30.4.

2012

Funkcionalna anatomija
Ljudska anatomija u relaciji sa funkcijom Anatomija ljudskog kretanja Anantomija pokreta

Osnove funkcionalne anatomije

dr Sead Malievi

Ravni tela
Sagitalna Frontalna Horizontalna

Ravni tela orijentacija

Sagitalna: lateralno-medijalno Frontalna: anteriorno-posteriorno Horizontalna: proksimalno-distalno

Regioni tela
Glava i vrat caput et collum Trup truncus
Grudni ko thorax Trbuh abdomen Karlica pelvis

Jedinice grae tela

elija osnovna jedinica funkcije i grae, oko 200 tipova (miina, nervna, epitelna...) Tkivo skup elija iste grae i fukcije (miino, nervno, vezivno, epitelno) Organ anatomske celine razliite grae ali iste funkcije (bubreg, oko, koa,...) Sistem organa skup fukcionalno povezanih organa (kardiovaskularni, digestivni,...) Organizam
5 6

Ruka membrum superius Noga membrum inferius

30.4.2012

Lokomotorni sistem
Muskuloskeletni sistem Miino-kotani sistem Sistem organa za kretanje

Elementi lokomotornog sistema

Kosti Zglobovi Miii

Kosti
vrsti organi od kojih je izgraen skelet Oko 210 kostiju Tkivo sadri minerale (soli kalcijuma, fosfora,...) ivo tkivo!!!

Graa kosti
Kompaktni spoljanji deo (pokosnica sadri krvne sudove i nerve) Sunerasta sr kosti (sadri vezivno tkivo, krvne sudove, nerve,...)

10

Uloga kostiju
Mehanika potpora organizma Odranje oblika tela Kretanje tela oslonac miiima Zatita organa Depo minerala Proizvodnja krvnih elija (u crvenoj kotanoj sri u grudnoj kosti, prljenovima, karlici i butnoj kosti)
11

Podela kostiju
Duge cevaste kosti (ruke, noge) Kratke kosti (lice, ruje, noje, kima) Pljosnate kosti (lobanja, lopatica) Sezamoidne

12

30.4.2012

Zglobovi
Spoj dve ili vie kostiju Prema funkciji, mogu biti:
Pokretni (diarthroses) - articulationes Polupokretni (amphiarthroses) symphysis, synchondroses Nepokretni (synarthroses) suturae, syndesmoses

Nepokretni zglobovi - synarthroses

Fibrozni suturae, gomphoses Kartilaginozni - synchondroses Fuzije - synostoses

Prema strukturi, mogu biti:

Sinovijalni articulationes Kartilaginozni synchondroses, symphysis Fibrozni suturae, syndesmoses, gomphoses
13 14

Polupokretni zglobovi amphiarthroses

Fibrozni - syndesmoses Kartilaginozni symphysis pubis, synchondroses costosternales

Pokretni zglobovi - diarthroses

Sinovijalna upljina

15

16

Pokretni zglobovi
Okrajci kostiju prekriveni su zglobnom hrskavicom Izmeu okrajaka nalazi se zglobna upljina sa malom koliinom viskozne tenosti (ovu tenost lui sinovijalna membrana unutranji sloj zglobne aure) Zglob uvruju ligamenti, najee idu preko spoljnjeg dela kapsule ali ponekad i unutar nje (npr. koleno, kuk)
17

Podela zglobova
Loptasti (rame, kuk) Jajasti, ovalni ili elipsasti (radiokarpalni zglob) Ravni ili klizei (metakarpalni i metatarzalni, rebra II-VII sa sternumom, sakroilijani zglob...) Tip arke (lakat, koleno, falange) Tokasti (radijus i ulna i prljenovi atlas i axis) Sedlasti (palac, trapezna i prva metakarpalna)
18

30.4.2012

Pokreti u zglobovima
klizanje ili translacija, ugaoni pokret ili angulacija (pregibanje, opruanje, odmicanje i primicanje), obrtanje ili rotacija (supinacija, pronacija, everzija, inverzija), kruenje ili cirkumdukcija (sloeno kretanje)

Pokreti u zglobovima renik

Fleksija Ekstenzija Abdukcija Adukcija Lateralna rotacija Medijalna rotacija Torzija Cirkumdukcija Pregibanje Opruanje Odvoenje Dovoenje Spoljanje okretanje Unutranje okretanje Uvrtanje Kruenje

