Professional Documents
Culture Documents
6A@A?E=I 5
-
4
1
-
LA LDUCACION SUPLRIOR
TLCNICA NO UNIVLRSITARIA
Pro//-mtica, aim-vsiov-s, t-va-vcias
Las op|n|ones expresadas en |os lrabajos que se pub||can en esla ser|e son responsab|||dad
de |os aulores , no compromelen necesar|amenle a |a nsl|luc|on que |os ed|la.
Ed|c|on f|na| , d|seo de porlada: :ac:!a :nuz
Pr|mera Ed|c|on, oclubre de l993
|n|sler|o de Cu|lura , Educac|on
Secrelar|a de Po||l|cas n|vers|lar|as
P|zzurno 935
Buenos A|res, Argenl|na
Presldente de la Nacln
Carlcs Sal \l`l\
Mlnlstra de Cultura y Educacln
Susana Bcatriz DlClBl
Secretarlo de Polltlcas Unlversltarlas
louaroc S`CHlZ \Alll`lZ
Subsecretarlo de Desarrollo de la Educacln Superlor
louaroc lcquc \l`Dll
MInIsterIo de CuItura y ducacIn
Secretara de PoItIcas InIversItarIas
5
-
4
1
-
K A L = I
6A@A?E=I
LA LDUCACION SUPLRIOR
TLCNICA NO UNIVLRSITARIA
Pro//-mtica, aim-vsiov-s, t-va-vcias
Jos A. DelIino
Hctor R. Gertel
Victor Sigal
Eaitor-s
|od|ce |od|ce |od|ce |od|ce |od|ce
Prlogo ......................................................................................................... 7
Pocorocimioros ............................................................................................. 11
Liso do ouoros .............................................................................................. 13
Cu os posordo cor lo oducocir suporior .......................................... 15
!os ^.Do||oo
Lo oducocir suporior crico ro urivorsiorio. olguros oxporiorcios
ouropoos y su porirorcio poro lo /rgoriro ................................................ .33
!ooo-Poo !o||ooo
Tordor puoros orro lo oducocir y lo produccir. suoro o roolidod ......... 57
C|ouoo oo /ouo Cos|o
Lo domordo privodo do oducocir suporior ............................................... 7
!os ^.Do||oo , Co|os ^.Pooco
Domordo do cricos orciorios or ur coroxo do rorsormocir
do los modolos producivos ....................................................................... 105
/o|o No.c|
Los 'ricbos' ocupociorolos do los cricos orciorios.
porilos dosdo lo domordo ........................................................................ 141
/o|o ^.Co||o|
Los rordimioros do lo oducocir suporior ................................................... 17
!os ^.Do||oo
Lo orsororzo do rivol suporior ro urivorsiorio do ormocir
crico-proosiorol.ur orlisis cuorioivo ................................................... 1
Pobo|o F.Cu|ooo , Sooo /./,choszu|o
Criorocir do lo ooro curriculor do oducocir crico-proosiorol
ro urivorsiorio or lo /rgoriro .................................................................. 241
\|c|o Sqo| , !o.o Foos
El rgimor logol dol o|orcicio proosiorol do los cricos suporioros
ro urivorsiorios ........................................................................................ 27
!os L.Coo|o , Noom| L.Nco|ou
1
2
3
4
5
7
8
10
t|ogo t|ogo t|ogo t|ogo t|ogo
7
Er los Jlimos dcodos lo oducocir suporior ro urivorsiorio
os oxporimorordo or cosi odo ol murdo uro uoro
oxporsir. Ello so oxplico, proboblomoro, porguo oroco uro
gror voriodod do progromos do ormocir proosiorol coro,
guo rospordor or ormo loxiblo o los combioros roguorimioros
do los morcodos loborolos, or los guo los rocosidodos do
divorsiicocir oumoror cor ol dosorrollo ocormico y sociol.
Y ombir, porguo soisoco mo|or lo crocioro domordo do
osudioros cor limiocioros ocormicos, dobido o guo sus
cosos sor ms bo|os guo los do los urivorsidodos. Como sus
progromos or gororol so orioror bocio lo orsororzo oplicodo,
sor do coro durocir y ioror uro orgorizocir loxiblo, ro
slo sor orocivos poro los olumros rodiciorolos siro ombir
poro los odulos y poro guioros complomoror ol osudio cor
ol robo|o, lo cuol pormio omplior do ur modo oprocioblo ol
occoso o lo oducocir suporior.
Er vorios poisos, oso crocioro impororcio do los corroros do
ormocir crico-proosiorol bo osrocbodo codo voz ms ol
virculo cor los socoros producivos, llovordo o ircorporor or
los rgoros do gobiorro do osos irsiucioros o roprosororos
do olos socoros guo ro slo los orioror sobro los combioros
roguorimioros do los morcodos do robo|o, siro guo mo|oror
ombir su copocidod do gosir y los oyudor or lo bJsguodo
P:!g
B
do uoros do irorciomioro complomororios (poro los guo
suolor ro osor odocuodomoro proporodos}. Eso proogorismo
or lo coliicocir do lo uorzo loborol, lo codo voz ms diurdido
coordirocir cor oros rivolos oducoivos y lo impororcio guo
dobor osigror o lo copociocir do sus docoros, los corioro
odoms ur lugor do crocioro impororcio or lo ploriicocir
do los rocursos bumoros do los poisos.
Er /rgoriro ol dosorrollo do oso ipo do irsiucioros os odovio
ircipioro. Sus impororos voro|os comporoivos y lo rocosidod
guo oromos do divorsiicor los oporuridodos do oducocir
suporior, bor llovodo o poror or morcbo, cor ol opoyo dol
Eorco lroromoricoro do Dosorrollo, ur progromo dosirodo o
osimulor ol dosorrollo do ruovos irsiuos ocrolgicos do
oriorocir crico-proosiorol. Su propsio ro os oro guo ol
do roorzor lo ooro do coliicocioros guo roguioror los morcodos
do robo|o or ol coroxo do lo rorsormocir ocormico guo
os oriordo lugor or ol pois. Er odos los cosos, poro occodor
ol irorciomioro guo ol progromo oroco, los posuloros dobor
prosoror ur proyoco irsiuciorol y ocodmico irrovodor cuyo
cororido corrol dobo coromplor ol disoro do ruovos ormos
do gosir, ol dosorrollo do propuosos curriculoros poro ur
oprordizo|o do oxcolorcio odocuodo o lo domordo sociol, y
sisomos do ovoluocir do rosulodos guo osoguror lo oiciorcio.
Los robo|os guo ogui so publicor uoror origiroriomoro
roolizodos or lo oopo do proporocir do oso progromo cor ol
9
P:!g
ir do oxomiror olguros corocorisicos y dimorsioros do lo
oducocir suporior ro urivorsiorio. Sir omborgo, como or su
cor|uro proporcioror irormocir sobro lo oxporiorcio
irorrociorol, orolizor guiz por primoro voz cor doollo
ospocos cuorioivos y cuolioivos dol sisomo rociorol (oro
dosdo ol puro do viso do lo domordo como dosdo lo
porspocivo do lo ooro} y brirdor ur cuidodoso orlisis dol
morco rormoivo guo rogulo ol o|orcicio proosiorol do sus
groduodos, so docidi pororlos o corsidorocir do ur pJblico
ms omplio. Cor oso irolidod so orcorg o 1os /. Doliro,
Hcor Corol y \icor Sigol lo rovisir do osos documoros
poro lo odicir do oso libro, guo osporomos corribuyo o ur
mo|or corocimioro y o ur moyor dosorrollo do oso impororo
socor do lo oducocir suporior.
Eduordo Srcboz Moriroz
0ecoooc|m|eo|ot 0ecoooc|m|eo|ot 0ecoooc|m|eo|ot 0ecoooc|m|eo|ot 0ecoooc|m|eo|ot
Dosoomos oxprosor ruosro sircoro ogrodocimioro o los ouoros guo
bor corribuido gororosomoro o oso soloccir por su prodisposicir
poro rorsmiir su volioso oxporiorcio y por ol osuorzo odiciorol roolizodo
poro lo proporocir irol do los documoros guo ogui so prosoror,
circursorcios guo or su cor|uro bicioror posiblo lo odicir do oso libro.
Nuosro rocorocimioro so oxiordo o los poriciporos or ol 'Somirorio
sobro oxporiorcios irorrociorolos or lo oducocir suporior crico ro
urivorsiorio' orgorizodo por lo Socroorio do Poliicos Urivorsiorios cor
ol opoyo dol Eorco lroromoricoro do Dosorrollo (ElD} or ol morco dol
Proyoco /P-181 guo so roolizoro or Euoros /iros dol 4 ol 7 do |urio do
1. Es o porir do oso ovoro guo comorzoror o plosmorso ur cor|uro
do idoos cororidos or lo Loy do Educocir Suporior sobro lo rocosidod
do ormulor poliicos rolociorodos cor lo oducocir possocurdorio do
oriorocir crico or ol pois. /rmordo 1os Nomis, rosporsoblo dol
proyoco por ol ElD, ocomporodo por Cloudio Mouro Cosro, Crobom
Erodloy, \iolo Espirolo y 1oor-Piorro 1ollodo, rorsmiioror su rocorocido
oxporiorcio irorrociorol miorros guo los ospociolisos locolos oyudoror
o doormiror los osudios guo so roolizorior dospus, y guo so rosumor or
oso publicocir.
1os /. Doliro
Hcor P. Corol
\icor Sigol
11
12
l|t|o de o|otet l|t|o de o|otet l|t|o de o|otet l|t|o de o|otet l|t|o de o|otet
Jos Luis Cantini
Miembro de la /cademia Nacioral de Lddcacir e irteqrarte del Corsejo Nacioral de
Lddcacir Sdperior.
Claudio de Moura Castro
1ere de la Divisir de roqramas Sociales del Barco lrteramericaro de Desarrollo
Jos A. DelIino
roresor Jitdlar y Director del lrstitdto de Lcoromla y irarzas de la Lriversidad Nacioral de
Crdoba.
Javier Freixas
Corsdltor del roqrama de erorma de la Lddcacir Sdperior Jecrica ro Lriversitaria LSJNL}.
Maria Antonia Gallart
lrvestiqadora rircipal del Certro de Lstddios de oblacir CLNL} y roresora er L/CSC.
Hctor R. Gertel
roresor Jitdlar del Departamerto de Lcoromla y irarzas de la acdltad de Ciercias
Lcormicas de la Lriversidad Nacioral de Crdoba.
Roberto F. Giuliodori
roresor Jitdlar del Departamerto de Lstadlstica y Matematica de la acdltad de Ciercias
Lcormicas de la Lriversidad Nacioral de Crdoba
Jean-Pierre Jallade
Director del lrstitdt Ldropeer dLddcatior et de olitiqde Sociale y roresor /sociado de olltica
Social er la Lriversidad de aris lX-Dadphire
Sonia M. Mycnaszula
lrvestiqadora /djdrta del Certro de Lstddios de oblacir CLNL}
Noemi Lidia Nicolau
lrvestiqadora del CCNlCLJ y roresora /sociada de la acdltad de Derecho de la Lriversidad
Nacioral de osario.
Marta Novick
lrvestiqadora del CCNlCLJ er el lrstitdto de lrddstria de la Lriversidad Nacioral de Cral.
Sarmierto
Carlos A. Ponce
Corsdltor del roqrama de erorma de la Lddcacir Sdperior Jecrica ro Lriversitaria LSJNL}.
Victor Sigal
Coordirador Cereral del roqrama de erorma de la Lddcacir Sdperior Jecrica ro Lriversitaria
LSJNL}.
13
J: A D!J:u
15
Er los Jlimos dcodos lo oducocir suporior oxporimor or odo ol
murdo uro uoro oxporsir guo poroco oxplicorso por dos moivos
prircipolos. Er primor lugor, porguo lo proporcir do |voros guo
comploor sus osudios socurdorios y por corsiguioro osr or
cordicioros do occodor o ollo os codo voz moyor, y or sogurdo lugor
porguo ombir so obsorvo uro domordo crocioro por poro do
porsoros odulos. Er los poisos do lo CECD, or 15, olrododor do
ur guiro do los irdividuos cor ododos comprordidos orro los 18 y
21 oros, ur soxo do los guo orior orro 22 y 25 y poco moros do
ur dcimo do los guo orior orro 2 y 2 cursobor lo oducocir
suporior. Los ovidorcios porocor irdicor ombir guo oxiso uro
complomorocir codo voz ms diurdido orro lo oducocir y ol
robo|o
1
.
Er osos poisos, uro poro sigriicoivo do los olumros provioro do los
osroos sociocormicos moros privilogiodos. /doms, lo poricipocir
do lo closo robo|odoro os crocioro. Los mu|oros, por su poro,
roprosoror poco ms dol circuoro por cioro, ourguo su prosorcio
roloivo os moyor or socoros do osudio sobro solud y bumoridodos
y moror or oros rolociorodos cor ciorcios rourolos o irgoriorio.
Tombir os oumorordo lo poricipocir do los odulos, uro
circursorcio guo vorio cor los poisos y los corocorisicos do sus
sisomos oducoivos. Er Nuovo Zolordo oxiso uro poliico do
irscripcioros obioros poro odulos guo bo olovodo corsidoroblomoro
su prosorcio, miorros guo or /usrio, Elgico, Diromorco, /lomorio
y Suizo lo buoro proporocir poro ol robo|o guo proporcioror lo
oducocir prcico y los oscuolos cricos poroco cororor lo
domordo do osudios orciorios, ourguo lo coridod do |voros guo
roo do irgrosor or lo oducocir suporior os crocioro
2
.
Cop||o| o 1 Cop||o| o 1 Cop||o| o 1 Cop||o| o 1 Cop||o| o 1
Ooe et|o potoodo coo |o edococ|o
topet|ot?
Iote .De|||oo
Ode esta pasardo cor la eddcacir sdperior`
Iu:uucc:u
16
Poro oordor oso oumoro do lo domordo do oducocir suporior por
poro do uro poblocir osudioril codo voz ms boorogroo y por
corsiguioro cor rocosidodos do divorsiicocir osociodos cor ol
dosorrollo ocormico y sociol ms voriodos, los urivorsidodos
disororor progromos ospociolos, so crooror ruovos irsiucioros do
oducocir suporior ro urivorsiorios guo omplioror los progromos
disporiblos (or durocir, cororido y oriorocir} y so dosorrolloror
ombir cursos do oducocir o disorcio. Er liroos gororolos, podrio
docirso guo los progromos do oducocir ro urivorsiorio so orioror
bsicomoro bocio lo orsororzo oplicodo y sus rolocioros cor ol
omploo. /doms, mucbos do ollos sor orocivos poro los odulos
porguo sor do coro durocir y ioror uro orgorizocir ms loxiblo,
puos odmior guo los olumros complomoror ol osudio cor ol robo|o,
o so bosor or ol oprordizo|o o disorcio. Tombir so obsorvo uro
moyor ompliud or los criorios do odmisir
3
.
El Cuodro 1, guo prosoro olguros doos solocciorodos sobro lo
oducocir suporior or ol murdo (volo docir lo guo brirdor oro los
urivorsidodos como los irsiucioros ro urivorsiorios}, muosro vorios
cuosioros impororos. Er primor lugor, guo su o|uso os muy
voriodo, porguo lo proporcir guo roprosoro ol cor|uro do
osudioros cor rolocir o los grupos do odod corrospordioros
lucJo orro ol or Corod y ol 13 or /lomorio, por o|omplo.
Er sogurdo lugor, guo poco moros do ur orcio do los olumros do lo
oducocir suporior (28} os moriculodo or os||ucooos oo
uo.os|oos, uro proporcir guo oumoro or ol iompo dobido o
guo lo poblocir osudioril croco o ur rimo dol 4,7 oruol corro
ol 3,4 do lo urivorsiorio, poro guo odoms poroco dopordor do lo
oriculocir orro los diororos rivolos oducoivos (ol bo|o porcoro|o
do /lomorio, osociodo o uro modorodo coboruro do lo oducocir
suporior, podrio oxplicorso porguo lo orsororzo modio vocociorol y
crico proporcioro uro buoro coliicocir poro ol morcodo loborol}.
Er orcor lugor, guo olgo ms do lo miod do los groduodos sor
muoos, uro proporcir guo vorio sogJr los poisos.
J: A D!J:u
17
Cuodro 1
Lo oducocir suporior or poisos ovorzodos
/ro 15 (}
Fuoro. CECD (17}, Eorco Murdiol (1}, 1ollodo (13} y osimocioros propios.
1
Tool
do lo oducocir suporior,
2
Los doos do /rgoriro corrospordor o 1.
Cuordo so orolizo lo composicir do los groduodos do los
irsiucioros do oducocir suporior ro urivorsiorio guo so muosro
or los sois Jlimos columros, so oprocio odoms guo los roos do
Doocho , ocooom|o proporcioror ms do uro cuoro poro dol
ool (28}, ourguo cor voloros oxromos guo lucJor orro mirimos
corcoros ol dioz por cioro or Firlordio y /lomorio y mximos dol
ordor dol circuoro por cioro or Corod y Elgico, lo siguor los
|umoooooos cor ol 2, ombir cor voloros discroporos poro
moros disporsos,y ol irol so ubicor los roos rolociorodos cor los
Coocos, guo or cor|uro proporcioror olgo moros do lo miod do
los ogrosodos
4
. Los ms impororos dosdo ol puro do viso
cuorioivo sor los ciorcios mdicos, y los guo ioror moros
groduodos sor los moomicos y los ciorcios do lo compuocir,
ourguo lo impororcio roloivo or mucbos cosos dopordo do lo
orgorizocir do lo ooro ocodmico (or ooco, si or ur sisomo
doormirodo lo oo|omo|o os uro corroro urivorsiorio, lo proporcir
do ciorcios mdicos sor moror guo si so dico or irsiucioros do
oducocir suporior ro urivorsiorio, por o|omplo}.
Poisos /lumros No Mu|oros Coboruro
(Milos}
1
uriv. Crupos Cs. Cs. Moom. Humo- Dorocbo y
do ododos Mdicos Nourolos y Compu. ridodos Ecorom. /
Corodo 1.7 47 4 3 2 3 4
EE.UU. 12.23 45 7 21 5 2 33 32
1opor 3.77 34 7 32 10 14 33 23
/lomorio 2.15 13 2 3 33 1 27 10
Eolgico 332 5 55 38 12 2 4 25 58
Esporo 1.470 2 47 40 7 2 1 10 48
Firlordio 188 23 4 57 52 10 5 7 7
Poiro Urido 1.507 33 4 28 37 4 5 22 22
CECD 32.432 28 54 3 17 5 2 2 28
/rgoriro 1.303 27 73 43 2 8 71 12
Egrosodos Educocir Suporior No Urivorsior
Ode esta pasardo cor la eddcacir sdperior`
Iu:uucc:u
1B
Er cuoro ol groro, los ogrosodos viruolmoro so roporor por
miodos. Sir omborgo, lo composicir vorio cor los socoros do
osudio, puos los mu|oros ioror ur cloro prodomirio or Ciorcios
mdicos y Humoridodos (82 y , rospocivomoro}, los
proporcioros sor similoros o los do los vororos or Dorocbo y ocoromio
y Ciorcios rourolos (53 y 50}, y su poricipocir os miroriorio or
Moomicos o lrgoriorio y orguiocuro (31 y 1}. Tombir or oso
coso lo proporcir do mu|oros guo so grodJo or codo socor vorio
sogJr los poisos (or lrgoriorio y orguiocuro oscilo orro ol or
/lomorio y ol 52 or Elgico, por o|omplo}. Toriordo or cuoro lo
impororcio codo voz moyor dol progroso crico or los procosos do
crocimioro ocormico, osos Jlimos doos sugioror guo los mu|oros
|voros corsiuyor uro impororo rosorvo irolocuol guo podrio
oriororso bocio los roos do ciorcios or ol uuro.
Firolmoro, cuordo los voloros colculodos poro lo CECD so
comporor cor los doos do /rgoriro so oprocio guo lo proporcir
guo roprosoro lo moriculo ro urivorsiorio cor rospoco o lo ool os
cosi idrico, poro guo ogui ol grodo do oscolorizocir os ligoromoro
moyor y lo omorizocir do lo moriculo cloromoro suporior. El uoro
rimo do crocimioro oruol do lo poblocir osudioril obsorvodo or
lo Jlimo dcodo (}, guo cosi duplico oro ol do los urivorsidodos
como ol olcorzodo por los poisos do lo Comuridod Europoo, poroco
ombir sugorir guo lo impororcio roloivo dol socor soguir
oumorordo. Firolmoro, y or rolocir cor lo composicir do los
ogrosodos, los doos ombir muosror guo or /rgoriro los
Humoridodos ioror uro impororcio roloivo sigriicoivomoro
moyor, y los Ciorcios mdicos y Dorocbo y comorcio uro poricipocir
bosoro moror guo lo obsorvodo or osos poisos.
/ modido guo croco ol omoro dol sisomo, oro por lo oxporsir y
divorsiicocir dol olumrodo como do lo ooro ocodmico, oumoro
ombir lo impororcio guo ioror los rordimioros, gororolmoro
modidos por lo dosorcir o ol rocoso or los oxmoros, porguo
cuordo sor bo|os oocor rogoivomoro los cosos do lo oducocir
(ur oumoro or lo proporcir do oplozos olorgo lo durocir do los
corroros, por o|omplo}. Sir omborgo, los bo|os rordimioros podrior
osor irdicordo ur doso|uso orro los progromos guo so orocor y
J: A D!J:u
19
los guo so domordor oriordo or cuoro lo corgo ocodmico (os
odocuodo lo oxorsir do los cursos}, los roguorimioros dol
morcodo loborol (so rocosio uro oriorocir ocodmico o crico
proosiorol} y los orocodoros do los osudioros (oxiso uro buoro
oriculocir orro ol rivol dol guo provioror y ol guo iricior}. /urguo
dobo ororso or cuoro guo or cioros cosos lo dosorcir puodo sor
slo uro irorrupcir omporol do los osudios y or oros uro docisir
do combior do progromo, lo cioro os guo los osos vorior mucbo
orro los poisos. or ol Poiro Urido sor dol ol 13, or Diromorco
dol 23, or /lomorio dol 2 ol 31 y or lolio dol 4. Er /rgoriro
olcorzorior ol 4 or ol rivol ro urivorsiorio y so olovor ol 81 or
ol cor|uro do urivorsidodos rociorolos (Mirisorio do Culuro y
Educocir, 1b}.
VLNTAJAS DL LA LDUCACION SUPLRIOR NO UNIVLRSITARIA
El oumoro or lo impororcio roloivo do los irsiucioros do oducocir
suporior ro urivorsiorio proboblomoro so oxpliguo porguo ioror
olguros corocorisicos guo los diororcior do los urivorsidodos, y
guo odoms porocor corvorir o ur rJmoro codo voz moyor do
porsoros. Dosdo ol puro do viso ocodmico, lo prircipol voro|o so
doborio o guo sus progromos do osudio ioror uro oriorocir
vocociorol por ur lodo y o guo sor muy voriodos por ol oro. Eso
sigriico guo lo orsororzo os osrocbomoro rolociorodo cor los
roguorimioros dol morcodo do robo|o, y guo oborco socoros do
osudio or divorsos como solud, ciorcios rourolos, moomico o
irormico, ocoromio y bumoridodos.
Cro corocorisico dosocodo dorivo dol virculo codo voz ms osrocbo
guo morioror cor ol socor producivo, guo poroco oxplicorso porguo
por lo gororol. (i} orocor progromos roloivomoro coros guo brirdor
lo coliicocir rocosorio poro orcorror buoros oporuridodos
loborolos (or mucbos do ollos los olumros complomoror sus osudios
or los irsiucioros oducoivos cor ol robo|o or los omprosos} y (ii}
Ode esta pasardo cor la eddcacir sdperior`
Iu:uucc:u
20
cuoror cor cursos do copociocir, orroromioro y ocuolizocir muy
voriodos or uro ospocio do procoso do ormocir pormororo cosi
irdisporsoblo poro compoir or los modorros morcodos do robo|o
dobido ol ircosoro progroso crico. Por oso moivo, o los olumros
rodiciorolos, guo sor los dosiroorios do lo rorsmisir dol corocimioro
or los propios irsiucioros, so ogrogor oros guo complomoror ol
osudio cor ol robo|o o guo poricipor or los procosos do oducocir
coriruo, y omplior or ormo corsidoroblo ol omoro do lo poblocir
osudioril
5
.
Los progromos do los irsiucioros orciorios sor rumorosos y muy
voriodos
C
i
b
7
F
i
o
i
La demarda privada de eddcacir sdperior BB
dordo D
C
i
b
7
F
i
o
i
. / porir do oso oxprosir,
doromirodo |uoco oo os|buco |oq|s|co ocumuloivo, so obioro
luogo lo rolocir orro lo probobilidod do osudior y lo do ro bocorlo
P
i
/(1-P
i
} ~ o
Zi
y irolmoro so lo oxproso or logorimos do oso modo L
i
~ lr [P
i
/(1-P
i
}[ ~ Z
i
(Cu|oroi, 10.420}
F
|
i
or lo guo Z
os ol volor do lo urcir poro codo grupo (i ~ 1, poro los
guo corirJor osudios suporioros y 0 poro los guo slo comploor ol
socurdorio}, l
k
ol cooicioros do lo k - simo vorioblo, Y
ol irgroso
omilior por uridod do dosviocir osrdor dol i - simo irdividuo dol
| - simo grupo, F
su siuocir
loborol, S
ol soxo, /
lo
coogorio ocupociorol do su podro, odos ollos modidos por vorioblo
dicomicos guo omor voloros 1 (si ol irdividuo robo|o, os vorr, su
modro curs oso rivol do osudios y ol podro ioro oso ocupocir} o 0
or coso corrorio.
/ros do corsidoror los rosulodos guo proporcioror los osimocioros
roolizodos omploordo los mismos doos guo or los osudios ororioros
corvioro oxomiror los voloros modios do los vorioblos dol grupo do
porsoros guo corirJo sus osudios suporioros y los do guioros ro lo
bocor, guo so prosoror or los ros primoros columros dol Cuodro 4,
porguo su comporocir oyudo o irorproor los rosulodos dol orlisis
discrimiroro, y porguo los diororcios guo so obsorvor orro ollos
muosror vorios cuosioros impororos.
Er primor lugor, sugioror guo guioros corirJor or ol sisomo ioror
irgrosos por copio ms olovodos (dobido o ur irgroso ool ms olo y
o ur rJcloo omilior ms roducido} y compromisos loborolos mororos
guo guioros ro lo bocor, puos oporos ol 22 do ollos robo|o corro
J: D!J:u - a:!: A Puc
93
ol 44 or ol oro grupo. Er sogurdo lugor, irdicor guo los vororos
porocor oror ms diiculodos guo los mu|oros poro occodor o lo
oducocir suporior, puos solo ol 38 do los olumros dol socor orciorio
os do soxo mosculiro (corro ol 50 or ol socurdorio}. Er orcor lugor,
muosror guo los olumros orciorios ioror modros cor ur rivol do
oducocir ormol moyor guo guioros ro corirJor cor osos osudios
(cosi 11 corro oros do oscoloridod} y sor bi|os do pororos or uro
proporcir roloivomoro ms impororo guo los guo slo ormiroror
ol socurdorio (15 y , rospocivomoro}.
\orioblo* Cooicioros
CorirJor No corricos
corirJor
Foc|oos ocoomcos
lrgroso omilior 1,48 1,120 12,5* 0,415 0,42
Siuocir loborol. Horos morsuolos do robo|o 0,22 0,440 23,8* -0,3 -0,58
Cooc|o|s|cos qoo|cos
Soxo 0,38 0,500 5,5** -0,302 -0,28
^soc|os soco|os
Esudios do lo modro. /ros do oscoloridod 10,8 ,000 23,* 0,352 0,57
Ccupocir podro. Trobo|odor cuoro propio 0,2 0,220 0,7 0,257 0,11
Ccupocir podro. Porr o omploodor 0,1 0,070 ,4* 0,237 0,30
Tomoro do lo omilio. rJmoro do porsoros 4, 5,200 5,11** -0,2 -0,27
Coos|oo|o
NJmoro do obsorvocioros 43
2
3,8
Porcoro|o corrocomoro closiicodo
\oloros Modios
F
1
Corroloci
Lo pruobo F, guo sorolo los diororcios osodisicomoro sigriicoivos,
pormio rosumir oso orlisis diciordo guo guioros corirJor sus osudios
suporioros or gororol ioror, cor rospoco o guioros solor dol sisomo,
irgrosos moyoros y compromisos loborolos mororos, modros ms
oducodos, podros cor coogorio ocupociorol do moyor |ororguio
ocormico y omilios ms poguoros, odoms, sor prodomiroromoro
mu|oros.
Cuooo 4.
Los docisioros do osudior. poril ipico do los |voros
Noo. 1
* Sigriicoivo ol 1, ** Sigriicoivo ol 5. 2. Sigriicoivo ol 1.
La demarda privada de eddcacir sdperior 94
Los rosulodos oboridos ol osimor los cooicioros do lo urcir
discrimiroro or su ormo corrico porocor corirmor los comororios
ororioros, porguo sugioror guo ol volor do Z oumoro cor ol irgroso
omilior (ol cooicioro os posiivo o iguol o 0,415, por o|omplo}, lo coogorio
ocupociorol dol podro y ol rivol oducoivo do lo modro dol olumro, y
dismiruyo cuordo los omilios sor ms grordos, los irdividuos robo|or y
sor vororos (voloros ms olos do Z osr osociodos cor osisorcio o lo
oducocir suporior}. /doms, como los vorioblos oxplicoivos uoror
osordorizodos, los voloros do l
i
muosror lo impororcio do codo uro
do ollos or lo doormirocir dol volor do Z y por corsiguioro su podor
discrimiroro.
Sir omborgo, como lo prosorcio do mulicoliroolidod orro los vorioblos
oxplicoivos podrio osor modiicordo ol vordodoro volor do osos
pormoros, so colcul ombir ol cooicioro do corrolocir do Poorsor
orro los voloros do Z y do codo uro do los \ oborirdoso los rosulodos
guo so prosoror or lo Jlimo columro, or lo guo so oprocio guo los
sigros ioror lo mismo diroccir y or mucbos cosos los rivolos sor similoros.
Lo bordod dol o|uso do lo urcir discrimiroro modido oro por ol c
2
como por ol ocoo|oo cooc|omoo|o c|os|cooo (guo so colculo
rolociorordo los irdividuos osigrodos o codo grupo por lo urcir
osimodo cor los obsorvodos or l} os buoro, puos ol primoro os
sigriicoivo ol 1 y ol sogurdo muosro guo lo urcir osigro
corrocomoro ol do cosos corsidorodos.
Los rosulodos dol orlisis discrimiroro puodor ororcos rosumirso or
dos puros corrolos. El primoro irdico guo los |voros guo corirJor sus
osudios suporioros y los guo obordoror ol sisomo do oducocir ormol
ol ormiror ol rivol modio corormor dos grupos cloromoro diororciodos.
El sogurdo ovorzo or oso mismo diroccir, muosro ol sorido or ol guo
los ocoros ocormicos, goricos y sociolos provocor oso discrimirocir
y orioro sobro lo impororcio ordirol do codo uro do ollos. Er oso
robo|o ol volor guo osumor los pormoros poroco irdicor guo lo siuocir
loborol do los olumros os ol prircipol ocor guo discrimiro orro los
grupos, lo siguo ol rivol ocormico modido por ol irgroso omilior por
copio, or orcor lugor so ubico lo oducocir ormol do lo modro, o
coriruocir poroco osor ol soxo y ol irol lo coogorio ocupociorol dol
podro y ol omoro do lo omilio
8
.
J: D!J:u - a:!: A Puc
95
RLSUMLN Y CONCLUSIONLS
Eso robo|o iroro oboror ovidorcios ompiricos guo muosror los
prircipolos ocoros guo irluyor or lo doormirocir dol omoro dol
sisomo do oducocir suporior do /rgoriro, orolizor lo impororcio guo
ioror los ocoros ocormicos, los corocorisicos goricos y cioros
ospocos sociolos or los docisioros guo omor los olumros sobro coriruor
cor osudios possocurdorios o ro, y irolmoro procisor los porilos ipicos
guo ovoruolmoro pudioror corocorizor o los porsoros guo corormor
osos dos Jlimos grupos.
Poro cumplir cor su primor ob|oivo omploo ur modolo do comporomioro
roloivomoro simplo cuyos rosulodos, o posor do sus limiocioros, muosror
guo lo moriculo oruol dopordo do ur modo osorciol do lo coridod do
ogrosodos do lo oducocir modio poro ombir do los cordicioros
ocormicos guo sos orroror, ourguo os muy poco sorsiblo o los
combios or ol biorosor ocormico omilor y ro poroco rospordor o los
modiicocioros or ol coso do osudior.
Los proyoccioros roolizodos cor osos rosulodos |uro o cioros supuosos
sobro ol comporomioro do sus doormiroros muosro, odoms, guo su
oso do crocimioro sorio irorior o lo obsorvodo or los Jlimos iompos,
dobido urdomorolmoro ol moror rimo do oxporsir do lo oducocir
modio (ourguo ospocos ocormicos guo ro pudioror modirso podrior
oocor los docisioros do los olumros y por lo oro modiicor osos
prorsicos}.
Los modolos probobilisicos cor los guo so roo do oxplicor lo impororcio
guo ioror los ocoros ocormicos, los corocorisicos goricos y cioros
ospocos sociolos or los docisioros do los olumros do coriruor cor osudios
suporioros or gororol sugioror guo ol occoso o oso rivol os posiivomoro
rolociorodo cor ol irgroso, ourguo su irluorcio os modorodo, poro guo
cuordo los |voros robo|or vor soriomoro limiodos sus posibilidodos
do irgroso, guo los cuosioros goricos ombir sor impororos, porguo
los mu|oros ioror uro moyor probobilidod do roolizor osudios suporioros
guo los bombros, y irolmoro, guo lo probobilidod ombir mo|oro cor
ol rivol do oducocior do lo modro y cor coogorios ocupociorolos ms
La demarda privada de eddcacir sdperior 96
|ororguizodos dol podro, poro ompooro cor ol omoro do lo omilio.
Los rosulodos dol orlisis discrimiroro, guo so orioro o procisor los
porilos ipicos guo ovoruolmoro pudioror corocorizor o los porsoros
guo corirJor cor los osudios suporioros y o los guo obordoror ol sisomo
do oducocir ormol porguo irgrosor ol morcodo loborol, muosror guo
corormor dos grupos cloromoro diororciodos, por ur lodo, y guo los
ocoros ocormicos, goricos y sociolos sor los guo provocor oso
discrimirocir, por ol oro. Tombir sugioror guo lo siuocir loborol do
los olumros os ol prircipol ocor guo discrimiro orro los grupos, guo lo
siguo luogo or impororcio ol rivol ocormico omilior, or orcor lugor so
ubico lo oducocir ormol do lo modro, o coriruocir poroco osor ol
soxo, y ol irol lo coogorio ocupociorol dol podro y ol omoro do lo
omilio
1 Er 15 lo oducocir modio corobo cor 2,437 milloros do olumros y lo poblocir guo
orio orro 13 y 17 oros oro do 3,354 milloros do porsoros. /doms, los ogrosodos
roprosorobor ol 13 dol ool do olumros. Si oso proporcir guo bo sido osoblo or los
Jlimos dcodos so morioro y lo oso do oscolorizocir llogo or ol oro 2000 ol 77 (ur
rosulodo oborido proyocordo su oso do crocimioro}, los olumros do lo oducocir modio
so olovorior o 2,527 milloros y los ogrosodos o 328 mil. Ur rozoromioro similor proporcioro
357 y 385 mil ogrosodos poro los oros 2005 y 2010, rospocivomoro.
2 Proboblomoro por su olcorco limiodo y por los diiculodos poro colculorlo, oso vorioblo
ro rosul osodisicomoro sigriicoivo y por oso moivo so oxcluy do los osimocioros.
3 Er ol coso dol soo so osigr ur volor 1 o los bombros y 0 o los mu|oros. Er moorio do
ocuoco cuordo uro porsoro os Emploodo u obroro ioro ur volor 1 y coro or coso
corrorio, y lo mismo ocurro cor los Trobo|odoros por cuoro propio y los Pororos o
omploodoros.
4 Poro orolizorlos dobo ororso or cuoro guo b
0
mido lo probobilidod do guo ur ogrosodo do
lo oducocir modio cor irgrosos omilioros cosi rulos (Y~0}, cuyo modro ro ioro oducocir
ormol (M~0}, guo odoms os mu|or (S~0} y su podro os omploodo u obroro (C~1} corirJo
sus osudios suporioros. Codo uro do los doms pormoros proporcioro, or combio, los
modiicocioros or oso probobilidod osociodos cor diororos rivolos do los oros
doormiroros. El cooicioro b
2
irdico, por o|omplo, or cuoro oumoro lo probobilidod do
guo oso mismo groduodo corirJo osudiordo si su irgroso omilior uoro uro uridod do
modido moyor.
NOTAS
J: D!J:u - a:!: A Puc
97
5 Si robo|or 25 dios ol mos rosulo guo dD/dL ~ b
3
. dL ~ 0,001884*125 ~ 0,24, lo guo
sigriico uro probobilidod cosi uro cuoro poro moror o lo do guioros solomoro osudior.
Zi os comprordido orro - y y Pi orro 0 y 1 (cuordo Z
i
, o-
Zi
iordo o coro, por
o|omplo}.
7 Los osimocioros so roolizoror omploordo ol progromo Soisicol Pockogo or bo Sociol
Sciorcos" (SPSS}.
8 El orlisis ombir podrio soporor o los |voros guo corirJor sus osudios possocurdorios
or dos grupos. los guo osisor o irsiucioros orciorios y los guo siguor corroros urivorsiorios.
La demarda privada de eddcacir sdperior 9B
Apndice 1
Lo domordo do oducocir orciorio y sus doormiroros
/ro Egrosodos Moriculo /uom- PlE Poblocir lrdico Toso
oducocir oruol vilos (procios (milloros solorio do
modio (olumros} (milos} 18} bobioros} rool dosomploo
170 127.702 13.723 1.481, 8.133 24,0 8,7 5,0
171 131.87 23.743 1.73,0 8.43 24,4 2,8 ,3
172 138.787 24.1 1.80,0 8.5 24,8 84,2 ,
173 147.4 24.733 1.13, 8.8 25,2 5,2 5,5
174 155.78 2.38 2.140,4 .402 25, 11,8 3,
175 12.841 25.47 2.310,8 .3 2,1 112, 3,3
17 18.080 31.070 2.473,8 .323 2,5 71, 4,7
177 181.307 32.130 2.03,0 .17 2, 8,5 2,2
178 184.580 32.082 2.70, .583 27,3 75,3 2,3
17 184.37 38.428 2.880,0 10.22 27,8 84,7 2,4
180 187.02 34.81 3.112,0 10.301 28,2 5,4 2,5
181 12.22 53.172 3.31,2 .743 28, 8,2 5,3
182 1.327 57.41 3.51,7 .435 2,0 78,5 4,
183 17.30 75.240 3.20,1 .823 2,5 3,1 3,
184 220.281 75.727 3.75,3 10.020 2, 110,1 4,5
185 237.34 81.083 3.878,7 .323 30,3 100,0 5,
18 237.15 8.552 4.04,7 .8 30,7 105, 5,2
187 243.572 87.03 4.13,7 10.242 31,2 , 5,7
188 253.78 104.231 4.12,3 10.042 31, 8,4 ,1
18 21.403 110.07 4.301, .338 32,1 ,0 7,1
10 2.245 11.22 4.352,1 .213 32,5 74,5 ,3
11 277.323 122.73 4.405,0 10.180 33,0 77, ,0
12 285.42 12.08 4.80,0 11.22 33,4 7,2 7,0
13 24.211 134.01 4.85,0 11.31 33, 75,5 ,3
14 302.380 150.1 5.08,0 12.48 34,3 7,1 12,2
15 307.542 185.88 5.353,0 12.355 34,8 75,4 1,
1 324.10 14.2 5.00,0 12.88 35,2 75,3 17,3
1
3,5 , 4,7 1,2 1,5 1,0 4,3
1
Toso do crocimioro oruol ocumuloivo.
