You are on page 1of 14

Mp J o s a ~ a Mu~~y~unoncrii, acHCTeHrr-IIpHnpaRIMK

@MJIO~O+CKH + ~ K Y J I T ~ T

HOBH Can

UDK: 37.014.5 n p e r n es ~n ~ a~~ a ~ ~ ~ H M J I , ~ 8.HV: 2003. BIBLID: 0553-4569,49 (2003), 5-6, p 394-407

MH<DOPMAJIHOOEPA30BAbE

- IIOJMOBHM OKBMP I4 KAPAKTEPI4CTmKE'"

Y IUe~c172yce p a 3 ~ a ~ E piic1lZafie a geqbutluru~je11 tlaooge ~npaxlZiepuciLi~llce uti+op~anfio?06pa3ooatba. Y p a 3 a ~ i j e t l 3~e~ ~ ~~ b ac ~ iai c ~ 2 e ~ 06pa3ooafia o~ o6yxaallia ce UlKonooafie ~ n a g u x 11 oppacnux, rze&op~antlo 06pn3ooa&e, a coe ce oiluie iiawfie iiolcnafia u i i t l q b o p ~ a n ~ 06pa3ooafiy. o~ T o iiipe6a 9a c n ~ g e IL 3 e ~ ~y be ulpatl3uliuju ~ o j mene e ga y4y y Eopo~iclcyytllijy. C ~ a r Z p a ce yil elcciinuliurZitlrije ciueptiurie iipocoectle iionclul~ilce y ceZ~etlcEyiitlqbop~anrro~ o6pa3oontba ~ o z ga y 06e36ege olcoup y ~ y i i i a pKojeZ he ce L ~ C K O ~ L ~ ~ LLI ~ pasouLuc1 ~ U L ~ L L u~irpolc~r pacuo~ uaoopa 06paaooafia ytly~Zapu oatl rurconclcux utlciLiul;iTlyli~ija. n p l t GOMP, pa.300; ~itt#op~antiuo x 6 n u ~ ao6pa3ooatba 2 p e 6 a 9a ilie~ley o r c o ~ ~ p u g~ oa ~uoorEtlo~ yvefia tiao 06pasoafie ccpatEe2uje. K o n u ~ ~ i i l r p a ~ oaclll~rE~o-o6pipa30[11ioT be.~ CILclTleda, i!ge he coalco 6ulTl~iy iiplinuliu ya cnegu fiaLlcrn o6pa3ooa~balcoju je cnM uiza6pa0, y ~ e c i i i o ga 6yge i i p u ~ o p a t ga l cne911 yuaiipeg ogpebetl uylZ i i p e ~ a 3agaMOM ~ ( u ~ bLL y LuupefieM , culpaLueZr~je 9ox~~ooLUtlo2 yLietba, cluaapaao ycnoae 3a coiiujantiu, ~ I C O M O M C ~ ~ ~y Un , iilyptl 11 ~~ ~I C O A O U L K Lpa300j L 3 e ~ ~ bycnooe e, 3a iilpajtlu pn360; 06pa3ooafia, ~bygctirtx pecypca u iioc72etlll~ijana, iiij. u3Zpagny ,,gpyuliiioa ~ o j e y 911 ('.

Y
HOCTH

n p y r O j IIOJIORHHH

20. B e K a

gORCK

je

OTBOPHO B p a T a BCJIMKMM HayTIHO-TeX-

HOJIOIIIKHM H APYIlITBeHHM I I p O M e H a M a H TMMC C e C y O ~ I H O C a 6 p O j H H M IIOCJICflHI[aMa THX I I p O M C H a . C a B p e M e H k i X H B O T I I p y X H O ;C I ~ O ~ C ~ M F I I 1~ 3e H hc M IIpMJIHKe ~ H MOryh-

~ 3 6 o p aa,J I H J e HCTO T a K O K p C H p a O H H o R e

p M 3 H K e H HeH3HeCHOCTH

CBaKOJI-

HeBHOM X<ABOTy. O B e ~ 0 r y h H 0 c l . A H pH3HIJM I I p e H e c e H M C p H a ~ ~ O J H HalIHHC C H

CaM B ~ C ~ M T H O - O ~ ~ ~ ~ CHCTeM O H H E KOJH I MOP23 H ~ C T O J X ~na H y B a > K a B a iIOCJICflHqe THX

rrpoqeca. Kana ce y s ~ y e oGsap a

wmeHMIXa jla H a m a 3 e ~ a T a~ C H Y T R O 11pona3~ Tpa~cQOp-

KP03 A Y ~ O K cO ~ ~ A J ~ ~ ~ H O - ~ O ~ H eKOHOMCKC, T H ~ I K ~ , KYJITYl7He Pi ,!(p>I<aBHC

M p .lo~jaaa M ~ n VyM I I O I ~ M ~MHC1)OPMAJIHO : O E P A 3 0 R A b E - IIOJMOBHI4 OIZBMP M...

~aqvrje( o n m ~ a n e ~ o ~ p a ~ ~ l s a qcto iq j a ~jan~a onsoca, x npenas K a TPXHLUHO~ I I ~ I I 3a ~ a ~ e r p a q y ~ ejey p o n c K e T o K o n e H C T p y K T y p e I I T ~ . )j a ~ n a ce 11o~pe6a 3a ~~KOHCTPYK~IH ~~ TO ~M ~HC@OPM~~M q e~ J IO OK My n H O r CHCTeMa B a C n H T a %a H 06pa30~anaK O n H a C , H T O y KeI'OBHM C @ O ~ M ~ J I H H M H, ~ @ o ~ M ~ J I H H HM HH@OpBpenH, n p a n p e M a MaJIHHM C e r M e H T H M a . P a 3 B O j HOBe H H @ O P M ~ T H ~ K C T~XHOJIOT.~~ HaYKIHH ,~~, II TCXHHYKH H a I I p e A a K OTBOPHO je B e J I H K e M O ~ ~ ~ H O Cy4eKa TH y CBaKOi[HeBHOM X H B O T Y , LIITO je p e 3 y J I T H p a J r o T a M c A a je r r r K o n a rrorrena na r y 6 M ~ o s o n o n H a g s ~ a ~H ly 9ee n~ eM. HacTaBHHL~M BHIII~ HHCY ~ ~ I ~ M H~ HBH OP ~ ~ @ o p ~ a q ka~u jI K ao ,na B m I e HH~C jentiaa

06pasonnpeaomene ~ a @ o p ~ a q a H jaa a T m H naxose ~ ~ ~ e p r r p e ~ a Kq a o~ j e , H o n r o n o p H o c T 3a y T I e n e , u H u I e ~ ~n ejH oe~ K C K J I ~ ~ H Bnpaso HO H 06a~esa. l o noc~aje uIMpoKa O n r o n o p H o c T q e n o K y I I H e 3 a j e g ~ ~ q3 e .a ~ ce o y HOBHM y c n o B H M a ped p 0 p M a 06pa30sana H e CMe P C f l y K O B a T H CaMO H a p e @ O p M y + o ~ M ~ J I H H x BaCnHTHOHa y c T a H o s a , Ira 0 6 p a 3 0 B H M x EIHCTLITYI[M,~~. OCHM TOT.& LUKOJIa C e A a H a C H a J I a 3 H

CBe B e h 0 J KPH3H

(cyocreatl CMO ca cue s e h r n ~ pacKopaKoM ~ 3 ~ e $ 3a ya n a ~ o j naje a L u K o n a H oaor K O , ; ~jc n o ~ p e 6 ~ y0 CaBpCMCHOM XHBOTY). Kp~sa 06pasosa~a je H a 3 H B 3a H e n o C'rilTKC c a u p e M e a o r I r r K o n c K o r c k i c T e M a , ~ j 3 . a 11po6ne~ ~ e o n r o ~ a p a j y hH e r~ p o MOT. n e n o ~ a ~ rlr a I K o n e H I - ~ ~ H HRX e o M a CIIOPHX n p o M e H a H a c y I I p o T 6 ~ 3 1 H 1~ panHKaJlHHM I I p O M e H a M a y CBaKO)[HeBHOM >KHBOTY H p a f l y . EKOHOMCKB HeH3BeCHOCT H MaCOBHa He3aIIOCJIeHOCT T ~ K O $CY ~ ocna6~ne crapryc+ o p ~ a n a o ro 6 p a 3 o ~ a n a H Tame 0 6 p a ~ o ~ mrue a ~ e ~ ~ c Hjr y p eH a mneCTMLpiia 321 ~ Y ~ Y ~ H O C @T OP . M ~ J I H H B ~ C I I M T H O - 0 6 p a 3 0 B ~ CHCTeM H CC p a 3 B H , i a O K a K O 614 m s a ~ t r a o y

cycpcrr 11wrpe6a~a passoja

H H ~ Y C T P H ~ C Kg Op ~ y u ~ ~ nUTO a , B H U I ~~

~ j e

JJOBOJLHO y n a p k l N M r M H ,,RpyLIITBa K O j e yKIH". Y II(>CTHH~~YCTPH~CKOM HJIH IIOCTMOn C p H O M BPCMCHY C B e CC TIHHM T e I I I K O rlpe)JRI4r[JLMRHM. TO I I p H C H J b a B a I I o ~ ~ R M H L H( ~


~ P Y L U T I ~jO la

nocraay

@ J I ~ K C H ~ H J I H HH ~H Aa

p a ~ ~I ~ rpH jn ya r o n w m e H o p M e 3a a K q H -

jy,

ILITO

,ie ~

c ~ ~ HH Ha H Y H H a , Q a I I T H p a f i a IIPOMeHJLHBHM YCJIOBHMa ki HOBHM IKHROT-

IIMM ~ H T y a q k i j a M a .~ K O J I C K H CHCTeM BHIIIe ~ H j y e M O ~ Y ~ H O C Tna H y B e f l e )JOBOJbHO @ J I ~ K c H ~ H J I H O C T My C R O r~ I e~ J l a r O I I I K e M e T O f l e H KYPHKYJIYM.