19

20

Pokreti u zglobovima renik

Supinacija Pronacija Inverzija Everzija Elevacija Depresija Protrakcija Retrakcija Spoljanja rotacija i torzija Unutranja rotacija i torzija Dovoenje i unutranja rotacija Odvoenje i spoljanja rotacija Podizanje Sputanje Izvlaenje ka napred Uvlaenje ka nazad
21

Pokreti u zglobovima

22

Pokreti u zglobovima

Pokreti u zglobovima

23

24

30.4.2012

Pokreti u zglobovima
Pokreti glave Laterofleksija desna i leva, antefleksija (ili fleksija), retrofleksija (ili ekstenzija), rotacija levo i desno, cirkumdukcija Elevacija, depresija, protrakcija, retrakcija Fleksija, ekstenzija, laterofleksija, torzija Retrakcija, protrakcija, elevacija, depresija, Fleksija, ekstenzija, abdukcija, adukcija, spoljanja i unutranja rotacija, cirkumdukcija Fleksija, ekstenzija Pronacija, supinacija
25

Pokreti u zglobovima
Zglob ruja Pokreti karlice Pokreti u zglobu kuka Radijalna adukcija, ulnarna adukcija, fleksija, ekstenzija Inklinacija (anteverzija), bono naginjanje (anterior/posterior pelvic tilt) Fleksija, ekstenzija, abdukcija, adukcija, spoljanja i unutranja rotacija, cirkumdukcija Fleksija, ekstenzija, spoljanja i unutranja rotacija

Pokreti vilice Kima (trup) Pokreti ramenog pojasa Pokreti u zglobu ramena

Koleno

Lakat Podlakat

Pokreti u skonom zglobu Fleksija, ekstenzija, inverzija, everzija

26

Miii
Popreno prugasti skeletni miii Glatki miii organi za varenje, disanje, krvni sudovi Srani mii

Popreno prugasti miii

Ima ih oko 650 u telu Sastoje se iz tela i pripoja Miino telo se sastoji iz miinih snopova izmeu kojih je vezivno tkivo
Mii moe da ima snopove koji se pripajaju na razliitim mestima miine glave

Miini pripoji se vezuju za kost, fasciju, meumiine pregrade

27 28

Funkcije miia
Agonisti izazivaju pokret Antagonisti spreavaju radnju agonista Sinergisti pomagai agonista

Tipovi miine kontrakcije

Izometrijska mii ne dozvoljava svojim pripojima da se udalje, nema promene duine Koncentrina mii vue svoje pripoje jedan ka drugom i skrauje se Ekscentrina mii poputa (spoljanja sila ga savlauje) pripoji se udaljavaju dok se on opire

29

30

30.4.2012

Tipovi miinih vlakana

Tip I miina vlakna (crvena) Tip II miina vlakna (bela)

Tip I
Manja miina vlakna Crvena prebojenost zbog prisustva mioglobina Razvijen sistem krvnih sudova i kapilara Znatno vei broj mitohondrija u miinoj eliji postavljenih periferno blizu kapilara Spora miina vlakna

31

32

Tip II
Vea vlakna za veu snagu kontrakcije Svetlija prebojenost zbog manje mioglobina Slabije izraeno snabdevanje krvlju Smanjen broj mitohondrija u miinoj eliji Visok sadraj glikogena i rezervi fosfokreatina Brza miina vlakna

Komparacija tipova
Tip I Spora miina vlakna crveni miii Aerobni metabolizam Sporo zamaranje Miii koji odgovaraju sporo, ali sa produenom kontrakcijom npr. m. soleus Tip II Brza miina vlakna beli miii Anaerobni metabolizam Brzo zamaranje Miii vani za brze i precizne pokrete npr. miii pokretai oka

33

34

Komparacija tipova

Osnove biomehanike
dr Sead Malievi

35

30.4.2012

Biomehanika
Biomehanika je oblast biofizike koja izuava mehanika svojstva i zakone kretanja ivih sistema Biomehanika je mehanika ivih sistema

Pokret osnovna jedinica biomehanike

Pokret promena zglobnog ugla, tj promena polozaja jednog dela tela u odnosu na drugi Telo se pokree u zglobovima Telo se pokree uz pomo aktivne sile miia. Miii se najee nalaze proksimalno (tj. blie centru tela) od zgloba u kome vre pokret Mii ne gura:
Koncentrina kontrakcija - vue Ekscentrina kontrakcija - poputa Statika kontrakcija dri

Mi ivimo i vebamo u gravitaciji

Nai pokreti i kretanje zavise od vie spoljanjih sila (gravitacija, trenje, otpor vazduha)
37 38