J: D!J:u - a:!: A Puc
99
Apndice 2
I Dnauua, !a::c:uau: , canI:: u !a unauua
Si lo domordo do oducocir uoro lirool, puodo prosororso cor ms
doollo do oso modo.
(/1} lr D
~ b
0
b
1
lr P
b
2
lr P
b
3
u
b
4
lr E
-1
dordo los vorioblos ioror ol mismo sigriicodo guo oros. Los
olosicidodos midor lo rolocir orro los combios porcoruolos or lo
moriculo y or sus doormiroros. Lo olosicidod procio, por o|omplo,
os o
P
~ \oriocir or D / \oriocir or P, y so colculo osi.
(/2} e
P
~ (dD/D} / (dP/P} ~ dlr D / dlr P
y do ur modo similor so obioror los doms. Esos olosicidodos puodor
ombir omploorso poro colculor los combios or lo domordo, puos
diororciordo lo oxprosir (/1}, dividiordo ombos miombros por dlr
D y roomplozordo por los olosicidodos rosulo.
(/3} dD/D ~ e
P
(dP/P} e
W
(dP/P} ... e
E
(dE/E}
lo guo sigriico guo lo oso do crocimioro or lo domordo os iguol o lo
sumo do los combios roloivos or los vorioblos oxplicoivos muliplicodos
por sus cooicioros, puos dlr D / dlr P ~ b
1
, por o|omplo.
La demarda privada de eddcacir sdperior 100
F! au!:::: u::c::n:uau
Suprgoso guo so cuoro cor uro muosro do o obsorvocioros do uro
vorioblo \ poro codo uro do poblocioros diororos y guo so guioro
corrosor lo biposis rulo do guo los modios do osos poblocioros sor
iguolos, volo docir H
0
. m
1
~ m
2
~ ... ~ m
r
, dordo m
1
os lo modio do
lo primoro do ollos, por o|omplo. Si oso biposis os vordodoro lo
divisir do osos doos or muosros os orbirorio, porguo odos los
obsorvocioros podrior corsidororso como uro gror muosro oxroido
do uro poblocir Jrico.
2 La: uc:::u: u :uu:a:. ! nu! !g:
Los voloros do lo orcoro columro so colculoror oriordo or cuoro
guo los combios or lo probobilidod so obioror diororciordo L
cor
rospoco o codo uro do sus doormiroros, or cuyo coso rosulo guo
dP/d/
i
~ b
i
P(1-P}, lo guo sigriico guo oso combio ro slo dopordo
dol volor dol cooicioro b
i
, como or ol modolo ororior, siro ombir
dol rivol do probobilidod o porir dol cuol so mido (ogui so omplo
uro probobilidod P ~ 74, guo corrospordo ol volor modio do los
vorioblos oxplicoivos}.
\orioblo* Cooicioro \olor modio Combio or lo
do los probobilidod (}
vorioblos
i
P(1-P}
Foc|oos ocoomcos
lrgroso omilior 0,571 (2,4} 1,371 11,1
Siuocir loborol. Horos morsuolos do robo|o -0,00 (0,0} 43 -0,2
Cooc|o|s|cos qoo|cos
Soxo -0,425 (7,1} 0,41 -8,2
^soc|os soco|os
Esudios do lo modro. /ros do oscoloridod 0,04 (7,3} 10,25 1,2
Ccupocir podro. Trobo|odor cuoro propio 0,532 (5,7} 0,24 10,3
Ccupocir podro. Porr o omploodor 0,4 (11,5} 0,12 13,5
Tomoro do lo omilio. rJmoro do porsoros -0,147 (,7} 5,0 -2,8
Corsoro 0,1 (25,}
NJmoro do obsorvocioros 434
-2 log 43,8
* Los vorioblos dicomicos ioror volor 1 poro los bombros y lo coogorio ocupociorol
dol podro.
J: D!J:u - a:!: A Puc
101
Cuordo los doos provioror do uro poblocir cor disribucir rormol
y voriorcio s
2
oso Jlimo puodo colculorso do dos mororos diororos.
Er primor lugor, como ol promodio do los voriorcios do codo muosro,
volo docir bociordo.
(/1} s
2
p
~ S
i
s
2
i
/ k
dordo s
2
i
~ S
i
(/
i|
- M
i
}
2
/(r-1} y M
i
~ S
|
/
i|
/r os lo modio do lo i-simo
muosro. Er sogurdo lugor como.
(/2} s
2
~ rs
2
M
dordo s
2
M
~ S
i
(M
i
- M
M
}
2
/ (r-1} os ur osimodor do lo voriorcio do lo
disribucir muosrol (o do los modios do los muosros} y or ol guo M
M
~ S
i
M
i
/ r os ol promodio do osos modios muosrolos. Eso Jlimo
rosulodo so oxplico porguo cuordo los muosros provioror do uro
poblocir rormol (y por corsiguioro lo biposis rulo propuoso orribo
os cioro} rosulo guo (i} s
2
~ rs
2
M
, dordo s
2
M
os lo voriorcio do lo
disribucir muosrol y (ii} s
2
M
~ s
2
M
.
Lo rolocir orro los voriorcios colculodos do oso modo, guo puodo
prosororso osi.
(/3} F ~ rs
2
M
/s
2
P
~ [S
i
(M
i
- M
M
}
2
/ (r-1}[ / [S
i
(/
i|
- M
i
}
2
/ r(r-1}[
ioro uro disribucir F cor (r-1} y r(r-1} grodos do liborod, puos os ol
cocioro orro dos disribucioros c
2
. Eso rolocir dobioro sor iguol o
uro si lo H
0
os vordodoro (ourguo dobido o lo lucuocir osodisico
olguros vocos osor por orcimo y oros por dobo|o}. Poro si ro lo os y
por corsiguioro los m
i
ro sor iguolos, ol rumorodor sor roloivomoro
grordo cor rospoco ol doromirodor y ol cocioro sor moyor guo lo
uridod. Por oso moivo, cuordo ol F colculodo os sigriicoivomoro
moyor guo uro so rocbozo lo biposis rulo do modios iguolos.
Poro si so obsorvo lo oxprosir ororior cor cuidodo, so oprocio guo ol
rumorodor or roolidod os uro sumo do cuodrodos orro muosros o
grupos (SCE} guo os oxplicodo por lo vorioblo guo so corsidoro, y ol
doromirodor lo sumo do cuodrodos dorro do codo muosro o grupo
La demarda privada de eddcacir sdperior 102
(SCD} guo os ur orror ro oxplicodo o do corcor olooorio. El orlisis
do lo |uoco oscmooo|o so osioro or osos idoos, porguo colculo
ol volor do los pormoros l do uro urcir lirool do vorioblos guo
midor los oribuos do dos o mos grupos do porsoros (los guo cursor
osudios suporioros y los guo ro lo bocor, or oso robo|o} cor ol ir
do closiicor o los irdividuos or codo uro do ollos cor lo moyor
soguridod do xio. Eso urcir so prosoro osi.
(/4} Z ~ l
1
/
1
l
2
/
2
... l
r
/
r
dordo \
( ) / ( ) ( )
_ _ _ _
2 2 2
1 1
dordo,
Z X X X
A A A
nA
nA
_ _ _ _
... = + + +
1
1
2
2 siordo X X y X
A A nA
_ _ _
,
1 2
los modios do los vorioblos dol primor grupo, por o|omplo. Toriordo
or cuoro osos rolocioros so obsorvo guo ol rumorodor or roolidod
os uro SCE y ol doromirodor oro SCD. /doms, oso oxprosir os
mximo cuordo.
(/} dC/dl
i
~ 0, poro i ~ 1,2, ... ,k
y oporordo so obioro oso sisomo do ocuocioros do puro mximo.
(/7} S
11
l
1
... S
1r
l
r
~ d
1
...
S
k1
l
1
... S
rr
l
r
~ d
r
J: D!J:u - a:!: A Puc
103
dordo , S X X X X X X
ij
A A
nA nA
nA
= + + +
1 1
1
1
2 2
1
2
1
( ) ( ) ... ( )
_ _ _
y cuyo solucir proporcioro los voloros do l
i
. Eso Jlimo oxprosir
pormio ombir oprocior guo lo diororcio orro los modios do Z os D
~ S
i
l
i
d
i
.Cor osos pormoros puodo colculorso ol volor Z poro codo
irdividuo, osimor lo sumo do cuodrodos orro grupos y dorro do los
grupos y irolmoro voriicor lo oiciorcio do lo urcir discrimiroro
corsruido omploordo ol osodisico F guo so doiro como F ~ [(r
/
r
E
- k-1}/k[ [(r
/
r
E
/(r
/
r
E
}[D. Er oso coso lo biposis o corrosor os
H
0
.E(Z
/
}~E(Z
E
}, si so rocbozo, dobo ocoporso lo urcir corsruido.
RLFLRLNCIAS
Cobr, E. y Cosko, T.(10}. Tho Ecooomcs o| Eouco|oo. Porgomor
Pross, Cror Erooro.
Domorocb, Poboro (184}. Esodisicos do lo ovolucir ocormico
do /rgoriro 113-184", Es|uoos (3}.103 - 184.
FlEL (1}. |oocoooos oo Co,uo|uo, Euoros /iros.
Fiolds, Cory S.(17}. Tbo privoo domord or oducoior ir roloior
o lobour morko cordiiors ir loss-dovolopod courrios", Ecooomc
!ouoo|, 4. 0-25.
Cu|oroi, Domodor N.(10}. Ecooomo||o, McCrow Hill, Eogo.
lNDEC (14}. Es|mocooos , o,occooos oo ob|oco !50-2050,
Euoros /iros.
lNDEC (180}. Cooso Nocooo| oo Pob|oco , \.oooo, Euoros /iros
(idom 11}
La demarda privada de eddcacir sdperior 104
Lobr, D.y Nowor, 1.M. (178}. Timo Sorios ord Cross-sociorol
lrvosigoiors o bo Domord or Higbor Educoior", Ecooomc |ou,,
\ol./\l, pgs.411-422.
Loslio, L.L. y Erirkmor, P.T.(187}. Sudor prico rosporso ir bigbor
oducoior. bo sudor domord sudios", !ouoo| o| |qho Eouco|oo,
58. 181-204.
Lovir, H.(11}. Tbo ocoromics o Educoiorol Cboico", Ecooomcs
o| Eouco|oo Po.o., 10 (2}.137-158.
Lucos, P.(177}. Hodoric wogos oguoior ord psycbis wogos ir bo
rourrs o scboolirg", ^mocoo Ecooomc Po.o. 7(3}. 54-558.
Psocboropoulos, C. y Woodboll, M.(18}. Eoucoco oo o|
oosoo||o. Lo oo|ss oo ocooos oo o.oso. Publicodo poro ol
Eorco Murdiol por Tocros, Modrid.
Pod Fodorol do lrormocir Educoivo(17}. Po|o.omoo|o oouo|
!. Posu||ooos oo|o|.os, Euoros /iros.
Pios, Sixo (180}. /|ooos os|oo|s|cos. /guilor, Modrid.
Socroorio do Progromocir Ecormico (1}. |o|omo Ecoomco
^o !, Euoros /iros.
Socroorio do Progromocir y Evoluocir Educoivo (1}. Cooso
oocooo| oo oocoo|os , os|ob|ocmoo|os oouco|.os 4, Euoros /iros.
Sogor, D.y Molz, N.(177}. Morpowor plorrirg ir bo proossiors",
Coooooo !ouoo| o| |qho Eouco|oo, 7. 73-83.
Sulock 1.(182}. Tbo domord or commuriy collogo oducoior",
Ecooomcs o| Eouco|oo Po.o. 2 (24}. 351-31.
Ma:a N::c
105
INTRODUCCION
El propsio do oso oriculo os dor cuoro dol comporomioro do lo
domordo poro cricos cor oducocir do rivol orciorio or lo
/rgoriro. Trodiciorolmoro, los omploos cricos roguorior uro
coliicocir do rivol modio, guo podio sor ms o moros odocuodo ol
modolo do ocoromio y do omproso guo uvo vigorcio or ol pois boso
oros rocioros. Sir omborgo, corsidorordo ol impororo combio guo
so bo voriicodo oro o rivol do lo ocoromio globol como o rivol
microsociol, os ociblo suporor guo lo odopocir o los ruovos roglos
do lo ocoromio y do lo ocrologio os simulroomoro modiicordo
los corocimioros, copocidodos y bobilidodos rocosorios oro poro
ol irgroso ol murdo dol robo|o como poro mororor y oumoror los
compoiividod do los irmos.
Nuosro biposis os guo oso procoso podrio oror ur oco impororo
or ol rivol orciorio, por lo cuol oocuomos lo irvosigocir, cuyos
prircipolos rosulodos so prosoror or oso oriculo, corrodo or los
osroogios do combio implomorodos por los omprosos y or los
domordos ormulodos sobro los compoorcios roguoridos do los
cricos orciorios. Er ol documoro so roolizo uro rpido visir dol
morco corcopuol dol robo|o y do lo moodologio uilizodo, so orolizor
los procosos do rorsormocir y los combios oporodos or los
omprosos orcuosodos, so doscribor los prircipolos rosulodos
Cop||o| o S Cop||o| o S Cop||o| o S Cop||o| o S Cop||o| o S
Demoodo de |eco|cot |etc|ot|ot eo oo
coo|ea|o de |toot|otmoc|o de |ot
mode|ot ptodoc||vot
mot|o ov|ck
Demarda de tecricos terciarios er dr cortexto
de trarsrormacir de los modelos proddctivos
106
omorgoros or rmiros do lo porcopcir do los irmos sobro sus
roguorimioros or moorio do porilos y coliicocioros, y so prourdizo
ocorco do lo ospociicidod guo sos odguioror or moorio do
copociocir crico do rivol suporior.
LA BASL CONCLPTUAL DLL TRABAJO
El ruovo coroxo do globolizocir, oporuro y roormos osrucurolos
do lo ocoromio orgoriro obligo o los omprosos o roploroor sus
rospuosos osrogicos. Los ocuolos corcopcioros do compoiividod
lo roioror o uro visir sismico, guo irvolucro lo dimorsir
orgorizoivo, lo dimorsir sociol y lo dimorsir ocrolgico.
Crgorizocir, ocrologio y rocursos bumoros corsiuyor los ocoros
improscirdiblos o corsidoror poro mo|oror oso compoiividod. Poro
dicbos uoros ro so bosor slo or uro mirodo bocio odorro, siro
ombir ol ororro do los omprosos y o los rolocioros orro ollos.
/borco ombir lo implorocir do lo irmo or ur orriorio dodo, do
lo oxorsir do los rolocioros iroromprosoriolos, do los rolocioros
provoodoros/usuorios, oc. (Mossror, 1}.
Eso rocir ompliodo do compoiividod ircluyo lo irrovocir como
ur ocor irrogoblo poro prourdizorlo. /lguros ouoros (Eoscboriri y
Yoguol, 1} idoriicor or los procosos do irrovocir uro corluorcio
do disiros corocimioros y copocidodos prosoros or diororos roos
do lo omproso. Poro ollos, los compoorcios corsisor or soboros",
corocimioros y ruiros orgorizoivos do corcor producivo,
ocrolgico y do gosir guo lo irmo bo ocumulodo duroro su
dosorrollo bisrico. Morcor or oso procoso, como do ospociol
rolovorcio, los corocorisicos y los copocidodos do los rocursos
bumoros, sorolordo lo impororcio dol procoso do oprordizo|o, oro
irdividuol como colocivo.
Dorro dol cor|uro do cricos implomorodos imporobo corocor
ororcos ol morco do irrovocir or curso, uoro so do corcor
ocrolgico u orgorizoivo. circulos do colidod, ruovos ormos do
orgorizocir dol robo|o, robo|o or oguipo, clulos do produccir,
oc., los ruovos sisomos producivos (corrol osodisico do procoso y
Ma:a N::c
107
oros}, los sisomos do orgorizocir coroblo ocuolizodos, ol
cumplimioro o combios or los plozos do orrogo, los sisomos do
comorciolizocir o pos-voro irrovodoros.
Er los ruovos ilosoios do gosir, ol grodo do irvolucromioro,
coriruidod y osobilidod dol rocurso bumoro corsiuyo ur irdicodor
dol rivol do irrovocir, y lo copociocir so corvioro or ur ocor
clovo poro ovoluor lo compoiividod. /rolizor ol coroxo do gosir
do lo uorzo do robo|o oro corrol o lo boro do irdogor sobro los
porilos orciorios roguoridos, los soboros rocosorios y los prircipolos
cororcios, lo guo corsiuy oro omo do orlisis.
Los combios or los osroogios omprosoriolos, o ir do odoporso o los
ruovos coroxos y oscororios, roguioror procosos complo|os do
modiicocir do lo gosir do los rocursos bumoros. Eso do|o do sor
ur roo do lo orgorizocir dodicodo o lo odmirisrocir do los rocursos
y o lo rogociocir do los rolocioros loborolos, poro corvorirso or ur
ospocio do irogrocir y dosorrollo ms corcoro o los roos do
produccir, comorciolizocir, ocoro, o irsoro dirocomoro or ollos.
Los prcicos do ircorporocir do porsorol suror uro prourdo
modiicocir. Er moorio do coliicocioros, so omo or corsidorocir
ol rivol dol iulo guo posoo ol ruovo robo|odor, our poro los puosos
ms bo|os, so roo do copor los posibilidodos do los porsoros ms
oll do los roguorimioros dol puoso. Mucbos vocos so irogro o los
prcicos do ircorporocir lo volorocir do lo movilidod poorciol,
modioro uro sobroovoluocir irorciorol dol rivol oxigido cor rolocir
ol guo roguioro lo vocoro (Zoriior, 11}. Yo ro so ovolJo slo lo
copocidod crico o los diplomos bobilioros, siro ombir lo
copocidod do dosorrollo, los opiudos poro rospordor o siuocioros
improvisos, poro doocor y rosolvor problomos.
Lo odopocir o los ruovos oxigorcios do los morcodos roguioro o|usos
or cuoro o colidod do produco y do procoso, poro ombir or cuoro
o rorsormocioros or lo orgorizocir dol robo|o. So roo do rompor
comporimoros osorcos or ol irorior do los irmos, y do irroducir
combios or lo orgorizocir ordioros o suporor ol vio|o modolo do lo
osigrocir irdividuol o los puosos do robo|o, poro posor o modolos
Demarda de tecricos terciarios er dr cortexto
de trarsrormacir de los modelos proddctivos
10B
dosorrollodos olrododor do clulos, grupos do robo|o, oc. Lo
implomorocir do cricos do colidod -do produco o do procoso-
roguioro ur iror|uogo orro vorios cordicioros. mo|oromioro do los
ocoros do produccir, irrovocir or los oguipos, opimizocir do
los procosos, y su osordorizocir y corrol pormororo. Poro ombir
implico combios or ol compromiso do los robo|odoros cor lo colidod,
y moyor irvolucromioro, guo so oxproso or lo rocuoro croocir do
ospocios do oxprosir y ormocir poro lo colidod, poro ol corocimioro
do los ruovos modos do orgorizocir dol robo|o, y or ur sigriicoivo
oumoro do lo coliicocir do los mismos. Los ruovos ocrologios -
soor do produccir o do gosir- corducor o morudo o ur uoro
rodisoro do los puosos do robo|o, y cor l, do los coliicocioros y
compoorcios oxigidos o guioros lo ocupor.
MATLRIAL Y MLTODOS
Lo borromioro do rocoloccir do doos disorodo irorobo corocorizor
do mororo rpido y sirico ol grodo do modorrizocir do los
omprosos orcuosodos, orordiordo guo lo gosir do los rocursos
bumoros y, do mororo poriculor, los omos do coliicocir, ro
corsiuyor osroogios oislodos dorro do lo orgorizocir.
/ posor do guo ro oxiso ur Jrico comiro do modorrizocir posiblo"
boy uro sorio do dimorsioros corsidorodos como osociodos o los
roguorimioros ocuolos dosdo ol puro do viso do los ruovos cricos
do odmirisrocir y gosir. Sir omborgo, dodo guo ol o|o dol osudio
ro oror los osroogios omprosorios por si solos, siro guo dobior sor
orcorodos como coroxo, so docidi guo los dimorsioros do combios
or los poliicos do los irmos o corsidoror dobior oborcor
simulroomoro o lo moruocuro, o los sorvicios y ol comorcio. Er
los Jlimos oros, osos procosos, guo so bobior iriciodo or lo irdusrio
moruocuroro y or ol socor do sorvicios modorros do lo ocoromio",
so uoror oxpordiordo groduolmoro bocio oros socoros, ircluidos
los sorvicios y ol comorcio.
Sobro lo boso do osos criorios, y corsidorordo guo uro poro
impororo do los dimorsioros blordos" do los osroogios
Ma:a N::c
109
implomorodos (ormos do soloccir, copociocir, oc.} dobior sor
orolizodos imporiosomoro por su rolocir cor lo Poliico do
Copociocir y Coliicocioros, los pormoros corsidorodos poro ol
orlisis do los osroogios do odopocir do los irmos omoror or
cuoro los siguioros ioms. (i} irroduccir do ocrologio y su disorcio
rospoco o lo rororo irorrociorol, (ii} osroogios do subcorroocir/
oxorrolizocir do producos, do oopos dol procoso, oc., (iii}
irorcombio do irormocir cor clioros/provoodoros/subcorroisos,
(iv} combios or lo orgorizocir dol robo|o/robo|o or oguipo/mdulos,
(v} implomorocir do circulos do colidod o similoros, (vi} oplicocir
do cricos como corrol osodisico do procosos, oc., (vii} combios or
lo ormo o or los iompos do orrogo, (viii} combios or lo ormo do
osigrocir do rocursos coroblos, (ix} irroduccir do sorvicios y/o
corrol do pos-voro, oc.
Lo orcuoso uo roolizodo or cuoro |urisdiccioros, o sobor. los
provircios do Euoros /iros, Soro Fo, Mordozo y Soriogo dol Esoro.
Er rmiros do omoro o impororcio, los omprosos orcuosodos
oocivizoror uro doocir ool do 58.2 porsoros. Lo muosro ircluy
irmos do diororo mogriud, dosdo omprosos do urismo (40 porsoros}
o do solud (ros omprosos do 38 porsoros codo uro}, posordo por
modioros (uro do olovisir por coblo do 100 omploodos o ur diorio
do 15}, boso oros cor ur rJmoro impororo do sucursolos o
coridodos sigriicoivos do porsorol (por o|omplo ol Eorco do lo
Provircio do Euoros /iros}. Eso sigriico guo, ourguo ro puodo
boblorso do roprosoroividod por ol oscoso rJmoro do omprosos
rolovodos, los irmos orcuosodos ioror ur poso impororo or rmiros
do porsorol ocupodo
Los omprosos orrovisodos pororocor o disiros socoros. So
privilogioror los ms dirmicos do codo provircio do ocuordo cor los
doos omorgoros dol Corso Ecormico do 14. socor moruocuroro,
(or ospociol los subsocoros olimorocir y disiros romos do lo
moolmocrico}, ocividodos do sorvicios modorros" do lo ocoromio
(oguo, oloros, olocricidod}, ol socor irorcioro (borcos}, urismo
(boolos, omprosos do urismo}, solud (omprosos do modiciro propogo,
obros sociolos provirciolos}, y oros sorvicios (olovisir por coblo,
diorios, oc.} (\or or ol /roxo los criorios do soloccir y omprosos
Demarda de tecricos terciarios er dr cortexto
de trarsrormacir de los modelos proddctivos
110
ologidos}. Er los cuoro provircios, lo soloccir do omprosos prosor
doormirodos liroos comuros y oros poriculoros do ocuordo cor lo
siuocir do codo rogir, y so procur ircluir socoros guo
rorsvorsolmoro cruzoror odos los |urisdiccioros. Eso pormii oocuor
cioros corsidorocioros socoriolos, ourguo slo dosdo uro porspocivo
cuolioivo.
RLSULTADOS OBTLNIDOS
Las estrategias de modernizacin de las empresas encuestadas
Es or ol morco do dosorrollo do los procosos do modorrizocir do
corcor microsociol guo doscribor ur procosos pouloiro do osroogios
puruolos o procosos ro globolos
2
dordo puodor ubicorso los omprosos
orcuosodos, mosrordo guo oocivomoro so corsoo uro impororo
modorrizocir or morcbo, cor corcor idiosircrico" como uo
ombir lo oopo do irdusriolizocir (Koz, 18}. Ello sigriico guo
ro so roo do ur procoso lirool, proli|o u bomogroo, siro por ol
corrorio do uro dirmico osimrico, boorogroo y guo ro rospordo
do mororo idrico o los modolos" ipiicodos do dosorrollo (soo do
ospociolizocir loxiblo" o ol modolo |opors"}. Hoy uro osimorio
or lo ormo or guo los disiros omprosos so posicioror roro o los
ruovos oscororios, y sus osroogios do odopocir vorior do ocuordo
cor siuocioros socoriolos, rogiorolos o propios. El roomioro dol
rocurso bumoro so ubico or oso mismo oscororio do boorogoroidod.
Si bior so locolizoror diororcios sogJr ol omoro y lo ubicocir do los
irmos (lo guo muosro dosorrollos disimilos orro los omprosos y orro
los provircios}, los rosulodos do lo orcuoso mosroror irdicodoros
do ur procoso do modorrizocir ro roducido o los omprosos do
puro" o grordos (ourguo boy guo corsidoror guo lo orcuoso ol sor
oplicodo o los rivolos gororciolos puodo oxprosor ur grodo do
modorrizocir ms olo guo ol oocivomoro implomorodo}.
Ur iroro do cuoriicocir do los osroogios do modorrizocir
odopodos por los omprosos orcuosodos muosro ur pororomo
ilusroivo dol procoso cloro do combio y do rorsicir por ol guo osr
Ma:a N::c
111
orovosordo. So boso or ur orlisis cosi mocrico, corsruido slo or
rmiros do lo coridod do rospuosos posiivos o los disiros modidos
implomorodos poro roosrucuror lo gosir, sobro ur ool do doco
modidos (cuodro 1}. Lo closiicocir uo roolizodo or ros rivolos.
Modi dos l mpl omor odos Mor Sorv
1.Subcorroocir/oxorrolizocir/orciorizocir. Er gu socoros 84 70
2.lrorcombios sisomicos do irormocir, do ocrologio, do
copociocir cor sus provoodoros clioros i|os o bobiuolos 84 45
3.lrroduccir do oguipomioros o rivol do lo rororo ocrolgico irorro 8 70
4.Modiicocir or lo orgorizocir do los procosos do robo|o dol ipo
1us ir Timo, progromos do coro doocos progromos do mo|oro coriruo,
progromos do colidod ool. Progromos do oorcir ol clioro 100 5
5.lrroduccir robo|o or oguipo/mdulos do robo|o 84 50
.lrroduccir circulos do colidod o similor 84 15
7.lrroduccir corrol osodisico do procoso o modidos osordorizodos
do procodimioros y procosos 4 35
8.lmplorocir sorvicios pos-voro/soguimioro 7 50
.lmplorocir ruovos sorvicios do comorciolizocir/oorcir ol clioro
o combios or lo ormo do comorcior, disribuir. 74 0
10.Modiicocir dol sisomo coroblo do osigrocir do cosos 84 45
11.Poduccir or los iompos do orrogo o provisir dol sorvicio/produco 74 5
12.Cros (Espociicor} 1 5
Cuooo !
Porcoro|o do implomorocir do modidos do roosrucurocir
Nivol 1. ms do morcioros posiivos. 11 irmos
Nivol 2. orro 5 y morcioros posiivos. 27 irmos
Nivol 3. moros do 5 morcioros posiivos . 3 irmos
Si bior os cioro guo lo solo morcir do lo implomorocir do uro
doormirodo prcico ro os ur irdicodor or si mismo, lo roproguro
sobro ol grodo y oxorsir do dicbo implomorocir pormio suporor
guo lo osrucuro do oso disribucir so ocorco o lo roolidod. Er ol
primor rivol, los irmos cor moyor grodo do modorrizocir, so ubicor
omprosos moruocuroros y do sorvicios, do omoro grordo or su
moyorio y disribuidos googricomoro or ros do los provircios
Demarda de tecricos terciarios er dr cortexto
de trarsrormacir de los modelos proddctivos
112
orolizodos (lo Jrico oxcopcir lo corsiuyo Soriogo dol Esoro}. Eso
cor|uro ogrupo o omprosos do puro". \orios do ollos sor
oxporodoros y ur grupo impororo os locolizodo or lo provircio do
Mordozo. Er ol orcor rivol, ol do moror grodo do modorrizocir
roloivo, or combio, so ubicor olguros omprosos -lo moyorio do
sorvicios- or lo provircio do Soriogo dol Esoro, sor omprosos cbicos
o modioros.
Er ol sogurdo grupo -ol irormodio-, do mororo provisiblo, so locolizo
lo moyor coridod do irmos, cor uro uoro boorogoroidod irorro.
Er oso osroo so orcuorror los omprosos grordos do comorcio, los
supormorcodos ircluidos or lo muosro, olguros omprosos lidoros y
oros modioros or ploro procoso do combio. Er oso ogrupomioro so
ubicor osimismo los boolos do primoro liroo orcuosodos, los omprosos
olimoricios do lo provircio do Soro Fo y do Mordozo, los sorvicios do
solud y borcos modioros.
/rolizordo do mororo porciol los disiros modidos orcorodos, dobo
dosocorso ol ovorco or moorio do irroduccir do oguipomioro y
moguirorio corcoros o lo rororo ocrolgico irorrociorol. Es ur
doo rolovoro yo guo, boso iros do lo dcodo dol ocboro, lo
irroduccir do ocrologio bosodo or lo microolocrrico osobo
soriomoro orosodo or lo /rgoriro, our omordo como boso
comporoivo los oros poisos do /mrico Loiro (Erosil, por o|omplo}
Eso procoso do oggiorromioro ocrolgico
3
.-guo so voriico oro or
moruocuro como or sorvicios y comorcio- ro sigriico uro
modorrizocir or si mismo, poro os uro cordicir rocosorio. Er oso
liroo, moroco rosolorso ol rJmoro impororo do omprosos cor
irroduccir do corrol osodisico do procoso, mocorismo guo roguioro
simulroomoro uro boso crico y copociocir dol porsorol
implicodo, yo guo oxigo corocimioros osodisicos do modicir, do
rorscripcir do modidos or oblos y cuodros, oc.
Cor rospoco o lo orgorizocir dol robo|o, lo oolidod
4
do los omprosos
moruocuroros orcuosodos irdicor lo irroduccir do combios or
los procosos do produccir y do robo|o. Esos combios ro sor
bomogroos ri similoros orro si, ri ioror ol mismo grodo do
prourdizocir or los disiros omprosos. Sir omborgo, lo siuocir
Ma:a N::c
113
doroo guo odos ollos bor comorzodo o oriororso bocio ol modolo
irogrol" morciorodo cor ororioridod, y puodor orcorrorso or
disiros oopos do prourdizocir do los modidos. Los
rorsormocioros or moorio do orgorizocir dol robo|o, o porir do
lo suporocir dol modolo do produccir or lorgos sorios, y cor l, los
oroos or codoro", morcor ol poso|o dosdo uro osigrocior irdividuol
o los puosos do robo|o bocio olgJr ipo do robo|o or grupo, or
oguipo, or mdulo o similor. Pomior o procosos ordioros o obolir
los comporimoros osorcos orro los disiros soccioros do lo irmo.
produccir, mororimioro y colidod ro sor ms roos oislodos siro
irogrodos, lo guo obligo o los robo|odoros o bocorso corgo do oro
mororo do lo colidod, oro dol produco y dol sorvicio, como do lo
oorcir ol clioro.
So puodo morcioror osimismo, orro los osroogios do modorrizocir,
ol oumoro do lo subcorroocir, lo guo implico ur modolo do
virculocir diororo orro disiros omprosos, por oro poro, lo
impororcio do los corrolos do colidod, or rmiros do coso y iompo,
sigriico moyor virculocir orro clioros y provoodoros. Es irorosoro
mosror guo dors do oso ruovos ormos y modos do rolocir so
orcuorror dirmicos complo|os do disiro corcor, miorros ol
problomo do los omprosos lcoos os oumoror lo colidod dol irsumo
(lo locbo} guo rocibor do los omboros, uro omproso ouoporiso dobo
bocor llogor producos ormirodos (vlvulos}, dos vocos por somoro,
dosdo Pooolo, provircio do Soro Fo, boso ol roro do Frorcio dordo
so orcuorro lo irmo Pougoo Ciroor.
Corsidorordo los procosos do combio y osroogios idoriicodos, surgo
rourolmoro lo proguro sobro ol grodo posiblo do gororolizocior do
los rosulodos do su oxorsir o oros omprosos. Podrio porirso dol
bocbo do guo osos omprosos, modioros o grordos or cuoro o omoro,
cor poso sigriicoivo or lo irdusrio moruocuroro or los socoros do
olimorocir y moolmocrico, or socoros do sorvicios y or impororos
irmos do comorcio, bor sobrovivido oxiosomoro o procosos or
complo|os como lo biporirlocir y los primoros oopos dol Plor do
Corvoribilidod. Erorcos, ms guo omprosos oxcopciorolos, podrio
orgJirso guo corsiuyor poro dol socor do lo ocoromio guo os
disorordo osroogios odocuodos poro los ruovos coroxos. Dosdo
Demarda de tecricos terciarios er dr cortexto
de trarsrormacir de los modelos proddctivos
114
oro porspocivo, sor slo oso ipo do orgorizocioros -ro
rocosoriomoro irmos lidoros" or su rubro- los guo puodor ovoluor
prospocivomoro lo omorgorcio do puosos do robo|o guo roguioror
ur rivol oducoivo orciorio.
Esos osroogios do rospuoso o coroxos combioros (ourguo roducido
uoromoro lo ircoridumbro do corcor mocroocormico o porir do
los rorsormocioros ocormicos dol pois} romior o dosorrollos cor
divorso grodo do diiculod ms o moros oxordidos or ol iompo, y do
rirguro mororo puodor orordorso como siuocioros osicos o
procosos ocobodos. Como oro doblo osporor, lo implomorocir do
los modidos sorolodos os ligodo o ircorvorioros y obsculos do
diororo irdolo, guo sor los guo oporocor rolo|odos cuordo so boco
roororcio or los omprosos osudiodos o los cuollos do boollo" poro
lo corcrocir do los ob|oivos omprosorios. Y or odo oso procoso,
omorgo lo coliicocir dol rocurso bumoro como uro piozo clovo.
Principales obstculos mencionados por las empresas para el logro
de sus ob[etivos. Areas problemticas
Lo irdogocir corrodo or los cuollos do boollo" guo los irmos
orcuorror poro cumplir cor su ob|oivo oborc ur doblo propsio.
corocor oocivomoro los prircipolos obsculos y doocor cmo y or
gu mogriud lo colidod y lo copociocir do los rocursos bumoros
corribuio o diiculobo ol cumplimioro do dicbo ob|oivo. El orlisis
do los problomos morciorodos como cuollos do boollo" pormio
doocor ol surgimioro do omos sigriicoivos, corrodos poriculormoro
or problomos do gosir y sobro odo do rocursos bumoros, ms guo
ocrolgicos.
a) R:::uc:a a! canI:
Ur problomo morciorodo cor irsisorcio so roioro o los diiculodos
guo so prosoror ol roor do irsrumoror ol poguoo" do combios.
oplicocir do los ruovos ocrologios irormoizodos (ircorporocir
do ruovos mguiros, cooxisorcio do oguipos modorros cor los
origuos}, combios or lo gosir (poliicos do colidod, implomorocir
do corrol osodisico do procoso, sorvicios do oorcir ol clioro},
Ma:a N::c
115
combios culurolos (rosuloros do los procosos do compro o usir y
do los privoizocioros}. C simplomoro so roo do los ruovos osroogios
guo los irmos rocosior oplicor rpidomoro.
Eso diiculod orovioso lo moyorio do los omprosos dol urivorso
corsidorodo, sir disircir do socor, omoro o locolizocir googrico.
Los problomos do rosisorcio ol combio", orordido como lo diiculod
do los rocursos bumoros poro odoporso o los rorsormocioros, so
moriioso oro or los omprosos dol irorior dol pois, como or los dol
corurboro o los zoros cor rodicir irdusriol, or los irmos ms vio|os,
cor porsorol ms origuo, como or los ms modorros. Los orcuosodos
bocor roororcio o los problomos do odopocir y do loxibilidod,
moriosodos como lo imposibilidod do rospordor o procosos do
combio muy volocos y o lo rorsormocir do los modos do robo|o.
I) Fa!a u cajac:ac:u
Lo olo do copociocir crico, do los corocimioros ospociicos
roguoridos, os oro impororo obsculo guo idoriicor los gororos
orcuosodos poro rospordor o los ruovos domordos. Ur grupo do
omprosos ocolizo su prircipol cuollo do boollo" or lo limiodo
copociocir do los rocursos bumoros, ol sorolor lo oscosoz do
corocimioros cricos corcroos como cruciol.
Niveles [errquicos donde se localizan los obstculos
/ lo luz do ruosro ob|oivo oro impororo idoriicor los rivolos y sogmoros
ocupociorolos dordo so locolizor los posiblos obsculos y dordo so
puodo roguorir porsorol ogrosodo dol rivol orciorio. Los problomos so
doocoror or dos rivolos dol porsorol. por ur lodo, or los gororcios y
morogomor y, por ol oro, or los rivolos modios, poriculormoro or los
suporvisoros.
a) :uc:a: , nauagnu
Poro los gororcios, or ur coroxo gororol do diiculodos poro lo gosir,
so morciororor dos liroos do problomos. (i} los impodimoros poro
poror or prcico los ruovos borromioros dol morogomor, olos como
Demarda de tecricos terciarios er dr cortexto
de trarsrormacir de los modelos proddctivos
116
lo copocidod do dologocir o lo copocidod do porsuosir y, (ii} lo olo
do corocimioros or roos o omos ospociicos, como comorciolizocir,
morkoirg, oc.
I) N::!: nu::
Poro los |oouros y suporvisir so soroloror ombir dos ipos do
obsculos. (i} dicis or lo copociocir y bo|o rivol oducoivo dol porsorol
ocuolmoro ocupodo or osos puosos y, (ii} comporomioros
rolociorodos cor los diiculodos do osumir los ruovos rolos. Er los
orcuosos o omprosos dol irorior, omorgor o vocos como problomos
borododos do gosioros do ipo ms omilior-rodiciorol, criorios do
promocir osociodos.
Los rocursos bumoros, ororcos, do ocuordo cor los rosulodos oboridos,
corsiuyor lo prircipol roo do problomos idoriicodo por los omprosos
(cuodro 2}. Es similor or los disiros rogioros o provircios orcuosodos,
ourguo los moyoros dicis ligodos o lo copociocir odguioror
proporciorolmoro su moyor poso or Soriogo dol Esoro y ol moror or
Mordozo. Cro ocor omorgoro os ol roorido o los diiculodos do gosir.
Do sor vlido oso irormocir, lo ocrologio como ol, or lo guo so
roioro o su irsolocir y puoso or morcbo, sorio ol iom moros
problomico.
