TEORA E HISTORIA DA EDUCACIN ESCOLAR

TEMA 1. O FENMENO EDUCATIVO

1.A ciencia ao longo da historia. O saber cientfico.

Un saber pode ser cientfico ou non. O saber abarca a tdolos seres vivos. O saber dos seres humanos aparece cando un cacho de natureza cae na conta de que existe natureza (o home reflexiona sobre a sa propia existencia). A realidade queda fracturada en materia (natureza) e conciencia (reflexin sobre a natureza). Tomar conciencia do mundo vaise traducir en hermenutica. A hermenutica abarca as interpretacins sobre a realidade do mundo (astronoma, sade, xeografa, mitos). Aparecen as manipulacins tcnicas sobre o mundo (construr, cazar) que lle permiten ao home sobrevivir, e que se transmiten de xeracin en xeracin. O saber a travs das ticas En Grecia, Platn distinguiu entre episteme, ciencia (coecemento exacto, saber construdo metodoloxicamente en oposicin s opinins individuais) e doxa, opinin. Aristteles define cinco modalidades do saber propio dos humanos: habilidade, cordura, ciencia, intuicin e sabedora. Para os gregos, episteme era un saber obxectivo, acerca de algo, que se opoa ao saber tcnico (saber fabricado), era un saber sistematizado, oposto ao saber histrico (acumulacin de datos). O episteme era un saber total, que pretenda coecer a esencia das cousas e non se contentaba con saberes parciais. O saber cientfico era un saber metafsico. Durante a Idade Media, distinguase entre scientia (coecemento a partir de principios indiscutibles, razn), e a sapientia (intuicin mental do inmediato, intelecto ou intelixencia). No Renacemento, o significado de ciencia asume o cambio. Aparece a scienza nuova, que se separa da episteme. Foi Galileo quen delimitou o novo significado de ciencia, que perdura ata hoxe. Dixo Galileo, o libro da natureza o obxecto propio da ciencia, e este libro s pode ser lido mediante a experiencia. A experiencia ser o fundamento e o lmite do ser humano. Cocense fenmenos das cousas, non as cousas (movemento, magnitude, opacidade). O novo concepto de ciencia conserva das caractersticas da episteme. A scienza nuova tamn un saber obxectivo e sistematizado, pero xa non ser un saber total, senn parcial, relativo a fenmenos.

Ten que ser un saber sometido a comprobacin, que pode ser experimental ou matemtico. Que entendemos hoxe por saber cientfico? Non existe unha unanimidade total sobre o que se entende por saber cientfico. Pode ser ciencia para uns, para outros un tipo de saber que co tempo pode ser ciencia. Anda as podemos atopar algunhas caractersticas peculiares do saber cientfico actual. O saber cientfico oponse simple intuicin subxectiva. A crtica serve para estudar o sentido comn e acadar o saber cientfico. Unha caracterstica do saber cientfico a sa provisionalidade, como afirmou Popper. Sempre queda a posibilidade para novas asimilacins mediante as cales se desbotan teoras vlidas ata o momento, e substitense por outras que explican mellor a realidade. Grazas a un mtodo cientfico, o saber cientfico sistematizado. No pasado, os cientficos usaban a deducin (do xeral ao particular), que foi substitudo pola inducin (do particular ao xeral) e o desenvolvemento das ciencias. Russel considera que s existe un mtodo cientfico, o mtodo experimental baseado na inducin, anda que recoece que existen problemas caractersticos deste mtodo (non se sabe cantas observacins se necesitan para afirmar algo). A inducin caracterstica da ciencia, e a deducin caracterstica da filosofa. Pasos dos mtodo cientfico 1-Detectar un problema 2-Formacin dunha hiptese que explique o problema, e relacionmola coa teora cientfica (consulta doutras fontes xa existentes). 3-Verificacin da hiptese. Nas ciencias fsicas verifcanse con obxectos que se comportan sempre da mesma forma, mentres que nas ciencias sociais hai excepcins. 4-Se se confirma a hiptese, xeralizamos os resultados. No planteamento experimental combnanse plantexamentos indutivos e dedutivos. Os indutivos aparecen na formulacin da hiptese, na xeralizacin das conclusins. Os dedutivos aparecen cando vamos teora existente, cando verificamos as hipteses. Na actual metodoloxa cientfica utilzase a inducin e a deducin. Non se pode calificar a ciencia como conxunto de coecementos verdadeiros porque non existe o saber cientfico definitivo.

A practicidade o conxunto de coecementos organizados obtidos de maneira rigorosa e que resolven con eficacia problemas reais. Cando falamos de practicidade, dicimos que vlida para resolver problemas na vida coti e para resolver problemas coa interpretacin da realidade.

2.As ciencias sociais.

Problemas metodolxicos das ciencias sociais Non existe dbida sobre a complexidade metodolxica das ciencias sociais. Estas posen un alcance parcial e limitado nas sas xeralizacins sobre eventos sociais. A xeralizacin indutiva utilizada nas ciencias fsico-naturais parte do principio de que os elementos estudados baixo as mesmas condicins comprtanse sempre do mesmo xeito. Pero esta afirmacin non resulta vlida igualmente se falamos de fenmenos humanos, porque o investigador en ciencias sociais atpase ante feitos individuais nos cales intentar averiguar elementos comns que permiten xeralizar, pero esta xeralizacin ser sempre limitada. Existen diferentes formas de comprobacin: -Descritiva, mediante a observacin. -Experimental: -imposibilidade de controlar todas as variables (incerteza). Ao obter resultados temos en conta a marxe de erro. -imposibilidade de universalizar as conclusins e contextos socioculturais diferentes. subxectivismo (principal limitacin): non se trata tanto de suprimir os xuzos de valor, pero si de integralos conscientemente na ciencia e convertelos en instrumentos tiles na investigacin. O fenmeno humano nunca obxectivo. Unhas ciencias sociais que esquecesen as cuestins axiolxicas (de valores) careceran de interese. O malestar das ciencias sociais No sculo XIX falouse das ciencias do esprito e das ciencias da natureza. Hoxe en da non se utiliza esta divisin pero falamos de saberes cientficos e non cientficos, e denominamos ciencia ao tipo de saber desenvolvido durante o Renacemento. O saber cientfico obxectivo, sistemtico, fragmentario e sometible a proba. O resto seran saberes non cientficos. A razn das persoas est sempre ocupada en resolver problemas tericos, prcticos ou terico-prcticos. A razn non obtn igual xito en solucionar problemas, mentres
3

que nun caso os problemas reslvense, noutros non sabemos que tipo de mtodos respondern s nosas preguntas. A razn humana funciona con eficacia ou non eficacia.
formais (matemticas, lxicas)

Ciencias

naturais (bioloxa) sociais ou humanas (psicoloxa, socioloxa, de fenmenos cambiantes)

A ciencias naturais e sociais son empricas, pero non teen o mesmo grado de achegamento realidade. Os saberes sociais estn en contacto con saberes non cientficos e en contacto coa ideoloxa. Unicamente o significado positivista da ciencia permite opoer ciencia a ideoloxa. Cando o obxecto do saber non a natureza, senn que o ser humano en sociedade histrica, a reflexin non alcanza nunca grandes obxectividades porque hai unha relacin de pertenza entre coecedor e coecido. O malestar un elemento constitudo das ciencias sociais.

3.As ciencias da educacin

O elemento constitutivo das ciencias da educacin -Psicoloxa da educacin -Historia da educacin -Socioloxa da educacin
xeral

-Didctica

especficas (idiomas, etc)

-Economa da educacin -Bioloxa da educacin Vemos que son saberes dispares. Por outra parte sabemos que na tarefa de educar interveen elementos da propia vida, que mesturados coa educacin aparecen cuestins como a dor, o pracer, a felicidade, a morte, etc. Tense distiguido entre pedagoxa dirna (da razn), e pedagoxa nocturna (a da imaxinacin); normalmente as ciencias da educacin non abordan a nocturna.