I?CTOBP~M~HO, M0T.yh-

HOCTH 6 ~ 3 0 n~ pe . T p a > K H B a H > a H a Y g H H X H H @ o P M ~ ~ M FbHXOBO ~ ~ ~ O p H L I I h e f i eOMOT H T ~ ~ 0H 6p ~a ~s o ~ a n a . 6yny @ J I C K C H ~ H J I H I I ~ H KOMYHHKBTIIB, HH~H H O C ~ O C O ~ J ~ C H 38 M~ pan H y THMOBHMa ( K O O ~ ~ ~ ~ T H P B eH III O a B a B e npo6ne~a). C ~ a ~ f i a p f l M 3 0 B a ~MOAeJI ki M H t I I J L e K a , P Y T H H H P a H H n p O q e C PaAa H crra6~naa CTPYKT y p a 3 H a n a B H I l I e HHCY TOJIHKO P e J I e B a H T H H K a O ILITO C y 611~1~ y HH~~CTPHJCKOM ~~YLUTBY Aaaac . ~ ~ npmxnaTn,nso j e na ce ~ e s ~0 j 6 pe a s o s a 1 - a e 3anpu11 H a n y m r r a H,CM IIIKOJIe HJIH YHHReP3MTCTa. 3 ~ a ~B e al I I,T I I H e H p a 3 y M e B a B a ~ 0 j C a e CTeKHY Y n o p o n H q M , I I I K o n H H H a @ a ~ y n ~ e ,H ra yc y R o B o a H a 3 a qeo X a B o T . Iho6anasaq~ja ~ ~ @ o p ~ a Hq TP ~> i I< aH U ~ pama, ~ noncmqane ~ e h M e O ~ H J I H O C T HC T p y I n a K a 3 a x ~ e N a H a c T a n a K yse=a K P O ~11e0 >KHBOT. 3 a ~ o 06paso~a~p ee6a ga m a 3a ~ H J L na 0 6 e 3 6 e n ~~ O > I < H B O T H ~ ~o r y h ~ o c ~ c~ ~ lm3qaa n e H yceajane onrosapajyh~x HH@OP~ a r t ~ jBap , e n H o c T M , B e m r r n H a , c r p a ~ e r ~ jnoaaruana a, H n p a K T a L I H o r parla H TO y LUHPOKOM O ~ E I M Y @ o P M ~ J I H H x , H C @ O P M ~ J I H H X H H H @ O P M ~ J I H H X C p e A H H a Y I e I b a . HaK n e , IIpOL[CC 06pasonana H e MO>Ke C e P e n y K O B a T H H a y C I e K e C a M O y H H C T H T y q H j a M a @ o p ~ a n ~06pa30na~,a. or Jbyn~ y L I e H e c a M o y r t I K o n a M a neh H H a p a n H a M M e c.17HMa H y ~ ~ ~ J I H ~ I H c To H1 M ~ H j a n ~ c H~~ ~ y a q ~Mj 3 a a~~ a 0 HX ~ p e 6 a O C ~ O C O ~ H Tsa H C a B p e M e H k i X H B O T T p a l K H O n J b y n H ,Qa

ry'tia~a ~ K T H B H Oysene n a H @ o p ~ a n aK ~H xC

IIEAATOUII<A CTBAPHOCT, XLIX, 5-6 (2003), HOHM Call

CaMOCTaJlHO YYehe H Kop~LUheKe CBHX nOCTYnHHX O ~ J I E I K 06pasosana. ~ Y BpeMe~y y ~ o j XHBHMO e ~ 3ax~e~ ce, a mrue Hero maria paakije, csaKonHeBHo yseKe KaKO ~ H C M O ~O~OJ~III~ KBaJIHTeT JIH XHBOTa H YCneLIIHO PaAHnH y CaBpeMeHHM YCJIOBaMa. C j e x ~ e cTpaHe n o ~ p e 6 ~ je0seiiy n a x n y y n e ~ a r o r u ~~ oe jopaja H npaKcH IIOCBeTMTH noflpys~y BaHUIKOJlCKOr 06pa3osana, UOK je C a JJpyre n o ~ p e 6 ~ )'Ha0 IIpefje~eKBaJIHTeTa M C T O A a ysefba H IlOy.IaBaKa y IIIKOJICKOM OKpyXeKy. ~ I C T O npehfeao, noc~ojr? no~pe6a 3a p e n e @ ~ ~ ~ cKoHqenTa a n e ~ yseKa H 3a KoHTeKcryaJIH30BaKeM ysena y CBaKOnHeBHH XHBOT H panHO OKpy>Kebe. Y p a 3 s a j e ~ as~e ~ ~ b CncTeMoM a~a 06pasosana 06yxsa~ace LueonoBafie MnaRnx H oRpacnHx, ~ e @ o p ~ a06paso~ane, n~o a cBe ce sHme na>KKenoenana H IIH@O~M~~HO 06pa30sa~y. M To ~ p e 6 a ,qa cnene a s e ~ ~ y bT e ~ ~ H ~ H I~~oH j xenc e ~ H Ra yby y EB~OIICKY y~qy (CLupa~ZeZujapa3oiiLu~a P e i i y 6 ~ ~ c XpoaLLlc~e ~e y 21. cEo&ehy - XpoaLucKa y 21. c&ohehy, 2001). EKCIIJIHI&EITHHJ~ CMepHHqe npOCl3eTHe nOJIHTklKC y CerMeHTy H H @ o ~ M ~ J I H O 06pa30sa~a ~ MOry na 06e36ene O K U H P yHyTap ~ o j e he r ce HCKOPHCTHTH H ~ ~ ~ B H LIIHPOKH T H pacnoH H ~ B O P o6pa3o~ana ~ YHyTap H BaH IIIKOnCKHX H H C T H T ~ ~ ~PH BJ ~I E ~I.K O M KpeHpafia 06pa30BHe CTpaTerHJe y KOHTeKCTY HaqHOHaJIHHX p a 3 ~ 0 .lIJIaHOl3a j ~ ~ ~ ~pe6ano 614 na C eo6pa~ Beha ~ n a x n a noppy~jyH H @ O P M ~ ~ H O 06pa30sana, ~ jep ce ynpano y KeMy ~ a n a s e OrpOMHe HeHCKOpHIIITeHe pe3epBe. K O H ~ ~ IBaXHO H O , Je HanOMeHyTH U a je IIkiTane ~ e + ~ ? ~ a+ qo~ p j~ea n ~ o~ r, e+op~anH ~a o~ r ~ @ o p ~ a06pa30~a~ba n~or H on senaKor npaKTawor s ~ a ~ ~ jep a j a~, e n o c ~ o j a n e o j ~ o s jac~oke ~e sa~ykyje pacnpaBe H oMePra nonHTncIKe, nnaHcKe a nporpaMcKe a ~ q ~(X. j e C. Eona, 1896, c ~ p216). .

Yc~ene, cTaqaBe O ~ ~ ~ ~ O B ~ HHO s C~T H a Moxe ~ a ce O D B H ~ ~ TKHP O ~ pa3~1amTe 0 6 n ~ 06pasosana. ~e C a ~ p e ~~ ee ~~en e ~ qya o6pa30~a%y, je canpXaHe y .IHKeHHqH 0 n o ~ p e 6 a 3a ROXHBOTHMM ycIe&eM, HCTHYY O G J I H K ~ @ o P M ~ J I H o ~ , He@opManHor ti H H @ O ~ M ~ ~ 06pa30sana. H O ~ T ~ ~ M H, H ,@ H o ~ M ~ ~ H o ,", ,H ~ @ o ~ M ~ J I H o H " , , a ~ c p o p ~ a 06pa30~ane" n~o npm nyT cy ce nolrenH KOPHCTMTH nenecemx ronnaa 20. BeKa, a no HaxoBor nafier 06jamnena n o n a s ~ ceRaMneceTHx roaHaa, y3 mapo~o nptixsaTaKe TpocTeneHe ~ n a c ~ @ ~ ~ a @q OP ~M j~ e~:H O~, e @ o p ~ a H n HH~o @OpMaJIHO06pasosane. ~OKYM~H CTB ~ T C 6K aH ~~ e je Ha cneuehti H a Y H H A ~ @ H H L I C ~pa3JIllKY O H3Me$y @ o p ~ a n a o r ~, e @ o p ~ a nH~tia@op~anaor or (cno~~a~ no pr a,p o ~ ~ o06pasor) saKa: , , H a s ~ npyxasa ~a - G o p ~ a n a o~ , e a o p ~ aa n cnomaHo ~o - RaHac ce cMa~pajy He aJITepHaTHBHHM, seh KOMIIJIeMeHTapHEiM ,QeJIaTHOCTHMa y OKBHpy je~H0r Te HCTOr CHCTeMa. @ O P M ~ J I H O 06pasosane - HHCTHTyqHOHaJIH3OBaH,IIOReJbeH H a pa3pene PI ~Hjepap~llj~KH CTPYKTYPHpaH 06pa30BH~ C H C T e M K O ~ HIIOKPHBa OCHOBHO, CpeflKe H BHCOKO 0 6 p a s o s a ~ e - H ~ J ~ ~ C T ~ K H Yje TH HagHH ~H H3~0$eFba06pa30Bans. CIIOHT~HO 06pa30sa~e - HeOpraHH3OBaH, AOXHBOTHH IIpOqeC KOJHM C B a K O CTIlUe 3Ha%a, BCIIITHHe H CTaBORe KpO3 IlCKYCTBO H A O A H P C ApYrElMa - 06e36ebyje Baxas OCHOB, anH He Moxe ga @ ~ H K ~ H O H Kao M ~ s~ a ~ e 3a ~@ a o p ~ a na ~~ oe @ o p ManHo 06pa30sahe a ocnoco6~ba~ane. He@OpManHO06pa30sane -- opra~a30saH a H CHCTeMaTCKa aKTHBHOCT YYeEba K O J ~ C e 0flBkija BaH @ o ~ M ~ J I H oCHCTeMa I' - HH-