Provircio Tocrolgico Cosir Pocursos Humoros
Euoros /iros 3 7
Soro Fo 3 5 8
Mordozo 3 5
Soriogo dol Esoro 1 2 5
Tool 10 1 28
Cuooo 2
Prircipol roo do problomos doriicodo por los omprosos
sogJr los provircios
Ma:a N::c
117
Los dicis morciorodos or rolocir cor lo copociocir crico odguioror
uro impororcio corrol poro ol rivol oducoivo or orlisis, yo guo lo
moyorio do los omprosos orrovisodos ubicor o los ogrosodos dol rivol
orciorio or puosos do |oouros o do suporvisir. Los problomos virculodos
o lo rosisorcio ol combio" oxplicor ol oumoro or lo domordo do los
doromirodos compoorcios comporomorolos, ligodos o lo copocidod
do robo|or or oguipo, o lo loxibilidod, o lo copocidod do odoporso o
procosos y ororros combioros, compoorcios odos oxigidos o los cricos
orciorios. Tombir rolociorodos cor lo implomorocir do osos ruovos
osroogios y ocrologios, omorgor los cororcios do ipo ociudirol" dol
porsorol do lo irmo.
Politica de gestin Irente al recurso numano
So corsidororor poro oso copiulo los poliicos vigoros or moorio do
soloccir do porsorol, lo ovoluocir do dosomporo y su uilizocir or
ploros do promocir y corroro, y lo copociocir brirdodo. Los doos
rocogidos pormiioror obsorvor los siguioros siuocioros.
S!cc:u u j::ua!
El orlisis do oso iom so ocoliz or ol grodo do proosiorolizocir y
modorrizocior do los mocorismos do soloccir do porsorol, roordo do
comprordor lo lgico irorro do los irmos or moorio do rocursos
bumoros, poro podor idoriicor posoriormoro lo osroogio poriculor
or rolocir cor ol porsorol do rivol ocrolgico suporior.
Corroriomoro o lo guo podio doducirso dol orlisis oocuodo poro los
osroogios do modorrizocir -y proboblomoro por oror ur poso
corsidoroblo los omprosos dol irorior dol pois- lo poliico y mocorismos
do soloccir guordor oJr cioros riboos rodiciorolos. So privilogio lo
promocir irorro, sir criorios o ploros prooosoblocidos, y los cicos
vorior discrociorolmoro poro los disiros rivolos do ocuordo cor codo
siuocir. Lo opirir dol |oo irmodioo ororior morioro vigorcio or
vorios omprosos orcuosodos. Lo poliico ms oxordido os lo do rocluor
porsorol oxorro o lo omproso slo cuordo so roo dol lorzomioro do
ruovos producos o cuordo so roguioro porsorol muy ospociolizodo do
rivol crico.
Demarda de tecricos terciarios er dr cortexto
de trarsrormacir de los modelos proddctivos
11B
Poro oso rivol crico suporior, lo ircorporocir do los cordidoos os
gororolmoro o corgo do lo oiciro do soloccir propio do lo omproso,
so rocurro ombir o lo publicocir do ovisos or los poridicos poro
irormor sobro lo domordo. Prodomiro ol uso do modos simplos guo
guodor rormolmoro rosrirgidos o lo porcopcir do rosgos do
porsorolidod y copocidodos cricos. Uro borromioro uilizodo poro lo
soloccir do porsorol lo corsiuyor los posorios or lo omproso
(morciorodos por uro orcoro poro do los irmos orcuosodos}, lo guo
osorio irdicordo guo lo posorio, ms guo ur ospocio do coliicocir o
oprordizo|o, os uro pruobo" do lo omproso poro ovoluor ol poorciol
dol posiblo cordidoo.
Er los irmos dol irorior dol pois, oro osroogio irorosoro os lo guo so
oocJo or rolocir cor los irsiucioros oducoivos do lo zoro, sobro
odo cuordo oxisor buoros oscuolos rocorocidos por los omprosos.
Er ol coso do Pooolo, provircio do Soro Fo, los omprosos olimoricios
(our lo rigoriico} soloccioror o los ruovos robo|odoros orro los
ogrosodos do lo oscuolo do locborio do \illo Morio or Crdobo, por
corsidororlo do olo colidod y do buoro ormocir orico, lo guo
oorgo o sus ogrosodos moyor loxibilidod poro odoporso ircluso o
socoros do olimorocir diororos.
Slo olguros omprosos do puro" so ircliror bocio ur procoso
complo|o o irogrol do soloccir. Como o|omplo do los ruovos
ordorcios or lo moorio, or uro do los irmos osudiodos, ol comiro
do irgroso do ur cordidoo orovioso los siguioros oopos. uro
prosoloccir do los curriculo rocibidos (so soloccioror 800 sobro 3.400
oproximodomoro}, uro sorio do orrovisos cor ol ob|oo do roolizor
ur orlisis porsorol dol cordidoo, o rovs do ur mocorismo do robo|o
grupol or ol guo so ovolJo porsorolidod, copocidod poro ocuor or
oguipo, oporuro morol, oc., y uro Jlimo soloccir or lo guo poricipor
miombros do disiros soccioros do lo omproso, los cuolos dobor orribor
o uro ovoluocir corsorsuodo dol cordidoo.
El ocor ms pordorodo por los omprosos or oso procoso do soloccir
os ol rosulodo do lo orroviso guo oocJor ol cordidoo. Todos los
omprosos orcuosodos lo od|udicor o oso irsorcio ol rorgo do moyor
impororcio.
.
Firolmoro, cobo sorolor guo los cricos ospociicos cor moyor
irsorcir or ol socor irdusriol muosror gror disporsir orro los romos
producivos or los guo so irsoror, lo guo boco diicil porsor or ur
poril ospociico o rivol do romo guo pormio ol omoro criico rocosorio
poro uro corroro ormol, oviordo lo sourocir or ol rJmoro do los
ogrosodos. Sir omborgo, sorio impororo lo dooccir o rivol locol do
rocosidodos or los rodos oxisoros do omprosos, so roo do uro
iricioivo guo doborio ormor poro do los proyocos do los irsiucioros
oducoivos locolos, puos os ur ipo do orlisis diicil do bocor o rivol
rociorol o provirciol
7
.
Ma::a Auu:a a!!a:
155
Cooc|uso |||. Cor rospoco o los rivolos do irsruccir do los cricos,
puodo obsorvorso guo los uridodos |urisdicciorolos osudiodos sor
disiros. ros provircios muosror rivolos oducoivos roloivomoro
somo|oros or los cricos, y lo rosoro prosoro rivolos oducoivos
mororos.
Eso sugioro dos ipos do roloxioros. Lo primoro os guo or osos ros
provircios so os or prosorcio do cricos roloivomoro modorros y
ro orosorolos or ol coso do los TE, y lo sogurdo, os guo si bior boy ur
ospocio omplio poro lo mo|oro do los rivolos do irsruccir, osomos
boblordo do uro poblocir do cricos cor lo miod o ms do sus
miombros guo bor cursodo osudios, ol moros, do socurdorio comploo.
D::::Iuc:u u !a jI!ac:u u cujac:u: cu:ca: , u !a
PFA j: u::!: u :u::ucc:u ag:gau:
Lo osrucuro oducoivo do los cricos irdico guo so roo do uro poblocir
ms oscolorizodo guo lo poblocir ocupodo ool. Er odos los provircios,
lo proporcir do robo|odoros guo bor obordorodo ol sisomo oscolor
oros do comploor lo oducocir modio os moyor or lo poblocir ocupodo
guo or lo poblocir or ocupocioros cricos, cor diororcios guo suporor
or gororol los voiro puros porcoruolos (Crico 1}.
Crico 1
Porcoro|o do PE/C, TC/, y TE cor rivol do
irsruccir boso socurdorio ircomploo
0
10
20
30
40
50
0
70
80
CE/ PESTC ES. /S. S/NT/ FE MENDCZ/ STCC. DEL
ESTEPC
PE/C
TC/
TE
Los richos ocdpaciorales de los tecricos terciarios
perriles desde la demarda
156
Er ol oro oxromo do lo osrucuro oducoivo, los robo|odoros cor osudios
possocurdorios orro los cricos do gosir y odmirisrocir ol moros
duplicor lo proporcir bollodo or lo poblocir ocormicomoro ocivo
ocupodo, y or ol coso do los cricos ospociicos lo suporor ompliomoro
(Crico 2}. Sir omborgo, ol orlisis do los ocupocioros ircluidos or
codo uro do osos grordos ipos poroco irdicor guo uro mo|oro or ol
rivol oducoivo do los cricos os posiblo y proboblomoro rocosorio,
puos or ur morcodo do robo|o modorro, ur orcio o ms do cricos
guo bor olcorzodo como mximo rivol comploo lo oducocir primorio,
oporoco como rorcomoro irsuicioro.
Crico 2
Porcoro|o do PE/C, TC/, y TE cor osudios possocurdorios
Lo comporocir orro los TC/ y los TE muosro rivolos do irsruccir
ms olos orro los TC/ como sugioro lo oxporiorcio. Eso irdico guo
rodiciorolmoro los omploos do cuollo blorco domordor rivolos
mirimos do irsruccir moyoros guo los puosos coliicodos do
o|ocucir. Er los dos provircios do moyor poblocir,
oproximodomoro ur orcio ioro osudios do socurdorio ircomploo
o moros, ur orcio bo comploodo lo socurdorio como mximo rivol,
y oro orcio bo logrodo cursor osudios orciorios.
D::::Iuc:u j: u::!: u :u::ucc:u u:ag:gau:
Si so oxomiro or ol Cuodro 4, los rivolos oducoivos dosogrogodos,ol
porcoro|o do ocupodos cor ol mirimo rivol oducoivo, primorio
ircomploo, y sir irsruccir os ombir mucbo moyor or lo poblocir
0
5
10
15
20
25
30
35
40
CE/ PESTC ES. /S. S/NT/ FE MENDCZ/ STCC. DEL
ESTEPC
PE/C
TC/
TE
Ma::a Auu:a a!!a:
157
ool guo orro los cricos. / su voz los TE ioror or odos los
provircios uro moyor proporcir do porsoros cor rivolos oducoivos
mirimos guo los cricos odmirisroivos, vorior orro ur 12,4 por
cioro cor primorio ircomploo or lo provircio do moror dosorrollo
roloivo orolizodo, boso ur 5,8 or lo |urisdiccir ms urborizodo.
Er ol mximo rivol, osudios urivorsiorios comploos, or combio, los
TE ioror uro proporcir moyor guo los TC/ or ol roso do lo provircio
do Euoros /iros, Soro Fo y Mordozo, lovomoro moror or ol Cror
Euoros /iros y similor or Soriogo dol Esoro. Eso ordorcio do los TE
o oror ms robo|odoros cor poco oducocir ormol y porololomoro
ms proosiorolos urivorsiorios guo los TC/, puodo osor rolociorodo
cor ol ipo do oroos. Los oroos odmirisroivos oxigor ur mirimo do
corocimioros gororolos y ioror rivolos modios ocupociorolos muy
rumorosos, or combio, orro los TE podrior cooxisir coliicocioros
cricos rodiciorolos odguiridos o rovs do oprordizo|o or ol robo|o
cor poco boso oducoivo, y oroos cricos modorros ms corcoros o
lo ormocir irgorioril.
L: cu:c: cu :uu:: :c:a::: , uu:::::a::: :ucnj!:
Es irorosoro do|or corsorcio do guo ur grupo impororo do cricos
rogisror ol rJmoro do oros do oducocir guo so corrospordorior
cor uro corroro coro orciorio, poro guo prosumiblomoro or lo
gororolidod do los ocuolos progromos implico ro comploor ol Jlimo
ciclo. /proximodomoro uro guiro poro do los TC/, y ur 10 por
cioro o ms do los TE or odos los provircios moros uro bor olcorzodo
osudios orciorios o urivorsiorios ircomploos. Eso poroco sorolor
guo boy uro copocidod do obsorcir do oso rivol oducoivo or oso
ipo do ocupocioros.
Cooc|uso |\. Exiso uro roolidod boorogroo orro los uridodos
|urisdicciorolos. Hoy ros provircios cor corocorisicos similoros ourguo
vorior or ol volumor do su poblocir y produccir ocormico, y oro
cloromoro disiro, cor moror rivol do dosorrollo or lo osrucuro
producivo, oducoivo y ocupociorol.
L
o
s
r
i
c
h
o
s
o
c
d
p
a
c
i
o
r
a
l
e
s
d
e
l
o
s
t
e
c
r
i
c
o
s
t
e
r
c
i
a
r
i
o
s
p
e
r
r
i
l
e
s
d
e
s
d
e
l
a
d
e
m
a
r
d
a
1
5
B
Fuoro. Tobulodos propios dol Corso Nociorol do Poblocir 11
l.. sigriico lrcomploo, C.. sigriico Comploo.
Cuooo 4.
Disribucir porcoruol do lo PE/ ocupodo, los cricos do gosir y odmirisrocir
y los cricos ospociicos por rivol do irsruccir y divisir poliico-odmirisroivo
Nivol do Cror Euoros /iros Poso Euoros /iros Soro Fo
irsruccir PE/C TC/ TE PE/C TC/ TE PE/C TC/
Hoso Prim l. 15,5 2,0 5,8 1,8 4,3 7,8 18,2 2
Prim C-Soc l. 5,0 30, 4, 53,8 33,3 47,7 48,7 2
Socurd C. 13,8 30, 20,0 13,8 30,1 18,2 1,5 34
Torciorio l. 2,7 7,2 3,8 2,2 5,0 2, 2,5
Torciorio C. 3, ,4 8, 4,2 7,0 ,7 4, 7
Urivors l. 4,5 15,3 7, 4,0 12,1 7,4 4,3 13
Urivors C. 3,3 7,1 , 4,5 7, ,1 4,7
Doscorocido 0, 0,2 0,4 0,7 0,3 0,5 0,5 0
Tool 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100
N 3.03.120 84.35 103.87 1.815.31 48.35 .220 1.020.380 28.80
Ma::a Auu:a a!!a:
159
Los porsoros cor ocupocioros do coliicocir crico roprosoror
olrododor do lo dcimo poro do lo poblocir ocormicomoro ocivo
ocupodo (orro ol .1 por cioro y ol 10.}. Los docoros sor mirorio
orro los robo|odoros cor coliicocir crico, moros or uro provircio
or guo sumor ms guo ol ool do TC/ y TE. Er corsocuorcio, los
cricos do gosir y los cricos ospociicos roprosoror ol por cioro
o ms dol ool do los ocupodos or ros provircios y slo ol 4.3 por
cioro or lo rosoro. Los cricos ospociicos sor ms guo los do gosir
y odmirisrocir or odos los provircios, y sos Jlimos olcorzor
oproximodomoro uro cuoro poro do los ocupodos do coliicocir
crico or gororol, ircluidos los docoros.
El omploo do cricos (TC/ ms TE} os diororo sogJr lo provircio.
Soriogo dol Esoro cuoro cor .287, Mordozo cor 32.832, Soro Fo
cor 1.31, Euoros /iros (sir CE/} cor 117.855 y Cror Euoros /iros
cor 188.802. El ool do cricos ro docoros or los |urisdiccioros
corsidorodos llogo o 410.707
8
.
Por lo oro, los |urisdiccioros vorior or lo ompliud do los poblocioros
ob|oivo do cricos. /lguros ioror uro moso criico do porsoros
robo|ordo or ocupocioros cricos guo pormio porsor or uro
voriodod do ooros irsiuciorolos y curriculoros. Er oros, ol rJmoro
do cricos ocupodos y los doos do lo ocividod ocormico ploroor
lo rocosidod do uro ooro cor moror grodo do voriocir poro ro
souror or ol modioro plozo los ricbos ocupociorolos oxisoros.
Firolmoro, or olguros, ol modolo guo podrio ploroorso sorio ms
corcoro o los commuriy collogos" omoricoros guo o los orciorios
ocrolgicos clsicos.
DISTINTOS TIPOS DL TLCNICOS
Y COMPLTLNCIAS RLOULRIDAS
Eso orcoro poro, bosodo or lo irormocir brirdodo por los
rospuosos o lo orcuoso roolizodo duroro 1 o uro muosro do
ms do cuororo omprosos do cuoro provircios, roo
urdomorolmoro do lo doiricir do los ocupocioros guo, o |uicio do
los rosporsoblos do rocursos bumoros do osos omprosos, doborior
Los richos ocdpaciorales de los tecricos terciarios
perriles desde la demarda
160
sor dosomporodos por porsoros do rivol oducoivo orciorio. So iroro
uro doscripcir cuolioivo bosodo or los rospuosos oxuolos o los
proguros sobro los porilos do dicbos ocupocioros, oro poro los
cricos do gosir y odmirisrocir (TC/} como poro los cricos
ospociicos (TE}.
El puro do porido do lo doiricir do los cricos suporioros uo uro
proguro dirigido o los rosporsoblos do rocursos bumoros do los
omprosos sobro lo oxisorcio o ro do puosos poro los guo uoro
irsuicioro lo ormocir socurdorio, irclusivo crico, y guo o su voz
ro bicioror rocosorio su dosomporo por ogrosodos do corroros
urivorsiorios lorgos. Hubo ocuordo or guo osos puosos oxisior, y
guo ourguo boy or dio osr dosomporodos por porsoros cor uro
gror voriodod do crodorciolos oducoivos, dosdo urivorsiorios
comploos o ircomploos boso idroos, sorio mo|or guo uoror
dosomporodos por ogrosodos do corroros coros orciorios, los rozoros
osgrimidos oror guo los proosiorolos urivorsiorios buscor roor o sor
promovidos y ro pormorocor or ol puoso y guo los idroos ioror
diiculod do odoporso o los ruovos ocrologios y o lo polivolorcio do
urcioros.
/l orolizor los porilos doiridos por los omprosorios poro osos puosos,
oporocor cloromoro dos ipos. ol do los cricos do gosir,
odmirisrocir y voros y ol do los cricos ospociicos, irdusriolos o
do sorvicios. Hoy ur coso irormodio guo uriico urcioros do ombos,
puos or olguros cosos, ourguo ro siompro, ol puoso do robo|o
comprordo oro oroos do gosir y odmirisrocir como
ososoromioro crico y uilizo uro ocrologio ospociico do oprordizo|o
complo|o, sor los cricos or compuocir y orlisis do sisomos.
Er ol primor grupo (TC/} los rospuosos pormior diororcior olguros
porilos. Es impororo dosocor guo osos porilos oporocor or omprosos
dol socor irdusriol poro ombir or los dol socor sorvicios (por o|omplo
Eorcos, solud, boolos y ogorcios do urismo}. Ur primor poril, ol ms
clsico, ircluyo oroos odmirisroivo-coroblos. Esos puodor
o|ompliicorso or corrol do prosupuosos y orlisis do cosos, or ol
coso do comorcio oxorior. romiocir, gosir y soguimioro dol
procoso do imporocir-oxporocir, or ol socor borcorio. oroos do
Ma::a Auu:a a!!a:
161
oiciol do crdio, poro ombir puodor ocuor or ol roo do
corciliocioros, ilrordo y puroordo los cuoros, corsulordo
coizocioros do los occioros, y colocordo iulos, y or ol socor do los
propogos do solud, roolizordo oudiorio mdico-coroblo.
Ur sogurdo poril so rolocioro cor voros. promooros, orcorgodos
do lo rolocir cor clioros y provoodoros, olomorkooors. Er ol coso
do los ogorcios do urismo so roo do uro porsoro guo sobo croor ur
vio|o rospordiordo o lo domordo dol clioro, dobo moro|or disiros
opcioros do procios or poso|os y pockogos" y colculor los cosos
comporoivos poro guo ol clioro oli|o.
Er ol comorcio so roguioro oso rivol oducoivo poro cricos do gosir
y odmirisrocir ocoodos o oroos ospociicos, olos como los
orcorgodos do rosouroros, los orcorgodos do co|oros y do corrol
do morcodorio. Tombir los guo llovor lo logisico do los sucursolos y
roolizor orlisis do cosos y giro or ollos. Er los sboppirgs surgor
rosporsoblos do lo orgorizocir do los ovoros guo diromizor los
voros.
Er ol limio orro los TC/ y los TE, oporoco ol poril irormodio sorolodo
ororiormoro. ol do los cricos do opoyo or compuocir. Si bior o
odos los ororioros so los pido moro|o do los soworos rolociorodos
cor lo oroo, or oso coso lo domordo os ms ospociico. Dobo sobor
progromor, por o|omplo, lo ocurocir y lo poro coroblo, dobo
corocor ol procoso or cuosir (or oso coso, comorciolizocir} y
ososoror ol porsorol or ol uso do compuocir. Poro ur gror diorio,
so pido ur crico do opoyo ol roo do sisomos, cor corocimioro
do Mocirosb. Er oros cosos, ol poril os ms ospociico, dobo oporor
su corocimioro do lo irormico o divorsos urcioros dorro do lo
omproso, o siroizor or su rol ol corocimioro irormico (do so y
mororimioro do bordworo} cor su oplicocir corcroo o ur socor do
los oroos do lo omproso. corobilidod, cosos, impuosos, oc.
Erro los TE, surgo moyorioriomoro ur poril do suporvisor, sobro
odo or omprosos irdusriolos o do los llomodos socoros ospociolos
(oguo y ororgio, comuricocioros, oc.}. So corro or los procosos do
produccir, ioro ur ospocio corcoro o lo oporoivo, poro os or
Los richos ocdpaciorales de los tecricos terciarios
perriles desde la demarda
162
coroco cor ocrologios cruciolos poro oso ipo do omproso, vorio
bosoro do lugor or ol orgorigromo. puodo sor ur crico oporoivo,
ur suporvisor cor ur poril ruovo ms corcoro ol coordirodor guo ol
copooz, ur irspocor do oroos subcorroodos, o ur |oo do soccir
cor uro copocidod do docisir rolovoro. Erro lo muliplicidod do
ocividodos orcomordodos o oso crico suporior, so puodor cior.
oroos mororos do mororimioro, corduccir do oguipos, omo do
docisioros sobro colidod, rocbozo o ocopocir do moorio primo,
ocoro. lmplico corocimioro crico dol procoso y odmirisrocir do
irsumos. Tioro guo omor docisioros ouromos.
So doiro ombir como uro mozclo do robo|o do oiciro y ploro,
miorros ol irgorioro doiro lo guo boy guo bocor y do los ploros, ol
crico dobo sobor irorproor los rdoros, loor los disploys do los
mguiros, rosmiir o los opororios los corsigros. Llovo osodisicos
simplos sobro problomos y orroros, moro|o modos y iompos. Dorro
do osos grordos liroos, boy uro grodocir dosdo los iulodos
procosodoros", suporvisoros gororolos", orcorgodos do socor do
produccir" boso puosos orro opororio y suporvisor". Er oso Jlimo
coso so lo oxigo guo, dodo ur progromo do produccir, lo oriordo y lo
rorsmio, irroduciordo los rdoros or lo compuodoro. Eso robo|odor
ro omo docisioros, poro dobo oror corocimioros cricos ospociicos.
Cro poril guo oporoco os ol do crico or mororimioro do
moguirorios, prircipolmoro mocrico o olocromocrico. Er ol coso
do uro omproso olimororio, so pidor corocimioros do /uocod P12,
y cricos olocrricos poro mororimioro.
So orcuorror ombir cricos ospociicos rolociorodos cor
doormirodos procosos do produccir. por o|omplo, orolisos do
loboroorio guimico-isico. Poolizor corrol do colidod do muosros, vor
si so rospoor los criorios do colidod, oocJor orlisis do produco or lo
irdusrio poroguimico. Uro omproso olimoricio mulirociorol doiro
osi o ur crico olocrrico poro brico. ur crico guo ioro guo sobor
roumico y PLC, guo puodo disoror poro guo ombir robo|o, guo
uilico irgls crico o irormico, guo orgo oxporiorcio or ploros
irdusriolos.
Er los orgorizocioros guo so olo|or ms dol modolo obril oporocor
Ma::a Auu:a a!!a:
163
porilos cor corocorisicos diororos, guo ro sor do gosir o
odmirisrocir, o|ocuor oroos guo oxigor bobilidodos ospociicos
do muy divorso rivol do soisicocir.
Eso somoro doscripcir do los porilos domordodos por los omprosos
muosro uro voriocir impororo, oro rospoco dol rivol do
corocimioros cricos, como dol moro|o do docisioros ouromos.
Lo romurorocir prosoro ombir morcodos diororcios. poro los TE,
dosdo oproximodomoro $500 (los opororios} boso $2500 (osisoro
do logisico do oporocioros}, ol promodio rordo los $1100. Er ol coso
do los TC/, ol mirimo os $50 y ol mximo $150, cor uro modio do
olgo ms do $00.
Los rivolos oducoivos do los porsoros guo dosomporor ocuolmoro
osos puosos vorior, como yo so sorol, dosdo idroos guo ro bor
comploodo osudios socurdorios boso ogrosodos do lo oducocir
urivorsiorio. Ms do ur orcio do los omprosos guo rospordor o oso
proguro omploor, orro oros, o porsoros guo bor cursodo osudios
orciorios. Los TC/ muosror moyor rivol do irsruccir guo los TE y
moror poricipocir do idroos, los TE ioror uro poricipocir
sigriicoivo do ogrosodos do oscuolos cricos modios. Los corroros
orciorios guo so cior sor. morkoirg, crico comorciol (Cmoro
/rgoriro-/lomoro}, crico or compuocir, oroliso do sisomos,
crico or boolorio, crico or locborio y oroliso do loboroorio.
So oxproso guo los ogrosodos ocuolos do osudios orciorios guioror
comploor osudios urivorsiorios puos sioror guo los olo". Por oro
lodo, sogJr lo oirmodo ororiormoro, corroor urivorsiorios poro
osos ocupocioros implico guo poro ororlos soisocbos boy guo
bocorlos roor y, si so dor los posibilidodos, oscordorlos, lo cuol oumoro
ol coso, or combio si so corrooro ur orciorio so guodorio or ol
puoso.
Conclusiones sobre los perIiles y las competencias demandadas
Luogo do oso mirucioso rocorrido do los porilos do los puosos o sor
dosomporodos por ogrosodos do corroros suporioros coros so puodor
Los richos ocdpaciorales de los tecricos terciarios
perriles desde la demarda
164
ormulor olguros proguros. Lo primoro os si los voriocioros obsorvodos
ioror guo vor cor lo ubicocir do los omprosos or diororos provircios
o ms bior cor oros corocorisicos como ol socor y romo o ol omoro
do lo irmo.
Uro oproximocir iriciol rouorzo lo sorolodo ororiormoro sobro ol
orlisis do los ocupocioros cricos or ol Corso do Poblocir. do los
cuoro provircios osudiodos boy ros guo ioror corocorisicos similoros
poso o su diororo omoro, miorros lo provircio rosoro muosro
corocorisicos diororciolos do moyor oislomioro y moror dosorrollo, lo
cuol so muosro or los corocorisicos do moyor complo|idod do los
uridodos ocupociorolos y or olguros do los porilos prosorodos. El
omoro do lo omproso, ol como oro do osporor, ovoroco uro moyor
diororciocir y oloborocir do los porilos, y ol socor y romo doiror los
corocorisicos ospociicos do lo oplicocir do corocimioros, bobilidodos
y compoorcios ms omplios, ol como puodo obsorvorso or lo
doscripcir irdividuol do los puosos ircluido or ol irormo or ol guo so
boso oso oriculo.
Uro sogurdo proguro guo podrio ormulorso os si oso voriocir orro
disiros ipos do omprosos y procosos producivos ro impido lo ormocir
do cricos or ur rJmoro guo comporso los cosos oducoivos, dodo
guo codo ipo do omproso slo puodo corroor ur rJmoro muy limiodo
do cricos y lo irsorcir locol do los irsiuos orciorios boco guo su
roo do irluorcio ro soo domosiodo oxorso.
El orlisis prosorodo or los oporodos ororioros muosro guo boy rosgos
gororolos oro or los TC/ como or los TE guo cruzor los disiros
socoros y omoros do omprosos. Lo oplicocir corcroo y lo moyor o
moror complo|idod do rolos y orgorizocioros vorior, poro boy uro sorio
do corocimioros, bobilidodos y compoorcios comuros. Lo oriculocir
orro sos y los ospociicidodos os lo guo dobo provor codo proyoco do
ormocir, osi como lo oxisorcio o ro do uro moso criico do
ocupocioros o sor cubioros or lo osoro do irluorcio do codo irsiucir.
Uro Jlimo proguro guo podrio bocorso os si los compoorcios roguoridos
por los omprosos yo oxisor or ol morcodo, por lo guo sorio irJil croor
ruovos irsiucioros ormoivos o roormor los ocuolos poro ur sorvicio
Ma::a Auu:a a!!a:
165
guo yo os proviso. Los orcuosodos do los omprosos sorolor dicis y
ploroor cororidos gororolos y ospociicos o lo ormocir, guo rospordor
o oso proguro. Er sus rospuosos oporoco ur poril cloro do
compoorcios y corocimioros o sor orsorodos por los irsiucioros
oducoivos. Hoy corsorso ocorco do guo los cricos ospociicos y
orgorizociorolos poriculoros o codo omproso dobor sor rorsmiidos
por oso Jlimo. So cior como o|omplos. orgorizocir do orios y
corocorisicos do los morcos roguloorios or olocomuricocioros, rimos y
ormos do robo|o dol Eorco, odmirisrocir y puros do voro dol
supormorcodo, or urismo, ipos do omisir do boloos, rosorvos, orios
muy complo|os y moro|o do oguipo ospociico, corocimioro do los
procosos producivos poriculoros y ocrologios propios or lo irdusrio,
or gororol, corocimioros sobro los producos y prcicos or oroos
osigrodos y lo culuro irormol do lo orgorizocir. So corsidoro guo ol
robo|odor dobo vorir cor corocimioros omplios y oprordor lo oplicocir
or ol lugor do robo|o. Corocorisicos do comporomioro como lo
ouodiscipliro y ouocorrol, lo copocidod do robo|or or grupo, y do
corducir porsorol oporocor rocuoromoro or los rospuosos do los
omprosorios.
/doms, boy ur cor|uro do compoorcios gororolos guo so doocor
como dicis y so ploroor como cororidos do lo ormocir. Exprosir
orol y oscrio, locuro o irorproocir do oxos y rormos oporocor
cloromoro oro poro TC/ como poro TE, so moriiosor or lo
rocosidod do docodiicor morso|os, rodocor irormos y oordor ol
pJblico, loor o irorproor oxos sobro urismo, comuricor rdoros,
irorproor momos, rorsmiir pouos, gororor o porir do osbozos
corrospordorcio y comuricocioros oiciolos. Er los TE, odoms.
irorproor moruolos cricos, sobor ormulor por oscrio los problomos
y rorsmiirlos, loor o irorproor los rdoros rocibidos, rodocor
irormos do dosporocos cricos do moguirorio, y rorsmiir los
rosulodos do uro irorvorcir. Lo moomico oplicodo ombir os
sorolodo como impororo. Poro los TE implico locuro do lo guo so
os corrolordo, copocir do rmulos, roccioros, oblos do
modidos, sobor dosiicor. Er ur grupo moyoriorio do omprosos so
ploroo como dici poro ombos ipos do cricos lo copocidod do
moro|or siuocioros improvisos y omor docisioros ouromos. Lo
rolovorcio dol corocimioro y rospoo do los rormos do soguridod or
Los richos ocdpaciorales de los tecricos terciarios
perriles desde la demarda
166
ol robo|o os dosocodo por uro plurolidod do omprosos or ol coso do
los TE. Er ol coso do los TC/, so sorolor los cororcios or lo oorcir
ol pJblico.
So irdicor oros cororidos ospociicos poro comuros o los dos ipos
do cricos. El idiomo irgls so corsidoro rocosorio or cosi odos los
orrovisos. Los corocimioros do osodisico oplicodo,
urdomorolmoro doscripivo, y do compuocir, como moro|o do
los soworos odocuodos o lo oroo o roolizor, sor cordicir
irdisporsoblo poro ol dosomporo odocuodo do osos ocupocioros.
Como ilusrocir do lo ororior, poro los cricos irdusriolos so oxigo
dosdo lo comprorsir do los disploys do compuocir or irgls y lo
locuro do irormos cricos, boso corocimioros ms omplios, como
or ol coso do uro irdusrio poroguimico, or lo guo so dico. Lo locuro
do moruolos os odo or irgls, so rocibor do EEUU irmodioomoro
dospus do su oporicir y so rocosio ircorporor rpidomoro
ocrologios, ro so puodo pordor ol iompo or roduccioros". Poro los
cricos odmirisroivos ombir so roguioro loor moruolos o irormos
or irgls, poro odoms, so ircluyo ol roo cor clioros oxror|oros y lo
poricipocir or oxposicioros y ovoros or ol oxorior. El omploo dol
porugus oporoco osimismo como impororo or los omprosos guo
osr or coroco cor Erosil.
Er osodisico, so osporo ol moro|o do los oporocioros bsicos do
osodisico doscripivo oplicodo o los voros, o lo orrodo do
morcodorios, ocoro. El rivol do oxigorcio os vorioblo, ircluyordo
corcopos do modio y modioro, clculo do orror, Corrol Esodisico
do Procosos (CEP}, osi como clculo do muosros poro orgorizor
orcuosos do colidod y do oorcir o clioros.
Er compuocir, oporocor cloromoro domordos por ol moro|o do
los soworos ms ocuolizodos y usuolos. procosodoros do oxo,
plorillos do clculo y boso do doos so ospociicor or sos do urismo,
CPPC, Wirdows, Excol, oc. Er ol coso do uro omproso do rorsporo
so pido. Urix (sisomo oporoivo}, boso do doos, procosodor do oxos,
los cuolos so uilizor or bo|os do ruo y ocurocir sogJr lo corgo.
Poro los cricos ospociicos so ormulor domordos, curiosomoro,
Ma::a Auu:a a!!a:
167
ms gororolos. sobor moro|or sos y orsororlos ol porsorol, loor o
irorproor rdoros do lo porollo, corgor doos, buscor y comuricor
irormocir, imprimir. So roguioror ombir corocimioros ospociicos
como C/Tl/ (C/D-C/M}, soworos do Mocirosb poro lo irdusrio
grico, Progromocir Lgico Compuodorizodo (PLC} y Corrol
Numrico (CN} or lo irdusrio moolJrgico.
So puodor procisor our ms los compoorcios ospociicos do los TE.
or cosi odos los cosos surgor como rocosorios corocimioros do
mororimioro, olocrrico, mocrico y corrol do colidod. /simismo
sor sorolodos como impororos los rocioros do logisico.
Cor roororcio ol mororimioro, lo oxigorcio mirimo corsiso or ol
corocimioro do los oguipos, su mororimioro y roporocir. Er uro
omproso modioro so pido, odoms, rocioros do ouomocir y
roumico. So divido ol mororimioro or ros roos. olcrico, mocrico
posodo y olocrrico. El crico dobo oror uro ormocir gororol
poro sobor odopor ruovos y vio|os oguipos, y podor irogror mocrico,
olocricidod y olocrrico, odoms do moro|or corcopos do
mororimioro provorivo. Er Mocrico so pidor corocimioros
ospociicos oplicodos o codo irdusrio. Er Elocrrico so solicior
corocimioros gororolos puos so corsidoro guo ro boy dosorrollo
ocrolgico propio, los cursos ospociicos los dor los guo vordor lo
ocrologio y ol crico dobo sor copoz do rosolvor problomos simplos
do los oguipos. Er oso rubro so irogro ol moro|o do bordworo (bsico}
cor ol do soworo (por o|omplo PLC-CN}. Cor rospoco o corrol do
colidod, so pidor rocioros gororolos, culuro do lo colidod",
corocimioro do lSC 000, los ospocos ospociicos olos como lo
odopocir ol produco y ol procoso so odguioror or lo omproso.
Firolmoro, or cuoro o logisico so cior. moro|o do los olomoros
cricos poro doirir ol procoso guo soisoco ol clioro, logisico do
voros poro roduccir do sock, y circuios |us ir imo".
Poro los TC/, los doiricioros oboridos o porir do lo orroviso sor
moros procisos. Er lo moyorio do los cosos so corsidoro impororo lo
siguioro. clculo do coso-produco, comorciolizocir, oorcir ol
clioro, ovoluocir do rosulodos y corocimioros imposiivos. Er osos
omos ombir los oxigorcios sor bosoro diororos, dosdo olguros
Los richos ocdpaciorales de los tecricos terciarios
perriles desde la demarda
16B
olomorolos, como diororcior roo do crdio y roo do dbio, combio
do diviso, ordoso do cboguos, posordo por diororos sisomos do
cosoo, romorclodoros y borororios (modiciro propogo}, y
corocimioro do ormulorios poro impuosos oplicoblos o disiros
producos, boso oplicocioros do lo irormico o lo corobilidod. El
omo dol morkoirg or ol coroxo ocuol do compoiividod oporoco
como corrol.
Poro oproximorso ms ol ipo do orsororzo orciorio domordodo os
irorosoro ploroor ol ipo do usuorios-olumros guo visuolizor los
omprosos, lo oriorocir ocuol do los combios do lo orsororzo y ol
ipo do moodologio guo prooririor, osi como los posibilidodos do
coloborocir orro lo omproso y lo irsiucir oducoivo.
Er lo proguro roorido o los dosiroorios do oso ormocir, so irguirio
si dobior sor |voros rocir ogrosodos do los oscuolos socurdorios,
porsoros cor rivol socurdorio cor oxporiorcio loborol provio, y/o
robo|odoros or ocividod guo rocosior ormocir orico
complomororio. Ms do ros cuoros poros do los omprosos
corsidororor guo corvorio guo uoror |voros rocir ogrosodos do lo
oducocir socurdorio, olrododor do lo miod opiroror guo osimismo
corvorio guo uoror porsoros cor oxporiorcio loborol, y olgo moros
do dos orcios, robo|odoros or ocividod. Ur orrovisodo oirmo guo
or su omproso so osr osorzordo mucbo or copocior o los
robo|odoros, yo guo sos sor ms ogrodocidos guo los |voros. Por
oro lodo, ol sor progurodos sobro lo odod poro irgrosor or osos
puosos, moriiosor or gororol lo proororcio por los |voros odulos.
Er cuoro o lo oriorocir do los combios or lo orsororzo, uro omplio
moyorio ro os do ocuordo cor guo lo curriculo oducoivo soo
urdomorolmoro orico poro bosodo or lo problomico dol murdo
producivo, uro moyorio olgo moror poro sigriicoivo (ms do dos
orcios} ro corsidoro lo ms corvorioro oriculor prcicos do ollor,
loboroorio y oiciro or ol osoblocimioro oscolor. El rovoro por
cioro, or combio, so muosro poridorio do osrucuror ur progromo
do olorrorcio orro lo ormocir orico or ol irsiuo oducoivo y lo
prcico or lo omproso. Lo mororo do roolizor oso olorrorcio ro os
oJr cloro, puos boy poco corocimioro do los disiros opcioros. Los
Ma::a Auu:a a!!a:
169
posorios do los olumros sor corsidorodos por ms do ros cuoros
poros do los orrovisodos como muy impororos, ourguo los opirioros
sobro sus rosulodos sor voriodos, olguros so guo|or do los cosos
poro lo omproso y do lo rocosidod do dodicorlos porsorol, oros los
visuolizor urdomorolmoro como ur poso provio o lo corroocir.
Sor pocos los omprosos guo doiror cloromoro ploros do ormocir
or posorio.
RLFLLXIONLS FINALLS SOBRL LA VIABILIDAD
DL LAS CARRLRAS TLCNICAS TLRCIARIAS
Er los pgiros ororioros so sorolo guo or los puosos or guo so ocolizo
lo irvosigocir os rocosorio ol moro|o do compoorcios ospociicos
poro rorsvorsolos, odoms do los gororolos. Esos compoorcios
ospociicos rorsvorsolos sor. lo osodisico oplicodo, guo pormio
rosumir irormocir y prodocir siuocioros, ol irgls como lorguo rorco
ocrolgico y comorciol, lo irormico oplicodo, o|ompliicodo or los
uiliorios omploodos or disiros procosos, su|oos o uro ocuolizocir
pormororo.