Como poden resolver as ciencias da educacin o seu problema constitutivo, ou de que falamos cando dicimos ciencias da educacin? Adquirindo un sentido antropolxico, contestando s preguntas por que?, a onde vamos? e de onde vimos? .Ollamos antropoloxa porque o ser humano en proceso de aprendizaxe constite o obxecto especfico das ciencias da educacin. Posibilidades e necesidades das ciencias da educacin Non podemos dubidar de que existen un conxunto de coecementos referidos aos distintos mbitos e condicionantes da accin educativa que foron elaborados de forma sistemtica. Este conxunto de coecementos son as ciencias da educacin. O proceso educativo partira dunha finalidade, aparece a filosofa da educacin. Aparecen os condicionantes sobre os que se desenvolve a accin educativa: bioloxa da educacin, psicoloxa da educacin, socioloxa da educacin e economa da educacin. A finalidade e os condicionantes vanse nutrir da experiencia, aparece a historia da educacin, a educacin comparada. Temos unha dimensin normativa, onde aparece a pedagoxa xeral. Se recorremos ao proceso de ensino e aprendizaxe, aparecen as didcticas xerais e especficas. A organizacin escolar xorde cando a accin educativa se d nun colectivo ou nunha institucin de forma que temos uns recursos concretos e queremos obter o mximo rendemento (horarios, aulas, tempo de descanso, tutoras). A orientacin escolar necesitmola para alcanzar as metas de aprendizaxe. Pode ser persoal (vida privada), escolar (problemas de aprendizaxe) ou profesional (no bacharelato, futuro laboral).

4.A esencia da educacin

Cando aparece a educacin? Dise que hai educacin dende o momento no que a bioloxa foi importante para transmitir dende o cdigo xentico todas as posibilidades de sobrevivir. Cando temos que crear estratexias para sobrevivir. A vida civilizada non se comunica por herencia, coma os animais, comuncase a travs da educacin. Existen tres mbitos: -O interpretado, que o mundo -O interpretador, a conciencia do home -A interpretacin, os saberes e tcnicas

Cabe preguntarse polos eidos da educacin: a esencia da educacin unha relacin, xa que educar manipular, e sempre se manipula para obter unha finalidade (teleoloxa). unha relacin entre o manipulante, o manipulado e a finalidade que seguimos. Educar pode ser reprimir para reprimir ou reprimir para liberar. Que a educacin? Ten un significado moi amplo: -Como sistema: estrutura social que rexe nun pas (educacin inglesa, espaola, francesa) en nun momento histrico (educacin medieval, contempornea). Podemos referirnos ao conxunto de leis, institucins, plans de estudo dun pas ou tamn podemos referirnos a unha poca histrica cunhas particularidades. Tamn se refire ao conxunto de principios e normas que se derivan dunha determinada concepcin filosfica (modelo educativo do cristianismo, da poca romana). (educacin familiar, escolar, en funcin das institucins), en funcin da idade (educacin infantil, permanente), e educacin en relacin personalidade e s sas dimensins (educacin moral, educacin social, educacin intelectual). -Como produto: resultado dun proceso. Aqu entran as calificacins (educacin mala, ineficaz, alto nivel, etc). No resultado do proceso van intervir mltiples factores: sistema educativo (estrutura organizativa), accin familiar, medios de comunicacin, estrutura econmica, organizacins (Igrexa). -Como proceso: entendemos tanto comunicacin que se establece entre das ou mis persoas, como a transformacin que acontece no interior de cada persoa (formacin interior). Crticas -Como sistema: o sistema educativo un simple reflexo do sistema social (pretende perpetuar no tempo para garantir a supervivencia da minora dominante). -Como produto: os resultados logrados non se corresponden cos esforzos. -Como proceso: a relacin autoritaria entre educador e educando a causante de angustias e reflexins. Escola de Summerhill: defende que os nenos aprenden mellor libres de represin. A educacin inicialmente un proceso de comunicacin no cal o educador ten un maior percorrido que o educando, axdanse mutuamente (comunicacin bidireccional). Cando a educacin se realiza de maneira sistemtica e prolongada precisa dunha estrutura organizativa, e deixando clara a incidencia que os resultados

teen para a colectividade sobrepasa o mbito familiar. Grazas a esta estrutura aparece a escolaridade nos seus diversos modelos e niveis (relixiosa, privada). Educacin: -Boa/mala -Alto/baixo nivel -Aprendizaxe -Manipulacin -Condicionamento -Socializacin (adquisicin de valores) -Autoevaluacin -Identidade conceptual: a educacin un fenmeno que todos coecemos e que temos vivido porque consustancial ao desenvolvemento humano. Nin o seu uso, nin as palabras que se relacionan coa educacin posen unha precisin terminolxica debido diversidade de aspectos que conforman o fenmeno educativo. Para definir educacin primeiro vamos atender etimoloxa e ao significado intuitivo; despois veremos as caractersticas da educacin que aparecen nos manuais. O vocbulo educacin non aparece documentado antes do sculo XVII, nas obras literarias en casteln. Ata esas datas dicase discipular ou adoutrinar para educar aos nenos pequenos. Criar era para aplicar disciplina. Etimoloxicamente, a palabra educar ten dous termos de procedencia latina: -Educ-ere: conducir fra de, ou extraer de dentro a fra. A educacin entndese como o desenvolvemento das potencialidades da persoa. Presuponse que a persoa ten capacidade para desenvolverse. -Educ-are: criar, alimentar, e vinclase s influencias educativas que dende o exterior se levan a cabo para formar, criar, guiar persoa. Refrese a relacins que se establecen co ambiente para potenciar as posibilidades educativas do suxeito. Educacin: conxunto de influencias externas (socializacin) que permiten o desenvolvemento das potencialidades internas da persoa (individualizacin). O sentido intuitivo aquel que se contrapn ao sentido cientfico propio do mundo acadmico.

O concepto de educacin -Etimoloxa -Sentido intuitivo: aquel que aceptado pola maiora das persoas, que est dotado dun carcter intuitivo e que se contrapn a aquel propio do mundo acadmico. Dous rasgos: -Resultado: (boa/mala educacin), posta en prctica do que o suxeito aprendeu coa socializacin para comprobar se a conduta se considera boa ou mala educacin. Se a conduta se adapta s normas sociais, a persoa ten boa educacin. -Contido: cntrase no que se adquiriu dende o punto de vista da urbanidade e flase de ter pouca ou moita educacin. Deducimos a falta de unanimidade no emprego do termo educacin; sase en diversidade de usos cotis (sabio=educado, etc). Notas caractersticas da educacin (No folio)

5.A tarefa docente

O ser humano como animal educando Os animais, cando nacen, nacen programados, o que sexan nun futuro xa est programado no seu cdigo xentico e concretado polo medio ambiente. Pola sa parte, as persoas posumos ante cada estmulo unha posibilidade de resposta mltiple, mentres que os animais estn condicionados pola sa condicin xentica. Aquilo especificamente humano o educando. Sen educacin, o ser humano qudase en besta. Ou hai educacin e contamos co ser humano, ou non hai educacin e quedamos sen el, por moi xenerosa que sexa a bioloxa herdada. Educmonos ou edcannos? O ser humano un animal educando, e un animal que educa. Xunto posibilidade de educarnos (educabilidade), figura a posibilidade de educar aos outros (educatividade). A autoeducacin unha sntese entre educabilidade e educatividade, unha accin de educarnos a ns mesmos. Toda educacin se inicia na heteroeducacin (educacin a partir da influencia dos outros) e remata na autoeducacin. Autoeducacin e heteroeducacin son dous procesos complementarios e sucesivos.

