yj odpowiada Luisa Rey zapchaam si drodwkami i ju troch wyscham. Dziki za ubranie. Dobrze, e akurat nosimy ten sam rozmiar. Nurkowie szukaj twojego auta. Szukaj Raportu Sixsmitha, a nie mojego auta. Ucieszyliby si te, gdyby znaleli moje ciao. Milton zamyka drzwi na zasuwk. Czyli wypada przez barierk, wpada do morza, wydostaa si z toncego wozu, przepyna trzysta metrw do brzegu i masz tylko troch siniakw? Kiedy myl o wniosku o odszkodowanie, boli mnie bardzo. Hester siada. Co chcesz teraz zrobi? Najpierw musz wrci do mieszkania po par rzeczy. Potem chyba pomieszkam u mamy w Ewingsville Hill. A potem... z powrotem do punktu wyjcia. Bez Raportu Sixsmitha nie jestem w stanie zainteresowa ani policji, ani mojego naczelnego tym, co si dzieje na Swannekke. U matki bdziesz bezpieczna?

 Dopki Seaboard myli, e nie yj, Joe Napier nie bdzie mnie szuka. A kiedy odkryj, e si jednak nie zabiam... Wzrusza ramionami. Po wydarzeniach ostatnich szeciu godzin broni jej pancerz fatalizmu. Tak zupenie bezpieczna pewnie nie bd. Ale to ryzyko jeszcze do przyjcia. Nie robi takich rzeczy zbyt czsto, nie jestem ekspertk. Milton wsadza kciuki w kieszenie. Odwioz ci do Buenas Yerbas. Daj mi chwil, zadzwoni do znajomego, eby przyjecha pick-upem. Dobry chopak mwi Luisa, gdy ju wyszed. Powierzyabym mu wasne ycie mwi Hester. 44 Milton idzie do odrapanego sklepu, gdzie zakupy robi mieszkacy kempingu, parku przyczep, plaowicze, przyjezdni na Swannekke i mieszkacy okolicznych samotnych domkw. W radiu za lad leci kawaek The Eagles. Milton wrzuca dziesi centw do aparatu, sprawdza, czy na cianach nie ma podsuchu i wykrca numer, ktry zna na pami. Nad wieami chodniczymi Swannekke para wodna unosi si jak dinny, ktre przybray posta kalafiorw. Pylony maszeruj na pnoc do Buenas Yerbas i na poudnie do Los Angeles. mieszne, myli Milton. Wadza, czas, grawitacja, mio. Wszystkich si, ktre naprawd daj czadu, nie da si zobaczy. Po drugiej stronie suchawki kto odbiera telefon: Tak? Napier? To ja. W sprawie niejakiej Luisy REY... A wanie, e zamy, e yje? e chodzi sobie wolno, pogwizduje i robi zakupy? Byby zainteresowany miejscem jej pobytu? Za ile? Nie, ty podaj sum. To teraz pomn przez dwa... Nie? Mio si rozmawiao. Musz lecie... Milton umiecha si pod nosem. To samo konto i bardzo prosz w cigu jednego dnia roboczego. Owszem. Co? Nie, nikt inny jej nie widzia oprcz van Zandt. Nie. Tak, co mwia, ale ley na dnie. Na pewno. r go ryby. Nie artuj, tylko tobie sprzedaj supernewsy... Tak, zawo j do mieszkania, a potem jedzie do matki... W porzdku, za godzin. Konto jak zwykle. Jeden dzie roboczy. 45 Luisa otwiera drzwi do mieszkania, syszy odgosy niedzielnego meczu i uderza j zapach popcornu. Od kiedy pozwoliam ci smay na oleju?! woa do Javiera. Dlaczego rolety s opuszczone? Javier wskakuje do przedpokoju i si szczerzy. Luisa! Popcorn zrobi twj wujek Joe. Ogldamy mecz, Giants graj z Dodgersami. Dlaczego jeste ubrana jak jaka stara baba? Luisa czuje, e wszystko w niej sztywnieje.

 Chod tu. Gdzie on jest? Javier prycha. Siedzi na kanapie. A co? Chod tu natychmiast! Matka chce, eby wrci do domu. Przecie jest w hotelu. Wzia nadgodziny. Luisa, to na mocie to nie moja robota! Przysigam! Joe Napier pojawia si za Javierem z uniesionymi otwartymi domi, jakby uspokaja sposzone zwierz. Posuchaj... Gos Luisy dry. Javi! Ju, tutaj! Sta za mn! Napier podnosi gos. Posuchaj... Tak, rozmawiam z wasnym morderc. Dlaczego miaabym ci sucha, choby jednego sowa? Bo jestem jedyn osob w Seaboardzie, ktra wie o wszystkim i nie chce twojej mierci! Spokj opuci ju Napiera. Wtedy na parkingu chciaem ci ostrzec! Pomyl tylko! Gdybym by morderc, to czy w ogle bymy teraz rozmawiali? Przy wiadkach? Nigdzie si std nie ruszaj, na mio bosk! Nie jeste bezpieczna. Twoje mieszkanie cay czas moe by pod obserwacj. Dlatego opuciem rolety. Javier sucha z rozdziawion buzi. Luisa trzyma go, ale nie wie, co zrobi, eby zminimalizowa niebezpieczestwo. Co tu robisz? Napier jest znowu spokojny, ale zmczony i zmartwiony. Znaem twojego ojca, kiedy by glin. Dzie zwycistwa nad Japoni na Silvaplana Wharf. Wejd, Luisa. Usid. 46 Joe Napier obliczy, e dzieciak ssiadw przytrzyma Luis wystarczajco dugo, eby posuchaa, co powie. Nie jest dumny, e plan si powid. Napier, bardziej obserwator ni mwca, ostronie cyzeluje zdania. W czterdziestym pitym byem ju od szeciu lat glin w Rejonie Spinoza. adnych

pochwa, adnych nagan. Zwykym glin. Trzymaem si z dala od afer, umawiaem si na randki ze zwyk dziewczyn, maszynistk. Pitnastego sierpnia w radiu ogosili, e Japoce si podday, i cae Buenas Yerbas odtaczyo taniec zwycistwa. Laa si whisky, wyy klaksony, wybuchay fajerwerki, ludzie wzili wolny dzie, nawet jeli im szefowie nie dali. Gdzie koo dziewitej wezwali nas razem z koleg z patrolu do sprawy ucieczki z miejsca wypadku w dzielnicy koreaskiej. Normalnie nie zawracalibymy sobie gowy tym, co si tam dzieje, ale ofiar by biay chopak, wic wiadomo byo, e bdziemy mie na gowie rodzin z ca mas pyta. Jedziemy wozem na miejsce, a tu przez radio twj ojciec nadaje Kod smy. Wzywa wszystkie radiowozy na Silvaplana Wharf. Podstawow zasad byo, e nie wszyo si w tym rejonie dokw. Chyba e chciao si straci prac. Mafia miaa tam swoje magazyny, pod parasolem Ratusza. Do tego Lester Rey Napier postanawia nie cenzurowa jzyka w Rejonie Dziesitym by znany z upierdliwoci, regulaminowy jak w szkce niedzielnej. Ale jednak postrzelono dwch policjantw, a to ju zmieniao posta rzeczy. Przecie mgby si tam wykrwawia akurat twj kumpel. Wic natychmiast zawrcilimy i dojechalimy do nabrzea tu za innym wozem ze Spinozy za Bronzmanem i Harkinsem. Najpierw nic nie widziaem. Ani ladu Lestera Reya, ani ich radiowozu. Latarnie w dokach si nie paliy. Przejechalimy midzy dwiema cianami kontenerw, skrcilimy za rg na plac, gdzie jacy faceci zaadowywali wojskow ciarwk. Mylaem, e trafilimy do niewaciwej czci dokw, kiedy rzucio mi si w oczy, e strasznie si co pieszyli przy adowaniu. Jako to byo dziwne w noc narodowego wita? I wtedy uderzy w nas grad pociskw i wszystko przestao by dziwne. Bronzman i Harkins przyjli pierwsze uderzenie my po hamulcach, w powietrzu peno szka, nasz samochd zarzucio na ich wz, razem z koleg wyturlalimy si z auta, schowalimy si za pryzm stalowych rur. W wozie Bronzmana nie przestaje wy klakson, a oni nie wysiadaj. Wok nas wiszczy coraz wicej kul, a ja sram pod siebie zostaem glin, eby unikn dziaa wojennych. Mj kolega zaczyna w odpowiedzi strzela do nich. Ja za nim, ale szanse, e kogokolwiek trafimy, s w zasadzie zerowe. Szczerze mwic, byem wdziczny, kiedy ciarwka w kocu przejechaa obok nas. Jak ostatni mato, za szybko wyskoczyem z ukrycia, eby jeszcze zdy spisa jej numery. Napiera boli jzyk. I wtedy wszystko si zaczo. Jaki facet leci z wrzaskiem na mnie przez plac. Strzelam do niego. I chybiam to najszczliwsze chybienie w moim yciu. I w twoim, Luisa, bo gdybym zastrzeli twojego ojca, to ciebie by tu nie byo. Lester Rey pokazuje co za moimi plecami, pdem koo mnie przebiega i kopie w jaki przedmiot rzucony z ciarwki, ktry toczy si w moj stron. Potem wali we mnie olepiajce wiato, huk rozrywa mi gow, a tyek przeszywa kujcy bl. Le, gdzie upadem, pprzytomny i dopiero sanitariusze na noszach bior mnie do karetki. Luisa nadal milczy. Miaem szczcie. Odamek granatu rozora mi obydwa poladki. Poza tym nie miaem adnych innych obrae. Lekarz powiedzia, e pierwszy raz w yciu widzia, eby jeden odamek zrobi cztery dziury. Z twoim ojcem byo oczywicie duo gorzej. By podziurawiony jak ementaler. Zaraz go operowali, ale oko byo nie do uratowania i musieli mu je usun na dzie przed moim wyjciem ze szpitala. Nie rozczula si nad sob; po prostu ucisnlimy sobie donie i wyszedem. Nie wiedziaem, co powiedzie. Najbardziej upokarzajc z przysug jest uratowanie komu ycia. Lester te o tym wiedzia. Ale nie ma dnia, a pewnie i godziny, ebym o nim nie myla. Za kadym razem, kiedy siadam. Luisa przez chwil nic nie mwi.

 Dlaczego nie powiedziae mi tego na Swannekke Island? Napier drapie si za uchem. Baem si, e wykorzystasz moj znajomo z twoim ojcem, eby co ze mnie wydusi... O tym, co naprawd stao si z Rufusem Sixsmithem? Napier nie potwierdza, ani nie zaprzecza. Wiem, jak dziaaj reporterzy. Ty prbujesz mnie wytyka nieuczciwoci? Mwi oglnie, nie zna konkretw nie moe wiedzie o domu Margo Roker. Jeeli bdziesz dalej szuka raportu Rufusa Sixsmitha Napier zastanawia si, czy powinien to mwi przy chopaku po prostu ci zabij. Nie ja! Ale kto inny. Bagam ci. Wyjed jutro z miasta. Rzu w choler prac i dawne ycie, i jed! Alberto Grimaldi wysa ci, eby mi to powiedzia, tak? Nikt nie wie, e tu jestem, i mdlmy si, eby nie wiedzieli, bo bd w takich samych opaach, jak ty. Jedno pytanie... Chcesz wiedzie... naprawd wolaby, eby ten dzieciak tu nie sta ...czy to, co si stao z Sixsmithem, to ja? Odpowied brzmi: nie. Nie zajmuj si... tak robot. Nie mwi, e jestem niewinny. Jestem winny, bo przymknem oczy. Wynajty przez Grimaldiego patny morderca zabi Sixsmitha i zepchn ci wczoraj z mostu. Nazywa si Bill Smoke jeden z wielu, jak sdz. Nie mog ci zmusi, eby mi uwierzya, ale mam nadziej, e ci przekonam. Skd wiedziae, e przeyam? Nie traciem wiary... Luisa, ycie jest wicej warte, ni jaki news. Bagam ci ostatni raz, rzu t spraw... Musz ju jecha i bd si modli, eby zrobia to samo. Wstaje. I jeszcze jedno. Umiesz posugiwa si broni? Mam alergi na bro. To znaczy? Na widok broni mam mdoci. Dosownie mdoci.

 Wszyscy powinni nauczy si posugiwa broni. Tak, cae tumy takich, co umieli, le w kostnicach. Ten Bill Smoke nie bdzie grzecznie czeka, a wyjm bro z torebki, prawda? Jedyne, co mog zrobi, to zdoby dowody, ktre tak nagoni spraw, e zabicie mnie przestanie mie sens. Nie doceniasz przyziemnego pragnienia zemsty. Dlaczego tak si o mnie martwisz? Spacie ju swj dug wobec Taty. Sumienie masz czyste. Napier ponuro wzdycha i wie, e ju nic wicej nie zdziaa. Miego ogldania meczu, Javi. Kamae mwi chopak. Kamaem, tak, ale nie jestem kamc. Kamanie jest ze, ale kiedy wiat staje na gowie, mae zo moe zrobi wiele dobrego. Nic z tego nie rozumiem. Ja te nie zawsze, ale tak wanie jest. Joe Napier wychodzi z mieszkania. Javier te jest zy na Luis. A ty mi mwisz, e co sobie zrobi, bo skacz przez kilka balkonw? 47 Kroki Luisy i Javiera odbijaj si echem na klatce schodowej. Javier wyglda przez porcz. Nisze pitra robi si coraz mniejsze, jak spirale muszli. Czuje, e zaczyna mu si krci w gowie i oszoomiony apie powietrze. Tak samo jest, kiedy spoglda w gr. Gdyby moga zobaczy przyszo pyta chciaaby? Luisa zarzuca na rami torebk. To zaley, czy mogabym j zmienia, czy nie. Zamy, e by moga. Na przykad, gdyby zobaczya, e na drugim pitrze porw ci szpiedzy komunistw, to na parter pojechaaby wind. A jeeli szpiedzy zapaliby wind i porwali wszystkich, ktrzy w niej s? A co, jeeli, wanie prbujc zmieni przyszo, wszystko wprawiasz w ruch?

 Jeeli widziaaby przyszo, tak jak wida koniec Szesnastej Ulicy z dachu Kilroya, to znaczy, e przyszo ju jest staa. A jak ju jest staa, to znaczy, e nie moesz jej zmieni. No tak, ale to, co wida na kocu Szesnastej, nie obejmuje ludzkich dziaa. Wszystko jest niby ustalone przez planistw, architektw, projektantw, oprcz tego, e kto moe pj i wysadzi jaki budynek w powietrze. A wydarzenia jednej minuty obejmuj ludzkie dziaania. Czyli w kocu jak? Mona zmienia przyszo czy nie? Moe odpowied nie jest funkcj metafizyki, ale po prostu wadzy? To wielka niewiadoma, Javi. Zeszli ju na sam parter. Cybernetyczne bicepsy Czowieka za sze milionw dolarw brzcz, kiedy napraj si w telewizorze Malcolma. To cze, Luisa. Javi, nie wyjedam z Buenas Yerbas na zawsze. Chopak wyciga rk na poegnanie. Ten gest zaskakuje Luis: jest oficjalny, ostateczny i bardzo przyjacielski. 48 Zegar w ksztacie srebrnego powozu w domu Judith Rey w Ewingsville wydzwania godzin pierwsz. ona finansisty zabawia Billa Smokea rozmow. Ten dom cay czas budzi we mnie demona materialnego podania zwierza mu si matka Luisy, obwieszona biuteri kobieta po pidziesitce. To kopia Franka Lloyda Wrighta. Orygina zdaje si zbudowano gdzie na przedmieciach Salem. Stoi o cal za blisko. Sama wygldasz jak czarownica z przedmie Salem, ktrej odwalio w Tiffanym, myli Bill Smoke, a gono mwi: Ach tak? Latynoskie suce, opacone przez firm cateringow, nosz tace z jedzeniem midzy gomi, ktrzy wszyscy bez wyjtku s biali. Do lnianych serwetek, zoonych w ksztat abdzi, przyczepione s tabliczki z ich nazwiskami. Ten db biaolistny na trawniku od frontu pewnie ju sta, kiedy Hiszpanie budowali tu swoje misje mwi ona gospodarza prawda? Bez wtpienia. Dby yj szeset lat. Dwiecie lat rosn, dwiecie lat stoj, dwiecie lat usychaj. Widzi, e do wystawnego salonu wchodzi Luisa, i pozwala ojczymowi ucaowa si w oba policzki. Czego ja chc od ciebie, Luiso Rey? Luis ciska jaka kobieta w jej wieku: Luisa! Boe mj, chyba ze trzy, albo cztery lata! Kobieta nachyla si i ze zjadliwym

wdzikiem zadaje pytanie: Ale to prawda, e jeszcze nie wysza za m? Tak, to najzupeniej prawda. Odpowied Luisy jest zwiza. A ty? Smoke czuje, e ona wyczua jego wzrok, i z powrotem skupia uwag na onie gospodarza. I zgadza si, e tak, sekwoje, ktre rosn nieca godzin jazdy std, musiay by ju potne, kiedy na tronie zasiada Nabuchodonozor. Judith Rey staje na stoeczku specjalnie po to przyniesionym i dotd stuka srebrn yeczk w butelk rowego szampana, a wszyscy si odwrc, by sucha. Panie, panowie i modziey deklamuje wanie podano kolacj! Ale, zanim zaczniemy, chciaabym powiedzie kilka sw o wspaniaym dziele dokonanym przez Towarzystwo Walki z Rakiem w Buenas Yerbas i o tym, jak Towarzystwo wykorzysta pienidze zebrane dziki dzisiejszej kwecie, ktr wszyscy pastwo tak szczodrze wspieraj. Bill Smoke zabawia park dzieciakw, wyjmujc z rkawa zotego krugerranda. Chc od Ciebie, Luiso, eby daa mi si zabi z bliska. Przez chwil Bill Smoke rozmyla o siach, ktre w nas drzemi, a ktre jednak s rne od nas samych. 49 Suce sprztny ju po deserze, w powietrzu unosi si aromat kawy i w salonie zapada obarta, niedzielna senno. Najstarsi wiekiem gocie znajduj sobie przytulne miejsca na drzemk. Ojczym Luisy gromadzi grupk swoich rwienikw, eby pokaza im kolekcj samochodw z lat pidziesitych, ony i matki zajmuj si gr w misterne aluzje, dzieciaki wychodz na dwr, eby si przekrzykiwa w socu przewitujcym przez korony drzew wok basenu. Trzej bracia Hendersonowie zdominowali rozmow przy stole, gdzie bawi si w randk w ciemno. Kady z trjki jest jednakowo bkitnooki i zotowosy, Luisa ich nie rozrnia. Co bym zrobi mwi jeden z braci gdybym ja by prezydentem? Po pierwsze, postawibym sobie za cel wygranie zimnej wojny, a nie tylko jej nieprzegranie. Drugi przejmuje paeczk. A ja nie paszczybym si przed Arabami, ktrych dziadkowie parkowali wielbdy gdzie w piachu. Ani przed tymi komuchami. Wprowadzibym w tym kraju i wiem, e to mocne sowa prawne imperium korporacji. Bo jak tego nie zrobimy... ...Japoczycy zrobi to pierwsi. Przyszo to korporacje. Musimy pozwoli, eby biznes rzdzi tym krajem, i wprowadzi prawdziwe rzdy technokratw. Ktre nie ugn si przed wiadczeniami spoecznymi, zwizkami, polityczn poprawnoci wobec bezdomnych kolorowych transwestytw-inwalidw z arachnofobi... Technokratyczne rzdy fachowcw. Zaprowadmy kultur, ktra nie wstydzi si przyzna, e majtek przyciga wadz...

 I e ci, ktrzy pomnaaj majtek czyli my zdobywaj zasuon nagrod. Kiedy kto dy do wadzy, zadaj proste pytanie: Czy myli jak biznesmen?. Luisa zwija papierow serwetk w zbit kul. Ja zadaj trzy proste pytania: Jak doszed do wadzy? Jak j wykorzystuje? I jak, skurwysynowi, mona j odebra? 50 Judith Rey znajduje Luis w zacisznym pokoju ma. Oglda telewizj.

Lesba, tak powiedzia Anton Henderson i gdyby nie to, e to o tobie, Psiaczku... Nie wiem, to nie jest mieszne! Twj... bunt wobec wiata staje si coraz uciliwszy. Narzekasz, e jeste samotna, wic przedstawiam ci miym, modym mczyznom, ale ty zachowujesz si wobec nich jak lesba i cay czas burczysz tylko tym swoim gosem ze Spyglassa. Kiedy syszaa, jak narzekam, e jestem samotna? Wiesz, e tacy chopcy, jak Hendersonowie, nie spadaj z nieba. Kwane deszcze spadaj z nieba. Kto puka do drzwi i do pokoju zaglda Bill Smoke. Pani Rey? Przepraszam, e przeszkadzam, ale bd ju musia wychodzi. Z rk na sercu, to bya najprzyjemniejsza, najwspanialej zorganizowana kwesta, na jakiej byem. Rka Judith Rey frunie do ucha. Och, bardzo mio z pana strony... Herman Howitt, modszy parnter w Musgrove Wyeland, z filii w Malibu. Nie miaem okazji przedstawi si przed kolacj, absolutnie wyborn. To ja rezerwowaem dzi rano miejsce w ostatniej chwili. Mj ojciec zmar ponad dziesi lat temu, wie Panie nad jego dusz. Rak. Nie wiem, jak z matk dalibymy rad przez to przej, gdyby nie pomoc Towarzystwa. Kiedy Olly cakiem przypadkowo wspomnia o kwecie, musiaem zadzwoni i sprawdzi, czy moe kto w ostatniej chwili odwoa przyjcie, a mnie uda si wcisn na jego miejsce. Ogromnie nam mio, e jednak pan przyjecha, witamy w Buenas Yerbas. Troch niski, ocenia Judith, ale niele uminiony, pewnie dobrze zarabia i chyba tylko kilka lat starszy od Luisy, na pewno nie ma jeszcze trzydziestu piciu. Modszy partner brzmi obiecujco. Mam nadziej, e nastpnym razem paska ona bdzie moga panu towarzyszy? Bill Smoke vel Herman Howitt umiecha si niemiao.

 Niestety, jak na razie jedyna pani Howitt to moja mama. Ach tak? rzuca Judith Rey. Bill Smoke wbija wzrok w Luis, ale ona nie zwraca na niego uwagi. Podziwiam zasady, jakim pani crka daa na dole wyraz. Wielu ludziom z naszego pokolenia brak moralnego krgosupa. Och, zgadzam si absolutnie. Lata szedziesite moe chciay dobrze, ale nic z tego nie wyszo. Z nieyjcym ju ojcem Luisy pozostawalimy w separacji, ale oboje zawsze staralimy si zaszczepi w crce umiejtno rozrniania dobra i za. Luisa! Skarbie, moesz chocia na chwil oderwa si od telewizora? Herman pomyli... Luisa? Psiaczku, co si dzieje? Prezenter wiadomoci monotonnie czyta: Policja potwierdzia, e wrd dwunastu osb, ktre zginy dzi rano w katastrofie odrzutowca lear nad Grami Skalistymi w Kolorado, by prezes Seaboardu Alberto Grimaldi, najlepiej opacany czonek zarzdu w Ameryce. Ze wstpnego dochodzenia Federalnej Administracji Lotnictwa wynika, e przyczyn katastrofy bya eksplozja, do ktrej doszo na skutek awarii systemu paliwowego. Szcztki wraku rozrzucone s na obszarze kilku kilometrw kwadratowych... Luisa, Psiaczku? Judith Rey klka przy crce, ktra wpatruje si bez tchu w obrazy pogitych szcztkw samolotu na polu kukurydzy. Straszne...! Bill Smoke rozkoszuje si smakiem zoonej potrawy, ktrej wszystkich skadnikw nawet on, kucharz doskonay, nie potrafi wymieni. Znaa pani kogo wrd ofiar, pani Luiso? 51 Poniedziaek rano. Newsroom Spyglassa a huczy od plotek. Podobno pismo splajtowao; podobno jego waciciel Kenneth P. Ogilvy wystawia Spyglassa na aukcj; bank udziela kolejnego kredytu; bank zakrca kurek. Luisa nie informuje ich, e dwadziecia cztery godziny temu wysza cao z prby morderstwa. Nie chce mwi ani matce, ani Grelschowi, a poza tym, oprcz siniakw, caa historia wydaje si coraz bardziej nierzeczywista. Luis ogarnia bolesne poczucie osobistej straty po mierci Isaaca Sachsa, cho prawie go nie znaa. Czuje te lk, ale pomaga jej skupienie si na pracy. Ojciec powiedzia kiedy, e gdy fotoreporterzy wojenni chowaj si za obiektywem, mwi, e strach nie ma do nich dostpu; dzi rano Luisa nagle doskonale to rozumie. Rozrysowuje struktur tego spisku w formie rozgazionego diagramu. Bill Smoke wiedzia, e Isaach Sachs sypn, wic jego mier mona wytumaczy, ale komu zaleao, eby jednoczenie sprztn Alberta Grimaldiego? Dziennikarze schodz si powoli do gabinetu Doma Grelscha na kolegium redakcyjne o dziesitej. Jest ju kwadrans po. Grelsch a tak si nie spni nawet kiedy jego pierwsza ona rodzia dziecko mwi Nancy OHagan, malujc paznokcie. Ogilvy musia go przyrubowa do koa tortur.

Roland Jakes wydubuje owkiem wosk z ucha. Poznaem perkusist, ktry gra we wszystkich hitach The Monkees. Nie mg przesta gada o seksie tantrycznym. Najbardziej lubi pozycj na hydraulika. Siedzisz i czekasz cay dzie, ale nikt nie przychodzi. Cisza. Boe, chciaem rozadowa napicie. Zjawia si Grelsch. Spyglassa sprzedano. Jeszcze dzisiaj dowiemy si, kogo oszczdzia hekatomba. Jerry Nussbaum wsadza kciuki w szlufki. Troch to nage. Nage, to mao powiedziane. Zaczli negocjowa pod koniec zeszego tygodnia. W Grelschu si gotuje. Dzi rano pach-pach, byo ju po sprawie. Musieli dosta jak gigantyczn ofert sonduje Jakes. Zapytaj o to Ogilvyego. Kto nas kupi? pyta Luisa. Informacja pjdzie do prasy dzi po popoudniu. No, powiedz, Dom mczy go OHagan. Powiedziaem: informacja pjdzie do prasy po poudniu. Jakes zwija skrta. Wyglda na to, e tajemniczemu nabywcy naprawd zaley na Spyglassie, a dopki nic si nie popsuo, to po co naprawia. Nussbaum prycha. A skd wiesz, e tajemniczy nabywca uwaa, e nic si nie popsuo? Kiedy w zeszym roku Allied News kupio Nouveau, wywalili z roboty nawet sprztaczki. No tak. OHagan zatrzaskuje puderniczk. Kolejny raz nici z rejsu statkiem po Nilu. I wita znowu u bratowej w Chicago. Krlowa mroonek i jej bachory. Tylko jeden dzie, a tyle moe si zmieni.

52 Przygldajc si geometrycznemu dzieu sztuki przed gabinetem wiceprezesa Williama Wileya, Joe Napier uzmysawia sobie, e ju wiele miesicy temu zosta odsunity na boczny tor. Ulotnia si gdzie lojalno, a kontrol sprawoway teraz wiadome rda. No i dobrze, myli Napier, jeszcze tylko ptora roku. Syszy kroki i czuje przecig. Ale bomba w samolocie z dwunastoma ludmi na pokadzie to ju nie rodki bezpieczestwa, to zbiorowe morderstwo. Kto wyda rozkaz? Czy Bill Smoke pracowa dla Wileya? A moe to zwyka katastrofa lotnicza. Przecie si zdarzaj. Wiem tylko, e nie wiedzie jest niebezpiecznie. Napier nie moe sobie darowa, e ostrzeg wczoraj Luis Rey tylko si bez sensu naraa, a kompletnie niczego nie osign. W drzwiach pojawia si sekretarka Williama Wileya. Pan Wiley ma teraz dla pana czas. Napier ze zdziwieniem widzi, e w gabinecie jest Fay Li. Wymieniaj umiechy, jak wymaga tego sytuacja. William Wiley wita Napiera gonym: Joe! Co sycha? I rwnie energicznie ciska mu do. Smutny dzie, panie prezesie odpowiada Napier, siadajc, ale dzikujc za papierosa. Cigle nie mog w to uwierzy... pan Grimaldi... Nigdy ci nie lubiem. Nigdy nie wiedziaem, jaki z ciebie moe by poytek. Straszna tragedia. Po Albercie mona przej kierownictwo, ale nie da si go zastpi. Pod pretekstem kurtuazyjnej rozmowy Napier pozwala sobie na jedno pytanie: Jak dugo zarzd chce odczeka, zanim rozway now nominacj? Spotykamy si dzi po poudniu. Sam Alberto nie chciaby, ebymy duej ni to konieczne trwali w zawieszeniu bez szefa sztabu. Joe, wiesz dobrze, e osobicie mia do ciebie wielki szacunek. Wrcz... Nabony podsuwa Fay Li. Wanie, nabony! Pan Grimaldi by wspaniaym czowiekiem. Bez wtpienia. Wiley zwraca si do Fay Li: Fay, powiedzmy Joemu, co chcemy zaproponowa. W dowd uznania za nienagann prac pan Wiley proponuje ci wczeniejsz emerytur. Przez ptora roku, ktre ci jeszcze zostao, bdziesz dostawa w ramach premii pen miesiczn pensj, a potem rewaloryzowan emerytur.

Zmuszaj mnie do odejcia! Napier robi zachwycon min. Bill Smoke za tym stoi. Jego O Jezu! pasuje zarwno do oferty emerytury, jak i do tego sejsmicznego tpnicia, ktre nagle przestawia go poza krg wtajemniczonych, na pozycj zwykego wiadczeniobiorcy. Jestem... zaskoczony. Wiley mwi tylko: Wiem, Joe. Dzwoni telefon. Nie. Wiley marszczy brwi ze suchawk przy uchu. Pan Reagan moe poczeka. Jestem zajty. Do chwili, w ktrej Wiley koczy rozmow, Napier wie ju, co zrobi. Okazja jedna na milion, eby zej z zalanej krwi sceny. Udaje starego sucego, ktremu z wdzicznoci odjo mow. Fay. Panie Wiley. Nie wiem, jak mam dzikowa. William Wiley dla artu robi wielkie oczy. Na przykad przyjmujc propozycj? Oczywicie, e przyjmuj! Wiley i Fay Li jedno przez drugie nie nadaj z gratulacjami. Rozumiesz oczywicie mwi dalej Wiley e w przypadku tak delikatnej pracy, jak ochrona, musimy wprowadzi zmiany w ycie z chwil, kiedy wyjdziesz ode mnie z gabinetu. Piknie, nie chcecie traci ani sekundy, co? Fay Li dodaje: Zaatwi, eby przywieli ci wszystkie prywatne rzeczy i potrzebne dokumenty. Wiem, e rozumiesz, e z wyspy musimy odwie ci pod eskort. Wszyscy bd patrze, czy pan Wiley przestrzega protokou. Oczywicie, e rozumiem. Napier umiecha si, przeklinajc j w duchu. Sam ten protok pisaem. Miej trzydziestk semk w kaburze na ydce a do wyjazdu ze Swannekke i dugo, dugo potem. 53 Muzyka w sklepie Lost Chord zawiera w sobie wszystkie myli Luisy, uporczywie

krce wok Spyglassa, Sixsmitha, Sachsa i Grimaldiego. Sycha dwiki krystalicznie czyste i hipnotyczne, dwiki jak widmo, dwiki, ktre pyn jak rzeka... znajome i bardzo bliskie. Luisa stoi oczarowana, jakby trwaa w strumieniu czasu. Znam t muzyk mwi sprzedawcy, kiedy ten w kocu pyta, czy nic jej nie jest. Rany, co to za utwr? Przykro mi, kto ju zamwi, nie jest na sprzeda. Waciwie nie powinienem nawet tego puszcza. Aha. Po kolei. Dzwoniam w zeszym tygodniu. Rey, Luisa Re y. Mwi pan, e znajdzie pan dla mnie bardzo rzadkie nagranie Roberta Frobishera, Atlas Chmur na sekstet. Ale tak czy owak to za chwil, bo musz te mie to, co leci teraz. Musz. Pewnie wie pan, jak tak czasem czowieka chwyta. Co to w ogle jest? Skruszony sprzedawca podsuwa Luisie zczone rce w gecie moesz mnie zaku w kajdanki. Atlas Chmur na sekstet Roberta Frobishera. Suchaem, eby si upewni, czy nie jest porysowany... Okej, kami. Suchaem z czystej ciekawoci. Troch inne ni Delius, prawda? Dlaczego wytwrnie nie chc finansowa takich pere? Zbrodnia. Ale jeli chodzi o stan, pani pyta jest tip-top. Gdzie mogam j wczeniej sysze? Mody czowiek, zdziwiony, wzrusza ramionami. W Stanach jest ich najwyej kilka egzemplarzy. Ale ja to znam. Na pewno to znam. 54 Kiedy Luisa wraca do biura, Nancy OHagan rozmawia podnieconym gosem przez telefon. Shirl? Shirl! Mwi Nancy. wita w cieniu sfinksw jeszcze mog si uda. Kupio nas Trans Vision Inc. mwi podniesionym gosem. Trans Vision Inc... Ja te nie, ale OHagan cisza gos wanie widziaam Ogilviego, tak, poprzedniego szefa, jest w nowym zarzdzie. Dzwoni, eby powiedzie, e mnie nie zwolni! Rozradowana kiwa gow w stron Luisy. Nie bdzie prawie adnych ci, wic zadzwo do Janine i powiedz jej, eby sobie spdzaa wita sama ze swoimi koszmarnymi bachorami. Luisa! woa Grelsch, stojc w drzwiach swojego gabinetu. Pan Ogilvy chce z tob rozmawia. K.P. Ogilvy siedzi na miejscu Doma Grelscha, w jego chwiejnym fotelu, wic naczelny musi zadowoli si plastikowym taborecikiem. Twarz w twarz waciciel Spyglassa przypomina Luisie obraz sdziego z Dzikiego Zachodu, ryty w stali.

 Nie da si tego powiedzie w miy sposb zaczyna wic powiem po prostu. Zwalniamy pani. To polecenie nowego waciciela. Luisa przyglda si, jak wiadomo si od niej odbija. To nie przebije zepchnicia z mostu do morza w prawie cakowitych ciemnociach. Grelsch unika jej wzroku. Mam umow o prac. A kto nie ma? Jest pani zwolniona. Tylko ja z caej redakcji nie podobam si nowemu panu? Na to wyglda. K.P. Ogilvy si krzywi. Chyba mam prawo spyta, dlaczego ja. Waciciele zatrudniaj, zwalniaj i to oni mwi, kto ma do czego prawo. Przy ofercie takiego pakietu ratunkowego, jaki zaproponowao Trans Vision, nikt nie pyta o drobiazgi. Drobiazg. Wygrawerujecie mi to na zotym zegarku? Dom Grelsch wierci si na taboreciku. Panie Ogilvy, myl, e Luisa ma prawo do jakich wyjanie. To niech pyta Trans Vision. Moe jej osoba nie pasuje do ich wizji Spyglassa. Moe jest zbyt radykalna. Przesadza z feminizmem. Za ostra. Za bardzo si pcha. To tylko preteksty. Chciaabym zapyta Trans Vision o kilka rzeczy. Gdzie jest ich centrala? Gdzie na wschodzie. Ale wtpi, eby kto tam chcia z pani rozmawia. Gdzie na wschodzie. Z kim pan teraz zasiada w zarzdzie? Pani jest zwolniona, a ja nie skadam owiadcze pod przysig. Tylko jedno pytanie, panie Ogilvy. Przez wzgld na trzy fantastyczne lata mojej penej powice pracy, prosz powiedzie: jaki jest zwizek midzy Trans Vision a Seaboard Power? Dom Grelsch sucha z wielkim zainteresowaniem. Ogilvy waha si przez uamek sekundy, a potem arogancko mwi: Jestem bardzo zajty. Dostanie pani pensj do koca miesica, prosz nie przychodzi do pracy. Dzikuj i do widzenia.