Es irorosoro dosocor guo or odos osos cosos so uror compoorcios
rorsvorsolos cor oplicocioros muy ospociicos o procosos y modolos
do orgorizocir dol robo|o, cuyo rorsmisir or lo oducocir ormol
slo puodo logrorso cor uro oriculocir muy osrocbo orro los
uridodos producivos y los irsiucioros oducoivos. Lo rpido
obsoloscorcio y coriruo irrovocir do ocrologios duros" y blordos"
rouorzor oso rocosidod.
Dosdo ol iricio do lo irvosigocir so poriloror cloromoro dos ipos
diororos do cricos. oguollos cuyo oroo so corro or lo
odmirisrocir, lo gosir y los voros, llomodos cricos do gosir
y odmirisrocir (TC/}, y oguollos guo dobor oplicor
urdomorolmoro corocimioros ospociicos (TE} soo or los sorvicios,
soo or lo irdusrio. Eso divisir rospordo o uro ipologio guo diororcio
orro urcioros ms odmirisroivos y oros ms corcoros ol procoso
Los richos ocdpaciorales de los tecricos terciarios
perriles desde la demarda
170
producivo, y guo yo oporocio roomoro or ol orlisis corsol. Er los
orrovisos o los omprosos, sir omborgo, los puosos so moriiosor
como ur coriruo, or cuyos oxromos so ubicor TC/ muy
odmirisroivo-coroblos y TE muy irdusriolos". Er ol primor coso,
sor rosporsoblos, por o|omplo, do corobilidod o impuosos, y or ol
sogurdo, do mororimioro. Exisor, or oso coriruo, uro gomo do TE
guo uror o sus coliicocioros cricos ospociicos, urcioros do gosir
do moror o moyor |ororguio.
Lo iguro ms sorolodo por los orrovisodos os lo do suporvisor, guo
ro ioro los corocorisicos dol origuo copooz. So roo do ur robo|odor
polivoloro cor rosporsobilidod sobro uro sorio do oroos y oguipos,
guo rocosio corocimioros rorsvorsolos odoms do, or mucbos cosos,
copocidod poro lidoror o oros robo|odoros y coordirorso
borizorolmoro cor oros suporvisoros.
Exisor ombir puosos cuyos compoorcios oriculor osrocbomoro
corocimioros ospociicos, por o|omplo orlisis do sisomos o
irormico, cor rosporsobilidodos do gosir odmirisroivo. Sor
puosos grisos" orro TC/ y TE. Firolmoro, or los sorvicios oporocor
cricos guo dobor moro|or ocrologios do disiro ipo, dosdo
poriodisos boso orcorgodos do roo do boolos, guo ombir so siJor
or zoros grisos" orro TC/ y TE.
Ur rubro impororo, oro or rmiros cuorioivos como cuolioivos,
os ol do los sorvicios do solud. Los cororcios sorolodos or los rivolos
oducoivos do los TE do oso socor irdicor lo rocosidod do ur
mo|oromioro, poro, por oro lodo, oporoco ur poril do TC/ do
oudiorio mdico y odmirisrocir do sisomos complo|os do
subcorroocir guo ro os cubioro por lo ooro ocuol do corroros
orciorios.
El orlisis do los porilos por ipo do omprosos, comporordo los cricos
do los guo ioror procosos producivos similoros y sorolordo somo|orzos
y diororcios cor los do oros socoros, mosr guo los TC/ ioror
corocorisicos bosoro comuros irdopordioromoro dol ipo do
omproso, lo guo ovoroco lo doiricir do curriculo comuros. Er ol
coso do los TE, y or poriculor or los irdusriolos, ombir oporocioror,
Ma::a Auu:a a!!a:
171
orro los disiros romos, uro sorio do compoorcios comuros
rolociorodos cor lo logisico, ol mororimioro, lo olocrrico, lo
mocrico y ol corrol do colidod. Lo copocidod poro docodiicor y
rorsmiir rdoros, y los compoorcios gororolos yo sorolodos
ororiormoro cruzor los TE irsorodos or muy diororos socoros y
romos.
Dodo guo los rJmoros obsoluos dol Corso do Poblocir poror do
moriioso guo oxiso uro gror disporsir orro socoros y romos or lo
coogorio do los cricos irdusriolos y guo ro sor, or rmiros roloivos,
muy rumorosos, poroco impororo roscoor osos cororidos
comporidos guo pormiirior uro boso comJr y por lo oro, uro
ocoromio do oscolo or lo ormocir, oviordo lo corrodiccir orro
lo rocosidod do uro moso criico do osudioros poro |usiicor uro
irsiucir y ur poril muy ospociico por romo producivo guo corro ol
poligro do sourorso rpidomoro.
Articulacin entre las unidades ocupacionales y las instituciones
educativas
Lo voro|o diororciol do los corroros coros os su copocidod do
rospuoso o domordos corcroos ocuolizodos dol socor producivo,
poro ollo, lo oriculocir corcoro y corsoro orro los uridodos
ocupociorolos dol roo do irluorcio do lo irsiucir oducoivo y so
rosulo primordiol poro lo porirorcio do los cororidos y compoorcios
imporidos.
Uro primoro rovisir do los oroos o cumplir or oso diroccir, o porir
do oso irvosigocir, ircluyo.
o} El roorzomioro do bobilidodos bsicos (locooscriuro y
moomico} oprordidos or los rivolos oducoivos ororioros,
oplicodos ol ipo do procosos producivos orcorodos por lo
corroro.
b} Los compoorcios gororolos comuros o odos los roos guo
ircluyor los urdomoros cioriico-ocrolgicos do dicbos
procosos.
Los richos ocdpaciorales de los tecricos terciarios
perriles desde la demarda
172
c} Los compoorcios ospociicos comuros (osodisico,
compuocir, irgls}.
d} Los compoorcios ospociicos poro los disiros porilos do
TC/ y TE, ircluidos los corocimioros cricos y bobilidodos
moruolos corrospordioros y su oplicocir or circursorcios
corcroos.
Poro lo oloborocir do los porilos rooridos o osos ipos do
compoorcios, poriculormoro ol Jlimo, ordrio guo corcodorso uro
poricipocir proororciol o los rosporsoblos do rocursos bumoros do
los omprosos. El proyoco curriculor y podoggico ordrio guo
urdomoror su porirorcio cor rospoco o osos compoorcios.
Do lo ororior so dosprordo guo lo ormocir ro ordrio guo sor
Jricomoro oscolor, siro guo dobioro osrucurorso ur progromo do
olorrorcio orro lo ormocir orico or ol irsiuo oducoivo y lo
prcico or lo omproso.
Sorio corvorioro provor mocorismos do posorio o ocuolizocir or
los omprosos poro los docoros do los moorios ms rolociorodos cor
lo prcico, o ir do morororlos ol dio or los combios ocrolgicos.
Los rJcloos corrolos do compoorcios gororolos y ospociicos gororolos
puodor sor pormororos, poro doborior sor somoidos poridicomoro
o su volidocir or rmiro do oplicocioros (por o|omplo. uiliorios do
irormico}.
Los compororos ospociicos do lo curriculo rolociorodos cor puosos
u ocupocioros ordrior guo sor rorovodos o combiodos cor cioro
poriodicidod, sogJr su porirorcio rospoco do lo roolidod ocupociorol.
Porocorio impororo ovior dosdo ol iricio lo crisolizocir do corroros
soporodos cor su cuorpo do proosoros y dirocivos, puos lo oxporiorcio
sorolo guo iordor o porpouorso. Lo orgorizocir por rJcloos do
compoorcios cor lo poricipocir dol socor producivo, ircluido ur
rJcloo do urdomoro (compoorcios gororolos} y mdulos do
ormocir ospociico ms lbilos, ociliorio lo ocuolizocir.
Ma::a Auu:a a!!a:
173
Esos sugororcios so ploroor o modo do corclusioros provisorios dol
ocuol robo|o, y so proporor como boso do discusir poro podor
orriguocorlos cor los oporos do los irsiucioros oducoivos y do los
orgorizocioros producivos.
Por oro lodo, lo rovisir do los compoorcios sorolodos por los
omprosos muosro lo impororcio dol roo do comporomioro, por
o|omplo lo ouodiscipliro y lo copocidod do robo|or or grupo, y ombir
do los compoorcios irolocuolos oplicodos o siuocioros ospociicos
do robo|o, olos como lo rosolucir do problomos y lo ormulocir do
olorroivos, orro oros. El oprordizo|o do osos compoorcios ro puodo
dorso or ur mbio oxclusivomoro ocodmico, siro guo dobo
brirdorso, ol moros or poro, or ur coroxo rool do robo|o. Do obi lo
impororcio dodo por los orrovisodos do los omprosos o lo ormocir
or olorrorcio, or comporocir cor los olloros y loboroorios
oxclusivomoro oscoloros. Poro lo irsrumorocir do oso ipo do
progromos lo coloborocir oscuolo-omproso os osorciol.
Cro omo urdomorol os ol do los dosiroorios do lo ormocir
orciorio. Dodo guo lo moso criico do osudioros rosulo impororo
poro lo ocuocir coso-boroicio do uro irsiucir, lo ompliocir do
lo poblocir usuorio do oguipomioros y docoros os corvorioro. Si
bior lo moyorio do los omprosos corsidoro guo los osudioros dobor
sor or prircipio rocir ogrosodos do lo oducocir socurdorio, olgo
moros do dos orcios do los orrovisodos oxprosor guo so dobo oborcor
odoms o robo|odoros or ocividod. Poro oso Jlimo, ombir lo
corcorio do lo ooro oducoivo o los uridodos ocupociorolos poroco
corrol.
Lo diicil rorsposicir podoggico do los compoorcios oro gororolos
como ospociicos oxigo solir do los clsicos orcuodromioros
disciplirorios y ocodmicos comuros o los progromos urivorsiorios.
Er lo discusir y ovoluocir do lo curriculo y or su ocuolizocir
pormororo, rosulo primordiol lo opirir do los rosporsoblos do
rocursos bumoros do los omprosos. Es impororo sorolor ol rospoco
guo oro los proguros sobro los posiblos prcicos coloboroivos orro
irsiucioros oducoivos y omprosos, lo poricipocir dol omprosorio
Los richos ocdpaciorales de los tecricos terciarios
perriles desde la demarda
174
or lo doiricir dol poril dol ogrosodo uo ologido priorioriomoro
por los orrovisodos.
Por odo lo ororior, poroco rocosorio guo or los irsiucioros oducoivos
guo brirdor corroros coros do rivol orciorio oxiso ro slo uro
poricipocir ormol dol socor producivo, ol como suolo dorso or los
llomodos comis do virculocir", siro uro coporicipocir do los
rosporsoblos omprosorios.
El orlisis prosorodo muosro guo boy rosgos gororolos or los cricos
guo cruzor los disiros ipos y omoros do omprosos. Lo oplicocir
corcroo y lo moyor o moror complo|idod do rolos y orgorizocioros
omploodoros vorior, poro boy uro sorio do corocimioros, bobilidodos
y compoorcios guo sor comuros. Lo oriculocir orro ollos y los
ospociicidodos do lo orgorizocir producivo dol roo do irluorcio
os lo guo dobo provor codo proyoco do ormocir, osi como lo
oxisorcio o ro do uro moso criico do ocupocioros o sor cubioro or
lo osoro do oso irsiucir ospociico.
Poro irolizor, so puodo corcluir guo lo croocir do ruovos progromos
y rivolos os uro mororo do probor lo ogilidod do los irsiucioros.
Cuordo osr oriculodos cor los domordos do ruovos
compoorcios, los corroros ocrolgicos coros possocurdorios sor
ur os poro los oscuolos cricos y los irsiucioros urivorsiorios,
obligor o rompor lo rigidoz do los rivolos oducoivos rodiciorolos
(socurdorio o corroro lorgo urivorsiorio} y oxigor ur coroco diroco
cor ol socor omprosorio poro lo oloborocir dol curriculum y lo gosir
do lo olorrorcio o los posorios.
NOTAS
1 M./. Collor, Moro Novick, Silvio Pozzor y Flix /bdolo. Los ocupocioros do rivol crico
suporior. porilos roguoridos. lrormo Firol" Progromo do Poormo do lo Educocir Suporior
Tcrico ro Urivorsiorio. Modulo lll. Prioridodos dol Socor Producivo. Noviombro do
1 (Mimoo}. Lo proguro corrol guo so ormulobo or ollo oro si roolmoro oxisior
ricbos ocupociorolos poro los ogrosodos do corroros coros orciorios. Lo oxisorcio do
uro moriculo or coriruo crocimioro or lo oducocir orciorio ro urivorsiorio porocio
sorolor guo oxisio uro uoro domordo sociol guo do olguro mororo dobio oror uro
corroporo or lo domordo ocupociorol do los ogrosodos. Poro lo voriodod do corroros orocidos
Ma::a Auu:a a!!a:
175
y ol poguoro omoro promodio do los irsiucioros oororos sombrobor dudos sobro ol
sigriicodo do oso moriculo. Los irorrogoros oror. So roo do corsumo oducoivo do rocioros
ogrosodos do oducocir modio guo ro guioror orcoror corroros lorgos C so roo do uro
irvorsir o modioro plozo poro oboror ocupocioros do moror rivol guo los corrospordioros
o los proosiorolos urivorsiorios, poro cor posibilidodos loborolos corcroos
2 Er los domordos do robo|odoros cricos y coliicodos, oso porodigmo ordiso uo privilogiodo
y urdomor lo ormocir poro ol robo|o ol como so orcor or /mrico Loiro. So bosobo
or ol corcopo do lo produccir irdusriol or sorio, do producos roloivomoro bomogroos
dirigidos ol morcodo irorro, cor moguirorio guo sorio oporodo por lorgos oros, or ploros
do omoro modioro y grordo, cor coogorios ocupociorolos cloros, cor ur oscolor dordo
lo oxporiorcio orio ur rol muy impororo y dordo oro comJr lo rolocir do dopordorcio y lo
pormororcio do los robo|odoros or lo omproso. Lo ormocir proosiorol y lo oducocir
crico rospordor o oso modolo.
3 Uro doiricir ms corcroo do los compoorcios rocosorios poro ol robo|o producivo os boy
or dio bosoro cloro. So roo do copocidodos gororolos, cricos, do comporomioro y
ovoruolmoro bobilidodos moruolos guo so corsoor or lo prcico. Yo ro boso sobor
bocor. os prociso sobor corocor y, sobro odo, oprordor, os irdisporsoblo guo ur robo|odor
compooro piorso dosdo ol puro do viso do lo colidod do lo produccir. El problomo os
cmo so rorsmior y so oprordor oso ipo do copocidodos, yo guo ol oprordizo|o oscolor os
rocosorio poro ro suicioro. sir coroxuor lo orsororzo, sir oplicorlo o lo vido coidioro, sir
corrosorlo cor circursorcios ruovos, lo rorsmisir dol corocimioro so corvioro or
momorizocir. Hoy or dio, lo loxibilizocir do los oroos y lo polivolorcio poror or crisis los
visioros limiodos do lo ormocir crico-proosiorol socurdorio. Lo solido poroco sor uro
iroroccir moyor orro corocimioros oricos y prcico or circursorcios y iompos roolos,
guo ircluyor cioro grodo do improvisibilidod. Lo oriculocir irsiucir oducoivo-corro do
robo|o os corrol poro guo oso iroroccir soo posiblo, lo olorrorcio do los olumros y los
posorios do los ormodoros sor irsrumoros clovo. Lo irvosigocir sobro lo rorsposicir
podoggico" do los compoorcios ioro guo ocomporor los roormos oducoivos y los combios
curriculoros oro do lo oducocir ormol como ro ormol. Eso os uro oroo guo ro puodo
roolizorso slo dosdo lo irsiucir oscolor, os rocosorio uro poricipocir ocivo do los uridodos
producivos.
4 Esos prroos rosumor cororidos do Collor, Morio /rorio. MEPCCSUP. Lo rospuoso do
lo oducocir o los combios ocrolgicos y lo orgorizocir dol robo|o irdusriol" osudio
proporodo poro lo Urivorsidod do los Nocioros Uridos-lNTECH, moyo do 17 (Mimoo}.
5 Er lo irvosigocir so rooliz uro cuidodoso roclosiicocir do los ocupocioros, poro soporor
oguollos cricos do los orosorolos o do robo|odoros do cuoro propio sir coliicocir
crico. \or Los ocupocioros do rivol crico suporior. porilos roguoridos. lrormo Firol."
Cp.ci. /roxo E. Lisodo do los ocupocioros cricos rocodiicodos.
Cuodro E.8 do Morio /rorio Collor, Moro Novick o ol. Los ocupocioros do rivol
crico suporior. porilos roguoridos. Cp. Ci. Dicbo cuodro ro so ircluyo or oso oriculo
por su oxorsir.
7 Poro ms doollos do oso ipo do robo|os vor Clivior Eorrord, Plorrirg bumor rosourcos. Plorrirg bumor rosourcos. Plorrirg bumor rosourcos. Plorrirg bumor rosourcos. Plorrirg bumor rosourcos.
mobods, oxporiorcos ord procicos. mobods, oxporiorcos ord procicos. mobods, oxporiorcos ord procicos. mobods, oxporiorcos ord procicos. mobods, oxporiorcos ord procicos. Poris, UNESCC-llEP 12. Por Two.
8 Eso ciro surgo do sumor los TC/ y TE or codo divisir poliico-odmirisroivo.
Los richos ocdpaciorales de los tecricos terciarios
perriles desde la demarda
176
RLFLRLNCIAS
Eorrord, Clivior (12}. P|ooooq humoo osoucos. mo|hoos,
oooocos ooo oc|cos, , , , , UNESCC-llEP, Poris.
Eloug, Mork (187}. Tho Ecooomcs o| Eouco|oo ooo |ho Eouco|oo o|
oo Ecoooms|, Now York Urivorsiy Pross, Nuovo York.
Cosro, Cloudio do Mouro y Corvolbo, Puy do Cuodros (188}. Lo
ouomoizocir or Erosil. Cuir lo omo o los circuios digiolos" or
Moriorolo Corri, Luis Eduordo Corzloz y Cordor Wos (comp.}
/oooozoco, uo Doso||o oo |o Eoucoco, UNESCC-CPE/LC y
Progromo Cooporoivo ClDE-PllE-ClSE, Soriogo do Cbilo.
Collirs, Pordoll(18}. Lo socoooo cooooco|s|o. soco|oq|o oo |o
ooucoco , |o os|o||coco, , , , , /kol Urivorsiorio, Modrid.
Collor, Morio /rorio (17}. MEPCCSUP. Lo rospuoso do lo
oducocir o los combios ocrolgicos y lo orgorizocir dol robo|o
irdusriol" osudio proporodo por lo Urivorsidod do los Nocioros
Uridos-lNTECH, Mimoo, Euoros /iros.
Collor, Morio /., Novick, Moro, Pozzor, Silvio y /bdolo, Flix (1}.
Los ocupocioros do rivol crico suporior. porilos roguoridos. lrormo
Firol." Progromo do Poormo do lo Educocior Suporior Tcrico ro
Urivorsiorio. Mdulo lll. Prioridodos dol Socor Producivo, Mimoo,
Euoros /iros.
Comoz Compo, \icor Moruol (15}. Lo ooucoco |ocoo|qco oo
Co|ombo. ooucoco |omoo| o mo cc|o oo |os oqooo|os , |os
coocosEdioriol Urivorsidod Nociorol, Eogo.
Morirbo, Morcolo 1ocguos Morirs do Curbo (18}.
Po|ossooo|zocoo o coooocomoo|o. o o|||co oos o|ssoos.,
SEN/l-DN, Pio do 1oroiro.
Ma::a Auu:a a!!a:
177
SC/NS (12}. Lo uo o| |oboo ouoo oo |os oscuo|os.|o|omo oo
|o Comso SC^NS oo ^mco 2000, Doporomoro do Trobo|o do
los Esodos Uridos, Wosbirgor.
Spogrolo, Forrordo y Cosro, Cloudio do Mouro (14}. Corroros
suporioros curos ro roo ocrolgico. orros o ocoros do oxporiorcio
brosiloiro." Documoro prosorodo or ol somirorio Lo urivorsidod
loiroomoricoro roro o los ruovos oscororios do lo rogir.", UDU/L-
Urivorsidod lboroomoricoro, Mxico.
\illo Lovor, Lororzo (1}. Er busco do ruovos ormos do virculocir
oscuolo-omproso. El coso do los Urivorsidodos Tocrolgicos y do lo
oscuolo do lo \olkswogor or Mxico" or Cosos,P. y Luro, M.
coordirodoros. |oco uoo ouo.o coo|quoco oo |os o|ocooos.
Cobooo, ocooomo , omosos oo /co., UN/M-lrsiuo do
lrvosigocioros Sociolos, Mxico.
J: A D!J:u
179
INTRODUCCION
Er ol Jlimo cuoro do siglo lo oducocir possocurdorio bo
oxporimorodo or /rgoriro uro rooblo rorsormocir, osorciolmoro
corocorizodo por ur oumoro or lo poblocir osudioril, guo so
guiruplic, y por uro crocioro impororcio do lo suporior ro
urivorsiorio, ogui doromirodo |ocoo, guo olov rooblomoro su
poricipocir dorro dol ool. Er ol Cuodro 1, guo rosumo oso dirmico,
so dosocor ros ospocos impororos. Er primor lugor, guo lo oso do
crocimioro oruol dol sisomo (5,4} riplic cor crocos o lo do lo
poblocir y olov ol rJmoro do olumros do poco moros do roscioros
mil o 1,3 milloros. Er sogurdo lugor, guo los irsiuos orciorios uvioror
ur corcor proogrico, puos su rimo do oxporsir (,2} duplic ol
do los urivorsidodos (4,5} y olov su poricipocir or ol sisomo dol
14 ol 27 dol ool. Firolmoro, guo como los irsiucioros pJblicos y
privodos ovoluciororor ol mismo rimo, corsorvoror su impororcio
roloivo (or oros polobros, lo ocividod privodo coriru oporordo
olrododor do ur orcio do lo ooro ool do oducocir orciorio, y ur
soxo do lo urivorsiorio}.
Poro oso dirmico poroco bobor sido ur ormoro urivorsol, puos or
los dos Jlimos dcodos lo moriculo or los irsiucioros ro urivorsiorios
do odo ol murdo oumor ms rpido guo or los urivorsidodos
rodiciorolos. Los irsiuos orciorios do Cror Erooro (co||oqos y
policricos}, guo or 17 corobor cor ol 43 do los olumros do
Cop||o| o 7 Cop||o| o 7 Cop||o| o 7 Cop||o| o 7 Cop||o| o 7
lot teod|m|eo|ot de
|o edococ|o topet|ot
Iote . De|||oo
Los rerdimiertos de la eddcacir sdperior 1B0
iompo comploo, por o|omplo, or 187 orior lo miod y or 11 ol
55 dol ool. Er Frorcio ombir so opor ur combio similor, porguo
lo proporcir do irgrosoros ol sisomo do oducocir suporior guo so
moriculobo or los urivorsidodos so rodu|o, orro 180 y 11, do dos
orcios o ur circuoro por cioro, odoms, or oso Jlimo oro dol
millr y modio do osudioros guo irogrobor ol sisomo olgo ms do
dos orcios osobo orrolodo or los urivorsidodos y or los qoooos
oco|os y ol 27 rosoro or los orciorios, urdomorolmoro lrsiuos
Urivorsiorios do Tocrologio y Soccioros do Tcricos Suporioros (1ollodo,
12}. Tombir or los poisos do /sio oriorol ol crocimioro modio
oruol do lo moriculo urivorsiorio uo dol 11 orro 175 y 180 y dol
orro 180 y 188, corro ol 24 y 10 poro los irsiucioros ro
urivorsiorios or los mismos poriodos (Eorco Murdiol, 15}.
Es proboblo guo oso proogorismo do los disiros ipos do irsiucioros
orciorios (como irsiuos proosiorolos y cricos do ciclos coros,
policricos y cologios comuriorios
1
} so oxpliguo por dos moivos
corrolos. Por ur lodo, porguo orocor progromos do oducocir suporior
guo rospordor or ormo loxiblo o los combioros roguorimioros dol
morcodo loborol or ur murdo or ol guo los rocosidodos do
divorsiicocir oumoror cor ol dosorrollo ocormico y sociol
2
. Por ol
oro, porguo soisocor mo|or lo crocioro domordo do osudioros
cor limiocioros ocormicos, puos ioror mororos cosos guo los
urivorsidodos, olgo guo so oxplico porguo los cursos sor ms brovos,
los osos do dosorcir mororos y los gosos por olumro ms bo|os.
Esos mismos rozoros bocor guo ol modolo do urivorsidod ouropoo
rodiciorol, domirodo por lo ooro ocodmico y cor cososos corroros
do uoro cororido ocodmico, oriorocir gororol y lorgo durocir,
ro soo yo suicioro poro oordor los rocosidodos do oducocir suporior
guo oxisor or ol murdo modorro
3
.
El opoyo do los gobiorros, gororolmoro irorosodos or copor los
boroicios sociolos guo proporcioro ol dosorrollo do lo oducocir
suporior (orolocimioro do los irsiucioros domocricos, ociudos
ms posiivos roro ol combio ocrolgico y mororos gosos or
soguridod, |usicio y solud pJblico, por o|omplo} poroco bobor orido
ombir uro gror irluorcio or oso dirmico. Sir omborgo, lo
J: A D!J:u
1B1
impororcio do los ormos do irorvorcir, guo gororolmoro corsisor
or lo odmirisrocir diroco do los osoblocimioros oducoivos, or
osimulos poro ol dosorrollo do irsiuos privodos o rovs do subsidios
moroorios dirocos o dosgrovocioros imposiivos, o or lo ompliocir
do lo moriculo modioro sisomos do bocos o prsomos o los
osudioros guo los rocosior, os ur doormiroro corrol do los
corocorisicos irolos dol sisomo (por oso rozr, miorros Frorcio ioro
sisomos osorciolmoro osoolos, Coroo bo soisocbo lo moyor poro
do los rocosidodos do orsororzo orciorio cor ol dosorrollo dol socor
privodo, por o|omplo}
4
.
Cuodro 1
El sisomo do oducocir suporior orgoriro
(Milos do olumros}
/ros PJblicos Torciorios Subool PJblicos Urivorsidodos Subool Tool *
Privodos Privodos
170 25 13 38 202 35 237 275
180 5 35 4 325 73 38 41
188 17 4 231 53 82 735 5
1 233 123 35 812 135 47 1.303
Crocimioro ,2 4, 4,1 4,5 5,4
170 14 8 100
180 1 81 100
1 27 73 100
170 5 34 100 85 15 100
180 3 37 100 82 18 100
1 34 100 8 14 100
lrsiucioros Torciorios y Urivorsidodos (}
lrsiucioros PJblicos y Privodos (}
Noo. (*} 1,2, 1,8 y 3,7 do lo poblocir ool or 170, 180 y 1.
Poro dosdo ol puro do viso do lo domordo sociol do oducocir, oso
uoro oumoro or ol omoro dol sisomo puodo oxplicorso cor oyudo
do lo oorio dol copiol bumoro, guo or liroos gororolos posulo guo
los porsoros osorr dispuosos o oumoror su oducocir or oro los
boroicios guo osporor oboror do ollo suporor los cosos rocosorios
Los rerdimiertos de la eddcacir sdperior 1B2
poro bocorlo. Como osos irgrosos y gosos ioror lugor or diororos
poriodos do iompo, lo oso do rordimioro do lo irvorsir or oducocir
gororolmoro so colculo rosolviordo uro oxprosir do oso ipo.
(1}
or lo guo 8
|
roprosoro ol irgroso osporodo or ol poriodo | por uro
porsoro guo ormir ur rivol do osudios por orcimo dol guo obordrio
guior slo olcorz ol ororior, C
|
los cosos odiciorolos guo uvo guo
ororor y ~ [-(mo!}[ ol iompo por ol guo so osporo guo
mororgo osos irgrosos diororciolos (oribuiblos o lo oiciorcio loborol
osociodo cor uro moyor coliicocir} siordo lo odod do roiro, m los
oros do osudio guo oxigo oso rivol y o los ocumulodos boso ol ororior.
Cor lo oyudo do oso oxprosir so colculoror los rordimioros
ocormicos do lo oducocir poro los ogrosodos do lo orsororzo
modio, do los irsiucioros orciorios cor oriorocir crico y do los
urivorsidodos rodiciorolos, or lo ormo y cor los doollos guo so
comoror ms obo|o. Cuordo slo so compuor los irgrosos y cosos
do los irdividuos guo so oducor so obioro lo oso do rordimioro
privodo,y cuordo so ogrogor los guo oocor o odo lo comuridod,
lo sociol.
LOS PLRFILLS DL INGRLSOS
Poro colculor los boroicios ocormicos guo obioror los porsoros
cor cioros rivolos do oducocir ormol o lo lorgo do odo su vido
ocivo so osimoror urcioros guo posulor guo sus irgrosos dopordor
ombir do sus corocorisicos goricos, socioocormicos y loborolos,
uro rolocir guo suolo simbolizorso osi. Y
|
~ |(C, S, L;, or lo guo Y
|
roprosoro ol irgroso poridico guo obioro ur irdividuo cor ur rivol
do oducocir | por lo voro do sus sorvicios loborolos y C, S y L sor
vocoros do vorioblos guo oproximor los corocorisicos comorodos,
copocos do proporcioror irgrosos diororciolos. Corsocuoromoro,
B r C r
t
t
t
t
t n
t m n
t m n
q
/ ( ) ( ) 1 1
1
+ = +
=
= +
= + +
J: A D!J:u
1B3
poro codo rivol do oducocir so osimoror urcioros guo ioror oso
ospociicocir.
(2}
or lo guo Y
roprosoro ol irgroso morsuol do codo irdividuo, S y ^
soxo
y odod, E
su orroromioro, guo vioro modido por lo origuodod or lo
ocupocir (Eo|o si so os moror do 1 oro, Modio si os comprordido
orro 1 y 10 y /lo si os moyor do 10 oros}, L
su coogorio ocupociorol
(Emploodo u obroro, Trobo|odor por cuoro propio y Porr o
omploodor}, T
ol omoro dol osoblocimioro or ol guo robo|o,
oproximodo por lo coridod do porsoros ocupodos (Poguoro boso 5,
Modioro orro y 50 y Crordo cor ms do 50} y L
ol corcor do
subocupodo o ro (sogJr robo|o boso 35 boros somorolos, o ms}.
Los doos omploodos provioror do lo Ercuoso Pormororo do
Hogoros" (EPH} roolizodo por ol lrsiuo Nociorol do Esodisico y
Corsos or ol Cror Euoros /iros or moyo do 15. Los irgrosos
morsuolos do los porsoros so colculoror sumordo odos los guo so
docloror porcibidos como (i} obroro o omploodo, (ii} robo|odor por
cuoro propio o (iii} gororcio do porr. Ur orlisis prolimiror do oso
irormocir muosro guo osos irgrosos sor uro urcir crocioro do
los rivolos do oducocir olcorzodos y guo odoms ioror ur omplio
rorgo do voriocir, puos lucJor orro ur mirimo do 343 $ morsuolos
poro los irdividuos sir oducocir ormol o slo cor osudios primorios
ircomploos (guo so ogrogoror o los ororioros dobido o lo oscoso
coridod do porsoros guo rurco osisi o lo oscuolo}, so olovor o 458,
44 y 832 poro los guo ormiroror los rivolos primorio, socurdorio y
orciorio, y olcorzor los 1.32 $ poro los urivorsiorios
.
Cor oxcopcir do lo odod, guo so midi or oros, odos los doms
oribuos so roprosororor por vorioblos dicomicos guo osumor ol
volor uro si ol irdividuo lo ioro o coro or coso corrorio (poro ol soxo
oso vorioblo os 0 o 1 sogJr so roo do uro mu|or o ur bombro}
7
.
/doms y como os usuol or osos modolos, or codo grupo do vorioblos
dicomicos so oxcluy o lo primoro do ollos. Por oso moivo ol
lnY a bS c A c E d E e L f T g
i i i i j
j
ji k ki
k
l li
l
= + + + + + + +
= = =
1 2
2
1 1 1
Los rerdimiertos de la eddcacir sdperior 1B4
pormoro o mido los irgrosos modios do los porsoros cor los oribuos
guo corrospordor o lo vorioblo oxcluido (mu|oros soloros, omploodos
or osoblocimioros poguoros y odoms subocupodos} y los cooicioros
do codo vorioblo oxplicoivo oxprosor los irgrosos diororciolos, volo
docir los guo osr por orcimo do los guo corrospordor ol copurodo
por oso rmiro corsoro
8
. /doms, como ol irgroso so oxproso or
logorimos, codo pormoro muliplicodo por cior sorolo ol porcoro|o
or guo ogul so modiico cuordo so produco ur combio uriorio or
olguro do sus doormiroros (ur b osimodo do 0,105 irdicorio, por
o|omplo, guo los irgrosos do los bombros sor ol 10,5 suporioros o
los do los mu|oros}
.
Cuodro 2
Furcioros do irgroso por rivol do oducocir ormol
Cror Euoros /iros moyo do 15
Todos los cooicioros sor sigriicoivos ol 1 cor osos oxcopcioros .
1
Sigriicoivos
ol 5 y
2
Sigriicoivos ol 11,
3
\orioblo dicomico corrospordioro o porsoros
dol irorior dol pois.
\ori obl o dopordi or o Lr
dol i rgroso morsuol
Socurdori o
Soxo 0,343 0,2341 0,402
Edod 0,087 0,077 0,075
1
Edod ol cuodrodo 1,04E-03 -8,4E-03
2
-7,2E-42
Erroromioro modio 0,14 -0,473
3
Erroromioro olo 0,377
Trobo|odor por cuoro propio
Porr o omploodor 0,503 0,53
Esoblocimioro modioro 0,14 0,2881
Esoblocimioro grordo 0,102 0,38
Subomploo -0,484 -0,525 -0,752
Corsoro 4,43 5,21 5,001
NJmoro do obsorvocioros 0 122 301
P
2
o|usodo 0,34 0,18 0,38
F 32,7 ,28 1,2
Uri vorsi ori o Torci ori o
J: A D!J:u
1B5
Cor los pormoros proporciorodos por codo uro do osos osimocioros
y osigrordo o los vorioblos icicios ol volor modio dol grupo, so
osimoror luogo los o||os oo oqoso por rivol oducoivo guo
proporcioror los irgrosos do ur irdividuo ipico" o lo lorgo do odo
su vido ocivo (guo osorio comprordido orro los 13 y los 4 oros si
irgrosoro ol morcodo loborol ol ormiror los osudios primorios. Los
rosulodos oboridos, guo so prosoror gricomoro or lo Figuro 1,
muosror lo cloro rolocir guo oxiso orro irgrosos y oducocir, puos
poro codo odod y duroro odo su vido ocivo los irdividuos ms
oducodos goror ms. El poril do irgrosos do los guo roolizoror osudios
suporioros os por orcimo dol do oguollos guo slo ormiroror ol
socurdorio, y ol do sos suporo ol do los guo slo ioror osudios
primorios. /lli ombir so obsorvo guo los irgrosos oumoror, llogor
o ur puro mximo y luogo dismiruyor boso ol roiro. /doms, los
porilos sor ms ompirodos poro los porsoros cor ms oducocir y
or gororol cuordo ms olo os ol rivol oducoivo, moyor os lo odod
poro lo guo olcorzor ol mximo (lo guo proporcioro ur irdicio sobro
los diororos momoros or guo osos corocimioros comiorzor o
orrorso obsoloos}.
Esos porilos so corrigioror luogo cor ol ob|oo do oror or cuoro lo
probobilidod do suporviviorcio do los porsoros, sus oporuridodos do
omploo y los combios osporodos or su producividod loborol, porguo
los irgrosos osimodos do oso modo corrospordor o irdividuos vivos,
ocupodos y cor los rivolos do oiciorcio ocuolos. El primor o|uso so
bizo muliplicordo ol irgroso osimodo poro codo odod por lo
probobilidod do osor cor vido or oso momoro, oborido do los oblos
do morolidod osimodos por ol lNDEC (15}, ol sogurdo corrigiordo
los irgrosos do codo rivol oducoivo cor los osos do dosomploo
colculodos por grupos do ododos omploordo los doos do lo EPH
poro suovizodos luogo cor lo oyudo do promodios mvilos do ros
oros y ol Jlimo, suporiordo guo lo producividod loborol oumoror
o ur rimo oguivoloro ol uro y modio por cioro oruol, similor ol
obsorvodo or ur cor|uro do poisos loiroomoricoros (Elios, 12}
10
.
Los rerdimiertos de la eddcacir sdperior 1B6
Figuro 1
Porilos do irgroso
Cror Euoros /iros moyo do 15
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
Aos de edad
$
p
o
r
m
e
s
Lo diororcio orro los irgrosos osi corrogidos, corrospordioros o
irdividuos do lo mismo odod poro cor rivolos do oducocir sucosivos,
proporcior irolmoro los boroicios odiciorolos guo o lo lorgo do
odo su vido ocivo porcibirio ol ms oducodo do ollos. Los do lo
oducocir suporior ro urivorsiorio so obuvioror rosordo do los
corrospordioros ol poril do ogrosodos do irsiucioros orciorios cor
oriorocir crico, por o|omplo, los do los porsoros guo slo
complooror los osudios dol rivol modio.
LOS COSTOS DL LA LDUCACION
Los cosos guo soporor los olumros o sus omilios gororolmoro so
doromiror privodos, y si o ollos so ogrogor los guo rocoor sobro lo
comuridod, so obioror los sociolos. Los cosos privodos do lo oducocir
sor o su voz dirocos o irdirocos. Los primoros ioror uro oxprosir
moroorio, como los compros do mooriol do osudio, los gosos do
J: A D!J:u
1B7
rorsporo o los ororcolos o cuoos do cooporodoros oscoloros. Los
irdirocos sor los irgrosos guo los olumros podrior bobor oborido si
or lugor do osudior robo|oror or lo mo|or ocupocir olorroivo
disporiblo poro ollos(por oso moivo, ombir suolor llomorso cos|os
oo oo|uoooo}.
Los cosos dirocos corrospordioros o los olumros primorios so
colculoror ogui muliplicordo lo proporcir guo roprosoro ol goso
dosirodo o Educocir or lo Ercuoso do gosos o irgrosos do los
bogoros" roolizodo por ol lNDEC (188} por ol irgroso modio omilor
oborido do lo EPH, los do lo oducocir suporior so bosor or los
rosulodos do ur por do orcuosos roolizodos o los osudioros y los dol
rivol socurdorio so obuvioror irorpolordo los primorios y los orciorios.
Los cosos do oporuridod so oproximoror, or combio, cor los irgrosos
corrospordioros o porsoros do lo mismo odod poro cor ur rivol do
oducocir irorior ol guo so corsidoro, proporciorodos por ol poril
corrospordioro (oso sigriico guo poro ur olumro do 18 oros guo
osiso o uro irsiucir orciorio so omploor los irgrosos osimodos
poro ur robo|odor do oso mismo odod poro guo slo ioro osudios
socurdorios comploos}. Er ol Cuodro 3 so prosoror los rosulodos
corrospordioros o los rivolos modio, orciorio y urivorsiorio.
Cuodro 3
Cosos oruolos do lo oducocir
Cror Euoros /iros oro 15
Cosos
Socurdorio Torciorio Urivorsiorio
Dirocos 21 24 1.0 40 1.230 22
Cporuridod
1
1.58 51 1.0 35 2.388 42
Ersororzo 2 25 1.10 25 2.05 3
Corrioros 808 1.074 1.4
Copiol 154 11 11
Tool 3.840 100 4.840 100 5.83 100
Nivolos.