Adoutrinamento: seran as influencias recibidas sen mediar aceptacin persoal, imposicin de ideas sen que exista actitude crtica. (rximes ditatoriais) Autodidactismo: quen planifica a sa aprendizaxe escollendo as fontes de informacin, en funcin dos seus intereses e sen necesidade de someterse s directrices dun profesor. Heterodidactismo: podemos asegurar que o proceso educativo se inicia con fases de mxima dependencia do suxeito respecto ao medio ata a aparicin da capacidade crtica, da disciplina persoal, o propio suxeito toma a direccin do seu perfeccionamento. Caractersticas da educabilidade -Esencialidade (rasgo fundamental do individuo) -Individualidade (modificada polas caractersticas da persoa) -Exclusividade (rasgo s do ser humano) -Intencionalidade (induce persoa a actuar no seu contorno) -Permanencia (posibilidade de educacin para toda a vida) -Receptividade (en relacin influencia do medio social) Puntos de vista da educabilidade -Optimismo pedagxico: cun bo deseo educativo todo se pode aprender. Dmoslle capacidade da aprendizaxe da persoa a mxima potencialidade. -Pesimismo pedagxico: nega a postura anterior e concdelle mxima importancia aos condicionantes endxenos (os do interior da persoa: mala capacidade auditiva, facilidade para as matemticas, etc), que se transmiten por xentica. Pero esquece que as aprendizaxes non se transmiten xeneticamente, senn socialmente. -Realismo pedagxico: cre nas posibilidades educativas da persoa, a pesar das sas limitacins persoais.

6.A dimensin social da educacin

O individuo necesita a relacin cos membros da especie porque non capaz de existir en solitario. O individuo, cando nace, non pose condutas para o desenvolvemento social. Por iso, indceselle para que se integre na mesma, aprendendo e interiorizando os elementos bsicos (linguaxe, costumes, normas sociais, valores, smbolos) para que a comunidade da que forma parte perdure no tempo (socializacin). Tamn podemos definilo como o proceso polo cal se adquiren determinados modos de comportamento, que son comns a un grupo social concreto, facendo que os suxeitos se asemellen uns aos outros na sa forma de actuar. Trtase de facer da cultura algo propio. Caractersticas da socializacin -Non nacemos sociais, pero si coa capacidade de socializarnos. -Dura toda a vida, anda que hai etapas nas que os cambios se producen con maior intensidade (infancia, xuventude). -Basase na capacidade de relacin social entre os humanos. -O suxeito introdcese e adptase a ese grupo, e vai pertencer a unha colectividade. As colectividades buscan preservar un sistema social a travs da interiorizacin de contidos culturais. A socializacin basase na internacionalizacin de pautas e normas de convivencia. Socializmonos a partir da familia, escola, amigos, medios de comunicacin (axentes de socializacin), porque a travs deles asimilamos os elementos culturais, como normas, valores, crenzas, actitudes, modos de pensar A socializacin pode ser primaria ou secundaria: -Socializacin primaria: prodcese na familia, en relacins relacionadas coa afectividade. Na familia aprendemos requisitos bsicos para a integracin social (falar, hbitos alimenticios, ciclos de sono, control de esfnteres, crenzas). -Socializacin secundaria: aparece cando xa se consolidaron as aprendizaxes realizadas na familia. Adquirimos roles que vamos desempear de adultos. Infle sobre todo a escola, e os medios de comunicacin. Tamn inflen as asociacins (agrupacins culturais, sindicatos,voluntariados).

10

7.Relacins entre educacin e cultura

A cultura o instrumento que utiliza a humanidade para adaptarse ao medio. Os procesos biolxicos tamn nos permiten esa adaptacin, pero a cultura mis eficaz porque permite introducir modificacins no medio ambiente e cambiar a conduta. A cultura aprndese e transmtese a travs da educacin e da socializacin. Democratizacin cultural - Democracia cultural A democratizacin cultural parte da existencia dunha cultura oficial que pose un sector minoritario da sociedade e que ten poder para establecer patrns de comportamento. Cando a cultura oficial se pon a disposicin de todos de forma masiva, desnaturalzase para que poida ser consumida polo gran pblico da industria cultural (produtos de usar e tirar). Por democracia cultural entendemos a idea de que cada quen poida desear a sa propia cultura a travs da sa actividade como persoa, a travs da creatividade, da participacin en tarefas sociais. unha visin da creacin cultural que se alonxa dos modelos prestablecidos, porque a cultura non s se transmite, senn que debe recrearse na persoa. (liberdade do individuo). Caractersticas da cultura -Utiliza smbolos -Modo de interpretar a realidade -Serve para a adaptacin social -Compartmola dun modo diferencial (a cultura diversa, e adquirmola diferencialmente en funcin da idade, do sexo, da relixin, da nacionalidade, da etnia) Modos de adquisicin da cultura -Endoculturacin: mecanismo polo que as xeracins mis vellas inducen s xeracins mis novas a adquirir as pautas culturais (por exemplo, mecanismo polo que se aprende a lingua). Na sociedade actual dse un abismo xeracional; son elementos culturais que as xeracins mis vellas descoecen das xeracins mis novas (por exemplo, a tecnoloxa). -Etnocentrismo: consideracin das demais culturas como inferiores. -Relativismo cultural: consideracin de que tdalas culturas son dignas de respecto.

11

8.A teleoloxa educativa finalidades da educacin

As finalidades da educacin -Finalidade filosfica: a travs da que se pretende unha interpretacin persoal do mundo e do noso papel nel. -Finalidade social: porque a integracin social pasa pola adquisicin do patrimonio cultural da sociedade. -Finalidade persoal: temos que atopar o noso papel na colectividade e realizarnos como individuos. A finalidade a pauta que gua o proceso educativo.

9.A axioloxa educativa valores da educacin

Sociedade, valores e educacin A educacin trata de vincular os suxeitos co resto da sociedade mediante a inculcacin de determinadas formas de pensar. Neste sentido a orientacin orixinal que foi atribuda escola pblica para xerar identidades, promover a cohesin social e a identidade nacional, perdeu vixencia porque a escola, hoxe, est relegada a cumprir un papel de axencia que facilita un servizo social (servizo educativo) a unha clientela que o demanda. A escola perde un pouco da sa funcin socializadora, ao igual que a familia, debido influencia dos medios de comunicacin, dos grupos de amigos, etc. Estes son asuntos que deben ser considerados pola institucin escolar que tradicionalmente estivo volcada cara aspectos intelectuais da formacin e descoidou o desenvolvemento das capacidades sociais que envolven as aprendizaxes. Os denominados temas transversais pretenden dotar ao currculum da flexibilidade suficiente para que se amplen as posibilidades de aprendizaxe na convivencia, compartindo valores comns. Trtase de reequilibrar o excesivo individualismo que caracteriza a aprendizaxe baseada en contidos cognoscitivos e trtase de introducir propostas didcticas mis sensibles co social e co cultural. Falamos de aprendizaxe en valores, actitudes Os valores na educacin perseguen unha formacin civicamente mis competente da cidadana e abren perspectivas de compromiso e participacin nos asuntos pblicos.