Mp Jo13a11aMllny'rll~olrllti:MH(1,OPMAJIHO OEPA3OBAIbE - IIOJMOBHM OI<BMP M...

je HH aJITepHaTHBZi 0 6 p a 3 0 ~ ~ C H 0 C T ~ C M Y , HH I1perIHqa a0 y6p3a~oro 6 p a 3 o ~ a s a CTaHoBHmnTBa. He@opManHo o 6 p a 3 o ~ a s e H ocnoco6~basane cy npe Apyra npannea 3a ycIefie omMa ~ o j cy a n p o n y ~Q ~o ~pn ~a ~n a o meonoeane; o ~ oo ~orykyje C e O C K O M H CHPOMaUIHOM rPanCKOM CTaHOBHHIIlTBY na y O K B H P Y IIpOrpaMa ,HHTerpHcaHor pa3~0ja'CTeKHY KOPHCHa 3Halba, CTaBOBe H CIIOCO~HOCTH. OH0 06esQe$yje p a 3 ~ o s p c ~ aKTEiBHocTH e y s e s a ~ o j cy e HenocpenHo sesaae 3a pan" ( n p e ~ a : X. C. Eona, 1986, c ~ p216-7). . Tpe6a AonaTH na ce ~ l s ~ e i j @ yop~an~o we@op~anwor r, H a ~ @ o p ~ a n ~ o r 06pasonasa npaee p a s n ~ H ~y e norneny H H C T H T ~ ~ H O H ~ J I KoHTeKcTa HO~ npyxaba ( I ~ P ~ ~ O B H ycnyra, HX H y norncny I I ~ H ~ O A aHcTaTyqHoaanHHx C npoqeca H qHfiesa (X. C. Eona, 1986). @ o p ~ a n ~ o6pa3ooafie o cspcTaBa ce y oHe o6nnee o6pa3o~a%a ~ q j ce a rrojasfiyjy y + o p ~ a n LrrKoncKm ~ ~ ~ , H H C T H T Y I ~ H ~~ ~M o ~j y e ~ ~ p $ y Mejy Tone, Mo,qene a o6naee HacTaBe a e ~ a n y a q ~ jY e . lrpouecy npHnpeMe OHHX K O ~ H y.re 3a Gy,qyfi~XHROT o ~ M eH C T M T ~ ~ H ~ yc~epasajy, C, c~ene~yH j yossaawlasajy c~oje AmnnoMqe 3a o6anfianc rIocnona H sa cTxryc y crrofiaru%eM cnevry.Q o p ~ a n HO o 6 p a s o s a ~ e nopen msononana o6yxsa~a a pasnaC1a~e spcTe ~ e ~ r a j ca e~ npaa 3HaTHM HCIIHTHMil, AHnJIOML1Ma H K B ~ J I I ~ + E I KY ~~ AaHaLLIhe H ~ ~ M BpeMe ~. TePMHH ,,+op~an~ o6 op a s o ~ a n e " <IecToce s a ~ e s y j ~ e 3pa3, o, ~ n o g e ~ ~ HJIH o" ,,~~k~qk~janHO o6pa3osame" 3a p a s n ~ ~ o,q y , , ~ a c ~ ~ jH en H r " ,,rIpoAyxeHor 06pa30~ana"(IS. Diierr, B. Cnajak-Bp~aur, I. Ferreira Martins, 2002). coq~janaaxH npo@ccaoaana~x ~ o ~ n e ~ e ~ Kao q ~ H jpae, a n ~ 3 a ApyIuTBeHHx ~~j~ qHfieBa. O A B E C Ie ~He3aBllCHO ~ O n cnyx6eaor CHCTeMa o6pasosa%a H 06119~0He BOAH cTaqafiy c n y x 6 e ~ ~ nompna x (A Memorandum on Lifelong Learning, 2000). OpraHk130~aHo je, anH Hkl,je noTnyH0 Ei @ o ~ M ~ J I H HHCTHTyqHOHanH30BaHO; o CHCTeMaTcKo je, anH ~ t i j ePYTHHCKO. He~op~an o6pasonahe ~o je A ~ + H H M C ~ H O Kao ~Oja ~pe6a A a o6c36e,q~ CeJleKTHBHC THIIOBe ycIeHGi ~ O C ~ ~ HIlOnrpj'naMa H M CTaHoBHaIrrTsa, ogpacnEiMa, Kao a Aeqa" (P. H. Coombs, M. Ahmed, npeMa: X. C. Sona, 1986, c ~ p 213). . npe~na 11oc~oje ~ssec~ HH e C T H T ~ I J Ho ~~ pra~~3osa rrpapone, ~e OHe C y y OJJHOCyHa HHCTHTYIJM~C@ O P M ~ J I H O 06pa3osasa ~ Mane @opMaJIHeH no CaRPXRHM H no MeTOAN H o6naey HaCTaBe. M c ~ o g e HaCTaBe cIeCTO BapHpajy, a noH C K a A C y H HHOBaTHBHe; 3aAaIJH HaCTaBe C y H yTHnHTapHM H HenOCPeAHH (X. C. Eons, 1986, c ~ p217). . H e @ o p ~ a no ~6 op a 3 o ~ a ~ o6yxsa.ra e UIHPOK 11360~ nporpaM a o6pasonana. Opra~asyjy ra passe npmpenHe, npyuITseHc H IronaTarIKe aHswran H H ~ ~ O ~ P O B O J ~ H oprasasaqllja. HX N~i$op&afltio o6pa3oaafie ,je npHpOAHa l10jaBa CBaKOAHCBHOr >KHBOTa H O A B H J ~C e y RPYLUTBeHHM H H C T H T ~ ~ H J ~ IKaO M ~ UITO C y nOpO)Jllqa, 6 p a ~ rpyne , BpIIIBaKa, PaAHe rpyne H CJI. OH0 H M a 3a9eTaK Y CTaPHM KJ'JITypaMa me je 6 ~ n o H3paXeHO Kp03 PMTyaJIe H peJIHrHjc~eo 6 p e ~ eY . CaBpeMeHHM npYrUTBMMa BHCOKe T ~ X H O J I OH ~H MaCOBHe ~~ KYJlTYpe, R H @ O ~ M ~ ~ o6 Hp O aso~ane o6a~majy H CpeACTBa MaCOBHOr OnIIITeH,a, H H C T I ? T Y ~ HjaBH0r ~~ M H @ O P M I I C B ~H ~ KYJITYpe, a HOBH nOMeTa ~ ~ + o p ~ a o6pasonasa n ~ o r o~sapajy ce nyTeM TexHonomKMx a ~ o ~ a q (HH~ja

FlEflATOILlI<ACTBAPHOC'T, XLIX, 5-6 (2003), H O I ~Gal( M

,,co@~uep'' H en.). L J ~ f i e n a~ ~ @ o p ~ a n06pasoeana ~or cy ~ e b y r e ~ e p a q n j c n o c o 6 ~ o c . rH ~ I I O y I a B a E L e KYJITYPHHM H O p M a M a (PICTO).npoqec H a C T a B e je IIO IIpHpOflH c ~ ~ 6 a o MSMC$Y sa y T I e H H K a Pi CpeAHHC, me je o ~ a K jO~M Y'CIMc s e c T a H cuoje ynore y K r e H H K a Y K ~ Y ~ I C H yO m~ c s e r p E i c a H , e HOBHX B p e A H o c T M H B e L m m a . 3 a ~ ce 0 3a p a s n ~ ~ ony@ o p ~ a n a oH r ~ e @ o p ~ a n06pa~or 3 0 ~ a h aM , H @ O ~ M ~ ~ 06pa3osabe HO H e MOpa OABM~~T CBCCHO, H 360r T I e r a I'a HH noTepHeT, CKO I I p e H O I I l C B C BpeAHOCTH M jeflHHI(H CaMH H Y X H O H e I I p e n 0 3 H a J y K a O @ ~ K T o K~ O~H nOIIPMHOCH HATXOBOM 3 H a -