1. Glava
Kostur glave ine lobanja i lice Lobanja je kotana ljutura jajastog oblika koju delimo na bazu i krov. Baza lobanje je zglobljena sa kimenim stubom a sa prednje strane sa kostima lica Kosti lobanje i lica su spojene nepokretnim avovima osim spoja donje vilice i slepoone kosti U kostima lobanje i lica se nalaze upljine ispunjene vazduhom povezane sa nosnom dupljom (paranazalni sinusi)
39

Kosti glave
Kosti lobanje:
4 neparne - eona, potiljana, klinasata i sitasta 2 parne - temena i slepoona

Kosti lica:
3 neparne donja vilica, ralasta, podjezina 6 parnih gornja vilica, nepana, jabuna, nosna, suzna, donja nosna koljka

Kosti lica i lobanje grade vie duplji i upljina koje sadre mozak, miie, krvne sudove, nerve, ula, polazita disajnog, digestivnog sistema,...
40

Miii glave

Pokreti glave
Laterofleksija Fleksija i ekstenzija Rotacija

41

42

30.4.2012

Pokreti lica
Pokreti vilice : elevacija, depresija, protrakcija, retrakcija, pokreti vakanja Mimini pokreti

2. Trup
Trup se sastoji iz grudnog koa (thorax), trbuha (abdomen) i karlice (pelvis)

43

44

Kimeni stub
Kimeni stub (columna vertebralis) predstavlja osnovni deo osovinskog skeleta. Nalazi se na zadnjoj strani trupa i vrata. Uzglobljava se sa lobanjom, rebrima i ulazi u sastav karlice. Ukupno 33-34 prljena

Podela kimenih prljenova

7 vratnih (vertebrae cervicales) 12 grudnih (vertebrae thoracicae) 5 slabinskih (vertebrae lumbales) 5 krsnih (os sacrum) 4-5 trtinih (os coccygis)

45

46

Kosti grudnog koa

12 rebara Sternum 2 skapule 2 klavikule Fleksija Ekstenzija Laterofleksija Torzija

Pokreti trupa

47

48

30.4.2012

Karlica
Os coxae
Os ilium Os ischium Os pubis

Pokreti karlice
Anterior pelvic tilt Posterior pelvic tilt

Os sacrum Os coccygis

49

50

Noga
Kosti noge: Butna kost (femur) Golenjaa (tibia) Linjaa (fibula) aica (patella) Stopalo

Miii prednje i unutranje loe natkolena

51

52

Miii zadnje loe natkolena

Miii prednje loe potkolena

53

54

30.4.2012

Miii zadnje loe potkolena

55

Pokreti u zglobu kuka

Fleksija Ekstenzija Abdukcija Adukcija Spoljanja rotacija Unutranja rotacija Cirukmdukcija
56

Pokreti u zglobu kolena

Fleksija Ekstenzija Spoljanja rotacija Unutranja rotacija

Pokreti u skonom zglobu

Fleksija Ekstenzija Inverzija Everzija

57

58

Ruka
Kosti ruke: (Kljunica Clavicula) (Lopatica Scapula) Ramenica (Humerus) bica (Radius) Laktica (Ulna) aka
59

Miii ramena zadnja strana

60

10

30.4.2012

Miii ramena prednja strana

Miii prednje loe podlakta

61

62

Miii zadnje loe podlakta

63

Pokreti u zglobu ramena

Fleksija Ekstenzija Abdukcija Adukcija Spoljanja rotacija Unutranja rotacija Cirkumdukcija
64

Pokreti u zglobu lakta

Fleksija Ekstenzija Pronacija Supinacija

Pokreti podlakta

65

66

11

30.4.2012

Pokreti u zglobu ruja

Fleksija Ekstenzija Radijalna adukcija Ulnarna adukcija

O sportskim povredama
Dr Sead Malievi

67

Sportske povrede
Sportske povrede su makroskopske ili mikroskopske disrupcije normalnog kontinuiteta tkiva koje su nastale u toku takmienja, treninga, vebi ili rekreativnih aktivnosti

Specifinosti sportskih povreda

Specifinosti u mehanizmu nastanka
Povrede specifine za sport ili disciplinu Okolnosti povreivanja najee su jedinstvene

Specifinosti sportskih povreda

Specifinosti u dijagnostikovanju
Preciznije metode jer su finije promene Mogunost korienja skupih dijagnostikih metoda

Specifinosti sportskih povreda

Specifinosti u leenju
Ubrzanje procesa rehabilitacije Dostupnost postupaka, strunjaka, metoda... Pritisak sportiste, sportskih strunjaka, uprave, vlasnika, medija, javnosti,...