12

TEMA 2. A ILUSTRACIN: HERDANZAS E CAMBIOS EDUCATIVOS Caractersticas xerais do sculo XVIII No sculo XVIII trinfan as ideas modernas que vian xestndose dende o Humanismo. O chamado Antigo Rxime comeza a desmoronarse. Orixnanse os ideais modernos de formacin nos cales anda vivimos. Identificamos tres notas: -No cultural, a Ilustracin -No poltico, o despotismo ilustrado -No esttico, o Neoclasicismo Tamn acontece a Revolucin Francesa (1789) que d comezo Idade Contempornea. A Ilustracin producir un progreso na ciencia e na tcnica que debe traer a felicidade para o pobo. Por iso a educacin foi tan importante, ser o vehculo para que todo isto suceda. Ao sculo XVIII chmaselle o sculo pedagxico ou didctico por excelencia. O despotismo ilustrado domina a poltica do sculo. Os monarcas acollen aos pensadores e intentan poer en prctica as sas ideas promovendo a reforma dos seus pobos a travs da cultura. A frmula do despotismo ilustrado ser todo para o pobo pero sen o pobo. A idea da monarqua est moi arraigada e apenas se discute que o poder vea de deus, a excepcin de Rousseau. Sera a Ilustracin a escala estatal ou tamn o que se chamou o paternalismo do estado. O pensamento filosfico e pedagxico da Ilustracin Prodcese un desprezo autoridade. Na relixin atcanse aos dogmas, xa que ten mis importancia a felicidade presente que a vida sobrenatural. En poltica, dse o liberalismo econmico e poltico que se planta na Declaracin dos Dereitos Humanos, coas revolucins americana e francesa. En pedagoxa falamos dun afn de proselitismo (afn de divulgacin de ideas), de xeito que aparecen revistas cientficas e de divulgacin cultural, ademais da Enciclopedia; o latn deixa de ser o idioma cientfico, a cultura e a educacin secularzanse (aprtanse da relixin). Cranse escolas para difundir as ciencias tiles, escolas de artes e oficios e o ensino aprtase da autoridade da Igrexa e pasa ao Estado. Crase o concepto moderno de escola e inaugrase a moderna lexislacin escolar.

13

A Revolucin Francesa e os seus plans de ensino O esprito intelectual e burgus da Ilustracin desemboca en Francia, cando o seu rxime socioeconmico era anda feudal e se produce a Revolucin Francesa en 1789. A situacin do ensino en Francia era mediocre, como en toda Europa. O ensino primario era mal atendido por parte das parroquias. O ensino medio, baseado no latn, na historia antiga e no exercicio da memoria, non era mis brillante. O ensino universitario era contrario a toda reforma, e nel destacaba a Universidade de Sorbona, que se opoa a calquera intento de modernizacin do ensino. De feito, en Francia, o movemento cultural do XVIII dse de costas Universidade de Sorbona. Ante esta situacin, os reformadores quixeron cambialo todo. A Universidade deba poerse altura do progreso das ciencias. O ensino medio tia que deixar de ser s literario e o ensino primario facerse extensivo a todo o pas. Era necesario un plan xeral de ensino que englobase o conxunto da educacin. Este plan xeral que finalmente tivo relevancia chamouse Informe sobre a organizacin xeral da instrucin pblica ou Plan Condorcet. Este plan prev cinco grados na Escola Primaria, entende que debera haber catro cursos e que se deberan estudar lectura, escritura, gramtica, agricultura, artes, moral e ciencias sociais. Despois vira un segundo grao, a Ensinanza Primaria Superior ou Escola Secundaria, en tres cursos, onde se estudara matemticas, historia natural, qumica, e nos centros debera haber unha biblioteca e un gabinete de ciencias. Logo viran os Institutos ou Ensino Medio, de carcter tcnico. Aqu formarase ao persoal que traballar para o Estado (funcionario) e tamn se forman os mestres das escolas inferiores. Logo temos os Liceos ou Ensino Superior, de onde sairan os mestres. E por ltimo est a Sociedade Nacional das Ciencias e das Artes, para vixiar, dirixir e estender a ensinanza. Este plan non chegou a ser recollido nun primeiro momento pola lexislacin da Revolucin, pero influir nas reformas posteriores en Francia e en Espaa.

14

O Naturalismo pedagxico en Rousseau Este filsofo, precursor da pedagoxa moderna, ataca o intelectualismo da poca, e reivindica os grandes sentimentos e o seu significado para a vida e para a sociedade. O Naturalismo unha doutrina baseada na concepcin natural do ser humano. Encontrmolo na ideoloxa do XVIII: o ser humano s dispn de forzas naturais (razn, experiencia). A Ilustracin vai a sustentar unha ideoloxa racionalista, mentres que o Naturalismo estrito ten unha visin do home vitalista, sentimental, irracional. Obras de Rousseau: -Discurso sobre as ciencias e as artes e se contriburon co seu progreso ao melloramento dos costumes -Sobre a orixe e os fundamentos da desigualdade entre os homes (nesta obra ataca a estrutura da sociedade, que lle parece inxusta, e propn cambiar ao home para cambiar a sociedade, a travs da educacin) -Emilio ou a educacin (tratado de como debe ser a educacin e de como ten que ser o home para ser feliz) -O contrato social (dinos como debera ser a sociedade para ser xusta e facer feliz ao ser humano)

O SCULO XVIII EN ESPAA (1701-1812) 1701-1713: Guerra da Sucesin Espaola 1812: Constitucin A Pepa A loita contra a herexa luterana e a aventura americana deixaron nacin esgotada. O medo ao protestantismo fai que Espaa lle dea as costas a Europa e ciencia moderna. A reforma social ser lenta, pero ao igual que en Francia, estar dirixida pola burguesa ilustrada. -Reinado de Filipe V (1700-1746) -Reinado de Fernando VI (1746-1759) -Reinado de Carlos III (1759-1788) -Reinado de Carlos IV (1788-1819)

15

Filipe V: O ensino primario era o peor atendido, organizado fundamentalmente pola Igrexa, impartido por relixiosos en conventos e igrexas; s veces aparecen mestres ambulantes contratados por municipios. Nas clases altas existen preceptores (titores). En 1642 fndase en Madrid a Irmandade de San Casiano. O ensino medio mvese no mbito do privado e do relixioso. Existen tamn preceptores privados, destacando os da orde dos xesutas. O ensino superior financibase case de forma autnoma e case estaba apartado do papel do estado. No reinado de Filipe V lexslase sobre os mestres de ensino primario. No ensino secundario crase o Real Seminario de Nobres, encomendado aos xesutas. Neste perodo, os escolapios (outra orde relixiosa) asntase en Madrid e sern os rivais da Irmandade de San Casiano. Temos a creacin da Universidade de Cervera; reglanse as oposicins a ctedras. Fernando VI: fndase a Academia de Nobles Artes de San Fernando, que dita as novas normas estticas, e a Academia de Buenas Letras de Barcelona e de Sevilla. Carlos III: realzanse as grandes reformas pedagxicas. Encontramos a polticos como Jovellanos ou Campomanes. Na primaria tndese a que tdolos mestres sexas segrares. Lexslase sobre os exames para mestres e mestras e ordnase a separacin de sexos (antes non haba lexislacin ao respecto). Nomanse veedores (inspectores actuais). A Irmandade de San Casiano, que supoa un monopolio marxe do poder real, desaparece e crase o Colexio Acadmico de Primeiras Letras. Tndese a facer o ensino elemental extensivo e obrigatorio. Na secundaria o ensino neste nivel resstese coa expulsin da Compaa de Xess, e cos bens da Compaa cranse os Reais Estudos de San Isidro. En canto ao ensino superior podemos sinalar o Plan de Olavide. Pablo de Olavide elabora un plan de estudos para a universidade espaola (foise cara a centralizacin da universidade, desligndose da Igrexa, e as universidades van a depender cada vez mis do Estado, son menos autnomas), potnciase o posto de reitor como representante do rei, e rebixase o papel do canciller como representante eclesistico. Nomanse tamn censores rexios ou visitadores, que van velar polo cumprimento do establecido. Sobre a base deste plan vaise a pedir a cada universidade que elabore o seu propio plan. Mellranse os libros de texto, estdanse autores modernos, comeza a estudarse matemticas e fsica experimental, modernzase o estudo da medicina e suprmense como universidades as escolas de teoloxa. En 1771 aparecen unhas reais clulas (ditados do rei) que acometen a reforma dos Colexios Maiores. Van a sorprender aos colexiais, incluso a aqueles que ocupan altos cargos. Vlvese ao esprito fundacional con normas estritas de disciplina, suprmense

16

as hospedaras con permanencia indefinida dos colexiais e suspndese a provisin de becas. Carlos IV: no ensino primario aparece a Academia de Primeira Educacin, que substite ao Colexio Acadmico de Primeiras Letras. Neste perodo a Real Academia de Primeira Educacin crea unha ctedra sobre cuestins de educacin e ensino polo que se contempla como un indicio de nacemento da escola normal (precursora da escola de Maxisterio), pero a escola normal non aparece formalmente ata 1839. Na universidade, aparece o Plan Caballero (1807). Suprmense 11 universidades en Espaa, sobre todo en poboacins pequenas (Toledo, vila) e dixanse outras 11 (Alcal, Granada, Oviedo, Salamanca, Santiago). Neste reinado cranse algunhas institucins culturais como o Real Instituto Asturiano de Nutica y Minerologa, un vello soo de Feijo e Sarmiento; a primeira escola tcnica espaola. Ademais, crase a Escola de Veterinaria e a Escola de Ingenieros de Caminos.