Fuoro. Eloborocir propio or boso o los doos comorodos or ol
oxo.
1
Promodio oruol do codo poriodo do osudio.
Los rerdimiertos de la eddcacir sdperior 1BB
Los cosos sociolos provioror do ogrogor o los privodos ol oporo
pJblico dosirodo o lo oducocir, guo o su voz so colcul sumordo o
los gosos corrioros uro osimocir do los do copiol. Los primoros so
obuvioror rolociorordo los gosos corrioros guo lo provircio do
Euoros /iros dosiro o oducocir olomorol, modio y suporior y ol
gobiorro rociorol o lo Urivorsidod do Euoros /iros, cor lo coridod
do olumros do codo rivol
11
. Los do copiol so colculoror, or combio,
siguiordo los sugororcios do Psocboropoulos y Woodboll (18} cor
lo oyudo do uro oxprosir dol ipo C ~ l[c(1c}
r
[/[(1c}
r
-1[, or lo
guo | mido los ordos dosirodos o odiicios o irsolocioros, o sus oros
do vido Jil y c ol coso do oporuridod do osos irvorsioros
12
.
Esos cosos so o|usoror luogo cor ol ir do corsidoror ol impoco guo
ioro lo durocir rool do los osudios por orcimo do lo orico. Poro
los rivolos primorio y modio so omplooror los osos do ropiorcio
colculodos por ol Mirisorio do Culuro y Educocir (1o} y poro ol
orciorio uros osimocioros oroivos roolizodos or oso robo|o
13
.
Corsocuoromoro, los cosos sociolos poro ol | - simo rivol do
oducocir or ol oro | or roolidod rosulor do omploor ur oxprosir do
oso ipo.
(3}
or lo guo | ~ o,...,om y dordo D
|
|
, Y
|
(|-!;
y C
|
|
roprosoror los cosos
privodos dirocos, do oporuridod y do lo oducocir rospocivomoro,
y
|
|
lo oso do ropiorcio. Los cosos urivorsiorios so o|usoror, or
combio, oriordo or cuoro lo durocir modio do los corroros
14
.
[ ]( ) { }
C D Y G p
t
k
t
k
t
k
t
k
t
k
= + + +
( ) 1
1
J: A D!J:u
1B9
Figuro 2
Esrucuro do cosos do lo oducocir orciorio
Cror Euoros /iros 15
Enseanza
40%
Oportunidad
25%
Directos
35%
El orlisis do los cosos colculodos do oso modo, cuyos rosulodos so
prosoror or ol Cuodro 3, muosro vorios cuosioros impororos. Er
primor lugor, guo los moros oolos oumoror cor ol rivol oducoivo
poro o ur rimo docrocioro (los urivorsiorios sor uro soxo poro
moyoros guo los orciorios miorros guo sos suporor o los socurdorios
or ur cuoro, por o|omplo}. Er sogurdo lugor, guo los cosos do lo
orsororzo osr domirodos por los corrioros, puos or odos los cosos
sos corribuyor cor ro moros do ruovo dcimos dol ool. Firolmoro,
guo los cosos do oporuridod sor los ms impororos (oscilor orro
lo miod or ol rivol modio y olgo ms do ur orcio dol ool or ol
suporior ro urivorsiorio}, lo siguor luogo los do lo orsororzo y ol irol
so ubicor los dirocos. Er lo Figuro 2 so oprocio gricomoro lo
osrucuro do los cosos do lo oducocir orciorio osimodos do oso
ormo.
LOS RLNDIMILNTOS DL LA INVLRSION LN LDUCACION
Firolmoro, cor osos irgrosos y cosos so osimoror los osos do
rordimioro do lo irvorsir or oducocir oborirdoso los rosulodos
guo so prosoror or ol Cuodro 3. /lli so obsorvo guo odos ollos sor
posiivos, guo los privodos sor cloromoro suporioros o los sociolos
(olgo guo podio ospororso or ur sisomo or ol guo los cosos do lo
Los rerdimiertos de la eddcacir sdperior 190
orsororzo roprosoror uro modorodo proporcir do los oolos} y
guo olguros sor oJr moyoros o los guo brirdor mucbos ocivos
isicos, sugiriordo guo irvorir or oducocir os uro buoro opcir,
oro dosdo ol puro do viso privodo como sociol. Lo oducocir
orciorio, cor uro oso dol 15, os lo guo proporcioro los rordimioros
privodos ms olos, lo siguo lo urivorsiorio cor ol 11 y so ubico ol
irol lo socurdorio, cor slo ol
15
.
Cuodro 4
Tosos do rordimioro do lo irvorsir or oducocir
Cror Euoros /iros oro 15 (}
Nivol do oducocir Privodos Sociolos Subsidio pJblico
Socurdorio 8 15
Torciorio 15 12 20
Urivorsiorio 11 8 31
Fuoro. Eloborocir propio or boso o los doos comorodos or ol oxo
/lli ombir so oprocio guo los rordimioros privodos or odos los
cosos sor suporioros o los sociolos, y guo lucJor orro ur mximo
dol 12 poro lo oducocir orciorio y ur mirimo dol 8 poro lo
socurdorio. Eso diororcio orro los rorobilidodos privodo y sociol
(guo or roolidod dopordo do lo composicir do los cosos do lo
oducocir} os ur irdicodor dol subsidio pJblico, guo o su voz suolo
modirso cor ur irdico guo muosro lo proporcir or guo lo primoro
suporo o lo sogurdo. Er lo Jlimo columro dol mismo Cuodro 3 guo
prosoro los rosulodos do ur clculo roolizodo do oso modo, so
oprocio guo lo orsororzo urivorsiorio cor ol 31, os lo guo rocibo ol
moyor opoyo dol gobiorro, lo siguo lo orciorio cor ol 20 y so ubico
ol irol lo modio, cor slo ol 15.
Esos rosulodos, guo so oproximor or cioros cosos o los guo prosoro
lo CECD (17} poro /lomorio (, 17 y 11}, Corod (13, 23 y
17} y Frorcio (14, 18 y 14} orro oros poisos, porocor cobororos
cor ol combio obsorvodo or los morcodos loborolos y oyudor ombir
J: A D!J:u
191
o orordor ol rooblo crocimioro do lo domordo sociol do oducocir
suporior guo uvo lugor or /rgoriro or los Jlimos dcodos. Por ur
lodo, porguo los modorodos rordimioros dol rivol modio,
proboblomoro oribuiblos ol oumoro or lo oso do oscolorizocir y ol
bocbo do guo lo proporocir guo brirdo ro poroco yo suicioro or ol
murdo modorro corocorizodo por ur ircosoro combio ocrolgico,
oxplicorior ol irors do los |voros por lo oducocir suporior. Por ol
oro, porguo los buoros rosulodos olcorzodos por los porsoros cor
osudios orciorios do oriorocir crico, dobido guizs o lo crocioro
domordo do sorvicios loborolos coliicodos or uro ocoromio or
crocimioro, ormiror do oxplicor ol dosplozomioro bocio oso rivol.
Toriordo odoms or cuoro guo lo poliico oducoivo opuro o osimulor
ol dosorrollo do irsiucioros orciorios irrovodoros, cor ruovos disoros
curriculoros, odocuodo copociocir do docoros y modorros
oguipomioros, so bizo ur o|orcicio do simulocir oriorodo o osimor
ol impoco guo osos combios ordrior sobro los rordimioros or ur
oscororio guo coromplo ur oumoro or los cosos |uro o mo|oros or
lo oiciorcio, oro irorro como oxorro. Si como corsocuorcio do ollo
los cosos do lo orsororzo por olumro crocioror or ur dcimo, los
irgrosos do los groduodos oumororor ombir or oso mismo
proporcir dobido o uro ormocir proosiorol ms coliicodo
(oproximrdoso o lo rolocir obsorvodo orro los guo obioror los
porsoros cor osudios orciorios y urivorsiorios or Corod, por
o|omplo} y los osos do dosorcir so rodu|oror or ur guiro, los
rordimioros privodos y sociolos so olovorior ol 23 y 1,
rospocivomoro
1
.
Esos rosulodos sor impororos poro slo dobor omorso como uro
oriorocir do lo diroccir guo ioror los morso|os guo los morcodos
porocor orvior ol sisomo oducoivo, oros guo como irdicodoros
procisos do ur ordor do prioridodos or moorio do irvorsioros
socoriolos. Eso os osi por lo domoro cor guo los osos do rordimioro
rorsmior los combios or los morcodos loborolos, por los propios
limiocioros dol clculo (omploo irormocir bisrico poro prodocir
rosulodos uuros, ro ioro or cuoro ol riosgo ri lo ircoridumbro o
igroro lo irordopordorcio guo gororolmoro oxiso orro ocividodos
rolociorodos} y por lo procoriodod do los doos omploodos or los
Los rerdimiertos de la eddcacir sdperior 192
osimocioros (lo coridod do obsorvocioros or cioros cosos os oscoso
y los cosos dopordor do mucbos cor|ouros}. El clculo do lo
roroblidod sociol o|usordo o lo bo|o lo privodo or lo modido do los
gosos pJblicos or oducocir, dobido o lo olo do modos odocuodos
poro modir los boroicios oxorros (como dismirucir or lo dolircuorcio,
mo|oros or lo ploriicocir omilior y oumoro or lo cobosir sociol,
por o|omplo} os oro simpliicocir impororo guo ombir dobo ororso
or cuoro.
RLSUMLN Y CONCLUSIONLS
Er los ros Jlimos dcodos lo oducocir possocurdorio oxporimor
or /rgoriro uro uoro oxporsir, guo or gror modido osuvo
impulsodo por los irsiucioros do rivol orciorio. /doms, como sos
crocioror o ur rimo rooblomoro suporior ol do los urivorsidodos,
oumororor ombir su poricipocir do ur modo oprocioblo or lo
ooro ool do oducocir suporior. Eso dirmico, guo poroco sor ur
ormoro murdiol, so oxplicorio porguo osos irsiucioros orocor
progromos do osudio guo rospordor cor ms loxibilidod guo los do
los urivorsidodos rodiciorolos o los roguorimioros do los morcodos
loborolos modorros, y porguo soisocor mo|or lo crocioro domordo
do osudioros cor limiocioros ocormicos.
Toriordo or cuoro osos roolidodos, oso robo|o iroro oxplicor ol
comporomioro do lo domordo sociol do oducocir suporior cor
oyudo do lo oorio dol copiol bumoro. Poro ollo, colculo los osos do
rordimioro do lo oducocir rolociorordo los boroicios diororciolos
guo proporcioro codo rivol cor los cosos or guo os rocosorio ircurrir
poro olcorzorlo. Los boroicios so oproximoror osimordo porilos do
irgroso cor doos do los bogoros y corrigirdolos por suporvivorcio,
oporuridodos do omploo y combios osporodos or lo oiciorcio. Cor
osos rosulodos so osimoror ombir los cosos do oporuridod do los
osudioros, guo sumodos o los dirocos, colculodos cor oyudo do
orcuosos y o los do orsororzo, oboridos ogrogordo o los gosos
pJblicos corrioros los do copiol, proporciororor los cosos oolos do
lo oducocir por olumro y por rivol.
J: A D!J:u
193
Cuordo so corsidoror los rordimioros ocormicos do lo oducocir
los rosulodos oboridos muosror guo odos los osos do roorro sor
posiivos, guo los privodos sor cloromoro suporioros o los sociolos y
guo or gororol sor moyoros o los guo proporcioror mucbos ocivos
isicos, sugiriordo guo lo irvorsir or oducocir os uro buoro opcir,
oro dosdo ol puro do viso privodo como sociol. Lo oducocir orciorio
do oriorocir crico os lo guo ioro los rordimioros privodos ms
olos, lo siguo lo urivorsiorio y so ubico ol irol lo socurdorio. Por oro
poro, como los cosos do lo orsororzo roprosoror uro modorodo
proporcir do los oolos, los rordimioros sociolos or odos los cosos
sor irorioros o los privodos, ourguo ioror ol mismo ordoromioro.
/doms, como lo osrucuro do cosos diioro orro los rivolos, lo
orsororzo urivorsiorio os lo guo obioro ol moyor subsidio pJblico, lo
orciorio so orcuorro or uro posicir irormodio, y lo socurdorio
obioro ol moror.
Esos rosulodos, guo or cioros cosos so oproximor o los oboridos or
olguros poisos ovorzodos, oyudor o orordor ol rooblo crocimioro
do lo domordo sociol do oducocir suporior obsorvodo or ol Jlimo
cuoro do siglo, corocorizodo odoms por ur ircosoro progroso
crico. Por uro poro, porguo sugioror guo los modorodos rordimioros
guo brirdo ol rivol modio (cuyo proporocir poroco oboro irsuicioro}
osorio irduciordo o uro crocioro coridod do |voros o roolizor
osudios suporioros y por lo oro, porguo los mo|oros rordimioros
ocormicos guo sos proporcioror cuordo so los comporo cor los
urivorsiorios (proboblomoro dobido o uro uoro domordo do sorvicios
loborolos coliicodos or uro ocoromio or crocimioro} los osorior
oriorordo bocio oso rivol. Uro simulocir dosirodo o copor ol
dosomporo do ruovos irsiuos ocrolgicos muosro, odoms, guo ol
oumoro proviso or su oiciorcio olovorio osos osos do rordimioro
or ur circuoro por cioro.
/urguo los rosulodos oboridos or oso robo|o sor impororos, slo
dobor omorso como uro oriorocir do lo diroccir guo ioror los
morso|os guo los morcodos porocor orvior ol sisomo oducoivo oros
guo como irdicodoros procisos do ur ordor do prioridodos or moorio
do irvorsioros socoriolos. Los propios limiocioros dol modo (orro
los guo proboblomoro so dosoguo lo domoro cor guo los osos do
Los rerdimiertos de la eddcacir sdperior 194
rordimioro rorsmior los combios guo oxporimoror los morcodos
loborolos}, lo procoriodod do los doos omploodos or los osimocioros
y los diiculodos rolociorodos cor ol clculo do los boroicios sociolos
sugioror prudorcio. Sir omborgo, sor olomoros Jilos, cuyo dosorrollo
sisomico o rivol rogiorol y ombir omporol, podrio oyudor o
osoblocor los prioridodos or moorio dol goso pJblico dosirodo o lo
oducocir, guo rourolmoro dobor omorso dosdo uro porspocivo
ms omplio.
NOTAS
1 lrsiuos pJblicos do osudios possocurdorios cor dos oros do orsororzo ocodmico o
proosiorol, doromirodos commuo|, co||oqos oro or Esodos Uridos do /mrico como or
Corod.
2 Er ol roo do lo irgoriorio oso crocioro diororciocir so obsorvo cor riidoz porguo los
urivorsidodos porocor oriororso bocio ocividodos urdomorolmoro oroliicos y obsrocos,
miorros guo los orciorios osorior ospociolizrdoso or progromos oplicodos o los procosos
do produccir, moruocuro y oxporimorocir, oroos guo suolor ogruporso bo|o los
doromirocioros gorricos do irgoriorio cioriico" y oplicodo", rospocivomoro.
3 Er Erosil, por o|omplo, ol SEN/l (Sorvicio Nociorol do /diosromioro lrdusriol} oroco
progromos mulidisciplirorios or vorios roos cricos, or Sirgopur los porspocivos do omploo
do los groduodos do policricos sor mo|oros guo los do los ogrosodos urivorsiorios, y or
Polorio so bor croodo circo irsiuos ocrolgicos do osudios coros cor los ospociolizocioros
guo oxigo lo ocoromio do morcodo (Eorco Murdiol, 15}.
4 Er mucbos poisos osos irsiucioros iriciolmoro ovorocioror ol occoso do los mu|oros o lo
oducocir possocurdorio grocios o progromos do cosuro, disoro o cociro, poro luogo so
odoporor rpidomoro o los roguorimioros do lo irdusrio modorro orociordo o osos
mismos dosiroorios cursos do olocrrico, compuocir y orlisis do sisomos.
5 So oxcluyoror, or combio, oros coogorios odiciorolos do irgrosos porguo (i} corsiuyor
roribucioros dol copiol (olguiloros, roros, irorosos, uilidodos, boroicios y dividordos}, (ii}
ro sor pogos por sorvicios producivos (|ubilocioros y porsioros, soguros do dosomploo,
irdomrizocioros por dospido, bocos do osudio, cuoos do olimoros y oporos do porsoros
guo ro vivor or ol bogor} o (iii} ro so docloro su origor (oros irgrosos}.
El rivol Primorio" ircluyo o odos los porsoros guo ormiroror lo oducocir olomorol do 7
oros, ol Socurdorio" o guioros irolizoror lo modio do 5, ol Torciorio" o los irdividuos guo
complooror osudios suporioros ro urivorsiorios (guo ioror orro 2 y 4 oros do durocir} y
ol Urivorsiorio" o guioros ormiroror uro corroro urivorsiorio (gororolmoro do 5
oros}.
7 Poro lo odod so omplo ur rmiro lirool y oro cuodrico, guo so osporo soor posiivo
y rogoivo rospocivomoro, porguo so suporo guo lo oxporiorcio oumoro cor los oros,
olcorzo ur mximo y luogo dismiruyo.
J: A D!J:u
195
8 Do oso mororo so ovio guo lo sirguloridod do lo moriz impido osimor los cooicioros.
Lo olorroivo, guo corsiso or olimiror ol rmiro corsoro y osigror uro vorioblo
iciicio o codo subcoogorio (or ol coso dol soxo uro doborio modir si os bombro y oro si
os mu|or, por o|omplo}, oumoro or ormo oprocioblo ol rJmoro do cooicioros o osimor.
Eso os osi puos d lr Yi / dSi ~ dYi /Yi ~ b, por o|omplo.
10 Los osos do dosomploo colculodos poro porsoros cor ododos comprordidos orro 13 y 1, 20
y 34, 35 y 4 y 50 y 4 oros poro codo rivol uoror. (i} sir oducocir ormol 20, 2, 22 y
22, (ii} primorio comploo 47, 23, 18 y 17, (iii} socurdorio comploo 70, 1, 15 y 17,
(iv} orciorio comploo (slo poro los ros Jlimos grupos} 7, y 15 y (v} urivorsiorio comploo
, 5 y 4. Los combios or lo oiciorcio so corrigioror cor oso oxprosir (1r}-o, or lo guo r
os lo oso do crocimioro do lo producividod y o lo odod o lo guo ol irdividuo irgroso ol
morcodo loborol.
11 Los gosos corrioros por olumro do los rivolos olomorol y modio so obuvioror dol Mirisorio
do Ecoromio do lo Provircio do Euoros /iros (15}, los dol orciorio dividiordo ol goso
dosirodo o oso rivol provorioro do lo mismo uoro por lo coridod do olumros osimodo por
ol Mirisorio do Culuro y Educocir (1c}, y los urivorsiorios ombir do los osodisicos
dol Mirisorio do Culuro y Educocir (1b}.
12 Lo irvorsir so oproxim muliplicordo lo suporicio do odiicios oscoloros (5 moros por
olumro poro ol rivol primorio, 4 poro ol modio y 3 poro los rosoros} por su coso do
roposicir ($00}, lo vido Jil so supuso do 50 oros y ol coso do oporuridod dol copiol so
midi cor lo oso Libor oborido dol Fordo Moroorio lrorrociorol (17}.
13 Lo dosorcir ocumulodo dol rivol orciorio dol 47 colculodo rolociorordo los 5 mil
ogrosodos do 1 cor los 127 mil irgrosoros do 13 (oboridos o su voz o|usordo los
15 mil do oso Jlimo oro cor lo oso do crocimioro do lo poblocir osudioril guo uo
dol oruol}, so oproxim cor osos dol 30, 20 y 10 oruol poro codo uro do los
poriodos guo or promodio so suporo duror los osudios.
14 Como lo durocir rool os olrododor do 1, vocos lo osoblocido or los ploros do osudio
(Mirisorio do Culuro y Educocir, 1b} so supuso guo los corroros urivorsiorios so
oxiordor por 8 oros or promodio (sir omborgo, los cosos do oporuridod so rodu|oror
or lo proporcir do osudioros guo robo|or}.
15 Lo oso do rordimioro dol 12 corrospordioro ol rivol orciorio sorolo, por o|omplo, guo los
$17,4 mil irvoridos or los ros oros do osudio (sumo do los cosos oruolos o|usodos por
osos do ropiorcio} proporciororr o osos groduodos irgrosos diororciolos do $2,1 mil oruolos
o lo lorgo do odo su vido ocivo.
1 Los ogrosodos do los irsiucioros orciorios do Corod or Comorcio y rogocios", lrgoriorio
y ciorcios oplicodos" y Ciorcios do lo solud", por o|omplo, obioror irgrosos oruolos
oguivoloros o cuoro guiros poros do los guo porcibor los groduodos urivorsiorios (8ocho||o
o| ^|s} or los mismos discipliros. Toriordo or cuoro guo lo rolocir orro los modioros do
ombos grupos uo 0,81 or |urio do 12 y guo oso rolocir ogui os 0,5, poro guo so iguolo
cor oguollo os prociso guo los irgrosos do los porsoros cor osudios orciorios oumoror uro
cuoro poro.
Los rerdimiertos de la eddcacir sdperior 196
RLFLRLNCIAS
Eorco Murdiol (15}. Lo oosooozo suoo. Los |occooos oo.ooos
oo |o ooooco. Wosbirgor.
Corro do Esudios Eoroororsos (15}. |o|omo oo Co,uo|uo, /ro \
rro.42. Lo Ploo.
Cobr, Elcboror y Cosko, Torry C. (10}. Ecooomcs o| Eouco|oo.
Porgomor Proos, Cror Erooro.
Elios \icor 1.(12}. Fuoo|os oo cocmoo|o. Lo os|uoo oo so|o
ocooom|os Lo|ooomocooos. Corro lrorrociorol poro ol Dosorrollo
Ecormico, Soriogo do Cbilo.
Fordo Moroorio lrorrociorol (17}. Posoc|.os oo |o ocooom|o
muooo|. Cc|ubo oo !Z, Esudios Ecormicos y Firorcioros,
Wosbirgor.
lNDEC (15}. Eocuos|o omoooo|o oo hoqoos. Coo 8uooos ^os
mo,o oo !5. Euoros /iros.
lNDEC (15}. Tob|o com|o|o oo mo|o|ooo oo |o ^qoo|oo o
soo, Sorio /rlisis Domogrico 3. Euoros /iros.
lNDEC (188}. Eocuos|o oo qos|os o oqosos oo |os hoqoos, Esudios
20. Euoros /iros.
1ollodo, 1oor Piorro (12}. Urdorgroduoo Higbor Educoior ir
Europo.owords o comporoivo porspocivo", Euoooo !ouoo| o|
Eouco|oo, 27(1-2}.121-144.
Mockirror, Dorold, Sobom, 1uro y Holos, Morgoro (1}. Eouco|oo
o |ho LK. Foc|s ooo |quos. Hoddor & Sougbor ir ossocioior wib
Tbo Cpor Urivorsiy, Lordros.
Mirisorio do Culuro y Educocir (1o}. Cooso Nocooo| oo
Docoo|os , Es|ob|ocmoo|os Eouco|.os 4.Posu||ooos oo|o|.os.
J: A D!J:u
197
Socroorio do Progromocir y Evoluocir Educoivo, Euoros /iros.
Mirisorio do Culuro y Educocir (1b}. ^ouoo ! oo os|oo|s|cos
uo.os|oos, Euoros /iros.
Mirisorio do Culuro y Educocir (1c}. Ss|omo Foooo| oo
|o|omoco Eouco|.o. Po|o.omoo|o oouo| !. Posu||ooos
oo|o|.os. Diroccir Cororol Pod Fodorol do lrormocir Educoivo,
Euoros /iros.
Mirisorio do Ecoromio do lo Provircio do Euoros /iros (17}.
Es|oo|s|co booooooso oo !. Diroccir Provirciol do Esodisico.
Lo Ploo.
Mirisorio do Ecoromio do lo Provircio do Euoros /iros (15}. Lo
ooucoco oo |o o.oco oo 8uooos ^os. ^soc|os oo su oosomoo
ocoo|o , |o osqooco oo ocusos osuuos|oos oo| soc|o.
Cuodorros do Ecoromio rro , Lo Ploo.
CECD (17}.Eouco|oo o| o q|ooco. CECD ooco|os !Z. Corro
or Educoiorol Posoorcb ord lrrovoior, Crgorisoior or Ecoromic
Co-oporoior ord Dovolopmor, Poris.
Pscboropoulos, Coorgo y Woodboll, Mouroor (18}. Eoucoco oo
o| Dosoo||o. Lo oo|ss oo ocooos oo o.oso, Tocros S/, Modrid.
Pyoo, 1., Nom, Y. y Corroy, Morir (13}. Cborgirg roos o rourr
o oducoior ovor imo. / Koroor coso sudy", Ecooomcs o| Eouco|oo
Po.o. 12 (1}.71-80.
Sogor, Dovid/. (14}. Pourrs o irvosmor ir Crorio Urivorsiy
Educoior, 10-10, ord implicoiors or uiior oo policy", Couoc|
o| Co|oo Lo.os|os, Discussior Sorios lssuo 5, Crorio.
Tbios, Hors H. y Corroy, Morir (172}. Cos| - booo|| ooo|,ss o|
oouco|oo o Kooo, Tbo 1obr Hopkirs Pross, Eolimoro.
RI: :u!:u:: - Su:a M,cIa:zu!a
199
INTRODUCCION
El prosoro robo|o os uro rocopilocir y orlisis do los ciros osodisicos
ms rolovoros sobro lo oducocir do rivol Suporior No Urivorsiorio
(SNU} do ruosro pois, guo so disporor or lo ocuolidod. El propsio
os mosror, dosdo uro porspocivo gororol, lo impororcio y
corocorisicos prircipolos do oso rivol do lo orsororzo y su irsorcir
or ol cor|uro dol sisomo oducoivo. Es or oso rivol dordo so cursor
los corroros do coro durocir oriorodos o lo docorcio y o diororos
cricos oplicodos cor oroguo o solidos loborolos irmodioos. Nuosro
oorcir rocoor, or ospociol, sobro oso Jimo ipo do ormocir.
Lo prircipol uoro do irormocir omploodo os ol Corso Nociorol do
Docoros y Esoblocimioros Educoivos roolizodo or odo ol pois ol
oro 14, por ol Mirisorio do Culuro y Educocir do lo Nocir (MCE}
y ol lrsiuo Nociorol do Esodisico y Corsos (lNDEC}. Lo publicocir
guo corioro los rosulodos dol corso uo ol mooriol do boso guo so
uiliz, ourguo ombir uo rocosorio oloboror uro coridod impororo
do oblos osodisicos odiciorolos ro coromplodos olli, poro guo
rosulobor rocosorios poro ol orlisis. / oso Jlimo ir so robo|
dirocomoro cor lo Eoso do Doos dol Corso corrospordioro o los
uridodos oducoivos dol rivol SNU, guo uo proporciorodo por lo
Diroccir Cororol Pod Fodorol do lrormocir dol MCE.
Cop||o| o 8 Cop||o| o 8 Cop||o| o 8 Cop||o| o 8 Cop||o| o 8
lo eoteoozo de o|ve| topet|ot oo
oo|vett||ot|o de |otmoc|o |eco|co-
pto|et|ooo|: uo ooo||t|t cooo|||o||vo
0obet|o . 6|o||odot|
Ioo|o m mychotzo|o
La ersenarza de rivel sdperior ro driversitaria
de rormacir tecrico proresioral
200
Por oro poro, dobo corsigrorso guo, o porir do 1, lo Diroccir
oros morciorodo bo implomorodo ol Polovomioro /ruol dosirodo
o ocuolizor los doos disporiblos y o copuror ruovo irormocir ro
rocopilodo or ol Corso, odo ollo como poro dol progromo do
mo|oromioro pormororo do los osodisicos oducoivos. Los rosulodos
provisiorolos globolos dol primoro do osos oporoivos (oro 1} bor
sido oridos or cuoro poro ol prosoro robo|o.
Er los puros guo siguor so iroro irorproor y comoror los ospocos
guo so corsidoror ms dosocoblos do lo irormocir rourido.
ASPLCTOS GLNLRALLS
Er ol Cuodro 1 oporoco uro sirosis do lo coridod do osoblocimioros,
do uridodos oducoivos, do docoros y do olumros do odo ol sisomo
oducoivo (oxcluido lo orsororzo urivorsiorio} dol pois, closiicodos
por socor (osool y privodo} y rivol do orsororzo. /lli so prosoro por
soporodo y dorro do lo oducocir comJr, lo irormocir roloivo ol
rivol do orsororzo SNU cor ormocir Tcrico Proosiorol (TP}, y lo
ms ospociico guo corrospordo o ormocir Tcrico Proosiorol
Exclusivomoro (TPE}, siordo osos dos Jlimos coogorios los guo
corcorrorr ruosro poriculor oorcir. Lo diororcio orro ormocir
TP y TPE rodico or guo lo primoro oborco ombir los cosos do irsiuos
do orsororzo mixo" (prircipolmoro los guo combiror ormocir
Tcrico Proosiorol cor ormocir Docoro}, or oro guo lo sogurdo
comprordo Jricomoro los irsiucioros guo imporor orsororzo bo|o
lo ormocir Tcrico Proosiorol. Por lo oro, los irsiuos do ormocir
TPE sor uro poro do los ircluidos or lo coogorio TP y odo lo
irormocir guo sobro ollos so corsidoro dobor sor orordido do oso
ormo.
RI: :u!:u:: - Su:a M,cIa:zu!a
201
Cuooo!.
Toolos do pois
Do lo locuro dol cuodro, surgo guo lo coridod do osoblocimioros
1
do oducocir comJr rivol SNU roprosorobo, or ol oro 14,
oproximodomoro ol 3. dol ool (1487 rospoco do 38457}. Lo
disribucir por provircios so puodo corsulor or lo oblo 1 dol
oprdico. Si lo rolocir so ploroo or rmiros do uridodos oducoivos,
lo proporcir oro olgo moror (3.2, rosuloro do compuor 1514
sobro 47881}, lo guo sigriico guo or oso rivol do orsororzo ol
promodio do uridodos oducoivos por osoblocimioro rosulobo
irorior ol dol ool dol sisomo. Si omomos olumros, lo rolocir oro
do 3.3, guo corrospordio o los 28.3 mil osudioros dol rivol SNU,
rospoco do los 880.7 mil guo osobor or ol sisomo (oxcluidos los
urivorsidodos}. Lo irormocir guo so disporo poro ol oro 1 ro
pormio colculor ms guo lo Jlimo do los rolocioros oros
morciorodos, guo pos o sor do 4 como corsocuorcio dol uoro
* No ircluyo orsororzo urivorsiorio. ** Coridod do olumros por uridod oducoivo
Fuoro. Eloborocir propio uilizordo lo Eoso do Doos dol Corso Nociorol do Docoros y
Esoblocimioros Educoivos 14.
Corcop o To ol
Cororol *
To ol To ol
To ol TP TPE TP y C
Esoblocimioros 38457 333 1487
Esoolos (} 7,2 77, 5,0
Privodos (} 20,8 22,4 44,0
Urid Educoivos 47881 42051 1514 20 30 2
Esoolos (} 7, 75,0 5,0 47, 41,1
Privodos (} 23,1 25,0 44,0 52,1 58,
/lumros (milos} 880,7 8420,5 28,3 135,0 5,5 7
Esoolos (} 75, 74,7 ,5 55,5 40,0
Privodos (} 24,4 25,3 30,5 44,5 0,0
Docoros (milos} 51,8 55,1 40,2 10,5 7,0
Tomoro Modio ** 185,7 200,2 17,0 217,7 15,8 30
Esoolos 182,5 1,4 244,5 250,0 152,7 3
Privodos 15, 202, 13, 18,1 15, 2
Tomoro Modioro 112,5 7,
Esoolos 132,0 84,5
Privodos 100,0 75,5
Corso Noci orol do Docor os y Es obl oci mi or os Educo i vos 14
Educoci r ComJr
Nl \EL SNU
Formoci r Tcri co Pro .
La ersenarza de rivel sdperior ro driversitaria
de rormacir tecrico proresioral
202
crocimioro roloivo guo oxporimor lo coridod do osudioros do lo
orsororzo SNU, o uro oso suporior o lo rogisrodo or ol ool gororol.
Er ooco, miorros or dicbo rivol ol oumoro uo dol 1.4, or ol
ool dol sisomo so siu or ol 5.2.
El sisomo obsorbi oso crocimioro do lo domordo do osudios do rivol
SNU,o rovs do uro moyor copocir do osudioros por poro do los
uridodos oducoivos oxisoros y, or moror modido, por lo croocir do
ruovos uridodos. Lo corclusir so dosprordo do lo comporocir dol
omoro modio guo orior los uridodos or 14 y ol guo prosoror or
1
2
. So puodo roor guo, o lo ocbo dol corso, oso promodio oro do
17 olumros, y or 1 so ubic or 215.7, lo guo roprosoro ur
oumoro dol .5.
El orlisis socoriol irdico guo uoror prircipolmoro los irsiucioros
privodos los guo roocciororor corormo ol comporomioro morciorodo
or ol prroo ororior, yo guo ol omoro modio do sus uridodos oducoivos
croci ur 17.2, ol posor do 13. o 10.1 osudioros, lo cuol osorio
rovolordo guo bubo oprovocbomioro do copocidod ocioso oxisoro ol
momoro dol corso. El oumoro or ol socor osool uo, or combio, do
7..
/ oso rospoco, uro cuosir guo moroco sor dosocodo ospociolmoro,
os lo diororo poricipocir do los socoros osool y privodo dorro do lo
orsororzo guo osomos corsidorordo, or comporocir cor lo guo
ocoroco or ol ool dol sisomo. Er ooco, do ocuordo cor ol corso dol
oro 14 poro ol cor|uro do odo lo orsororzo, oro lo coridod do
osoblocimioros como lo do uridodos oducoivos dol socor privodo,
roprosorobo uro proporcir comprordido orro olgo ms dol 20 y ol
25, miorros guo or ol rivol SNU ol porcoro|o suporobo bolgodomoro
ol 40, (poro lo ormocir TPE os corcoro ol 0}
3
. Cuordo lo
comporocir so oocJo cor lo coridod do olumros, lo diororcio orro
ol rivol SNU y ol ool gororol dismiruyo bosoro. 30,5 do olumros or
lo orsororzo SNU corrospordio ol socor privodo, miorros guo or ol
sisomo ol porcoro|o oro 24.4.
Cro ospoco guo sirvo ombir poro corocorizor los uridodos
oducoivos os ol omoro do los mismos, oxprosodo o rovs dol promodio
RI: :u!:u:: - Su:a M,cIa:zu!a
203
orimico do lo coridod do olumros moriculodos guo posoor. Er ol
cuodro guo osomos corsidorordo, so obsorvo guo ol omoro modio
poro odo ol sisomo os do 185.7 osudioros por uridod oducoivo,
siordo olgo moyor or ol socor privodo (15. olumros}. Er ol rivol
SNU, ol omoro promodio os ligoromoro por orcimo do oso volor
(17 olumros}, poro olli lo diororcio orro ol socor pJblico y ol privodo
so omplio o irvioro do sorido, yo guo lo coridod modio do olumros
or los oscuolos pJblicos os corco do ur 80 moyor o lo do los privodos
(244.5 rospoco do 13. olumros}.
Sir omborgo, boy guo sorolor guo ol pororomo dorro do oso
orsororzo ro os uriormo, puoso guo los uridodos do ormocir TPE
ioror uro coridod promodio do 15.8 olumros, cor muy lovo
diororcio orro ol socor pJblico y ol privodo. Eso os rovolordo
guo lo moyor voriobilidod or ol omoro do los uridodos oducoivos,
sogJr so roo do irsiucioros pJblicos o privodos, so do or los oros
ormocioros (docoros y mixos}. Er rolocir ol omoro promodio do
los uridodos oducoivos, os prociso dosocor guo lo oxisorcio do
olguros pocos irsiucioros do olo moriculo limio lo posibilidod do
uso do lo modio orimico como pormoro roprosoroivo. Por oso
moivo os guo or ol Cuodro 1 so bo ircluido ombir lo Modioro
como oxprosir ms opropiodo poro rolo|or lo dimorsir promodio
guo ioror los uridodos oducoivos.
Toriordo or cuoro osos ciros podomos doducir ororcos guo, do
ocuordo cor ol corso, ol urivorso do lo orsororzo do rivol orciorio ol urivorso do lo orsororzo do rivol orciorio ol urivorso do lo orsororzo do rivol orciorio ol urivorso do lo orsororzo do rivol orciorio ol urivorso do lo orsororzo do rivol orciorio
ro urivorsiorio ro urivorsiorio ro urivorsiorio ro urivorsiorio ro urivorsiorio
4
, cor oriorocir ocrolgico puro, os , cor oriorocir ocrolgico puro, os , cor oriorocir ocrolgico puro, os , cor oriorocir ocrolgico puro, os , cor oriorocir ocrolgico puro, os
corsiuido or ruosro pois, or uro visir rosrirgido (rivol SNU corsiuido or ruosro pois, or uro visir rosrirgido (rivol SNU corsiuido or ruosro pois, or uro visir rosrirgido (rivol SNU corsiuido or ruosro pois, or uro visir rosrirgido (rivol SNU corsiuido or ruosro pois, or uro visir rosrirgido (rivol SNU
ormocir TPE}, por 30 uridodos oducoivos, cor 5 mil ormocir TPE}, por 30 uridodos oducoivos, cor 5 mil ormocir TPE}, por 30 uridodos oducoivos, cor 5 mil ormocir TPE}, por 30 uridodos oducoivos, cor 5 mil ormocir TPE}, por 30 uridodos oducoivos, cor 5 mil
osudioros y 7 mil docoros. El omoro promodio do los mismos osudioros y 7 mil docoros. El omoro promodio do los mismos osudioros y 7 mil docoros. El omoro promodio do los mismos osudioros y 7 mil docoros. El omoro promodio do los mismos osudioros y 7 mil docoros. El omoro promodio do los mismos
os do 15.8 olumros, y ol 0 do ollos pororoco ol socor os do 15.8 olumros, y ol 0 do ollos pororoco ol socor os do 15.8 olumros, y ol 0 do ollos pororoco ol socor os do 15.8 olumros, y ol 0 do ollos pororoco ol socor os do 15.8 olumros, y ol 0 do ollos pororoco ol socor
privodo. privodo. privodo. privodo. privodo. Si uilizomos ur corcopo ms omplio poro doirirlo, cuol os
do lo Educocir Suporior No Urivorsiorio cor ormocir Tcrico
Proosiorol (rivol SNU ormocir TP}, osoromos roirirdoros o 20
uridodos oducoivos, 135 mil osudioros y ms do 10 mil docoros. Er
oso coso ol omoro modio os do 217.7 olumros, cor ur 44.5 guo
sor dol socor privodo.
La ersenarza de rivel sdperior ro driversitaria
de rormacir tecrico proresioral
204
Poro sobor cmo so disribuyor googricomoro osos uridodos
oducoivos y lo corrospordioro moriculo, dobomos ocudir ol Cuodro
2, guo muosro ol pororomo por provircios. So obsorvo guo, or 14,
ol 4.1 do los uridodos do ormocir TP (188 8} so corcorrobo
or Copiol Fodorol y Provircio do Euoros /iros. Si so corsidoro guo or
los provircios do Soro Fo y Crdobo so locolizobo oro 23.2 do
osos corros (8 58}, so ioro guo or osos cuoro |urisdiccioros
bobio oproximodomoro ol 70 do los 20 uridodos oducoivos
oxisoros or ol pois. Ur porr somo|oro do disribucir so obsorvo ol
corsidoror los uridodos oducoivos do orsororzo TPE.
Cuooo 2.