12

30.4.2012

Specifinosti sportskih povreda

Specifinosti u znaaju
Popularnost sportista Smrt u F1 u poreenju sa svakodnevnim smrtnim sluajevima u saobraaju Ekonomski efekti odsustvovanja iz takmienja

Prema mestu
Koleno Natkolenica Skoni zglob Rame aka, glava Lice Stopalo, list, prepona, lea Lakat Runi zglob Kuk , karlica, Ahilova tetiva Trbuni zid, zadnjica, peta, vrat, zubi 1,0 0,8 0,75 0,5 0,45 0,4 0,25 0,15 0,15 0,1 0,04

Prema toku i nastanku

Hronine povrede su izazvane kontinuiranim stresom tokom dugog vremenskog perioda
Npr. teniski lakat, trkake potkolenice, skakako koleno,...

Prema tkivu
Mekotkivne
Koa, miii, ligamenti, tetive, hrskavice Zatvorene (modrice, istegnua,...) i otvorene (posekotine, razderotine, uljevi...)

Akutne su izazvane iznenadnim dejstvom sile

Npr. frakture, istegnua, potres mozga

Kotane
Zatvorene i otvorene Otok usled povrede krvnih sudova Bol usled povrede nerava

Prema mehanizmu
Kontaktne
Sudar, udarac, pad

Stres frakture
Nastaju akutno, ali su hronine po mehanizmu nastanka Pukotina duinom kosti Metatarzalne kosti, kosti noja i ruja, tibija (Medijalni tibijalni stres sindrom) Sklonost, strukturne anomalije (ravna stopala, pronacija stopala), vibracije, prenaprezanje, loa oprema

Beskontaktne
Odnosi sila, prenaprezanje, lo trening, prethodne povrede,...

13

30.4.2012

Tretman povreda mekih tkiva

Krvarenje, otok, bol R.I.C.E. H.A.R.M.

R.I.C.E.
REST Prestanak aktivnosti, spreiti dodatno povreivanje koje bi nastupilo ukoliko se nastavi sa aktivnostima Dati vremena sportisti da prevazie trenutnu situaciju (da bol proe)

R.I.C.E.
ICE Hladjenje da bi se izazvala vazokonstrikcija Zaustavljanje ili usporavanje krvarenja unutar povrede Zaustavljanje ili usporavanje formiranja upalnog otoka oko mesta povrede Oprez ne zadravati led due nego to je propisano i ne nanositi ga direktno na kou

R.I.C.E.
COMPRESSION Mehanika vazokonstrikcija, spreavanje krvarenja Spreavanje oticanja mesta povrede Oprez moe da doe do kompromitovanja cirkulacije

R.I.C.E.
ELEVATION Dovoenje povreenog dela u ravan srca da bi se lake odvodile tenosti iz regiona povrede

H.A.R.M.
Heat zagrevanje mesta povrede Alcohol stavljanje alkoholnih obloga za skidanje otoka Running nastavak aktivnosti Massage masiranje povreenog mesta

14

30.4.2012

Tretman preloma i dislokacija

Ne pomeraj povreenog Trai medicinsku pomo Ne RICE!!! Imobilii povreeni deo tela, ako je mogue Neka povreeni bude utopljen i udobno smeten Ostani sa povreenim, ako je u stanju oka Ne vri nikakav pritisak na povreeno mesto

Ostale sportske povrede potres mozga

Postavi povreenog u boni koma poloaj ukoliko je bez svesti Proveri simetrinost zenica, stanje svesti, orijentaciju prema ljudima, u vremenu, prostoru i dogaajima

Ostale sportske povrede - dehidracija

Gubitak vode (elektrolita) znojenjem, disanjem, urinom, povraanjem, boravkom u suvom vazduhu (na vetru) Hipotonina dehidracija (gubitak natrijuma ili preteran unos vode) Hipertonina dehidracija (gubitak vode bez gubitka elektrolita) Izotonina dehidracija (podjednak gubitak vode i elektrolita)

Ostale sportske povrede - dehidracija

2%: e, gubitak apetita, suva koa, umanjena izdrljivost za 30%, brzo zamaranje, visok puls, zatvor 5-6%: pospanost, glavobolja, pad pritiska, poveanje temperature, ubrzano disanje 10%: spazam miia, smanjen turgor koe, poremeaj vida, delirijum 15%: smrtni ishod

Ostale sportske povrede - hipertermija

Temperatura tela moe da bude i 37,7C tokom dana Temperatura preko 40C moe da bude po ivot opasna Rizik za dehidraciju Pojaava se u okolnostima poveane vlanosti Toplotni udar Sunanica

Ostale sportske povrede hipotermija

Temperatura tela ispod 35C Usporenje pulsa, gubitak svesti Utopljavanje, ne grejanje

15

30.4.2012

Ostale sportske povrede

Povrede oka Povrede zuba Povrede uha Povrede jezika ...