TEMA 3. A EDUCACIN NO PENSAMENTO PEDAGXICO CONTEMPORNEO

A escola nova
Estamos definindo un movemento complexo, que se inicia cara 1889 e que remata en 1939 en Europa, e en 1955 en EUA. Anda que, en realidade, nunca desapareceu por completo, e volve a manifestarse nos anos 60 e 70. A escola nova toma o nome das primeiras institucins que comezan a crearse en Gran Bretaa (new schools). En EUA a escola nova chamarase escola progresista (progresive schools). En Italia e Espaa chamarase escola activa. Contexto histrico: O contexto econmico-social e a situacin de fins do sculo XIX, asociado industrializacin, modernizacin de cidades, desenvolvemento da burguesa liberal e ao momento da expansin dos sistemas escolares nacionais controlados polo Estado. Inflen unha serie de factores: momento de optimismo pedagxico, intensivo interese da opinin pblica en cuestins educativas (moitas das escolas novas creadas mantivronse marxe do sistema escolar nacional, e foron fundadas por xente non dedicada educacin), contexto cientfico (teora de Darwin), expansin das ciencias humanas e sociais, evolucin dos estudos psicolxicos, admiracin polas teoras de Rousseau (o neno como centro do proceso educativo, o paidocentrismo).

17

As orixes da escola nova: as institucins -1889: primeira escola en Gran Bretaa (Abbotsholme). Caractersticas: -conseguir o desenvolvemento harmnico das facultades humanas -o ensino era en rxime de internado nun edificio no medio do campo -o currculo e a distribucin temporal eran as seguintes: 5 horas de sesin matinal dedcanse instrucin escolar, pola tarde traballos de xardinera ou de carpintera, cara o sern actividades relacionadas coa msica, teatro, pintura. Os xogos, a actividade fsica, a hixiene, an destinados a conformar persoas fortes e slidas. Esta escola vai a inspirar outras experiencias europeas como por exemplo, a Escola das Rochas en Francia ou Fogares de Educacin no Campo en Alemaa. Comparten con Abbotsholme as sas caractersticas organizativas e metodolxicas. -1883: Francis Parker funda a primeira escola progresista norteamericana -1896: aparece a Escola Laboratorio anexa Universidade de Chicago, dirixida por J. Dewey. Aqu haba alumnos de ambos sexos que proveen de familias con profesins liberais de clase media ou alta. Vaise a traballar con hipteses de traballo. Sguese o mtodo cientfico, o currculo articlase a travs de ocupacins como costura, cocia, xardinara ou carpintera.

Escola-laboratorio Universidade de Chicago A medida que se foron creando escolas novas plantexouse a necesidade de delimitar puntos en comn que permitiran controlar a pureza do movemento. O organismo encargado disto foi o BIEN (1899), creado por Ferrire. O programa mnimo que pode considerarse como definicin do movemento sera a escola nova un internado situado no campo onde a experiencia do neno a base da educacin intelectual no concurso de traballos manuais e onde a autonoma dos escolares o fundamento da educacin moral. Entre 1921 e 1925 constituronse os trinta principios da Escola Nova. O movemento da Escola Nova chegou tamn aos centro oficiais. Exemplos en Espaa: a partir de 1912, creronse as escolas de ensaio e reforma, en Madrid e Barcelona; o Instituto-Escuela (1918); os Grupos Escolares Cervantes de Madrid e Baixeras en Barcelona. Estes centros obtiveron un rxime de autonoma especial para emprender experimentos marxe da normativa ministerial.

18

Difusin das ideas novas A escola tradicional logocntrica (a teora mis importante que a prctica) e maxistocntrica (xira en torno ao mestre); ademais, fomenta a competitividade. A escola nova paidocntrica (xira en torno ao alumno), e promove a cooperacin. A partir da Primeira Guerra Mundial, as ideas do movemento fronse centrando nos aspectos sociais e menos nos pedagxicos ou didcticos, porque se pensou que a escola nova podera traer a orixe dunha transformacin poltico-social. A renovacin metodolxica Atopamos tres orientacins metodolxicas: -Individualizacin da actividade escolar -Construcin dun curriculum que se adapte s necesidades do alumno -Autonoma moral e social do alumno Podemos mencionar das figuras: -Decroly creou unha escola en Blxica e o pioneiro da globalizacin do curriculum (un programa escolar baseado en ncleos temticos que teen significado no contorno real). -Montessori creou en Italia a Casa dei Bambini. Preocupouse porque na sa escola, onde haba nenos en idade infantil, os materiais fosen estimulantes que chamasen a atencin dos nenos, ambiente agradable, respecto polo ritmo interno do neno, onde mestre axuda indirectamente, e se respecta a libre eleccin do neno. CONCLUSIN: Actualmente non fcil atopar experiencias e mtodos da Escola Nova como se deron no seu momento, anda que moitos centros europeos e americanos innovadores din seguir as teoras de Decroly e Montessori. Por outra parte, nos ltimos anos estase manifestando un gran interese por recuperar este movemento.

19

Ideas socialistas na educacin

O momento no que aparecen estas ideas durante a Revolucin Industrial en Gran Bretaa. Os representantes do socialismo utpico (Owen, Fourier) consideraron que a travs da educacin podase transformar a sociedade. Owen creou un sistema de dous cursos: no 1, estaran os nenos de 2-6 anos; no 2, os de 6-14 anos, e estes ltimos recibiran unha formacin intelectual combinada con traballos agrcolas. Fourier teorizou sobre a educacin industrial. Pretende que na infancia, dende os 3 anos, e durante a etapa de educacin escolar adquira unha visin global do mundo do traballo familiarizndose coas actividades sociais e laborais. Ao redor de 1840, o socialismo organzase, chegando ao socialismo cientfico. Marx e Engels redactan o Manifesto Comunista (programa poltico do socialismo), que busca o home novo ou o home total. Coma no socialismo utpico, cren que a educacin, ademais da revolucin, son os factores que permiten transformar a sociedade. A Escola nica do Traballo (1918) En 1917 estala a Revolucin Rusa. a base da escola rusa, e est integrada por dous factores: -A educacin politcnica: o rxime combinado de educacin e producin material (ensino mis traballo de fbrica). o ncleo bsico da teora educativa marxista. Marx pensaba que esta combinacin incrementara a producin material e creara persoas plenamente desenvolvidas. Fronte divisin do traballo que produca a especializacin, el apostaba por unha formacin polivalente que preparase para calquera traballo no sistema produtivo. Evitarase as a explotacin do rxime capitalista. Vaise cara o home total, capaz de desenvolver tdalas sas aptitudes; el domina os medios de producin, e non ao contrario. -A escola nica: a xuventude debe coecerse nas aulas, reunindo aos fillos de tdalas clases sociais, de tdalas relixins e ideas polticas. Escola nica non significa uniforme; significa que para todos, baseada en valores compartidos. pblica porque non practica a exclusin. Est gobernada pola comunidade educativa (pais, nais e mestres) e non por intereses gobernamentais de grupos polticos ou relixiosos. Esta Escola nica do Traballo vai seguir mtodos activos do ensino da escola nova, como o Plan Dalton (o alumnado pode escoller os traballos e os momentos para facelos) e o Mtodo de Proxectos (ao redor de traballos de investigacin). Adptase unha metodoloxa que provn da burguesa, segn Marx, porque causa beneficio no pobo.
20

Na prctica, a Escola do Traballo ten o seu mximo representante en Makarenko (1888-1939). Levou prctica as ideas marxistas de unin entre educacin e traballo produtivo. Desde 1920 dirixiu colonias, como a colonia Gorki, para nenos e delincuentes novos. Nestas colonias a institucin educativa que describe a comuna (non fala de aulas, nin de escolas). A sa prctica xira en torno a catro puntos: -Relativa formacin do novo home comunista, que non se aprende en ningunha teora, senn que se aprende na prctica. -O novo home o home colectivo, o individuo dislvese na comunidade. -Aplicacin na prctica coti das ideas marxistas sobre o valor do traballo produtivo. -Concdelle importancia autoridade e disciplina. Fala dunha pedagoxa da loita, na que o papel do mestre se basea nos medios de disciplina e no castigo fsico.