By, p a s y ~ e ~H aB ~ eU yI T l l H a M a (A Menzorandum on Lifdo~lg Lennzirlg, 2000). L l n a ~n , o n s n a K I e B e j a c ~ ~ rpamqa l x ~ s ~ e OBHX $ y o 6 , n ~0 ~6 ap a s o ~ a n a rmje M o r y f i e y IIOTIIyHOCTll C n p O B e C T H , jep C e y CTBapHOCTll OHM M ~ $ Y C O ~ H rrpenn~hy. O ~ H C T M H K I J H Jo~~ J I H K 0 ~6 p a s o s a ~ a H a @ o p M a J I H O , H ~ @ . ~ ~ M ~ J I I I oPi M H @ O ~ M ~ J I Hy O B~JIMKo~ M~e p H je a n M l l H H C T p a T M B H a , jep JbYAH IIoJ"aL3ajy M OPI?~HE~~Y BaCnkITHOJY 0 6 p a 3 0 ~ H aKTHBHOCTH e K a O AGO BHXOBOT CBaKOAHeBHOr HCKYCTBB. H ~ KHHCTWryO

y KOHTaKT, ~ e f M i OH HHCTMTYI(HJa J ~ B H O MH@OP~ sa6ane. H e ~ e on THX H H C T M T ~ ~ ~ ~ ~Ia ~I a ~ j c Iy rc n p o n a r a r l l l s c U H J b e R e M paspabeae I r n a H o n c a l r p o r p a M e o6pasosa~,a. 1'0 jc cnyKralr t c + o p ~ a n H o r 06pa30uana ca C T a H o n M r U T a r u H p c u , a , a cnyraj H H + O P M ~ J I H O ~ca w a N o u m n r r a peqcrru~je (X. C. E;ona, 1986, c ~ p218). . Ca Apyre C T p a H e , TCUIKO je H a I I p a B H T H ~ ~ C H JIMCTHHKlJMlY Y HSMC$Y HH@OP1 1 0 J e f l H H a q CBaKOJ[HeBHO A O n a 3 H MMcaKa, KynType H

~ a ~ e r o pp ~ ej 3a ~iayan~ ~ea ~ e r o p(cse ~ j eLUTO H H ~ C HH @ o p ~ a n HH ~o ~e@op~an~o 0 6 p a 3 o s a n e ) . Y ouoj o 6 n a c ~ aTO je o M a n o n a x a R a n e o n a K u o r 0 6 p a 3 o s a ~ r ~ y a yCJIOBMMa K a n a C e B e h H Re0 C H ~ H M @ H K ~ H T H yO st2 ~ H . a y HaLUeM CHaKOAHeBHOM X M BOTY o j x u ~ j a H a ouaj H a s m . P a j p 60ser p a s y ~ e u a n a s~axraja a ~ @ o p ~ a no6pa~or

, , ~ I H @ o ~ M ~ J I H0 o6 p a 3 0 ~ a f i e " jC T e p M H H K O ~ HC e l I e c T O KOPHCTH fla 614 CC OIIHCaJIe aKTHBHOCTH y K 1 e B a 113 CHaKOAHeBHOr XMBOTB.

P. H. Coombs

o,I(pe$yje

MH-

MI, Jol3a~dMIIJIYTMHOHA~: HHOOPMAnHO OGPASOBAfiE


@OpMaJIHO o 6 p a 3 0 ~ a b eK a O ,lJO>KkiBOTaH I I p O q e C

- IIOJMOBHH

OICBHP H...

K V ~ ~CBaK11 M IIoJ~AHH~I CI T H s e

CTaBOl3e, BPCAHOCTB, BeLUTHHe II 3 H a t h a 113 CBaKOnHeRHHX MCKYCTaBa l4 BBCIIMTHOo6pao~y ~~a x ~ aa3 j acnoje o K o n a H e I I o p o n P i q e a cycega p a A a r? nrpe, ~ ~ I ~ J I H O -

TeKa, ~ y 3 e j aM , apKeTa, MacoBHax

~ e ~ aHTA. j a ( n p e ~ aM. : K. Smith, 1988, c ~ p125). .

]G/IH@O~M~JIHO 0 6 p a 3 0 l 3 a f b ~ I I p C n C T a B J b a K O M ~ H H ~ ~>KB13OTa M ~ Y I I y l l e b a H OCJIaEba C e H a CHCTeMaTCKe If K y M y J l a T H B H e a C I I e K T C CBaKONHeBHOr HCK)1CTBeHOr ycIeH>a. OH0

jc,

J l a K J I e , IIpMpOJ.(Ha IIOjal3a C B a K O n H e B H O r >I<HBOTa Pi J a B J L a C e B a H IlIKOJICKOr

ne0 LIIKOJI06pa30~a~ jee ~ o ~ ~ o B o . % H C ~a,M O y I I p a B f f , e H O , nO>I<HBOTHO, 21HTP11H3HKIH0 MOTHBHCBHO p a ~ o 3 ~ a n o r u k H yC , T p a X H B a H > H M a , C@a~ra~HJOMO , TKPEI~~M >K , e m o M ila ce 06asm s a n a ~ a ac ~o q a j a n ~ a ~ ~ e p a ~ q a j Moa~a. Xe 6 P i ~ P iJ I M H e a p H O HJIM H e J I l l H C a P H O , o ~ B M C ~e ~T Ie M n O M K O ~ H OJJrOBapa OHOMe K O ~ H Ylki PI BH3yCJIHO je 11JIll I I p e A M e T H O o ~ H J ~ H T M C ~ HOGesGe$yje O. ~ o > K H B J L ~ , OCHO~H~ BY HJIH M O T H B ~ I \ M3~8~A a J L e LiKTHBHOCTH H C T O r a I I p e a C T a B J b a OCHOBY 3a AOIKHBOTHO Y g e a e . 3 a pasnmy 011 o c T a n H x 0 6 n a ~ a o G p a s 0 1 3 a ~ aa ~ @ o p ~ a06paso~ane n~o m f n n a r [ m p a J l a n e K o sra6an~je rpaHMqe as~efiy 06pasouana a Apyrax B k i R o B a >KXO K p y > K e B a lii K y p C C B a K O ~ HI3One K a a K a n e M C K M M n H n J I O M a M a , T e HH,ie CKOr K y p H K Y J I y M a . I/IH@oPM~JIHO BoTa l 4 H ~ C T O ~ H IICKJbyxILI H a l I l e T p a A I l q H O H a J l H O C X B a T a K e n O J N a B a I l a . o6pa3013a~,e r I p y x a

aneanae

MOI-~~HOCTE 3 Ia

OR~KBO n p e ~ o r r r h a ~ jasa a ~ a k13~e$y I m o n e


~M ~e -

H >KHNOTB, ~ C P IIpY>I<a IIPHJIHKY 3 a a K T I i B H 0 Y T I e b C Pi C T k I q a B e H C K y C T a R a ,,I43 I I p B e

p y ~ e " .M I I ~ KOBaKl3O , 06pa30Bafi~ 3 a X T e B a 6pa>r<fi~no OCMHILIJLeII 0 6 p a 3 0 u n ~ KO,~I.I j he GBTH ,qns+j~mpa~ sa ~ ~ o c ~ r n crrer~m~asamx sa~e B ~ C ~ H T H O IiHJLC13a. 3 ~ a ~ 1 aM j H~ CJ ~I H i O ~ HK O ~ H cy P i c T a q a n a

O ~ ~ ~ ~ O H H ~

s~a9a.i HH@O~M~~T 06pa30sana HO~ cy

J. J. Rousseau, J. H. Pestalozzi, F. Frobel, J. Dewey, H np. Aasac ce ~ s @ o p ~ a n ~ o

oCipasosana, T e C e HCTPiK1e a K o H T a H y M T e r r a OJI ~ a j p a ~ a j y a~ xaqaja p o g m e s a , pasuajabs H a m H a x K o H I x e I l a T a o n p H p o n a , ;lo pasnoja c ~ p a ~ e r ayj taI e n a a pemauana n p o 6 n e ~ a ,T e n o w m o T H a x 0 6 p a 3 a q a c a ~ o n o y 3 ~ a n PIaP i H T e n e K T y a n H e p a ~ o 3 ~ a JIOCTH. OCHM T O r a IIHC/~OPM~JIHO 0 6 p a 3 0 u a ~ e , no C B O ~ H MC @ ~ K T H M H~a I I p O q e C C a 0 6 p a 3 0 1 3 a ~ , e C M a T p a ~ H T H O MKOMIIOHeHTOM YCneLUHOr 3 ~ a ~ ab .c i r o ~ op ra s i m j a 3 H a B a I l > a , y c B a j a H , a 3 H a F b a , BCLUTHHa H H a B B K a , C T a B o B e H B p e A H O C H e o ~ H ~ ~ H T ~ ~ H -

je, JJeJIy,ie

KOMIIJICMeHTapHO IIIKOJICKOM CHCTeMY Pi B e O M a ~ O j Ie I C K ~ ~ a Y K,a ~ nC ~M C K e ,,HcTMH~". ~ K T ~ ~ J I H ~ ~ I JcH e r~ MO eH MT a

je

BalKaH 1 1 JIpHpOmHH KO-

PeKTHB 3Ha-a

a ~ @ o p ~ a n06pasosana ~or y KOHa 06pasosana n p o a 3 a n a 3 ~ 143 cnegeh~x IIpOMHIIIJI,aH,a: I I O ~ ~ C J J H H n~ pO ~I l 3 O A e BeJIMKH ne0 C B O r a B p e M e H a y n O p O n H q 1 1 Pi HHC~~O~M~JIH OK Hp M y X e b P i M a JWCELa; y HH+OPM~JIHHM O K p Y X e I - b H M a IIojeflllHq11 C y
lIo~pe6a 3a
TBH~HTCT p~e + o p ~ e c a w e M a BacntlTaBa

M3JIW,KCHH 2lYTCHTHYHLIM I I p e j l M e T k i M a H IICKyCTBPiMa K O J ~ CY j e n k f ~ c ~ ~ HH@OPe ~ a , MaTM13Ha H K O , I ~0 ~ 0 r y h a B a j yK O H C T P Y K ~ M J YI4 C r B a p a b e 3 H a c I e b a ; OKpy>IteH,HMa nO,jcflHHI(H HA4a.i~M O ~ Y ~ K O C Xa T