Arogancja, myli Luisa, oznacza obud. EGNA WAS OKRG SWANNEKKE, KRAINA SURFERW, KRAINA ATOMU, WRACAJCIE DO NAS NIEBAWEM! Jest niele. Joe Napier wcza w jeepie automatyczn kontrol prdkoci. Jest dobrze. Seaboard Power, praca, Margo Roker i Luisa Rey oddalaj si w przeszo z prdkoci osiemdziesiciu mil na godzin. Jest super. Dwie godziny do domku w grach Santo Christo. Mgby na kolacj zapa jakiego suma, jeeli jazda za bardzo go nie zmczy. Patrzy w lusterko: srebrny chrysler jedzie sto jardw za nim ju drug mil, ale wanie wyprzedza i znika z przodu. Spokojnie, Napier mwi sam do siebie, wyrwae si. W jeepie co stuka. Na zegarze zblia si trzecia pikna popoudniowa godzina. Autostrada mila za mil biegnie wzdu rzeki, teren powoli si wznosi. Prowincja strasznie zbrzyda przez ostatnie trzydzieci lat, ale gdzie zrobio si adniej? Po obu stronach drogi osiedla mieszkaniowe kolonizuj tereny zrwnane przez buldoery. Cae ycie zajo mi, eby si stamtd wyrwa. We wstecznym lusterku Napiera Buenas Yerbas kurczy si do rozmiarw postrzpionej smugi. Jeli crka Lestera chce gra Wonderwoman, nie powstrzymasz jej. Zrobie, co moge. Daj ju jej spokj. Nie jest dzieckiem. Napier szuka w radiu jakiej stacji, ale wszdzie mczyni piewaj jak kobiety, a kobiety jak mczyni, a znajduje jak sentymentaln stacyjk, ktra gra Everybodys Talking. To Milly z ich dwojga bya muzykalna. Napier pamita wieczr, kiedy zobaczy j pierwszy raz: graa na skrzypkach w zespole Hokus Pokus i Kowbojki z Piaskw. Chcia, eby Milly patrzya na niego tak, jak spogldaj na siebie muzycy, kiedy czuj, e muzyka pynie bez trudu, chcia takiej zayoci. Niedugo potem zakochali si w sobie. Luisa Rey jest jak dziecko, dobrze o tym wiesz. Napier zjeda z autostrady zjazdem nr 18 i skrca w star drog, ktr kiedy przemierzali poszukiwacze zota, w stron Copperline. W silniku stuka coraz goniej. W lasach na zboczach gr wida ju zapowied jesieni. Droga biegnie wzdu zwajcego si wwozu pod wiekowymi sosnami, ku miejscu, gdzie zachodzi soce. Kiedy ju si tu znalaz, nagle nie jest w stanie przypomnie sobie ani jednej myli z ostatnich czterdziestu piciu minut. Napier zatrzymuje si przy sklepie spoywczym w Copperline, gasi silnik i wyskakuje z jeepa. Syszysz szum? To Lost River. Co przypomina mu, e Copperline to nie Buenas Yerbas, i drzwi jeepa, ktre przed chwil zamkn kluczykiem, zostawia otwarte. Waciciel sklepu wita gocia po imieniu, w cigu szeciu minut sprzedaje mu plotki z ostatnich szeciu miesicy i pyta, czy przyjecha na urlop na cay tydzie. Mam urlop ju na stae. Zaproponowano mi... nigdy wczeniej nie uy tych sw wobec samego siebie ...wczeniejsz emerytur. Nawet si nie zastanawiaem. Spojrzenie waciciela sklepu widzi wszystko. No to oblewamy dzi u Duanea? Czy jutro robimy styp?

55

 Lepiej w pitek. Troch jedno i drugie, ale gwnie oblewamy. Przez pierwszy tydzie wolnoci chciabym u siebie odpocz, a nie zwala si nieprzytomny u Duanea pod stoem. Napier paci za zakupy i wychodzi. Nagle bardzo chce ju znale si sam w swojej chacie. Opony jeepa miad kamienist drog przez las. Smugi wiata przednich reflektorw skacz po odwiecznych drzewach. O, znowu. Napier syszy szum Lost River. Pamita, jak pierwszy raz przywiz Milly do chaty, postawionej przez jego braci i ojca. Teraz zosta tylko on. Tamtego wieczoru obydwoje poszli si kpa zupenie nadzy. To by jej pomys. Puca i gow wypenia mu leny zmierzch. adnych telefonw, telewizji przemysowej, ani nawet zwykej telewizji, adnych kontroli przepustek, adnych nieoficjalnych zebra ochrony w dwikoszczelnym gabinecie prezesa. Nigdy wicej. Emerytowany ochroniarz najpierw oglda kdk na drzwiach, sprawdzajc, czy nikt przy niej nie majstrowa, a dopiero potem otwiera okiennice. Rany boskie, uspokj si. Uwolnie si ju od Seaboardu, adnych haczykw, nie musisz tam wraca. A jednak, kiedy wchodzi do rodka chaty, trzyma w rku trzydziestk semk. Widzisz? Nikogo nie ma. Napier rozpala ogie i w kominku trzaskaj pomienie. Robi sobie fasolk z kiebas i osmalone pieczone w ogniu ziemniaki. Do tego kilka piw. Dugo, dugo odlewa si na zewntrz. Droga Mleczna si iskrzy. Napier zapada w bardzo gboki sen.

Znowu nie pi. Strasznie chce mu si pi, piwo rozsadza pcherz. Ju pity czy szsty raz? Odgosy lasu nie koysz dzi Napiera do snu, tylko uwieraj jego dobre samopoczucie. Hamulce? Sowa. Trzask gazek? Szczur, przepirka, nie wiem, cokolwiek, jeste w lesie. We, zanij. Wiatr. Gosy pod oknem? Napier budzi si i widzi pum, przycupna na belce pod stropem; budzi si z krzykiem; puma to Bill Smoke, sta z podniesion rk, eby rozwali mu eb latark; na belce nie ma nic. Czy teraz pada deszcz? Nasuchuje. To tylko rzeka, tylko rzeka. Zapala kolejn zapak, eby zobaczy, czy warto ju wstawa: 4.05. Nie. Pora pomidzy. Napier zakopuje si w fady ciemnoci, szukajc jakiej dziury na sen, ale przeladuj go wyrane, niedawne wspomnienia domu Margo Roker. Bill Smoke mwi. Stj tu i pilnuj. Wedug mojego informatora Roker trzyma dokumenty w swoim pokoju. Napier zgadza si, zadowolony, e wanie ograniczy swj udzia w sprawie. Bill Smoke zapala wielk latark i idzie na gr. Napier ogarnia wzrokiem sad Margo Roker. Najbliszy dom jest ponad mil std. Zastanawia si, dlaczego zwykle dziaajcy samotnie Bill Smoke chcia, eby z nim przyjecha do tak prostej roboty. Cichy krzyk. Ktry gwatownie si urywa. Napier biegnie po schodach na gr, potyka si, mija cig pustych pokojw. Bill Smoke klczy na antycznym ku, walc latark w co lecego w pocieli, snop

wiata z latarki smaga ciany i sufit, latarka niemal bezgonie trafia w gow Margo Roker, bezwadn, bez czucia. Jej krew na pocieli nieprzyzwoicie czerwona, mokra. Napier krzyczy, eby przesta. Bill Smoke odwraca si, sapic. Co jest?. Mwie, e dzisiaj miao jej nie by w domu!. Nie, nie, le usyszae. Mwiem, e wedug mojego informatora starej nie ma w domu. Dzi trudno znale ludzi, na ktrych mona polega. Jezus Maria, Boe drogi, nie yje?. Strzeonego pan Bg strzee, Joe. Niele to wymyli, przyznaje Joe Napier, lec w chacie, kiedy sen nie chce przyj. Zmusi mnie do ulegoci. Wspudzia w pobiciu na mier bezbronnej starszej kobiety, dziaaczki GreenFrontu? Nawet wywalony ze studiw prawniczych jkaa mgby posa go do wizienia na reszt ycia. Gdzie gwide kos. Wyrzdziem Margo Roker wielk krzywd, ale rozstaem si ju z tamtym yciem. Cztery niewielkie blizny po kulach, dwie na kadym poladku, bol. Przeszedem samego siebie, eby Luisie Rey przemwi do rozsdku. Przez okno wpada wystarczajco duo wiata, eby na zdjciu w ramce widzie wyranie twarz Milly. Jestem tylko sam jeden, protestuje. Nie rozmno si. Chc tylko troch poy. Chc owi ryby. Joe Napier wzdycha, ubiera si i zaczyna z powrotem pakowa rzeczy do jeepa. Milly zawsze wygrywaa bez sowa. 56 Judith Rey zawizuje szlafrok-kimono i boso przechodzi po ogromnym bizantyjskim dywanie na marmurow podog kuchni. Z przepastnej lodwki wyjmuje trzy czerwone grejpfruty, przekrawa je na p i po kolei wkada zimne, cieknce powki do wyciskarki. Urzdzenie bzyczy jak osy zapane w puapk, a dzbanek napenia si perlistym, penym miszu kolorowym sokiem. Nalewa sobie do pena szklank z niebieskiego szka i powoli rozkoszuje si smakiem zimnych kropel. Na pasiastej kanapie Luisa je croissanta i przelatuje wzrokiem strony gazety. Wspaniay widok ponad wystawnymi dachami Ewingsville i aksamitnymi trawnikami a do przedmie Buenas Yerbas, gdzie drapacze chmur wzrastaj z mgy morskiej i smogu miasta ma w sobie o tej porze co nierzeczywistego. Nie chcesz pospa duej, Psiaczku? Dzie dobry. Nie, pojad zabra rzeczy z biura, jeeli mog wzi jeden z samochodw. Oczywicie. Judith Rey prbuje czyta crce w mylach. Marnowaa tylko czas w Spyglassie, Psiaczku. Kiepski brukowiec.

Judith Rey przysiada na porczy sofy i odgania od szklanki z sokiem natrtn much. Przyglda si badawczo zakrelonemu artykuowi w dziale informacji gospodarczych. Guru Energii Lloyd Hooks obejmie ster Seaboard Inc.We wsplnym owiadczeniu Biay Dom i zarzdzajcy elektrowniami gigant Seaboard Power Inc. ogosiy dzi, e Sekretarz Energii Lloyd Hooks ma przej funkcj prezesa korporacji, stanowisko nieobsadzone po tragicznej mierci Alberta Grimaldiego, ktry zgin w katastrofie samolotowej dwa dni temu. Wall Street zareagowaa na to wzrostem kursu akcji Seaboardu o 40 punktw procentowych. Ogromnie cieszymy si, e Lloyd przyj nasz propozycj mwi wiceprezes Seaboardu William Wiley. Cho nominacja odbya si w tak tragicznych okolicznociach, zarzd czuje, e Alberto czy si dzi z nami w grze i rwnie gorco wita nowego czonka kierownictwa, ktry wniesie do Seaboardu wiee wizje. Natomiast Menzies Graham, rzecznik Departamentu Energii mwi: W Waszyngtonie z pewnoci bdzie nam brakowa dowiadczenia i wiedzy Lloyda Hooksa, lecz prezydent Ford szanuje jego wol i ma nadziej na sta wspprac. To jeden z najwikszych umysw, jakie zajmuj si dzi problemami energii. Dziki takim wanie ludziom nasz kraj w peni potwierdza swoj wielko. Lloyd Hooks ma przej nowe obowizki w przyszym tygodniu. Biay Dom ogosi nazwisko jego nastpcy jeszcze dzisiaj. Zajmowaa si t spraw? pyta Judith. Cigle si zajmuj. Kto ci j zleci? Prawda mi j zlecia. W ironii, z jak mwi crka, brzmi szczero. Jestem wolnym strzelcem. Od kiedy? Odkd Ogilvy mnie wyla. Zwolnienie mnie z pracy byo decyzj polityczn, mamo. To tylko dowodzi, e byam na tropie jakiej duej sprawy. Gigantycznej. Judith Rey patrzy na crk i widzi mod kobiet. Miaam kiedy malutk creczk. Stroiam j w falbanki, zapisaam na lekcje baletu, przez pi lat posyaam na obozy konne. A tu prosz. I tak zmienia si w Lestera. Cauj Luis w czoo. Luisa marszczy brwi, podejrzliwa jak nastolatka. Co? 57 Luisa Rey wpada do Snow White, eby wypi ostatni kaw w Spyglassie i eby poegna si z Bartem. Jedyne wolne miejsce to stoek obok czowieka schowanego za San Francisco Chronicle. To dobra gazeta, myli Luisa i siada. Dzie dobry mwi Dom Grelsch. Luisa czuje nagy przypyw terytorialnej zaborczoci.

 Co tu robisz? Nawet naczelni musz je. Przychodz tu co rano, odkd ona... wiesz. Jajecznic mog zrobi sobie w domu, ale... Pokazuje talerz z cielcymi kotlecikami gestem mwicym Sama rozumiesz. Nie widziaam ci tu wczeniej ani razu. Dlatego e wychodzi mwi Bart, robic trzy rzeczy naraz na godzin, zanim ty si zjawiasz. To co zwykle? Poprosz. Dlaczego nigdy mi nie mwie, Bart? Nikomu innemu nie opowiadam te, o ktrej ty si zjawiasz i znikasz. Do biura przychodz rano pierwszy Dom Grelsch skada gazet a wieczorem wychodz ostatni. Los naczelnego. Chciabym z tob pogada, Luisa. O ile dobrze pamitam, dostaam wymwienie. Ju daj spokj. Chc ci powiedzie, dlaczego... nie skadam rezygnacji, chocia Ogilvy potraktowa ci jak gwno. A skoro jestem z tob taki szczery ju w zeszy pitek wiedziaem, e chc ci zczyci. Mio, e uprzedzie. Naczelny cisza gos do ledwo syszalnego szeptu: Wiesz, e ona ma biaaczk. Wiesz, e mam kopoty z ubezpieczeniem? Luisa postanawia ostatecznie skin gow. Grelsch zbiera si w sobie. W zeszym tygodniu, kiedy negocjowali przejcie... dano mi do zrozumienia, e jeli zostan w Spyglassie i zapewni, e nigdy nie syszaem... Grelsch nie mwi tego z radoci w gosie ...o pewnym raporcie, oni spowoduj, e ubezpieczyciele agodniej spojrz na moj spraw. Luisa zachowuje wyniosy spokj. Wierzysz, e dotrzymaj sowa? W niedziel rano dzwoni do mnie mj agent ubezpieczeniowy, Arnold Frum. Przepraszam, e przeszkadzam, pierdu pierdu, ale mio mi powiadomi, e Blue Shield zmienio decyzj w pastwa sprawie i bdzie opaca wszystkie rachunki za leczenie ony. Czek

z refundacj dotychczasowych kosztw ju do mnie wysali. Moemy nawet zatrzyma dom. Nie jestem z siebie dumny, ale nie wstydz si, e rodzina jest dla mnie waniejsza ni prawda. Prawda to Buenas Yerbas skaone promieniowaniem. Wszyscy dokonujemy ryzykownych wyborw. Jeli mog ratowa on w zamian za to, e w jakim drobnym stopniu zwiksz prawdopodobiestwo awarii w Swannekke... trudno, bd musia z tym y. Ale bardziej wolabym, eby pomylaa, na co sama si naraasz, stajc z nimi do walki. Do Luisy wraca naga fala wspomnie, jak tona pod wod, i serce skacze jej do garda. Bart stawia przed ni kaw. Grelsch kadzie na kontuar kartk maszynopisu. Jest na niej siedem nazwisk napisanych w dwch kolumnach. Zgadnij, co to za lista. W oczy rzucaj si dwa nazwiska: Lloyd Hooks i William Wiley. Czonkowie zarzdu Trans Vision Inc.? Grelsch kiwa gow. Blisko. Czonkami zarzdu s dla publicznej wiadomoci. To jest lista nieoficjalnych doradcw korporacyjnych, ktrzy dostaj pienidze pochodzce z Trans Vision Inc. Nazwiska zakrelone powinny ci zainteresowa. Patrz. I Hooks, i Wiley. Rozleniwili si i przestali uwaa, a rczki tylko do siebie. Luisa skada kartk i chowa do kieszeni. Bardzo ci za to dzikuj. To synna menda Nussbaum si do tego dokopa. I jeszcze co. Znasz Fran Peacock z Western Messengera? Witamy si na medialnych bankietach. Tam nikt nie rozmawia o niczym powanym. Znam Fran od wielu, wielu lat. Wpadem wczoraj do niej do biura i powiedziaem w skrcie, nad czym pracujesz. Do niczego ci wobec niej nie zobowizaem, ale jak zdobdziesz dowody, z ktrymi bdziesz moga stan do walki, Fran chtnie porozmawia tym razem o czym powaniejszym. Nie amiesz porozumienia z Trans Vision Inc? Grelsch wstaje i skada gazet.

 Nie mwili, e nie mog dzieli si z innymi wasnymi kontaktami. 58 Jerry Nussbaum oddaje Luisie kluczyki do samochodu.

Dobry Boe, spraw, ebym si odrodzi jako sportowy wz twojej matki. Wszystko jedno ktry. To ju ostatnie pudo? Tak mwi Luisa. I dziki. Nussbaum wzrusza ramionami, jak skromny maestro. Bdzie nam brakowa prawdziwej kobiety do mskich dowcipw. Nance to waciwie ju facet po tylu latach w newsroomie. Nancy OHagan wali w maszyn do pisania, ktra wanie si zacia i pokazuje Nussbaumowi wyprostowany rodkowy palec. Jako cigle nie mog uwierzy Roland Jakes patrzy ponuro na puste biurko Luisy e ciebie wywalili, a zostawili takiego gniota, jak Nussbaum. Nancy OHagan syczy jak kobra: Jak taki Grelsch wycelowuje papierosem w jego gabinet moe rozwala si z nogami na biurku i pozwala, eby Ogilvy tak chamsko ci traktowa? Trzymaj za mnie kciuki. Trzymaj kciuki? prycha Jakes. Nie potrzebujesz, eby ktokolwiek trzyma za ciebie kciuki. I tak nie wiem, dlaczego tak dugo wytrzymaa tu w tym sflaczaym syfie. Lata siedemdziesite bd patrze, jak satyra wydaje ostatnie tchnienie. To prawda, co mwi Lehrman. W wiecie, gdzie przyznaje si pokojowego Nobla Henryemu Kissingerowi, wszystkich nas wyrzuc z pracy. A, wanie przypomina sobie Nussbaum wracajc, wstpiem po listy. Jest co dla ciebie. Wrcza Luisie zgniozielon kopert. Luisa nie poznaje trudnego do odczytania pisma drobnych ptelek. Oglda badawczo rozmazany stempel pocztowy i pokazuje go Nussbaumowi. Czy tu jest data czwartego wrzenia? Nussbaum mruy oczy. Tak mi si wydaje. A co wtedy byo? Luisa nie odpowiada i rozcina kopert. W rodku jest kluczyk do sejfu, zawinity w krtki list. Na twarzy Luisy maluje si coraz wiksze napicie, gdy oczami przelatuje wiadomo. Sprawdza dwa razy napis na kluczyku.

 Third Bank of California, Dziewita Ulica. Gdzie to jest? Troch dalej od centrum. Na rogu Dziewitej i Flanders Boulevard. Do zobaczenia. Luisa wychodzi. wiat jest may. Zaraz mwi Jakes ale... co to byo? 59 Czekajc na wiatach, Luisa raz jeszcze spoglda na list od Sixsmitha i kolejny raz sprawdza, czy nic jej w nim nie umkno. Pisa go w popiechu. Midzynarodowe lotnisko BY 3.09.1975

Droga Pani Luiso, przepraszam za ten list. Kto yczliwy w Seaboardzie ostrzeg mnie, e moje ycie jest w niebezpieczestwie. Do ujawnienia wad konstrukcyjnych HYDRY-Zero trzeba mie koskie zdrowie, wic bd postpowa zgodnie z rad owej yczliwej osoby. Skontaktuj si z Pani tak szybko, jak tylko bd mg, z Cambridge, albo przez IAEA. A tymczasem pozwoliem sobie zoy swj raport na temat Swannekke B w sejfie w Third Bank of California przy Dziewitej Ulicy. Bdzie Pani potrzebny, gdyby cokolwiek mi si stao. Prosz, niech Pani bdzie ostrona. Pozdrawiam w popiechu, R.S. Klaksony trbi ze zoci, kiedy Luisa prbuje opanowa sabo jej znan skrzyni biegw. Gdy mija Trzynast Ulic, miasto traci typowy dla Zachodniego Wybrzea charakter, po ktrym zna pienidze. Podlewane przez suby miejskie drzewa witojaskie ustpuj miejsca powyginanym latarniom. W bocznych uliczkach nie wida ju nigdzie ludzi zziajanych od joggingu. Zwyka przemysowa okolica, jak na kadym przedmieciu penym podupadych zakadw. Lumpy pi na awkach, chwasty rozsadzaj pyty chodnikw, mieszkacy maj skr z kad przecznic ciemniejsz, wzmocnione drzwi s pooblepiane ulotkami, graffiti pokrywa kady skrawek powierzchni od ziemi do wysokoci nastolatka ze sprejem w rku. mieciarze znowu strajkuj i w socu rozkadaj si hady mieci. Lombardy, pralnie bez szyldw i mae sklepiki spoywcze prbuj zwiza koniec z kocem, zagldajc do przesianych kieszeni klientw. Jeszcze dalej sklepy ustpuj bezimiennym manufakturom i blokom komunalnym. Luisa nigdy nawet nie przejedaa przez t dzielnic i robi jej si nieswojo na myl, e kade miasto zawsze ma jakie sekrety. Czy Sixsmith umylnie chcia ukry raport, a potem zamaskowa take miejsce, gdzie go schowa? Dociera do Flanders Boulevard i dokadnie na wprost widzi Third Bank of California. Wok budynku parking dla klientw. Luisa nie zauwaa poobijanego czarnego chevroleta, zaparkowanego po drugiej stronie ulicy.

60 Fay Li w kapeluszu i szerokich okularach sonecznych porwnuje godzin na swoim zegarku z t na zegarze na cianie w banku. Klimatyzacja nie wytrzymuje zmaga z przedpoudniowym upaem. Fay ociera chusteczk pot z czoa, wyciera rce, wachluje si i dokonuje oceny ostatnich wydarze. Napier, na pierwszy rzut oka wygldasz jak mato, ale jeste bystry, na tyle bystry, eby wiedzie, kiedy si z ukonem wycofa. Luisa Rey powinna tu by lada chwila, jeli Bill Smoke mia dobre informacje. Smoke, wygldasz na bystrego, ale w gruncie rzeczy straszny z ciebie palant, a twoi ludzie nie s a tak lojalni, jak mylisz. Sam nie robisz tego dla pienidzy, wic zapomniae ju, jak atwo przekupi zwykych miertelnikw. Wchodz dwaj dobrze ubrani Chiczycy. Jeden z nich spojrzeniem mwi, e nadchodzi Luisa Rey. Caa trjka spotyka si przy kontuarze odgradzajcym boczny korytarz: SEJFY BANKOWE. Od rana przy sejfach nie byo prawie adnego ruchu. Fay Li rozwaaa umieszczenie tu wtyczki z zewntrz, ale wartownik na minimalnej pensji i tak w cakiem naturalny sposb nie spina si w pracy a to bezpieczniejsze rozwizanie, ni pozwolenie ludziom triady, by zwszyli, e mona tu wygra co wikszego. Dzidobli mwi Fay Li do stranika najgorsz chisk angielszczyzn blat i ja my ciemy wzi siejfu. Dzwoni maym kluczykiem. Pa, klu mamy. Znudzony chudy chopak ma twarz ca w pryszczach. Paszport? Papolt tu, pa, papolt. Moc odwiecznej plemiennej magii chiskie ideogramy odstraszaj przed zbyt dokadnym ich studiowaniem. Stranik pokazuje ruchem gowy korytarz i wraca do czytania Aliens! Drzwi nie s zamknite. Nie pracowaby u mnie trzech sekund, gnoju, myli Fay Li. Na samym kocu korytarza pancerne drzwi s otwarte na ocie. Za nimi znajduje si sala z sejfami, ustawionymi w ksztat trjzbu. Jeden ze wsplnikw idzie z ni w lew alejk, drugiemu Fay kae czeka w prawej. Tu jest jakie szeset sejfw. W jednym z nich ley raport za pi milionw dolarw, dziesi tysicy baksw za stron. W korytarzu sycha zbliajce si kroki. Damskie obcasy. Stukaj. Pancerne drzwi si otwieraj. Jest tu kto?! woa Luisa Rey. Cisza. W chwili, gdy drzwi si zatrzaskuj, podbiega do niej dwch mczyzn. Czyja do zakrywa Luisie usta. Dzikuj. Fay Li wyrywa Luisie z rki kluczyk. Jest na nim wygrawerowany numer:

36/64. Fay Li przechodzi do rzeczy. Najpierw za wiadomo. Ta sala jest dwikoszczelna, nie ma tu kamer, a moi ludzie maj bro. Raport Sixsmitha nie dostanie si w twoje rce. A teraz dobra. Dziaam w imieniu klientw, ktrzy chc, eby HYDRY nigdy nie uruchomiono, a Seaboard zosta skompromitowany. Odkrycia Sixsmitha trafi na pierwsze strony gazet za dwa, trzy dni. Czy w Seaboardzie polec gowy, to ju ich sprawa. Nie patrz tak na mnie, Luisa. Wszystko jedno, kto odkryje prawd, wic dlaczego to ty miaaby j odkry? A jeszcze lepsza wiadomo: nic zego ci si nie stanie. Moi wsplnicy odwioz ci do pewnego miejsca w Buenas Yerbas, gdzie przez chwil ci przytrzymamy. Wieczorem bdziesz ju wolna. A do tego czasu nie bdziesz nam sprawiaa kopotw. Fay Li wyciga zdjcie Javiera, ktre wisiao na tablicy nad biurkiem Luisy, i macha jej cal przed nosem. Bo w razie czego, mamy na to sposb. Opr w oczach Luisy ustpuje miejsca posuszestwu. Wiedziaam, e masz duo rozumu. Fay Li zwraca si teraz po kantosku do mczyzny trzymajcego Luis: Zabierz j i zamknij. Ale nic z ni nie rb przed sprztniciem. Moe i jest dziennikark, ale nie skurwia si do koca. Ciaa pozbd si jak zwykle. Mczyzna z Luis wychodz. Przy drzwiach zostaje drugi, trzymajc je szeroko otwarte. Fay Li znajduje sejf 36/64 na wysokoci wzroku, na samym szczycie rodkowej odnogi trjzba. Klucz przekrca si w zamku, otwiera drzwiczki. Fay Li wyciga tawy skoroszyt. REAKTOR HYDRA-ZERO MODEL OCENY OPERACYJNEJ SZEF PROJEKTU DR RUFUS SIXSMITH NIEAUTORYZOWANE POSIADANIE STANOWI PRZESTPSTWO FEDERALNE NA MOCY USTAWY O SZPIEGOSTWIE WOJSKOWYM I PRZEMYSOWYM Z 1971 R Fay czuje, jak od stp do gw przechodzi j dreszcz triumfu, pozwala sobie na umiech. To kraj, ktry kademu daje szans. Wtedy dostrzega dwa kable biegnce z wntrza skoroszytu w gb sejfu. Zaglda do rodka. Na oklejonej tam, rwno uoonej kupce cylindrw, kabli i elektronicznych pytek, jakie cztery na dwa cale, byska czerwona dioda. Smoke, ty... 61 Wybuch podrywa Luis jak pirko i ciska j do przodu, niczym fala przyboju na Pacyfiku. Korytarz obraca si o dziewidziesit stopni kilkakrotnie i wali j w ebra i gow. Luisa nic nie widzi przez bolesne mroczki w oczach. ciany jcz. Kaway gipsu, glazury i szka obrywaj si i wal na podog, potem sypi si jeszcze delikatnie i przestaj. Zowroga cisza. Co si ze mn dzieje? Wrd kurzu i dymu sycha woania o pomoc, z ulicy dobiegaj krzyki, powietrze widruj dzwonki alarmw, wszdzie czu swd. Umys Luisy znowu zaczyna dziaa. Bomba. Wynajty stranik charczy i jczy. Z ucha cieknie mu krew, czerwone struki zbiegaj si i zalewaj konierzyk koszuli. Luisa prbuje si wydosta, ale wybuch oderwa jej nog.

Otwiera usta do krzyku, ale horror mija, noga po prostu ugrzza pod nieprzytomnym Chiczykiem, ktry Luis wyprowadza. Uwalnia si cho zesztywniaa i obolaa, ale jednak caa i zdrowa i czoga si przez hol przy wejciu, ktry teraz zmieni si w plan filmowy. Luisa widzi pancerne drzwi wyrwane z zawiasw. Musiay przele kilka cali ode mnie. Potuczone szko, wywrcone krzesa, kawaki ciany, ranni ludzie w szoku. Z przewodw wentylacyjnych buchaj kby tustego, czarnego dymu i wczaj si automatyczne spryskiwacze. Luisa jest przemoczona, dusi j dym, lizga si na mokrej pododze, potyka, wpada na innych, oguszona, zgita wp. Przyjazna do chwyta Luis za przegub. Trzymam pani, ju pani trzymam. Pomog pani wyj na zewntrz, za chwil znowu co moe wybuchn. Luisa pozwala prowadzi si w olepiajce soce, gdzie stoi dny sensacji tum gapiw. Straak prowadzi j na drug stron ulicy, zablokowanej przez gigantyczny korek samochodw, i przypominaj jej si kwietniowe zdjcia z Sajgonu. Z budynku cigle buchaj wielkie kby dymu. Prosz odej! Tdy! Prosz si odsun! Tam! Luisa-dziennikarka usiuje co powiedzie Luisie-ofierze wybuchu. W zbach chrzszcz jej okruchy tynku. Co pilnego. Pyta osob, ktra j ratuje: Jak to si stao, e tak szybko pan tu dotar? Nic si nie stao mwi ma pani wstrznienie mzgu. Straak? Ju dam rad pj sama... Nie, tu bdzie pani bezpieczna... Otwieraj si drzwi zakurzonego czarnego chevroleta. Niech pan mnie puci! Trzyma j w elaznym ucisku. Do samochodu mwi cicho albo ci, kurwa, eb rozjebi. Ta bomba miaa by dla mnie, a teraz... Czowiek, ktry chcia uprowadzi Luis, z jkiem zwala si na twarz.

62 Joe Napier chwyta Luis Rey za rk i szarpniciem odciga od chevroleta. Jezu, o may wos! W drugiej rce trzyma kij bejsbolowy. Jeeli chcesz jeszcze poy, lepiej chod ze mn. Dobrze, myli Luisa. Dobrze mwi. Napier cignie j z powrotem w pchajcy si tum, eby przesoni Smokeowi lini strzau, kij bejsbolowy wrcza jakiemu zdziwionemu chopakowi i szybkim krokiem idzie w stron Osiemdziesitej Pierwszej Alei, jak najdalej od chevroleta. I nie rzucajc si w oczy, czy biec ile si, chocia nas zauwa? Mj samochd stoi pod bankiem mwi Luisa. W tym korku bd nas mieli jak na talerzu mwi Napier. Bill Smoke ma dwch goryli, strzel po prostu przez okno. Moesz chodzi? Mog biec. S ju w jednej trzeciej odlegoci midzy dwiema przecznicami, kiedy Napierowi majaczy z przodu gowa Billa Smokea, sigajcego do kieszeni marynarki. Napier si oglda. Razem z drugim zbirem, zachodzcym od tyu, Smoke ich osacza. Po drugiej stronie ulicy materializuje si trzeci. Policja zjawi si na miejscu wybuchu dopiero za adne par minut, a im zostay zaledwie sekundy. Dwa zabjstwa w biay dzie: ryzykowne, ale stawka jest na tyle dua, e zaryzykuj, a wok jest takie zamieszanie, e uda im si zwia. Rozpaczliwie szukajc drg ucieczki, Napier zauwaa, e przechodz wanie koo magazynu bez okien. Po schodach mwi do Luisy, modlc si, eby drzwi si otworzyy. Drzwi si otwieraj. Niewielka recepcja, do ciemna, owietlona tylko jedn jarzeniwk, sarkofagiem dla much. Napier zaryglowuje drzwi. Nastolatka za biurkiem, w swojej najlepszej sukience, i stary pudel na posaniu z tekturowego puda patrz na nich nieporuszeni. Na drugim kocu wida trzy tylne wyjcia. Wszdzie panuje monotonny haas maszyn. Nagle wyrasta przed nimi czarnooka Meksykanka i furczy: adnych nielegalnych! adnych nielegalnych! Szefa nie ma! Szefa nie ma! Przyjdcie kiedy indziej! Luisa mwi co do niej bardzo amanym hiszpaskim. Meksykanka rzuca jej piorunujce spojrzenie, a potem wciekle pokazuje kciukiem tylne wyjcia. Na drzwi wejciowe spada nagle silne uderzenie. Napier i Luisa biegn przez pomieszczenie dudnice echem.

 Lewe czy prawe drzwi? Nie wiem. Luisa apie powietrze. Napier odwraca si, eby zapyta Meksykank, ale wejciowymi drzwiami znowu wstrzsa potne uderzenie, kolejne wyrywa z nich drzazgi, a nastpne z hukiem otwiera je na ocie. Napier cignie Luis przez lewe wyjcie. 63 Bisco i Roper, dwa zbiry, ktrych Bill Smoke wynaj do tej roboty, wal w drzwi caym ciaem. W wyobrani Bill Smoke widzi Williama Wileya i Lloyda Hooksa na sali sdowej, uznanych za winnych najwyszego stopnia gupoty. Mwiem wam! Jak mona byo wierzy, e Joe Napier tak po prostu odpuci sobie wyrzuty sumienia i wemie si za wdkowanie? Z drzwi zostay ju tylko drzazgi. W rodku chuda Meksykanka dostaje ataku histerii. Nastolatka i pudel w kokardach spokojnie siedz przy biurku, jakby to oni, a nie Meksykanka, byli tajnym mzgiem tego przybytku. FBI! wrzeszczy Bisco, machajc prawem jazdy. Ktrdy poszli? Meksykanka piszczy: Dbamy pracownikom! Bardzo dobry! Bardzo duo pacimy! Nie trzeba zwizkw! Bisco wyciga bro i rozwala pudla. KTRDY, KURWA, POSZLI? Jezus Maria, Chryste Panie, dlatego wanie dziaam sam. Meksykanka zaciska zby na zwinitej pici, dygocze i wybucha coraz goniejszym zawodzeniem. Zajebicie, Bisco. Jasne, FBI zawsze zabija pudelki. Roper nachyla si nad dziewczyn, ktra w ogle nie zareagowaa na mier psa. Ktrymi drzwiami wyszed ten mczyzna z kobiet? Dziewczyna patrzy na niego, jakby by tylko piknym zachodem soca. Mwisz po angielsku? Histeryczka, niemowa i zdechy pies. Bill Smoke idzie w stron trzech par drzwi wyjciowych, i dwch pojebw, ktrzy spierdolili robot. Tracimy czas! Roper, prawe drzwi. Bisco, lewe. Ja bior rodkowe.