Etiologija sportskih povreda

dr Sead Malievi

Brojke
Svakog minuta u SAD dogodi se jedna sportska povreda Srbija: pojma nemamo

Etiologija sportskih povreda

Normalna struktura i funkcija, ali neadekvatna priprema ili preterano optereenje tkiva Abnormalna struktura i/ili funkcija i adekvatno optereenje na tkiva

Unutranji faktori povreda

Starost Pol Prethodne povrede Anomalije u gradji Fleksibilnost Fizika sposobnost Miini dizbalans BMI Psiholoki faktori Sistemske bolesti

Starost kao faktor povreivanja

Tip i priroda povreda variraju u odnosu na starost Mlae i osobe preko 40 godina sklonije su povreivanju, jer i jedni i drugi imaju snienu miinu masu i jainu Poveana incidenca povreivanja i u kontaktnim i u sportovima izdrljivosti

16

30.4.2012

Starost kao faktor povreivanja

Starije osobe Povrede miia i tetiva su najee Sniena fleksibilnost Sniena miina masa i snaga Smanjen dotok krvi u tetive Mlae osobe Smanjena koordinacija Smanjena fleksibilnost Neprilagodjen trening Zatitna sredstva se retko koriste

Pol
Tipovi povreda variraju u odnosu na pol ene se ee povreuju u nekim sportovima ene se manje bave kontaktnim i kolizionim sportovima

enske sportske povrede

Stres frakture ACL MCL Distorzija ATC Patelofemoralni sindrom

Etiologija enskih povreda

Anomalije u gradji: genu valgum, iri pelvis?, izmenjena graa stopala (hallux valgus) Izmenjena (poveana) fleksibilnost dovodi do veeg broja povreda ligamenata (Griffin, 1994; Almeida et al., 1999)

enska sportska trijada

Osteoporoza

Muke povrede
Smanjena fleksibilnost vodi ka miinotetivnim povredama Vie povreda u kontaktnim sportovima Mladi mukarci se povredjuju 2-3 puta vie od ena (Bruns & Maffuli 2000)

Amenoreja

Poremeaji u ishrani

17

30.4.2012

Prethodne povrede
Prethodne povrede poveavaju rizik za nastanak nove povrede 2-3 puta Povreivane strukture su sklonije novim povredama Kompenzacione povrede nastaju na drugom mestu, ali su izazvane inicijalnim stanjem Puna rehabilitacija prekida zaarani krug!

Anatomske (strukturne) anomalije

Povrede kod strukturnih anomalija nastaju i kod dobro doziranih treninga Biomehanike anomalije mogu da se isprave ili smanje korienjem raznih programa ili sredstava Razliita duina ekstremiteta, X/O noge, sputena/ravna stopala, femoralna anteverzija ... su faktori rizika

Fleksibilnost
Hiperelastinost, hiperpokretljivost Poveana ligamentarna nestabilnost Smanjena miina fleksibilnost

Fleksibilnost
Poveana fleksibilnost/hiperpokretljivost poveava rizik za povrede ligamenata Sniena fleksibilnost poveava rizik za povrede miia i tetiva

Stretch or not to stretch?

Smanjena fleksibilnost istezati Hiperpokretljivost stabilizacija (poveanje snage bez istezanja)

Fizika sposobnost
Smanjena fizika sposobnost poveava rizik za povreivanje Pope et al (2000) su pokazali da se nesportisti povreuju 14 puta vie od sportista

18

30.4.2012

Dizbalans snage
Dominacija jednog ekstremiteta vai u sportovima sa rekvizitima (reketi, palice, lopte) Dizbalans snage vei od 10% izmeu miinih grupa moe da dovede do povrede Dizbalans izmedju raznostranih miinih grupa i istostranih antagonista i agonista

Body Mass Index

Jedini antropometrijski faktor prepoznat kao faktor rizika za povreivanje Iznad 25 i ispod 18 rizik je dvostruko vei