OBaKBPiM

cTylIe Y K O H T a K T C a e K C I I e p T B M a H 3 r r o j c n ~ ~O ~~ lJ xI ~ C T H a ;~ C @ o p ~ a oK n p~ y> aK e I b a cy M e c T a m ~ ~ e p r e ~ e p a q a j y cc ~ Ieor b a H MOrY ~ H T H B a X a H H3130P H H O B ~ y ~ M Me T ~O~ n a M a ycIeFba B I l O J W a B a b a ; O B a K B a o K p y > K c b a o ~ o r y h a s a j yy T I e I % e n y T c M nenaba a c o q a j a n ~ e capanbe; y s e H , e y
OBBKl3HM OKpY>KeELllMa MO>I<C l l M a T H KYMYJIaTHBHEI e C / > e ~ a T H a a ~ I I P f p a ~ ~ . lB je p ,e n -

m a H r r e p e c c ~rojena~aqa. M. K. Smith (1988, c ~ p 131-2) . aanona cnenehc K a p a w e p a c r a K e - c l ~ @ o p ~ a n rlor o6pa301iaba: ~ l a @ o p ~ a n 0 ~6rpo a 3 0 n a ~ , e ce M o x e o ~ n l l j a ~ ya ~ ~ ~ J I M ~ I H T H M


HocTa

HEJJATOUIIZA CTBAPHOCT, XLIX, 5-6 (2003), Hot5a Can

OKpyXeKMMa, a ~ajBeiill6p0j TMX oKpyxena HMCY IIPLlMaPHO B ~ C I I M T H O - O ~ ~ ~ ~ O Hor KapaKTepa; n ~ @ o p ~ a 06pasonane n~o npeAcTaeaa npoMMrumeH M CBPXOBHT npoqec, ,jep cy &YAM y neMy B O ~ ~ H E exn I no^ 3a CTnqaKeM oApe$eaax s ~ a n ane, UITHHa M / M J I M CTaBOBa; H H @ O P M ~ J I H O 06pa3osane HeMa @OPMY opra~M3aqM,je BpCMeHa IronyT mKoncKe (pacnope~.racosa, o n ~ o p aKaAeMcKa , ronaaa), ~ e b y ~ a ~ , @opMeCTpyKTypMpa~a BpeMeHa C y IIpMCyTHe M 3aBMCHe OR A M H a M M K e MHCTMTyqHje y ~ o , j oce j o6pa3o~ane o ~ s ~ jJ a~ ; ~ Ace M no C J I O ~ O A H O M ~36opy o ~ ~ p e ~ e r nna yjy y11ec~syjy y HH@OPM~~HOM o6pa3osany, ,re je npcMa ToMe KaxoRa napTMumarvija ,qo6poBom~a; ~ ~ @ o p ~o a 6p na s ~o n oa~e 06yxBaTa pijanor M BMCOK cTeneH rroLUTOBaEba CBMX Y9eCHMKa; H H @ O P M ~ J I H O o6pasoeanc 3aXTeBa IIOLIITOBaEbe COqHOKYJITYPHOr CMCTeMa Y q l l j e ~ O K B M P Y IIaPTHqBIIaHTM OnepMLUy; M H @ o ~ M ~ J I H O o6pas o ~ a Moxe ~ e m a o6yxna~1.r M mcKycTscHH o6paasa1~ ysena (o6pasonane ~ o j ce e jasn,a Kao p e 3 y n ~ a nap~xr.\~naqaje ~ y XMBOTHMM ~ o r a $ a j a ~ M a )o6pasaq ylrena KOJ H CC aajr~eruiic npM~eH,yJe y @ O ~ M ~ ~ HB H~ MC I I M T H O - O ~ ~ M~ H~ CT O MB ' I 'H Y~ H MM ~~M~ a c ~ ~ n n a r \ a~ ja ~4op~aq~ja. H H @ o ~ M ~ J 06pa30na~,e IHO MOXC C e O A B H J ~ T M Y pa3JIll9MTMM OKpy>KeBHMa. 'To y~hy11yje oKpyxena ~ o j a cy M C K ~ ~ ~ M HaMeneHa B O 3a yTIene ( ~ n p ureone), . anH ce c~errriie papi o oKpy>KenHMa~ o j ~ ~ ~~ npmapHa ja e cnpxa ~ a c n l l ~ ~ o - 0 6 p a 30BHM pan, KaO Hnp. 61?6n~o're~e, MY~C~H Ha , Y Y H M UeHTPEI, K J I Y ~ O B I IPi CJI. HH@OPMama o e p y w e m sa yyefie TeruKo je ~ ~ Q E I H M C JIM ~T ce HreHepanHo , Mory onpeAMTM K ~ oKpyxena O yKO~HM ce ~ ogn~ja ylIene 6 a 3 ~ p a ~ Ha o ayTeHTMwMM npeaMeTHMa B K O J ~ IIOACTHcIy OCTBapMBaKe CaMOAeTepMMHllCaHIlX qMJLeBa, CaMOyCMepeHo y.Iene EI OTKpmaEe. GPO~HH ~byn CBBX ~ y3pac~a AaHac noceliyjy ~ y s e j eHa, y w e IteHTpe, n n a ~ e ~ a p ~ jsoonorrr~e y~e, spTone, ~ O T ~ H M 6au1~e, ~ I K ~ a~sapnjy~e, 6 ~ 6 n a o . r e ~HaqMoHanHe e, IIapKose, r n e ~ a j y o6pa30n~e nporpaMe Ha ~enenM3Mja, w~ajy Knme M ~ a r a m ~KopncTe e, HHT~~H y~ ~~T e, c r ~y y paay jy p a 3 ~ ~ opramx saq~ja M ynpyxesa H cn. MMcMja OBMX H H C T H T Y ~ H j~ ec ~ ~e, m~e$y ocTanor, H a ycIMHe npHpOAHy M KYJITYPHY ~ ~ U I T HH H a Y Y K Y , I4 C B O ~ CRpyre ca~pXaje AMPeKTHO IIpMCTyIIasHC J ~ B H O C T H(V. Crane, 1994). O B 6pojHe ~ M3BOpe M H @ O P M ~ J I H O ~ o6pa3OBaKa ~ p e 6 a E I C K O P H C T M T M Ha 614 C e MHTerpMCaHO OCTBapHJIa K O I I ~ J ~ I I I J EAOXHIJ~ BOTHO~ ygema. H ~ Kje O ~aHaL1IKI.r @ O K ~ C06pa3osana Ha @ O ~ M ~ J I H O M B~C~HTHO-O~~~ HOM CMCTeMY, I ? H @ O ~ M ~ J I OKpy>KeKa H~ HyAe OrpOMaH I I o T ~ H L ~ M ~ 3a ~ J IIIpeHOLIIeKC KYJITYPHMX Pi H 2 1 y 1 1 H H X M H @ o P M ~ ~ H ~ pa3BM.iabe ~, HaylIHMX H ( > ~ M o B pa3~0,ia ~, CTaBOBa, COL(EIJ~JIHHX Pi K O r H M T M B H M X BeUITMHa. ~ ~ H @ o ~ M s J OKPY>Ke%a IH~ IIOflCTM9Y Y'Ie%e Ha HagMH Ha KOJM TPaAMqkiOHaJIHa YrJIaBHOM He ycIIcl3ajy. G 0 r a ~ a C yM 3 B O p M M a H n~a,jy KarIaqMrreTA a pasu~jy mHTepec 3a Hayrcy M T M M e nonpmecy pa3eojy HayqHe nxcMeaocrH rpabaaa. To cc nocrMxe npyxaKeM oKonMHe y.Iena c n o 6 o ~ on ~e o6ase3~or KypHKyJlyMa M B ~ C I I H T H O - O ~ ~ ~ ~ OCTaHDapna, BHHX OKOJIMHe rAe C y ytIeH H ~ M 3al1c~aCJIO~OJJHMna cnege concTBeHe MaTepece. Mory ce npMnaroAmx pa3JIMYMTEIM KOrHMTMBHMM CTllJIOBHMa M CTMJl OBHMa P e K a H C B a K M IIojeflMHaq he y O B a K B M M OKpy>KeKMMa C T ~ ~pa3JIH11HTa, M anll I I o A ~ ~ ~ HBaXHa ~ ~ K o MCKyCTBa. kl3 oBora n p o ~ 3 s n a 3 na ~ ce y CP>KLI ~ ~ @ o p ~ a06pa3oeana n~or H ~ J I ~ M~ OH ~ ~ ~ H O C T acTpa>Kanana,npaliene nepcoHanHHx mwepeca, s a ~ o ~ o a a s a p ne a~o3~anM oc~~ caMoynpaeaeHo ylIene.
-

MI, J O l j i i ~ i iM W J I Y T M H MHC1)OPMAJIHO OI~M~: O E P A 3 0 B A b E - nOJMOBHM OIZBMP M..