Rzdy, przejcia i sterty kartonowych pude, ustawionych po dziesi jedne na drugich, maskuj prawdziwe rozmiary magazynu. Napier starannie blokuje drzwi wzkiem. Powiedz, e mina ci alergia na bro syczy. Luisa krci gow. A ty masz bro? Tylko korkowiec. Na sze strzaw. Chod. Jeszcze cigle biegn, gdy Luisa syszy odgos wywaania drzwi. Napier zasania lini wzroku wie z pude. Potem znowu podbiegaj kilka jardw, ale nigdzie jeszcze nie dobiegli, cho wydaje si, e ju uciekaj kilka minut. Przed nimi wyrasta trzecia wiea, ktra nagle wali si na ziemi i kilkadziesit Wielkich Ptakw wysypuje si na wolno Luisa poznaje gupawe te emu z programu dla dzieci, ktry Hal oglda, kiedy nie mia pracy. Napier pokazuje: biegnij z pochylon gow. Luisa ma nadziej, e odgos maszyn zza ciany zaguszy haas upadajcych pude. Pi sekund pniej kula rozrywa tektur trzy cale od gowy Luisy i w twarz frunie jej puchate pierze, ktrymi s wypchane Wielkie Ptaki. Luisa potyka si i wpada na Napiera; powietrze nad nimi przecina strzaa huku. Napier byskawicznie wyciga bro i strzela dwa razy koo Luisy. Od huku Luisa kuli si przy ziemi. Uciekaj! krzyczy Napier, gwatownie j podnoszc. Luisa posusznie puszcza si biegiem. Napier zaczyna przewraca puda, eby zatrzyma pocig. Dziesi metrw dalej Luisa dobiega do rogu. Na drzwiach z dykty wisi napis WYJCIE AWARYJNE. Zamknite. Joe dobiega do niej niemal bez tchu. Prbuje wyway drzwi, ale nie daje rady. Zostaw, Napier! sysz. Nie ciebie chcemy. Napier strzela z bliska w zamek. Drzwi nadal nie chc si otworzy. Napier aduje w zamek trzy kolejne naboje. Przy kadym strzale Luisa si kuli. Przy czwartym strzale sycha tylko trzask iglicy. Napier kopie w drzwi podeszw buta. W nielegalnej manufakturze terkocze piset maszyn do szycia. W powietrzu lepkim od upau unosz si strzpki materiaw, tworzc aureole wok goych arwek wiszcych nad kad szwaczk. Luisa i Napier pdz wzdu alejki dookoa, zgici wp. Kulawym Kaczorom Donaldom i udrczonym Scooby-Doo kobiety zszywaj wntrznoci, zabawka po zabawce, rzd

po rzdzie, paleta po palecie. Kada szwaczka same Latynoski i Chinki ma wzrok utkwiony w igle maszyny, wic Luisa i Napier nie powoduj wielkiego zamieszania. Ale jak si std wydosta? Napier wpada dosownie na Meksykank z prowizorycznej recepcji. Kobieta daje im znak rk, eby biegli w zastawiony do poowy, nieowietlony korytarz. Napier odwraca si do Luisy, przekrzykujc metaliczny oskot. Na jego twarzy wida nieme pytanie. Ufa jej?. Luisa bez sw odpowiada: A masz lepszy pomys?. Id za kobiet wzdu bel materiaw i zwojw kabli, rozdartych kartonw penych oczu pluszowych misiw i przernych trzewi maszyn do szycia. Przejcie skrca w prawo i koczy si elaznymi drzwiami. Przez brudn kratk do rodka wpada smuka dziennego wiata. Meksykanka grzebie w pku kluczy. Tu jest rok 1875, myli Luisa, nie 1975. Pierwszy klucz nie pasuje. Kolejny wsuwa si w zamek, ale nie chce si przekrci. S w tej hali zaledwie trzydzieci sekund, a Luisa ju czuje j w uszach. Z odlegoci szeciu jardw dobiega wojenny okrzyk: Rce do gry! Luisa gwatownie si obraca. Powiedziaem, kurwa, rce do gry! Rce Luisy posusznie si podnosz. Bandyta trzyma pistolet wycelowany w Napiera. Odwr si, Napier! Powoli! Rzu bro! Seora drze si: Nie zabija! Nie zabija mnie, seor Oni zmusili, ja pokazuje drzwi! Oni mwili, mnie zabi... Stul, kurwa, pysk, pizdo brudna meksykaska! Won! Z drogi! Kobieta przepeza obok niego, przyciskajc si do ciany i krzyczc: No dispares! No dispares! No quiero morir! Napier przekrzykuje fabryczny huk: Bisco, ile za to bierzesz? Bisco krzyczy: Dobra, Napier! Czas na ostatnie sowo.

 Nie sysz! Co mwisz? JAKIE JEST TWOJE OSTATNIE SOWO? Ostatnie sowo? A ty co? Brudny Harry? Bisco krzywi si. Zapisuj ostatnie sowa w zeszycie. To byy twoje. A twoje? Patrzy na Luis, cay czas celujc w Napiera. Strza z pistoletu wyrywa dziur w fabrycznym oskocie i Luisa mocno zaciska powieki. Czuje, e jaki twardy przedmiot dotyka jej stopy. Zmusza si, eby otworzy oczy. To pistolet, ktry zatrzyma si przy jej nodze. Nie wiadomo dlaczego, twarz Bisco wykrzywia grymas agonii. W rku seory byszczy klucz francuski i miady szczk bandyty. Na jego twarz spada jeszcze co najmniej dziesi wciekych ciosw, a za kadym Luisa coraz bardziej kuli si w sobie. Z kadym uderzeniem sycha kolejne sowo: Yo! Amaba! A! Ese! Perro!; Hijo! De! Puta! Luisa spoglda na Joe Napiera. Ten patrzy oszoomiony, ale cay. Seora ociera usta i nachyla si nad nieruchom, zmiadon nie do poznania twarz Bisco. I nie nazywaj mnie meksykask pizd! Robi krok nad jego pokrwawion gow i otwiera drzwi kluczem. Lepiej, eby tamci dwaj myleli, e to moja robota mwi jej Napier, podnoszc pistolet Bisco. Seora mwi do Luisy: Quitatelo de encima, cario. Anda con gentuza y Dios mo! este viejo podra ser tu padre. 65 Napier siedzi w wagonie metra wrd freskw graffiti i przyglda si crce Lestera Reya. Jest oszoomiona, roztrzsiona, ma potargane wosy, a jej ubranie jest jeszcze cae mokre od spryskiwacza w banku. Jak mnie znalaze? pyta w kocu Luisa. Powiedzia mi taki duy, gruby go od ciebie z biura. Nosboomer, jako tak. Nussbaum.

 Tak. Strasznie dugo musiaem mu tumaczy. Cisza trwa od stacji Reunion Square do Siedemnastej Alei. Luisa skubie dziur w dinsach. Rozumiem, e nie pracujesz ju w Seaboardzie? Wczoraj posali mnie na zielon trawk. Zwolnili? Nie. Wysali na wczeniejsz emerytur. Tak. Posano mnie na zielon trawk. I z zielonej trawki wrcie dzisiaj rano? Mona tak powiedzie. Nastpna cisza trwa od Siedemnastej Alei do McKnight Park. Czuj Luisa si waha e zamaam... Nie, e ty zamae tam jakie wysze postanowienie. Jakby Buenas Yerbas uchwalio, e mam dzisiaj umrze. Ale jeszcze yj. Napier zastanawia si. Nie. Miasto ma to gdzie. A ty lepiej myl, e ycie uratowa ci ojciec, kiedy trzydzieci lat temu kopn leccy na mnie granat. Ich wagon cay si trzsie i zgrzyta. Musimy wstpi do jakiego sklepu z broni. Z pustymi magazynkami czuj si nieswojo. Metro wyjeda w soce, na powierzchni. Luisa mruy oczy. Dokd jedziemy? Na spotkanie z pewn osob. Napier patrzy na zegarek. Specjalnie tu przyleciaa. Luisa trze czerwone oczy. Czy ta osoba moe da nam kopi Raportu Sixsmitha? Bo wydaje mi si, e nic innego nie ma w tej chwili znaczenia. Tego jeszcze nie wiem. 66 Megan Sixsmith siedzi na niskiej awce w Muzeum Sztuki Wspczesnej w Buenas Yerbas i przyglda si wielkiemu portretowi starszej pani, z twarzy podobnej do niedwiedzia, namalowanemu na ptnie, na ktrym oprcz przeplatajcych si szarych i czarnych linii nie ma niczego wicej. Portret, jedyny przykad sztuki figuratywnej w sali penej Pollockw, de

Kooningw i Mir, po cichu straszy. Patrz, mwi starsza pani, na swoj przyszo. Twoja twarz te kiedy bdzie wyglda jak moja. Czas rozsnu na jej skrze pajczyn zmarszczek. Minie tu obwisy, tam si napiy, powieki opadaj. Najpewniej jej pery s podrzdnej jakoci, a wosy ma w nieadzie po caym popoudniu uganiania si za wnukami. Ale widzi rzeczy, ktrych ja nie dostrzegam. Koo niej siada kobieta mniej wicej w jej wieku. Nie zaszkodzioby, gdyby si umya i przebraa. Megan Sixsmith? Megan patrzy na ni z boku. Luisa Rey? Luisa kiwa gow w stron portretu. Zawsze mi si podobaa. Ojciec j zna, to znaczy, t prawdziw starsz pani. Przeya Holokaust i osiedlia si w BY. Prowadzia pensjonat w Little Lisbon. Ten malarz u niej mieszka, zanim sta si sawny. Odwaga wyrasta wszdzie, myli Megan Sixsmith, jak chwasty. Joe Napier mwi, e przyleciaa pani dzisiaj z Honolulu. Joe jest tutaj? Ten facet za mn, w dinsowej koszuli, udaje, e oglda Warhola. Pilnuje nas. Obawiam si, e jego paranoja jest najzupeniej usprawiedliwiona. Owszem. Musz mie jaki dowd, e jest pani osob, za ktr si podaje. Bardzo mnie to cieszy. Ma pani pomys, jak to zaatwimy? Jaki film Hitchcocka mj wujek lubi najbardziej? Kobieta, ktra podaje si za Luis Rey, myli przez chwil i umiecha si. Rozmawialimy o Hitchcocku w windzie domylam si, e pani o tym napisa ale nie przypominam sobie, eby powiedzia, ktry film by jego ulubiony. Bardzo lubi t scen bez sw z Zawrotu Gowy, gdzie James Stewart ledzi tajemnicz kobiet a do nabrzea, a w tle wida San Francisco. Podobaa mu si Szarada wiem, e to nie Hitchcocka ubawio go, co pani powiedziaa: e Audrey Hepburn ma gow, jak wydmuszka. Megan odchyla si na oparcie awki. Tak. Wujek wspomina o pani w kartce, ktr napisa z hotelu na lotnisku. By bardzo

niespokojny i zdenerwowany, i pisa zdania w stylu Jeli cokolwiek by mi si stao ale to nie by list samobjcy. Nie byo takiej siy, ktra mogaby popchn Rufusa do samobjstwa, cho tak twierdzi policja. Wiem, e by tego nie zrobi. Zapytaj j i, na mio bosk, niech ci tak nie dry gos. Panno Rey, uwaa pani, e mojego wujka zamordowano? Luisa Rey odpowiada: Niestety, mam co do tego pewno. Przykro mi. Przekonanie, z jakim mwi Luisa, dziaa jak katharsis. Czyli jednak nie zaczynasz wariowa. Wiem, e pracowa dla Seaboardu i dla Departamentu Obrony. Nigdy nie widziaam caego raportu, ale sprawdziam go od strony matematycznej, kiedy przyjechaam do Rufusa w lipcu. Sprawdzalimy nawzajem swoje prace. Dla Departamentu Obrony? Chyba Energii? Obrony. Produktem ubocznym reaktora HYDRA-Zero jest wzbogacony uran. Najwyszej jakoci i w ogromnych ilociach. Megan daje Luisie Rey przetrawi wszystko, co z tego wynika. Czego pani potrzebuje? Raportu. Tylko jego raport jest w stanie pogry Seaboard przed prawem i opini publiczn. I uratowa mi skr. Zaufa jej, obcej osobie, czy wsta i wyj? Cig uczniw w parach ustawia si wok portretu starszej pani. Gdy przewodnik krtko opowiada o obrazie, Megan mwi cicho: Rufus wszystkie naukowe dokumenty, dane, notatki i pierwsze wersje raportw trzyma na Rozgwiedzie na jachcie eby mc korzysta z nich w przyszej pracy. Pogrzeb jest dopiero w przyszym tygodniu, postpowanie spadkowe wczeniej si nie zacznie, wic to, co jest na dce, powinno by na razie nietknite. Gow dam, e mia tam kopi raportu. Ludzie z Seaboardu pewnie ju dawno przeczesaliby cay pokad, ale Rufus mia zasad, eby nie mwi o Rozgwiedzie w pracy... Gdzie teraz cumuje? 67 MARINA ROYALE, PRZYLDEK YERBAS TU CUMUJE WIESZCZKA NAJLEPIEJ ZACHOWANY SZKUNER NA WIECIE! Napier parkuje wypoyczonego forda przed klubem, dawnym drewnianym hangarem

na jachty. Rozwietlone okna baru zapraszaj do rodka, a marynarskie flagi opocz w wieczornym wietrze. Gdy Luisa i Napier przechodz przez ogrd przy klubie i schodz po schodkach do sporej przystani, od strony wydm dobiegaj miechy i szczekanie psw. Na tle ciemniejcego nieba na wschodzie rysuje si sylwetka drewnianego trjmasztowca, grujcego nad smukymi jachtami z wkna szklanego. Ludzie krc si jeszcze na odziach i pomostach, ale jest ich niewielu. Rozgwiazda stoi przy kei najdalej od klubu Luisa sprawdza mapk od Megan Sixsmith za Wieszczk. Dziewitnastowieczny statek jest rzeczywicie przepiknie odrestaurowany. Pomimo zadania, jakie przed nimi stoi, uwag Luisy odwraca dziwna sia cienia, ktra kae jej na chwil zatrzyma si i przyjrze olinowaniu, posucha, jak trzeszcz drewniane koci Wieszczki. Co si dzieje? pyta szeptem Napier. Jest za ciemno, eby mg odczyta co z jej wyrazu twarzy. Co si dzieje? Znami Luisy lekko pulsuje. Ona sama prbuje chwyci obydwa elastyczne koce tej chwili, lecz znikaj w przeszoci i w przyszoci. Nic. To normalne, e si boisz. Sam mam stracha. Hmm. Chod. Jestemy ju prawie na miejscu. Rozgwiazda stoi dokadnie tam, gdzie pokazuje mapka Megan. Wspinaj si na pokad. Napier wkada spinacz w zamek drzwi kabiny i wsuwa w szpar patyczek od lizaka. Luisa patrzy, czy nikt ich nie obserwuje. Zao si, e nie nauczye si tego w wojsku. I przegraaby. Drobni wamywacze s jako onierze bardzo pomysowi. Komisja Poborowa nie bya zbyt wybredna... Kliknicie. Poszo. W kabinie wszystko jest poukadane na swoim miejscu. Nie ma w niej ksiek. Na elektronicznym zegarze 21:55 zmienia si w 21:56. Cieniutki promie latarki Napiera zatrzymuje si na przyrzdach nawigacyjnych wbudowanych w blat szafki na dokumenty. Moe tutaj? Luisa otwiera jedn z szuflad. To tu. Powie.

Mnstwo teczek, skoroszytw. Uwag Luisy zwraca jeden, tawy. REAKTOR HYDRA-ZERO MODEL OCENY OPERACYJNEJ SZEF PROJEKTU DR RUFUS SIXSMITH. Mam. Jest. Joe? Wszystko w porzdku? Taa. Tylko... moe co wreszcie pjdzie bez problemw. Wic jednak Joe Napier potrafi si umiecha. W drzwiach kabiny co si porusza; jaki mczyzna przesania gwiazdy. Napier widzi panik na twarzy Luisy i gwatownie si odwraca. W wietle latarki Luisa dostrzega, jak w przegubie trzymajcego bro mczyzny napra si cigno, dwukrotnie, ale nie pada strza. Nieodbezpieczony? Joe Napier jakby dosta czkawki i osuwa si na kolana, a wali gow o stalow podstaw stou z przyrzdami. Ley bez ruchu. Luis ogarnia panika i przestaje wiedzie, gdzie si znajduje. Delikatne koysanie jachtu toczy latark Napiera po pododze, a jej snop wiata obraca si wkoo, owietlajc jego rozerwan klatk piersiow. Wok nieprzyzwoicie szybko rozlewa si nieprzyzwoicie czerwona i lnica plama krwi. Szekle i kabestany dzwoni na wietrze, jak niestrojone dzwony. Zabjca zamyka za sob drzwi kabiny. Po raport na stole, Luisa mwi cicho i agodnie. Nie chc, eby poplami si krwi. Luisa posusznie robi, co jej kaza. Twarz mczyzny pozostaje w cieniu. Luisa, czas poegna si z tym wiatem. Luisa chwyta si stou. Bill Smoke. To ty zabie Sixsmitha. Odpowiada jej ciemno: Wszystkich was zabiy siy wysze. Ja tylko posaem kulk. Skup si. ledzie nas od banku, w metrze, a do muzeum... Czy przed mierci zawsze masz taki sowotok? Gos Luisy dry. Jak to zawsze? 68 Joe Napiera unosi nawanica ciszy. Widmo Billa Smokea majaczy mu przed oczami.

Joe Napier wicej ni poow swojego istnienia jest ju daleko. Napywaj sowa, by znowu poturbowa cisz. Zabije j. Masz w kieszeni trzydziestk semk. Jezu, zrobiem ju, co do mnie naleao, umieram. Tak? Powiedz Lesterowi Reyowi, e zrobie co naleao i umierasz. Prawa rka Napiera wdruje cal za calem do kabury. Joe prbuje zrozumie, czy jest teraz niemowlakiem w koysce, czy czowiekiem, ktry umiera we wasnym ku. Mijaj noce, nie, mijaj ycia. Napier chce odpywa, ale jego palec wskazujcy ma zadanie do wykonania i nie zgadza si o tym zapomnie. Kolba rewolweru ukada si w doni. Palec sam wsuwa si w stalowy kabk, a w nagym rozbysku wie ju, co ma robi. Spust, to co, tak. Nacinij. Powoli, tak, powoli... Unie bro pod ktem. Bill Smoke jest o kilka jardw od niego. Spust nie chce ustpi pod palcem a potem niewiarygodny huk odrzuca Billego Smokea w ty, rce lataj mu bezwadnie, jak u marionetki. Gdy zostay mu jeszcze cztery momenty ycia, Napier posya kolejny pocisk w marionetk, ktrej sylwetka obrysowana jest gwiazdami. Nieproszone, przypywa do niego sowo Silvaplana. Gdy zostay mu jeszcze trzy momenty ycia, Joe widzi, jak ciao Billa Smoke zsuwa si po drzwiach kabiny. Dwa momenty ycia, godzina na wbudowanym zegarku zmienia si z 21:57 na 21:58. Oczy Napiera zapadaj si, nowo narodzone soce przebija ukonie przez pradawne dby i taczy na zapomnianej rzece. Patrz, Joe, czaple. 69 Na oddziale, w ktrym ley Margo Roker, w szpitalu okrgowym w Swannekke, Hester van Zandt spoglda na zegarek. 21:57. Godziny odwiedzin kocz si o dziesitej. Jeszcze jeden, na odchodne, Margo? Hester patrzy na lec w piczce przyjacik, a potem kartkuje Antologi Poezji Amerykaskiej. Moe Emersona? O, prosz. Pamitasz to? Sama mi go kiedy daa do przeczytania. Jeli zabjca sdzi, e zabija, Lud zabijany e pada zabity, Jeden i drugi nie przenikn, czyja

Do im nadaje ruch i sens ukryty. Dal i niepami s mi blisk jaw, Cie w moich oczach ponie soca zniczem, Kto zczez bez wieci bogom rwny saw; Haba i chwaa nie rni si niczem. le liczy, kto mnie nie uwzgldnia w cenie; Gdy chce mi uciec jestem mu skrzydami; Jam jest wtpicy i jego zwtpienie, Mn hymny wiernych s i wierni sami. Daremnie ufa, e mu drzwi otworz, Mocarz-bg, mdrzec...[29] Margo? Margo? Margo! Powieki Margo Roker drgaj, jak w fazie REM. Z krtani prbuje wydoby si jk. Margo apie powietrze, a potem jej oczy otwieraj si szeroko. Mruga powiekami, gdy zaalarmowana zauwaa wychodzce z nosa rurki. Hester van Zandt te jest w panice, ale penej nadziei. Margo! Syszysz mnie? Margo! Wzrok lecej kobiety zatrzymuje si na przyjacice i gowa opada jej na poduszk. Tak, sysz ci, Hester, wrzeszczysz mi w samo ucho. 70 Luisa Rey uwanie przeglda wydanie Western Messengera z 1 padziernika. Z zasnutej par kuchni Snow White dobiega brzk naczy i talerzy. Lloyd Hooks ucieka mimo $250.000 kaucjiPrezydent Ford przyrzeka, e wypleni przestpcw, ktrzy przynosz hab amerykaskim korporacjom.Rzecznik policji BY potwierdzi, e nowo mianowany prezes Seaboard Power Inc., byy Guru Energii Lloyd Hooks uciek z kraju, tracc prawo do zwrotu wpaconej w poniedziaek kaucji w wysokoci wierci

miliona dolarw. Do tego najnowszego zwrotu wydarze w Seaboardgate doszo dzie po tym, jak Hooks przysig broni uczciwoci swojej oraz naszych wielkich amerykaskich korporacji przeciw zalewowi podych kamstw. Prezydent Ford wczy si do dyskusji na konferencji prasowej w Biaym Domu, potpiajc Hooksa i dystansujc si od byego doradcy swojego poprzednika. Mj rzd jednakowo traktuje wszystkie osoby amice prawo. Wyplenimy przestpcw, ktrzy przynosz hab amerykaskim korporacjom i ukarzemy ich z ca przewidzian przez prawo surowoci.Zniknicie Lloyda Hooksa, rozumiane przez wielu jako przyznanie si do winy, jest najnowszym wydarzeniem w serii powanych afer ujawnionych przy okazji zajcia, jakie miao miejsce 4 wrzenia w Marinie Royale na Przyldku Yerbas, gdzie miertelne strzay oddali do siebie Joe Napier i Bill Smoke, pracownicy ochrony wzbudzajcej kontrowersje i nalecej do Seaboard Inc. elektrowni jdrowej na Swannekke Island. Naoczny wiadek tych wydarze, Luisa Rey, korespondentka Western Messengera, wezwaa na miejsce przestpstwa policj, a dochodzenie zdyo ju obj rwnie mier brytyjskiego fizyka jdrowego i konsultanta Seaboardu dr. Rufusa Sixsmitha, ktry zgin zabity w zeszym miesicu, katastrof samolotu nalecego do byego prezesa Alberta Grimaldiego, ktry wybuch nad Kolorado dwa tygodnie temu, oraz eksplozj w Third Bank of California na przedmieciach BY, w ktrej zginy trzy osoby. O udzia w spisku oskaronych zostao piciu dyrektorw Seaboard Power, dwch z nich popenio samobjstwo. Trzech pozostaych, w tym wiceprezes William Wiley, zgodzio si zeznawa przeciw Seaboard Corporation.Aresztowanie Lloyda Hooksa, ktrego zatrzymano dwa dni temu, Western Messenger przyj z ogromn satysfakcj, jako zadouczynienie za wsparcie udzielone przez nas Luisie Rey. Midzy innymi dziki naszej pomocy ujawnia powany skandal afer, jakiej istnieniu William Wiley pocztkowo zaprzecza, nazywajc nasze doniesienia oszczercz bujd rodem z powieci szpiegowskiej, cakowicie niewart tego, by powanie na ni odpowiada.Dokoczenie s. 2., To wydarze s. 5., Komentarz s. 11. Na pierwszej stronie! Bart nalewa Luisie kaw. Lester byby dumny, jak nie wiem co. Powiedziaby, e jestem dziennikark i robi, co do mnie naley. No wanie. Luisa nie ma ju wycznoci na Seaboardgate. W Swannekke roi si od reporterw, ekip dochodzeniowych z senatu, agentw FBI, policji okrgowej i scenarzystw z Hollywood. Swannekke B wstrzymaa dziaanie; C jest zawieszona. Luisa wyjmuje jeszcze raz kartk od Javiera. Trzy talerze UFO lataj na niej nad Golden Gate Bridge: Cze, Luisa, tu jest OK, ale mieszkamy w domku i nie mog skaka przez balkony, jak id do kolegw. Paul (czyli Wolfman, ale Mama mwi, e nie wolno mi go ju tak nazywa, chocia mu si chyba podoba, jak tak na niego mwi) zabiera mnie jutro na kiermasz znaczkw, a potem bd mg wybra, na jaki kolor chc mie pomalowany pokj, no i on gotuje lepiej ni mama. Wczoraj Ci znowu widziaem w telewizji i w gazetach. Nie zapominaj o mnie tylko dlatego e jeste teraz sawna, ok? Javi.

Listonosz przynis te nadan poczt lotnicz przesyk od Megan Sixsmith, odpowied na prob Luisy. Paczuszka zawiera osiem ostatnich listw, jakie Robert Frobisher napisa do swojego przyjaciela Rufusa Sixsmitha. Luisa plastikowym noykiem przecina paczk. Wyjmuje jedn z pokych kopert, ze stemplem z 10 padziernika 1931, podnosi j do nosa i gboko wciga powietrze. Czy czsteczki z Chteau Zedelghem i z doni Roberta Frobishera, drzemice w tym papierze przez czterdzieci cztery lata, wiruj teraz w moich pucach, w mojej krwi? Kt to wie?

Listy z Zedelghem Zedelghem 10 x 1931

Sixsmith, Ayrs w ku od trzech dni, otumaniony morfin, krzyczy z blu. B. rozpraszajce i przykre. Dr Erget ostrzega J. i mnie, ebymy nie mylili joie de vivre, jak Ayrs ostatnio odnalaz w muzyce, z jego rzeczywistym stanem zdrowia, i zabrania V.A. pracowa w ku, dopki jest chory. Przy dr. Egrecie przechodz mnie ciarki. Nigdy nie spotkaem jeszcze konowaa, ktrego bym nie podejrzewa, e spiskuje, eby mnie wykoczy, zdzierajc przy tym ze mnie, ile tylko da sobie rad wykoncypowa. Zakopaem si w swojej wasnej muzyce. Okrutne, co powiem, ale kiedy przy niadaniu zjawia si Hendrick i mwi: Nie dzisiaj, Robercie, niemal czuj ulg. Ca zesz noc spdziem nad rozdudnionym Allegro na wiolonczel, byskajcym wybuchami triol. Cisz przerywa tylko przeraliwy trzask puapek na myszy. Pamitam, e kocielny zegar wybi trzeci rano. Syszaem lelka, rzecze Huckleberry Finn, i psa, co wy za kim, komu szo na umarcie. Zawsze mi w gowie brzmiao to zdanie. A potem nagle Lucille trzepaa za oknem pociel o janiutkim poranku. Morty Dhondt by ju na dole, powiedziaa, gotw do wyprawy. Mylaem, e ni, lecz nie. Na twarzy jakbym mia skorup i przez chwil nie wiedziaem nawet, jak si nazywam, choby mnie pyta. Wyburczaem, e nie chc nigdzie i z Mortym Dhondtem, e chc spa, e mam prac. Ale ju w zeszym tygodniu zgodzi si pan, e pojedziecie dzi automobilem! zaprotestowaa Lucille. Przypomniaem sobie. Umyem si, ogoliem i woyem czyste ubranie. Posaem Lucille, eby znalaza chopaka, ktry pucowa mi wczeniej buty, etc. Na dole w sali niadaniowej przyjazny handlarz biuteri pali cygaro i czyta Timesa.

 Niech si pan nie pieszy powiedzia, kiedy przeprosiem za swoj opieszao. Tam, dokd jedziemy, nikt nie zauway, czy jestemy za wczenie, czy za pno. Pani Willems przyniosa mi kedgeree, a do pokoju wwiona J. Nie zapomniaa, jaki dzi dzie, daa mi bukiet biaych r, zwizanych czarn wstk, i umiechna si, jak kiedy si umiechaa. Dhondt jedzi bordowym bugatti royale, typ 41 z 1927 roku, niele sunie, Sixsmith. Jedzie, jak naoliwiony diabe prawie pidziesit na tuczniu! i ma klakson, ktrym Dhondt huczy przy najmniejszej okazji. Pikny dzie na ponur wypraw. Im bliej Frontu si podjeda, tym krajobraz w wikszej ruinie. Za Roeselare ziemia caa poorana jest lejami, poprzecinana rowami zapadajcych si okopw i ospowata od wypalonych poaci, gdzie nawet chwasty nie chc rosn. Te kilka drzew, ktre cigle stoj tu i wdzie gdy je dotkniesz, czujesz pod doni zwglony kikut bez ycia. Pasemka zieleni wygldaj jak natura nie tyle przywrcona do ycia, ile pokryta pleni. Dhondt przekrzykiwa ryk silnika i mwi, e rolnicy cigle jeszcze nie maj odwagi ora pl z obawy przed niewypaami. Nie mona przej tamtdy, eby nie myle o tym, jak gsto le tam ludzie przysypani ziemi. Lada chwila padnie rozkaz natarcia i onierze piechoty powstan tumnie z ziemi, strzepujc py zaschnitego bota. Trzynacie lat od rozejmu wydaje si jak trzynacie godzin. Zonnebeke to rozwalajca si wioska na wp podreperowanych ruin. Jest tu te cmentarz 11. batalionu Essex 53. brygady. Komisja Grobw Wojennych powiedziaa mi, e na tym wanie cmentarzu mg zosta pochowany mj brat, w kadym razie, jest na to najwiksza szansa. Adrian zgin w ataku 31 lipca w bitwie pod Mesen, w samym centrum walk. Dhondt wysadzi mnie przy bramie i yczy mi powodzenia. Bardzo taktownie powiedzia, e ma co niedaleko do zaatwienia cho musielimy by jakie pidziesit mil od najbliszego sklepu z biuteri i zostawi mnie z moj misj Don Kichota. Byy onierz o wygldzie grulika pilnowa furtki, kiedy akurat nie zajmowa si aosn grzdk warzyw. Pracowa te jako ogrodnik jak myl, samozwaczy i pomacha przede mn puszk na datki, na utrzymanie terenu. Rozstaem si z frankiem, a on zapyta cakiem znonym angielskim, czy szukam jakiego konkretnego grobu, poniewa zna na pami kad mogi na cmentarzu. Napisaem mu na kartce imi i nazwisko brata, ale zrobi tylko synn min Galw, ktra mwi: Ja mam swoje problemy, ty masz swoje, to jest twj problem. Zawsze czuem, e w magiczny sposb bd wiedzia, ktre ZASN W PANU jest grobem Adriana. Napis si rozjarzy, sroka kiwnie gow, albo po prostu muzyczna pewno zaprowadzi mnie na waciwe miejsce. Kompletne bzdury, oczywicie. Nagrobnych tablic byo tyle, e nie mona si byo doliczy, wszystkie jednakowe i ustawione jak na paradzie. Mur cmentarza obrasta wok jeynami. Powietrze byo duszne, jakby niebo miao za chwil nas przygnie. Wzdu alejek i rzdw szukaem mogi na F. Wiedziaem, e szanse s niewielkie, ale nigdy nic nie wiadomo. Komisja Grobw te si czasem myli jeli pierwsz ofiar wojny jest prawda, to drug jako pracy urzdnikw. Okazao si w kocu, e na tym cmentarzu

we Flandrii nie ley aden Frobisher. Najbliszy alfabetycznie by Froames, B. W, szeregowy 2389, 18. Dywizja Wschodnia, wic pooyem biae re od J. na jego grobie. Kto wie? Moe Froames prosi Adriana o ogie ktrego wieczoru, gdy wszyscy padali z ng, albo kuca z nim skulony w okopach pod bombami, albo razem jedli zup. Gupota i sentymenty, wiem. Spotyka si czasem bufonw, jak Orford w Balliol[30], ktrzy obnosz si ze swoim poczuciem, e co im odebrano, bo wojna skoczya si, zanim mieli okazj si wykaza. Inni, tu na myl przychodzi mi Figgis, przyznaj si do poczucia wielkiej ulgi, e przed 1918 nie doroli jeszcze do wieku poborowego, ale przyznaj to z pewnym zaenowaniem. Czsto skaryem ci si, jak to dorastaem w cieniu owianego legend brata kada reprymenda zaczynaa si od Adrian nigdy nie... albo Gdyby twj brat dzi tu by, to.... W kocu zaczem a nienawidzi samo jego imi. Gdy usilnie staraem si o wydalenie z Frobisherii, syszaem tylko Przynosisz wstyd nazwisku Adriana!. Nigdy, przenigdy tego rodzicom nie zapomn. Przypomniaem sobie nasze ostatnie poegnanie pewnego deszczowego popoudnia w Audley End, Adrian by w mudurze, Ojczulek mocno go obj. Dnie powiewania flagami i wiwatw dawno si ju skoczyy syszaem pniej, e andarmeria wojskowa eksortowaa poborowych do Dunkierki, eby nie dopuci do masowych dezercji. Wszystkie te zastpy Adrianw, upchane jak sardynki na cmentarzach we wschodniej Francji, zachodniej Belgii i dalej. Przy przekadaniu talii zwanej okolicznociami historii nasze pokolenie, Sixsmith, wycigno dziesitki, walety i damy. Adriana trjki, czwrki i pitki. I tyle. Oczywicie, na i tyle nigdy si nie koczy. Listy Adriana poraay zmys suchu. Mona zamkn oczy, ale nie da si zatka uszu. Chrobotanie wszy w fadach munduru; tupot szczurw; trzask koci, gdy trafia w nie kula; terkot karabinw maszynowych; grzmoty wybuchw w oddali, byskawice tych, ktre eksploduj bliej; dzwonienie kamykw odbijajcych si od stalowych hemw; bzyczenie much latem nad ziemi niczyj. Pniejsze rozmowy dorzuciy do tego przeraliwe renie koni; pkanie zamarznitego bota; huk samolotw; czogi, gsienicami mielce boto; ludzie po amputacjach, wybudzajcy si z narkozy; wist miotaczy ognia; chlupot bagnetw zagbiajcych si w szyjach. Muzyka europejska to zapamitaa dziko, przerywana dugimi okresami ciszy. Zastanawiam si, czy mj brat lubi chopcw tak samo jak dziewczta, czy to tylko ja mam w sobie to zepsucie. Zastanawiam si, czy zmar we wstrzemiliwoci. Myl o tych wszystkich onierzach, lecych razem, kulcych si, ywych; zimnych, martwych. Uprztnem grb B.W. Froamesa i poszedem z powrotem do bramy. C, moja misja okazaa si bezcelowa. Ogrodnik majdrowa przy sznurze i nic nie powiedzia. Morty Dhondt odebra mnie na czas, jak w zegarku, i popdzilimy znw ku cywilizacji, ha! Przejedalimy przez miejscowo Poelkapelle, czy jako tak, alej wizw cignc si mila za mil. Dhondt wybra t prost drog, by wycisn z bugattiego wszystko, co si da. Szpalery wizw zamazyway si w jedno drzewo, powtarzajce si w nieskoczono, jak na wirujcym dziecinnym bku. Wskazwka prdkociomierza dochodzia do maksimum, kiedy jaki ksztat, jak biegnca wariatka, rzuci si nam prosto pod koa uderzy w przedni szyb i krcc w powietrzu kozioki, przelecia nam nad gowami. Serce skoczyo mi do garda, mwi ci! Dhondt nacisn na hamulce, droga zarzucia nas w jedn stron, odbia w drug, opony piszczay i w powietrzu unis si swd rozgrzanej gumy. Nagle wszystko zaczo by znowu