Correntes antiautoritarias na educacin

As correntes antiautoritarias comparten un elemento comn: a liberdade como eixo condutor da sa teora e prctica. Buscan a desaparicin das estruturas de poder existentes, dentro e fra da institucin escolar, e a sa substitucin por modelos relacionais e organizativos. Teen ideais distintos a travs da busca de liberdades libres que non se sometan a coaccins externas, ou busca de pautas de interaccin social en grupos autnomos. Cocense tamn como movementos de renovacin pedagxica ou Escola Nova de 2 xeracin. Coecen dous momentos de expansin: -Entre a 1 e a 2 Guerra Mundial (1918-1939) -Na dcada dos 60 (maio do 68). Influencias: -Freud coa psicoanlise -Escola Nova -Socialistas utpicos -Experiencias pedagxicas acontecidas a partir de 1917 en Rusia -Educacin libertaria: nesta educacin, tamn chamada Escola Moderna, destaca Ferrer i Guardia. Est vencellada ao anarquismo. Buscaba o ensino libre marxe do estado, porque as escolas pblicas perpetuaban a orde establecida. A educacin presntase como un instrumento de cambio social, sempre que se poida reformar a institucin escolar.
21

A escola de Summerhill Foi fundada por Neill (1883-1973) en Gran Bretaa, no ano 1924. Cando Neill deixou a escola, colleu o seu traballo a sa muller Ena, e actualmente lvaa a sa filla Ze. Segue a ser o referente de pedagoxa autoritaria. Basase en das ideas: 1-Autorregulacin: autodeterminacin do neno como individuo. Neille sostia que os nenos estaban frustrados por unha educacin represiva. O neno autorregulado sera aquel que actuara en liberdade e sabera responder s sas necesidades. 2-Busca a felicidade: entende a educacin como unha preparacin para a vida. Liberar aos nenos dos seus medos e temores, canalizndoos a travs do xogo e da libre expresin. Neill defenda a necesidade de deixar ao alumnado en completa liberdade para expresar os seus instintos agresivos e destrutivos. Tamn organizaba unha actividade, as leccins privadas, para propiciar a liberacin das emocins reprimidas, guiadas pola psicoterapia de Freud. Os nenos tian completa liberdade para asistir ou non asistir s aulas, o cal se converteu en polmica en 1999. Summerhill reglase mediante unha asemblea, que se regula cada fin de semana, na que valen os votos de profesores e alumnos, nela aprbanse a maiora das normas de organizacin do centro. Debido a isto, a escola renunciou case por completo disciplina imposta desde arriba. Freinet (1896-1966) Foi mestre en escolas rurais. Aceptou algunhas tcnicas pedagxicas da Escola Nova, pero non se integrou plenamente no movemento, porque entenda que este modelo pedagxico non serva para a escola rural. Unha idea central a de cooperacin. Converte a clase nunha comunidade cooperativa, onde ser harmonizan os intereses de cada un coas necesidades sociais. Adapta os valores da axuda e do traballo en grupo, propostas comns. Vai a estar infludo por Lewin (traballa en dinmica de grupo) e Rogers (defendeu a corrente de non directividade: cada alumno o responsable do seu aprendizaxe).

Freinet falar da autoxestin, que integra a non directividade e a cooperacin, di que a liberdade o resultado dunha nova organizacin cooperativa do traballo na aula.

22

Respecto tcnica, que a expresin prctica dun modelo pedagxico, produto da investigacin cientfica pero tamn da experiencia do mestre na aula, e que vai a demostrar a sa eficacia na educacin popular. As tcnicas Freinet: a introducin da imprenta posibilitaba outras tcnicas variadas: -Xornal escolar -Texto libre, para perfeccionar a escritura e a lectura -Correspondencia interescolar ou cartas entre distintas escolas; cando as relacin entre os nenos de distintas poboacins se afianzaban, pasbase s viaxes escolares, cun forte contido cultural -As fichas, que preparaban os alumnos sobre distintas materias; animbase a que o alumno investigase na ra mediante enquisas. -O xornal-mural, onde se organizaba a escola.

TEORIAS EDUCATIVAS PERSONALISTAS: Freire e Milani O personalismo unha corrente de pensamento que aparece en torno 2 Guerra Mundial e que quere dar resposta ao problema do ser humano nun tempo dominado polos totalitarismos e os conflitos armados. Os filsofos personalistas defenderon unha nova etapa na que a persoa sera o centro do mundo a travs dun proceso de liberacin, de que o ser humano fose independente de toda ideoloxa e libre de calquera sociedade que interpuxera os intereses colectivos aos persoais. Os rasgos que definan persoa eran a liberdade para escoller uns valores e responsabilidade para comprometerse con eses valores. Esta corrente ten unhas fondas races cristis, anda que algns dos seus representantes se opuxeran s teses da Igrexa oficial participando na teoloxa da liberacin (corrente cristi con tintes marxistas) ou nas comunidades cristis de base. Os filsofos personalistas evitaron implicarse nos modelos polticos dos anos 30 e 40, rexeitaron a divisin social entre esquerdas e dereitas, opuxronse a como se fora desenvolvendo o mundo moderno con sociedades capitalistas onde a persoa era reducida a unha cousa, e tamn rexeitaron a Escola Nova, considerndoa pragmtica e na que se lle daba demasiada importancia vida en colectividade.

O personalismo unha corrente filosfica con gran importancia na educacin, con presenza sobre todo en pases catlicos (Francia, Italia, Latinoamrica).
23

Entenderon a educacin como a liberacin da persoa e desconfiaron do monopolio estatal en cuestins educativas, e foron mis partidarios da iniciativa privada, anda que tamn defendan que o Estado deba financiar a educacin. Defenderon a participacin de pais, mestres, concellos, alumnos e agrupacins espirituais na organizacin e control das escolas. Concdelle unha mxima importancia figura do mestre, porque o encargado de transmitir valores e de formar ao alumnado no compromiso. Paulo Freire (1921-1997) Entende persoa como ser en proxecto, ser inacabado, que pode intervir no contorno e transformalo. A palabra esperanza leva a crer na realizacin das utopas. Organiza o mundo en opresores e oprimidos; esta estrutura social mantense a travs do que el denomina educacin bancaria (aldese condicin de bancos de datos e saberes dos educandos, que son considerados depsitos que se enchen de coecementos impostos polo educador, formando alumnado pasivo, disciplinado). Propn a educacin liberadora ou problematizadora (utopa que axuda transformacin radical do ser humano). Chegarase a ela mediante a concientizacin (os oprimidos adquiren conciencia de ser unha clase explotada para poder loitar pola sa liberacin) e mediante a conciencia da relacin entre educacin e poltica (Freire afirma que separar a educacin da poltica resulta esencial pero que tamn perigoso. Pensar na educacin como algo independente do poder pode levar a pensar nun conxunto de ideais abstractos ou tcnicas de comportamento). O educador non poder ser neutro na poltica ou na relixin. Entende que o alumno e o mestre son iguais, porque todos aprenden de todos. O elemento bsico da aprendizaxe o dilogo. Dentro do dilogo, fala do universo temtico (conxunto de temas propostos polos alumnos de forma non estruturada; o educador devolveralles estes temas cun punto de partida para discutir en comn ( o mesmo que educacin liberadora ou problematizadora, permite adquirir experiencia democrticas para o cambio social). O mtodo foi un sistema de alfabetizacin para adultos ensaiado a comezos dos anos 60 en pases latinoamericanos, africanos e europeos.