M ~ a o p ~ a on6 ~ p a os o n a b e j e n p H B n a K r a o j e p o ~ o r y k a s a omMa K O ~ H yKIe na n p e n 0 3 H a j y COIICTBeHe BPeRHOCTH Y O K P y X e b y Y K O ~ ~ MM O r y A a KOHTPOJlHIUY TCMno Kao H c a a p x a j yrIeba. &'i~@op~an~o o6pasosabe o ~ o r y h a s a H a ce n p o 6 a j y HOB e CTBapH, IIpey3Me PH3PiK H IIPOLUHPH HCKYCTBO H3BaH IUKOJICKe OKOJIHHe. YnpaBO nyTeM s e r a 6poj~1.1 MjIanM my^^ H onpacnn Mory na ~ s r p a ocehane ~e cHrypHoC'L'H, CaMOIIOLUTOBa%a M KJbJWHe nepCOHaJIHe, ~ 0 q H j a J I H eH IIpaKTMsHe BeLUTHHe ~ o j he e HM IIPYXHTH B e p y aa ce a a r a n z y j y y a o p ~ a n 06pa30Ba~by. ~ o ~ 3 a ~ ocoo 6a~o e u o r o 6 n ~ o~6 a pa3ona~a K a O LUTO C y Hnp. @JI~KcH~HJIHocT, KpeaTHBHOCT H n p H c T y n a K r H o c T Mory pa omope BpaTa a a r a x o e a s y y @ O ~ M ~ J I H O H M aKpenmHBaAOM o 6 p a s o n a b y . I I p e ~ a ToMe, P i ~ a o p ~ a 06pa3osabe n~o AonpmocH n o c ~ ~ 3 a ~ y nalleor H A e H T w r e T a , ~ o ~ ~ n a ~K y a npoMeHaMa j k i y I r e p c o H a n H o M >KHBOTY, omapaK y ~ 0 r y h ~ O C ' l ' P ia H r a > K O B a K a y AaJLeM y'-IeKy H a pa3JIH11HTHM MeCTHMa HJIH HHBOm a , ~ r r ~ p no aj p ~ r n r ~ ~ n ya nq o~ ~j a ~ n ~ soa jj e n ~ n y s~a, n o u ~ m a s a n y c ,a~osanorrr~baB a b y H n H ~ O ~ ~ O B O J ~ H BOJIYHTapHCTHKIKOM OM, pafly. I / I H @ o ~ M ~ J I H o o 6 p a s o ~ a ~ e pesyn~mpa H e caMo ~ o p ~ i c ~ o r 38 l ~ caMor h y n o j e n ~ ~ q seh a , H 3a r I o p o n r ? q y H s a j e n HHqY, Tj. IlpenCTaBJLa ~ O I l p H H O C KBanMTeTy XMROTa Y 3 a j e ~ H H q H . M H T e p e c 3a , , H H @ o ~ M ~ J ~ H y o c l C ~ e "H CBe K~f3~~hEi y n o . r p e 6 a OBOr T e p M H H a IIpOHCTCKaO j e Pi3 pa3~0ja I?H~$OPM~JIHO o ~6 p a 3 o ~ a ~ H a .~ KayTOpM M O B n e IIpOMPin r m e a o KopPicre p e T r ,,y.re~>e", a H e , , o 6 p a 3 o ~ a ~ cj " e ,p y n p o q e c y P i ~ @ o p ~ a n ~ o r yKICEbaHC IIOCT0jH B ~ C ~ H T H O - O ~ ~H ~H~CO TB HT H ~~~ HHHCTHTY4PiOHaJIHO ,~~~, IIpH3Ha7I'Pi ~ i a c ~ p y elm ~ ~ y o r rpa n~p c n nponHcaHti K ~ P M K ~ J I ~ ( ID L .I S c h u g u r e n s k y , 2000). M c ~ o TaKO, y oB0.i o~JIZLCTM'1CCTO C e KOPHCTH T e P M H H ,,BBH KYPHKYJlYMa B ~ C ~ H T H O - O ~ ~ ~ 3OBHHX H H C T E I T Y ~ M ~ ~ a"H , e TePMPiH ,,BaH B ~ C ~ H T H O - O ~ ~ ~ ~ O HB HC HT HH XT Y ~ H ~3a~~', TO LUTO C e H H @ O ~ M ~ ~ JWCILe H O M O X e o ~ R H , ~ ~K TaH K O Y OKBHPY C ~ O P M ~ J I H H T Xa K O H y OKBMpy H ~ @ O ~ M ~ J I H H BX ~ C ~ ~ ~ ? . H O - O ~ ~ ~ ~ MO HC B TH BP TY ~ ~X EI~~Y . TOM cJIyK1ajy, YIeKe ce o n u ~ j H a ~ ~ ~ B H Con H O ( n o ~ e ~H a IIPOTHB) n HaMepaBaHMx qHmesa eecnnr?qmH O r KYPHKYnyMa. J. G r i f f i n H D. S y m i n g t o n (1997) KopHcTe T e p M a H , , ~ ~ @ o p ~ a ysese" n ~ o Aa 6 5 3 onHcanPi OHO HCKYCTBO yser-ba ~ o j ce e j a s ~ a aKao nocnennqa rnenaBa Tenesus a j e , K I H T a b aHosma, pa3ro~opa ca n p a j a ~ e ~ n r ~ r oa c e, T e ~ y s e j a ~ nan ,a a e ~ a p a j y MMMa, ~ O T ~ H H ~ I K H M 3 0 0 J l O U I K H M BPTOBHMa H CJI. I70 b H M a , H H @ O P M ~ J ~ H O ysf2Ke K a p a m e p m n e : cno6omaa ~ 3 6 o p H , e c r p y m y p H p a H o c T H ~ e c e ~ s e ~ q ~ j a conn ~ o c ~ , CTBeHH TeMIlO YIeKa H n 0 6 p o u o m a o c ~ .O B ~ K R ysf3HX O T e X H na 6yne HeJrHHeapHO, omopeao, c o q ~ j a n a oM nepcoHanHo M o m n H c a H o M A a y ce6e y ~ s y ~ r y Moryhe je m 6 o p e . D . L i v i n g s t o n e nkirrre na ce n ~ l $ o p ~ a y nK ~r o e s e Moxe A ~ ~ M H H C Kao ~ T H 614no ~ o j aaK T m I I o c T ~ o , j a y ~ f i y 1 1 y j en o T p a r y 3a p a 3 y ~ e ~ a s se ~ ~ , a s Hnn e ~BemTHHaMa H ~ 0 j C e e j a B J h a BaH KypHKyJlyMa @ o ~ M ~ J I H H xH H ~ @ o ~ M ~ J I H H BaCnHTHOx 06pa30BHH~ M H C T E I T Y ~ EH T~ IIpOrpaMa ~ O p r a H H 3 0 B a H H X on CTpaHe B ~ C ~ M T H O - O ~ ~ ~ 30BHHX PinH C O I J H ~ ~ ~ H IIOCpeAHHKa E~X ( n p e ~ a D. : S c h u g u r e n s k y , 2000). Me$yrrHM, T C ~ M H H, , I ? H C $ O ~ M ~ ~ H y1ebe" O 110 n p y r H M a y T o p H M a (J. H. F a l k , L. D. D i e r k i n g , 1998) BeoMa j e n p o 6 n e ~ a ~ a ~ 11pc ~ 1 ao ~ n l l c y j e n o ~ a q v r j y~ o r y h e r y.~c~b Hero a mrro r o n o p a o caMoM y . I e s y . e o r a ce J. H. Falk H L. D. D i e r k i n g o n p e ,L\eJbihyjy 3a y r l o ~ p e 6 yTepMMHa , , H H @ O ~ M ~ J I H O "Kana r O B O p e 0 O K p y X e b y rAC Ce onnvrja y K I e s c , a T e p M m ,,cno60na~ ~36op" Kana 0 3 ~ a c 1 a ~ a jTHn y y l r e s a . ,,Yl~ebe 110 C ~ O ~ O ~ H H360py" O M npC,QCTaRJba aJITepHaTPiBaH TepMHH 38 HCKYCTBO YgeJ&l ~ o j ce e j a s m a y OKHHPY H H C T H T Y ~ H E~ IH ~ + O P M ~ ~ H O 06pasosasa, T ~ j Kao . nocnenu-

TIEDA~OIIlKA C T B A I ' H O C T , X L I X , 5-6 (2003), Holm Call

qa nocerre ~ y s e j yrnenana , ~ e n e e ~ s z i jsc m ,a H , a M a HJIH H 3 J I a 3 a K a H a Z / T H T ~ ~ H ~ T .


onkickinane

H O B H H ~ pasro~opa , ca

~rp~ja~em-

C M ~ T ~na ~M Cy O T e p M H H H ,,@OpMaJIHO" H , , H H @ o ~ M ~ J I H o " I I ~ H K J I ~ A H M3 ~a H oepyxeKa y s e H , a H e r o 3a npaeache p a 3 n ~ y ~K e H a n H T e T y y T I e n a Kale ce on~urja y H y T a p &ax. Y c r e ~ e ce H ~ J I ~ IIOJC ~ H y ~ ~ q a~ j PO c J~ IIBX + a ~ ~ o pJae. n a ~ on BMX jec~e +MSH'IKH KOHTCKCT, a m c a M 3 a ce6e OH M a n o y r w I e H a THIT ylrena. AIIcypn~o j e c y r c p H c a T H na jc yxrehey K n y r r a M a M n o y x I a n a r b e y H y T a p M ~ ~ C J C K H 3X 14~0s a r?nH U p y r H x ~ ~ c r a ~ y~q~~+j o a p ~ a 06pasonana n~or p a a w i T r H r r o on y s c k t , a ole C e H a HCTH H a W i H OflRHla Y IUKOJIH. CJIHrlHO TOMC, H e T p e 6 a I I p W I I O C T a B H T H Aa he K p e H p a B e OTBOpeHHX, H a H C T P a l I < M H a n y 3aCHOBaHHX H c K y C T a R a y UIKOJIaMa, 6 H T H +yHJJaMeHTaJIHo p a 3 J I H 9 H T O O n HCTHX TaK13HX HCKyCTaBa Y HCKOM A p y r O M OKPYWCBy. n p e ~ T aO M e , g H H H CC fla y O K R H p y H UIKOJICKHX H HeIUKOJICKHX O ~ J I H K o6paso~ nana, y r I e I b e M o x e ~ H T H M a n e HJIH BHIIIe C T P ~ K T Y P H C ~ H O M , a n e HJIM I ~ H I I I @ ~ op~anHO. Y OBOM KOHTeKCTY, 'IHHH H a M CC, M O X n a je H ~ J B ~ X H H J K HP H T ~ P M , ~ Y M pa3JIHKOBilH,a H ~ H T H K a~ paKTepHCTHKa H H @ o ~ M ~ J I H O 0~6 p a s o n a ~ a I I e p C O H a J I H a MOTHRa1[Hja OHHX KOjH yse, OnHOCHO I I C p q A I l H p a H a KOHTpOJIa H c n o 6 o ~ a H~ ~ ~ On P p, H 'IeMy CC H e
MO>Ke 3 a H C M a P H T H H H @ M ~ H ~ K HH H C O I ~ M ~ ~ J IKOHTeKCT HH OKPY>Ketba.