policzalne. Zby wbiy mi si gboko w jzyk. Gdyby hamulce nie zablokoway si tak, e bugatti sun dalej po trajektorii wzdu drogi, zakoczylibymy dzie a moe i ycie okrceni wok wizw. Auto si zatrzymao. Wyskoczylimy z Dhondtem i pobieglimy w ty tylko po to, eby zobaczy, jak gigantyczny baant trzepie poamanymi skrzydami. Dhondt rzuci wymylne przeklestwo chyba w sanskrycie i zakrzykn pene ulgi ha!, e nikogo nie zabi, jak rwnie w konsternacji, e jednak zabi co. Kompletnie odjo mi mow i tylko ocieraem chusteczk krwawicy jzyk. Zaproponowaem, eby skrci nieszczsnemu ptakowi cierpienia. Dhondt w odpowiedzi rzuci przysowiem, ktrego idiotyczno bya chyba zamierzona: Ci, co w karcie da, nie martwi si o sos. Wrci do bugattiego, eby uruchomi ponownie silnik. Nie mogem si poapa, co ma na myli, wic podszedem do baanta, na co zacz jeszcze bardziej histerycznie wali skrzydami. Pira na piersi, z ktrej kucharz zrobiby medaliony, zmatowia krew i odchody. Baant wrzeszcza, jak nowo narodzone dziecitko, Sixsmith. aowaem, e nie mam broni. Na poboczu lea kamie wielkoci mojej pici. Rozstrzaskaem nim z caej siy ptakowi eb. Nieprzyjemne nie to samo, co strzela do ptakw, zupenie nie. Starem z siebie jego krew, jak tylko daem rad, zerwanymi przy drodze limi szczawiu. Dhondt uruchomi ju auto, wskoczyem do rodka i pojechalimy do nastpnej wioski. Miejsce jakie bezimienne, o ile dobrze zauwayem, ale bya tam ndzna kawiarnia-cum-gara-cum-salon pogrzebowy, ktr grupa milczcych tubylcw dzielia z rojem much, latajcych w kko jak otumanione anioy mierci. Ostre hamowanie zwichrowao przedni o w bugattim, wic M.D. zatrzyma si, eby kto si tym zaj. Usiedlimy al fresco na skraju placu, bdcego w rzeczywistoci bajorem bota na kocich bach, z wbitym w centralnym punkcie cokoem, ktrego mieszkaca ju dawno temu przetopiono na kule. Umorusane dzieciaki goniy po placu jedyn pozosta w kraju tust kur wleciaa na cok. Dzieciarnia zacza rzuca w ni kamieniami. Zastanawiaem si, czyja bya ta kura. Zapytaem barmana, kto wczeniej zajmowa cok. Nie wiedzia, urodzi si na poudniu. Moja szklanka okazaa si brudna, wic poprosiem barmana o wymian. Obrazi si i od tamtej pory by ju mniej rozmowny. M.D. zapyta, jak mi poszo na cmentarzu w Zonnebeke. Tak naprawd mu nie odpowiedziaem. Przed oczami co chwila stawa mi poharatany, zakrwawiony baant. Zapytaem M.D., co robi w czasie wojny. A, wiesz pan... trzeba byo pilnowa interesw. W Bruges? zapytaem zdziwiony, bo trudno mi byo wyobrazi sobie kupca diamentw z Belgii, ktrego interes rozkwita pod okupacj Kaisera. Dobry Boe, nie odpowiedzia M.D. w Johannesburgu. Przeczekalimy tam z on wojn. Pogratulowaem mu zmysu przewidywania. Wyjani skromnie: Wojny nie wybuchaj bez ostrzeenia. Zaczynaj si do niewielkich poarw na horyzoncie. Wojny si zbliaj. Ten, kto mdry, wyglda dymu i przygotowuje si do wyjazdu, jak Ayrs i Jocasta. Obawiam si tylko, e nastpna wojna bdzie tak wielka, e nie

zachowa si adne miejsce z przyzwoit restauracj. By a tak pewny, e zblia si kolejna wojna? Kolejna wojna zawsze si zblia, Robercie. Nikt ich nigdy do koca nie gasi. A co jest iskr, od ktrej wybucha? dza wadzy, centralna sia natury ludzkiej. Zagroenie przemoc, strach przed przemoc, bd te faktyczna przemoc s narzdziami tej straszliwej dzy. dz wadzy wida w sypialniach, kuchniach, fabrykach, zwizkach zawodowych i na granicach pastw. Posuchaj dobrze i zapamitaj. Pastwo narodowe to tylko ludzka natura nadmuchana do monstrualnych rozmiarw. Narody to twory, w ktrych prawa ustanawia przemoc, QED. Tak byo zawsze i tak zawsze bdzie. Wojna, Robercie, to jeden z dwch nieodcznych towarzyszy ludzkoci. A ten drugi? zapytaem. Diamenty. Rzenik w pokrwawionym fartuchu bieg przez plac i dzieciaki si rozpierzchy. Teraz stan przed problemem zwabienia kury z cokou. A Liga Narodw? Z pewnoci narody znaj prawa inne ni wojna. A dyplomacja? Ach, dyplomacja rzek M.D., w swoim ywiole wyciera to, co rozlao si w czasie wojny; sankcjonuje jej skutki; daje silnemu pastwu rodki, by narzucao swoj wol sabszemu, oszczdzajc przy tym floty i bataliony na potniejszych przeciwnikw. Tylko profesjonalni dyplomaci, nieuleczalni idioci i kobiety widz w dyplomacji dugotrwa alternatyw dla wojny. Reductio ad asburdum pogldw M.D., twierdziem jednak, sprowadzaa si do tego, e nauka wymyla coraz krwawsze metody wojny, a moc niszczenia, jak posidzie ludzko, przezwyciy nasz moc tworzenia i cywilizacja sama siebie doprowadzi do zagady. M.D. przyj moje zastrzeenia ze zjadliw uciech. Wanie tak. Nasza dza wadzy, nauka i wszystkie te zdolnoci, ktre wzniosy nas nad poziom map poprzez ludzi dzikich do ludzi wspczesnych, zdmuchn homo sapiens jeszcze przed kocem tego wieku! Ty prawdopodobnie zdysz to jeszcze zobaczy, szczciarzu. C za symfoniczne crescendo to bdzie, co? Przyszed rzenik i poprosi barmana o drabin. Musz koczy. Oczy same mi si zamykaj. Twj, R.F.

Zedelghem 21 x 1931

Sisxmith, Ayrs powinien ju jutro stan na nogi po dwch tygodniach w ku. Nie yczybym syfilisu najgorszemu wrogowi. No, moe jednemu czy dwm. Syfilityk stopniowo si rozkada, jak gnijce w sadzie spade owoce. Dr Egret wpada codziennie, ale niewiele ju moe przepisa oprcz coraz wikszych dawek morfiny. V.A. nie cierpi morfiny, bo zagusza mu muzyk. J. ma ostatnio napady przygnbienia. S czasem noce, kiedy wtula si we mnie, jakbym by jej koem ratunkowym, gdy ona tonie. al mi kobiety, ale interesuje mnie jej ciao, nie jej problemy. A raczej interesowao. Ostatnie dwa tygodnie spdziem w pracowni muzycznej, przerabiajc fragmenty spisane przez cay rok w sekstet nachodzcych na siebie solistw: fortepian, klarnet, wiolonczela, flet, obj i skrzypce, kady gra swoim wasnym jzykiem, we wasnej tonacji, gamie i barwie. W pierwszej serii kad parti solo przerywa nastpna: w drugiej, kada partia przerwana w serii pierwszej ma swj dalszy cig. Rewolucja w muzyce czy zwyka sztuczka? Nie dowiem si, dopki nie skocz, a wtedy bdzie ju za pno, lecz to pierwsza myl, z jak si budz, i ostatnia, z jak zasypiam, nawet z J. w ku. Powinna zrozumie, e artysta yje w dwch wiatach.

Nazajutrz Miaem z V.A. diabeln ktni. Przez ca porann sesj dyktowa etiud la toccata, pierosko znajom, a poznaem, e to refren z mojego wasnego Anioa z Mons! Jeli Ayrs udzi si, e nie zauwa, by w wielkim bdzie. Powiedziaem mu prosto z mostu to moja muzyka. Zmieni ton: Jak to twoja? Frobisher, kiedy pan doronie, zrozumie, e wszyscy kompozytorzy czerpi inspiracj z otoczenia. Pan jest jednym z elementw mojego, dostajc za to, dodam, przyzwoit pensj, korzystajc z codziennych warsztatw kompozycji w szkole mistrza i obracajc si wrd najwybitniejszych muzycznych umysw tego wieku. No, zupenie kto inny, ni czowiek, ktrego pchaem na wzku do strwki portiera kilka tygodni temu, kiedy przekonywa mnie, ebym zosta a do wiosny. Zapytaem, kim chce mnie zastpi. Pani Willems? Ogrodnikiem? Ev? Nefertiti? Och, z ca pewnoci sir Trevor Mackerras znajdzie dla mnie odpowiedniego chopca. Tak, dam ogoszenie. Nie jest pan a tak wyjtkowy, jak pan myli. A teraz, chce pan tu dalej pracowa, czy nie?

Nie potrafiem znale adnego sposobu, eby si odegra, wic wyszedem, narzekajc na straszliwy bl w duym palcu u nogi. V.A. wystrzeli mi z flanki ostrzeenie: Jeli stan paskiego palca nie polepszy si do rana, Frobisher, niech pan jedzie go leczy do Londynu i nie wraca. Czasem chc uoy wielkie ognisko i wrzuci starego capa w sam rodek huczcych pomieni. Okoo tygodnia pniej Nadal tu jestem, J. odwiedzia mnie pniej, ucia mi gadk, jaki to Ayrs jest dumny, jak bardzo ceni moj prac, jak to miewa waciwe artycie fumy i wybuchy, etc, ale prosz, zosta, jeli nie dla Ayrsa, to dla niej. Przyjem jej posannictwo listek figowy wraz z gazk oliwn i kochalimy si tej nocy niemal z czuoci. Zblia si zima, a ja nie mam ochoty na seri przygd po caej Europie, finansowan z moich skromnych zasobw. Gdybym teraz std odszed, musiabym raczej szybciutko pozna jak gupi, bogat dziedziczk fortuny. Ktra przychodzi ci do gowy? Wyl do Janscha kolejn paczk, eby zasili mj fundusz awaryjny. Jeli Ayrs nie podzieli si ze mn wpywami za moje pomysy do Todtenvogla ktry od czasu Krakowa by ju dwadziecia razy prezentowany publicznie bd musia sam si wynagrodzi. Postanowiem by ostroniejszy, zanim znowu poka V.A. moje kompozycje. Wiesz, paskudnie yje si, kiedy dach nad gow zaley od dobrej woli pracodawcy. Jeden Bg wie, jak sucy to wytrzymuj. Zastanawiam si, czy suba we Frobisherii bez przerwy gryzie si w jzyk, jak ja teraz musz. Eva wrcia z wakacji w Szwajcarii. To znaczy, ta moda kobieta twierdzi, e jest Ev, a podobiestwo jest zaiste uderzajce, ale zasmarkane brzydkie kacztko, ktre wyjechao z Zedelghem trzy miesice temu, powrcio jako niezwykle wdziczny abd. Pomaga matce, przeciera powieki ojca wacikami zmoczonymi w zimnej wodzie i caymi godzinami czyta mu Flauberta, jest uprzejma dla suby i nawet pyta mnie o postpy w pracy nad sekstetem. Byem pewien, e to jaka nowa strategia, eby mnie std wygry, ale mino ju siedem dni i zaczynam podejrzewa, e E. we wcieleniu koszmarnej modocianej jdzy znikna na amen. No dobrze, w pax z E. chodzi te o co wicej, ni si na pozr wydaje, ale najpierw musz objani ci par spraw. Od czasu mojego przyjazdu do Neerbeke, wacicielka domu, gdzie E. mieszka w Bruges, Mme van de Velde, nalegaa zarwno u E., jak i J., ebym ich odwiedzi, tak, by ich pi crek chodz z E. do szkoy mogo powiczy angielski u prawdziwego angielskiego dentelmena. M. van de Velde, jak pamitasz, to w rzekomo obsceniczny go z Minnewater Park, ktry okaza si producentem amunicji i szanowanym filarem spoeczestwa, etc. Mme van de Velde jest jedn z tych mczcych, upartych bab, ktrych ambicji nie powstrzyma adne jest w tej chwili b. zajty. Tak naprawd, to mona by podejrzewa J. o uknucie tego fait accompli z czystej zoliwoci kiedy jej crka wyrasta na abdzia, matka zamienia si we wstrtn star jdz.

Na dzi wanie wyznaczono mi obiad u van d. Veldw pi rwno rozsadzonych crek plus Mama i Ojczulek. Potrzebowaem nowych strun do wiolonczeli, a Ayrsowi nie zaszkodzi, kiedy si przekona, jak bardzo jest bezradny, gdy mnie nie ma, wic udaem chojraka i miaem nadziej, e v. d. V zatrudniaj cho kucharza wykwalifikowanego odpowiednio do dochodw waciciela fabryki. Zatem o jedenastej samochd van de Velda srebrny Mercedes-Benz, dzikuj bardzo zajecha na podjazd Zedelghem i szofer, spocony bawanek bez szyi i bez znajomoci francuskiego, zawiz mnie i E. z powrotem do Bruges. Dawniej jechalibymy w miertelnej ciszy, ale tu nagle zaczem opowiada E. co nieco o mych dniach w Cambridge. E. ostrzega mnie, e najstarsza van de Veldwna, Marie-Louise, postanowia za wszelk cen wyj za Anglika, wic musz strzec mej cnoty jak najstaranniej. I jak ci si podoba? W domu van de Veldw dziewczta ustawiono na schodach do powitania wedug starszestwa, najmodsza na pocztku czekaem niemal, e zaraz zaczn piewa i niech mnie winie, Sixsmith, zaczy. Greensleeves, po angielsku. Przesodzone, jakby si dropsw najady. Potem pani v. d. V. uszczypna mnie w policzek, jakbym po dugiej ucieczce wrci w kocu do domu, i powiedziaa, pohukujc, jak sowa: How do you do-ooo. Wprowadzono mnie do salonu pokoju zabaw dla dzieci i usadzono na krzele pyta, pudle na zabawki. Crki v. d. V., hydra z gowami o imionach Marie-Louise, Stephanie, Zenobe, Alphonsine i zapomniaem imienia ostatniej, miay lat od dziewiciu do wieku rzeczonej Marie-Louise, o rok starszej od Evy. Wszystkie dziewczta cechuje cakowicie nieuzasadniona pewno siebie. B. duga sofa uginaa si pod ca rodzin grubasw. Suca wniosa lemoniad, a Mme zacza przesuchanie. Eva mwi nam, panie Frobisher, e paska rodzina ma znakomite koneksje w Cambridge? Spojrzaem w stron Evy; zrobia min, jakby udawaa wielce zafascynowan. Stumiem umiech i przyznaem, e moja familia figuruje w Domesday Book[31] i e Ojczulek jest sawnym duchownym. Wszelkie prby zmiany tematu z wybadywania, czy stanowi odpowiedni parti, byy wysyane na aut i po kwadransie przygldania si temu swoimi wyupiastymi oczami Marie-Louise wyczua aprobat mamy i postanowia, e to ja bd jej Rycerzem. Zapytaa: Panie Frobisher, zna si pan dobrze z Sherlockiem Holmesem z Baker Street? Prosz, pomylaem, dzie moe jeszcze nie by cakiem stracony. Dziewczyna z poczuciem ironii musi mie w sobie jak ukryt gbi. Ale Marie-Louise mwia powanie! Mdek zaiste ptasi. Nie odrzekem nie znam si osobicie z panem Holmesem, ale widuj go, gdy co rod grywa z Davidem Copperfieldem w bilard w moim klubie. W jadalni podano lunch na piknej drezdeskiej zastawie. Na cianie, na kwiecistej tapecie, wisiaa wielka reprodukcja Ostatniej Wieczerzy. Jedzenie rozczarowao. Wirowaty pstrg, warzywa rozgotowane na brej, ciasta jakie prostackie; mylaem, e stouj si znowu

w Londynie. Panny chichotay glissando przy mych trywialnych pomykach we francuskim cho ich angielski rani uszy niemiosiernie. Mme v. d. V., ktra rwnie spdzaa lato w Szwajcarii, dugo opowiadaa, jak to hrabina Tschepp-Pysky, czy ksina Smdmpstdt wychwalaa Marie-Louise pod niebiosa jako Kwiat Alp. Nie mogem nawet wydusi uprzejmego Comme cest charmant!. M. v. d. V. wrci z biura. Zada setk pyta o krykieta, by zabawi crki owym oryginalnym angielskim rytuaem, w ktrym punkty, o dziwo, zdobywa si, gdy wybije si pik na aut. Durnota klasy mistrzowskiej, a tak cay czas zajty planowaniem nastpnego nudnawego wtrtu, e nigdy dokadnie nie sucha. Otwarcie sam sobie prawi komplementy, zaczynajc od: Moe pan nazwa mnie staromodnym, ale..., albo: Niektrzy uwaaj mnie za snoba, lecz.... Eva posaa mi kwane spojrzenie. Miao znaczy: No i co? Naprawd uwaae, e ten cymba zagraa mojej reputacji?!. Po lunchu wyszo soce i Mme v. d. V. oznajmia, e wszyscy si przejd, eby pokaza szanownemu gociowi atrakcje Bruges. Prbowaem powiedzie, e ju do wystawiem na prb ich gocinno, ale tak atwo nie miao mi si upiec. Wielki Patriarcha prosi o wybaczenie mia do podpisania gr papierw wielk jak Matterhorn. Oby zgin przysypany lawin. Kiedy suce odziay ju panny w rkawiczki i kapelusze, zawoano po powz i obwieziono mnie od kocioa do kocioa po kolei. Jak pisa stary Kilvert[32], nie ma nic bardziej mczcego, ni kiedy kto mwi, czym masz si zachwyca, i pokazuje to kijem. Z trudem mog sobie przypomnie cho jeden kociek. Przy ostatnim punkcie trasy, wiey z zegarem, szczka bolaa mnie ju od tumionego ziewania. Mme van de Velde rzutem oka ocenia wie i oznajmia, e pozwoli, ebymy si, modzi, sami tam wdrapali, a ona poczeka w patisserie po drugiej stronie placu. Marie-Louise, ktra tusz przerasta matk, powiedziaa, e to nie przystoi damie zostawia maman sam. Mdrala nie moga i z powodu astmy, a jak Mdrala nie sza, etc., etc., a w kocu tylko ja i Eva kupilimy bilety na gr. Ja paciem, eby pokaza, e nie wini jej osobicie za straszliw strat caego dnia. Poszedem przodem. Spiralne schody robiy si coraz wsze. Na wysokoci doni biega lina przewieszona przez elazne obrcze umocowane do ciany. Stopy musiay same wymaca sobie drog. Jedynym rdem wiata byy rzadko rozmieszczone wskie okna. Jedynymi odgosami byy nasze kroki i kobiecy oddech E., przypominajcy mi o nokturnach z jej matk. Van de Veldwny to pi niekoczcych si allegretti na le strojony klawesyn i moje uszy bardzo byy wdziczne, e s od nich wolne. Zapomniaem policzy stopni, pomylaem na gos. Mj gos brzmia, jak zamknity w szafce z pledami. Eva powiedziaa z wolna: Oui... Na grze wyszlimy do przestronnego pomieszczenia, w ktrym mieciy si koa zbate mechanizmu zegara, kade wielkoci k u powozu. W suficie znikay liny i kable. Na drewnianym rozkadanym krzele drzema cie. Mia sprawdzi nam bilety na kontynencie trzeba bez przerwy pokazywa bilet ale przeliznlimy si obok niego i po drewnianych schodach wspilimy si na sam ju gr, na taras widokowy. Daleko w dole rozpocierao si trjkolorowe Bruges: oran dachwek; szaro murw; brz kanaw. Konie, automobile, cyklici, idcy parami chopcy z chru, szpiczaste dachy, pranie na sznurach w bocznych uliczkach. Poszukaem Ostendy, znalazem. Owietlony socem

pas Morza Pnocnego zmieni barw na ultramaryn Polinezji. Mewy zataczay koa, niesione prdami powietrza; od wpatrywania si w nie zaczo mi si krci w gowie i pomylaem o albatrosie Ewinga. Eva oznajmia, e w dole dostrzega siedzce wszystkie van de Velde. Uznaem, e to komentarz pod adresem ich obfitych ksztatw, lecz spojrzaem na miejsce, o ktrym mwia, i owszem, sze bezksztatnych punkcikw manitych pastel tkwio wok kawiarnianego stolika. E. zoya swj bilet w papierow strzak i posaa j nad parapetem. Leciaa niesiona wiatrem, a spalio j soce. Co by zrobia, gdyby cie si obudzi i zada od niej biletu? Rozpakaabym si i powiedziaa, e ukrad mi go jaki okropny chopak, Anglik. Zatem ja take zoyem swj bilet w strzak, powiedziaem E., e nie ma teraz ju adnych dowodw, i te go puciem w powietrze. Zamiast poszybowa wysoko, moja strzaka w jednej chwili znikna z pola widzenia. Charakter E. zaley od tego, pod jakim ktem na patrze, cecha waciwa szlachetnym opalom. Wie pan, nie pamitam papy tak szczliwego i penego ycia, jak teraz powiedziaa. Okropno wszystkich v. d. V zrodzia midzy nami koleesk wi. Zapytaem wprost, co si stao w Szwajcarii? Czy si zakochaa, pracowaa w sierocicu, przeya mistyczne spotkanie w nienej grocie? Kilkakrotnie zaczynaa zdanie. W kocu powiedziaa (z rumiecem!): Tskniam za pewnym modym czowiekiem, ktrego poznaam w czerwcu tego roku. Zdziwiony? Pomyl, jak ja si czuem! Ale byem w kadym calu dentelmenem, jakim mnie znasz. Zamiast wda si we flirt, odrzekem: A pani pierwsze wraenie przy spotkaniu z owym modym czowiekiem? Czy nie byo cakowicie niekorzystne? Czciowo niekorzystne. Przygldaem si kropelkom jej potu od wspinaczki po schodach, jej ustom i bardzo, bardzo delikatnemu meszkowi nad grn warg. Jest wysokim, ciemnym, przystojnym, muzykalnym cudzoziemcem? achna si. Jest... tak, wysoki, do ciemny, przystojny nie a tak bardzo, jak mu si wydaje, ale powiedzmy, e moe zwraca uwag fantastycznie muzykalny, a cudzoziemiec z niego do cna. Zadziwiajce, e pan tak wiele o nim wie! Jego te pan ledzi, gdy przechodzi przez Minnewater Park? Musiaem si rozemia. Ona te.

 Robercie, wyczuwam... spojrzaa na mnie niemiao e jeste dowiadczony. A tak poza wszystkim, mog mwi do pana Robercie? Powiedziaam, e ju najwyszy czas, eby mwia mi po imieniu. To, co mwi, jest... nie do koca na miejscu. Jeste zy? Nie odrzekem nie. Zaskoczony, mile poechtany, tak, ale zy: wcale. Zachowywaam si wobec ciebie tak paskudnie. Ale mam nadziej, e moemy zacz od nowa. Odpowiedziaem, e oczywicie, te bym tego chcia. Od dziecistwa rzeka, odwracajc wzrok wyobraaam sobie, e ten taras to mj wasny balkon z Tysica i jednej nocy. Czsto przychodz tu o tej porze, po szkole. Jestem cesarzow Bruges. Jego mieszkacy to moi poddani. Van de Veldowie to moje bazny. Ka im ci gowy. Czarujce z niej stworzenie, naprawd. Krew mi wrzaa i poczuem nagy impuls, by zoy na ustach cesarzowej Bruges namitny pocaunek. Ale nie byo mi dane zrobi nic wicej, bo grupa piekielnych Amerykanw wlaa si na taras przez wskie drzwi. Taki ze mnie gupiec, e udawaem, e nie jestem w towarzystwie Evy. Podziwiaem widoki z drugiej strony, prbujc nacign wszystkie poluzowane struny mojej osoby. Kiedy cie oznajmi, e taras widokowy wkrtce si zamyka, Eva zdya ju wyj. Bardzo w jej stylu. Znowu zapomniaem policzy stopnie, schodzc na d. W cukierni Eva pomagaa najmodszej v. d. V bawi si przeplataniem sznurka na palcach. Mme van de Velde wachlowaa si kart deserw i jada z Marie-Louise eklerk, nie pozostawiajc suchej nitki na przechodzcych osobach i ich strojach. Eva unikaa mojego wzroku. Czar prys. Natomiast rozmarzonymi oczyma jawki szukaa mojego wzroku Marie-Louise. Spacerem wrcilimy do domu v. d. V, gdzie, alleluja, czeka ju Hendrick z cowleyem. Eva rzeka mi w drzwiach au revoir obejrzaem si i zobaczyem, e si umiecha. Bogo! Wieczr by zoty i ciepy. Ca drog do Neerbeke widziaem twarz Evy z jednym czy dwoma zabkanymi pasemkami wosw, jakie zwia tam wiatr. Nie bd nieprzytomnie zazdrosny, Sixsmith. Wiesz, jak to jest. J. wyczuwa entente midzy Ev a mn i nie podoba jej si to ani troch. Zeszej nocy wyobraaem sobie, e pode mn ley E., a nie jej matka. Crescendo nadeszo zaledwie kilka taktw pniej, duo przed czci J. Czy kobiety potrafi wyczu zdrady wyobrani? Pytam, bo z niebywa intuicj, delikatnie mnie ostrzega. Chc, eby wiedzia, Robercie. Jeli kiedykolwiek tkniesz Ev, dowiem si i ci zniszcz.

 Nawet o tym nie myl skamaem. Na twoim miejscu nawet bym o tym nie nia ostrzega. Nie mogem tego tak zostawi. Skd ci, u diaba, przyszo do gowy, e twoja pajkowata, arogancka crka moe mi si w ogle podoba? achna si w ten sam sposb, jak Eva na tarasie. Twj, R.F

Zedelghem 24 x 1931

Sixsmith, gdzie twoja odpowied, do stu diabw? Dobrze, jestem ci niezwykle zobowizany, ale jeeli mylisz, e bd czeka, a nadejd twoje listy, grubo si mylisz. Wszystko zionie nienawici, nienawistne jak mj ojciec-hipokryta. Mgbym go doprowadzi do ruiny. On zrujnowa mnie. Wygldanie koca wiata jest najstarsz rozrywk ludzkoci. Dhondt ma racj, niech szlag trafi jego belgijsk przenikliwo, niech szlag trafi przenikliwo wszystkich Belgw. Adrian yby dzi, gdyby Belgia, to dziarskie pastewko, nigdy nie istniaa. Kto powinien zmieni ten karowaty kraj w olbrzymie jezioro dla jachtw i wrzuci do niego wynalazc Belgii, a stopy przywiza mu do jakiej Minerwy. Jak wypynie, jest winny. Och, przebi mojemu ojcu oczy rozarzonym do biaoci prtem! Jednego wymie. Dalej, wymie mi cho jednego sawnego Belga. Ma wicej pinidzy ni Rotszyld, ale sdzisz, e wypaci mi cho zamany grosz? Nieszczliwy jestem, taki nieszczliwy. Po chrzecijasku to, eby odci mnie od majtku, nie zapisujc mi jednego szylinga? Utopi go to za agodnie. Dhondt ma racj, niestety. Z wojen nigdy do koca nikt nie leczy, s tylko kilkuletnie okresy remisji. Wszyscy chcemy Koca, wic obawiam si, e wanie tego si doigramy. Prosz. Zmie to w muzyk. Koty, cymbay i miliony trbek, jeli byby tak uprzejmy. Pac staremu capowi wasn muzyk. Wykoczy mnie. Twj, R.F.

Zedelghem 29 x 1931

Sixsmith, Eva. Bo jej imi oznacza pokus: c bliszego istocie czowieka? Bo w jej oczach unosi si dusza. Bo marz o tym, e zakradam si przez aksamitne kotary do jej pokoju, gdzie sam otwieram drzwi, nuc jej melodi, ach jake jake jake agodnie, ona staje bosymi stopami na moich, przykada mi ucho do serca i taczymy walca, jak marionetki. Po pocaunku mwi: Vous embrassez comme un poisson rouge! i w owietlonych ksiycem lustrach zakochujemy si w naszej modoci i w naszym piknie. Bo przez cae ycie uczone kobiety, idiotki, prboway mnie rozumie, uleczy, ale Eva wie, e ja to terra incognita, i odkrywa mnie niepiesznie, jak kiedy ty. Bo ma ciao jak chopak. Bo pachnie migdaami i traw na ce. Bo gdy umiecham si na jej zamiary zostania egiptologiem, kopie mnie w piszczel pod stoem. Bo przy niej myl o czym innym, ni o sobie. Bo nawet, gdy jest powana, to roziskrzona. Bo woli opowieci podrnicze od sir Waltera Scotta, Billyego Mayerla od Mozarta i nie potrafi odrni C-dur od bz-dur. Bo ja, tylko ja, widz jej umiech uamek sekundy wczeniej, nim pojawi si na jej twarzy. Bo cho Imperator Robert nie jest dobrym czowiekiem najlepsz jego cz zarekwirowaa niewybrzmiana jeszcze muzyka ale i tak obdarza mnie tym najrzadszym z umiechw. Bo suchalimy razem lelkw. Bo z gejzeru na czubku jej gowy tryska miech i pada kroplami na cay poranek. Bo mczyzna mojego pokroju nie powinien zajmowa si takim piknem, a jednak czuj j w skrytych zakamarkach serca. Twj, R.F.

Le Royal Htel, Bruges 6 xi 1931

Sixsmith, rozwody. B. paskudne sprawy, ale mj i Ayrsa odby si w cigu jednego dnia. Jeszcze wczoraj rano pracowalimy nad drug czci jego ambitnego abdziego piewu. Oznajmi, e podczas sesji przyjmiemy teraz inn taktyk.

 Frobisher, chciabym, eby zaproponowa pan dzi par motyww do czci Severo. Co z przedednia wojny w e-moll. Gdy bdzie ju pan mia co, co mi si spodoba, przejm to od pana i rozwin potencja paskich nut. Zrozumia pan? Zrozumie zrozumiaem. Podoba mi si nie podobao ani troch. Owszem, wspautorw maj prace naukowe, a kompozytor moe pracowa z jakim muzycznym wirutozem, by bada granice tego, co moliwe do zagrania jak Elgar i W.H. Reed ale wspautorstwo dziea symfonicznego? B. wtpliwy pomys, powiedziaem tak V.A w do stanowczych sowach. Sykn: Nie mwi o wspautorstwie, chopcze. Pan zbiera surowy materia, ja doskonal go tak, jak uznam za stosowne. Nie uspokoio mnie to. Ayrs mnie strofowa: Wszyscy wielcy maj uczniw, ktrzy dla nich wykonuj t prac. A niby jak inaczej taki Bach mgby dostarcza co tydzie now msz? O ile dobrze pamitam, yjemy teraz w wieku XX odpaliem. Publiczno paci, eby sucha kompozytora, ktrego nazwisko wydrukowane jest w programie koncertu. Nie pac za Vyvyana Ayrsa tylko po to, eby dostawa Roberta Frobishera. V.A. si unis. Nie bd dostawa pana! Dostan mnie! Nie sucha pan, Frobisher. Pan odwala robot przy kieracie, ja pilnuj orkiestracji, aranuj, szlifuj. Robota przy kieracie, jak mj Anio z Mons, pod luf przystawion do skroni, skradziona do Adagia w finalnym pomniku chway Ayrsa? Mona ubiera plagiat w jakie si chce szatki, ale nie przestanie by plagiatem. Plagiatem? Ayrs mwi spokojnym tonem, ale kostki palcw a pobielay mu na lasce. W dawnych dniach, gdy by pan wdziczny za moje nauki, nazywa mnie pan jednym z najwikszych yjcych kompozytorw w Europie. Czyli na wiecie. Dlaczego tej klasy artysta miaby popenia plagiat jakiejkolwiek pracy kopisty, ktry, pozwol sobie panu przypomnie, nie by nawet w stanie otrzyma stopnia bakaaa w collegeu dla doywotnio uprzywilejowanych? Nie ma pan w sobie wystarczajcego godu, chopcze, to jest paski problem. Jest pan Mendelssohnem mapujcym Mozarta. Stawka w grze wzrosa, jak inflacja w Niemczech, ale jestem organicznie niezdolny do ulegania pod presj: okopaem si. Powiem panu, dlaczego miaby pan popenia plagiat! Bo jest pan muzycznie bezpodny! Najlepsze momenty w Todtenvoglu s moje. Pomysowe kontrapunkty w Allegro

non troppo nowego dziea s moje. Nie przyjechaem, cholera, do Belgii, eby zosta jego wyrobnikiem. Staremu smokowi z nozdrzy poszed dym. Dziesi taktw ciszy na 6/8. Zgasi papierosa. Paska draliwo nie zasuguje na powane traktowanie. W zasadzie zasuguje pan na zwolnienie z pracy, ale to byoby dziaaniem pod wpywem chwili. Zamiast tego chciabym, eby pan pomyla. Na przykad o swojej reputacji. Ayrs rozwin to sowo. Reputacja jest wszystkim. Moja, oprcz szalestw modoci, kiedy zapaem franc, jest nie do naruszenia. Twoja, mj wydziedziczony przyjacielu, hazardzisto i bankrucie, ju nie istnieje. Wyjedaj z Zedelghem, kiedy ci si ywnie podoba, ale pamitaj: wyjedziesz bez mojej zgody, a wszystkie towarzystwa muzyczne na zachd od Uralu, na wschd od Lizbony, na pnoc od Neapolu i na poudnie od Helsinek bd wiedziay, e ajdak nazwiskiem Robert Frobisher gwatem prbowa wzi on lepncego Vyvyana Ayrsa, jego ukochan on, tak, czarujc Mevrouw Crommelynck. Nie bdzie zaprzecza. Wyobra pan sobie skandal! I to po wszystkim, co Ayrs zrobi dla Frobishera... aden bogaty patron, aden zuboay patron, aden organizator festiwali, aden zarzd, aden rodzic, ktrego may zotowosy anioek chce si nauczy gra na pianinie, nie bdzie chcia mie z panem nic wsplnego. Czyli V.A. wie. Od tygodni, a prawdopodobnie miesicy. Byem w fatalnym pooeniu. Podkreliem tylko wasn niemoc, obrzucajc Ayrsa paroma b. przykrymi wyzwiskami. Och, pochlebstwa! zapia. Encore, Maestro! Powstrzymaem si od zmasakrowania krostowatego trupa fagotem na mier, przedwczesn. Nie powstrzymaem si przed zasyczeniem, e jeli Ayrs byby cho w poowie tak dobrym mem, jakim jest manipulatorem i zodziejem pomysw ludzi zdolniejszych od niego, moe jego ona nie puszczaaby si tak bardzo. A tak waciwie, dodaem, to jak wiarygodno miaaby jego kampania obsmarowujca moje nazwisko, kiedy towarzystwa Europy dowiedz si, jakiego rodzaju kobiet jest Jocasta Crommelynck prywatnie? Nawet go nie drasnem. Frobisher, jeste pan beznadziejnym ignorantem. Liczne romanse Jocasta prowadzi i zawsze prowadzia z najwiksz dyskrecj. Elita kadego spoeczestwa jest przesiknita niemoralnoci, a jak inaczej, sdzisz pan, utrzymywaaby wadz? Reputacja wada sfer publiczn, nie prywatn. To publiczne czyny skadaj j z tronu. Wydziedziczenie. Ucieczka ze synnych hoteli. Niespacanie sum, ktre jest si winnym poyczkodawcom z wyszych sfer ostatniej desce ratunku. Jocasta miaa moje bogosawiestwo, kiedy ci uwioda, zarozumiay pajacu. Potrzebny mi pan bye do dokoczenia Todtenvogla. Mylisz pan, e jeste jurnym byczkiem, lecz mnie i Jocast czy alchemia, ktrej nawet nie moesz pan sprbowa zgbi. Odkocha si w panu w jednej chwili, kiedy tylko zaczniesz nam pan grozi. Zobaczysz pan. Id pan teraz i wr jutro z odrobion prac domow. Bdziemy udawa, e paski drobny wybuch nigdy nie nastpi. Zrobiem, co kaza, z przyjemnoci. Musiaem pomyle.