Lorenzo Milani (1923-1967) Comeza a traballar de sacerdote en Calenzano (Italia). Provn dunha familia culta e rica, e o seu sacerdocio pono en contacto con outras realidades que o levan a aplicar as ideas evanxlicas dunha forma que vai chocar coa xerarqua eclesistica.

24

Inicia unha escola de educacin popular. Descobre que a escola pblica est pensada para os ricos e non para os pobres, anda que nun principio se pensara para estes ltimos; a escola elimina aos estudantes pobres antes de acabar o perodo escolar, condenndoos ao fracaso. Pensa que a escola non ofreca ao alumnado humilde as ferramentas lingsticas axeitadas para defenderse nun mundo de ricos e para construr a sa propia cultura. Milani cre que o seu compromiso relixioso deber darlle a palabra aos pobres e crea unha escola popular na sa parroquia de Calenzano. As sas opinins foron tachadas de comunistas pola Igrexa oficial, anda que el sempre se declarou anticomunista. Anda as, en 1954 destinado, como castigo, a Barbiana.

Milani pensaba que o educador non deba ser neutral, deba influr no alumno e ter sobre el unha autoridade recoecida. El ensino da linguaxe ocupaba gran parte do tempo. Tamn se aprendan linguas estranxeiras utilizando tcnicas audiovisuais a partir de discos ou de lectura de xornais internacionais. Este aprendizaxe de idiomas permitiu que alumnos obtiveran cursos no estranxeiro. Unha das metodoloxas mais caractersticas desta pedagoxa era a escritura colectiva empregada para escribir cartas a nenos doutras escolas ou a persoais imaxinarios, o proceso implicbase unha reflexin profunda sobre o que se quera dicir e como haba que dicilo.
En Barbiana aprendase a historia a partir de investigacins locais as ciencias observando a natureza, en traballos manuais arranxbase maquinaria dos campesios vecios.. O material era comn e as actividades facanse conxuntamente, o alumno oscilaba arredor dos 30 alumnos, exista tamn unha asemblea para decidir cuestins que afectaban a escola. Interesaba o progreso colectivo, si algn alumno estaba enfermo a escola trasladbase a sa casa. Estes planteamentos de Barbiana basebanse en que tia que transfomar primeiro a escola promocionando o mis humilde ensinando formas de expresarse oralmente e facndoos tomar conciencia do seu traballo e condicin social, Igual que Freire, Milani pensaba que os mis humildes podan crear unha cultura diferente , es superior, que si no se manifestaba por causa de falta de cauces.

En Espaa apareceu o estilo de Milani en lugares como Salamanca.

5. CORRENTES CRTICAS DA ESCOLA NOVA COMO INSTITUCIN.

O contexto no que nacen estas correntes e nos anos 60, neste momento haba unha euforia pedagxica e o momento no que se estaba consolidando os sistemas
25

educativos no mundo occidental. A poboacin estaba comezando a atender colectivamente a educacin y aparece a preocupacin pola eficacia escolar. Os movementos da critica da escola enrazan unha corrente de pensamento chamada escola de Franfort que aparece en Alemaa antes da II Guerra Mundial caracterizada por unha ideoloxa marxista, tamn e importante citar o informe Coleman ( 1966) que foi un revulsivo para os movementos crticos.. Este informe emitiuse despois de investigar sas oportunidades educativas en EE.UU. Concluuse que nin o investimento en educacin e tampouco as diferenzas educativas entre unhas escolas e outras influan no rendemento final dos alumnos. O que de verdade marcbase unha diferenza entre uns alumnos e outros era a clase social, procedencia familiar, o entorno ambiental inmediato. Entn os factores nos escolares probaron ser mis importantes que os escolares para conseguir a igualdade. O estudo quera dicir que haba que conseguir a igualdade por medios alleos o sistema educativo. Estes grupos, as das correntes criticas, comparten unha critica a sociedade capitalista que mantense a partir dunhas institucins educativas na racionalidades econmicas e tecnolxicas. Criticaban as correntes que apostan polas escolas eficaces que defenden a importancia mxima do rendemento na escola de termos numricos de nota.Afirman que o seu obxectivo e responder as necesidades industriais, (crear futuros traballadores para o mercado), tamn cuestionan a obrigatoriedade de asistir a clase xa que consideran que un acto de autoridade do estado fronte a liberdade do individuo. Apoian as os denominados obxectores escolares ( os que se opoen a ir a escola)a aquel alumnado que negbase conscientemente a estudar a escolaridade obrigatoria ( existan tamn en Espaa) criticaban tamn a idea da escola como democrtica porque transmite privilexios e diferenzas sociais. 5.A )A DESCOLARIZACION:

Os autores da descolarizacin consideraron que a escola esta en crise, pero unha crise que afecta a sociedade en conxunto. A escola un espello das peores caractersticas da sociedade, pensan que so produce fracaso escolar porque os pais insisten en que as escolas sexan crueis porque pensan que o mundo funciona deste xeito. Aparece un autor clsico de desescolarizacin Ivan Illich, pensa que a desescolarizacin e fundamental para a liberacin do ser humano. El defenda a institucionalizacin da escola, reducindo o deixando de invertir cartos pblicos na educacin e eliminando os privilexios especiais existentes, a maiora dos desescolarizados coinciden en substitur o proceso de aprendizaxe de carcter formal por experiencias de carcter informal que conciencian a sociedade nunha especie de aula global e que xeran coecementos tiles e reais. 5.B) AS TEORIAS DA REPRODUCCIN( crtica neomarxista):
26

O sistema educativo reproduce as estruturas sociais clasistas mediante a lexitimacin que funciona cando a educacin xustifica as estruturas ao adoptar a crenza de que o xito econmico depende da posesin de determinadas habilidades que se adquiren mediante a educacin apropiada. A lexitimacin socializacin, porque a escola socializa os mis novos para ocupar o seu lugar nun mundo de clases nunha sociedade capitalista. Premiase a docilidade e a pasividade mentres que penalizase a creatividade ou espontaneidade porque o mundo do traballo require persoal alienado. O principio de correspondencia e cando as relacins sociais dentro do sistema educativo correspndense cas relacins sociais no lugar de traballo. Destaca nestas teoras o francs Pierre Bourdieu que e un autor clsico da reproducin e achega o concepto de capital cultural que ten que ver con informe Colleman e con Milani. O capital cultural comprende: competencias sociais e lingsticas,o estilo, o bo gusto, as formas, aspiracins, posibilidades de xito O capital cultural da familia via dado por condutas como asistir o teatro, escoitar msica, visitar galeras de arte, ler, participar na lata cultura. Este capital cultural non ensinado na escola senn que procede do ambiente familiar de xeito que moitos alumnos carecen dos antecedentes culturais e das competencias lingsticas para captar os mestres. O s estudantes que posen o capital cultural axeitado que se tramite por va familiar teen mis facilidades para interpretar as mensaxes mis altas na sociedade. Novamente o que mis infle non o esforzo persoal o que manda nin a intelixencia e si o coecemento dos hbitos culturais da clase dominante.

TEMA 4:DESENVOLVEMENTO E EVOLUCIN DOS SISTEMAS EDUCATIVOS.