Toolos por |urisdiccir
/clorocioros. 1} Lo coridod do olumros os oxprosodo or milos. 2} Los ciros dol
Polovomioro 1 sor provisorios.
Fuoro. Eloborocir propio uilizordo lo Eoso do Doos dol Corso Nociorol do Docoros
y Esoblocimioros Educoivos 14.
1uri sdi cci r
Uri d Ed /l um Uri d Ed /l um Uri d Ed /l um Uri d Ed /l u
To ol 1514 28,3 20 135,0 30 5,5 151 35
Euoros /iros 401 ,1 188 47,8 2 12, 422 1
Copiol Fodorol 15 3,0 8 25,5 7 1,7 180
Coomorco 27 2, 11 1, 1 0,1 27
Crdobo 10 2, 58 14,7 32 4, 1
Corrioros 51 7,5 17 2,8 0,7 2
Cboco 35 7,0 0,7 2 0,2 32
Cbubu 12 1,5 2 0,3 1 0,0 15
Erro Pios 78 12,3 24 5,2 17 2,5 84
Formoso 27 4,1 2 0,7 0 0,0 2
1u|uy 24 8,0 2,2 4 0,2 27
Lo Pompo 1 1,4 4 0,4 3 0,3 17
Lo Pio|o 37 2,3 7 0,4 4 0,2 3
Mordozo 37 8,4 17 3,5 12 2, 0
Misioros 42 5,7 14 2, 10 0, 43
Nougur 1 2,2 2 0,3 2 0,3 22
Pio Nogro 15 2,5 5 0,4 5 0,4 17
Solo 2 7,5 28 3,5 12 1,0 8
Sor 1uor 1 3,3 5 0,8 4 0,4 1
Sor Luis 18 1,7 4 0,4 2 0,1 1
Soro Cruz 2 0,7 1 0,3 0 0,0 2
Soro Fo 15 37,0 8 15,8 55 8,0 178
Soriogo dol Esoro 4 7,2 7 0,8 5 0,7 47
Tiorro dol uogo 8 0,8 5 0,5 4 0,4
Tucumr 3 ,8 20 3,3 8 0, 70
To ol Ni vol S
Pol ovom 1 Corso Noci orol 14
To ol Ni vol SNU Formoci r TP Formoci r TPE
RI: :u!:u:: - Su:a M,cIa:zu!a
205
Er ol Crico guo so ircluyo o coriruocir, so muosro lo poricipocir
roloivo dol socor privodo or lo orsororzo do rivol SNU do codo
provircio, sogJr doos corsolos.
C|co !
Procoro|o do uridodos oducoivos rivol SNU ormocir TP dol
socor privodo, or ol pois y or los provircios
Por oro poro, digomos guo lo comporocir do los ciros dol Corso
cor los dol Polovomioro, pormio oprocior ol sigriicoivo crocimioro
guo prosoro ol rivol SNU or su cor|uro, oro or coridod do uridodos
oducoivos como or moriculo. Er ooco, do corirmorso los guorismos
dol Jlimo do los oporoivos, so bobrior croodo, orro Ccubro do
14 y /bril do 1, ur ool do 137 ruovos uridodos oducoivos
(guo corsiuyo ur oumoro dol } or odo ol pois. Er ol mismo poriodo,
lo moriculo oumor or ms do 57 mil osudioros, guo roprosoro ur
1.4. So roo do crocimioros muy impororos, poriculormoro oso
Jlimo guo oguivolo o uro oso promodio oruol ocumuloivo dol 12.4.
L
o
P
i
o
|
o
C
o
o
m
o
r
c
o
P
i
o
N
o
g
r
o
T
o
.
d
o
l
F
u
o
g
o
S
o
r
L
u
i
s
E
r
r
o
P
i
o
s
C
o
r
r
i
o
r
o
s
S
o
r
1
u
o
r
M
i
s
i
o
r
o
s
S
o
l
o
S
g
o
.
d
o
l
E
s
o
r
o
1
u
|
u
y
E
u
o
r
o
s
/
i
r
o
s
C
b
u
b
u
N
o
u
g
u
r
S
o
.
F
r
d
o
b
o
M
o
r
d
o
z
o
C
b
o
c
o
T
u
c
u
m
r
C
o
p
i
o
l
F
o
d
o
r
o
l
L
o
P
o
m
p
o
F
o
r
m
o
s
o
S
o
.
C
r
u
z
100
0
80
70
0
50
40
30
20
10
0
P
o
r
c
o
r
o
|
o
s
Modio Modioro
Provircios
La ersenarza de rivel sdperior ro driversitaria
de rormacir tecrico proresioral
206
/rolizordo ol comporomioro por provircios, so puodo obsorvor guo
boy oumoros do moriculo muy rooblos, como Nougur (81.8},
Tucumr (50}, Copiol Fodorol (3.}, Crdobo (31.2}, oc. Por
cioro guo so roo do ur ormoro muy llomoivo rospoco dol guo
corvioro mororor olguro prudorcio or lo irorproocir, yo guo poro
dol oumoro podrio osor origirodo or uro mo|or coboruro dol
Polovomioro.
UNIDADLS LDUCATIVAS
Er oso soccir rooromos do mosror olguros do los corocorisicos
prircipolos do los uridodos oducoivos dol rivol SNU, sogJr surgo do
lo irormocir disporiblo.
Dependencia
Eso coogorizocir pormio corocor ol rivol dol gobiorro dol guo
dopordor los uridodos, oro or ol coso do los corros do orsororzo
osoolos como los privodos. El Cuodro 3 rosumo oso irormocir poro
odo ol pois.
Cuooo S.
Esoblocimioros y uridodos oducoivos dol SNU, por rivol do
gobiorro y socor ol guo pororocor. /ro 14. Tool dol pois.
Fuoro. Eloborocir propio uilizordo lo Eoso do Doos dol Corso Nociorol
do Docoros y Esoblocimioros Educoivos 14.
Soc or
Noci r Provi rci o Muri ci pi o S/l To ol
Esool 5,3 88,1 5,7 0,8 100,0
Privodo ,2 73,4 14,7 2, 100,0
Esool 8,4 83,5 7,4 0,7 100,0
Privodo 8,7 ,3 1,5 2,5 100,0
Esool 12,8 73, 12,8 0,7 100,0
Privodo 8,5 ,0 23,1 2,4 100,0
Ni vol do Cobi orro dol guo dopordor
Formoci r TP ( Uri dodos Educo i vos}
To ol SNU (Es obl oci mi or os}
Formoci r TPE (Uri dodos Educo i vos}
RI: :u!:u:: - Su:a M,cIa:zu!a
207
So puodo roor guo, so roo oro do uridodos oducoivos osoolos
como privodos, uro omplio moyorio dopordo do los gobiorros do
provircio. El rol do los muricipios guo oporoco como do cioro
sigriicocir or ol corrol y suporvisir do los corros privodos, so
rolocioro cor ol coso ospociol do lo Copiol Fodorol, dordo ol 0.1
do los osoblocimioros y ol 88.7 do los uridodos oducoivos dol rivol
SNU dopordo do oso muricipio. El ormoro guo ogui so obsorvo
ioro osrocbo corrospordorcio cor lo guo sucodo ombir or ol roso
do lo orsororzo (oxcopo urivorsiorio} cor moivo do lo rosororcio
do oscuolos do lo rbio rociorol o lo |urisdiccir provirciol, cor lo
diororcio guo, or lo oducocir guo ros ocupo, ro bubo ol rosposo,
siro guo los irsiucioros rocioror y so dosorrolloror or ol rivol do los
provircios.
Tamao
Er lo soccir ororior so oroliz ol omoro promodio y modioro do los
uridodos oducoivos. So roo do corocor oboro cmo os lo disribucir
do los mismos sogJr su omoro. Poro oso, bomos corsruido irorvolos
do voloros do lo vorioblo o porir do los rocuorcios obsoluos
obsorvodos. El Cuodro 4 y ol Crico 2 muosror los porcoro|os do
los uridodos oducoivos guo coor dorro do codo uro do ollos.
Cuooo 4.
Uridodos oducoivos por ipo do ormocir y socor, sogJr omoro.
/ro 14. Tool dol pois.
Fuoro. Eloborocir propio uilizordo lo Eoso do Doos dol Corso Nociorol do
Docoros y Esoblocimioros Educoivos 14.
Tomoro
(Mo ri cul o} To ol To ol
Esool Privodo Esool Privodo
Hoso 1 ,5 4,0 74, 7,5 7,7 7,3
do 200 o 4 20,0 22,2 18,0 14,7 14,2 15,1
do 500 o 7, ,4 5, 5,0 5,4 4,7
1000 y ms 2, 4,4 1,5 0,8 0,7 0,
TCT/L 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
TP TPE
Soc or Soc or
La ersenarza de rivel sdperior ro driversitaria
de rormacir tecrico proresioral
20B
C|co 2
Uridodos oducoivos dol rivol SNU por omoro y ormocir. /ro 14
/ los comororios oros roolizodos or rolocir o lo diororcio do
omoros, sogJr so roo do uridodos oducoivos osoolos o privodos,
podomos ogrogor oboro guo, oproximodomoro, ur 70 do los
uridodos do ormocir TP y corco dol 80 do los do ormocir TPE,
ioror ur omoro moror o 200 osudioros moriculodos. Eso, or
rmiros do voloros obsoluos, roprosoro 431 y 28 uridodos
oducoivos, rospocivomoro.
Tol como lo bobiomos sorolodo, so puodo docir guo, or liroos
gororolos, los irsiucioros dodicodos o lo orsororzo TPE iordor o
sor do omoro moror o oguollos guo ircorporor olguro oro ormocir,
ospociolmoro docoro. Ello so poro or ovidorcio cuordo so corsidoror,
or ol cuodro 4, los uridodos TP do 500 o ms olumros, guo
prcicomoro duplicor lo coridod roloivo do uridodos TPE (10,5
corro 5,8}. Er rmiros do uridodos oducoivos, sigriico 5 corros
do orsororzo TP roro o 21 do ormocir TPE. Por cioro guo oso
ormoro os ligodo o mJliplos ocoros, orro los guo lo domordo
Tomoro
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
199 200-499 500-999 1000 y
%
TP
TPE
menos ms
RI: :u!:u:: - Su:a M,cIa:zu!a
209
dol morcodo y los cricos do orsororzo oplicoblos or codo ipo do
ormocir |uogor ur popol impororo.
Subvencin estatal
Dodo guo or ol rivol SNU oxisor irsiucioros dol socor privodo guo
porcibor subvorcir ool o porciol dol Esodo (Nociorol, Provirciol o
Muricipol}, so procodi o uilizor oso vorioblo poro roolizor olguros
closiicocioros do irors. Los cruzomioros so olobororor poro lo
orsororzo do ormocir TP y TPE imporido por irsiucioros dol socor
privodo - guo sor los dosiroorios do lo subvorcir - y oriordo or
cuoro ol omoro do osos Jlimos, oxprosodo modioro lo moriculo.
El cuodro 5 corioro dicbo irormocir y los gricos 3 y 4 proporcioror
uro roororcio visuol rpido dol omo.
Cuooo 5.
Uridodos oducoivos dol socor privodo closiicodos
por ipo do ormocir y moriculo,
sogJr rocibor o ro subvorcir. /ro 14
Fuoro. Eloborocir propio uilizordo lo Eoso do Doos dol Corso Nociorol do
Docoros y Esoblocimioros Educoivos 14.
Pocibor subvorcir
Tool Tool
Moros do
200
200 y
Ms
Moros
do 200
200 y
Ms
Pocibor 53, 4,4 5,8 42,5 41,1 47,7
Tool 25,1 25,3 24,4 15,1 17, 4,5
Porciol 28,5 24,1 41,4 27,4 23,2 43,2
No rocibor 43,0 47,7 2,3 55,1 57,1 47,7
S/lrormocir 3,4 2, 4, 2,4 1,8 4,
Tool 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Porcoro|os do uridodos oducoivos
Formocir TP Formocir TPE
Moriculo Moriculo
La ersenarza de rivel sdperior ro driversitaria
de rormacir tecrico proresioral
210
C|co S.
Subvorcir dol Esodo
C|co 4.
Subvorcir dol Esodo
S/l
2
No
rocibor
55
Pocibor
43
S/l
3
No
rocibor
43
Pocibor
54
Formocin tcnico
profesionol exclusivomente
Formocin tcnico
profesionol
Como so odvioro, moros do lo miod (43} do los uridodos do
ormocir TP y uro proporcir ur poco moyor (55.1} do los TPE, ro
rocibo opoyo osool olguro, siompro or rolocir o los irsiucioros
dol socor privodo. Por su poro, orro los irsiucioros do omoro
moror o 200 osudioros do lo orsororzo do ormocir TP, lo
proporcir do los guo sor boroiciorios do subvorcir ool os bosoro
similor ol do los guo rocibo opoyo porciol (25.3 y 24.1}, miorros
guo or lo ormocir TPE prodomiro lo subvorcir porciol (23.2
corro 17.}. Poro los uridodos do 200 y ms olumros, ol porcoro|o
do los guo rocibo subvorcir os moyor ol do los uridodos dol osroo
do moros do 200 osudioros, poro cor ur uoro prodomirio dol oporo
porciol.
Hoy guo ocloror guo lo irormocir disporiblo ro corioro procisioros
ocorco dol rivol ri lo sigriicocir do lo subvorcir porciol dorro dol
prosupuoso do lo irsiucir oducoivo. Es por ollo guo los corclusioros
guo so puodor oxroor or orro o oso omo sor limiodos.
Arancel
Lo uilizocir dol ororcol como uoro do irorciomioro os ur doo do
irors, ourguo - ol iguol guo or los subvorcioros - ompoco os posiblo
sobor lo impororcio roloivo guo ioro or ol prosupuoso do codo
oridod oducoivo. Do obi guo oso irormocir dobo corsidorrsolo
RI: :u!:u:: - Su:a M,cIa:zu!a
211
como Jil slo poro ilusror ol grodo do diusir guo lo modolidod dol
ororcol ioro orro los uridodos do oso rivol do lo orsororzo or ol
irorciomioro do lo ocividod.
El Cuodro muosro, poro los irsiuos dol socor privodo dodicodos
o lo orsororzo do ormocir TP y TPE, ol uso guo roolizor dol rocurso
ororcol.
Cuooo .
Uridodos oducoivos dol socor privodo, closiicodos por ipo do
ormocir y subvorcir guo rocibor, sogJr cobro do ororcol. /ro
14.
Cobro
/rorcol To ol To ol
To ol Porci ol No
roci bo
S/l To ol Porci ol No
roci bo
S/l
To ol 323 25,1 28,5 43,0 3,4 212 15,1 27,4 55,2 2,4
Si 83,0 15,5 25,1 41,5 0, 85,8 8,5 23, 53,3 0,5
No 13,0 ,0 2,5 1,5 0,0 11,3 , 2,8 1, 0,0
S/lrormocir 4,0 0, 0, 0,0 2,5 2,8 0,0 0, 0,0 1,
Tcri co Pro osi orol Excl usi vomor o
Poci bor subvorci r
Tcri co Pro osi orol
Poci bor subvorci r
Como oro doblo suporor, uro olo proporcir (83 y 85.8} do
oridodos privodos do orsororzo, or ombos ipos do ormocioros,
omploo ol ororcol poro su irorciomioro. Hoy guo imogiror guo
oguollos guo ro uilizor oso uoro do irgrosos, dobor coror cor
subvorcir osool impororo. Dol mismo cuodro , dordo so cruzor
ombos vorioblos, podomos doducir modioro ur simplo clculo guo ur
88.5 do los uridodos do ormocir TP guo ro cobro ororcol, rocibo
subvorcir dol Esodo, y guo oso proporcir, or ol coso do los corros
do ormocir TPE, os dol 83.2. Los porcoruolos so roducor o 48.
y 37.4 rospocivomoro cuordo so los colculo poro los irsiucioros
guo oplicor ororcol.
Turnos de Iuncionamiento
El cuodro 7 corioro irormocir doollodo sobro los urros or guo
urcioror los uridodos oducoivos dol rivol SNU ormocir TP y TPE.
L
a
e
r
s
e
n
a
r
z
a
d
e
r
i
v
e
l
s
d
p
e
r
i
o
r
r
o
d
r
i
v
e
r
s
i
t
a
r
i
a
d
e
r
o
r
m
a
c
i
r
t
e
c
r
i
c
o
p
r
o
r
e
s
i
o
r
a
l
2
1
2
Cuooo Z.
Uridodos oducoivos closiicodos por ipo do ormocir y socor, sogJr urro do urcioromioro. /ro 14.
Noo. (1} Comprordo uridodos oducoivos do rivol SNU or osoblocimioros do oducocir comJr cor ormocir crico proosiorol oxclusivomoro, docoro
y crico proosiorol, crico proosiorol y oros y docoro, crico proosiorol y oros.
Fuoro. Eloborocir propio.
Turros do urcioromioro
Tool Tool Esool Privodo
(} (} (}
Tool 20 100,0 47, 52,1
1orrodo Si mpl o 55 ,0 4,3 7,5
Mororo 10 1, 1,3 1,
Tordo 1,5 1,7 1,2
\osporiro 131 21,1 21,2 21,1
Nocbo 244 3,4 40,4 38,4
Mororo y Tordo 1 2, 2,7 2,5
Mororo y \osporiro 15 2,4 1,0 3,7
Mororo y Nocbo 22 3,5 0,3 ,5
Tordo y \osporiro 1 3,1 2,7 3,4
Tordo y Nocbo 14 2,3 1,7 2,8
\osporiro y Nocbo 34 5,5 7,1 4,0
Mororo, lrormodio y Tordo 1 0,2 0,0 0,3
Mororo, Tordo y \osporiro 1 3,1 4,7 1,5
Mororo, Tordo y Nocbo 32 5,2 4,0 ,2
Mororo, \osporiro y Nocbo 3 0,5 0,3 0,
Tordo, \osporiro y Nocbo 11 1,8 2,4 1,2
Mororo, Tordo, \osporiro y Nocbo 10 1, 1,7 1,5
Mororo, lrormodio, Tordo, \osporiro y Nocbo 5 0,8 1,0 0,
1orrodo Dobl o 10 1, 2,0 1,2
Sir irormocir 15 2,4 3,7 1,2
Tcrico Proosiorol (1}
Tipo do
RI: :u!:u:: - Su:a M,cIa:zu!a
213
Uro primoro obsorvocir guo surgo os guo, oproximodomoro, ol 5
do los corros do orsororzo oporor or |orrodo simplo y guo ol roso lo
boco or |orrodo doblo, o ro so coroco ol doo. Lo ocividod rocurro
y vosporiro os lo guo prodomiro or oso ipo do oducocir, yo guo ol
3.4 do los uridodos oducoivos do ormocir TP y ol 4.1 do los
do ormocir TPE, urcioror or |orrodo simplo, por lo rocbo. Los
porcoro|os poro lo ocividod vosporiro sor 21.1 y 17.5,
rospocivomoro. Es muy bo|o lo proporcir do uridodos guo oporor
por lo mororo oxclusivomoro (ro olcorzo ol 2}.
DOCLNTLS
Exomiroromos los corocorisicos prircipolos do lo ploro docoro do
los uridodos oducoivos do rivol SNU, oriordo or cuoro siompro lo
irormocir disporiblo.
Er oso rivol SNU do lo oducocir boy ur ool do 4010 docoros do
los cuolos lo orsororzo do ormocir TP ocupo o 10534 y lo TPE o
2. El roso corrospordo o oducodoros do lo ormocir docoro y
mixo. Los uridodos osoolos corcorror lo moyor proporcir or ol
ool SNU (4.}, poro lo rolocir dismiruyo corsidoroblomoro
cuordo so roo do corros do ormocir TP (48.2} y TPE (45.1}.
/gui ruovomoro so obsorvo lo dosocodo prosorcio dol socor privodo
or lo prosocir dol sorvicio oducoivo. El doollo do lo irormocir
por provircios so puodo oprocior or lo oblo 2 dol oprdico.
Sexo y Ldad
Lo composicir por soxo do lo ploro docoro dol cor|uro do uridodos
oducoivos do ormocir TP y TPE oporoco rolo|odo or ol cuodro 8.
La ersenarza de rivel sdperior ro driversitaria
de rormacir tecrico proresioral
214
Cuooo 8.
Coridod do docoros closiicodos por soxo, sogJr ormocir do lo
orsororzo guo imporor. /ro 14.
Fuoro. Eloborocir propio uilizordo lo Eoso do Doos dol Corso
Nociorol do Docoros y Esoblocimioros Educoivos 14.
Lo prosorcio do vororos or ol cuorpo docoro dol rivol do orsororzo
SNU os mucbo ms impororo guo or ol roso dol sisomo. Er ol cor|uro
dol sisomo roprosoro ur 1. y or ogullo ur 31.4 (vor Toblo 3
dol /prdico}. Por lo rourolozo do lo oducocir guo so imporo or los
irsiuos orciorios cricos proosiorolos, lo poricipocir mosculiro
os oJr suporior, or ospociol cuordo so roo do orsororzo TPE, ol
como lo muosro ol Cuodro 8.
El Cuodro muosro lo disribucir por soxo y grupos do odod do los
docoros dol rivol do lo orsororzo guo osomos corsidorordo.
Formoci r guo
i mpor or To ol Mu| oros \ororos
Tcri co Pro osi orol
\ol oros /bsol u os 10534 535 513
Porcoro|os 100,0 51,2 48,8
Tcri co Pro osi orol Excl usi v
\ol oros /bsol u os 2 3321 341
Porcoro|os 100,0 47,7 52,3
Soxo
RI: :u!:u:: - Su:a M,cIa:zu!a
215
Cuooo .
Docoros guo imporor orsororzo do diororo ormocir,
por soxo, sogJr grupos do odod. /ro14.
Fuoro. Eloborocir propio uilizordo lo Eoso do Doos dol Corso Nociorol
do Docoros y Esoblocimioros Educoivos 14.
\omos guo, dorro do codo soxo, oxiso bosoro somo|orzo or lo
disribucir por odod do lo ploro docoro do los irsiucioros do ombos
ipos do ormocir. Lo miod do los docoros os do odod ro suporior o
37 oros y ol 75 os moror do 4 oros. /l roolizor lo comporocir
orro uridodos dol socor osool y privodo ro orro| diororcios
sigriicoivos or oso ospoco.
Es rocosorio dosocor guo, or ol rivol SNU do lo orsororzo, so prosoro
cor olguro rocuorcio oso siuocir. ur mismo docoro dosorrollo
ocividodos or ms do uro irsiucir guo, ircluso, puodor sor do disiro
rivol (vbgr SNU y Modio}
5
.
/cloromos ombir guo, corormo bo sido rocogido lo irormocir
corsol, los cuodros y oblos guo ogui so prosoror corioror los doos
sobro porsoros guo ocupor olgJr corgo docoro" or los corros do
los rospocivos ormocioros dol rivol SNU. Er corsocuorcio, ro so
roo do osodisicos do corgos docoros" bo|o rirguro do sus vorioros
(oolos, ocupodos, oc}.
Crupos do
Edod (oros}
To ol Mu| oros \ororos To ol Mu| oros \ororos
Hoso 2 1, 21,8 17,4 1,8 22,5 17,3
do 30 o 44 50,8 51,0 50, 50,1 50,5 50,0
45 o 5 2,2 24,7 27,7 2,4 24,5 28,1
0 y ms 3,4 2,5 4,3 3,7 2,5 4,
To ol 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Edod promodio 3,0 38,2 3,7 3,1 38,1 3,
Edod primor cuoril 31,0 30,0 31,0 31,0 30,0 32,0
Edod Modioro 37,0 37,0 38,0 38,8 37,0 38,0
Edod Torcor cuoril 4,0 45,0 47,0 4,0 45,0 48,0
TP
l mpor or Ersororzo do Formoci r
TPE
La ersenarza de rivel sdperior ro driversitaria
de rormacir tecrico proresioral
216
Nivel de educacin de los docentes
Poro corocor ol rivol do irsruccir do los docoros, oromos ol Cuodro
10, roorido ol ool dol pois
Cuooo !0.
Disribucir porcoruol do docoros closiicodos por lo ormocir
guo imporor, sogJr ol rivol do oducocir guo posoor. /ro 14.
Fuoro. Eloborocir propio uilizordo lo Eoso do Doos dol Corso
Nociorol do Docoros y Esoblocimioros Educoivos 14.
Lo composicir os similor or ombos ormocioros. Hoy
oproximodomoro ur 45 do docoros guo ro posoor osudios
urivorsiorios comploos o do posgrodo. Dorro do sos, so ircluyor
oguollos guo bor comploodo sus osudios Suporioros No Urivorsiorios,
guo roprosoror olrododor dol 30 do lo ploro ool.
Lo olo do irormocir sobro ol iulo dol docoro impido osoblocor ol
grodo do corrospordorcio orro ol mismo y lo orsororzo guo imporo.
Lo Toblo 4 dol oprdico corioro irormocir doollodo por provircios.
/lli so dosocor, rospoco dol roso, los porcoro|os do oducodoros or
Ni vol do Educoci r
dol Docor o
/cum /cum
Modio - lrcomploo 0,2 0,2 0,2 0,2
Modio - Comploo 3,3 3,5 3,3 3,5
Suporior No Uriv - lrcomploo 1,2 4,7 1,3 4,8
Suporior No Uriv - Comploo 28, 33,3 2,1 30,
Urivors - lrcomploo 10, 43, 11,7 42,
Urivors - Comploo 40, 84,8 41,1 83,7
Posgrodo - lrcomploo 2,8 87, 2, 8,
Posgrodo - lrcomploo 7,4 5,0 8,3 4,
Sir lrormocir 5,0 100,0 5,1 100,0
To ol 100,0 100,0
Formoci r guo i mpor or l os docor os
TPE TP
RI: :u!:u:: - Su:a M,cIa:zu!a
217
ormocir TP cor pos grodo comploo do lo Copiol Fodorol (10.} y
do Mordozo (10.1}. Er oso ipo do orsororzo, lo modio gororol do
docoros cor dicbo rivol do osudios so siJo or 7.4. /lgo similor
ocurro or lo orsororzo do ormocir TPE, ourguo olli ol porcoruol
modio gororol os olgo moyor (8.3} y so obsorvo ms bomogoroidod
orro los provircios.
ALUMNOS
Sobro oso ospoco do lo orsororzo do rivol SNU os sobro ol guo ms
so coroco do irormocir, dodo guo Jricomoro so ioro lo coridod
do olumros por uridod oducoivo. No so coroco lo disribucir por
soxo ri ododos
r
t
e
c
r
i
c
o
p
r
o
r
e
s
i
o
r
a
l
2
2
4
Cuooo !4.
Disribucir do los corroros do lo orsororzo do rivol SNU ormocir TP,
closiicodos por romo dol corocimioro, sogJr |urisdiccir
Fuoro. Sigol \icor. Cp. ci.
1uri sdi cci r
Cor. Cor. Cor. Cor.
TCT/L 42 2, 450 31,1 4 45,8 131
Euoros /iros 3 0, 11 34,8 177 53,2 27 8
Copiol Fodorol 8 2,5 80 25,1 137 42, 42 13
Coomorco 1 11,1 ,7 1 11
Crdobo 1 0,7 45 31,3 58 40,3 8 5
Corrioros 8 38,1 11 52,4
Cboco 1 10,0 8 80,0
Cbubu 2,1 4 17,4 10 43,5 1 4
Erro Pios 8 33,3 11 45,8 2 8
Formoso 2 20,0 0,0 1 10
1u|uy 2 15,4 10 7,
Lo Pompo 3 0,0 2 40,0
Lo Pio|o 13 5,0 30,0
Mordozo 7,8 20 2,0 32 41, 7
Misioros 1 3,3 12 40,0 10 33,3 20
Nougur 2 33,3 2 33,3 2 33,3
Pio Nogro 1 5, 3 17, 11 4,7 1 5
Solo 1 41,0 1 41,0 1 2
Sor 1uor 1 8,3 2 1,7 50,0 1 8
Sor Luis 4 25,0 10 2,5 1
Soro Cruz 2 7,1 7 25,0 32,1 4 14
Soro Fo 2,8 73 34,1 5 44,4 2 12
Soriogo dol Esoro 2 7,4 33,3 33,3
Tiorro dol Fuogo 3 33,3 ,7
Tucumr 1 2,3 18 41, 1 37,2 3 7
Pomos dol Coroci mi or o
Cs. Esi cos Cs. /pl i codos Cs. Soci ol os C ros Cs.Humor
RI: :u!:u:: - Su:a M,cIa:zu!a
225
Cuooo !5.
Disrubucir do corroros do lo orsororzo do rivol SNU
ormocir TP, closiicodos por romos dol corocimioro, sogJr
durocir. Tool dol pois.
Fuoro. Sigol \icor. Cp. ci.
INFRALSTRUCTURA
Er oso rubro, ol Corso rocogi irormocir roloivo o olguros ospocos
do los odiicios dordo urcioror los uridodos oducoivos y ol
oguipomioro cor guo osos Jlimos cuoror. Poro lo orsororzo do
rivol SNU los rosulodos ro bor sido publicodos, moivo por ol guo so
rooliz ur procosomioro ospociol sobro lo boso do doos, o los iros
do llogor o los ciros guo ogui so prosoror.
Er lo orsororzo do rivol SNU os comJr guo ur osoblocimioro urcioro
or ms do ur odiicio y vicovorso, os docir, guo ur mismo odiicio
olborguo o ms do ur osoblocimioro oducoivo (dordo, o su voz,
puodor urcioror uro o ms uridodos oducoivos}.
Por su poro, ol corsidoror los odiicios, ombir so puodo disirguir ol
coso do ur odiicio Jrico, do oguol guo os corsiuido por ur cor|uro
odilicio.
Duroci r
(or oros}
Cor. Cor. Cor. Cor. Cor. Cor.
To ol 42 100,0 450 100,0 4 100,0 131 100,0 12 100,0 144 100,0
Hoso 1.5 2 4,8 4 0, 13 2,0 4, 11 ,8 3 2,
Do 1. o 2 10 23,8 3 8,7 88 13,3 2 1,8 3 24,1 202 13,
Do 2.1 o 2.5 1 2,4 2,0 18 2,7 3 2,3 1 , 47 3,
Do 2. o 3 18 42, 23 52,4 408 1,4 42 32,1 5 3,4 73 52,
Do 3.1 o 4 8 1,0 104 23,1 53 8,0 24 18,3 5, 18 13,
Do 4.1 y ms 0,0 2,0 4 0, 0,0 1 0, 14 1,
Sir lrormocir 3 7,1 4 10, 80 12,0 30 22, 27 1,7 18 13,
Pomos dol Coroci mi or o
Cs. Esi cos Cs.
/pl i codos
Cs. Soci ol os C ros Cs.
Humoros
Cs. do l o
Sol ud To ol
La ersenarza de rivel sdperior ro driversitaria
de rormacir tecrico proresioral
226
El Cuodro 1 rosumo lo irormocir, or porcoro|os, roloivo o oso
ospoco do los 4 odiicios do uridodos oducoivos dol rivol SNU
ormocir TP guo uoror rolovodos. Dorro do sos, boy 32 odiicios
guo corrospordor o lo ormocir TPE.
Fuoro. Eloborocir propio uilizordo lo Eoso do Doos dol Corso Nociorol do
Docoros y Esoblocimioros Educoivos 14.
\omos guo, or ol coso do lo orsororzo do ormocir TP, ol 41.3 do
los odiicios olborgo o ur osoblocimioro solomoro, miorros guo or
ol roso urcioror dos o ms osoblocimioros guo, odoms, puodor
osor ocomporodos do oros orgorismos. Lo closiicocir orro odiicio
Jrico y cor|uro odilicio ros muosro guo ol 81.2 os corormodo
por ol primor ipo do corsruccioros, or oro guo ol 18.2 corrospordo
ol sogurdo.
Trordoso do lo orsororzo do ormocir TPE, lo proporcir do
osoblocimioros guo urcioror or Jrico odiicio os prcicomoro
coircidoro cor lo morciorodo ororiormoro (82.3}, miorros guo
ol porcoruol do odiicios guo olborgor o ur solo osoblocimioro os
olgo moyor (4.1}
Cuooo !.
Disribucir do los odiicios dordo urcioror los uridodos oducoivos
do rivol SNU, closiicodos por cor|uro odilicio y odiicio Jrico,
sogJr su uso. /ro 14. Tool dol pois.
Uso dol odi i ci o
Edi.
Jrico
Cor|
Edil
S/lr To ol Edi.
Jrico
Cor|
Edil
S/lr To ol
Slo ur osoblocimioro 35, 5,4 41,3 41,4 4,7 4,1
\orios osobloc. 31,1 7,1 38,2 22,4 4,4 2,8
Ur osobloc. y oros
orgorismos 12,8 5,1 0,3 18,2 1, , 0,3 23,5
\orios osobloc. y oros
orgorismos 1,1 0, 1,7 1,4 1,1 2,5
Sir irormocir 0,3 0,3 0, 0, 0,3 1,1
To ol 81,2 18,2 0, 100 82,3 1, 0,8 100
Formoci r TP Formoci r TPE
RI: :u!:u:: - Su:a M,cIa:zu!a
227
El cuodro 17 ilusro sobro ol dosiro origirol poro ol guo uoror
corsruidos los odiicios or los guo urcioror ocuolmoro los uridodos
oducoivos dordo so imporo oso orsororzo.
Cuooo !Z.
Ediicios dordo urcioror los uridodos oducoivos
do rivol SNU, sogJr dosiro origirol do su corsruccir.
/ro 14. Tool do pois.
Fuoro. Eloborocir propio uilizordo lo Eoso do Doos dol Corso Nociorol
do Docoros y Esoblocimioros Educoivos 14.
So puodo obsorvor guo, poro lo ormocir TP, prcicomoro, lo miod
do los odiicios (50.1} bor sido ospociolmoro lovorodos, or su
momoro, poro guo urcioro uro oscuolo, guo ro rocosoriomoro os
ol osoblocimioro dol rivol SNU, dodo guo - como so di|o - os muy
comJr guo sos dosorrollor su ocividod or irmuoblos comporidos
cor osoblocimioros do oros rivolos. Hoy ur 20.2 guo, o posor do
bobor sido corsruidos poro oro irolidod diororo o lo oducoivo,
uoror odopodos oolmoro o oso Jlimo, y ur 18 or guo oso
odopocir uo slo porciol.
Er ol coso do los uridodos oducoivos do ormocir TPE, or combio,
ol porcoro|o do odiicios guo ocupor y guo uoror corsruidos
ospociolmoro poro iros do orsororzo os bosoro moror guo ol
ororior (40.}. Corroloivomoro, boy uro proporcir moyor do
odiicios guo bor sido ob|oo do odocuocir ool o porciol.
Dosiro Coridod Coridod
Escuolo ospociolmoro 325 50,1 148 40,
Cros iros y odop. oolm.
131 20,2 4 2,0
Cros iros y odop. porc.
117 18,0 85 23,5
Cros iros y ro odop.
17 2, 8 2,2
Sir irormocir 5 ,1 27 7,5
Tool 4 100,0 32 100,0
Formocir TP Formocir TPE
La ersenarza de rivel sdperior ro driversitaria
de rormacir tecrico proresioral
22B
El corcor bo|o ol guo los osoblocimioros ocupobor los odiicios ol
momoro dol Corso, os rolo|odo or ol cuodro 18.
Lo moyorio do los odiicios (1.} sor ocupodos por uridodos
oducoivos do ormocir TP, or colidod do propioorios do los mismos,
miorros guo corco dol 15 lo olguilo y ur 10.2 lo disporo bo|o lo
ormo do prsomo. Trordoso do los uridodos oducoivos do
ormocir TPE, lo proporcir guo posoo odiicio propio os olgo irorior
(57.2} y os ms olo, or combio, ol porcoruol do los guo orriordor
ol irmuoblo o lo ioror or prsomo.
Cuooo !8.
Ediicios dordo urcioror los uridodos oducoivos
do rivol SNU, sogJr ol corcor or guo los ocupor.
/ro 14. Tool do pois.
Fuoro. Eloborocir propio uilizordo lo Eoso do Doos dol Corso
Nociorol do Docoros y Esoblocimioros Educoivos 14.
Lo origuodod do los odiicios guo ocupor los osoblocimioros os
siroizodo or ol cuodro 1.
Corc or do l o
ocupoci r Coridod Coridod
Propio 402 1, 207 57,2
/lguilodo 7 14, 7 21,0
Codido or prsomo 10,2 42 11,
Cro siuocir 24 3,7 12 3,3
Sir irormocir 0 ,2 25 ,
To ol 4 100,0 32 100,0
Formoci r TP Formoci r TPE
RI: :u!:u:: - Su:a M,cIa:zu!a
229
Cuooo !.
Ediicios dordo urcioror los uridodos los uridodos oducoivos
rivol SNU, sogJr origJodod. /ro 14. Tool do pois.
Lo origuodod promodio do los odiicios ocupodos por los uridodos
oducoivos do ormocir TP y TPE os prcicomoro lo mismo. olgo
ms do 41 oros.
Si bior lo origuodod do lo corsruccir oroco, por si mismo, uro
idoo ocorco los corocorisicos guo puodor oror los odiicios, os
impororo ombir osociorlo cor ol osodo gororol guo ollos
prosorobor o lo ocbo dol rolovomioro. El Corso ircluy uro proguro
do rospuoso corrodo cuyos coogorios rolo|obor uro oprociocir
gororol sobro oso ospoco. El cuodro 20 prosoro ur rosumor do los
rosulodos oboridos.
Fuoro. Eloborocir propio uilizordo lo Eoso do Doos dol Corso
Nociorol do Docoros y Esoblocimioros Educoivos 14.
/r i gJodod
(or oros} Coridod Coridod
Moros do 20 15 25,4 27,3
20 - 3 124 1,1 1,1
40 - 5 115 17,7 3 17,4
0 - 120 18,5 7 18,5
100 y ms 33 5,1 18 5,0
Sir lrormocir 2 14,2 4 12,7
To ol 4 100,0 32 100,0
Promodi o
Formoci r TP Formoci r TPE
41,8 41,4
La ersenarza de rivel sdperior ro driversitaria
de rormacir tecrico proresioral
230
Cuooo 20.
Ediicios dordo urcioror los uridodos oducoivos
rivol SNU, sogJr su osodo gororol. /ro14. Tool dol pois.
/lli so obsorvo guo olgo ms do ur orcio (34.8} do los odiicios
dordo urcioror los uridodos oducoivos do ormocir TP guo
brirdoror irormocir, prosorobor, ol oro 14, ur osodo gororol
ocopoblo, sir guo soor rocosorios roporocioros. El porcoro|o os
suporior or los odiicios do los uridodos do ormocir TPE (43.1}. El
roso do los odiicios (5.2 or TP y 5. or TPE} rocosio do olgJr
ipo do roporocir guo, rormolmoro, ro os do orvorgoduro moyor,
yo guo los cosos dordo so roguioro oso ipo do robo|os roprosoror
olrododor do lo dcimo poro dol ool (13.1 or TP y . or TPE}.
El ororro do los odiicios dordo urcioror los uridodos oducoivos y
ol oguipomioro do osos Jlimos sor ospocos guo ombir iroroso
corocor, cuordo so roo do omor docisioros guo bocor o lo
irroosrucuro do lo orsororzo. /urguo lo irormocir cor guo so
cuoro os muy gorrico, ros sugioro guo or los sorvicios gororolos
bsicos so prosoro ol moyor dici. gos rourol y dosoguos cloocolos
y pluviolos. Lo siuocir ro prosoro diororcios cuordo so orolizo lo
irormocir sogJr ol ipo do ormocir guo imporor, lo cuol osorio
irdicordo lo iroxisorcio, o oso rospoco, do porr diororciol olguro
or los irsiucioros oducoivos poro oscogor su locolizocir.