Psiholoki faktori
Neodlunost Stres Anksioznost Ekstrovertnost/introvertnost Odgovornost

Sistemske bolesti
Nedijagnostikovano kardiovaskularno, neuroloko, endokrino i reumatsko oboljenje moe da bude razlog povreivanja

Spoljanji faktori povreivanja

Povrina na kojoj se trenira Oprema Pozicija u timu, vrsta sporta Zagrevanje & stretching Greke u treningu Spoljanje sile Klimatski faktori Spoljanji motivacioni faktori (roditelji, trener, gledaoci)

Povrina na kojoj se trenira

to je povrina tvra, vea je apsorpcija vibracija u tkivima Nigg & Yeadon (1988) pokazali su da trening na tvrdim podlogama vode ka tendinopatiji Ahilove tetive i medijalnom tibijalnom stres sindromu

19

30.4.2012

Vrsta sporta/mesto u timu

Tip sportske aktivnosti i tehnika koja se koristi tokom treninga/takmienja utiu na razvoj povrede Vetina, iskustvo, nivo (klasa) Mesto u timu Dominacija jedne strane Potrebno je da se razumeju sile koje se koriste Prepoznati koje su strukture u riziku Odrediti biomehaniki mehanizam povrede

Greke u treningu
Najei uzrok povreda Pravilo 10% Balans izmedju vebi snage, izdrljivosti i fleksibilnosti Dani odmora ili drugaijih aktivnosti Varijacije u treningu Postepeno uvodjenje u takmienje - pripreme

Faktori sredine
Temperatura i vlanost vazduha Povrede izazvane visokom temperaturom i vlanou vazduha: sinkopa, grevi, iscrpljenost Povrede izazvane niskom temperaturom: smrzotine, hipotermija, Raynaud, astma Nadmorska visina: akutna visinska bolest, pluni i edem mozga

Povrede i bolna stanja kod dece sportista

Dr Sead Malievi

Uticaj sporta na telesni razvoj

Rast i sazrevanje Disproporcija nesimetrinost u razvoju (igre sa reketom, bacake discipline) Uticaj na psiholoki razvoj

Lokalni uticaj sporta na elemente lokomotornog sistema

Dobro dozirane aktivnosti imaju povoljan uticaj kao stimulans linearnog rasta Preteran pritisak vodi ka poremeaju vaskularizacije i degenerativnim promenama hrskavice Tako nastaje aseptina (avaskularna) nekroza ili osteonekroza

20

30.4.2012

Rast kostiju

Podela osteonekroza
Osteohondritisi (osteohondropatije) epifiza i apofiza Disekantni osteohondritisi (osteohondroze)

Osteohondritisi i osteohondroze
Nedovoljno jasna etiologija Varijante normalnog razvoja Posledice trauma ili vie mikrotrauma Genetski faktori Sindromi prenaprezanja Uglavnom mukarci u periodu rasta

Karakteristine lokalizacije
ake u borilakim sportovima Prsti i ruje u koarci, rukometu i odbojci Lakat kod bacaa Koleno u fudbalu Stopalo kod trkaa i skakaa

Osteohondritis tibijalnog tuberkula (Morbus Osgood-Schlatter)

Parcijalna avulzija (Osgood) Apofizitis dela tibijalne epifize (Schlatter) Razvija se i pogorava usled aktivnosti Deaci, 9-15 godina Jednostrano Otok, bol (smanjuje se u mirovanju)

Mo. Osgood-Schlatter
Traje nekoliko nedelja ili meseci Th: nastavak ili prekid sportskih aktivnosti, imobilizacija 2-3 nedelje, fizikalna terapija, lokalna infiltracija Rezidue

21

30.4.2012

Apofizitis kalkaneusa (Morbus SeverHaglund)

Deca 6-12 Bol pri osloncu, doskoku Palpatorni bol A. tetive i kalkaneusa Th: prekid aktivnosti, bandaa, promena obue, podizanje pete, imobilizacija 3-4 nedelje

Osteohondritis donjeg dela aice (Mo. Sinding-Larsen-Johannson)

Promena slina sa Mo. Osgood-Shlatter Zahvaen distalni deo aice

Drugi osteohondritisi
Ostehondritis navikularne kosti stopala (Mo. Koehler I) Osteohondritis glavice metatarzalne kosti (Mo. Freiberg, Mo. Koehler II) Epifizitis baze pete metatarzalne kosti Osteohondritis glavice radijusa Aseptina nekroza akromiona Osteohondritis lunarne kosti (Mo. Kienboeck) i navikularne kosti (Mo. Preiser) Osteohondritis glave femura (Mo. Legg-Calv-Perthes)

