Medicinski fakultet Unverziteta u Kragujevcu

INTERNA MEDICINA

ANAFILAKTIKI OK

Asistent: Dr. Milan Labudovid

Student: Marica Novosel 2002192

UVOD:

Anafilaktiki ok predstavlja teku i za ivot ugroavajuu generalizovanu reakiju preosjetljivosti. Naziv anafilaksa znai protiv zatite i prvi put se upotrebljava u spisima francuskih fiziologa Partiera i Richetla 1901 god. Sistemska anafilaksa prestavlja normovolemijski vazogeni ok sa cirkulacijskim kolapsom nastao zbog masivnog oslobaanja medijatora iz mast elija i bazofilnih leukocita u vie organa i sistema u isto vrijeme. Mehanizam nastanaka anafilaksije moe biti alergijske i nealergijske prirode, ali bez obzira na prirodu nastanka djelovanje i uestvovanje medijatora je indentino. Medijatori dovode do: vazodilatacije i poveane permeabilnosti krvnih sudova (to prouzrokuje nastanak edema, hipovolemije, hipertenzije), kontrakcije glatke miine muskulature (to dovodi do nastanka bronhospazma, hiperperistaltike, povraanja), poveanja sekrecije mukusa u disajnim organima i poremeaja u sranom radu.

ETIOPATOGENEZA: to se tie etiolokih faktora koji dovode do anafilaktike reakcije, oni su mnogobrojni. Kod 35% pacijenata, do reakcije dolazi nakon ingestije odreene hrane, 15% nakon uboda insekta, a 14% nakon uzimanja lijekova. Uticaj atopijske konstitucije je veoma vaan kod alergije na hranu, ali ne i kod alergije na ujede insekata i unos ljekova.

IgE POSREDOVANE REAKCIJE: 1. antibiotici i drugi lekovi; 2. strani proteini ( vakcine, konjski serum); 3. hrana i aditivi hrane; 4. alergijski ekstrati; 5. ujedi insekata 6. latex-gumeni produkti

KOMPLEMENTOM POSREDOVANE REAKCIJE: 1. humana plazma i krvni produkti; 2. dijalizne membrane; DIREKTNA AKTIVACIJA OSLOBAANJA MEDIJATORA MAST ELIJA: 1. opijati; 2. radiokontrastni medijumi 3. depolarizatori miine ploe; 4. vankomicin, aminogikozidi

MODULATORI METABOLIZMA ARAHIDONSKE KISELINE ( ASPIRIN, NSAIL)

IDIOIPATSKA REKURENTNA ANAFILAKSA: 1. napor 2. holinergika urtikarija sa anafilaksom 3. hormonski srodne reakcije 4. sulfiti 5. hemoterapeutski agensi

Osnovni mehanizmi koji dovode do oslobaanja medijatora iz mast -delija su: Alergijska anaflaksija posredovana Imunoglobulinima E klase Alergijska anafilaksija bez ueda IgE Nealergijska anafilaksija

Alergijska anaflaksija posredovana Imunoglobulinima E klase se odvija u tri faze: Ag se vezuje za At (iz klase IgE), koje je na povrini mast-delije ili bazofila, to aktivira target deliju (mast deliju) aktivisana mast-delija ili bazofil oslobaaju razliite medijatore oslobaanje medijatora dovodi do ispoljavanja klinike slike anafilakse. Uzronici anafilakse posredovane IgE At, su serumski protenini, ujedi insekata, enzimi, vakcine, hormoni, hrana (jaja, mlijeko, koljke, folna kisjelina), ljekovi i hapteni (antibiotici penicilin, cefalosporini, tetraiklini, aminoglikozidi, amfotericin).