1. A escola do noso tempo, o sistema educativo espaol actual.

A) O efecto Pygmalin

En 1968 os investigadores Rosenthal e Jacobson verificaban con experimento celebre o efecto Pygmalin, as expectativas que o profesorado sole ter co alumnado. Informouse a varios profesores de que haba un conxunto de estudantes na sa aula cun desenvolvemento intelectual destacado porque aplicarnselles unhas probas de intelixencia e obtiveron un xito inusitado. Nada de isto era certo, so era un grupo de estudantes elixidos o azar entre tdolos alumnos para o experimento pero cando finalizou o curso os mestres estaban convencidos de que aqueles alumnos eran mis curiosos, adaptados, felices e obtiveron mellores resultados que os demais compaeiros. Todo isto indica que as expectativas do profesor fronte os alumnos son moi importantes, entran en xogo as expectativas, a percepcin do mestre cara o
27

alumno . Conclusin: a diferenza entre un grupo e outro dos alumnos estaban percepcin que os mestres tian deles xa que os mestres estaban condicionados polas expectativas que xeraban e atendanos con mis atencin e simpata, a maneira na que o profesorado trata o alumnado condiciona en moitas ocasins o seu xito ou fracaso.

B) A escola comprensiva

As primeiras experiencias da escola comprensiva aparecen no Reino Unido en 1964 , ( anos de cambio no mundo, grandes innovacins, protestas contra el Vietnam, asasinato de Lutter King,cambios de costumes, os nenos deixan o uniforme, a televisin adquire mis popularidade) Ese momento os estudos primarios e secundarios estaban separados a escola primaria estaba reservada para as clases populares a xente mis humilde so alcanzara estes anos.A escola secundaria ( bacharelato)para as clases medias e necesario para ingresar na universidade, a necesidade crecente de dar unha alternativa a un sistema dual ( separacin de primaria e secundaria)que separaba o alumnado en idades temperas en das redes de distinta consideracin. Foi o que decidiu os responsables polticos a prolongar o tronco das aprendizaxes comns ata a adolescencia. Tratbase de crear un sistema comn a todo o alumnado a marxe da sa condicin ou clase social no mesmo centro, cos mesmos profesores e recursos para recibir unha formacin similar que os capacitara para estudos superiores ou para incorporar o seu traballo, a escola comprensiva encontrase en ingls como Comprehensive School.

C) O construtivismo

Que debe aprender un alumno na escola? Debe aprender contidos pero tamn a construr estes contidos. O alumno debe continuar aprendendo rudimentos culturais e tcnicas instrumentais que lle permitan comprender a sociedade, resaltar os contidos non implica volver a unha concepcin tradicional de transmisin do saber escrito sino que comprender o contido o que debe facer o alumno, porque a escola non til pero subministrar so os saberes previos senn que til para que o alumno desenvolva as sas posibilidades de aprendizaxe. A escola non implica so utilizar conceptos senn que implica construr valores e formas de conducirse na vida, por iso os contidos son: Os conceptos,as actitudes, os valores, as normas, os procedementos

**O conductivismo, que vai da man do construtivismo, basease no estimulo/resposta e na resposta/castigo , e ten que ver co aprendizaxe.
28

As persoas non nacemos con ideas innatas biolxicamente temos unhas disposicins que nos van a permitir aprender, pero se da cada individuo que desenvolva os seus coecementos mediante unha catividade que lle permita elaborar un mundo mental cada vez mis intelixente. **O construtivismo non prescribe que facer que facer ante un problema escolar pero axdanos a comprendelo a facltanos para actuar nunha diferenciacin que permita a sa resolucin, porque o construtivismo implica que fai medrar o pensamento do alumno e fai mais competente a forma de actuar sobre a realidade. Tres representantes do construtivismo Piaget, Ausubel e Vysotski. Non se pode medrar no baleiro senn que pode construr sen experiencia para modificar condutas, non se pode construr sen experiencia, para que esta poda interiorizarse debe construrse anteriormente. Ningun aprende e ningun se educa en soidade senos que aprendemos en un contexto social que implica constantes iteracins con outras persoas o que tamn constite unha fonte de conflito, debemos derribar estruturas pasadas para construr estruturas novas. D) As leis de educacin

1 lei de educacin foi en 1857 ( a lei de Moyano) e non atopamos outra ata 1970. a primeira lei xeral de educacin que establece o ensino obrigatorio entre os 6 e os 9 anos, os 9 anos o alumnado que quera seguir estudando o podera facer no bacharelato. A lei Xeral de educacin (LGE) ( 1970): a educacin sera dos 6 aos 14anos( EGB),e a partir dos 14 anos o alumnado podera seguir en bacharelato ou no FP . A partir de 1970 incorporarase case a totalidade da poboacin a educacin. Aumentouse a escolaridade obrigatoria consecuencia polo cal se incrementa o tempo da escolaridade obrigatoria e coidase unha formacin do mestre mis intensiva, cranse edificios escolares, e dotase de material didctico e tecnolxico. Implicou tamn escola mixta, escola obrigatoria e gratuta, a lei dos 70 sacou a escola espaola do sculo XIX e introduciuna no XX. Considerase que o proxecto mis elaborado da reforma escolar da educacin espaola. Buscbanse resultados a eficacia do sistema e vai deixar de lado a referencia a valores educativos superiores e a lei vaise fixar sobre todo nos resultados e por iso se di que ten un sesgo tecnocrtico. Na lei de 1970 s recoeca o director e xefe de estudos. Despois da lei Orgnica del dereito a educacin ( Lode) ( 1985), que fala por primeira vez do consello escolar como rgano de participacin da comunidade educativa. No ano 1990 promulgase a Logse ( Lei orgnica xeral do sistema educativo), que fala da atencin profesional a diversidade, descentralizacin do curriculum, maiar autonoma dos centros. unha lei que intenta dignificar a formacin profesional e impulsar o ensino musical e artstico.
29

Educacin obrigatoria dos 6 aos 16 anos, con ela introdcese o principio de comprensividade que integra a educacin primaria e ESO, o obxectivo proporcionar a todo o alumnado unha educacin comn evitando a segregacin en itinerarios distintos ata os 16 anos de forma que non se produza unha seleccin a idades temperas que limite as sas posibilidades. A critica que recibiu a LOGSE foi que se dixo que o sistema comprensivo prexudicaba os mis capacitados. Dxose que e a ampliar os anos de educacin obrigatoria implicaba un descanso na calidade da educacin. Para a LOGSE complicado organizar a atencin a diversidade nas aulas porque non se incrementou debidamente a dotacin econmica e o profesorado queixouse de que non fora formado debidamente para afrontar a diversidade ou non contaba cos apoios necesarios. No ano 2002 aprbase a lei orgnica de calidade de educacin (LOCE) no seu prembulo sinalase os principios como promover a cultura do esforzo que se dica que quedara esquecido coa LOSXE , orientar o sistema educativo cara os resultados, elevar a consideracin social do profesorado, ou reforzar un sistema de oportunidades de calidade. Na LOCE establecase que a educacin primaria estaba subordinada a cursar con aproveitamento a educacin secundaria obrigatoria. Na LOCE de 2002 abandona o perfil constructivista que si mantia a LOXSE, promulgase no 2002, paralzase no 2004 e derrogase no 2006. Na LOE, lei orgnica de educacin, o ensino sigue sendo obrigatorio ata os 16, contina a ESO. *En canto a materia de relixin, pdese escoller entre unha versin confesional da relixin catlica, evanxlica, islmica ou xuda; e unha relixin aconfesional; ou non asumir esta materia. No caso do alumnado que no asume materia de relixin, os centro deben velar para que reciban a debida atencin educativa. *Introduce a materia de Educacin para a cidadana e dereitos humanos unha materia obrigatoria, e avaliable na educacin bsica e no bacharelato. Considrase un adoutrinamento por parte do estado na educacin moral, que o artigo 27 da Constitucin espaola recoece a exclusiva competencia os pais. A lei trae a educacin de 0-3 non gratuta. O feito de que sexan non gratutas, perxudica a conciliacin da vida laboral e familiar.

30

31