Disekantni osteohondritis (Morbus Koenig)

Odvajanje dela zglobne hrskavice sa malim delom kotanog tkiva Mladje osobe u doba rasta Mukarci 4:1 (koleno), 18:1 (kuk) Privremeni prekid dotoka krvi za ogranieni deo subhondralne kosti Nekroza, pa separacija

Disekantni osteohondritisi
Koleno Kuk Talus Kapitulum humerusa

Sportske povrede u periodu rasta

Dr Sead Malievi

22

30.4.2012

Epidemiologija sportskih povreda kod dece

Direktne (akutne) povrede (dejstvo snane sile) Indirektne (hronine) sindromi prenaprezanja Retke traumatske luksacije Postoji predubedjenje da deca ne mogu ozbiljno da se povrede, ili da kod njih sve brzo prolazi. Zbog toga mnoge povrede ne budu uopste lecene, ili su lecene nedovoljno i neadekvatno Po nekim istrazivanjima, 25-30 odsto akutnih sportskih povreda se desava u organizovanim sportskim aktivnostima, a oko 40 odsto u rekreativnim. Preostale se desavaju u igri dece Najvise povreda je pri igranju fudbala i kosarke, zatim sledi atletika, a najmanje ih je u vaterpolu

Sindromi prenaprezanja
Neadekvatan trening (nagle promene u intenzitetu, trajanju i uestalosti) Neadekvatni uslovi treninga (tvrd, neravan teren, neprimerena i istroena oprema) Predispozicija (razliita duina nogu, genu varum/valgum/recurvatum, patella alta/infera, povean Q-ugao, pes planovalgus/cavus, nesrazmere u snazi i fleksibilnosti

Prelomi po tipu zelene grane

Najee na dugim kostima podlaktice ili noge Subperiostni prelom Nekompletan prelom sa savijanjem kosti

Povrede epifizne hrskavice rasta

U epifizi se obavlja rast kosti u duinu i irinu Povrede znaajne jer mogu da dovedu do kasnijih deformacija i poremeaja rasta

Prelomi kostiju
Potpuni ili nepotpuni prekid kontinuiteta kotanog tkiva prouzrokovan silom koja prevazilazi granicu njegove prirodne elastinosti Moe da nastane:
direktno, na mestu dejstva sile indirektno, na taki najmanjeg otpora

O kotano-zglobnim povredama
Dr Sead Malievi

23

30.4.2012

Prelomi kostiju
Dejstvo sile na neizmenjenu, zdravu kost Oslabljena struktura kosti usled: osteoporoze, tumora, osteogenesis imperfecta patoloke frakture Stres frakture, hronini prelomi, mar frakture

Vrste preloma
Zatvoreni, ne opte sa spoljnom sredinom prosti prelomi Otvoreni, opte sa spoljnom sredinom i postoji opasnost od inficiranja komplikovani prelomi

Vrste preloma
Sa dislokacijom Bez dislokacije

Prelomi prema vrsti dejstvujue sile

Sila savijanja, fleksioni ili ekstenzioni prelom Sila torzije, spiralni prelom Sila otrgnua, avulzioni prelom Sila smicanja, prelom sa smicanjem Dinamika sila Zamor ili prenaprezanje Kombinovani

Simptomi i znaci preloma

(Deformacija) Bol Patoloka pokretljivost Krepitacije Otok Spazam miia Gubitak funkcije

Dijagnoza
Rentgen Kompjuterizovana tomografija skener

24

30.4.2012

Luksacije (iaenja)
Nastaje prekidom zglobne kapsule tako da zglobne povrine vie nisu u anatomskom kontaktu

Luksacioni prelomi
Luksacioni prelomi su najtei oblik povrede kotano-zglobnog sistema

Stres frakture
Mar frakture Nastaju akutno, ali su hronine po mehanizmu nastanka Metatarzalne kosti, kosti noja i ruja, tibija Sklonost, strukturne anomalije (ravna stopala, pronacija stopala), vibracije, prenaprezanje, loa oprema Rtg potvrda tek za 3-6 nedelja

Prva pomo kod preloma

Ne pomeraj povreenog Trai medicinsku pomo Ne RICE!!! Imobilii povreeni deo tela, ako je mogue Neka povreeni bude utopljen i udobno smeten Ostani sa povreenim, ako je u stanju oka Ne vri nikakav pritisak na povreeno mesto