J. z pewnoci odegraa wan rol w odkrywaniu najnowszej historii mojego ycia. Hendrick nie mwi po angielsku, a V.A. nie daby rady sam wszystkiego doj. Musi gustowa w mczyznach o podejrzanej moralnoci to wyjania, dlaczego wysza za Ayrsa. Jaka w tym rola E. nie mog rozgry, bo wczoraj bya roda, wic E. bya w szkole w Bruges. Czy Eva mogaby wiedzie o moim romansie z jej matk i mimo to, okazywa mi tak otwarcie mio? Chyba nie? Popoudnie spdziem, chodzc po smtnych polach, i pieniem si w samotnoci. Schroniem si przed gradem pod daszkiem wejcia zburzonej przez bomby kaplicy. Mylaem o E., mylaem o E., mylaem o E. Tylko dwie rzeczy byy oczywiste: powiesi si na maszcie flagowym w Zedelghem lepsze byo, ni pozwoli jego wacicielowi, pasoytowi, rabowa mj talent choby dzie duej; a nigdy wicej nie zobaczy E. byo nie do pomylenia. To wszystko skoczy si wielkim paczem, Frobisher! Owszem, by moe, ucieczka kochankw czsto si tak koczy, ale ja j kocham, naprawd j kocham, i tak si rzeczy maj. Wrciem do chteau tu przed zmierzchem, zjadem zimn kolacj w kuchni pani Willems. Dowiedziaem si, e J., ta Kirke ze swoimi pieszczotami, jest w Brukseli w sprawach zarzdzania majtkiem i tego wieczoru ju nie wrci. Hendrick powiedzia, e V.A. zamkn si wczenie w swoim pokoju z radio, wydajc polecenie, by mu nie przeszkadzano. Wybornie. Dugo moczyem si w wannie i napisaem cig dobrze ze sob powizanych linii basu. W okresach kryzysw zawsze pdz w muzyk, gdzie nic nie moe mnie dotkn. Sam te wczenie wrciem do swojego pokoju, zamknem drzwi na klucz i spakowaem waliz. Obudziem si dzi rano o czwartej. Za oknem wisiaa marznca mga. Chciaem zoy V.A. ostatni wizyt. Bez butw, w skarpetkach, zakradem si przez lodowate korytarze pod drzwi Ayrsa. Trzsc si cay, uchyliem je, starajc si, jak mogem, eby zachowywa si absolutnie bezgonie w ssiednim pokoju sypia Hendrick. wiato byo zgaszone, ale w powiacie aru z kominka zobaczyem Ayrsa, wycignitego, jak mumia w British Museum. Pokj cuchn gorzkimi lekarstwami. Podkradem si do sekretarzyka koo ka. Szuflada ciko chodzia i gdy j szarpnem, zakoysaa si stojca na blacie butelka eteru ledwo j zapaem. Luger, z ktrym V.A. tak si obnosi, lea w kawaku zamszu, owinity sznurkow podkoszulk, a obok... na spodku leay naboje. Zagrzechotay. Delikatna czaszka Ayrsa bya ode mnie ledwie kilka cali, ale si nie obudzi. Oddycha, wiszczc, jak stara rzca katarynka. Poczuem impuls, eby zwdzi gar nabojw, wic tak zrobiem. Na gardle Ayrsa pulsowaa bkitna yka i musiaem zwalczy zadziwiajco silne pragnienie rozpatania jej scyzorykiem. Niesamowite. Nie cakiem deja vu, raczej jamais vu. Zabijanie, dowiadczenie, ktre nielicznym dane jest poza okresami wojny. Jaki timbre ma morderstwo? Nie obawiaj si, nie pisz ci wyznania z popenionego mordu. Praca nad sekstetem i jednoczesna ucieczka przed pocigiem byyby mocno kopotliwe, a zakoczy karier, dyndajc w zabrudzonej bielinie, aden honor. Co gorsza, zamordowanie z zimn krwi ojca Evy mogoby rwnie zabi jej uczucia do mnie. V.A. zatem spa dalej, w bogiej niewiadomoci, a ja schowaem do kieszeni jego pistolet. Ukradem ju naboje, wic w zabraniu lugera krya si

pewna logika. Pistolety to dziwnie cikie przedmioty. Dotykajc mojego uda, wydawa basowy ton: z pewnoci zabi ju jakich ludzi; jak uszczypnie, bdzie znak. Dlaczego go wziem? Chcesz precyzyjnej odpowiedzi? Nie wiem. Ale przystaw sobie jego gardziel do ucha, a zupenie inaczej bdziesz sysza wiat. Ostatni wizyt zoyem w pustym pokoju Evy. Pooyem si na jej ku, gadziem jej ubrania, wiesz, jaki si przy poegnaniach robi sentymentalny. Zostawiem na jej toaletce najkrtszy list w yciu; Cesarzowo Bruges. Na twym balkonie, o twej godzinie. Wrciem do swojego pokoju. Czule poegnaem si z oem z baldachimem, podniosem oporne okno i rzuciem si do ucieczki przez oblodzony dach. Rzuciem to dobre sowo: dachwka zsuna si w d i rozbia na wirowej alejce. Leaem na brzuchu, wyczekujc krzykw i larumw, jakie podnie si mogy w kadej chwili, ale nikt niczego nie usysza. Dotarem na ziemi, korzystajc z uprzejmoci rosncego tam cisu, i przemknem przez oblodzony ogrd, pilnujc, by ozdobnie przystrzyone krzewy osaniay mnie przed widokiem z pokojw suby. Okryem fronton i ruszyem Mnisim Duktem. Wiatr wia ze wschodu, prosto z Syberii, i cieszyem si, e mam kouch Ayrsa. Usyszaem artretyczne topole, lelki w skamieniaym lesie, rozwcieczonego psa, kroki na zamarznitym wirze, rosnce pulsowanie w skroniach, a i al nad sob samym, nad caym tym rokiem. Minem star strwk i skrciem na drog do Bruges. Miaem nadziej, e zapi jaki furgon z mleczarni albo furmank, ale nic nie jechao. Na tle mronego przedwitu gwiazdy zaczynay bledn. W chatach pono kilka wiec, w kuni dojrzaem rozognion twarz, ale drog na pnoc miaem ca dla siebie. Tak mylaem, ale dobieg mnie z tyu odgos automobilu. Nie zamierzaem si chowa, wic zatrzymaem si i patrzyem, co jedzie. Olepiy mnie reflektory, samochd zwolni, zgas silnik i znajomy gos zakrzykn na mnie: A pan gdzie si wybiera po cichu o tak niemoliwej porze? Pani Dhondt, nie kto inny, owinita w czarne futro z fok. Czy Ayrsowie wysali j, eby schwytaa zbiegego niewolnika? Zmieszany wybekotaem jak kompletny idiota: Zdarzy si wypadek! Przeklinaem si w duchu za t lep uliczk blagi, bo ewidentnie byem zdrowy jak ko, szedem sam na piechot, z waliz i chlebakiem. Okropna historia! odrzeka pani Dhondt z onierskim zapaem, mwic za mnie w przerwach, gdy ja milczaem. Przyjaciel, czy kto z rodziny? Dostrzegem d ratunkow. Przyjaciel. A Bruno ostrzega pana Ayrsa, eby wanie dlatego nie kupowa cowleya! W nagych sytuacjach zawodzi. Jocasta jest niemdra, dlaczego do mnie nie zadzwonia? No to niech pan wskakuje! Jedna z moich arabskich klaczy urodzia dwa cudne rebaczki ledwie godzin temu, caa trjka ma si wspaniale. Wanie jechaam do domu, ale wci za bardzo jestem

w emocjach, eby zasn, wic odwioz pana do Ostendy, jeli nie zdy pan na pocig z Bruges. Uwielbiam jedzi o tej porze. A c to za wypadek? Nieche pan nie traci ducha, Robercie. Nigdy nie mona zakada, e stao si najgorsze, dopki nie ma si w rku wszystkich faktw. O wicie dojechalimy do Bruges dziki kilku oczywistym nieprawdom. Wybraem ten doskonay hotel po drugiej stronie ulicy od w. Wacawa, bo z zewntrz wyglda jak podprka do ksiek, a w skrzynkach na kwiaty rosn tu miniaturowe jodeki. Moje pokoje wychodz na spokojny kana po stronie zachodniej. Teraz, kiedy skoczyem ten list, ledwo bd mia czas si zdrzemn, zanim nadejdzie pora, by i na dzwonnic. E. moe tam by. Jeeli nie, bd czai si w przejciu koo jej szkoy i tam j dopadn. Jeli i tam jej nie bdzie, trzeba bdzie zadzwoni do van de Veldw. Jeeli moje nazwisko ju jest zohydzone, przebior si za kominiarza. Jeeli mnie przejrz, dugi list. Jeeli dugi list zostanie przechwycony, kolejny czeka bdzie na jej toaletce. Jestem zdecydowany na wszystko. Twj, R.F.

PS. Dziki za peen niepokojw list z 5 listopada, ale co z ciebie taka nadopiekucza kwoka? Oczywicie, e wszystko u mnie w porzdku oprcz konsekwencji opisanego zadranienia z V.A. Wszystko jest bardziej ni w porzdku. Mj umys moe przyj kade twrcze zadanie, jakie tylko wymyli. Komponuj wanie najlepsze dzieo mojego ycia; wszystkich moich ywotw. Mam pienidze w portfelu i wicej jeszcze w 1. Banku Belgijskim. Co przypomina mi jeeli Otto Jansch nie ustpi z trzydziestu gwinei za par Mnthw, powiedz mu, e moe obedrze ze skry wasn matk i wytarza j w soli. Zobaczymy, ile dadz na ulicy Rosyjskiej albo Greckiej. PPS. Jeszcze jedno odkrycie za zrzdzeniem losu. W Zedelghem, gdy pakowaem waliz, sprawdziem, czy nic nie wpado pod ko. Znalazem przedarty na p tom, przez jakiego dawnego gocia wetknity pod jedn z ng, eby ko si nie kiwao. Moe przez jakiego pruskiego oficera, a moe to Debussy, kto wie? Nie zwrciem na to uwagi, a minut pniej dotar do mnie tytu na grzbiecie ksiki. Usmarowaem si przy tym, ale podniosem ko i wycignem oprawione strony. Oczywicie: Adama Ewinga Dziennik Pacyficzny. Od strony, na ktrej si urywa, do koca pierwszego tomu. Uwierzysz? Wsunem powk ksiki do walizy. Pokn j w caoci ju niedugo. Szczliwy, umierajcy Ewing nigdy nie zobaczy koszmarnych zjaw, czyhajcych za rogiem historii.

Le Royal Htel, Bruges pod koniec xi 1931

Sixsmith, cae noce pracuj nad Atlasem Chmur na sekstet, dopki nie padn, cakiem dosownie, w aden inny sposb nie mog zasn. Moja gowa jest wielkim fajerwerkiem inwencji. Na raz przychodzi do mnie muzyka caego ycia. Widz teraz, e granice midzy haasem a dwikiem s umowne. Wszystkie granice s umowne, granice pastw rwnie. Mona przekroczy kad umowno, kad konwencj, jeeli tylko wczeniej czowiek to sobie wyobrazi. We t wysp, w poowie drogi midzytimbrem a rytmem, nie ma jej w adnej ksidze teorii, a jednak istnieje! Sysz w gowie doskonale czyste instrumenty, kady, o jakim zamarz. Kiedy skocz, nic we mnie nie zostanie, wiem, ale Krlewski Szyling[33], ktry trzymam w spoconej doni, jest Kamieniem Filozoficznym! Kto taki jak Ayrs, siedzi nad swoim przydziaem tworzenia po trochu, po kawaku, przez cae dugie ycie. Ja nie. Nie miaem adnej wiadomoci od Ayrsa ani od jego cudzoonej, niezrwnowaonej, melodramatycznej ony. Chyba myl, e uciekem do Anglii. Zeszej nocy niem, e wypadem z Imperial Western i chwytaem si mojej rynny. Skrzypce, straszliwie gwacone to ostatnia nuta mojego sekstetu. Mam si doskonale. Chciabym, eby te mg zobaczy t jasno. Prorocy lepli, gdy widzieli Jehow. Nie guchli, a lepli, we pod uwag. Nadal mogli go sysze. Mwi sam do siebie cae dnie. Na pocztku, niewiadomie, dwik ludzkiego gosu dziaa na mnie kojco, ale teraz sporo si musz natrudzi, eby przesta, wic gadam i gadam. Kiedy nie komponuj, chodz na spacery. Mgbym napisa ju przewodnik Michelina po Bruges, gdybym mia wolny kawaek kartki i czas. Kr po uboszych dzielnicach, nie tylko po alejach bogaczy. Za brudnym oknem jaka babcia przesadzaa fioki do donicy. Zapukaem w szyb i poprosiem, eby si we mnie zakochaa. Wyda usta, nie sdz, eby mwia po francusku, ale powtrzyem. Jaki facet o gowie jak kula armatnia, z absolutnym zanikiem podbrdka, pojawi si w oknie, obrzuci zioncymi siark przeklestwami mnie i moj rodzin. Eva. Codziennie wchodz na dzwonnic, piewajc szczliwe zaklcie, jedna sylaba na miar, Dzi-siaj dzi-siaj niech tu b-dzie dzi-siaj dzi-siaj. Jak dotd, jej nie byo, chocia czekam do zmroku. Dni zote, brzowe, elazne, wodniste, mgliste. Zachody soca jak rane galaretki. Nadcigajce noce, w powietrzu igieki mrozu. Eva strzeona jest gdzie w klasie szkolnej w dole, na ziemi, obgryza owek, marzy, eby by ze mn, wiem to na pewno, a ja patrz w d spomidzy odupujcych si apostow, marz, eby by z ni. Jej przeklci rodzice musieli znale u niej licik na toaletce. auj, e nie zrobiem tego wszystkiego sprytniej. Szkoda, e nie zabiem cholernego oszusta, kiedy miaem okazj. Ayrs nigdy nie znajdzie zastpstwa za Frobishera Wieczny powrt z nim umrze. Van de Veldowie musieli przechwyci mj drugi list do Evy w Bruges. Prbowaem blefem dosta si do jej szkoy, ale pogonia mnie para wieprzy w liberiach, z gwizdkami i pakami. Szedem za E. ze szkoy, ale zasony dnia rozsuwaj si na tak krtko, e gdy wychodzi ze szkoy okutana peleryn z kapturem, jest ju ciemno i zimno, a wok niej orbituj przyzwoitki v. d V. i koleanki z klasy. Wyjrzaem spod czapki i szalika, czekajc, a wyczuje mnie jej serce. Wcale nie mieszne. Dzisiaj otarem si o jej paltot, kiedy przechodziem obok w tumie, gdy padaa mawka. E. mnie nie zauwaya. Gdy si do niej zbliam, peda forte podnosi brzmienie od krocza, rezonujc w klatce piersiowej i w gr, a gdzie za oczy.

Dlaczego jestem taki zdenerwowany? Moe jutro, tak, jutro, na pewno. Nie ma si czego obawia. Powiedziaa mi, e mnie kocha. Ju niedugo, niedugo. Twj, R.F.

Le Royal Htel, Bruges 25 xi 1931

Sixsmith, z nosa mi cieknie i strasznie kaszl od niedzieli. Akurat w sam raz do moich siniakw i skalecze. Prawie nie wychodziem z pokoju i nie mam ochoty. Z kanaw wypeza lodowata mga, zatyka czowiekowi puca i mrozi yy. Przylij mi kauczukowy termofor, dobrze? Tu s tylko naczynia z kamionki. Zajrza dzi kierownik hotelu. Peen powagi pingwin, bez tyka i bioder. To zapewne jego lakierki piszcz tak, gdy chodzi, ale w Niderlandach nigdy nic nie wiadomo. Zoy mi wizyt, eby upewni si, e jestem zamonym studentem architektury, a nie jakim wtpliwym, szemranym gociem, ktry prynie z miasta, nie regulujc rachunku. W kadym razie, obiecaem mu, e jutro w recepcji dam mu dowd wypacalnoci, zatem wizyt y w banku nie da si unikn. To poprawio mu humor i wyrazi nadziej, e studia dobrze mi id. Wspaniale, zapewniem. Nie mwi, e jestem kompozytorem, bo nie jestem ju w stanie wytrzyma Kretyskiego Przesuchania: A jaki rodzaj muzyki pan tworzy?; Och, a co mogem ju paskiego sysze?; Skd przychodz panu pomysy?. Poza tym nie jestem w nastroju do pisania listw, nie po moim drugim spotkaniu z E. Czowiek, ktry zapala lampy, robi wanie obchd. Gdybym tylko mg cofn czas, Sixsmith. Zrobibym, co w mojej mocy.

Nazajutrz Poprawa. Eva. Ach. miabym si, gdyby tak nie bolao. Nie pamitam, gdzie skoczyem w ostatnim licie. Czas zamazuje si w allegrissim od mojej Nocy Objawienia. Stao si jasne, e nie uda mi si zapa E. na osobnoci. Ani razu nie pojawia si o czwartej na dzwonnicy. Moje wiadomoci do niej zostay przechwycone tylko takie wyjanienie przyszo mi do gowy. (Nie wiem, czy V.A. dotrzyma obietnicy, by obsmarowa moje nazwisko w Anglii; moe co ju syszae? Nie dbam o to nadto, ale chciabym wiedzie). Na poy

liczyem, e J. wyledzi mnie w hotelu w drugim licie pisaem, gdzie jestem. Nawet bym si z ni przespa, gdybym tylko otworzy tym jak drog do Evy. Przypomniaem sam sobie, e nie popeniem adnego przestpstwa va bene, zbiegu, adnego przestpstwa, o ktrym Commelynck-Ayrsowie by wiedzieli i wyglda na to, e Jocast kolejny raz dyrygowa m. Najpewniej zawsze tak byo. Nie miaem wic wyboru, jak zoy wizyt w domu van de Veldw. O zmierzchu przeszedem Minnewater Park, pada nieg z deszczem. Zimno, jak na Uralu. Luger Ayrsa te chcia si ze mn przej, wic mj stalowy druh znikn ukryty w przepastnych kieszeniach koucha, ktre zapiem na guzik. Prostytutki z obwisymi podbrdkami paliy papierosy na podium dla orkiestry. Nie kusio mnie ani przez moment tylko desperaci wyprawiaj si gdziekolwiek w tak pogod. Wyniszczone zdrowie Ayrsa odstraszyo mnie od nich, prawdopodobnie na cae ycie. Przed domem v. d. V. czekay ustawione w kolejce kabriolety, konie parskay na mronym powietrzu, szoferzy otulali si dugimi paltotami, palc i przytupujc dla rozgrzewki. Okna owietlone tawymi lampami, trzepot panien wkraczajcych w towarzystwo, szampan w wysokich kieliszkach, rozmigotane kandelabry. Odbywao si wanie jakie spore towarzyskie wydarzenie. Wybornie, pomylaem. Kamufla. Jaka zadowolona para ostronie wesza po schodach, drzwi si otwary Sezamie! na mrone powietrze wyrwa si gawot. Wszedem za nimi po posypanych sol stopniach i zastukaem zocon koatk, prbujc zachowa spokj. Wyfrakowany Cerber rozpozna mnie zaskoczony sucy nigdy nie wry nic dobrego. Je suis desole, Monsieur, mais votre nom ne figure pas sur la liste des invites. Wsadziem ju nog w drzwi. Listy goci, ostrzegem, nie dotycz staych przyjaci rodziny. Lokaj umiechn si przepraszajco miaem do czynienia z zawodowcem. Akurat wtedy przemkno obok mnie sznurem stadko ozdobionych cekinami gsek w paszczykach i sucy nieopatrznie da im przej obok mnie. Byem ju w poowie rozwietlonego korytarza, kiedy odziana w bia rkawiczk do zapaa mnie za rami. Wtedy pkem, przyznaj, w sposb cakowicie pozbawiony godnoci nie zaprzecz, e przeywam beznadziejny okres i ryknem imi Evy, wrzeszczaem je w kko bez przerwy, jak rozpuszczone dziecko w napadzie histerii, a muzyka do taca ucicha, a schody w holu wypeniy si zszokowanymi bachantami. Tylko puzonista gra dalej. Gwaci puzon za dwch. Nagle z ulw wylecia cay rj konsternacji, we wszystkich waniejszych jzykach. Przez zowieszcze bzyczenie nadesza Eva, w jaskrawoniebieskiej balowej sukni, ze sznurem zielonych pere. Chyba zawoaem: Dlaczego mnie tak unikasz?! czy co rwnie penego godnoci. E. nie chciaa sun w powietrzu wprost w me ramiona, roztopi si w mych objciach i pieci mnie sowami mioci. Pierwsz czci jej symfonii by Niesmak. Co si z tob dzieje, Frobisher? W holu wisiao lustro; spojrzaem, eby zobaczy, co ma na myli. Zapuciem si, ale, jak wiesz, kiedy komponuj, kiepsko u mnie z goleniem.

Cz druga: Zdziwienie. Madame Dhondt mwia, e wrcie do Anglii. Rzeczy si miay coraz gorzej. Cz trzecia: Zo. Jak miesz pokazywa si tutaj po... po tym wszystkim? Rodzice powiedzieli jej o mnie same kamstwa, zapewniaem. Z jakiego innego powodu przechwycili moje listy do niej? Powiedziaa, e dostaa obydwa listy, ale podara je z litoci. Teraz byem ju raczej wstrznity. Zadaem rozmowy z ni tete-a-tete. Mielimy sobie tyle do wyjanienia. Banalnie przystojny modzieniec obj j ramieniem, zagrodzi mi drog i powiedzia co do mnie po flamandzku, roszczc sobie prawa do wasnoci. Odpowiedziaem mu po francusku, e trzyma swoje apy na dziewczynie, ktr kocham, dodajc, e wojna powinna nauczy Belgw, kiedy uchyla si przed przewaajc si. Eva zapaa go za rk i obja jego pi obiema domi. Intymny gest, teraz to widz. Dosyszaem imi galanta, wyszeptane przez jakiego przyjaciela, ktry ostrzega go, eby nie sprzedawa mi fangi: Grigoire. Baka zazdroci gboko w moich bebechach wanie otrzymaa imi. Zapytaem Ev, kim by w warczcy piesek. To mj narzeczony odrzeka chodno nie jest Belgiem, jest Szwajcarem. Twj kto? Baka pka, zatrua yy. Mwiam ci o nim, tamtego wieczoru na dzwonnicy! Dlaczego wrciam ze Szwajcarii taka radosna... Mwiam ci, ale potem zmusie mnie do czytania tych... upokarzajcych listw. To nie przejzyczenie Evy ani pomyka mojego pira. Grigoire Narzeczony. Wszyscy ci kanibale, karmicy si moj godnoci i napawajcy si moj jej utrat. Taki fina. Moja namitna mio? Nie istnieje. Nigdy jej nie byo. w niewidzialny puzonista faszowa teraz Od do radoci. Ryknem na niego z gwatownoci ywiou zdarem gardo eby gra w tonacji zamierzonej przez Beethovena, albo nie gra wcale. Zapytaem: Szwajcar? To dlaczego taki agresywny? Puzonista z napuszeniem zacz V Symfoni Beethovena, te w zej tonacji. Gosowi E. brakowao tylko jednego stopnia do zera absolutnego. Jeste chyba chory, Robercie. Powiniene ju i. Grigoire Szwajcarski Narzeczony razem z lokajem zapali mnie za ramiona i przemaszerowali ze mn przed caym stadem do drzwi. Wysoko, wysoko w grze dojrzaem dwie mae v. d. V. w szlafmycach, gapice si w d schodw przez barierki podestu, jak wyszlafmycone gargulce. Puciem do nich oko.

Bysk triumfu w okolonych dugimi rzsami oczach mojego rywala i jego Go home to England, powiedziane z silnym akcentem, rozpaliy we mnie, przykro rzec, Frobishera Bydlaka. W chwili, gdy wyrzucano mnie przez prg, obapiem Grigoirea chwytem rugbisty, robic wszystko, eby zadowolony z siebie papug polecia ze mn. Rajskie ptaki w holu zaskrzeczay, pawiany podniosy ryk. Poturlalimy si w d po schodach, a raczej zaomotalimy gucho, pojechalimy po lodzie, zakllimy, tupnlimy i rozdarlimy si. Grigoire krzykn ze strachu, potem z blu dokadnie jak na recepcie przepisanej przez pani doktor Zemst! Kamienne schody i oblodzony chodnik nabiy mi tak samo czarne siniaki, jak jemu, tak samo mocno walnem okciami i biodrami, ale przynajmniej nie tylko ja miaem w Bruges zmarnowany wieczr, wic wrzeszczaem, kopic go w ebra, po jednym kopniaku na kade sowo, zanim na wp pobiegem, na wp pokutykaem na mojej poobijanej kostce. Mio boli! Ju mi teraz lepiej na duchu. Ledwo pamitam nawet, jak E. wyglda. Kiedy miaem jej twarz wypalon w moich oczach idioty, widziaem j wszdzie i w kadym. Grigoire ma doskonae palce, dugie i gitkie. Robert Schumann okaleczy sobie donie, przywizujc do nich ciary. Myla, e to zwikszy zasig palcw na klawiaturze. Podniose kwartety smyczkowe, a co za straszny gupiec! Natomiast Grigoire urodzi si z doskonaymi domi, ale najpewniej nie odrnia ptonu od pgwka. Sze, czy siedem dni pniej Nie dokoczyem tego listu i o nim zapomniaem, c, na p zapomniaem, zakopa si gdzie pod papierem nutowym i zbyt zajty byem komponowaniem, eby go wyawia. Za oknem lodowata zimowa pogoda. Poowa zegarw w Bruges zamarza na fest. Czyli ju wiesz o Evie. Po caej tej sprawie czuem si mocno pusty w rodku i wydrony, a c, na Boga, odbija si echem w wydronej dziupli? Muzyka, Sixsmith, niech si stanie Muzyka, suchaj tylko. W czasie szeciu godzin rozgrzewania si przy kominku napisaem wczoraj dla mego klarnecisty sto dwa takty aobnego marszu opartego na Odzie do radoci. Miaem dzi rano jeszcze jednego gocia; tak popularnoci nie cieszyem si od czasu owego niesawnego dnia na Derby. W poudnie obudzio mnie przyjazne, lecz stanowcze pukanie do drzwi. Zawoaem: Kto tam?! Verplancke. Nie mogem sobie przypomnie, skd znam to nazwisko, ale kiedy otworzyem drzwi, sta za nimi mj muzykalny policjant, ten, ktry w moim dawnym yciu poyczy mi rower. Mog wej? Jepensais vous rendre une visite de courtoisie. Jak najbardziej odrzekem, dodajc raczej dowcipnie: Voila qui est bien courtois,

pour un policier. Uprztnem mu fotel i zaproponowaem, e zadzwoni po herbat, lecz mj go podzikowa. Z trudem ukrywa zdziwienie nieadem. Wyjaniem, jak to opacam pokojwki, eby nie zaglday do mojego pokoju. Nie znosz, jak kto dotyka mi nut. M. Verplancke kiwn gow ze zrozumieniem, a potem wyrazi zaciekawienie, dlaczeg to dentelmen zatrzymuje si w hotelu pod pseudonimem? Dziwactwo odziedziczone po ojcu, powiedziaem, znanej postaci ycia publicznego, ktra woli zachowa swoj prywatno tylko dla siebie. Ja te trzymam swj zawd w tajemnicy, ebym nie musia na fajfach brzdka w klawisze. Jak odmawiam, zwykle si obraaj. V. wydawa si zadowolony z takiej odpowiedzi. Le Royal, wystawny drugi dom, gdy wasny daleko. Rozejrza si po moim salonie. Nie wiedziaem, e sekretarzom tak dobrze si paci. Przyznaem to, co peen taktu jegomo ju bez wtpienia wiedzia: drogi moje i Ayrsa si rozeszy i dodaem, e mam swj wasny, niezaleny dochd, co zaledwie dwanacie miesicy temu byoby szczer prawd. Milioner na rowerze? Umiechn si. Uparty facet, przyznasz. Nie cakiem milioner, rwnie obdarzyem go umiechem, ale dziki opatrznoci wystarcza mi rodkw, by mc pozwoli sobie na Le Royal. W kocu przeszed do sedna sprawy. Narobi pan sobie, M. Frobisher, wpywowych wrogw w czasie paskiego krtkiego pobytu w naszym miecie. Pewien producent, chyba obydwaj wiemy kto, zoy do mojego przeoonego skarg, opisujc incydent, jaki mia miejsce wieczorem kilka dni temu. Jego sekretarka doskonaa klawesynistka, gra w naszym ansamblu rozpoznaa paskie nazwisko i skierowaa skarg na moje biurko. I std tu jestem. Robiem, co mogem, eby go zapewni, e to wszystko absurdalne nieporozumienie, spowodowane staraniami o uczucia pewnej modej damy. Uroczy go kiwn gow. Wiem, wiem. Cherchez lafemme. W modoci serce gra nam piu fortissimo, ni gowa. Trudno polega jednak na tym, e ojciec owego modzieca jest bankierem kilku z naszych miejskich szacownych osobistoci i nieprzyjemnie zarzeka si, e oskary pana o napad z pobiciem. Podzikowaem M. Verplancke za ostrzeenie i takt, i obiecaem, e odtd nie bd w miecie zwraca na siebie uwagi. Ale nie byo to takie proste. Monsieur Frobisher, nie uwaa pan, e w naszym miecie jest w zimie niebywale mrono? Nie sdzi pan, e klimat rdziemnomorski moe byby dla pana Muzy lepsz inspiracj? Zapytaem, czy gniew bankiera mona uspokoi, jeeli dabym sowo, e wyjad z Bruges

w cigu tygodnia, po ostatecznych poprawkach w sekstecie. V. myla, e owszem, taki ukad rozadowaby sytuacj. Daem zatem moje sowo dentelmena, e poczyni przygotowania do wyjazdu. Gdy V. zaatwi ju sprawy subowe, zapyta, czy mgby zobaczy zapis nutowy mojego sekstetu. Pokazaem mu kadencj na klarnet. Pocztkowo by zakopotany jego widmowoci i niecodzienn struktur, ale przez nastpn godzin zadawa wnikliwe pytania o mj na wp wymylony zapis nutowy i osobliw harmoni utworu. Gdy ucisnlimy sobie donie na poegnanie, da mi wizytwk, usilnie prosi mnie, bym przesa mu wydany egzemplarz partytury dla jego ansamblu, i wyrazi ubolewanie, e jego publiczna persona musiaa tu rzutowa na prywatn. Przykro mi byo, e ju wychodzi. Pisanie to straszliwie samotna przypado. Widzisz wic, musz zrobi co dobrego w moje ostatnie dni. Nie obawiaj si o mnie, Sixsmith, mam si cakiem dobrze i jestem na pewno zbyt zajty, eby poddawa si melancholii! Przy kocu ulicy jest tawerna dla marynarzy, gdzie mgbym znale towarzystwo, gdybym mia taki kaprys (marynarzyki wchodz tam i wychodz dniem i noc), ale teraz znaczenie ma dla mnie tylko muzyka. Muzyka grzechocze, muzyka wzbiera, muzyka si przewala. Twj, R.F.

Htel Memling, Bruges kwadrans po czwartej rano, 12 xii 1931

Sixsmith, o pitej dzi rano strzeliem sobie w eb przez usta z lugera V.A. Ale widziaem ciebie, mj kochany, najkochaszy druhu! Jake jestem wzruszony, e tak bardzo si o mnie troszczysz! Na tarasie dzwonnicy, wczoraj, o zachodzie soca. Czysty fart, e nie dostrzege mnie pierwszy. Dotarem ju do ostatniego pitra schodw, kiedy zobaczyem z profilu jakiego mczyzn, patrzcego z balkonu w stron morza poznaem twj wytworny gabardynowy paszcz, twj jedyny filcowy kapelusz. Jeszcze jeden stopie, a ujrzaby mnie przyczajonego w cieniu. Przeszede wolno na stron pnocn jeden zwrot w moim kierunku, a by mnie dostrzeg. Przygldaem ci si, dopki miaem miao minut? zanim si wycofaem i biegiem puciem w d, na ziemi. Nie gniewaj si. Dzikuj ci, nawet nie wiesz jak, za to, e prbowae mnie odnale. Przypyne Krlow Kentu?