06pasouarbe HCKJLYIHHO BOnHJIO IIPOCEeTHY I1OJIHTHKY O ~ p C ~ y i y hHa'IHH H CTHo6pasoua~,aH y c a B p u I a n a a , a , T e y T H q a n o H a wan J I ~ Y ~ oHTOM(: nn.a ce c M a je y s e H , C y MII@OPML?JIHHM ~ H T y a q H j a M a T p a y r I e H , e M . Y THM YCJIOBHMa 'IHHH C e IIOTIIyHO s a 6 0 p a s a c ~ 0 H , a K O y n H M a JIC>I<H COI'POMHa 3 a J I H X a M O ~ Y ~ H O C T3H a yCl3ajane s ~ a ~OaB.~ K B y lO r e f b e je ~ a j c ~ a p ~Hj akw i H ycsaja~~ s ra r a H , a a jou~ jc y n c j~ ca a H O n r J I a B H H X H a r I H H a yelC%2i y P a H O M neTH&C'l.l<y. Y H % c H H ~ fla ~ Ce KOMII~YTCJ~c K a ~ e x ~ o n o r nnpe ja ycTanHna y J I O M ~ ~ H H C T B HH Me ~r o y U K o n a M a n o ~ ~ p 4 ynaie
130 r[aH,a

>I<HOCT O B a K B O r ~ H ~ T I H CTMI[aHAI H ~ 3 ~ a n a ( A Metrzornnrl~lrnon Llfelong Lenrt~zng,

2000).
Y c ~ e n ~ c

a j mrue e

orpaaHT1eao caMo Ha

pasae @ase n , y A c K o r

>I<HBoTa H

~a

y c a ~ p m a ~ a nY a . caAarrrH,eM I I C P H O ~ Y~ P ~ H C X T,~ J I H H X H ~ p a j n~ p o~ Mc xa a , y c I c n e cc H a c T a B S a K P O ~qeo XHBOT H rroc~ajc Ixo>r<HeoTaH ~ M J Lnojen~aaqa, npxaua H f l p y u I T s a (K. Dherr, B. Cna,j~h-Bp~arrr, I. F e r r e i r a Martins, 2002). 3arro cy 1 1 o T p e 6 f r H H ~ E H I I p H c T y n H I r p o q e c y ylre&a rnc ysc&e ~ p e 6 a fla n p e n c T a n J b a c ~ e o 6 y x e a ~ a a sana~ar< I I e n o K y n H e sajcna~qe K O ~ Hce HC MO>I<C 0 6 a n ~ b a ~ k c 1a M o y + O P M ~ J I H H M

Mp J

O R ~ Manyr~rro~jah: H ~ IIH(1,OPMAJTHO

OBPASOBAFbE - IIOJMOBHM OICRMP M...

ra~asautija~ ~a o j ce e 6 a ~0 e6pasou~0 nonHTHKoM ~ (UNESCO, OECD, ILO, Behe E ~ p o n eE , B~OIIC KOMHCMJ~) K~ EI Koje MX npcnopy4yjy C B O ~ H M9JIaHMIJaMa Y CIIPO~0beEby HaII(M0HaJIHPiX0 6 p a 3 0 ~ ~ ~ 1~1@ ~O P M E TO I . CY K O H ~ ~ I I I J EAOXMBOTHOT IJ~ yKIeh a , o ~ ~ o ~co ~ q oe n q n,,npymTBa ja ~ o jy e ~ ~ (CilipaEieZ~ija a" pa~oiiilitcnPeily6fi~itce XpoaGctce y 21. ciiiofiehy - Xpaailic~n y 21. ciliofiehy, 2001). 'IaTaBor X H R O T ~a y c~o,jo,j OCHOBH M M npoqec ~ y.IeKa K O ~ H ce O ~ B H CTpyKTypaMa, CBHM >KHBOTHHM c ~ ~ y a q w a a~ npencTaBaa a yKynao XHBOTHO HCK~CTBO. IIocroje ~ ( e a pasnora s a m ~ o je npnMeaa no>KaRoTHor y s e s a npaopmTcT E s p o n c ~ esajena~qe.Ca j e ~ a ecTpaHe Eupor~anocraje sajen~array Koj0.j .ie 3HaH>eTCMeJh ApyIIITBa H ~ K ~ H O M Ha, C ~a ~ npyre , ERpolr~ba~EI >I<HBeY CJIOxeHoM jIpymrBeHoM GI IIOJIHTH~IKOM cseTy rne ce on n q j e g ~ ~orre~yje ~la na aeTmsHO JJOIIPMHOCH JKPYIIITBY, IIJIaHHpa HJIaCTkiTH >KABOT I? 1103MTHBHO OAHOCM IIpeMa K Y J I T Y ~ H O , ~ ,T H H ~ I K O a, ~ C ~ H I K Opa3MOJIHKOCTH ,~ (A M e m o r a ~ l d ~ on ~ nLifelolzg ~ Learning, 2000). ~ ~ O > K H B O T H O ycIe%e Kao @anoso+Hja 06pasosa%a ogpebyje cc Kao o6pasonabe y cno,joj YKYIIHOCTH. OHO06yxna~a@ o p ~ a n ~ ~ee, @ o p ~ a an HH~e @op~anae o G n a ~ coGpasosaIta H aacroja~,aga ce cue cTpymype a cne @ase o6pa30sa~~ HHTerpPiLLIy a RepTEIKaJIHO ( B ~ ~ M ~ HI4CXOPkl3OHTaJIHO KH) (IIPOCTOPHO). AO>KHBOTHO o6paso~a1tc je @ J I C K ~ H ~ H J I H no O BpeMeay, MecTy H canpxajy a MO>KC CC IIpHJIarOnkITH pa3HHM TeXHMKaMa yYeEba. OH0 T ~ K O $ IIMIIJIEIqHpa ~ H CBMOYCMCpaea%e, p a s ~ e ~ Mmrumcwa y ca npyrma a ~~pmnaro$aeane pa3~m cTanouMMa ~ u c ~ p a ~ e r ~ylrea,a j a ~ a (R. H Dave, npeMa: K. D~ierr,B. Cnajsfi-Bp~am, I. Ferrelra Mart~ns, 2002, c ~ p76). . Hona napanHrMa ,qoxmoTHor y~cha/o6pa3ona~,a npeTnocTasLa peeoarrcn~yanasaqkljycnax cerMeHaTa o 6 p a s o ~ a ~ aa y~fiyrryje cneneha casaawa: yrIeh e HC ~ r p e c ~ aca j e crar[a%eM rIpnor s a ~ a ~ a Mna n a H C I I H T ~~ ~ ~ J I ~ neh C je T OHO H , JJO>KHBOTtIa ReJIaTHOcT; Jhynll YrIe Ha pa3JIHKIHTeHaKIHHC Y pa3JlEI9HTHM yCJIOBHMa
HOCTR TOKOM
CBMM

ja y

HacTaBHMqH, HaKO BaXaH, HHCY ~ ~ A M H H3BOP H HFICt)~pMaqPija Y IIPOqeCJr y?e%a, Heh C y HsBOpll 3HaFba MYJITHM~~H~CKH; T C O P H ~ C K B 3HaEba HHCY je~H13aH AOBOJbHa 3a Irpoqec c a s a a n a ~ ~uefi a , ynopeno ca % m a ~ p e 6 a pasnuja~a BerJrTaHc H cnoco6aoCTH Jbynki; IIIKOJIe TpC6a ocnoco6aTH 3a ayTOHOMHO AeJIOHa%e, ~ e f i KBaJIHTCT ~? H KpezrYrnHocr; 3ajen~a.1~0 Aenosafie c o ~ \ ~ j a n a n napmepa, x on~oc~ co r~x OHHX ~oja cy HeIIocpenHo yK.rLylreaH y npoqec 06pasonana (Ko~ldeEliujaEpo~jetiaogZojtio-06paaocclo2 cyclLlaoa y Peay6fi~il~u Xpaailictcoj, 2002). C Apyre CTpaHC ,,JJPYIUTBO ~ 0 j yqH" e ,je HOB KOHUCIIT K O ~ H HCTHg(: npOMeHe A 0 KOJHX MOpa n 0 f i H Y RPYIIITBY KaO OnrOBOp Ha aKTyeJIHH p a 3 ~ 0 jnora$aja (K. Duerr, B. C n a j ~ f i - B p ~ a m I. ,Ferrelra Martins, 2002). OH HMnnHqHpa mape H o6yxsa~alljcn e p c ~ r e ~ ~ n,yAcKor a~e y I e n a ( 0 6 p a s o n a ~ ea y.IeBe m ~ a j ycTaTyc OCHOHHHX HHCTPYMeHaTa qeJIOKyllHOr flpyLIITBCH0r pa3~0ja) kI He TEIYC Ce C a M O IIOjcQPlHaqa Her0 H ~ J I O ~ ~ J I HnpymTBCHHX EIX yCJIOBa Ei H H T ~ ~ ~ K I ~3Meby J M , ~ ~ pa3HHX JITIeCHHKay flpyLUTBy. 3 a ~ ~ oo6pa HaqMOHaJIHa Cl.paTerH,ja o 6 p a s o ~ a ~ , a y, IxllJby no6o~b111a~,a KBanmerra > K M B O T ~ He ~ p e 6 a na s a x n a ~ a caMo ureononaH,e neqe a MnajiHx, scii ~ p e 6 a na y ~ n , y ~ M~ na a sameua pasuoj H H @ O ~ M ~ ~ H E 0 I6Xn a ~ a o6pasosass on npana .IoueKa na 6yne M H + O ~ M Hgo C~ IIIaHce H , na ce 6 0 s e EI aAeKnaTHo 06pasyje K O P M C T ~ ~ npegHocTa M onor 0 6 n ~ 06pasoea1ta. ~a
-