Alergijska anafilaksija bez uea Imunoglobulina E se odvija takoe u 3 faze: agregacija imunih kompleksa i aktivacija kaskade komplementa direktno oslobaanje medijatora anafilakse pojaano stvaranje leukotrijena u toku metabolizma arahidonske kisjeline

Ovaj mehanizam nastanka anafilaktike reakcije izazivaju humani proteini, dijalizne membrane, penicilin, insulin, jodna kontrastna sredstva.

Nealergijska anafilaksija je prouzrokovana neumonolokom degranulacijom mastocita i bazofila. Izazivaju je najede hipertoni rastvori (jodna kontrastna sredstva), opijati, dekstran, fiziki napor ili jo uvijek nepoznati mehanizmi kada se govori o idiopatskoj anafilaksiji.

Takoe jedan od mogudih uzronika anafilaksije je zamor, i tada se reakcija oznaava kao zamorom prouzrokovana anafilaksija. Ponekad zamor djeluje kao samostalan inilac, a ponekad moe biti udruen sa uzimanjem neke hrane ili lijeka. Hladnodom izazvana sistemska anafilaksija se javlja kada se vede povrine tijela ili cijelo tijelo naglo izlae hladnodi. Neki oblici ove anafilaksije mogu biti posredovani i antitjelima iz klase imunoglobulina E. Mehanizam idiopatske anafilakse, kao i njen uzronik su nepoznati. Po stojanje autoimunskog poremedaja je jedan od mogudih mehanizama idiopatske sistemske anafilaksije.

Medijatori osloboeni iz mast-delija mogu biti stvoreni pre imunske reakcije i nazivaju se preformisani medijatori. Ukoliko se stvaraju u momentu kada pone da se odvija alergijska reakcija nazivaju se novostvoreni medijatori. Preformisani medijatori anafilaksije su: histamin eozinofilni hemotaksijski faktor neutrofilni hemotaksijiski faktor serotoni...

Novostvoreni medjatori su: prostanglandini tromboksani leukotrijeni faktor aktivacije trombocita...

Postoje i medijatori koji se vrsto vezuju za matriks granule, a to su: heparin himotripsin.

KLINIKA SLIKA:

Klinike manifestacije sistemske anafilaksije se mogu ispoljiti posle nekoliko sekundi ili minuta od izlaganja alergenu, a najede nakon 20 - 30 min. Ukoliko se reakcija anafilaksije ispolji posle nekoliko sati (najkasnije do 24h),, govori se o odloenoj anafilaksi. Bez obzira koji patogenetski mehanizam je zastupljen, klinika slika je jedinstvena. Simptomi i znaci bolesti su posledica djelovanja medijatora na respiratorni, kardiovaskularni, gastrointestinalni sistem i kou.

RESPIRATORNI SISTEM: Histamin (medijator koji najede stvara anafilaskiju) povedava vaskularnu prospustljivost, to stvara edem laringsa i donjih disajnih puteva, konstrikciju glatke miidne muskulature, povedanu mukusnu sekreciju i opstrukciju donjih disajnih puteva. Kijanje, svrab nepca, otok nosne sluznice, suzenje oiju i promuklost mogu biti uvod u edem larinkas i asmatini napad. KARDIOVASKULARNI SISTEM: Povedanje vaskularne propustljivosti, vazodilatacija smanjuju volumen krvi u cirkulaciji i progresivno sniavaju krvni pritisak to vodi u ok. Mogude su aritmije i infarkt miokarda. GASTROINTESTINALNI TRAKT: Kontrakcija glatke muskulature GIT-a, dovodi do nastanka disfagije, munine, povradanja i dijareje. esti su bolovi u trbuhu. UROGENITALNI TRAKT: Stimulacija glatke muskulature mokradne beike i uterusa dovodi do inkontinencije i greva uterusa. KOA: Djelovanjem medijatora na kou nastaju crvenilo, hiperemija, svrab, generalizovana urtikarija i angioedem.