Pytania chyba w tej chwili nie bardzo maj sens, prawda? To nie by czysty fart, e ja pierwszy ci zobaczyem, nie cakiem. wiat to teatr cieni, opera, a takie rzeczy w jego libretcie s oczywiste. Nie zo si na moj rol. Nie zrozumiaby, chobym nie wiem jak dugo ci tumaczy. Jeste genialnym fizykiem, twj kompan Rutherford et al. s zgodni, e masz przed sob wspania przyszo, jestem pewny, e maj racj. Ale w niektrych podstawowych sprawach osio z ciebie. Zdrowi nie potrafi zrozumie pustych w rodku, zamanych. Prbowaby wymieni wszystkie powody, dla ktrych warto y, ale ja zostawiem je za sob na Victoria Station w pocztkach lata. Powd, dla ktrego chykiem schodziem z tarasu, by taki, e nie mogem dopuci, by oskara si o to, e nie udao ci si mnie odwie od moich zamiarw. I tak pewnie moesz si za to wini, ale nie rb tego, Sixsmith, nie bd takim bawanem. Mam te podobnie nadziej, e nie bye zbyt rozczarowany, kiedy odkrye, e si wyniosem z Le Royal. Kierownik zwiedzia si o wizycie M. Verplancke. Jak mwi, czuje si w obowizku poprosi mnie, bym opuci hotel, z powodu wielu rezerwacji. Bzdury, ale przyjem je jako dobry pretekst. Frobisher Parszywiec chcia urzdzi burd, ale Frobisher Kompozytor pragn spokoju, eby dokoczy sekstet. Zapaciem cay rachunek pach, poszy ostatnie pienidze Janscha i spakowaem waliz. Bkaem si krtymi alejkami i przechodziem na drugi brzeg skutych lodem kanaw, nim natknem si na ten karawanseraj, wygldajcy na opuszczony. Recepcja sabo obsadzona personelem dziupla pod schodami. Jedyna ozdoba w moim pokoju olbrzymi miejcy si Kawaler, zbyt paskudny, eby go ukra i sprzeda. Z mojego brudnego okna wida ten sam walcy si, stary wiatrak, na ktrego schodach uciem drzemk pierwszego poranka w Bruges. Ten sam. Zabawne. Krymy w koo. Wiedziaem, e nie doczekam 25. urodzin. Chocia raz przybyem gdzie za wczenie. Zawiedzeni w mioci, woajcy o pomoc, ckliwi tragicy, ktrzy przynosz samobjstwu z saw, to idioci, co piesz si z nim, jak dyrygenci-amatorzy. Prawdziwe samobjstwo jest rozplanowan w czasie, uporzdkowan wewntrzn pewnoci. Ludzie nieznoszcym sprzeciwu tonem orzekaj Samobjstwo to Egoizm. Zawodowi duchowni, jak Ojczulek, posuwaj si krok dalej i nazywaj je tchrzliwym zamachem na ycie. Niedogi trzymaj si tego zdradliwego rozumowania z rnych powodw: aby uciec przed palcami wskazujcymi winnego; aby na suchaczach zrobi wraenie mocnym charakterem; aby znale ujcie dla gniewu; albo po prostu, bo nie maj w sobie dostatecznie duo cierpienia, by odczuwa wspczucie. Tchrzostwo nie ma z tym nic wsplnego do samobjstwa trzeba nie lada odwagi. Japoczycy maj o tym waciwe wyobraenie. Nie, egoizm to da od drugiego czowieka, by znosi nieznony byt tylko po to, eby oszczdzi rodzinie, przyjacioom, wrogom troch zagbiania si w dusz. Jedyny egoizm polega na marnowaniu dnia obcym osobom, zmuszajc je do bycia wiadkami groteski. Wic ja zawi gruby turban z kilku rcznikw, eby stumi strza i wchon krew, i zrobi to w wannie, eby nie plami adnych dywanw. Wczoraj wieczorem zostawiem list pod drzwiami dziennego biura kierownika znajdzie go jutro o smej rano informujcy go o zmianie mojego statusu egzystencji, wic przy odrobinie szczcia jakiej niewinnej pokojwce oszczdzi si nieprzyjemnej niespodzianki. Widzisz, myl o maluczkich. Nie pozwl im mwi, e zabiem si z mioci, Sixsmith, to byoby zbyt aosne. Byem zadurzony w Evie Crommelynck przez mgnienie oka, ale obydwaj wiemy w gbi duszy, kto jest

prawdziw mioci mojego ycia. Zaatwiem tak, aby razem z tym listem i reszt ksiki Ewinga w Le Royal czekaa na ciebie teczka zawierajca mj dokoczony rkopis. Koszty wydania pokryj z pienidzy Janscha, wylij egzemplarz kademu z zaczonej listy. Cokolwiek zrobisz, nie pozwl, eby ktrykolwiek z oryginaw dosta si w rce mojej rodziny. Ojczulek westchnie: Eroica to to nie jest i wsadzi nuty do szuflady; ale to niezrwnane dzieo. Pobrzmiewa w nim Biaa Msza Skriabina, zagubione odciski stp Strawiskiego, chromatyka z bardziej ksiycowego Debussyego, lecz prawda jest taka, e nie wiem, skd to wszystko pochodzi. Sen na jawie. Nigdy nie napisz niczego choby w jednej setnej tak dobrego. Chciabym teraz mwi nieskromnie, ale nie mwi. W Atlasie Chmur na sekstet jest cae moje ycie, on jest moim yciem, jestem teraz jak wypalony fajerwerk, ale przynajmniej byem fajerwerkiem. Ludzie to zbir obrzydlistwa. Wolabym raczej by muzyk ni mas rurek wok ciaa pstaego, oplatajc je przez kilka dekad, zanim stanie si tak cieknca, e przestanie funkcjonowa. Luger tu ley. Jeszcze trzynacie minut. Czuj przestrach, naturalnie, ale moje umiowanie dla takiej kody jest silniejsze. Elektryzujcy dreszcz, kiedy, jak Adrian, wiem, e mam umrze. Czuj dum, e zrobi to do koca. Istniej sprawy pewne. Zedrzyj przesdy wpojone przez guwernantki, szkoy i pastwa, a w samym sercu kadego czowieka znajdziesz nieusuwalne prawdy. Rzym znowu przeyje zmierzch i upadek, Cortes znowu poegluje w morze, a pniej take i Ewing, Adriana znowu rozerw na kawaki, ty i ja bdziemy znw spa pod gwiazdami Korsyki, znowu przyjad do Bruges, znowu zakocham si i odkocham w Evie, ty znw przeczytasz ten list, Soce znowu wystygnie. Gramofonowa pyta Nietzchego. Kiedy si koczy, Stary puszcza j od pocztku, przez wieki wiekw. Czas nie moe wnikn w t przerw od ycia. Nie zostajemy martwi na dugo. Kiedy luger pozwoli mi odej, moje narodziny, kolejne, spyn na mnie w jednym uderzeniu serca. Za trzynacie lat od tej chwili spotkamy si znowu w Gresham, dziesi lat pniej bd z powrotem w tym samym pokoju, trzymajc ten sam pistolet, ukadajc ten sam list, a moje postanowienia bd tak doskonae, jak mj wielogowy sekstet. W takich oto przejrzycie pewnych sprawach znajduj pocieszenie. Sunt lacrima rerum. R.F

Adama Ewinga Dziennik Pacyficzny kiedymy pospou mal de mer na Morzu Tasmaskim cierpieli i wydziwi si na to nie mog, jak owo chopi, co jak chochlik pene byo ycia, zapalone wielce do swej podry dziewiczej, i ktremu tak pilno byo wszystkim dogodzi, w sze zaledwie tygodni tym pospnym modzianem si stao. Jego pikno wietliste uleciao z niego, marynarza ukazujc klocowatego, w jakiego dnia pewnego si zmieni. Ju teraz predylekcj do grogu wykazuje. Podug Henryego, owo zrzucanie kokona jest nieuniknione, bon gre mal gre, i zda si,

e racja. Tyle ksztacenia i rozumu, co Rafael lizn od opiekunki swej, pani Fry z Brisbane, le chopcu okrtowemu pord wiszczypaw w kubryku suy. Jake chciabym mu dopomc! Gdyby nie pastwa Channingsw interwencja, mj wasny los piknie mgby teraz losowi Rafaela odpowiada. Finbara zapytaem, czy myli, e chopak przystaje do reszty. Od delfickiej odpowiedzi Finbara: Przystaje jak czsto, panie Ewing? cay kambuz rechotem si zanis, a ja w ciemnociach tkwiem nadal.

Sobota, 7grudnia ~ Petrele w grze si unosz, rybitwy na wodzie, a albatrosy na linach siadaj, jak na grzdach. Ryby podobne borettom goni za rybkami podobnymi szprotkom. Gdymy z Henrym wieczerz jedli, zdao si, e nawanica fiokowych ciem ze szpar w ksiycu wychyna, latarnie zduszajc, zakrywajc twarze, jedzenie i powierzchni kad rozedrgan skrzydeek pacht. Dla potwierdzenia owej zapowiedzi bliskoci ldu, czowiek przy sondzie gboko ledwie omnastu sni okrzykn. Pan Boerhaave nakaza kotwic rzuci, inaczej dryf zepchnby nas noc na jak raf. Biaka moich oczu cytrynowoty wygld maj, a brzegi powiek poczerwieniae s i wraliwe. Henry zapewnia, e symptom ten jest podanym, jednako usucha proby mej o zwikszon dawk remedium na Robaka.

Niedziela, 8 grudnia ~ Dnia Paskiego na Wieszczce nie przestrzegaj, zatem dzi rano z Henrym postanowilimy krtkie czytanie Biblii w jego kabinie poprowadzi, w stylu Kocioa Niskiego, wzorem kongregacji z Ocean Bay, w czasie jakby okrakiem na przedpoudniowych i porannych wachtach, dla dania wachtom sterburty i bakburty moliwoci do nas doczenia. Pisa przykro, wszelako ani jeden czowiek z wachty adnej nie odway si przyjciem swoim niezadowolenia pierwszego oficera cign, bdziem jednak niezraeni trwa w naszym postanowieniu i wysikach. Rafael by na topie masztu i modlitwy nam przerwa, po trzykro woajc: Ziemia! a-hoooooj!. Zakoczylimy praktyki religijne wczenie i czoa stawilimy morskim bryzgom, by patrze, jak znad horyzontu rozkoysanego ld si wyania. Raiatea rzek nam pan Roderick z Wysp Towarzystwa. (Kolejn raz Wieszczka kilwater krzyuje z Endeavourem. Sam kapitan Cook nada temu archipelagowi imi). Zapytaem, czyli bdziemy do brzegu dobija. Pan Roderick potwierdzi: Kapitan yczy sobie wizyt zoy w jednej z Misji.

Wyspy Towarzystwa coraz bardziej si wyaniay, a po trzech tygodniach oceanicznych szaroci i bkitw wzrok racych, oczy nasze radoway si na widok grskich zboczy mchami upstrzonych, roziskrzonych kataraktami, rozmazanych dungl z jej kakofoni dwikw wszelakich. Wieszczka przesza ju pitnastu sni gboko, lecz woda tak czyst bya, e przezieray mienice si barwami korale. Spekulowalimy z Henrym, jakim sposobem moglibymy kpt. Molyneux perswazj nakoni do dania nam pozwolenia zejcia na ld, gdy oto tene sam od strony rufy si pojawi. Brod mia przystrzyon, a lok nad czoem pomad pocignity. Bynajmniej nas nie ignorujc, jak to mia w zwyczaju, z umiechem do nas podszed, przyjaznym jak u przechery. Panie Ewing, doktorze Goose, zechcieliby panowie kompani dla mnie i pierwszego oficera by w wyprawie na ld? Jeszcze tego ranka schodzim na t oto wysp. W zatoczce na pnocy wybrzea osada ley Metodystw, Nazaret j nazwali. Dentelmeni o dociekliwych umysach mog j znale interesujc. Henry propozycj przyj z entuzjazmem, a i ja nie wzdragaem si na ni przysta, lubo nie ufaem pobudkom, jakie starym szopem kieroway. Zgoda wic oznajmi kapitan. Godzin pniej Wieszczka kotwic rzucia w Zatoce Betlejemskiej, uczku maym wybrzea z czarnego piasku, osanianym przed pasatami zbem Nazaretaskiego Przyldka. Wzdu brzegu biego stratum prymitywniejszych, strzech krytych chat, na szczudach wzniesionych opodal linii wody, zamieszkiwanych (jak susznie przypuszczaem) przez ochrzczonych Indian. Powyej chat owych sta tuzin budowli z drewna, zrczne dzieo rk cywilizowanych, a wyej jeszcze, pod samym szczytem wzgrza, dumny koci si wznosi, oznaczony biaym ksztatem krzya. Opuszczono dla nas wiksze z czen. Za czterema wiosami siedli Guernsey, Zamas i para plebejskich gadw. Pan Boerhaave kapelusz przywdzia i kamizelk odpowiedniejsz na salony Manhattanu nili na wiosowanie przybojem. Do play dobilimy bez przypadkw gorszych ni porzdne zmoczenie, wszelako jedynym kolonistw emisariuszem by polinezyjski pies kuri dyszcy pod zotawym jaminem i drzewem o kwiatach cynobrowych w ksztacie trbek. Chaty przy wodzie i Ulica Gwna, co biega krto w gr a do kocioa, puste byy i bez ladu ycia ludzkiego. Dwudziestu ludzi, dwadziecia strzelb skomentowa pan Boerhaave i miejsce cae nasze byoby przed kolacj. A si czek zastanawia, co, sir? Kpt. Molyneux wyda wiosujcym polecenie czekania w cieniu, a my tymczasem zoymy wizyt Krlowi w jego Kancelarii. Podejrzenia moje, e niecodzienna uprzejmo kapitana powierzchown ledwie bya, potwierdziy si, gdymy naleli zabity deskami sklep, a on wyrzuci z siebie przeklestwo sniste. Moe to by spekulowa Holender e czarnuchy nawrcone odwrciy si od religii na powrt i pastorw na legumin zjady? Gos dzwonu z wiey kocielnej si rozleg i kapitan klepn si w czoo.

 A niech mnie, gdzie ja eb mam? To dzie wity dzisiaj, na Ba i witobliwe sy w swoim mizernym kociku pomekuj! Wspilimy si wim krokiem na strome wzgrze, tempo naszej grupy rumatyzm kpt. Molyneux zwalnia. (Mulisty bezdech czuj, gdy si natam. Gdy pomn mj wigor z Chathamw, boja mi bierze, jak powanie parazyt nadwera mj stan fizyczny). Do przybytku czci Paskiej w Nazarecie dotarlimy akurat, gdy kongregacja si z niego wyaniaa. Kapitan kapelusz zdj, rykn gromko: Uszanowanie! Jonathon Molyneux, kapitan Wieszczki. Zataczajc ruch rk, na nasz statek wskaza w zatoce. Nazarejczycy mniej byli wylewni mczyni obdarzyli nas ostronymi gw skinieniami, a ich ony i crki za wachlarzami si skryy. Woania Sprowadcie pastora Horroksa! odbiy si echem w kocielnych zaktkach, gdy przebywajcy w nim tubylczy mieszkacy wylali si teraz dla przypatrzenia si przybyszom. Wicej szedziesiciu dorosych mw i kobiet naliczyem, z ktrych cz trzeci stanowili Biali, przyodziani w niedzielne najlepsze ubrania (jakie tylko mona byo sprokurowa podr dwutygodniow do najbliszego skadu z odzie). Czarni patrzyli na nas z ciekawoci nieskrywan. Kobiety tubylcw odziane byy przyzwoicie, jednako wicej jak kilka oszpeconych byo szyjnym wolem. Chopcy, osaniajcy przed socem swe jasnoskre panie parasolkami z lici palmowych, umiechali si lekko. Uprzywilejowana grupa Polinezyjczykw wytworn szarf nosia przez rami, wyszywan w biae krucyfiksy, jakby pewnego rodzaju uniform. Teraz wylecia ku nam czowiek jak kula armatnia, ktrego duchowna szata jego powoanie zdradzaa. Giles Horrox jestem oznajmi patriarcha kaznodzieja z Betlejemskiej Zatoki i przedstawiciel Londyskiego Towarzystwa Misyjnego na Raiatea. C to za sprawa was tu sprowadza, panowie? Prosz mwi szybko. Kpt. Molyneux wystpi teraz z introdukcj, ktra pana Boerhaavego z Holenderskiego Kocioa Reformowanego prezentowaa, dr. Henryego Goosea, medyka szlachty londyskiej, uprzednio w Misji na Fiji oraz pana Adama Ewinga, amerykaskiego notariusza, literze prawa wiernego. (Teraz oczy mi si na gr ajdaka otwary!). Nazwisko kaznodziei Horroksa i nazw Zatoki Betlejemskiej my, poboni pielgrzymi Poudniowego Pacyfiku, z atencj wymawiamy. Nadziej mielimy witowa Dzie Paski przed pastora otarzem kapitan spojrza wzrokiem smtnym na kociek lubo, niestety, przeciwne wiatry opniy nasze przybycie. Jednake przynajmniej zapytam, czyli wasza taca kocielna jeszcze nie schowana? Pastor Horrox kapitana wzrokiem zmierzy.

 Dowodzisz pan statkiem pobonym, sir? Kpt. Molyneux wzrok opuci, pokorno udajc. W adnej mierze nie tak pobonym ani niezatapialnym, jak Koci pastora, wszelako owszem, pan Boerhaave i moja skromna osoba robim, co w naszej mocy, dla dopomoenia duszom naszej pieczy powierzonym. Zmagania to bez koca, przykro rzec. Marynarze ku rozpucie wracaj, jak tylko si do nich tyem odwrcim. Och, kapitanie rzeka dama w koronkowym konierzu my tako recydywistw mamy w Nazarecie! Darowa prosz mowi memu ostrono. Dowiadczenie nas uczy, e wikszo statkw pod tak zwan chrzecijask bander jedynie choroby nam przynosi i pijakw. Przymuszeni jestemy win domniemywa, pki nie dowiedzie si niewinnoci. Kapitan ponownie w ukonie si zgi. Pani, nie mog wybacza, gdzie despektu adnego nie byo. Uprzedzenia pani przeciw owym Wizygotom Morskim w peni s usprawiedliwione, pani Horrox pan Boerhaave przyczy si do dyskusji ale nie bd tolerowa ani kropli grogu na pokadzie Wieszczki, choby nie wiem jak krzyczeli! I wrzask podnosz, a jake, ale ja w odpowiedzi im krzycz: Jedyny spirytus, jakiego wam trzeba, to Spiritus Sanctus!, i wrzeszcz im to coraz goniej i goniej! Gierka ta sowna wywara zamylony skutek. Pastor Horrox przedstawi swe cry dwie i trzech synw, z ktrych wszyscy urodzeni byli w Nazarecie. Dziewczta mogy ze Szkoy Dam pochodzi, lecz chopcy pod wykrochmalonymi konierzami spaleni socem byli jak kanakowie. Lubo niechci targany na takie wciganie mi lassem w kapitana maskarad, to jednak ciekaw byem dowiedzie si wicej o teokracji tej wyspy i dozwoliem nurtowi wydarze dalej mi nie. Wkrtce grupa nasza na plebani Horroksw przesza, ktrej to siedziby aden maostkowy konsul poudniowej pkuli by si nie powstydzi. Skada si na ni salon duy ze szklanymi oknami i meblami palisandrowymi, tualeta, dwie subwki i jadalnia, w ktrej teraz wiee warzywa nam podano i kruch wieprzowin. St sta z kad z ng w naczyku z wod zanurzon. Pani Horrox objania: Mrwki, zmora Betlejem. Ich potopione korpusy okresowo trzeba z wod wylewa, boby dla innych byy niczym grobla wprost na st. Skomplimentowaem ich domostwo. Pastor Horrox rzeka nam z dum pani domu ciesielstwa by uczony w hrabstwie Gloucester. Wikszo Nazaretu wasnymi rkoma zbudowa. Widzi pan, na poganina umyle materialny pokaz wywiera wraenie. Myli: Jakie u tych chrzecijan domy czyciutekie i odszykowane! A nasze kurniki jakie brudne! Jaki hojny Bg Biaych jest! A nasz jak nam skpi!. Tym wanie sposobem kolejny nawrcony ku Panu si zwraca. Gdybym tylko mg od nowa ycie swoje przey opini wyrazi pan Boerhaave bez

bodaj ladu rumieca wybrabym misjonarza bezinteresown ciek. Pastorze, znajdujemy tu misj rozwinit, co gboko ju korzenie zapucia, ale jak zacz dzieo nawracania na pogronym w barbarzystwa mrokach nadmorskim piasku, gdzie nigdy stopa chrzecijanina nie stana? Pastor Horrox ponad rozmwc spojrza w stron przyszej sali zgromadze. Wytrwao, sir, wspczucie i prawo. Lat pitnacie temu nie przyjli nas w tej zatoce tak kordialnie, jak was, sir. A ta wyspa w ksztacie kowada, co j na zachd od nas wida? Czarni j Borabora zw, lecz Sparta wydaje si lepsz nazw, tak wojowniczy lud to by! Na play w Zatoce Betlejemskiej walczylimy i niektrzy z nas padli. Gdyby pistolety nasze w pierwszym tygodniu bitew nie wygray, c, Misja na Raiatea byaby nadal jeno marzeniem. Wszelako wol Pask byo, abymy zapalili tu latarni nasz i pomie podtrzymywali. Po p roku moliwo juemy mieli sprowadzi tu z Tahiti nasze kobiety. auj tubylcw mierci, ale gdy Indianie zobaczyli, jak Pan trzody swej broni, c, nawet Spartanie bagali nas, by i do nich kaznodziejw wysa. Pani Horrox podja opowie. Kiedy ospa zbiera zacza tu miertelne niwo, Polinezyjczykom wsparcia byo trzeba, tak duchowego, jak i materialnego. To wspczucie nasze barbari przywiodo wonczas do chrzcielnicy. Teraz kolej na to, aby Boe Prawo trzymao trzod nasz od Pokusy z dala i od grasujcych marynarzy. Wielorybnicy zwaszcza maj nas w pogardzie za nauczanie kobiet cnoty i skromnoci. Nasi mczyni przymuszeni s strzelby mie zawsze dobrze opatrzone. Jednako jeli statek ich si rozbije zauway kapitan gwarantuj, e te same chamy los bd baga o wyrzucenie ich na brzegi, na ktre ci sami przeklci misjonarze Ewangeli przynieli, czy nie? Wszyscy ywo si zgodzili. Pani Horrox odpowiedziaa na me pytanie o to, jak si prawo i porzdek wprowadza na tych samotnych przyczkach Postpu. Nasza Rada Kocielna m i trzech mczyzn ze starszyzny prawa takie ustanawiaj, jakie zdadz si koniecznymi, w czym modlitwa nas prowadzi. Stra Chrystusowa nasza, zaufani tubylcy, co dowiedli, e wiernymi s sugami Kocioa, prawa te egzekwuj w zamian za kredyt w sklepie mego ma. Czujno jest niezbdna, przeciwnie za jaki tydzie... Pani Horrox dreszcz przeszy, jakby widma apostazji zataczyy hula na jej mogile. Po posiku przeszlimy do bawialni, gdzie chopak tubylec schodzon herbat nam poda w miych oku filiankach z tykwy. Kpt. Molyneaux zapyta: Sir, skd fundusze si bior na Misj tak pracowit, jak pastora? Pastor Horrox wyczu zmian wiatrw i kapitana wzrokiem zmierzy na nowo.

 Mczka z maranty i kokosowy olej pokrywaj koszta, kapitanie. Czarni pracuj na plantacji naszej dla opacenia szkoy, studiw nad Bibli i kocioa. Za tydzie, jeli Bg pozwoli, bdziem mie ju obfite zbiory. Zapytaem, czy Indianie z wasnej, nieprzymuszonej woli pracowali. Jake inaczej?! zakrzykna pani Horrox. Jeli gnunoci ulegn, wiedz, e Stra Chrystusowa ich za to ukarze. Zapyta chciaem o owe karne zachty, ale kpt. Molyneux szybko rozmow przechwyci. Wasz statek Towarzystwa Misyjnego na pokad bierze te nietrwae towary wszystkie w drodze powrotnej do Londynu naokoo Hornu? Susznie pan domniemywa, kapitanie. Rozwaa pan, pastorze, o ile bezpieczniejszymi byyby wieckie podstawy paskiej Misji a co za tym idzie take i duchowe gdyby mia pan pewny rynek zbytu bliej Wysp Towarzystwa? Pastor sucemu nam chopcu powiedzia, eby opuci pokj. Rozwaaem t kwesti dugo, ale gdzie? Rynki meksykaskie mae s i nietrudno tam o bandytw, Kapsztad to maria skorumpowanych oficjalistw akcyzy i pazernych Afrykanerw. Na Morzach Poudniowochiskich od bezlitosnych, bezczelnych piratw a si roi. Holender z Batawii czowieka oskubie do czysta. Bez obrazy, panie Boerhaave. Kapitan na moj osob wskaza. Pan Ewing zamieszkuje... przerw zrobi dla wyjawienia swej propozycji ...w San Francisco, w Kalifornii. Sysza pan o wzrocie tego miasta z mizernej mieciny na siedemset dusz do metropolii, w ktrej zamieszkuje... wier miliona? aden cenzus doliczy si ich nie moe! Chiczyk, Chilijczyk, Meksykanin, Europejczyk, cudzoziemiec wszelkiej barwy kadego dnia napywa. Takie jajko... Panie Ewing, czy mgby nas pan uprzejmie poinformowa, ile w tych dniach w San Francisco za jajko si paci? Dolara, tak mi ona pisaa. Jeden jankeski dolar za zwyke jajko. (Kpt. Molyneux umiech ma jak zmumifikowany krokodyl, jakiego widziaem niegdy w skadzie przemysowym w Luizjanie). To z pewnoci czowiekowi z pask orientacj musi da do mylenia. Pani Horrox twardo po ziemi stpaa. Cae to zoto szybko wykopi. Owszem, szanowna pani, lecz nienasycone, zgieku pene, coraz bogatsze miasto San

Francisco tylko trzy tygodnie rejsu szkunerem przegbionym, jak moja Wieszczka pozostanie, a przeznaczenie jego krysztaowo czyste. San Francisco Londynem si stanie, Rotterdamem, Nowym Jorkiem Pacyfiku. Nasz capitan de la casa w zbach oci tuczyka duba. Czy wierzysz pan, panie Ewing, e towary, co na naszych plantacjach rosn, osign mog godziw cen w paskim miecie? (Jak dziwnie sysze, e zw tak osad nasz!). Zarwno gdy gorczka zota trwa jeszcze, jak i kiedy si skoczy? Prawdomwno ma kart bya, jak kpt. Molyneux zagra ku swym nieszczerym korzyciom, ale nie kamabym mu na przekr, tak samo, jak nie kamabym ku pomocy. Wierz. Giles Horrox zdj koloratk. Zechciaby pan towarzyszy mi do biura, Jonathonie? Jego konstrukcja napawa mi dum. Jest mego wasnego projektu, aby straszliwe typhoo wytrzymaa. Doprawdy, Gilesie? odrzek kpt. Moleneux. Prowad pan.

Mimo e nazwisko dr. Goosea nieznane byo w Nazarecie a do dzi ranka, wszak gdy ony betlejemskie zwiedziay si o przybiciu do ich brzegw angielskiego medyka, przypomniay sobie przypadoci wszelkie i tum ich utworzy si na drodze do plebanii. (Dziwnie w towarzystwie by pci piknej po tylu dniach w zamkniciu z pci brzydsz!). Szczodro mego przyjaciela nie dawaa pozwolenia usugi odmwi bodaj jednemu pacjentowi, zarekwirowano wic salon pani Horrox na jego gabinet do konsultacji, i pachty ptna w nim rozwieszono dla zapewnienia odpowiednich przeson. Pan Boerhaave na Wieszczk wrci dla nadzoru wikszej czynienia przestrzeni w adowni. Uprosiem Horroksw o pozwolenie zwiedzenia Zatoki Betlejemskiej, wszelako plaa niemoebnie gorc bya, a moskity tak nkay, em skierowa swe kroki na powrt na Ulic Gwn, ku kocioowi, skd rozlegay si dwiki psalmodii. Mylaem doczy do wieczornego naboestwa. Ani dusza jedna, ani pies, ani nawet tubylec spokoju Dnia Paskiego nie zakca. Zajrzaem do kocioa mrocznego, a w rodku dym by tak gsty, em obawia si zacz, mylnie, e budynek w ogniu stoi! piewy ju koca dobiegy, a w ich miejsce rozlega si chr kaszlni. Pidziesit czarnych gw ku mnie si zwrcio i spraw sobie zdaem, e w powietrzu gsto byo nie od dymu z ognia czy z kadzida, ale z surowej machorki! Bo kady fajk pyka. Na ambonie pkaty Biay sta i kazanie prawi ow hybrydow mow, cockneyem antypodw. w pokaz religijnoci nieoficjalnej wcale obrazy nie budzi, a zacza dociera do mnie tre kazania. Cytata: I stao si, e w. Piotr, tak, ten, co to go Pan Jezus zwa Sodkim Piotrem od Fajeczki, przyby on z Rzymu i naucza w Palestynie dugonosych ydw,

o co si z tym caym tytoniem rozchodzi, a teraz ja wanie tego was nauczam. Tu przerwa dla jednemu z nich nauk udzielenia. Ej, czarnuchu, nie tak, wszystko nie tak robisz, tyto od grubego koca si wkada. Od tego, patrzaj, J u Zakichany! Ile razy powtarza ci mam, e to jest cybuch, a to jest, psiakrew, gwka! Rb, jak Mudfish obok ciebie. Nieee, poka ci!. Przygarbiony Biay o cerze ziemistej opiera si o szafk (zawierajc, jak pniej stwierdziem, setki egzemplarzy Pisma witego, ktre wydrukowano w Polinezji musz o jeden taki uprosi jako suwenir przed naszym wyjazdem), dymnym rytuaom si przygldajc. Podaem mu swe nazwisko szeptem, by uwagi palaczy od kazania nie odwraca. Mody mczyzna przedstawi si jako Wagstaff i objani mnie, e w, ktry ambon zajmowa, by Pryncypaem Nazaretaskiej Szkoy Kurzenia. Wyznaem, e taka akademia nieznan mi bya. To zamys Ojca Upwarda z Misji na Tahiti. Musi pan zrozumie, sir, e Polinezyjczyk typowy gardzi przemysem, nie ma bowiem pojcia adnego o wartoci pienidza. Jak ja godny powiada id czego nazbieram albo naowi. Jak mi zimno, rzekn kobiecie Tkaj!. Prniacze rce, panie Ewing, a obaj wiemy dobrze, jakie zatrudnienie Diabe dla nich znajduje. Wszelako zaszczepiajc prniakom owym aknienie delikatne tego nieszkodliwego licia, dajem im pobudk do zarobku pienidzy, aby machork mieli moliwo sobie kupi nie trunki, racz pan zauway, lecz tyto ze skadu handlowego Misji. Genialne, nieprawda? Jake si miaem nie zgodzi? wiato z wolna odpywa. Sysz gosy dziecice, egzotyczne ptasie oktawy, przybj o brzeg zatoki uderzajcy. Henry co przy zapinkach mankietw gdera. Pani Horrox, ktra nas z Henrym dzisiaj goci, suc przysaa dla oznajmienia nam, e wieczerza podana. Poniedziaek, 9 grudnia ~ Cig dalszy wczorajszej opowieci. Potem, jak szkoa kurzenia moga ju si rozej (kilku uczniw chwiao si i mdoci miao, lecz ich bakaarz, komiwojaer, handlarz tytoniem, zapewni nas: Lada chwila zapi si na haczyk, jak rozdymka!), sia upau ju osaba, cho Przyldek Nazaret nadal si w zocistym socu pray. Pan Wagstaff zay ze mn przechadzki wzdu zadrzewionej odnogi ldu, na pnoc si cigncej od Betlejemskiej Zatoki. Jako e najmodszym by z synw wikarego z Gravesend, od wczesnego dziecistwa powoanie do misjonarstwa czu. Towarzystwo, w porozumieniu z pastorem Horroksem, wysao go tu dla oenienia z wdow z Nazaretu, Eliz, de domo Mapple, oraz aby ojcem by dla jej syna, Daniela. Przyby na te brzegi w maju przeszego roku. C za szczcie, orzekem, mieszka w raju takim, ale uprzejmo ma wzbudzia gorzk wesoo modzieca. Te tak w pocztkowych dniach wierzyem, sir, teraz jednak sam nie wiem waciwie. Bo wszak raj to miejsce doskonae, a tutaj kade ywe stworzenie biega dziko, ksa i drapie.

Poganin ku Bogu przywiedziony to zbawiona dusza, wiem to, jednako soce ani na chwil nie przestaje tu pali, a fale i kamienie tak zawsze rozjarzone s, e oczy bol mi a do zmierzchu. Czasem myl, e oddabym wszystko za mg na Morzu Pnocnym. Prawda jest taka, e to miejsce nasze dusze nadwera, panie Ewing. ona yje tu od maego dziewcztka, a wcale jej nie jest atwiej. Pomyle mona, e dzikusy wdziczni bd, bo wszak ksztacim ich, leczym, dajem zatrudnienie i ywot wieczny przynosim! Och tak, mwi Prosz, sir i Dzikuj, sir wcale piknie, ale tutaj Wagstaff si w serce uderzy tutaj czowiek nic nie czuje. Owszem, wyglda to niby raj, ale Raiateia to miejsce upade, tak samo jak wszdzie indziej. Niby wy tu nie ma, ale Diabe dzieo swoje czyni tu, jak i na caym wiecie. Mrwki! Mrwki wchodz wszdzie. Do strawy, w odzienie, nawet czowiekowi do nosa. Pki tych mrwek przekltych nie nawrcim, wyspy nigdy prawdziwie nasze nie bd. Dotarlimy do jego skromnego domostwa, przez pierwszego ma jego ony postawionego. Pan Wagstaff do rodka mi nie zaprosi, sam tylko wszed, by przynie nam butelk wody na spacer. Obszedem dokoa skromny ogrdek przed domem, ktry pieli wanie czarny ogrodnik. Zapytaem go, co tam te hodowa. David taki nierozgarnity! zawoaa do mnie ode drzwi kobieta, w rozmemany i zachany fartuch odziana. Obawiam si, e jej wygld i sposb bycia opisa mog jedynie jako niechlujny. Pan jest tym angielskim doktorem, co si u Horroksw zatrzyma? Objaniem, em jest notariusz z Ameryki, i zapytaem, czyli mam przyjemno z pani Wagstaff. Po lubnych zapowiedziach i przysidze maeskiej mona tak wnosi. Powiedziaem, e dr Goose w gabinecie ad hoc w domu Horroksw przyjmuje, jeliby miaa yczenie uda si do niego z wizyt. Zapewniem j, e Henry jest doskonaym medykiem. Doskonaym do, by mi std przenie, lata mi przywrci, ktre tu zmarnowaam, i w Londynie mi urzdzi z rent trzystu funtw rocznie? Taka proba leaa poza mego druha moliwociami, przyznaem. Wic paski doskonay medyk nic dla mnie zrobi nie moe, sir. Od krzakw za moimi plecami dobiegy mi chichoty, odwrciem si i ujrzaem zastp Murzynitek (z zaciekawieniem spostrzegam, jak wiele jasnoskrego potomstwa rodzi si ze zwizkw ras mieszanych). Zignorowaem dziatw, odwrciem si ku gospodyni i zobaczyem, jak basayk Biay lat dwunastu czy trzynastu, rwnie jak jego matka brudny, przemyka si koo pani Wagstaff, ktra zatrzyma go nie prbuje. Jej syn bisurmani tako deshabille, jak jego tubylczy koledzy. Hola, kawalerze zwrciem mu uwag nie dostaniesz czasem udaru od soca, latajc tak odziany? W niebieskich oczach chopca dziki bysk si czai, a to, co odrzek w polinezyjskiej

mowie, zdumiao mi rwnie mocno, jak Murzynitka rozbawio, i rozpierzchy si, jak stadko szczygw. Pan Wagstaff rzuci si za chopcem, wielce podniecony. Daniel! Wracaj! Daniel! Wiem, e mi syszysz! Baty dostaniesz! Syszysz? Smary! Zwrci si do ony: Pani Wagstaff! Chcesz, eby twj syn wyrs na dzikusa? Ka mu przynajmniej odzienie nosi! Co te sobie pan Ewing pomyli? Jeliby pogard pani Wagstaff dla jej modego ma we flaszce jakiej zamkn, mona by j przedawa jako trutk na szczury. Pan Ewing pomyli sobie, co pomyli. Poczem jutro swym zgrabnym szkunerem std odpynie i mylenie swe ze sob zabierze. Przeciwnie do pana i mnie, panie Wagstaff, ktrzy tu pomrzemy. I modl si, by rycho. Zwrcia si do mnie: Mj m monoci nie mia ksztacenia do koca odebra, sir, wic na mnie spoczywa przykry obowizek wyjaniania mu spraw oczywistych dziesi razy na dzie. Niechtny ogldaniu upokorzenia pana Wagstaffa przez on, zoyem niewicy ukon i za pot si wycofaem. Syszaem mskie oburzenie niweczone przez kobiece wymwki i uwag skupiem na pobliskim ptaszku, ktrego refren w moich uszach brzmia jak: Tutli nic nie piska, nieeee... Tutli nic nie piska... Mj przewodnik doczy do mnie, wyranie przygaszony. Prosz o wybaczenie, panie Ewing, nerwy pani Wagstaff ostatnio straszliwie s zszarpane. Nie sypia nazbyt wiele za przyczyn upau i moskitw. Zapewniem go, e wieczne poudnie Mrz Poudniowych na prb wystawia najwytrzymalsze organizmy. Szlimy pod olizgymi palmowymi limi, wzdu zwajcego si cypla, wzbierajcego szkodliw dla zdrowia podnoci, penego wochatych gsienic, jak mj kciuk grubych, ktre spaday ze szponw przepiknej heliconii. Mody czowiek opowiedzia, jak to Misja zapewniaa niegdy famili pani Wagstaff o nienagannym jej narzeczonego wychowaniu. Pastor Horrox lub im da w dzie po przybyciu Wagstaffa do Nazaretu, kiedy oczarowanie tropikami nadal zalepiao mu oczy. (Czemu Eliza Mapple na tak skojarzone stado przystaa, pozostaje tajemnic: Henry spekuluje, e szeroko geograficzna i klimat sprawiaj, i pe sabsza rozum traci i staje si podatn na wpywy). Uomnoci oraz prawdziwy wiek narzeczonej pana Wagstaffa, a nadto nieskory do ulegoci charakter Daniela dotary do niego wkrtce potem, jak wyschy ich obojga podpisy na lubnych dokumentach. Ojczym dawa baty nowemu podopiecznemu prbowa, ale doprowadzio to tylko do takich okropnych rekryminacji tako ze strony matki, jak i pasierba, e sam nie wiedzia co pocz. Pastor Horrox nie tylko panu Wagstaffowi nie dopomg, ale wrcz gani go jako sabeusza i prawda jest taka, e z dziewiciu dni na dziesi nieszczsnym jest jak Hiob. (Jakiekolwiek bd nieszczcia trapi pana Wagstaffa, czyli moe si ktre z pasoytniczym Robakiem rwna, wgryzajcym si w me kanay mzgowe?).