Fuoro. Eloborocir propio uilizordo lo Eoso do Doos dol Corso
Nociorol do Docoros y Esoblocimioros Educoivos 14.
Es odo gororol
dol odi i ci o /cum /cum
/cop. y ro rog. roporoc. 34,8 34,8 43,1 43,1
Pog. roporoc.mororos 51, ,7 47,0 0,1
Pog. roporoc.moyoros 13,1 ,8 , 100
Sir irormocir 0,2 100,0 0,0
To ol odi i ci os 4
TP TPE
32
RI: :u!:u:: - Su:a M,cIa:zu!a
231
Por oro poro, y or rolocir cor ol oguipomioro irorro do los uridodos
oducoivos, ompoco so obsorvor diororcios sigriicoivos rospoco do
los modios do guo disporior or ol oro 14, oriordo or cuoro ombos
ormocioros do orsororzo. Eso rosulo curioso, puos lo idoo o priori
guo so puodo oror os orcorror, ospociolmoro or cioros roos, olguros
diororcios morcodos. Cloro os guo osos Jlimos bior puodor osor
rooridos o rivolos y colidod dol oguipomioro, ms guo o lo pososir
o ro do los olomoros. Lomoroblomoro, lo irormocir oxisoro ro
pormio osclorocor oso ospoco.
RLSUMLN Y CONCLUSIONLS
Firolmoro, ircluimos o coriruocir uro sirosis do los prircipolos
ovidorcios orcorrodos or oso robo|o.
Er lo PopJblico /rgoriro bobio ol oro 14 poco ms do 1500
uridodos oducoivos, y uro coridod ligoromoro moror do
osoblocimioros, imporiordo oducocir do rivol SNU. Do oso ool,
20 corrospordor o orsororzo do ormocir TP guo, o su voz, ircluyor
30 uridodos do ormocir TPE. Lo coridod do olumros guo, o oso
ocbo, rocibior oducocir or oso subsocor so oproximo o los 300 mil,
corrospordiordo 135 mil o ormocir TP y 5.5 mil o TPE.
/l dimorsioror lo orsororzo do rivol SNU por lo coridod do olumros
guo posoo, so ioro guo, or ol oro 14, roprosorobo uro proporcir
oguivoloro ol 3.3 dol sisomo oducoivo ool. Er 1, dicbo
poricipocir roloivo so olov ol 4, sogJr surgo do los doos
provisorios dol Polovomioro. Eso oxporsir osuvo origirodo or lo
ms olo oso do crocimioro guo oxporimor lo moriculo do oso
rivol (1.4}, rospoco do lo rogisrodo or ol cor|uro dol sisomo
(5.2}.
El crocimioro do lo domordo do osudios SNU orro 14 y 1 uo
oordido, prircipolmoro, por los uridodos oducoivos oxisoros guo
oumororor su moriculo ool y, por lo oro, su omoro modio. Eso
La ersenarza de rivel sdperior ro driversitaria
de rormacir tecrico proresioral
232
comporomioro uo ms ovidoro or ol socor do los irsiucioros
privodos do orsororzo.
Lo poricipocir roloivo dol socor privodo or lo ooro do orsororzo
do rivol SNU os mucbo ms impororo guo or ol cor|uro dol sisomo
oducoivo. Si so lo mido o rovs do lo coridod do uridodos oducoivos
oxisoros or ol oro 14, so ioro guo, or ol rivol SNU, ms dol 40
do ollos oror privodos (poro lo ormocir TPE ol porcoro|o so
oproximobo ol 0}, miorros guo lo proporcir dol sisomo oscilobo
orro 20 y 25.
Lo Copiol Fodorol y los provircios do Euoros /iros, Soro Fo y Crdobo
corcorrobor olrododor dol 70 do los uridodos oducoivos do rivol
SNU.
Lo gror moyorio (orro y 88} do los uridodos oducoivos oxisoros
o 14 dopordo do los provircios or cuoro o ouorizocir poro
urcioror, suporvisir y corrol. Er lo Copiol Fodorol boy uro proporcir
impororo guo os bo|o corrol dol muricipio.
/proximodomoro ur 70 do los uridodos oducoivos do ormocir
TP y ur 80 do ormocir TPE ioror omoro moror o 200 osudioros.
Hoy olgo ms dol 10 (TP} y dol 5 (TPE} guo cuoror cor 500 o ms
olumros.
/lgo ms do lo miod (53.} do los uridodos oducoivos do ormocir
TP rocibo subvorcir osool ool o porciol, miorros guo lo proporcir
os olgo moror (42.5} or ol coso do lo ormocir TPE. Por su poro,
ms dol 80 dol ool do los uridodos (rocibor o ro subvorcir} oplico
ororcol o sus osudioros.
El 5 do los irsiucioros do oso subsocor do lo orsororzo urcioro
or |orrodo simplo y ospociolmoro or los urros vosporiro y rocbo.
/l oro 14 bobio poco ms do 40 mil docoros or ol rivol do lo
oducocir SNU, do los cuolos 10.5 mil so dosomporobor or corros
do ormocir TP y 7 mil do ormocir TPE. Poro osos dos Jlimos, lo
RI: :u!:u:: - Su:a M,cIa:zu!a
233
composicir por soxo muosro uro poricipocir prcicomoro iguol
do vororos y mu|oros, guo corroso uoromoro cor ol 80.1 do
docoros mu|oros guo rogisro ol ool dol sisomo oducoivo dol pois.
Lo odod promodio do los docoros so ubico orro los 38 y 40 oros
sir guo boyo diororcio do impororcio cuordo so corsidoro ol soxo.
/lrododor dol 40 posoo osudios urivorsiorios comploos y boy ms
do ur cuoro guo bo comploodo osudios suporioros ro urivorsiorios.
Lo oso bruo do oscolorizocir do rivol SNU, modido or rolocir cor
lo poblocir dol grupo 20-24 oros, os dol 10. poro odo ol pois,
ourguo boy impororos diororcios orro provircios. Lo Copiol Fodorol
oxbibo uro do lo ms olos osos (1.8}
Lo rolocir olumros por docoro poro ol ool dol pois irdico guo os do
12.8 poro lo orsororzo SNU ormocir TP y 8.1 or ol coso do
ormocir TPE. Sir omborgo los guorismos por provircios muosror
oprocioblos diororcios orro si.
Lo ooro do rivol SNU comprordo ur ool oproximodo do 3800
corroros, do los cuolos poco ms dol 0 sor do ormocir docoro, y
boy corco dol 38 do ormocir crico proosiorol. El roso
corrospordo o romos do los oros. Si so los closiico, or combio, por
romos dol corocimioro, so ioro guo olrododor dol 4 sor do los
ciorcios sociolos y olgo ms dol 31 do los ciorcios oplicodos. Lo
durocir ms rocuoro do los corroros so siJo orro 2.5 y 3 oros
/proximodomoro ol 0 do los uridodos oducoivos do ormocir TP
y TPE urcioro or odiicio propio y boy orro ur 15 y 21 guo olguilo.
Corco dol 10 oporo or odiicio prosodo. Lo origJodod promodio
do los corsruccioros rordo los 41 oros y boy orro ur 35 y 43 cuyo
osodo oro ocopoblo y ro roguorio roporocir o lo ocbo dol corso,
or oro guo lo miod domordobo roporocioros mororos. El roso
rocosio do robo|os do orvorgoduro.
La ersenarza de rivel sdperior ro driversitaria
de rormacir tecrico proresioral
234
T TT TToolos do pois. /ro 1 oolos do pois. /ro 1 oolos do pois. /ro 1 oolos do pois. /ro 1 oolos do pois. /ro 1
CONCEPTO TOTAL
GRAL
EDUC
COMUN
TOTAL
SNU
CONCEPTO EDUC
COMUN
TOTAL
SNU
Establecim 39656 35107 Hs Ctedra (miles) 40
Estat (%) 78,7 77 Estat (%) 6
Priv (%) 21,3 23 Priv (%) 3
Unid Educ 44688 1651Tamao Medio 199 2
Estat (%) 74,7 53,5 Estat 201 26
Priv (%) 25,3 46,5 Priv 194 16
Alumnos (miles) 9353 8889 356
Estat (%) 76,1 75,3 65,5
Priv (%) 23,9 24,7 34,5
NOTAS
1 Poro uro corroco comprorsir do los corcopos guo so uilizor, corvioro ocloror ol sigriicodo
do osoblocimioro y do uridod oducoivo, corormo lo moodologio omploodo or ol
Corso. Poro ollo so rorscribor o coriruocir los rospocivos doiricioros.
El Esoblocimioro, os lo uridod orgorizociorol bsico cor diroccir propio guo ioro por
irolidod lo prosocir dol sorvicio oducoivo. Cuoro cor uro ploro orgrico urciorol
oprobodo y lo osigrocir prosupuosorio corrospordioro
Uridod oducoivo os lo corcrocir dol proyoco oducoivo guo so orgorizo ol irorior do ur
osoblocimioro poro imporir oducocir or orro o uro mismo osrucuro curriculor (comJr o
ospociol} y o ur doormirodo rivol. iriciol, primorio, modio y suporior ro urivorsiorio
El osoblocimioro so rolocioro cor ol ospoco irsiuciorol, or oro lo uridod oducoivo ioro
guo vor cor lo propuoso ocodmico y curriculor do los orgorizocioros oducoivos. Lo
idoriicocir irsiuciorol propio os lo guo doormiro ol osoblocimioro, miorros guo lo
posibilidod do irdividuolizor uro propuoso curriculor y podoggico irdopordioro os lo guo
sirvo poro corocorizor lo uridod oducoivo. Eo|o ur mismo osoblocimioro puodor urcioror
uro o ms uridodos oducoivos.
El corcopo do osoblocimioro ro dobo sor corurdido cor ol do odiicio, guo so roioro o uro
cuosir isico. lo dol ospocio y osrucuro dordo so dosorrollo lo ocividod do orsororzo. Er
ur mismo odiicio puodor urcioror uro o ms osoblocimioros y vicovorso.
2 El cuodro guo siguo uo oloborodo cor los doos proporciorodos por ol Polovomioro 1
poro mosror or ormo sirico los prircipolos rolocioros.
3 /l corsidoror lo irormocir dol oro 1 so obsorvo guo oso corocorisico muosro uro
ordorcio o ocoruorso, odo voz guo ol socor privodo dol rivol SNU ircromor lo poricipocir
roloivo, rospoco do dos oros oros, oro or uridodos oducoivos (do 44.0 o 4.5} como or
coridod do olumros (do 30.5 o 34.5}. Er ol mismo poriodo, or combio, poro ol ool dol
sisomo, oso socor mosr uro dismirucir or lo poricipocir modido por lo coridod do
olumros (24.4 o 23.}.
RI: :u!:u:: - Su:a M,cIa:zu!a
235
4 Corvioro ocloror guo lo orsororzo do rivol orciorio ombir so imporo or ol sisomo
urivorsiorio, cor los morciorodos oriorocioros o lo ormocir docoro y crico. Uro idoo
do lo impororcio guo oso sogmoro ioro lo do ol doo sobro lo coridod do olumros
moriculodos or los corroros do coro durocir do los urivorsidodos y su comporocir cor lo
moriculo dol SNU. Hoy oproximodomoro 42 mil osudioros irscripos or los urivorsidodos
guo cursor osos osudios los guo odiciorodos o los 28.3 mil dol rivol SNU, oolizor 340.3
mil osudioros or lo orsororzo orciorio. Los urivorsidodos osr copordo, por lo oro, ur
12.3 dol ool.
5 Eso circursorcio domord ur procosomioro ospociol sobro lo Eoso do Doos, dodo guo lo
irormocir publicodo dol Corso ro coromplo los ospociicocioros roguoridos.
Slo so coroco ol doo sobro disribucir por soxo do los osudioros moriculodos or los
corroros coros do los urivorsidodos. El 3.4 sor mu|oros, sogJr lo irormocir disporiblo ol
oro 1.
7 \icor Sigol. Lo Educocir Suporior No Urivorsiorio or lo /rgoriro". Mirisorio do Culuro
y Educocir do lo Nocir. Socroorio do Poliicos Urivorsiorios. 1.
La ersenarza de rivel sdperior ro driversitaria
de rormacir tecrico proresioral
236
T
/
E
L
/
1
.
E
S
T
/
E
L
E
C
l
M
l
E
N
T
C
S
P
C
P
T
l
P
C
D
E
E
D
U
C
/
C
l
C
N
Y
E
S
T
/
E
L
E
C
l
M
l
E
N
T
C
S
C
U
E
l
M
P
/
P
T
E
N
E
D
U
C
/
C
l
C
N
C
C
M
U
N
P
C
P
N
l
\
E
L
D
E
E
N
S
E
N
/
N
Z
/
,
P
C
P
S
E
C
T
C
P
S
E
C
U
N
1
U
P
l
S
D
l
C
C
l
C
N
N
o
o
.
(
1
}
C
o
m
p
r
o
r
d
o
o
s
o
b
l
o
c
i
m
i
o
r
o
s
g
u
o
i
m
p
o
r
o
r
o
d
u
c
o
c
i
r
c
o
m
J
r
o
x
c
l
u
s
i
v
o
m
o
r
o
o
c
o
m
J
r
y
o
r
o
s
.
(
2
}
C
o
m
p
r
o
r
d
o
o
s
o
b
l
o
c
i
m
i
o
r
o
s
g
u
o
i
m
p
o
r
o
r
o
d
u
c
o
c
i
r
o
s
p
o
c
i
o
l
,
o
r
i
s
i
c
o
,
o
d
u
l
o
s
y
c
o
m
b
i
r
o
c
i
o
r
o
s
d
o
o
s
o
s
i
p
o
s
d
o
o
d
u
c
o
c
i
r
.
(
3
}
S
N
U
.
s
u
p
o
r
i
o
r
r
o
u
r
i
v
o
r
s
i
o
r
i
o
.
C
o
m
p
r
o
r
d
o
l
o
s
o
s
o
b
l
o
c
i
m
i
o
r
o
s
g
u
o
i
m
p
o
r
o
r
o
d
u
c
o
c
i
r
c
o
m
J
r
S
N
U
s
o
l
o
m
o
r
o
,
m
o
d
i
o
y
S
N
U
o
i
r
i
c
i
o
l
,
p
r
i
m
o
r
i
o
,
m
o
d
i
o
y
S
N
U
.
(
4
}
C
o
m
p
r
o
r
d
o
l
o
s
o
s
o
b
l
o
c
i
m
i
o
r
o
s
g
u
o
i
m
p
o
r
o
r
o
d
u
c
o
c
i
r
c
o
m
J
r
i
r
i
c
i
o
l
,
p
r
i
m
o
r
i
o
,
m
o
d
i
o
,
i
r
i
c
i
o
l
y
p
r
i
m
o
r
i
o
,
i
r
i
c
i
o
l
,
p
r
i
m
o
r
i
o
y
m
o
d
i
o
y
o
r
o
s
c
o
m
b
i
r
o
c
i
o
r
o
s
d
o
o
s
o
s
r
i
v
o
l
o
s
d
o
o
r
s
o
r
o
r
z
o
r
o
i
r
c
l
u
i
d
o
s
o
r
l
o
s
c
o
o
g
o
r
i
o
s
o
r
o
r
i
o
r
o
s
.
F
u
o
r
o
.
D
i
r
o
c
c
i
r
C
o
r
o
r
o
l
P
o
d
F
o
d
o
r
o
l
d
o
l
r
o
r
m
o
c
i
r
E
d
u
c
o
i
v
o
.
S
o
c
r
o
o
r
i
o
d
o
P
r
o
g
r
o
m
o
c
i
r
y
E
v
o
l
u
o
c
i
r
E
d
u
c
o
i
v
o
.
M
i
r
i
s
o
r
i
o
d
o
C
u
l
u
r
o
y
E
d
u
c
o
c
i
r
d
o
l
o
N
o
c
i
r
.
C
o
r
s
o
N
o
c
i
o
r
o
l
d
o
D
o
c
o
r
o
s
y
E
s
o
b
l
o
c
i
m
i
o
r
o
s
o
d
u
c
o
i
v
o
s
4
.
P
o
s
u
l
o
d
o
s
d
o
i
r
i
i
v
o
s
.
E
s
o
b
l
o
c
i
m
i
o
r
o
s
l
.
J
U
R
I
S
D
I
C
C
I
O
N
E
D
U
C
A
C
I
O
N
C
O
M
U
N
(
1
)
T
o
t
a
l
E
s
t
a
t
a
l
P
r
i
v
a
d
o
T
o
t
a
l
E
s
t
a
t
a
l
P
r
i
v
a
d
o
T
o
t
a
l
E
s
t
a
t
a
l
P
r
i
v
a
d
o
%
%
%
%
%
%
T
O
T
A
L
3
8
.
4
5
7
7
9
,
2
2
0
,
8
3
3
.
9
9
3
7
7
,
6
2
2
,
4
4
.
4
6
4
9
1
,
7
8
,
3
B
u
e
n
o
s
A
i
r
e
s
1
2
.
4
3
8
6
7
,
3
3
2
,
7
1
1
.
3
2
5
6
5
,
1
3
4
,
9
1
.
1
1
3
8
9
,
7
1
0
,
3
C
a
p
i
t
a
l
F
e
d
e
r
a
l
1
.
7
2
2
5
7
,
7
4
2
,
3
1
.
4
5
0
5
2
,
7
4
7
,
3
2
7
2
8
4
,
2
1
5
,
8
C
a
t
a
m
a
r
c
a
6
8
1
9
4
,
9
5
,
1
5
6
2
9
4
,
8
5
,
2
1
1
9
9
5
,
0
5
,
0
C
r
d
o
b
a
4
.
1
5
7
8
4
,
2
1
5
,
8
3
.
6
8
0
8
3
,
3
1
6
,
7
4
7
7
9
1
,
4
8
,
6
C
o
r
r
i
e
n
t
e
s
1
.
2
0
3
9
3
,
2
6
,
8
1
.
0
9
7
9
3
,
1
6
,
9
1
0
6
9
4
,
3
5
,
7
C
h
a
c
o
1
.
4
4
5
9
4
,
7
5
,
3
1
.
3
0
3
9
4
,
2
5
,
8
1
4
2
9
8
,
6
1
,
4
C
h
u
b
u
t
4
2
2
8
4
,
1
1
5
,
9
3
6
6
8
1
,
7
1
8
,
3
5
6
1
0
0
,
0
0
,
0
E
n
t
r
e
R
o
s
2
.
0
1
3
8
6
,
6
1
3
,
4
1
.
6
5
4
8
5
,
7
1
4
,
3
3
5
9
9
0
,
5
9
,
5
F
o
r
m
o
s
a
7
1
6
9
4
,
1
5
,
9
6
6
1
9
3
,
6
6
,
4
5
5
1
0
0
,
0
0
,
0
J
u
j
u
y
5
5
6
9
1
,
7
8
,
3
5
0
6
9
1
,
5
8
,
5
5
0
9
4
,
0
6
,
0
L
a
P
a
m
p
a
4
4
7
8
7
,
2
1
2
,
8
3
5
6
8
5
,
7
1
4
,
3
9
1
9
3
,
4
6
,
6
L
a
R
i
o
j
a
5
2
9
9
6
,
0
4
,
0
4
9
0
9
5
,
7
4
,
3
3
9
1
0
0
,
0
0
,
0
M
e
n
d
o
z
a
1
.
2
6
1
8
4
,
4
1
5
,
6
1
.
0
5
7
8
2
,
7
1
7
,
3
2
0
4
9
3
,
1
6
,
9
M
i
s
i
o
n
e
s
1
.
1
0
6
8
9
,
0
1
1
,
0
1
.
0
2
2
8
8
,
9
1
1
,
1
8
4
8
9
,
3
1
0
,
7
N
e
u
q
u
n
6
2
2
9
1
,
2
8
,
8
5
1
6
9
0
,
3
9
,
7
1
0
6
9
5
,
3
4
,
7
R
o
N
e
g
r
o
6
5
3
8
5
,
5
1
4
,
5
5
6
7
8
4
,
5
1
5
,
5
8
6
9
1
,
9
8
,
1
S
a
l
t
a
1
.
0
5
2
8
6
,
4
1
3
,
6
9
5
2
8
5
,
5
1
4
,
5
1
0
0
9
5
,
0
5
,
0
S
a
n
J
u
a
n
6
2
8
8
8
,
5
1
1
,
5
5
2
8
8
7
,
9
1
2
,
1
1
0
0
9
2
,
0
8
,
0
S
a
n
L
u
i
s
5
4
3
9
2
,
1
7
,
9
4
8
6
9
1
,
8
8
,
2
5
7
9
4
,
7
5
,
3
S
a
n
t
a
C
r
u
z
2
3
7
8
6
,
9
1
3
,
1
1
7
9
8
4
,
9
1
5
,
1
5
8
9
3
,
1
6
,
9
S
a
n
t
a
F
e
3
.
2
0
2
7
7
,
5
2
2
,
5
2
.
7
0
5
7
5
,
0
2
5
,
0
4
9
7
9
1
,
3
8
,
7
S
a
n
t
i
a
g
o
d
e
l
E
s
t
e
r
o
1
.
6
9
9
9
3
,
8
6
,
2
1
.
5
0
4
9
3
,
4
6
,
6
1
9
5
9
6
,
4
3
,
6
T
i
e
r
r
a
d
e
l
F
u
e
g
o
9
8
7
8
,
6
2
1
,
4
8
5
7
5
,
3
2
4
,
7
1
3
1
0
0
,
0
0
,
0
T
u
c
u
m
n
1
.
0
2
7
7
7
,
2
2
2
,
8
9
4
2
7
6
,
0
2
4
,
0
8
5
9
0
,
6
9
,
4
T
I
P
O
D
E
E
D
U
C
A
C
I
O
N
S
E
C
T
O
R
S
E
C
T
O
R
O
T
R
O
(
2
)
E
S
T
A
B
L
E
C
I
M
I
E
N
T
O
S
T
O
T
A
L
S
E
C
T
O
R
Ajuu:c
RI: :u!:u:: - Su:a M,cIa:zu!a
237
T
/
E
L
/
2
.
D
C
C
E
N
T
E
S
D
E
U
N
l
D
/
D
E
S
E
D
U
C
/
T
l
\
/
S
D
E
E
D
U
C
/
C
l
C
N
C
C
M
U
N
N
l
\
E
L
S
U
P
E
P
l
C
P
N
C
U
N
l
\
E
P
S
l
T
/
P
l
C
T
C
T
/
L
,
F
C
P
M
/
C
l
C
N
T
E
C
N
l
C
C
P
P
C
F
E
S
l
C
N
/
L
Y
F
C
P
M
/
C
l
C
N
T
E
C
N
l
C
C
P
P
C
F
E
S
l
C
N
/
L
E
/
C
L
U
S
l
\
/
M
E
N
T
E
,
P
C
P
S
E
C
T
C
P
S
E
C
U
N
1
U
P
l
S
D
l
C
C
l
C
N
N
o
o
.
(
1
}
C
o
m
p
r
o
r
d
o
l
o
s
d
o
c
o
r
o
s
d
o
u
r
i
d
o
d
o
s
o
d
u
c
o
i
v
o
s
d
o
o
d
u
c
o
c
i
r
c
o
m
J
r
r
i
v
o
l
S
N
U
o
r
m
o
c
i
c
r
i
c
o
p
r
o
o
s
i
o
r
o
l
o
x
c
l
u
s
i
v
o
m
o
r
o
,
d
o
c
o
r
o
y
c
r
i
c
o
p
r
o
o
s
i
o
r
o
l
,
c
r
i
c
o
p
r
o
o
s
i
o
r
o
l
y
o
r
o
s
y
d
o
c
o
r
o
,
c
r
i
c
o
p
r
o
o
s
i
o
r
o
l
y
o
r
o
s
.
(
2
}
L
o
s
d
o
c
o
r
o
s
o
r
o
c
i
v
i
d
o
d
g
u
o
r
o
b
o
|
o
r
o
r
o
m
b
o
s
s
o
c
o
r
o
s
s
i
m
u
l
r
o
o
m
o
r
o
(
o
s
o
l
y
p
r
i
v
o
d
o
}
o
s
r
i
r
c
l
u
i
d
o
s
o
r
c
o
d
o
u
r
o
d
o
o
l
l
o
s
p
o
r
l
o
g
u
o
l
o
s
u
m
o
d
o
l
o
s
p
o
r
c
o
r
o
|
o
s
d
o
o
s
o
l
y
p
r
i
v
o
d
o
s
u
p
o
r
o
o
l
1
0
0
p
o
r
c
i
o
r
o
o
r
u
r
o
m
o
g
r
i
u
d
i
g
u
o
l
o
l
p
o
r
c
o
r
o
|
o
d
o
d
o
c
o
r
o
s
g
u
o
r
o
b
o
|
o
r
o
r
o
m
b
o
s
s
o
c
o
r
o
s
.
F
u
o
r
o
.
D
i
r
o
c
c
i
r
C
o
r
o
r
o
l
P
o
d
F
o
d
o
r
o
l
d
o
l
r
o
r
m
o
c
i
r
E
d
u
c
o
i
v
o
.
S
o
c
r
o
o
r
i
o
d
o
P
r
o
g
r
o
m
o
c
i
r
y
E
v
o
l
u
o
c
i
r
E
d
u
c
o
i
v
o
.
M
i
r
i
s
o
r
i
o
d
o
C
u
l
u
r
o
y
E
d
u
c
o
c
i
r
d
o
l
o
N
o
c
i
r
.
C
o
r
s
o
N
o
c
i
o
r
o
l
d
o
D
o
c
o
r
o
s
y
E
s
o
b
l
o
c
i
m
i
o
r
o
s
o
d
u
c
o
i
v
o
s
4
.
P
o
s
u
l
o
d
o
s
d
o
i
r
i
i
v
o
s
.
D
o
c
o
r
o
s
l
,
\
o
l
u
m
o
r
1
y
2
,
y
o
l
o
b
o
r
o
c
i
r
p
r
o
p
i
o
.
1
U
P
l
S
D
l
C
C
l
C
N
S
E
C
T
C
P
(
2
}
S
E
C
T
C
P
(
2
}
T
o
o
l
E
s
o
l
P
r
i
v
o
d
o
T
o
o
l
E
s
o
l
P
r
i
v
(
}
(
}
(
}
(
T
C
T
/
L
4
0
.
1
4
,
3
8
,
2
1
0
.
5
3
4
4
8
,
2
E
u
o
r
o
s
/
i
r
o
s
1
1
.
7
7
8
7
,
1
3
5
,
2
.
5
3
,
1
C
o
p
i
o
l
F
o
d
o
r
o
l
4
.
4
4
7
,
7
5
4
,
7
2
.
1
4
3
2
,
3
C
o
o
m
o
r
c
o
2
,
,
2
1
1
5
7
0
,
4
C
r
d
o
b
o
3
.
4
7
,
3
5
,
3
1
.
1
4
4
2
,
7
C
o
r
r
i
o
r
o
s
1
.
2
1
1
8
3
,
4
1
8
,
2
3
0
8
,
7
C
b
o
c
o
8
3
,
1
8
,
1
2
2
0
,
7
C
b
u
b
u
3
8
5
,
3
1
,
7
1
7
4
1
,
2
E
r
r
o
P
i
o
s
2
.
0
1
0
7
3
,
4
3
0
,
2
4
1
1
7
2
,
7
F
o
r
m
o
s
o
7
3
3
8
1
1
,
3
3
0
,
0
1
u
|
u
y
8
3
7
,
4
2
3
,
3
1
2
8
3
1
,
3
L
o
P
o
m
p
o
2
5
4
5
7
,
5
4
3
,
3
3
8
5
2
,
L
o
P
i
o
|
o
5
8
1
4
,
3
,
7
5
4
8
1
,
5
M
o
r
d
o
z
o
1
.
1
8
0
3
,
2
3
,
7
3
1
8
4
2
,
5
M
i
s
i
o
r
o
s
8
0
4
5
,
8
4
,
3
1
5
3
4
,
0
N
o
u
g
u
r
2
7
7
,
4
3
,
4
1
7
5
,
P
i
o
N
o
g
r
o
3
4
3
1
,
0
,
0
7
5
,
8
S
o
l
o
1
.
1
3
7
5
,
2
3
8
,
3
3
1
1
5
4
,
0
S
o
r
1
u
o
r
5
8
8
8
,
1
1
,
1
0
7
5
3
,
3
S
o
r
L
u
i
s
3
4
2
7
4
,
2
7
,
8
4
3
8
1
,
4
S
o
r
o
C
r
u
z
4
2
,
7
5
8
,
3
4
3
0
,
0
S
o
r
o
F
o
4
.
2
5
,
7
4
3
,
7
1
.
4
0
5
4
,
S
o
r
i
o
g
o
d
o
l
E
s
o
r
o
8
0
,
3
2
1
,
4
1
5
2
4
5
,
4
T
i
o
r
r
o
d
o
l
F
u
o
g
o
2
1
,
1
1
8
,
1
1
2
0
,
5
T
u
c
u
m
r
1
.
5
0
4
5
,
1
5
,
5
2
7
3
3
1
,
T
E
C
N
l
C
C
P
P
C
F
E
S
l
C
N
/
L
(
1
}
T
C
T
/
L
E
S
N
U
Ajuu:c
La ersenarza de rivel sdperior ro driversitaria
de rormacir tecrico proresioral
23B
1
U
P
l
S
D
l
C
C
l
C
N
N
l
\
E
L
D
T
C
T
/
L
T
C
T
/
L
S
E
/
C
S
E
/
C
T
o
o
l
M
u
|
o
r
o
s
\
o
r
o
r
o
s
T
o
o
l
M
u
|
o
r
o
s
\
o
r
o
r
o
s
T
o
o
l
(
}
(
}
(
}
(
}
T
C
T
/
L
5
1
.
8
0
8
0
,
1
1
5
5
.
0
5
2
8
0
,
3
1
,
7
4
0
.
1
0
E
u
o
r
o
s
/
i
r
o
s
1
.
4
1
8
2
,
1
7
,
4
1
8
.
4
7
5
8
2
,
1
7
,
4
1
1
.
7
7
8
C
o
p
i
o
l
F
o
d
o
r
o
l
0
.
7
2
7
7
,
1
2
2
,
.
1
2
7
7
,
2
2
2
,
8
4
.
4
C
o
o
m
o
r
c
o
7
.
1
5
5
7
4
,
5
2
5
,
5
.
8
3
7
4
,
2
5
,
4
3
C
r
d
o
b
o
5
0
.
4
4
1
8
2
,
0
1
8
,
0
4
8
.
1
4
2
8
2
,
2
1
7
,
8
3
.
C
o
r
r
i
o
r
o
s
1
4
.
3
1
0
7
2
0
,
1
1
3
.
8
5
2
8
0
,
1
1
1
.
2
1
C
b
o
c
o
1
2
7
5
,
0
2
5
,
0
1
5
.
5
0
7
5
,
3
2
4
,
7
C
b
u
b
u
7
.
3
4
8
7
,
0
2
1
,
0
.
8
7
4
7
,
2
2
0
,
8
2
3
E
r
r
o
P
i
o
s
2
2
.
5
8
0
,
,
1
2
1
.
0
7
4
8
0
,
8
1
,
2
2
.
0
1
0
F
o
r
m
o
s
o
8
.
5
8
7
1
,
3
2
8
,
7
8
.
2
4
3
7
1
,
2
8
,
4
7
3
3
1
u
|
u
y
1
1
.
1
0
7
4
,
5
2
5
,
5
1
0
.
7
0
7
4
,
7
2
5
,
3
8
3
L
o
P
o
m
p
o
.
5
3
8
0
,
4
1
.
0
8
7
8
0
,
5
1
,
5
2
5
4
L
o
P
i
o
|
o
5
.
2
1
8
7
5
,
2
4
,
4
4
.
4
4
7
,
1
2
3
,
5
8
M
o
r
d
o
z
o
2
5
.
4
2
1
8
1
,
1
1
8
,
2
3
.
4
1
8
1
,
2
1
8
,
8
1
.
1
8
0
M
i
s
i
o
r
o
s
1
3
.
4
8
2
7
,
1
2
3
,
1
2
.
7
8
0
7
,
4
2
3
,
8
0
4
N
o
u
g
u
.
1
5
2
7
7
,
4
2
2
,
8
.
5
5
1
7
7
,
2
2
,
4
2
7
P
i
o
N
o
g
r
o
1
1
.
2
3
5
7
,
4
2
3
,
1
0
.
3
0
5
7
7
,
1
2
2
,
3
4
3
S
o
l
o
1
.
3
7
7
7
,
4
2
2
,
1
5
.
3
7
0
7
7
,
8
2
2
,
2
1
.
1
3
S
o
r
1
u
o
r
1
0
.
7
2
7
,
7
2
0
,
3
.
8
3
8
0
,
1
1
5
8
S
o
r
L
u
i
s
.
2
4
5
7
8
,
2
2
1
,
8
5
.
8
5
7
8
,
3
2
1
,
7
3
4
2
S
o
r
o
C
r
u
z
4
.
5
8
0
7
3
,
0
2
7
,
0
4
.
0
7
7
3
,
,
1
S
o
r
o
F
o
5
0
.
4
8
1
,
1
8
,
1
4
8
.
3
8
2
,
1
1
7
,
4
.
2
5
S
o
r
i
o
g
o
d
o
l
E
s
o
r
o
1
2
.
2
8
7
,
5
2
3
,
5
1
1
.
7
0
7
7
,
7
2
3
,
3
T
i
o
r
r
o
d
o
l
F
u
o
g
o
2
.
0
5
2
7
,
0
2
4
,
0
1
.
1
4
7
,
2
2
3
,
8
2
1
T
u
c
u
m
r
2
1
.
8
0
8
1
,
3
1
8
,
7
2
0
.
8
2
8
8
1
,
5
1
8
,
5
1
.
5
0
D
C
C
E
N
T
E
S
E
N
/
C
T
l
\
l
D
/
D
(
1
}
D
C
C
E
N
T
E
S
E
N
/
C
T
l
T
/
E
L
/
3
.
D
C
C
E
N
T
E
S
E
N
/
C
T
l
\
l
D
/
D
P
C
P
T
l
P
C
D
E
E
D
U
C
/
C
l
C
N
Y
D
C
C
E
N
T
E
S
E
N
/
C
T
l
\
l
D
/
D
D
E
E
D
U
C
/
C
l
C
N
C
C
M
U
N
P
C
P
N
l
\
E
L
D
E
E
N
S
E
N
/
N
Z
/
,
P
C
P
S
E
/
C
S
E
C
U
N
1
U
P
l
S
D
l
C
C
l
C
N
N
o
o
.
(
1
}
l
r
c
l
u
y
o
o
l
o
s
d
o
c
o
r
o
s
o
r
o
}
o
c
i
v
i
d
o
d
y
b
}
l
i
c
o
r
c
i
o
y
o
c
i
v
i
d
o
d
.
(
2
}
C
o
m
p
r
o
r
d
o
d
o
c
o
r
o
s
o
r
o
c
i
v
i
d
o
d
d
o
o
d
u
c
o
c
i
r
c
o
m
J
r
o
x
c
l
u
s
i
v
o
m
o
r
o
o
c
o
m
J
r
y
o
r
o
s
.
(
3
}
S
N
U
.
s
u
p
o
r
i
o
r
r
o
u
r
i
v
o
r
s
i
o
r
i
o
.
C
o
m
p
r
o
r
d
o
l
o
s
d
o
c
o
r
o
s
o
r
o
c
i
v
i
d
o
d
d
o
o
d
u
c
o
c
i
r
c
o
m
J
r
g
u
o
r
o
b
o
|
o
r
o
r
o
l
r
i
v
o
l
S
N
U
o
x
c
l
u
s
i
v
o
m
o
r
o
o
o
r
o
l
r
i
v
o
l
S
N
U
y
c
u
o
l
g
u
i
o
r
o
r
o
r
i
v
o
l
p
o
r
l
o
g
u
o
l
o
s
u
m
o
d
o
(
3
}
(
4
}
s
u
p
o
r
o
o
l
o
s
d
o
c
o
r
o
s
o
r
o
c
i
v
i
d
o
d
d
o
o
d
u
c
o
c
i
r
c
o
m
J
r
.
(
4
}
C
o
m
p
r
o
r
d
o
l
o
s
d
o
c
o
r
o
s
o
r
o
c
i
v
i
d
o
d
d
o
o
d
u
c
o
c
i
r
c
o
m
J
r
i
r
i
c
i
o
l
,
p
r
i
m
o
r
i
o
,
m
o
d
i
o
y
o
r
c
o
m
b
i
r
o
c
i
o
r
o
s
d
o
o
s
o
s
r
i
v
o
l
o
s
o
r
r
o
s
i
o
c
o
r
o
l
r
i
v
o
l
S
N
U
.
F
u
o
r
o
.
D
i
r
o
c
c
i
r
C
o
r
o
r
o
l
P
o
d
F
o
d
o
r
o
l
d
o
l
r
o
r
m
o
c
i
r
E
d
u
c
o
i
v
o
.
S
o
c
r
o
o
r
i
o
d
o
P
r
o
g
r
o
m
o
c
i
r
y
E
v
o
l
u
o
c
i
r
E
d
u
c
o
i
v
o
.
M
i
r
i
s
o
r
i
o
d
o
C
u
l
u
r
o
y
E
d
u
c
o
c
i
r
d
o
l
o
N
o
c
i
r
.
C
o
r
s
o
N
o
c
i
o
r
o
l
d
o
D
o
c
o
r
o
s
y
E
s
o
b
l
o
c
i
m
i
o
r
o
s
o
d
u
c
o
i
v
o
s
4
.
P
o
s
u
l
o
d
o
s
d
o
i
r
i
i
v
o
s
.
D
o
c
o
r
o
s
l
,
\
o
l
u
m
o
r
1
y
2
.
Ajuu:c
RI: :u!:u:: - Su:a M,cIa:zu!a
239
1
U
P
l
S
D
l
C
C
l
C
N
T
C
T
/
L
S
i
r
M
o
d
i
o
T
C
T
/
i
r
o
r
m
o
c
.
l
r
c
o
m
.
C
o
m
p
.
l
r
c
o
m
.
C
o
m
p
.
l
r
c
o
m
.
C
o
m
p
.
l
r
c
o
m
.
C
o
m
p
.
(
}
(
}
(
}
(
}
(
}
(
}
(
}
(
}
(
}
T
C
T
/
L
1
0
.
5
3
4
5
,
0
0
,
2
3
,
3
1
,
2
2
8
,
1
0
,
4
0
,
8
2
,
8
7
,
4
E
u
o
r
o
s
/
i
r
o
s
2
.
5
,
2
0
,
1
3
,
8
1
,
4
3
1
,
1
1
1
,
0
3
7
,
0
2
,
7
,
4
1
7
3
C
o
p
i
o
l
F
o
d
o
r
o
l
2
.
1
4
4
,
8
0
,
3
3
,
2
0
,
8
2
,
0
1
2
,
3
3
7
,
7
4
,
4
1
0
,
1
8
7
C
o
o
m
o
r
c
o
1
1
5
1
,
7
0
,
0
3
,
5
0
,
2
7
,
8
4
,
3
5
4
,
8
2
,
4
,
3
2
C
r
d
o
b
o
1
.