Sistemska anafilaksa prema intezitetu klinike slike kalsifikuje se na: Lak oblik - poinje osjedajem topline tijela, oteanim disanjem na nos, kijanjem, ponekad otokom jezika i onih kapaka, svrabom koe i pojedninanim utrikarijskim promjenama. Srednje teak oblik - poinje simptomima lakog oblika na koji se nadovezuje bronhospazam, ponekad edem laringsa, generalizovana urtikarija, povradanje i dijarea, Teak oblik - nastaje naglo sa svim simptomima iz prethodna 2 oblika sa progresivnim pogoranjem. U najteim oblicima anafilakse moe se javiti i koma.

DIJAGNOZA i DIFERENCIJALNA DIJAGNOZA:

Dijagnoza se postavlja na osnivu klinike slike. Diferencijalno se mogu kod tekih oblika uzeti u obzir: Histerina reakcija Vazovagalna reakcija Sinkopa Hipohglikemija izazvana predoziranjem insulinom Infarkt miokarda

Kod lakih i srednje tekih oblika, diferencijalno se mogu uzeti u obzir: Generalizovana urtikarija Angioedem Mastocitoza Karinoidni sindrom Kontaktni dermatitis.

LIJEENJE: Najvanije je zapoeti lijeenje to ranije. Cilj lijeenje je: Ublaiti efekte osloboenih medijatora Odravati vitalne funkcije i Prevencija naknadnog oslobaanja medijatora.

Kod prestanka rada srca i disanja, treba to prije uspostaviti te 2 funkcije. Od lijekova odmah upotrebiti EPINEPHRINE u vodenom rastvotu 1:1000 u dozi koja zavisi od teine klinike slike, ivotne starosti i pratedih oboljenja. Kod dispnee, vizinga i cijanoze dati KISEONIK preko maske, 5-10min.

Kod izraene dispnee i vizinga dati KSANTINSKE LIJEKOVE. VAZOPRESORNI LIJEKOVI NOREPINEPHRINE, DOPAMINE daju se u cilju odravanja stabilnog krvnog pritiska. U prvom asu lijeenja bolesnik mora primiti do 2 000 ml tenosti. Mogu se dati antihistaminici (blokatori H1 receptora prve generacije), koja ima sedirajudi efekat. Najedi se daje DIPHENHYDRAMINE. A od nesedirajudih antihistaminika se daju ASTEMIZOLE i TERFENADINE. Takoe se mogu dati i antihistaminici (blokatoti H2 receptora) RANITIDIN i CIMETIDIN. GLIKOKORTIKOIDNI lijekovi ne ispoljavaju svoje dejstvo odmah, zbog ega nisu ljekovi prvog reda hitnosti, ali ih treba odmah dati zbog prevencije kasnih manifestacija. Lijeenje idiopatske anafilakse: Bolesnici sa rijetkim pogoranjima bolesti (do 3 puta godinje) i lakim oblikom klinike slike, ne zahtjevaju preventivnu terapiju. eda pogoranja bolesti ( 5 8 puta godinje) sa lakim oblicima bolesti zahtjevaju lijeenje sa blokatorima H1 I H2 receptora. Ako nema terapijskog odgovora daje se KETOTIFEN. Teki oblici bolesti, zahtjevaju PREDNISONE i do 60 mg dnevno do povlaenja simptoma bolesti, sa smanjenjem doze na 20 mg, svaki drugi dan. Maligna idiopatska anafilaksa, zahtjeva PREDNISONE u dozi do 90 mg svaki drugi dan, ponekada i vie. Tada se uvodi i METHROTREKSATE.

ZAKLJUAK: Njavaniju ulogu ima prevencija, koja obuhvata izbjegavanje unosa i kontakta sa alergenima. Bolesnici sa alergijskom dijatezom treba da imaju uz sebe aderenalinske sirete sa autoinjektorom, tako da mogu i.m. ili s.c. ubrizgati sebi 300 mg Epinefrina. Ishod oboljenja zavisi od same teine klinike slike, blagovremene i adekvatno primjenjene terapije.