Rachujc, e zajm uwag ponuro zadumanego modzieca sprawami praktyczniejszej natury, zapytaem, czemu taka mnogo Pism witych ley w kociele nietknita (i po prawdzie tylko przez mole czytana). Winien to podug zasad pastor Horrox objani, ale, by rzec krtko, Misja w Matavia Bay jako pierwsza Sowo Paskie na polinezyjski przetumaczya i tubylczy misjonarze, z Biblii tych korzystajcy, tak suszn liczb nawrce osignli, e Whitlock, czonek starszyzny jeden z zaoycieli Nazaretu, nieyjcy ju Misj przekona, by powtrzy eksperyment i tutaj. Widzi pan, niegdy czeladnikiem by u grawera z Highgate. Zatem wraz z broni i narzdziami pierwsi misjonarze pras drukarsk przywieli, kaamarze z atramentem, kaszty zecerskie i ryzy papieru. W cigu dni dziesiciu od zaoenia Zatoki Betlejemskiej trzy tysice elementarzy wydrukowano dla szk misyjnych, nawet jeszcze nim zaczto kopa ogrody. Ale przyszy nazaretaskie ewangelie i Sowo szerzyy od Wysp Towarzystwa, przez Wyspy Cooka, do Wysp Tonga. Wszelako teraz prasa pordzewiaa, mamy tysice Biblii, ktre o czytelnika bagaj a czemu? Zgadn nie mogem. Zbyt niewielu Indian. Statki kurz chorb tu przywo. Murzyni go wdychaj, puchn w chorobie i padaj jak muchy. Tych, co przeywaj, o monogamii i maestwie nauczamy, ale ich zwizki nie s owocne. Zauwayem nagle, e zastanawiam si, ile to miesicy temu pan Wagstaff ostatni raz si umiechn. Zabi to, co mona by miowa i uleczy osdzi wydaje si, e tak sprawy tego wiata dziaaj. cieka dobiega koca u brzegu morza przy rozkruszaej sztabie z czarnego koralu, na dwadziecia jardw dugiej, a wysokiej na dwch ludzi. Mwi na to marae poinformowa mi pan Wagstaff. Podobno zobaczy je mona na wszystkich Morzach Poudniowych. Na gr si wdrapalimy, skd pikny widok miaem na Wieszczk, do ktrej pywak sprawny atwo by dopyn. (Finbar wborek przez burt oprnia i czarn sylwetk Autuy wyszpiegowaem na samym szczycie bezanu, jak zwija topenanty topagla). Pytanie zadaem o pochodzenie i cel marae i pan Wagstaff ze zwiz odpowiedzi popieszy. Jedno pokolenie temu ledwie Indianie urzdzali tu swoje wiece, krwi upuszczanie i ofiary dla ich bokw faszywych, tu wanie, na tych kamieniach, gdzie teraz stoim. Myli me ku Play Bankietowej na Chatham si zwrciy. Stra Chrystusowa kademu Murzynowi, co tu stop postawi, grube baty teraz spuszcza. Czyli te raczej spuszczaaby. Dzieci tubylcw nawet imion dawnych bokw ju nie znaj. Wszystko to pobojowisko i ruina. Otuliy mi patki i zapach plumerii.

Za ssiadk przy kolacji pani Derbyshire miaem, wdow, ktrej sidmy krzyyk mocno ju szed, ca gorzk i tward jak zielone odzie. Wyznam, e do Amerykanw nieprzychylno ywi rzeka mi. Mego ukochanego wuja Samuela zabili, pukownika w Artylerii Jego Krlewskiej Moci, w wojnie tysic osiemset dwunastego roku. Zoyem (niechciane) kondolencje, dodaem wszelako, e lubo i mj ojciec zgin w tyme samym konflikcie z rk Anglikw, Brytyjczycy s w gronie mych przyjaci najbliszych. Doktor nazbyt gromko si zamia i rykn: Brawo, Ewing! Pani Horrox chwycia ster rozmowy w swe rce, nimemy si na rafy nadziali. Pracodawcy pascy, panie Ewing, wielk wiar musz pokada w paskie talenta, skoro panu interesa powierzaj wymagajce tak dugiej i mudnej podry. Odrzekem, e owszem, notariuszem jestem piastujcym stanowisko na tyle wysokie, e mi obecne me zadanie powierzono, wszelako na tyle niskie, bym czu si zobligowanym je przyj. Nagrod dla mej pokory byy pene wyrozumienia cmokania. Pastor Horrox modlitw dzikczynn odmwi nad talerzami wiowej zupy i prosi Pana o bogosawiestwo dla swego przedsiwzicia z kpt. Molyneux, poczem kazanie nam zacz prawi na swj wielce ulubiony temat, kiedymy ju jedli. Zawsze niezachwianie wierz, e w naszym wiecie Cywilizowanym Bg nie przez Cuda Czasw Biblijnych si objawia, ale przez Postp. To Postp w gr Ludzko wiedzie po drabinie ku Panu. Nie adna to Drabina Jakubowa, lecz raczej Drabina Cywilizacji, jeli rzec tak mona. Najwyej na drabinie tej Anglosas stoi. acinnik szczebel czy dwa poniej. Niej jeszcze s Azjaci pracowita rasa, zaprzeczy nie mona, lecz aryjskiej odwagi jej brakuje. Sinologowie usilnie twierdz, e niegdy do potgi aspirowali, gdzie jednako w toskry Szekspir, co? Albo migdaowooki da Vinci? Argumenty nie do obalenia. Jeszcze niej Negrw mamy. Tych potulnych przyuczy mona do pracy z zarobkiem, wszelako Negr haaliwy i ktliwy jest diabem wcielonym! Amerykaski Indianin tako jest zdatny do prac wykonywania na kalifornijskich barrios, czy nie tak, panie Ewing? Odrzekem, i w rzeczy samej. Teraz za w materii Polinezyjczykw naszych. Przygodny przybysz na Tahiti, O-hawaii czy w Betlejem dla przykadu, zgodzi si, e Wyspiarz Pacyfiku potrafi z dokadnymi instrukcjami A B C pimiennictwa, rachunkw i pobonoci przyswoi, sposobem takim wznoszc si ponad Negra, z Azjat mogc stawa w szranki na niwie pracowitoci.

Henry przerwa, zauwaajc, e Maorys do D E F kupiectwa, dyplomacji i kolonializmu si wznis. To m tez potwierdza. Na samym kocu, najniej stoj i najmniej znacz owe Rasy Bezpowrotnie Stracone, australijski Aborygen, Patagoczyk, rne ludy afrykaskie, etc. Jeden ledwie szczebel nad wielkimi mapami stojc, tak zatwardziale przeciw Postpowi si upieraj, e, jak u mastodontw i mamutw, obawiam si, i ryche strcenie z drabiny po kuzynach ich, Guanczach i Tasmaczykach to najprawdopodobniejsza perspektywa. Masz pan na myli kpt. Molyneux zup dokoczy wymarcie? Owszem, kapitanie, tak wanie. Prawa Natury i Postp naprzd pr. Stulecie nasze wiadkiem bdzie, jak plemiona ludzkoci wypeni przepowiednie w cechach ich ras zapisane. Ludy wysze na powrt rd przeludnionych dzikusw waciw im liczebno zaprowadz. Doj moe do scen nieprzyjemnych, wszelako ludzie o intelektualnej odwadze nie mog si przed tym wzdraga. Wtenczas peen chway porzdek zapanuje, gdy wszystkie rasy zna bd i przyjm swe miejsce na Boej drabinie cywilizacji. W Zatoce Betlejemskiej ujrze ju mona, jak wstaje przysze zaranie. Amen, pastorze odrzek kpt. Molyneux. A niejaki pan Gosling (najstarszej crki pastora Horroksa epuzer) ucisn mu rce w przesadnych gratulacjach. Jeli wolno mi z tak wielk miaoci rzec, sir, uderza mi, i to niemal... tak, to niemal strata dla ludzkoci, jeli paska teoria opublikowan nie zostanie, sir. Dziki Drabinie Cywilizacji Horroksa Towarzystwo Krlewskie rozgorzaoby pomieniem! Pastor Horrox odrzek: Nie, panie Gosling, tutaj dziaalno prowadz. Pacyfik musi nale inszego Kartezjusza, inszego Cuviera. Mdrze z paskiej strony, pastorze Henry klasn domi, ubijajc latajcego owada, i badawczo si jego resztkom przyglda e trzymasz pan podobne myli dla siebie. Nasz gospodarz nie mg ukry irytacji. Jake to? C, po dokadnej analizie jasnym si staje, e teoria zbdn jest, gdy starcza proste prawo. A jakie to prawo, sir? Pierwsze z Dwch Praw Przetrwania podug Goosea. Brzmi ono Sabi to jado, silnym na sado.

 Wszelako paskie proste prawo lepe jest na fundamentaln tajemnic, Czemu biae rasy maj wiat w swym panowaniu?. Henry zachichota i pantomimicznie zaadowa strzelb, wzi cel wzdu lufy, oko zmruy, poczem cae towarzystwo przestraszy gonym: Bum, bum, bum! No prosz, dosta, nim we mnie z dmuchawki strzeli! Z ust pani Derbyshire wyrwao si skonfundowane: Och! Henry ramionami wzruszy. A gdzie owa tajemnica fundamentalna? Pastor Horrox straci dobry humor. Implikacj wywodw paskich jest, e biaa rasa wiatem nie z boej aski rzdzi, lecz dziki strzelbie? Ale twierdzenie takie jest nieledwie te sam tajemnic w poyczone szatki przebran! Jakim to sposobem strzelb w rce swe dosta Biay czowiek, a nie, dajmy na to, Eskimo czy Pigmej, jeli nie przez majestat woli Wszechmogcego? Henry nie zgodzi si. Bro, jak posiadamy, nie zostaa nam ktrego ranka wprost na kolana rzucona. To nie manna z niebiosw nad Synajem. Od Agincourt Biay czowiek nauki o prochu doskonali i rozwija, a dzisiaj nowoczesne armie moliwo maj na pole bitwy rzuci strzelby w dziesitkach tysicy! Aha!, zapytacie. Jednako czemu my, Arianie? Czemu nie Uriasze z Ur ani Mandragorowie z Mauritiusa?. Bo, pastorze, ze wszystkich ras wiata, umiowanie nasze czy raczej zachanno dla skarbw, zota, przypraw i dominacji, o, przede wszystkim najmilszej sercu dominacji, jest najgorliwsza, najzachanniejsza, najbardziej skrupuw pozbawiona! To zachanno owa, tak wanie, nasz Postp napdza; czy koniec nam w piekle przyniesie, czyli w niebiosach, tego nie wiem. Ani pan to wiesz, sir. Ani te mi to zbytnio obchodzi. Wdziczno czuj jedynie, e Stwrca po stronie zwycizcw mi umieci. Szczero Henryego wzito bdnie za grubiasko i pastor Horrox, Napoleon na swej rwnikowej Elbie, cay z oburzenia spsowia. Skomplimentowaem zup naszej gospodyni (cho po prawdzie tak remedium na Robaka kolejnej dawki ju pragn, e trudno mi sprawia poykanie czegokolwiek bd, prcz najprostszych da) i zapytaem, czy wie zowiono na pobliskich plaach, czyli te z daleka je importowano.

Pniej, w ku lec w dusznych ciemnociach, podsuchiwany przez gekony, Henry wyjawi mi, e przyjcia pacjentw w cigu dnia istn byy parad histerycznych,

opieczonych w socu bab, ktrym adnego lekarstwa nie byo trzeba, prcz poczoszarek, modystek, gorseciarek, perfumerii i oznak rozmaitych statusu, waciwych ich pci!. Jego konsultacje, opowiada dalej, w jednej czci medycyny dotyczyy, a w dziewiciu polegay na czczych pogaduszkach. Zarzekaj si, e ich mowie kobiety tubylcw trykaj, a one w strachu miertelnym yj, e co zapi. Chusteczki do nosa jedna za drug zami nasikay. Od jego wyzna poczuem si nieswojo i zauway si omieliem, e Henry sprbowa mgby powcigliwoci nieco wikszej, gdy si z gospodarzem nie zgadza. Adamie najdroszy, jam wanie powcigliwoci prbowa i wicej, nili nieco! A wierzbio mi, by staremu capowi wykrzykn: Po c duba przy prawdzie widomej, e pieszno nam ciemniejsze rasy do grobu wpdzi dla zajcia ich ziem i bogactw? Wilki w norach nie siedz i wielce pokrtnych teorii o rasie nie knuj dla usprawiedliwienia trzdki owiec poarcia! Intelektualna odwaga? Prawdziw intelektualn odwag jest na bok listki figowe cisn i przyzna, e wszyscy ludzie to drapiecy, lecz biali drapiecy, z naszym mierciononym duo kurzu chorb i broni palnej, przykadem s drapienoci par excellance, no i c?. Niepokoi mi, e peen oddania medyk i chrzecijanin prawy moe takiemu cynizmowi ulec. Zapytaem, jak brzmie moe Drugie Prawo Przetrwania podug Goosea. Henry umiechn si w ciemnociach i odchrzkn. Podug Drugiego Prawa Przetrwania adnego drugiego prawa nie ma. Jedz albo ci zjedz. Tyle. W niedugi czas potem chrapa zacz, jednako Robak mj zasn mi nie da, a gwiazdy zaczy bledn. Gekony poywiay si i dreptay delikatnie po mej pocieli.

wit wsta kroplami potu zroszony i szkaratny jak marakuja. Tubylcy, mczyni i kobiety zarwno, z mozoem szli, Ulic Gwn si wspinajc na kocielne plantacje na szczycie wzgrza, gdzie pracowali, a ar poobiedzia stawa si do zniesienia niepodobnym. Nim czno przypyno dla zabrania mnie i Henryego na powrt na Wieszczk, poszedem przyjrze si, jak pracujcy na plantacji chwasty rd upraw wyrywaj. Przypadkiem, tego ranka na pana Wagstaffa pado by ich karbowym i kaza jednemu z tubylczych chopcw przynie nam kokosowe mleko. Wstrzymaem si z zapytaniem o jego rodzin, a on sam ich nie wspomnia. Bat nosi, ale rzadko z niego uytek czyni, dla tego celu jest Stra Chrystusowa. Ja nadzorcw tylko dozoruj. Trzech z tych dygnitarzy swym krajanom si przygldao, hymn nucc (szanty ldowe), i reprymend udzielao tym, co si ocigali. Pan Wagstaff mniej by dzi do rozmowy skory nili wczoraj, i dozwoli, by uprzejmoci me przeszy w cisz, jedynie odgosami dungli i robotnikw przerywan.

 Myli pan o tym, e wolnych ludzi w niewolnikw zmienilimy, prawda? Odpowiedzi uniknem, mwic, e pan Horrox by ju wyeksplikowa, e praca ich opacaa dobrodziejstwa Postpu przez Misj przyniesione. Pan Wagstaff jakby mi nie sysza. Istnieje pewne plemi mrwek zbjnicami zwane. Insekty te na kolonie mrwek pospolitych napadaj, rabuj ich jajka do wasnych gniazd, a gdy si z nich nowe mrwki wykluj, c, skradzione mrwki robotnicami si staj w imperium wikszym i ani im si przyni, e kto je kiedy skrad. Jeli mnie pan zapytasz, to Jahwe, Pan nasz, mrwki owe jako pewien model stworzy, panie Ewing. Spojrzenie pana Wagstaffa brzemienne byo przeczuciem przyszoci. Dla ujrzenia przez tych, co oczy maj. Ludzie charakteru niestaego irytuj mnie, a pan Wagstaff do nich si liczy. O wybaczenie prosiem i udaem si do kolejnej przystani, czyli do szkolnej klasy. Dziecitka z Nazaretu obiedwiech barw skry Pisma witego si ucz, arytmetyki i A B C. Pani Derbyshire naucza chopcw, a pani Horrox dziewczynki. Popoudniami biae dzieci dodatkowe trzy godziny maj kurateli z curriculum waciwym ich progeniturze (cho Daniel Wagstaff, dla przykadu, wydaje si odpornym na fortele pedagogw), podczas gdy ich ciemniejszej skry koledzy do rodzicw doczaj na polach przed codziennymi nieszporami. Na m cze krtki popis si odby. Dziesi dziewczt, pi biaych, pi czarnych, kada po jednym witym Przykazaniu recytoway. Poczem uraczono mi Tam dom twj, gdzie jest kochanym, przy akompaniamencie pani Horrox na pianinie, ktrego przeszo wiksz chwa bya okryta nili czas obecny. Dziewczta zachcono nastpnie do zadawania gociowi pyta, wszelako jedynie Biae panienki rce podniosy. Sir, czy zna pan Jerzego Waszyngtona? (Niestety nie). W ile koni zaprzony jest paski powz? (Te trzyma konie cztery, lubo ja jazd wierzchem preferuj). Najmodsza pytanie mi zadaa: Czy mrwki boli czasem gowa? (Gdyby dla chichotw przyjaciek z klasy dziewcztko zami rzewnymi si nie zalao, nadal stabym tam i rozmyla nad owym pytaniem). Napomniaem uczniw, by yli jak Biblia kae i posuszni byli starszym, poczem si poegnaem. Pani Horrox powiedziaa mi, e tych, co odpywali, niegdy girlandami plumerii obdarowywano, jednako starszyzna Misji girlandy uznaa uwaczajcymi moralnoci. Jeli dozwolim dzi na girlandy, jutro czas na tace przyjdzie. Jeli jutro bd tace... Dreszcz ni wstrzsn. al.

Do poudnia mczyni wszystkie towary zaadowali i Wieszczk wycigali na holu z zatoki, pod wiatr, ktry wia z nieprzychylnego kierunku. Wraz z Henrym do mesy

przeszlimy dla uniknicia bryzgw wodnych i przeklestw. Przyjaciel mj epopej ukada w byronicznych strofach, zatytuowan Historia prawdziwa Autuy, ostatniego z Moriori i dziennika me pisanie przerywa zapytaniem, co si z czym rymuje: Sromy trud? Szczcia ut? Robin Hood? Przywouj zbrodnie, jakie pan Melville misjonarzom Pacyfiku imputuje w swym opowiadaniu ostatnim o Taipi. Podobnie jak to bywa z kucharzami, doktorami, notariuszami, duchownymi, kapitanami i krlami, czy mog tako ewangelici jedni by dobrzy, drudzy li? Moe Indianie z Wysp Towarzystwa i Chathamw szczliwsi byliby nieodkryci, wszelako mowa taka czczym jest do ksiyca woaniem. Czy nie powinnimy wysikom pana Horroksa i jego braci w wierze przyklaskiwa dla wspierania Indian w ich wspinaczce po Drabinie Cywilizacji? Czy takie wzniesienie si nie jest ich jedynym zbawieniem? Nie znam odpowiedzi, ani te wiem, skd pyna niegdy pewno mych lat modych. Podczas gdym noc spdza na plebanii u Horroksw, jaki rabu do mej trumny si wama, a kiedy nicpo nie mg klucza do mego kufra z chlebowego drzewa nale (nosz go na szyi), zamek si wyama prbowa. Gdyby udao mu si skrzyni zbobrowa, czyny i dokumenta pana Busbyego karm byyby teraz dla morskich konikw. Jake chciabym, aby nasz kapitan z tak uczciwej gliny jak kpt. Beale by ulepionym! Nie miem zoy w rce kpt. Molyneux mych wartociowych przedmiotw, a Henry ostrzeg mi przed wsadzaniem kija w mrowisko poprzez podniesienie sprawy usiowanego przestpstwa przed panem Boerhaavem, aby dochodzenie kadego zodzieja na pokadzie nie zachcio do sprbowania szczcia, gdy si tylko plecami odwrc. Jak mniemam, ma suszno. Poniedziaek, 16grudnia ~ Dzi w poudnie soce pionowo na niebie stao i wszystkich w zwyczajowy opta humbug jako chrzest morski znany, w ktrym Szczury Ldowe (ci z zaogi, co przekraczaj rwnik po raz pierwszy) wytrzyma przymuszeni s wszelkie zncania i podtapiania, jakie Wilkom Morskim dyrygujcym ceremoniami przyjd do gw. Peen rozsdku kpt. Beale nie marnowa na to czasu podczas mej podry ku Australii, jednako marynarze na Wieszczce w peni skorzysta mieli z nalenych im uciech. (Dotd mniemaem, e wszelkie pojcie uciechy jest dla Boerhaavego do anatemy podstaw, aem zobaczy, jakie okruciestwa kryy si w owych dokazywaniach). Finbar uprzedzi nas, e dwa Szczury Ldowe to Rafael i Zamas. Ten drugi ju na morzu dwa lata by, ale eglowa tylko w rejsach Sydney Kapsztad. Podczas psiej wachty marynarze pcienny dach zawiesili nad pokadem dziobowym i zgromadzili si wkoo kabestanu, gdzie Krl Neptun (Pocock, w niedorzeczn szat odziany, z peruk ze szmaty do pokadu czyszczenia) zasiad w otoczeniu dworu. Szczurw Ldowych do kotbelek przywizano, jak dwch w. Sebastianw. Konowa, jako te pan Kutazwis! zakrzykn Pocock na widok Henryego i mnie. Czycie zbawi nasze dziewicze siostrzyczki przybyli od mej zastrupiaej smoczej pay?

Pocock wulgarny taniec z marszpiklem taczy, a marynarze klaskali, miejc si rozpustnie. Henry ze miechem odpar, e wolaby, aby dziewice dla niego przeznaczone brody nie miay. Riposta Pococka w sprawie brd u dziewic nazbyt nieprzyzwoit bya dla jej odnotowania. Jego Wodorostowa Wysoko tyem si do swych ofiar obrci. Zamasie z Kapsztadu, otrze z Miasta Skazacw, gotowicie wstpi do Synw Neptuna zakonu? Rafael, w ktrego chopicy duch na powrt przy takich wybrykach wstpi, odrzek skwapliwie: Tak, Wasza Wysoko! Zamas jeno gburowato gow kiwn. Rykn Neptun: O nieeeeee! Dopty nie, a was, kutasy cholerne, ogolim z tych usek! Niecie mi mydo do golenia! Torgny z cebrzykiem smoy popieszy, ktr z pomoc szczotki twarze winiw wysmarowa. Poczem objawi si Guernsey, za Krlow Amfitryt odziany, i brzytw smo usun. Obywatel Kapsztadu przeklestwa miota, co spowodowao uciech wielk i adnych par brzytwy obsuni. Rafael do rozsdku mia dla znoszenia udrki swej w milczeniu. Lepiej, lepiej burcza Neptun, nim wrzasn: Obu im oczy zawiza i modego otra do mej sali sdowej wprowadzi! Owa sala sdowa beczk bya morskiej wody, w ktr Rafaela gow w d zanurzono, a pozostali do dwudziestu piewnie odliczali, poczem Neptun nakaza swym dworzanom najnowszego mego krlestwa mieszkaca wyowi!. Kiedy chopcu zdjto z oczu opask, opar si o nadburcie, by doj do siebie po mczarniach. Zamas mniej potulnie si podda, wrzeszczc: Puszcza mi, s y! Krl Neptun a oczy przewraca w udawanej zgrozie. Jeli tej mordzie mierdzcej nie trzeba, chopcy, do czterdziestu siedzie w sonej wodzie, to niech mi szlag trafi! Po odliczeniu do czterdziestu Afrykanera wydobyto, ale wci rycza:

 Co do jednego kadego s na po kolei zabij, kln si, zabij! Ku oglnej uciesze zanurzono go po raz wtry na kolejnych czterdzieci odlicze. Gdy Neptun obwieci, e wyrok si skoczy, Zamas ju tylko krztusi si mg i sabo czka. Pan Boerhaave teraz owe dokazywania zakoczy i najmodsi z Synw Neptuna oczycili twarze pakuami i mydem. Finbar rechota jeszcze przy kolacji. Mnie okruciestwo nigdy nie okrasio twarzy umiechem. roda, 18 grudnia ~ Morze jak szko, wiatru ledwie co czu saby powiew, term. si z 90 nie rusza. Zaoga upraa hamaki i podcigna je dla schnicia. Moje codzienne ble gowy coraz wczeniej si zaczynaj i Henry ponownie dawk zwikszy robakobjczego remedium. Modl si, by jego zapasy nie wyschy, nim rzucim kotwic na Hawajach, boby bl nieumierzony czaszk mi rozsadzi. Wreszcie doktor mj rce pene ma pracy przy wielu wypadkach ry i gorczki ciowej na Wieszczce. Tego poobiedzia nerwow sjest zgiek przerwa, wic na pokad wyszedem i nalazem tam modego rekina, nad ktrym bestwiono si i go z wody przez burt wcigano. Drga w swych wasnych, lnicych, rubinowych sokach dobry czas jeszcze, nim Guernsey oznajmi, e ju zdechy jest na amen. Jego paszcza i oczy przywoay mi w umyle obraz matki Tildy. Finbar jego trucho na pokadzie rozkroi i cakiem soczystego misa w swoim kambuzie zrujnowa nie zdoa (pomn jego drewniane dorsze). Co przesdniejsi z marynarzy uczt wzgardzili, rozumujc, e rekiny znane s z ludzi jedzenia, tym gustem je miso rekina byoby kanibalizmem per procura. Pan Sykes spdzi owocne popoudnie, papier cierny robic ze skry wielkiej ryby. Pitek, 20 grudnia ~ Czy moe to by, e karakany coraz tustsze rosn, karmic si na mnie, gdy pi? Dzi rano jeden obudzi mi, idc mi przez twarz i usiujc si z mej dziurki od nosa poywia. Prawd pisz mia sze cali! Optao mi nage pragnienie zabicia ohydnika wielkiego, ale w mej lilipuciej, mrocznej kabinie mia przewag. Poskaryem si Finbarowi, ktry na to mi usilnie namawia, bym zapaci dolara za specjalnie szkolonego szczura na karakany. Poczem bez wtpienia bdzie chcia kota na szczury mi przeda dla zapanowania nad szczurem na karakany, poczem trzeba mi bdzie psa na koty i kto wie, gdzie si to wszystko zakoczy?

Niedziela, 22 grudnia ~

Upa, ar, roztapiam si, swdz i w bdzlach cay jestem. Dzi rankiem lament upadych aniow mi obudzi. Nasuchiwaem w mej trumnie, gdy chwile w minuty przechodziy, i zastanawiaem si, c to za nowe diabelstwo we mnie mj Robak wyczynia, aem dosysza z gry dobiegajcy okrzyk: Dmucha! Odsoniem bulaj, wszelako godzina nazbyt mroczna bya dla wyranego widzenia, wic mimo saboci, zaparem si i po schodni si wspiem. Tam, sir, tam! Rafael mi przytrzyma, w pasie jedn rk chwytajc, gdy wskazywa drug. Schwyciem mocno porcz, bo nogi mam teraz niepomiernie chwiejne. Chopak nadal wskazywa rk. Tam! Prawda, sir, e s cudne? W nocnym wietle pian dostrzegem, ledwie trzydzieci stp od dziobu przy sterburcie. Stado szeciu! krzykn Autua z gry. Usyszaem, jak walenie oddech bior, a potem poczuem, jak na nas deszcz spada kropelek piany! Zgodziem si z chopcem, e to doprawdy podniosy widok. Jeden z nich unis si nad fale, opad w d i pod wod si zanurzy. Sylwetki ich petw ogonowych rysoway si na tle lekko porowiaego wschodu. Tym bardziej szkoda jest, mwi, e wielorybnikiem nie pyniemy zauway Newfie. Tylko w tym jednym wielkim ze sto beczek olbrotu by musi! Pocock warkn: O, nie! Pywaem niegdy na wielorybniku, kapitan najpiekielniejszym by z brutali, jakiego kto widzia. Po owych trzech latach Wieszczka zda si wiosow dk na niedzielne ekskursje! Na powrt w mej trumnie jestem, odpoczywam. Przepywamy przez wielk wylgarni humbakw. Okrzyk Dmucha! tak czsto si rozlega, e nikt ju nie trudzi si oglda. Usta mi pierzchn i pkaj. Monotonia ma barw bkitu. Wigilia Narodzenia Paskiego ~ Najsilniejsza z wichur, wzburzone morze i mocne statku koysania. Palec tak mam

spuchnity, e Henry przymuszony by mi lubn obrczk rozci, aby nie zaczopowaa krenia i nie daa puchliny wodnej zacztkw. Strata owego symbolu zwizku mego z Tild melankoli mi przepenia ponad miar. Henry wymyla mi, em gupi muflon, i upiera si, e ona me zdrowie stawiaaby wyej dwch tygodni bez kka z metalu. Obrczka jest na bezpiecznym przechowaniu u doktora, bo zna on hiszpaskiego zotnika w Honolulu, co j za rozsdn cen zreperuje. Dzie Narodzenia Paskiego ~ Po wczorajszej wichurze wielkie fale si ostay. O wicie wyglday jak grskie acuchy o zotych szczytach, gdy promienie soca z ukosa paday nisko pod chmurami barwy burgunda. Zebra musiaem ca si, by doj do mesy, gdzie pan Sykes i pan Green przyjli byli inwitacj od Henryego i ode mnie do spoycia naszego prywatnego boonarodzeniowego posiku. Finbar poda nam jado mniej szkodliwe, nili ma w zwyczaju lobscouse (solon woowin, kapust, bulwy yamu i cebul), byem zatem w stanie do odka przyj z tego wikszo i nawet utrzyma. Ciasto liwkowe liwki adnej nigdy nie ujrzao. Kpt. Molyneux sowo do pana Greena posa, by podwojono racje grogu dla marynarzy, wic do poobiedniej wachty marynarze byli ju spici. Saturnalia w penej krasie. Kwart sabego piwa w niefortunnego wlano koczkodana, ktry najwiksz na caej spojonej maskaradzie siurpryz sprawi, skaczc za burt. Wrciem do kabiny Henryego i wsplnie drugi rozdzia Mateusza czytalimy. Kolacja na gowie postawia mj system trawienny i uczynia koniecznym czste odwiedzanie kingstona[34]. Przy mojej ostatniej wizycie na zewntrz Rafael czeka. Przeprosiem, e czeka by przymuszonym, ale chopak odpar, e nie, e sam wykoncypowa to spotkanie. Wyzna, e co mocno go trapi i pytanie mi zada: Bg wpuszcza nas do nieba, jeli czowiek auje, prawda?... niewane, co kto czyni, Bg nie zsya czowieka do... wie pan... tu ucze wykrztusi ...do pieka? Przyznaj, umys mj bardziej ku jelitom ni teologii si kierowa, tote rzuciem jeno lekko, e trudno, by Rafael przez niewiele lat swego ycia zdoa znaczn list grzechw miertelnych wykroi. Lecz gdy zakoysaa si latarnia sztormowa, ujrzaem, e twarz modziana wykrzywia rozpacz. aujc frywolnego braku powagi, zapewniem, e Wszechmogcy zaprawd jest nieskoczonym, e wicej bdzie w niebie radoci nad jednym grzesznikiem pokut czynicym, nili nad dziewidziesiciu dziewiciu sprawiedliwemi, ktrzy nie potrzebuj pokuty[35]. Czy Rafael potrzeb mia zwierzenia mi si, zapytaem, ju to jako przyjacielowi, ju to jako podobnie osieroconemu, czy wzgldnie obcej osobie? Powiedziaem, em zauway ju wczeniej, jak ostatnio przybitym si wydawa, i ubolewaem, jak zmieni si bardzo z owego rozradowanego chopca, co na pokad wszed w Sydney i tak pilno mu byo szeroki wiat zobaczy. Jednak nim odpowied uoy, atak rozlunienia kiszek zmusi mi do powrotu do kingstona. Gdym z niego wyszed, Rafaela ju nie byo. Nie bd tej sprawy dry. Chopak wie, gdzie mi szuka. Pniej ~

Siedem dzwonw pierwszej wachty wanie rozbrzmiao. Od Robaka mego gowa mi boli tak, jakby serce dzwonu walio w m czaszk. (Czy mrwki boli czasem gowa? Z rozkosz bym si w mrwk zmieni, aby tylko uwolni si od tych mk). Jak Henry i reszta spa mog przez t wrzaw rozpustn i bluniercze przypiewki nie wiem, lecz im caym sercem zazdroszcz. Wcignem nosem nieco na Robaka remedium, lecz uniesienia ju nie wywouje. Pomaga ledwie czu si w poowie normalnie. Potem si po pokadzie pokrciem, ale Gwiazd Dawida skryway gste chmury. Kilka trzewych okrzykw z gry (midzy nimi Autuy) i pan Green za sterem pozwolio mi pewno mie, e nie caa zaoga bya pijana jak bele. Puste flaszki toczyy si od prawej do lewej burty i na powrt z kadym przechyem. Potknem si o Rafaela bez przytomnoci wok kotwicznej windy zwinitego, do jeszcze gorszc zaciskajcego na pustym kubku. Jego naga, moda pier bya rdzawymi bryzgami pokryta. e chopak pocieszenie nalaz w trunku, miast w swym przyjacielu w Chrystusie, sprawio, i wasny duch mj bardziej przygas. Myli o poczuciu winy odpoczynek mc, panie Ewing? wyrzek dybuk u mego ramienia, a em upuci fajk. By to Boerhaave. Zapewniem Holendra, e lubo sumienie me cakiem nieturbowane, wtpi wszelako, by i jego takie byo. Boerhaave z umiechem przez burt splun. Gdyby znienacka ky mu i pazury wyrosy, zdziwiony bym nie by. Przerzuci sobie Rafaela przez rami, klepn picego ucznia po poladkach i somnambuliczne brzemi do luku na rufie zanis dla usunicia go z miejsca, gdzie mu si moga sta krzywda, tak przynajmniej wierz. Drugi dzie wit Narodzenia Paskiego ~ Wczorajszy zapis na wizienie wyrzutw sumienia skazuje mi przez reszt mych dni. Jake przewrotnie go czyta, jake ja byem nonszalancki! Chory jestem, gdy sowa te pisz. Rafael si powiesi. Powiesi, za pomoc ptli przez niszy nok rei przerzuconej na grotmaszcie. Wszed na swj szafot midzy kocem wasnej wachty a pierwszym dzwonem. Los postanowi, em to ja mia by midzy tymi, co go odkryj. Opieraem si o nadburcie, bo Robak przy wyganianiu go napady mdoci powoduje. W bkitnym pmroku usyszaem krzyk i ujrzaem, jak pan Roderick w stron nieba spoglda. Min mia skonfundowan; po niej niedowierzanie nastpio; na koniec smutek i al. Jego usta do jakiego sowa si uoyy, lecz adne nie pado. Wskaza na to, czego nazwa nie mg. Koysao si tam ciao, szary ksztat, o agle si ocierajcy. Haas zewszd wybuch, lecz kto do kogo krzycza, nie pomn. Rafael wisia nieruchomo, jak oowiany pion, gdy Wieszczka koysaa si w przd i ty, i na boki. Ten chopak miy, bez ycia jak jagni na haku w jatce! Autua wdrapa si na gr, lecz mg jedynie delikatnie ciao chopca opuci. Syszaem, jak Guernsey mamrocze:

 Nie powinnimy byli w pitek wypywa, pitek jest Jonasz. Umys mj pytanie pali: Czemu? Nikt o tym nie mwi, jednako Henry, ktry rwnie jak ja by przeraonym, powiedzia mi, e w sekrecie Zamas do zrozumienia mu da, i Boerhaave i jego gady plebejskie dopuszczali si na chopcu wystpkw sodomicznych wbrew naturze. Nie tylko w noc Narodzenia Paskiego, lecz kadej nocy przez wiele tygodni. Obowizkiem mym jest przeledzi t rzek ciemn do rda i wymierzy ajdakom sprawiedliwo, wszelako, Panie, sam ledwie si zdoam! Henry mwi, e nie mog si biczowa za kadym razem, gdy tylko niewinno dzikiego bestialstwa pada ofiar, lecz jake mam to zostawi? Rafael mia lat tyle, co Jackson. Tak frustracj czuj, e znie tego nie zdoam. Pitek, 27grudnia ~ Podczas gdy Henryego zawoano do jakiego wypadku, zawlokem si do kabiny kpt. Molyneux dla powiedzenia, co myl. Nie by rad z wizyty, lecz nie wyszedem, aem cae oskarenie postawi, a mianowicie, i kamraci Boerhaavego udrczyli Rafaela conocnym okruciestwem, a chopak, moliwoci nie widzc adnego oddechu czy ulgi, odebra sobie ycie. Na koniec kapitan zapyta: Oczywicie masz pan dowd zbrodni? List samobjcy? Podpisane zeznania? Kady czowiek na pokadzie wie, e prawd mwi odparem. Kapitan nie moe by nieczuy na brutalno Boerhaavego! Zadaem kwerendy w sprawie udziau pierwszego oficera w Rafaelowym samobjstwie. Moesz pan sobie da, czego pan chcesz, do woli, moci Kutazwisie! wykrzykn kpt. Molyneux. To ja decyduj, kto na Wieszczce pywa, kto dyscyplin utrzymuje, kto majtkw wiczy, nie aden gryzipir zas ny, nie jego pie ne brednie i na Krew Pask, adna kwerenda! Wyno si pan i niech ci szlag! Tako zrobiem i natychmiast wpadem na Boerhaavego. Zapytaem go, czy myli i mnie zamkn w swej kabinie z gadami plebejskimi i mie potem nadziej mojego powieszenia si przed zaraniem. Ky swoje pokaza i gosem od jadu i nienawici ociekajcym takie oto ostrzeenie mi rzuci: Trupem pan cuchniesz, Kutazwis, aden czowiek mj pana nie tknie, chyba e mu zapac. Umrzesz pan na swoje podgorczkowania. Notariusze Stanw Zjednoczonych, miaem jeszcze przytomno go ostrzec, nie znikaj tak wygodnie, jak chopcy okrtowi z kolonii wzici. Myl, e moliwo uduszenia mi rozwaa. Wszelako nazbyt jestem chory, by obawia si holenderskiego sodomity.