Leenje
Neoperativno
redukcija (nametanje) imobilizacija (gips, fiksator)

Koleno anatomija

Operativno

25

30.4.2012

Koleno - anatomija

Povrede kolena ligamenti

Povrede kolena - menisci

Povrede kolena nesrena trijada

MCL ACL Med. meniskus

Meka tkiva
Miii Tetive Ligamenti Zglobne kapsule Fascije Meniskusi Hrskavica Sinovija Intervertebralni diskusi Masno tkivo

O mekotkivnim povredama
Dr Sead Malievi

26

30.4.2012

Povrede mekih tkiva

Akutne (makrotraumatske) i hronine (mikrotraumatske - prenaprezanje)

Epidemiologija
Donji ekstremiteti ene i stare osobe Kontaktni sportovi Vrhunski nivo

Akutne (makrotraumatske) povrede

Usled: kompresije, istezanja, laceracije ili rascepa Povreda krvnih sudova sa krvarenjem Faze povrede:
vaskularno-inflamatorni odgovor reparacija maturacija

Vaskularno-inflamatorni odgovor (faza 1)

krvarenje koagulacija inflamacija moe da traje do nekoliko dana

Na tok utie: starost, pol, vaskularizacija, genetika, inervacija, hormoni, aktivnost

Reparacija (faza 2)
elijska proliferacija angiogeneza formiranje matriksa

Maturacija (faza 3)
remodelizacija epitelizacija moe da traje doivotno

27

30.4.2012

Hronine (mikrotraumatske) povrede

Najee na tetivama Faze:
hiperplazija tenocita pojava tenoblasta krvni sudovi i mezenhimalne elije nakupljanje histiocita i makrofaga hiperplazija endotela i mikrovaskularne tromboze reparacija i degeneracija kolagena mikrorascepi kolagenih vlakana

Sindromi prenaprezanja
Naprezanje poveano usled elje za pobedom ili dobrim rezultatom Subjektivni izraz jedina dijagnostika Zatezanje, bol u tetivi, miiu, ligamentu kao signal Nastavak aktivnosti vodi u bolno stanje

Sindromi prenaprezanja
Bol u preponama: agonisti, antagonisti i sinergisti u istom trenutku deluju na jednu taku simfiza

Sindromi prenaprezanja
Skakako koleno: proksimalni ili distalni pripoji na aici Hondromalacija patele

Sindromi prenaprezanja
Trkako koleno: sindrom iliotibijalnog trakta Poplitealni tendonitis Teniski lakat: lateralni epikondilitis Kopljaki lakat: medijalni epikondilitis Sindrom rotatorne manetne, ruptura rotatorne manetne Sindrom duge glave bicepsa

Dijagnoza
Ultrazvuni pregled NMR

28

30.4.2012

Povrede miia
Istegnue ili direktni udarac Istegnue: pasivno ili usled kontrakcije

Istegnue miia
Prvi stepen: minimalne strukturne promene, minimalno krvarenje Drugi stepen: parcijalni rascep, obilnije krvarenje, bol, inflamatorni odgovor, ispad funkcije Trei stepen: potpuni rascep, veliko krvarenje, deformacija

Zarastanje
Miii su stalni, nema umnoavanja elija Oiljak spreava regeneraciju i stvara adhezije Gubitak kontraktilne sposobnosti 10 20% usled inter i intramuskularnih adhezija, promenjene duine vlakana i povreda nerava

Kontuzije (nagnjeenja) miia

Direktno dejstvo sile Smanjenje pokretljivosti u susednim zglobovima Intermuskularni i intramuskularni hematom Intramuskularni hematom je problem: oiljak, kontrakcija, osifikacija Ponekad je potrebna operacija

Povrede tetiva
braditrofno tkivo, hrani se difuzijom entezopatije (mikrorascepi u reumatizmu) tendinoze (degeneracija sa godinama bez zapaljenja) peritenonitis (zapaljenje omotaa tetive) tendinitis (zapaljenje tetive)

Povrede ligamenata
istezanje oiljak mehaniki ojaava ligament oiljak smanjuje elastinost

29

30.4.2012

Leenje
Neoperativno (lekovi, fizikalna medicina, hiropraksa, trening) Operativno Strpljenje!

Povratak na teren
Bol: nije dozvoljen u mirovanju i palpatorno Funkcija: pun ROM, puna funkcija Snaga i izdrljivost: postepen povratak sa 80% snage i izdrljivosti Hramanje nije dozvoljeno Lekovi su dozvoljeni

30