1
4
4
,
1
0
,
1
2
,
4
1
,
0
3
0
,
5
8
,
8
4
4
,
3
2
,
1
5
2
C
o
r
r
i
o
r
o
s
2
3
0
,
5
0
,
0
1
,
3
0
,
2
4
,
3
7
,
8
5
0
,
0
2
,
,
5
1
3
C
b
o
c
o
2
1
,
1
0
,
0
3
,
3
1
,
1
2
3
,
,
5
5
,
8
2
,
2
2
,
2
1
C
b
u
b
u
1
7
1
1
,
8
0
,
0
0
,
0
0
,
0
2
,
4
0
,
0
5
8
,
8
0
,
0
0
,
0
1
E
r
r
o
P
i
o
s
4
1
1
2
,
0
,
0
2
,
4
1
,
2
4
4
,
5
,
3
3
1
,
1
,
7
,
0
3
3
F
o
r
m
o
s
o
3
1
0
,
3
0
,
0
5
,
1
0
,
0
3
3
,
3
1
2
,
8
3
0
,
8
2
,
5
,
1
1
u
|
u
y
1
2
8
,
3
0
,
0
1
,
1
,
8
,
2
,
3
,
3
3
L
o
P
o
m
p
o
3
8
5
,
3
0
,
0
5
,
3
0
,
0
1
3
,
2
1
5
,
8
5
2
,
2
,
5
,
3
3
L
o
P
i
o
|
o
5
4
5
,
0
,
0
1
,
0
,
0
2
1
3
,
0
5
0
,
0
0
,
0
0
,
0
3
M
o
r
d
o
z
o
3
1
8
7
,
0
,
3
2
,
2
1
,
1
7
,
3
1
2
,
3
4
5
,
2
,
5
1
0
,
1
2
7
M
i
s
i
o
r
o
s
1
5
3
,
2
0
,
0
2
,
0
2
,
0
3
2
,
7
,
5
4
1
,
2
2
,
3
,
N
o
u
g
u
r
4
1
4
,
2
,
4
7
,
3
2
,
4
2
4
,
4
0
,
0
4
8
,
8
0
,
0
,
8
4
P
i
o
N
o
g
r
o
7
3
,
2
,
3
,
1
,
3
1
8
,
4
7
,
5
2
,
1
,
3
7
,
7
S
o
l
o
3
1
1
4
,
2
1
,
0
,
1
2
,
3
2
1
,
1
0
,
3
4
1
,
,
1
1
7
S
o
r
1
u
o
r
1
0
7
3
,
7
0
,
0
4
,
7
0
,
1
1
,
2
,
3
1
,
7
4
,
7
3
,
7
S
o
r
L
u
i
s
4
3
0
,
0
0
,
0
0
,
0
2
,
3
2
7
,
1
8
,
4
1
,
2
,
3
7
,
0
2
S
o
r
o
C
r
u
z
4
3
2
,
3
0
,
0
1
1
,
4
,
7
4
1
,
,
3
2
3
,
3
2
,
3
4
,
7
S
o
r
o
F
o
1
.
4
0
5
,
0
,
1
3
,
4
1
,
2
2
8
,
5
1
1
,
1
4
1
,
2
,
4
5
,
1
0
S
o
r
i
o
g
o
d
o
l
E
s
o
r
o
1
5
2
5
,
3
0
,
0
4
,
2
,
0
3
0
,
3
1
5
,
1
3
,
2
3
,
3
3
,
3
1
3
T
i
o
r
r
o
d
o
l
F
u
o
g
o
1
2
0
,
0
1
,
1
,
2
,
4
2
7
,
0
1
1
,
1
4
,
8
1
,
7
,
1
1
T
u
c
u
m
r
2
7
3
4
,
4
0
,
0
3
,
3
0
,
4
2
,
4
8
,
8
5
1
,
3
0
,
4
5
,
1
8
F
C
P
M
/
C
l
C
N
T
C
N
l
C
C
P
P
C
F
E
S
l
C
N
/
L
P
o
s
g
r
o
d
o
U
r
i
v
o
r
s
i
o
r
i
o
S
u
p
.
N
o
U
r
i
v
.
T
/
E
L
/
4
.
D
l
S
T
P
l
E
U
C
l
C
N
D
E
L
C
S
D
C
C
E
N
T
E
S
D
E
U
N
l
D
/
D
E
S
E
D
U
C
/
T
l
\
/
S
D
E
E
D
U
C
/
C
l
C
N
C
C
M
U
N
N
l
\
E
L
S
U
P
E
P
l
C
P
N
C
U
N
l
\
E
P
S
l
T
/
P
l
C
F
C
P
M
/
C
l
C
N
T
E
C
N
l
C
C
P
P
C
F
E
S
l
C
N
/
L
Y
F
C
P
M
/
C
l
C
N
T
E
C
N
l
C
C
P
P
C
F
E
S
l
C
N
/
L
E
/
C
L
U
S
l
\
/
M
E
N
T
E
,
P
C
P
N
l
\
E
L
D
E
E
D
U
C
/
C
l
C
N
/
L
C
/
N
Z
/
D
C
S
E
C
U
N
1
U
P
l
S
D
l
C
C
l
C
N
F
u
o
r
o
.
E
l
o
b
o
r
o
c
i
r
p
r
o
p
i
o
.
Ajuu:c
La ersenarza de rivel sdperior ro driversitaria
de rormacir tecrico proresioral
240
1
U
P
l
S
D
l
C
C
l
C
N
T
C
T
/
L
T
o
o
l
E
s
o
l
P
r
i
v
o
d
o
T
o
o
l
E
s
o
l
P
r
i
v
o
d
o
T
o
o
l
(
}
(
}
(
}
(
}
T
C
T
/
L
2
8
.
2
8
,
5
3
0
,
5
1
3
4
.
5
5
5
,
5
4
4
,
5
5
.
4
E
u
o
r
o
s
/
i
r
o
s
.
1
1
1
7
7
,
2
2
2
,
8
4
7
.
8
3
7
4
,
2
2
5
,
8
1
2
.
5
C
o
p
i
o
l
F
o
d
o
r
o
l
3
.
0
0
0
4
1
,
7
5
8
,
3
2
5
.
4
8
2
1
,
7
7
8
,
3
1
.
C
o
o
m
o
r
c
o
2
.
8
4
8
1
3
,
1
1
.
8
8
3
,
3
1
,
7
C
r
d
o
b
o
2
0
4
4
5
0
,
4
1
4
.
5
0
3
8
,
7
1
,
3
4
.
C
o
r
r
i
o
r
o
s
7
.
4
8
5
8
5
,
2
1
4
,
8
2
.
7
8
2
5
,
3
4
,
4
C
b
o
c
o
8
5
8
8
,
5
1
1
,
5
5
8
2
5
,
8
7
4
,
2
C
b
u
b
u
1
.
5
2
3
0
,
1
3
8
4
,
8
1
5
,
2
E
r
r
o
P
i
o
s
1
2
.
2
8
5
7
7
,
2
2
,
1
5
.
2
3
4
7
3
,
8
2
,
2
2
.
5
F
o
r
m
o
s
o
4
.
0
5
8
8
0
,
1
1
7
2
0
,
0
1
0
0
,
0
1
u
|
u
y
7
.
5
3
8
1
,
1
8
,
4
2
.
2
1
4
5
4
,
4
4
5
,
L
o
P
o
m
p
o
1
.
3
3
,
8
3
,
2
3
5
1
1
,
7
8
0
,
3
2
L
o
P
i
o
|
o
2
.
2
3
,
5
,
5
3
7
4
7
8
,
2
1
,
1
M
o
r
d
o
z
o
8
.
3
5
5
,
4
4
,
4
3
.
5
4
0
3
8
,
8
1
,
2
2
.
M
i
s
i
o
r
o
s
5
.
5
5
5
1
,
4
8
,
1
2
.
8
5
7
1
,
3
8
0
,
7
5
N
o
u
g
u
r
2
.
1
5
8
4
,
8
5
,
2
3
3
7
,
0
3
3
,
0
P
i
o
N
o
g
r
o
2
.
5
2
4
2
,
5
7
,
5
4
1
4
5
4
,
1
4
5
,
4
S
o
l
o
7
.
4
5
4
,
7
3
0
,
3
3
.
4
8
7
4
,
7
2
5
,
3
S
o
r
1
u
o
r
3
.
3
1
,
5
1
3
,
5
8
1
5
5
,
3
4
0
,
7
4
S
o
r
L
u
i
s
1
.
7
0
7
8
8
,
5
1
1
,
5
3
0
8
1
,
5
1
8
,
5
S
o
r
o
C
r
u
z
4
3
,
1
3
0
0
0
,
0
1
0
0
,
0
S
o
r
o
F
o
3
7
.
0
4
7
7
4
,
2
5
,
1
1
5
.
7
3
3
,
4
8
.
S
o
r
i
o
g
o
d
o
l
E
s
o
r
o
7
.
1
8
1
8
4
,
1
1
5
,
1
5
3
,
5
4
,
5
T
i
o
r
r
o
d
o
l
F
u
o
g
o
8
2
7
8
4
,
2
1
5
,
8
5
2
8
7
5
,
2
2
4
,
8
T
u
c
u
m
.
7
2
,
5
3
7
,
5
3
.
3
3
2
5
5
,
4
4
,
4
S
E
C
T
C
P
S
E
C
T
C
P
T
l
P
C
D
E
F
C
P
M
/
C
l
C
T
E
C
N
l
C
C
P
P
C
F
E
S
l
C
N
/
L
(
1
}
T
E
C
N
E
N
o
o
.
(
1
}
C
o
m
p
r
o
r
d
o
o
l
u
m
r
o
s
d
o
o
d
u
c
o
c
i
r
c
o
m
J
r
d
o
r
i
v
o
l
S
N
U
o
r
m
o
c
i
c
r
i
c
o
p
r
o
o
s
i
o
r
o
l
o
x
c
l
u
s
i
v
o
m
o
r
o
,
d
o
c
o
r
o
y
c
r
i
c
o
p
r
o
o
s
i
o
r
o
l
,
c
r
i
c
o
p
r
o
o
s
i
o
r
o
l
y
o
r
o
s
y
d
o
c
o
r
o
,
c
r
i
c
o
p
r
o
o
s
i
o
r
o
l
y
o
r
o
s
.
F
u
o
r
o
.
D
i
r
o
c
c
i
r
C
o
r
o
r
o
l
P
o
d
F
o
d
o
r
o
l
d
o
l
r
o
r
m
o
c
i
r
E
d
u
c
o
i
v
o
.
S
o
c
r
o
o
r
i
o
d
o
P
r
o
g
r
o
m
o
c
i
r
y
E
v
o
l
u
o
c
i
r
E
d
u
c
o
i
v
o
.
M
i
r
i
s
o
r
i
o
d
o
C
u
l
u
r
o
y
o
d
u
c
o
c
i
r
d
o
l
o
N
o
c
i
r
.
C
o
r
s
o
N
o
c
i
o
r
o
l
d
o
D
o
c
o
r
o
s
y
E
s
o
b
l
o
c
i
m
i
o
r
o
s
o
d
u
c
o
i
v
o
s
4
.
P
o
s
u
l
o
d
o
s
d
o
i
r
i
i
v
o
s
.
M
o
r
i
c
u
l
o
.
T
/
E
L
/
5
.
/
L
U
M
N
C
S
D
E
E
D
U
C
/
C
l
C
N
C
C
M
U
N
D
E
N
l
\
E
L
S
U
P
E
P
l
C
P
N
C
U
N
l
\
E
P
S
l
T
/
P
l
C
P
C
P
T
l
P
C
D
E
F
C
P
M
/
C
l
C
N
Y
S
E
C
T
C
P
,
S
E
C
U
N
1
U
P
l
S
D
l
C
C
l
C
N
Ajuu:c
!:c: S:ga! - Ja::: F::.a:
241
INTRODUCCION
El osudio doscribo los corocorisicos gororolos do lo ooro do iulos y
corroros crico-proosiorolos do rivol suporior ro urivorsiorio or lo
/rgoriro
1
. So bo omodo como uoro do doos ol corso do uridodos
oducoivos dol socor, oro pJblicos como privodos, roolizodo por lo
Pod Fodorol do lrormocir Educoivo dol Mirisorio do Culuro y
Educocir (1}. Tombir so bo ircorporodo irormocir omorgoro
do uro orcuoso roolizodo oso oro, or 2 osoblocimioros do cuoro
provircios (1os y /lvoroz, 1} y los doos yo oxisoros sobro ol
socor, rosuloros do ur rolovomioro roolizodo por lo Socroorio do
Poliicos Urivorsiorios or 13 (Sigol, 1}.
El osudio corioro dos poros. Er lo primoro so doscribo, do mororo
irroducorio y suciro, ol procoso do divorsiicocir or lo ooro do
oducocir suporior iriciodo or lo /rgoriro orro modiodos do los
oros sosoro y comiorzos do los sooro, oso os, lo croocir sosorido
do corroros possocurdorios cuyo poril ro os do grodo urivorsiorio y
guo posoor dos modolidodos prircipolos do ormocir. docoro y
crico-proosiorol. El osudio doscribo ol dosorrollo irsiuciorol do
ombos modolidodos y sugioro ocoros guo bobrior dodo impulso or
ol pois ol procoso do divorsiicocir. Er lo sogurdo poro so orolizor
cor moyor doollo los doos sobro lo ooro ocuol do corroros y iulos
Cop||o| o 9 Cop||o| o 9 Cop||o| o 9 Cop||o| o 9 Cop||o| o 9
Ot|eo|oc|o de |o o|et|o de
edococ|o topet|ot |eco|co pto|et|ooo|
oo oo|vett||ot|o eo |o tgeo||oo
v|c|ot I|go|
Iov|et te|aot
Criertacir de la orerta de eddcacir sdperior
tecrico-proresioral ro driversitaria er /rqertira
242
or ol socor suporior crico-proosiorol ro urivorsiorio. /simismo,
cor ol ob|oo do olcorzor uro ms odocuodo corocorizocir dol socor,
so coo|or sus ospocos ms rolovoros cor los do lo ooro dol roso do
lo oducocir suporior y so dosorrollo uro comporocir cor los sisomos
oducoivos do cioros poisos ouropoos. Por Jlimo, so siroizor y so
rolocioror los prircipolos corclusioros oxroidos.
Duroro los Jlimos dcodos, or lo oducocir suporior orgoriro so
crooror do mororo poco ploriicodo rumorosos corroros suporioros
ro urivorsiorios, oro pJblicos como privodos, uoro do los
urivorsidodos. /ros do 12, oro or guo comorz lo rorsororcio
do los sorvicios oducoivos do lo |urisdiccir rociorol o los |urisdiccioros
provirciolos, procoso guo culmir or 14, ur sogmoro impororo
do dicbos corroros dopordior dol Mirisorio do Culuro y Educocir,
guo oporobo ur cor|uro do irsiuos oiciolos y suporvisobo y osisio
irorcioromoro ur socor do sorvicios do gosir privodo. Los
osoblocimioros dopordioros do los provircios oror corducidos, or
lo moyorio do los |urisdiccioros, por los rospocivos Diroccioros do
/dulos y do Educocir Modio, ro oxisiordo, or gororol, orgorismos
ospociicos poro lo corduccir dol rivol suporior. Como ur rosulodo
do lo rorsororcio, so modiicoror los misioros y urcioros dol Mirisorio
rociorol y los orgorismos provirciolos dobioror oordor ur cor|uro
do corroros ircromorodo sir coror cor uro copocidod do gosir
ocordo. Eso ormoro, sumodo o lo ousorcio do ploriicocir or lo
orgorizocir do lo ooro, diicul ol ordoromioro y lo rorsormocir
dol socor.
/ porir do lo sorcir do lo Loy Fodorol do Educocir N` 24.15 or
13 y do lo Loy do Educocir Suporior N` 24.521 or 15, oporoci
ur morco guo pormii comorzor o roordoror ol cor|uro do irsiucioros
dol socor ro urivorsiorio, los guo dobioror odocuorso o los
liroomioros surgidos do lo ruovo logislocir. /simismo, rocir or
osos Jlimos iompos so bo omodo corciorcio dol grodo do dosorrollo
dol socor cuyo moriculo croco oruolmoro o uro volocidod guo os
ms dol doblo do lo volocidod cor guo oumoro lo moriculo dol socor
urivorsiorio, lo cuol corribuyo sigriicoivomoro o guo so irorsiiguor
los osuorzos dosirodos o su roordoromioro.
2
!:c: S:ga! - Ja::: F::.a:
243
LL DLSARROLLO DL LA LDUCACION SUPLRIOR
NO UNIVLRSITARIA LN LA ARGLNTINA
Niveles de anlisis de la oIerta curricular
Poro corocorizor lo ooro curriculor suporior ro urivorsiorio so doiror
o coriruocir ros rivolos do orlisis, ordorodos do moror o moyor
rivol do gororolidod.
(i} El cor|uro do cooos. So obioro sumordo los uooooos
oo o|o|o oouco|.o, os docir, codo uro do los ploros do
osudio guo so dosorrollor or los osoblocimioros oxisoros
y guo posoor los siguioros corocorisicos. o} su modolidod
do ormocir os docoro, crico o orisico, b} ol poril dol
ogrosodo ro os do grodo urivorsiorio y c} oxi|or lo pososir
do ur iulo socurdorio. Esos uridodos so puodor closiicor,
o su voz, or urcir do diororos oribuos (durocir do los
ploros do osudio, dopordorcio do los osoblocimioros, oc.}.
(ii} Ur sogurdo rivol, do moyor gororolidod, os ol do los |||u|os
o doromirocioros do los diplomos o los guo pormior occodor
los corroros (por o|omplo, ol iulo do Eiblioocorio
proosiorol"}. Er oso rivol so corsidor como uridod do
ooro oducoivo codo doromirocir oxisoro or codo
|urisdiccir. Er corsocuorcio, ol ool do iulos so compu
sumordo slo como uro oguollos doromirocioros guo so
ropior or codo |urisdiccir. Los doromirocioros do los iulos
uoror omodos dol Nomorclodor rociorol do iulos
suporioros ro urivorsiorios" proporciorodo por lo Diroccir
Cororol do lo Pod Fodorol do lrormocir Educoivo. Los
iulos, ol iguol guo los corroros, so puodor closiicor or
urcir do diororos oribuos.
(iii} El rivol do orlisis ms gororol os ol do los osc|oos. Er
oso rivol los cor|uros osr corsiuidos por codo roo
disciplirorio o lo guo corrospordor diororos iulos (por
o|omplo, los iulos do Eiblioocorio proosiorol" y
Eiblioocorio oscolor" corrospordor ombos o lo discipliro
Criertacir de la orerta de eddcacir sdperior
tecrico-proresioral ro driversitaria er /rqertira
244
do Eiblioocologio"}. Los doromirocioros do los roos
disciplirorios uoror omodos ombir dol roorido
Nomorclodor Nociorol, or ol cuol so los closiico, odoms,
por romo dol corocimioro (Ciorcios mdicos, Ciorcios
bsicos y ocrolgicos, Ciorcios sociolos y Humoridodos}.
El orlisis do lo ooro guo ol osudio dosorrollo so corro prircipolmoro
or ol primoro do osos ros rivolos, oso os, or los corroros. Eso os osi,
or primor lugor, porguo, ol sor ol rivol ms dosogrogodo, pormio
osimor mo|or lo coridod y lo disribucir, sogJr divorsos oribuos,
do lo ooro or oso socor oducoivo. Er sogurdo lugor, porguo lo
coriobilidod do los doos guo so posoor sobro oso rivol os moyor
guo lo corrospordioro o los oros dos. Do mororo complomororio so
orolizo ol rivol do los iulos, ourguo los oroos do rolovomioro corsol
dol socor muosror diiculodos or su doiricir osi como or su
closiicocir por roos disciplirorios. Eso os corsocuorcio do lo
cororcio, or los diororos |urisdiccioros, do criorios comuros,
rorspororos y ocuolizodos.
La diversiIicacin de la oIerta y el crecimiento de la matricula
El corcopo do divorsiicocir do lo ooro or lo oducocir suporior
oludo ol dosorrollo do lo ooro do corroros y iulos ro urivorsiorios
(cricos, docoros o orisicos} or ol cor|uro do lo oducocir suporior.
Eso procoso, or lo /rgoriro, bo sido osporroo y orrico, do mororo
coircidoro cor los procosos guo corocorizoror ol roso do lo oducocir
or ol pois. uro oxromodo corrolizocir dosdo ol Mirisorio do
Educocir ocomporodo por ur crocimioro dosordorodo, dioror lugor
o ur sisomo boorogroo y cororo do ploriicocir y coordirocir.
So roo, osimismo, do ur procoso guo so bo producido ombir or los
sisomos oducoivos do lo moyor poro do los poisos dosorrollodos.
Er ol pois, lo oxporsir do lo ooro do corroros suporioros ro
urivorsiorios os ur ormoro guo so voriico or los Jlimos dcodos.
Do ocuordo cor los osodisicos disporiblos, or 157 bobio 141 corroros
(Mirisorio do Educocir y 1usicio, 157}, or 183, 170 corroros
(Mirisorio do Educocir y 1usicio, 183}, or 13, 37 corroros
!:c: S:ga! - Ja::: F::.a:
245
(Sigol, 1}. Eso procoso so origir o porir, bsicomoro, do dos
domordos. Uro do ollos proviro do los irgrosoros ol sisomo, cuyo
rJmoro croci do mororo sigriicoivo or los Jlimos dcodos, sobro
odo o modiodos do los 80. Er oso sorido, lo divorsiicocir do lo
ooro os uro do los rospuosos o oso ircromoro do lo moriculo or ol
socor (Sigol, 1}. Lo sogurdo domordo proviro do los socoros
producivos, como uro corsocuorcio do los ocolorodos
rorsormocioros ocrolgicos guo provocoror combios or ol morcodo
loborol y or los porilos proosiorolos roguoridos.
El Cuodro 1 oroco uro oproximocir o los dimorsioros ocuolos dol
socor oducoivo suporior ro urivorsiorio or ol pois.
3
Cuooo !
Corroros suporioros ro urivorsiorios por modolidod sogJr mbio
do dopordorcio irsiuciorol. Tool dol pois. 13
/mbi o do To ol
dopordorci o
i rs i uci orol Tcri co-
Pro osi orol
Docor o
Provircios 1.044 72,0 2.23 5,3 3.283 8,5
Urivorsidodos * 405 27, 108 4, 513 13,4
Tool 1.44 100,0 2.347 100,0 3.7 100,0
Provircios 1.044 31,8 2.23 8,2 3.283 100,0
Urivorsidodos * 405 78, 108 21,0 513 100,0
To ol 1.44 38,1 2.347 1,8 3.7 100,0
Modol i dod
Fuoro. Sigol, 1 * lrcluyo urivorsidodos rociorolos y privodos
El orlisis dol cuodro muosro, or primor lugor, guo lo ooro ircluyo
uro coridod sigriicoivo do corroros orro los guo prodomiror los do
modolidod docoro guo corsiuyor ol 2 do lo ooro. Er sogurdo
lugor, so odvioro lo corcorrocir do los corroros or osoblocimioros
Criertacir de la orerta de eddcacir sdperior
tecrico-proresioral ro driversitaria er /rqertira
246
oducoivos provirciolos. Eso ormoro so ropio or los dos modolidodos
do ormocir dol socor ourguo cor uro diororcio. miorros guo lo
ooro do los urivorsidodos os cosi iroxisoro or lo modolidod docoro,
dicbos irsiucioros brirdor or combio uro coridod sigriicoivo do
corroros do corcor crico-proosiorol guo roprosoro ol 28 dol
ool corrospordioro o oso modolidod.
Uro do los cousos posiblos dol procoso do divorsiicocir do lo ooro
bo sido, como so bo dicbo, lo oooso oo |o mo||cu|o dol cor|uro
do lo oducocir suporior. Er rolocir o oso crocimioro, os rocosorio
oror prosoros olguros doos bsicos.
Er los uo.osoooos oocooo|os bubo ur crocimioro sigriicoivo dol
rJmoro do osudioros irscripos orro 184 y 185, como corsocuorcio
dol procoso do domocroizocir ol cuol, orro oros oocos, posibili
lo rooporuro do olguros discipliros y lo roormo do 184 guo pormii
ol irgroso diroco o los urivorsidodos rociorolos do odos los groduodos
dol rivol socurdorio. /si, bubo orro 182 y 185 uro oso promodio
do crocimioro oruol dol 18,1. Luogo do oso rooblo oxporsir, so
olcorz uro roloivo osobilidod ourguo ol procoso oxporsivo do lo
moriculo ro so bo doorido. orro 18 y 1 lo oso promodio do
crocimioro oruol uo dol 3,4. Er rolocir o los uo.osoooos
.ooos, oproximodomoro or ol mismo poriodo so rogisro ur
ircromoro suporior. /si, orro 185 y 14 lo oso promodio do
crocimioro oruol do lo moriculo uo dol ,5. Er lo ocuolidod, como
corsocuorcio do oso procoso, boy or ol cor|uro do urivorsidodos
(pJblicos y privodos} ur ool do 54 mil olumros (doos osimodos
poro 1 guo ircluyo ombir los corroros coros ro urivorsiorios
cuyo posiblo dosgloso so sugioro ms obo|o}. Si so comporo oso ool
cor ol do 18 (00 mil olumros}, so obsorvo guo or lo Jlimo dcodo
lo moriculo do los urivorsidodos croci ur 5.
Por su poro, los rogisros do lo Pod Fodorol do lrormocir Educoivo
muosror ur crocimioro sosorido do lo mo|| cu| o oo | os
os|ob|ocmoo|os suooos oo uo.os|oos dosdo 170 or odoloro.
Dosdo prircipios do los ocboro, dicbo moriculo rogisro, ircluso, ur
procoso do oxporsir oJr moyor guo lo do los urivorsidodos. orro
182 y 1, croci o ur promodio oruol dol ,. Er ol mismo
!:c: S:ga! - Ja::: F::.a:
247
poriodo so rogisroror dos momoros do oxporsir ms ocolorodo.
Uro uvo lugor duroro ol procoso do roorro o lo domocrocio, orro
182 y 185, cuordo lo oso promodio oruol do crocimioro do lo
moriculo uo dol ,2. El oro corrospordo ol poriodo 14-1, or
ol guo lo moriculo croci o uro oso promodio dol ,1. Cobo irdicor
guo or oso poriodo yo so bobio corcroodo ol procoso do rorsororcio
do los osoblocimioros o los |urisdiccioros provirciolos. Como rosulodo
do oso oxplosivo crocimioro, ol rJmoro do olumros irscripos or ol
socor or 1 os do 355 mil. /l comporor oso doo cor ol do 18
(1 mil olumros}, so obsorvo guo or lo Jlimo dcodo lo moriculo do
los irsiucioros suporioros ro urivorsiorios croci ur 81.
So dobo oror or cuoro guo los doos do lo moriculo irdicodos
corrospordor slo o los modolidodos do ormocir docoro y crico-
proosiorol. Si so ircluyo odoms lo moriculo corrospordioro o lo
ormocir orisico (3 mil olumros, or 1}, so ioro guo or los
irsiucioros suporioros ro urivorsiorios boy uro moriculo do 31 mil
olumros ol como so oprocio or ol Cuodro 2.
Cuooo 2
NJmoro do osudioros irscripos or lo oducocir suporior or lo
/rgoriro por ipo do irsiucir. 185 y 1.
l rs i uci oros
Urivorsiorios (1} 5.543 7,7 53.801 * 70,
No urivorsiorios (2} 181.45 23,3 31.03 2,0
To ol 781.488 100,0 1.344.840 100,0
Cor i dod do ol umros
1 185
Fuoro. Eloborocir propio or boso o doos proporciorodos por. (1}
Socroorio do Poliicos Urivorsiorios (14, 1} y (2} Pod Fodorol do
lrormocir Educoivo (185, 1} (*} Doos provisorios. Lo moriculo
corrospordioro o los Urivorsidodos Privodos os osimodo.
Criertacir de la orerta de eddcacir sdperior
tecrico-proresioral ro driversitaria er /rqertira
24B
El cuodro pormio oprocior guo or ol procoso do oumoro do lo
moriculo or ol cor|uro do lo oducocir suporior rogisrodo or lo
Jlimo dcodo bubo ur moyor ircromoro or los irsiucioros ro
urivorsiorios. Er ol prosoro, ol rJmoro do olumros or lo oducocir
ro urivorsiorio roprosoro poco moros do uro orcoro poro (2} do
lo moriculo ool do lo oducocir suporior y so disribuyo dol siguioro
modo. ur 57 curso corroros docoros, olrododor dol 30, corroros
crico-proosiorolos, corco dol 10, corroros orisicos y poco ms
dol 3, corroros cuyos iulos sor oro docoros como crico-
proosiorolos (Pod Fodorol do lrormocir Educoivo, 1}.
So dobo ocloror guo or los doos sobro moriculo urivorsiorio ro so
discrimiroror oguollos olumros guo cursor corroros ro urivorsiorios
guo so dicor or los urivorsidodos. El Corso do osudioros do
urivorsidodos rociorolos do 14 muosro guo boy 42 mil olumros
guo cursor corroros guo ro sor do grodo urivorsiorio (posoor uro
durocir moror o 5 oros} or dicbos irsiucioros (Ciuliodori, 1}. Si
so odicioro oso rJmoro ol ool do osudioros or irsiucioros ro
urivorsiorios, so puodo osimor guo or lo oducocir suporior orgoriro
boy 433 mil olumros, oso os, prcicomoro lo orcoro poro do lo
moriculo, guo osudior corroros ro urivorsiorios (ircluyordo oro
irsiucioros ro urivorsiorios como urivorsidodos}.
Los doos irdicodos boso ogui sor corsisoros, or liroos gororolos,
cor los guo surgor do los Jlimos dos Corsos Nociorolos do Poblocir
y \iviordo (lNDEC, 180 y 11}. Erro ombos corsos lo moriculo
urivorsiorio croci o uro oso promodio oruol do 5,5 y or los
irsiucioros ro urivorsiorios, ol 12,5. Poro corvioro sor couos, sobro
odo cor oso Jlimo volor. or los corsos los limios dol corcopo
oducocir suporior" ro osr cloromoro osoblocidos, pormiiordo
lo posibilidod do irorproorso como odo ipo do osudio guo so curso
luogo dol socurdorio. /doms, ombir do ocuordo cor osos doos,
lo proporcir do los olumros guo siguor osudios ro urivorsiorios or
lo oducocir suporior bobrio oumorodo, orro los oros 180 y 11,
dol 20 ol 34.
!:c: S:ga! - Ja::: F::.a:
249
Firolmoro, oro doo guo muosro ol grodo do dosorrollo dol socor
omorgo dol corso do 1 ol cuol rovol lo oxisorcio do corco do
1800 osoblocimioros guo orocor corroros do rivol suporior ro
urivorsiorio (Pod Fodorol do lrormocir Educoivo, 1}. Er ol 43
do osos osoblocimioros so oorgor iulos do ormocir docoro
oxclusivomoro, or ol 24 so dor iulos do ormocir crico-
proosiorol oxclusivomoro, or ol 1, so oorgor iulos guo
corrospordor o ombos ipos do ormocir y or ol 8 so oroco
ormocir orisico. Do osos 1800 osoblocimioros, por Jlimo, poco
ms do ur 55 sor osoolos y ol roso, privodos.
Ll desarrollo de dos modalidades de Iormacin: docente y tcnico-
proIesional
Er ol procoso do oxporsir y divorsiicocir do lo oducocir suporior
ro urivorsiorio or lo /rgoriro omorgor, prircipolmoro, dos diororos
modolidodos do corroros. los dosirodos o lo ormocir do docoros y
los guo opuror o ormor cricos y proosiorolos do rivol irormodio.
4
Dosdo ol siglo posodo so iror guo lo |omoco oo oocoo|os uvioro
lugor or irsiucioros ospociicos y uoro irdopordioro do los rosoros
rivolos dol sisomo. /simismo, bisricomoro, oso ormocir so
orgoriz or irsiucioros diororciodos or urcir dol rivol oducoivo
ol cuol so dosiroro. Er rolocir o lo corroro do mogisorio, dosirodo
o lo ormocir do moosros primorios y, ms rocioromoro, pro-
primorios, or ur prircipio uo doirido como do rivol modio y so cursobo
or los Escuolos Normolos. Hocio iros do los oros sosoro, comorz o
imporirso or irsiucioros possocurdorios or corroros do dos oros y
modio do durocir guo roguorior lo oprobocir dol rivol modio como
cordicir do odmisir.
Porololomoro, o rovs do divorsos iricioivos, lo ormocir do
proosoros do rivol modio so uo diororciordo progrosivomoro or ur
mbio irsiuciorol ospociico. los lrsiuos Suporioros do Proosorodo.
Sir omborgo, osos irsiucioros ro moropolizoror lo ormocir do
Criertacir de la orerta de eddcacir sdperior
tecrico-proresioral ro driversitaria er /rqertira
250
proosoros, o lo mororo do los oscuolos rormolos poro lo ormocir
do moosros. Eso siuocir, do ocuordo o Dikor y Torigi (14}. "oo|o
os|o .ocu|ooo coo o| hocho oo uo cooo o.o| osooo, oosoo sus
o|qooos, o |qcos coo|ouos|os. moo|os o| o.o| moo osooo
o |o |qco oo |o homoqooozoco, o| o.o| mooo |o hzo oo boso o |o
|qco oo |o o|ooococo (oo mooo|oooos, oqoo socoocoomco
oo |o ob|oco o mooo|ooo, ooc|o|.os oo osoo o |o uo.osooo,
o|c.;.
Er lo ocuolidod, lo oolidod do lo ormocir docoro so dosorrollo or
ol rivol possocurdorio. El pororomo irsiuciorol os sumomoro
complo|o. oborco diororos oopos y modolidodos do ormocir,
subsumidos dorro do lo llomodo Pod do ormocir docoro coriruo",
y dobo oordor los domordos do socoros sociolos muy divorsos, odoms
do los rodiciorolos, orro ollos. lo oducocir ospociol, lo oducocir
do odulos, lo ormocir do los propios ormodoros y lo do guioros
bor do ormor o los cricos-proosiorolos ro urivorsiorios. Poso o los
irorcioros guo guioror lo irsiuciorolizocir do lo ormocir docoro,
ol sisomo dosorrollodo, o lo voz guo complo|o, posoo suporposicioros,
ircobororcios y puros oscuros. So bo roo lo corrospordorcio orro
los irsiucioros ospociicos, oso os, los lrsiuos Suporioros y los Escuolos
Normolos, y lo ormocir do proosoros y do moosros rospocivomoro.
/si, los docoros do los diororos rivolos bor llogodo o ormorso or
irsiucioros do odo ipo. oscuolos rormolos, irsiuos rociorolos do
oducocir suporior, irsiuos provirciolos, irsiucioros suporioros do
ormocir crico, urivorsidodos, irsiucioros privodos, oc. Por oro
poro, ro odos los guo so dosomporor como docoros provioror dol
sisomo do ormocir docoro, miorros guo, o lo irvorso, los
irsiucioros do ormocir docoro ro slo ormor docoros.
Por su poro, ol dosorrollo do lo |omoco |coco-o|osooo| or ol
rivol suporior ro urivorsiorio os mucbo ms rocioro guo lo croocir
do los corroros docoros, ourguo os porololo o los disiros
rorsormocioros guo sos uvioror or los Jlimos dcodos. Eso socor
os corsiuido por corroros cuyo ob|oivo os lo ormocir crico y
proosiorol do mordos modios. So corocorizor por uro durocir ms
brovo guo lo do los corroros urivorsiorios y por ol bocbo do osor
!:c: S:ga! - Ja::: F::.a:
251
virculodos o domordos y rocosidodos dol socor ocupociorol, oJr
cuordo or los bocbos suolor ro odocuorso o los rocosidodos roolos
dol mismo. Esos corroros puodor sor ogrupodos, or rmiros gororolos,
or ros grordos roos. (i} ogullos guo osr virculodos ol socor orciorio
do lo ocoromio, oriorodos o uro ormocir odmirisroivo y do
sorvicios, (ii} ogullos guo osr virculodos ol socor irdusriol y
ogropocuorio y (iii} ogullos guo so irscribor dorro dol socor solud.
Lo proocupocir por lo ormocir crico so morios or ol socor
pJblico dosdo lo sogurdo miod do lo dcodo dol cuororo. Exisio
ororcos, or ol mbio dol Mirisorio do Educocir y 1usicio, lo Diroccir
do Ersororzo Tcrico guo, cor lo irorcir do oordor lo crocioro
domordo do cuodros cricos guo provorio do lo ircipioro irdusrio
rociorol, osobloci cursos do 3 oros posorioros o lo oscuolo primorio,
or los cuolos so oorgobo ol iulo do Exporo" (Exporo mocrico,
olocriciso, oc.}. Er lo dcodo siguioro, so cro ol Corso|o Nociorol
do Educocir Tcrico (CCNET} y so docidi prolorgor osos cursos o
o 7 oros, ol irol do los cuolos so oorgobo ol iulo do Tcrico"
(Tcrico mocrico, olocriciso, or corsruccir, oc.}. Eso procoso dio
como rosulodo lo croocir, or ol rivol modio do lo orsororzo, do los
oscuolos irdusriolos, ormodoros do cricos coliicodos y cuyo
orgorizocir dopordi dol CCNET. Er 15 so disolvi oso Corso|o
y so cro ol lrsiuo Nociorol do Educocir Tcrico (lNET}. Er oso
momoro los oscuolos cricos posoror o sor odmirisrodos do mororo
doscorrolizodo por los rospocivos provircios.
Er lo roloivo o lo ormocir crico-proosiorol do rivol suporior ro
urivorsiorio, so obsorvo ur procoso sosorido do croocir do corroros,
los guo so imporor or osoblocimioros bobiuolmoro llomodos
orciorios" como ormo do disirguirlos do los proosorodos". Su
dosorrollo ormo poro dol procoso do divorsiicocir do lo ooro do
oducocir suporior or ol pois. / porir do 183, so obsorvo uro gror
oxporsir or lo ooro do corroros. Do ocuordo cor los rosulodos do
uro orcuoso roolizodo or 1, ol 80 do los irsiuos do ormocir
crico uoror croodos o porir do 183. Erro los privodos, oso
proporcir osciordo ol 88 do los cosos (1os y /lvoroz, 1}.
Criertacir de la orerta de eddcacir sdperior
tecrico-proresioral ro driversitaria er /rqertira
252
Poro, o diororcio do lo ormocir crico corrospordioro ol rivol
modio, guo so bobio corigurodo do ur modo ms o moros osrucurodo
y cor cioro rivol do orgorizocir, dicbo ormocir or ol rivol suporior
so cororm do mororo poco oriculodo, rospordiordo o ur crocimioro
dosordorodo y o ur morco rormoivo boorogroo. /simismo, ol
modolo ocodmico odopodo por gror poro do los irsiucioros
prosoro corocorisicos ms corcoros ol do lo oscuolo modio rodiciorol
guo ol do los irsiucioros urivorsiorios. Exiso, sir omborgo, ur cor|uro
roducido do oxporiorcios irrovodoros, vorios do ollos rocioros o or
oopo do disoro poro olguros cor ms do guirco oros do
urcioromioro.
Er los Jlimos oros, |uro cor lo rorsororcio do los irsiucioros
rociorolos o los |urisdiccioros provirciolos, oro ol gobiorro rociorol
como los rospocivos gobiorros provirciolos bor omodo corciorcio
do lo rocosidod do orolocor, ordoror y rociorolizor oso socor, ol
cuol, boso lo ocbo, bo corocido do irvorsioros odorolos ospociicos
guo promuovor su rorsormocir. Eso rocosidod bo sido rocorocido
ombir or lo logislocir ocuol poro lo oducocir suporior.
5
CARACTLRSTICAS DL LA OFLRTA CURRICULAR DL LDUCACION
TLCNICO-PROFLSIONAL NO UNIVLRSITARIA LN LA ARGLNTINA
Er oso soccir so oxomiro lo irormocir ocuolizodo sobro lo ooro
do corroros suporioros cricos ro urivorsiorios y su rolocir cor lo
ooro curriculor dol cor|uro do lo oducocir suporior, oro ro
urivorsiorio como urivorsiorio, cor ol ir do prosoror los
corocorisicos ms rolovoros dol socor y doscribir ur poril ospociico
do lo ooro ocuol do iulos y ploros do osudio.