Zwtpienia oblegaj me sumienie, obarczone oskareniem o wspudzia w zbrodni. Czy to ja Rafaelowi daem przyzwolenie, by samobjstwo popeni? Gdybym tak przeczu by jego nieszczcie, kiedy ostatni raz ze mn rozmawia, poj zamys jego i odrzek: Nie, Rafaelu, Pan nie moe planowanemu samobjstwu darowa, bo skrucha prawdziw by nie moe, gdy ma miejsce, zanim wydarzy si zbrodnia chopak moe by jeszcze dycha. Henry upiera si, em nie mg wiedzie, lecz raz t jedyn sowa jego puste mi si zdaj. Och, czy ja posaem tego niewinnego biedaka do Pieka?

Sobota, 28 grudnia ~ Pokaz Laterna Magica w mej gowie ukazuje chopca, jak lin bierze, wchodzi na maszt, ptl wie, uspokaja si, szepcze co do Stwrcy, w prni si rzuca. Gdy lecia tak przez czarn ciemno, czyli spokj czu, czy przestrach? Trzask karku. Gdybym tylko wiedzia! Mono miaem pomc dziecku wydosta si ze statku, jego przeznaczenie odwrci, jak Channingowie niegdy odwrcili moje, lub pomc mu wyrozumie, e aden stan tyranii nie trwa wiecznie. Na Wieszczce podniesiony jest kady cal agla i szkuner miga niby strzyga (nie za moj przyczyn, lecz z powodu gnijcego adunku) i dziennie przepywa szerokoci ponad 3 stopnie. Straszliwiem chory teraz i skazany na m trumn. Jak mniemam, Boerhaave sdzi, e si przed nim skrywam. W bdzie jest, bo ch susznej zemsty, z jak na jego gow spa myl, jest jednym z nielicznych pomykw, ktre do tej pory nie zagasy jeszcze w tym straszliwym odrtwieniu. Henry zaklina, bym dziennik pisa dla dania zajcia mzgowi memu, wszelako piro coraz bardziej mi si opiera i coraz bardziej w rku ciy. Za trzy dni bdziem w Honolulu. Lojalny mj doktor poczciwie obiecuje, e bdzie mi na ld towarzyszy, nie poskpi wydatkw dla zdobycia silnego rodka na biegunk i pozostanie przy mym ku, a cakowicie wyzdrowiej, nawet jeeli Wieszczka bez nas przymuszona bdzie odpyn do Kalifornii. Bg niech ma w opiece tego najlepszego z ludzi. Dzi wicej ju pisa nie mog.

Niedziela, 29 grudnia ~

Chory jestem bardzo. Poniedziaek, 30 grudnia ~ Robak wraca. Jego worki z trucizn rozpky si. Drczy mi bl, odleyny i straszliwe pragnienie. Do Oahu zostay jeszcze wci dwa lub trzy dni na pnoc. A od mierci dzieli mi ledwie kilka godzin. Pi nie mog i nie pamitam ju, kiedy ostatnio jadem. Kazaem

Henryemu obieca, e dziennik ten dostarczy do Bedforda w Honolulu. Stamtd dotrze do mej osieroconej familii. Henry przysiga, e sam go im dostarcz na nogach wasnych, lecz nie mam ju nadziei. Szlachetny Henry uczyni, co w jego mocy, lecz mj parazyt nazbyt jest zoliwy i przymuszony jestem dusz zawierzy Stwrcy. Jackson, gdy na mczyzn wyroniesz, nie dozwl, by twa profesja oddalia ci od najbliszych. W czasie tych miesicy z dala od domu mylaem o Tobie i Twojej Matce z nieustann czuoci i jeliby tak si stao [...][36].

Niedziela, 12 stycznia ~ Pokusa, by zacz od zdradzieckiego koca, jest silna, lecz pamitnik ten wiernym chronologii wydarze pozostanie. W Nowy Rok ble przewalay si w mej gowie takimi grzmotami, em przyjmowa lekarstwo Goosea co godzin. Nie mogem utrzyma si na nogach na rozkoysanym statku, zatem w koi w mej trumnie leaem, wymiotujc do worka, cho trzewia me ju do cna byy wyprnione, i trzsc si w lodowatej, palcej gorczce. Mojej Choroby nie mona ju byo duej przed zaog skrywa i trumn wzito w kwarantann. Goose powiedzia kpt. Molyneux, e mj parazyt by zakany, sam si w ten sposb stajc wzorem odwagi bezinteresownej. (Wspudziau kpt. Molyneux i Boerhaavego w nastpnych wykroczeniach dowie nie mona ani te wykluczy. Boerhaave le mi yczy, lecz zmuszony jestem przyzna, e mao prawdopodobnym jest, aby bra udzia w opisanej niej zbrodni). Przypominam sobie, em wynurza si z mielizn gorczki. Goose by o cal ode mnie. Jego gos ciszy si do penego oddania szeptu: Kochany panie Ewing, paski Robak wanie dogorywa, wypuszczajc ostatnie trucizny krople! Musi pan wypi ten rodek na przeczyszczenie dla wydalenia jego zwapniaych resztek. Zanie pan po nim, wszelako gdy si zbudzi, Robak, ktry tak pana udrczy, bdzie ju poza pana organizmem! Kres cierpie ju blisko! Niech pan usta otworzy raz ostatni, bez turbacji, druhu kochany... tak, gorzkie i cuchnie paskudnie, to od mirry, ale poknijmy wawo, za Tild i Jacksona... Poczuem dotyk szka na wargach i rk Goosea gow mi podtrzymujc. Prbowaem mu podzikowa. Eliksir wod z zzy smakowa i migdaami. Goose gow mi unis i gadzi mi po jabku Adama, aem pyn przekn. Czas upywa, nie wiem jak dugi. Trzeszczenie mych koci i desek statku zlao si w jedno. Kto zapuka. wiato ciemnoci mej trumny zagodzio i doszed mi z korytarza gos Goosea. Tak, duo lepiej, panie Green! Najgorsze za nami. Wyznam, peen byem obaw, ale na twarz pana Ewinga kolor powraca i puls mu si wzmacnia. Ju za godzin? Wyborne wieci. Nie, nie, teraz pi. Bd pan askaw kapitanowi powiedzie, e bdziem dzi wieczr schodzi na ld gdyby mg sowo posa dla przygotowania kwatery, wiem, e te pana Ewinga uprzejmoci takiej nie zapomni.

Twarz Goosea znowu w me pole widzenia wpyna. Adamie? Insza pi zastukaa do drzwi. Goose przeklestwo wyrzek i odpyn. Nie mogem ju wicej gow rusza, lecz syszaem, jak si Autua domaga: Ja widzie pan Ewing! Goose kaza mu i precz, lecz upartego Indianina nie tak atwo byo zbi z pantayku. Nie! Pan Green mwi, on ju lepiej! Pan Ewing ycie mi ocali. On mj obowizek! Na to Goose tak Autui powiedzia: em znajdowa w Autui nosiciela mej choroby i otra, knujcego, jakby wykorzysta m sabo dla obrabowania mi nawet z guzikw u kamizelki. Bagaem Goosea, tak twierdzi, aby Trzyma tego Negra prze o ode mnie z dala!, dodajc, e auj, i ongi uratowaem mu jego ajdacki kark. To powiedziawszy, Goose drzwiami trzasn i zaryglowa drzwi do mej trumny. Czemu Goose tak ga? Czemu za adn cen nikogo do mnie nie dopuszcza? Odpowied uniosa rygiel w drzwiach matactwa i straszliwa prawda kopniakiem drzwi otwara. A mianowicie, e doktor trucicielem by, a ja jego ofiar. Od czasu poddania mi Kuracji, doktor zabija mi stopniowo swym lekarstwem. Robak mj? Fikcja, zaszczepiona przez si sugestii doktora! Goose doktorem? Nie, objazdowym oszustem-morderc! Walczyem, by si podnie, jednako diabelska mikstura, ktr mj inkub ostatnio mi napoi, tak zupenie i bez reszty osabia me czonki, em nie mg nawet lekko poruszy bodaj jedn koczyn. Prbowaem o pomoc krzycze, ale puca nie chciay powietrza nabiera. Syszaem kroki Autuy, jak oddala si, wchodzc po schodni, i modliem si do Boga, by go na powrt sprowadzi, lecz On mia przeciwne zamysy. Goose wdrapa si po linie na m koj. Oczy me zobaczy. Widzc w nich przestrach, zdj demon mask. Co pan mwisz, Ewing? Jake mam rozumie, kiedy pan si tak linisz i plujesz? Wydaem saby jk. Nieche zgadn, co mi pan powiedzie prbujesz, Och, Henry, bylimy przyjacimi, Henry, jake moesz mi to robi?. [Udawa mj konania szept chrapliwy]. Prawda, e co do joty zgadem? Goose odci klucz z mej szyi i mwi dalej, gdy moj skrzyni otwiera. Medycy tworz bractwo szczeglne, Adamie. Dla nas ludzie nie s istotami witymi, stworzonymi na obraz i podobiestwo Wszechmogcego, nie, ludzie to porcje misa; a jake, zaraonego i twardego jak podeszwa, lecz gotowego na roen i na ruszt. Naladowa gos mj diablo udatnie. Ale czemu ja, Henry? Czy nie jestemy przyjacimi?. C, Adamie, nawet przyjaciele skadaj si z misa. Banalnie to proste. Potrzebuj pienidzy, a w twej skrzyni jest podobno

zgoa fortunka, wic ci te zabiem. I gdzie tu tajemnica? Ale Henry, to niegodziwe!. C, Adamie, wiat jest niegodziwym. Maorys na Moriori eruje, Biali na swych krewnych o ciemniejszej skrze, pchy na myszach, koty na szczurach, Chrzecijanie na niewiernych, pierwsi oficerowie na chopcach okrtowych, mier eruje na ywych. Sabi to jado, silnym na sado. Goose zajrza mi w oczy, czy jeszcze wiadome, i w usta mi pocaowa. Twoja kolej jedzonym by, Adamie drogi. Nie bye mniej atwowierny nili kady z mych poprzednich patronw. Wieko mej skrzyni otwaro si. Goose przeliczy zawarto portfela, prychn, nalaz szmaragd od von Weissa i pod lup go zbada. Nie wywar na nim wraenia. Nikczemnik rozwiza pliki dokumentw do majtku Busbych si odnoszcych i zalakowan kopert rozdar w poszukiwaniu banknotw. Syszaem, jak przelicza me skromne zasoby. Opuka skrzyni, tajnych skrytek szukajc, lecz adnej nie nalaz, bo i adnej nie byo. Na koniec odci guziki od mej kamizelki. Goose zwrci si do mnie przez me delirium, jakby do wadliwego narzdzia mwi. Szczerze mwic, rozczarowanym. Znaem ju prostych robotnikw z wiksz sumk funtw na rachunku. Twe ukryte zapasy nawet kosztw arszeniku i opiatw nie pokryj. Gdyby pani Horrox nie bya dodaa sznura czarnych pere na wsparcie mej susznej sprawy, c, Goose[37], biedna gska, byby ugotowany! Czas nam si rozsta. Z ciebie za godzin trup bdzie, a ja, heje ho! Dla mnie czas w drog!

Nastpne, co przytomnie pamitam, to topienie si w morskiej wodzie tak wietlistej, e a oczy bolay. Czyby Boerhaave nalaz me ciao i za burt cisn dla zapewnienia milczenia mego, a nadto uniknicia nucych procedur z amerykaskim konsulem? Umys mj wszelako wci dziaa i nadal mono mia w pewnym stopniu o mym losie decydowa. Przysta na utonicie czy usiowa pywa? Utonicie byo rozwizaniem daleko mniej kopotliwym, zatem myli ostatniej poszukaem i zdecydowaem si na Tild, machajc na poegnanie, gdy Belle-Hoxie z Silvaplana Wharf odpywaa tyle miesicy temu, a Jackson krzycza: Tatku! Niech mi tatko przywiezie ap kangura!. Myl o tym, e nigdy wicej ich nie ujrz, tak mi przybia, em postanowi pywa i nalazem si nagle nie w morzu, ale na pokadzie zwinity, targany wymiotami i trzsiony gorczk, blami, skurczami i uciskaniem. Autua trzyma mi (wmusi we mnie uprzednio cay kube sonej wody dla trucizny wypukania). Odbijao mi si raz za raz i wymiotowaem. Boerhaave przepchn si przez tum gapicych si dokerw i marynarzy, warczc: Mwiem ci ju, czarnuchu, e ten Jankes obchodzi ci nie powinien! I skoro bezporedni rozkaz to dla ci za mao... Cho soce niemal mi olepiao, ujrzaem, jak pierwszy oficer brutalnie Autu w ebra

kopie i do drugiego kopniaka si skada. Autua zapa jedn rk gole zrzdliwego Holendra w mocnym ucisku, jednoczenie gow m delikatnie na deski pokadu opuszczajc, i powsta caym swym wzrostem, podnoszc nog napastnika ze sob, tym samym pozbawiajc Boerhaavego ekwilibrum. Holender na eb pad, ryczc jak lew. Autua teraz drug stop chwyci i cisn pierwszego oficera naszego przez nadburcie, jak worek rzepy. Czy zaoga nazbyt baa si, nazbyt zdumion bya, czyli te rozradowan zbyt, by stawia jakikolwiek bd opr tego nie dowiem si ju nigdy, ale Autua znis mi w d po trapie na nabrzee, nieturbowany. Rozum zna mi da, e Boerhaave w Niebie by nie moe, ani te Autua w Piekle, musim by zatem w Honolulu. Od portu gwn arteri przeszlimy, pen zgieku jzykw niezliczonych, kolorw skry, religii mnogich i zapachw. Wzrok mj pad na Chiczyka, co pod rzebionym smokiem odpoczywa. Dwie kobiety, ktrych barwiczki i tiurniury na najstarszy z zawodw wiata wskazyway, spojrzay na mnie i zrobiy znak krzya. Powiedzie im prbowaem, em jeszcze nie martwy, ale ju ich nie byo. Serce Autuy bio u mego boku, odwagi mi dodajc. Po trzykro pyta obcych: Gdzie lekarza, przyjacielu? Po trzykro go lekcewaono (jeden odrzek: Nie ma lekarstw dla mierdzcych czarnuchw!), nim stary handlarz ryb burkliwie drog do lazaretu wskaza. Na czas jaki straciem przytomno, aem sowo Klinika usysza. Ledwie w to powietrze cuchnce, cikie od fetoru nieczystoci wstpiem, zwymiotowaem na powrt, mimo e odek mj prny by jak cinita w kt rkawiczka. Bzyczenie plujek wkoo si unosio, a wariat wrzeszcza o Jezusie, co pywa po Morzu Sargassowym. Autua wymamrota co do siebie we wasnej mowie. Cierpliwy, pan Ewing, tu mier cuchnie, pan do Sistr bior. Jak siostry Autuy mogy zabka si tak daleko od Chathamw, zagadk byo, ktr anim prbowa rozwiza, tylkom zawierzy si jego opiece. On za t kostnic opuci i niedugo ju tawerny, domy mieszkalne i skady coraz rzadsze si stay, a ustpiy plantacjom cukru. Wiedziaem, em powinien Autu zapyta o Goosea lub go przed nim ostrzec, wszelako nie miaem mocy najmniejszej, by mwi. Sen, w ktrym nudnoci czuem, to morzy mi, to popuszcza ucisk. Wyonio si nagle wzgrze, a jego nazwa koataa si gdzie w osadach pamici: Diamentowa Gowa. Prowadzia na droga z kamieni, wykrotw i kurzu zoona, okolona z obu stron uparcie w ziemi wczepiajc si rolinnoci. Autua raz tylko marsz przerwa dla nabrania w rce chodnej wody ze strumienia i do warg mi podania, a dotarlimy w kocu do Misji katolickiej, za ostatnimi polami. Zakonnica mylaa przegoni nas miot i gonem sio, jednako Autua nakaza jej, hiszpaskim rwnie amanym, jak jego angielski, schronienia udzieli Biaemu, ktrego mia w swej pieczy. Na koniec przybya jedna z sistr, co wyranie Autu znaa i przekonaa insze, e w dzikus misj sw wykonywa nie z nieszczerych intencji, lecz z miosierdzia.

Na dzie trzeci juem mg siada, je samodzielnie, dzikowa mym anioom strom i Autui, ostatniemu wolnemu Moriori na tym wiecie, za me zbawienie. Autua obstaje, e gdybym nie by zapobieg wyrzuceniu go za burt jako pasaera, co nie opaci biletu, on

by teraz mnie ocali nie mg, wic niejako to nie Autua zachowa mi przy yciu, a ja sam siebie. W kadej razie siostra zakonna adna nigdy nie opiekowaa si mn tak czule, jak Autua domi stwardniaymi od lin zajmowa si kad m potrzeb przez te dziesi ostatnich dni. Siostra Weronika (od Mioty) artem mwi, e przyjaciel mj winien by namaszczony i mianowany zarzdc szpitala. Nie wspominajc ani Henryego Goosea (czy te truciciela, ktry takie imi przyj), ani te kpieli w morskiej wodzie, jak Autua zafundowa Boerhaavemu, kpt. Molyneux me ruchomoci przez agenta Bedforda przesa, bez wtpienia na wzgldzie majc gwnie szkody, jakie mj te jego przyszoci jako handlowca dziaajcego z bazy w San Francisco mgby wyrzdzi. Drugi wzgld, jakim si Molyneux kierowa, to pragnienie odcicia swej reputacji od mordercy, znanego jako Arszenikowy Goose, powszechn ju niesaw okrytego. Piekielnika ani jeszcze zatrzymali Konstable Portowi, ani, jak mniemam, dzie taki kiedy nastpi. W tym rojnym ulu bezprawia, jakim jest Honolulu, dokd statki wszelkich bander i narodw co dzie przypywaj i skd odpywaj, czowiek moe swe nazwisko i dzieje zmieni midzy daniem gwnym a legumin. Wyczerpany jestem i musz odpocz. Dzi moje trzydzieste czwarte urodziny. Pozostaj wdziczny Bogu za wszelkie Jego aski. Poniedziaek, 13 stycznia ~ Przyjemnie jest popoudniem na dziedzicu siedzie pod drzewem kukui. Aurowe cienie, plumeria i koralowy hibiscus niedawne ze wspomnienia agodz. Siostrzyczki pracuj przy swych zajciach. Siostra Martynika warzyw doglda, koty odgrywaj swe kocie tragedie i komedie. Zawieram znajomoci rd miejscowej ptasiej fauny. Palila ebek ma i ogonek z polerowanego zota, kohekohe to przystojna hawajka cynobrowa z grzebieniem na gowie. Za cian przytuek jest dla znajd, tako przez siostry administrowany. Sysz, jak dziatwa piewa na lekcjach (zupenie jak moi koledzy z klasy i ja piewalimy kiedy, nim filantropia pastwa Channingw przyszo m zmienia). Gdy czas nauki koca dobiega, dzieci bawi si rd czarownego rozgwaru. Czasem, co mielsze z nich na gniew si narazi zakonnic, wspinajc si na mur i odbywajc grand tour nad ogrodami hospicjum, po rozoystych gaziach kukui. Jeli droga wolna, pionierzy rk machaj ku kolegom mniej miaym, by doczyli do nich w tej ludzkiej ptaszarni i twarze biae, twarze brzowe, twarze kanakw, twarze Chiczykw, twarze Mulatw pojawiaj si w drzewnym wiecie nad ziemi. Niektre w wieku s Rafaela i gdy go wspominam, wyrzutw sumienia do garda mi podchodzi, ale sieroty miej si do mnie, mapuj jak mapy, jzyk pokazuj albo prbuj orzeszki kukui zrzuci w usta chrapicych rekonwalescentw i nie daj mi w markotnoci pogra si nazbyt dugo. ebrz u mnie o centa czy dwa. Rzucam w gr monet, ktr zrczne palce bez ochyby w powietrzu chwytaj. Niedawne me przygody nielichego filozofa ze mnie zrobiy, osobliwiej noc, gdy nie sysz niczego, prcz strumienia, co gazy obraca w kamyki przez niepieszn wieczno. Tako

pyn moje myli. Naukowcy w historii rozrniaj ruchy i na podstawie tych ruchw zasady formuuj, jakie rzdz cywilizacji powstaniem i upadkiem. Moje przekonania jednak w przeciwn stron biegn. Mianowicie: historia adnych regu nie dopuszcza, a jedynie skutki. C doprowadza do skutkw? Ze czyny i czyny szlachetne. C doprowadza do czynw? Przekonania. Przekonania zarwno nagrod s, jak i polem bitwy w gbi umysu, jak i w jego zwierciadle: w wiecie. Jeli wierzym, e ludzko drabin jest plemion, aren star, wyzysku i bestialstwa, to ludzko taka z ca pewnoci jest wtenczas powoana do istnienia, a historia Horroksw, Boerhaavew i Goosew zwyciy. Wam i mnie, zamonym, uprzywilejowanym, do ktrych los si umiecha, nie bdzie dziao si tak le w tym wiecie, pod warunkiem e fortuna bdzie nam nadal sprzyja. I c z tego, e sumienie gryzie? Po c podwaa dominacj rasy naszej, okrtw naszych wojennych, naszej schedy i naszego dziedzictwa? Po c walczy z naturalnym (och, pokrtne sowo) rzeczy porzdkiem? Po c? Z takiego powodu: pewnego piknego dnia wiat z samych drapiecw zoony pore sam siebie. Tak, diabe pochwyci, co najbardziej z tyu, i pocignie tak, e to, co z przodka byo samego, bdzie tym, co najdalej w tyle. W pojedynczym czowieku samolubno szpeci dusz; dla rodzaju ludzkiego samolubno jest zagad. Czy to wanie ow entropi jest, zapisan w naszej naturze? Jeli wierzym, e ludzko wznie si moe ponad kie i pazur, jeli wierzym, e rnorodne rasy i religie mog w tym wiecie wspistnie tak spokojnie, jak sieroty siedz razem na drzewie kukui, jeli wierzym, e przywdcy musz by sprawiedliwi, e na przemoc naoy trzeba kaganiec, z wadzy si rozliczy, a bogactwa Ziemi i jej Oceanw sprawiedliwie rozdzieli, taki wiat nadejdzie. Nic mi tu nie zwodzi. Najtrudniejszy to ze wiatw do urzeczywistnienia. Nieprosty postp, jaki pokolenia wypracoway, zaprzepaci moe jedno pocignicie pirem krtkowzrocznego prezydenta czy cios szabl prnego generaa. ycie powicone ksztatowaniu wiata, jaki chc, by Jackson odziedziczy, a nie, jaki boj si, e odziedziczy taka Idea ycia zdaje mi si godn. Po powrocie do San Francisco oddam si sprawie Abolicjonistw, bo ycie zawdziczam niewolnikowi, co sam wyzwoli si z niewolnictwa oraz poniewa od czego zacz musz. Ju sysz tecia ripost: Oho, wybornie, sentymenta Wigw, Adamie. Wszelako mnie o sprawiedliwoci nie praw! Jed do Tennessee na ole i przekonaj wieniakw, e s ledwie malowanymi na biao Negrami, a ich Murzyni to Biali malowani na czarno! Py do Starego wiata, mw im, e prawa niewolnikw ich Imperium tak niezbywalnymi s, jak prawa belgijskiej Krlowej! Och, ochrypniesz, zbiedniejesz i posiwiejesz na wiecach! Bd na ciebie pluli, strzelali do ciebie, linczowali, urabiali medalami, wiejskie prostaczki bd tob gardzi. Ukrzyuj ci! Adamie, marzycielu naiwny. Ten, kto do walki chce stan z wielogowym smokiem ludzkiej natury, okupi musi zmagania okrutnym blem, a jego rodzina razem z nim paci jest przymuszon! I dopiero, gdy wydasz miertelne tchnienie, pojmiesz, e ywot twj wicej nie znaczy nili jedna kropla w nieskoczonym oceanie!.

Lecz czyme jest kady ocean, jeli nie morzem kropel? Podzikowania Manuelowi Berri, Jocacie Brownlee, Amber Burlinson, Angeles Marin Calbello, Henryemu Jeffreysowi, Late Junction, Rodneyowi Kingowi, Davidowi Koernerowi, Sabine Lacaze, Jenny Mitchell, Jan Montefiore, Scottowi Moyersowi, Davidowi De Neef, Hazel Orme, Johnowi Pearceowi, Jonathanowi Peggowi, Steveowi Powellowi, Elizabeth Pynter, Mikeowi Shawowi, Douglasowi Stewartowi, Marnix Verplancke, Carole Welch. Materiay do rozdziaw Ewinga i Zachariasza zostay zebrane dziki pomocy stypendium Society of Authors. Wyczerpujca praca Michaela Kinga na temat Moriori, A Land Apart, jest rdem prawdziwych opowieci o historii Chathamw. Inspiracj do pewnych scen z listw Roberta Frobishera byo dzieo Erica Fenbyego Delius: As I Knew Him. Vyvyan Ayrs cytuje Nietzschego bardziej swobodnie, niby si chcia do tego przyzna, a wiersz czytany przez Hester van Zandt Margo Roker to Brahma Emersona.

Przypisy [1] Zob. Herman Melville, Encantadas czyli wyspy zaczarowane, w: Weranda i inne prawdziwe opowieci, prze. K. Korwin-Mikke, Wydawnictwo Literackie, Krakw 1980.[2] k 8, 24, Biblia w przekadzie ks. Jakuba Wujka.[3] Ksiga Psalmw, ibid.[4] Psalm 80, 7, ibid.[5] Ojciec mj nigdy mi o dendroglifach nie wspomnia i dowiedziaem si o nich jedynie w sposb w Introdukcji opisany. Teraz, gdy rasa Moriori z wyspy Chatham krawd przekroczya ju zagady, mniemam, e zdrada ich ju nie dotyka. J.E.[6] Grulica wzw chonnych (przyp. tum.).[7] Aluzja do Poloniusza podsuchujcego za arrasem w Hamlecie Szekspira (przyp. tum.).[8] Caius College jeden z collegew uniwersytetu w Cambridge (przyp. tum.).[9] Walt Whitman, Podr do Indii, tum. S. Vincenz, dba traw w Poezjach Wybranych, PIW 1966.[10] BYPD Buenas Yerbas Police Department Policja Buenas Yerbas (przyp. tum.).[11] Elektrownia jdrowa w Pensylwanii (przyp. tum.).[12] Volkswageny garbusy to po angielsku Beetles, co wymawia si tak samo jak Beatles (przyp. tum.).[13] E. Gibbon, Zmierzch cesarstwa rzymskiego, prze. S. Kryski, PIW, Warszawa 1975.[14] Hull miasto na pnocy Anglii, brzmi podobnie do hell pieko (przyp. tum.).[15] Gmach londyskiego sdu (przyp. tum.).[16] Obwodnica Londynu (przyp. tum.).[17] Dr John Dee (15271608) brytyjski matematyk, zajmujcy si rwnie filozofi naturaln, okultyzmem i alchemi, przeladowany z powodu oskare o konszachty z diabem. Peter Hawley Harvey Crippen (18621910) Amerykanin mieszkajcy w Londynie, ktry zamordowa sw on, a jej zwoki ukry pod podog wasnego domu (przyp. tum.).[18] Hellen Keller (18801968) amerykaska pisarka, pedagog i dziaaczka spoeczna. Od wczesnego dziecistwa niesyszca i niewidoma. Dorose ycie powicia dziaalnoci na rzecz osb niepenosprawnych (przyp. tum.).[19] Inaczej autostrada A1 najdusza droga w Wielkiej Brytanii, czca Londyn z Edynburgiem (przyp. tum.).[20] Mapia apka opowiadanie-horror W.W. Jacobsa, o talizmanie, ktry mia moc wskrzeszania umarych. Gdy na prob rozpaczajcej matki mapia apka przywraca do ycia syna, ktry zgin w wypadku w fabryce, wskrzeszony syn puka do drzwi koszmarnie

poharatany i zmiadony, jak w chwili mierci (przyp. tum.).[21] Pamitne zdanie z filmu Soylent Green z 1973 r. w finale ludzie odkrywaj straszliw prawd o pochodzeniu ywnoci, ktr s karmieni (przyp. tum.).[22] Autobiograficzna powie Briana Keenana, ktry w 1986 roku zosta porwany w Bejrucie przez islamskich fundamentalistw i przez prawie 5 lat pozostawa w ich niewoli (przyp. tum.).[23] Wedug autora, nazwa ta oznacza New East Asian Sphere Of Co-Prosperity, czyli Now Wschodnioazjatyck Sfer Wspdobrobytu. Podobna nazwa, Great East Asian Co-Prosperity Sphere wystpuje take w powieci Mitchella number9dream (przyp. tum.).[24] Upward po angielsku w gr (przyp. tum).[25] Most u ujcia rzeki Humber do Morza Pnocnego, niedaleko Hull, jest jednym z najduszych mostw wiszcych wiata ma ponad dwa kilometry dugoci (przyp. tum.).[26] Christmas cracker popularna w Anglii zabawka rulonik papieru, w ktrym ukryte s: papierowa korona, ktr pniej kady zakada na gow podczas witecznego obiadu, karteczka z motto lub artem i czsto jaki drobny prezent. Dziki umieszczonej wewntrz specjalnej tekturowej konstrukcji, delikatnie nasczonej substancj wybuchow, gdy pocignie si za oba koce rulonika, sycha cichy wystrza (przyp. tum).[27] Opowiadanie Washingtona Irvinga, ktrego tytuowy bohater zasypia w lesie i budzi si dopiero po dwudziestu latach, w zmienionej rzeczywistoci (przyp. tum.).[28] Wild Mountain Thyme tradycyjna piosenka szkocka (przyp. tum.).[29] Ralf Waldo Emerson, Brahma, przekad Stanisawa Baraczaka.[30] Jeden z collegew Uniwersytetu w Oxfordzie (przyp. tum.).[31] Doomesday Book ksiga spisu ludnoci zarzdzonego przez Wilhelma Zdobywc w 1085 r. w podbitej przez niego Anglii (przyp. tum.).[32] Francis Kilvert (18401879) angielski pastor epoki wiktoriaskiej, autor pamitnikw, w ktrych ze swad opisywa uroki ycia na angielskiej prowincji (przyp. tum.).[33] Krlewski Szyling (Kings Shilling) moneta dawana rekrutom w dawnych czasach, jako dowd zacignicia si do armii brytyjskiej i symbol gotowoci na mier w walce (przyp. tum.).[34] Pokadowa toaleta na aglowcu (przyp. tum.).[35] k 15, 7, Biblia w przekadzie ks. Jakuba Wujka.[36] Tu pismo ojca w spazmatyczno wpada i jest nieczytelne. J.E.[37] Goose po polsku g (przyp. tum.).