IIEHA~OLIlICA CTBAPHOCT, XLIX, 5-6 (2003), HOIIM Call


KoHaYHo,

KOHTHHYHTeTY flOXHBOTHOI' y L I e f i a BHLUe AOJIa3M ,I[O H 3 p a X a j a

H~@o~M~JIH H oH H @ o ~ M ~ J I H O 06pasoeanc H y K I C K e , T j . K O H q e I I T nO>l<MBOTHOr Y'IeMaJIHO -

n a no~e3yje ~ ~ ~ J I H ~ o I6 H nT ~~ 06pasoeana ~e @op~an~ ~oe, @ o p ~ aHnHH@OP~o y ~~,I(HHCTB~H CHCTeM. JJOXHBOTHO YseEbe K a O OCHOBa U p O M e H a H p~3F30ja ~pe6a A a 6y~e + J I ~ K C I I ~ H J I H O ,~ @ H K ~ c H o ,AOCTynHO H y K J I O r I J h e H 0 y CBaKOAHeBHH XHBOT. Ko~qenqkijaA O X H B O T H O ~ yseBa H a r n a r u a e a no~pe6y A o c T y n H o c T H CBHX CTeneHa H O ~ J I H K o6pa30~ana ~ (~e~o~pa~~sa 06pa30sana) qurjy CBHM Y n a H o s H M a
-

A p y L U T B a n O R ~ ~ A H ~ K YCJIOBHMa EIM 6 e 3 0 6 3 ~ p aH a UOJI, Y s p a C T , P a C H y , H a q H O H a J I H y H B e P C K j ' UpHIIaAHOCT.

3a

3eMJbe

IIpOqeCy TpaH3HqHje

noce6ao je 6 1 1 ~ ~ fla 0 Ce

I I p O C B e T H a IIOJIHTHKa T e M e J b H H a K O H ~ ~ ~ A IO [X~ HB H O T H O r H , , C B ~ X H B O T H O ~ ' 'YCIe-

n a , K a o H ~ o ~ q e n q a, j ,n sp y r u T s a ~ o j ywi", e jep n p > K a B H y , coqxjansy H K y n T y p H y ~ p a ~ 3 ~M qo ~ p a jH y a cnposene cana a K T E i n H o CT~HOBHHUITBO, HC ~ e ~ a j y f i Htai H a p a u ~ ~ aM jo eA e p H o o 6 p a 3 o ~ a ~ neqe e H M n a n w x (Cz;lipaillez~ljepaaoutlixa PeiiyG~l~ixe Xpoaillcxe y 21. ciiio~beky- Xpoaillclca y 21. cillo~behy,2001). OCHM Tora, wneH M q a je A a e B p O U C K 0 CTaHOBHHIlITBO H a r J I O C T a p H , LUTO 3HaCIH f l a C e n o ~ p e 6 a 3 a HOBHM 3 H a b I I M a H B e I I I T H H a M a YCJIeR ~ P ~ H I I pX OMeHa y T ~ X H O J I O ~ M H ~eHM O X e HCKJbYWBO OCJIOHHTH ~a M n a n e .

B ~ C ~ H T H O - O ~pan ~ ~K~OO ~H B C eH 0 nH Bllja Y


y

HH@o~M~JIHHM OKpy>I<CH>MMa 3 a

YxIeHX I I p e A C T a B J b a H e H 3 6 e ~ H y BpeAHOCT B ~ C ~ W I ' H O - O ~ ~ ~ CHCTCMa. ~ O B H O ~ Hati~e, APYIIITBY BHCOKe T ~ x H o J I o ~ ~ BeJIMKM I~~ A e O ~ H ~ ~ I ~ JH H CK Hy X C T a B a yTIeH,a H 3 M e CTHO C e B a H LIIKOJICKOI' O K p y X e I b a . I T p H j a T e J b H , I I O p O ~ H c I H HWHBOT, IIOTPOIIIaTIKH H a q M H X H B O T a , P a A H a M e C T a , aKTMBHOCTH C J I O ~ O ~ ~B H pC OM ~ eHa, HHCTHTYIJH~~ KYJIT y p e H HOBa H H @ O ~ M ~ ~ H T O~H xH ~ o J I o ~ H ,IlOCTaJIM ~~ C y C B a K O A H e B H a OKOJIHHa Y I C -

%a. OCHM T O r a , J b y A H 0 ~ e ~ y na j y I I y T e M o6pa30~ana CTeKHY BeUITMHe H KOMIIe~ e ~ q~ ~ o jjHX ee o c n 0 ~ 0 6 ~ b a ~3aaj y yc n e m H o c H a n a x e n e y ~ a c ~ y n a j y i np iO ~M ~e , HJbHBHM YCJIOBHMa IIOCTHH~YCTPH~CKOI' npYIIITBa, a ~ 0 j H a M a @opMaJIHM 0 6 p a 3 0 B H H CHCTeM H KYPHKYJIYM 6 a 3 ~ p H a a~C a n p X a j y H e M O r y IIOHY,QMTH.

Y T a K B H M YCJIOBHMa B ~ C I I I I T H O - O ~ ~ ~ ~ O CHCTeM RHH KO~H K a P a K T C P H I l I C ROMM~ a q ~c j eK a T o p a @ o p ~ a n ~oo 6rp a 3 o s a ~ a r~ocrajecse B H m e , , y c ~ rpno" o H HC MOx e na ~ ~ R O B O Jpac~yhe ~ M m CBe p a 3 r p a ~ a ~ o ~6 jp e a3o~~ no e~pe6c (M. BMno~kijeB H h , 1995, C T p . 85). T ~ K IUKOJICKH ~ B CHCTeM gCCTO @ Y H K ~ M O H M I I I C H3OJIOBBHO Y O n HOCY H a RPYI'C IlOACHCTeMe H H e O C e T J b H B je H a 9HEheHHI[y na J b y n H >KHBe y BHCOKO nH@epeHqHpaHoM CO~EI~~JIHO CB Me T y rJJe ~ e n k i j H , C J I O ~ O ~ HB O p e M e , pan H UOTpOUIaTIKH H a q H H X H B O T a CTPYKTYPHIIIY >KHBOTe I I o J ~ ~ M H Maria ~ ~ ~H~e .CUOpMMO 3 H a -

11aj r r r K o n e K a o ~ 3 ~ o C pHa c T e M a T H w H x ~ ~ a f ina oc , T a n o je osmrnenao f l a mmpea,c a o p ~ a n ~ 0o6rp a 3 0 s a ~ a ~ ~B m j r eeA O B O J ~ H O3 a k i c n y H , e f i e 3 a x r r e ~ 3 a a KBaHTHTaTHBHHM II KBaJIHTaTHBHHM I I p O M e H a M a y 0 6 p a 3 o s a n y . Ha~o B a H a c n o c T o j H O n I I I T a C a r n a c H o c T na 0 6 p a 3 o s a f i e M y x I e f b e H e M o r y
~HTH IIOHCTOB~~~H CH a IIIKOJIOBa%eM,

y c I e n e K O ~ CC e O A B H J ~K p 0 3 H H @ o P M ~ J I H ~

O~JIHK o6pa30~ana ~ HenoBoJbHo

06JIacTH

je B p e A H o B a H o . Kao n o c n e A H q a T o r a s e c T o ce y ~ ~ a o p ~ a 06pa30sana n ~ o r H e ~ ~ p e n o s ~nanjy ep a n k i s a ~H o c M j r a q a 06pa-

3 0 B H e I I O H y n e , IIITO AOBOAH A 0 T O r a A a C e HeAOBOJbHO KOPHCTH 0 6 p a 3 0 B H H UOTCH-

Mp J o ~ a M ~a ~ n y ' r a ~ o e MH~I~OPMAJIHO ~k: OEPA30BAlbE -- IIOJMOBHH OKBMP M...

q~jan ~oryh~ aKTepa x y o ~ oo j 6 n a c ~ OCHM ~. Tora, HHTepecaHTHo je Y O ~ H T HA a nefia~a ~ e ~ a~j ~ a @ o p ~ ao n 6p ~a 3 o ors a ~ a onepHmy ~ s o n o ~ a ja o e ~ OA ~ ApyrHx. ~ l P ~ T KKoja O MHCTHTY~H H~ H~ @ O P M ~ J I H O06pa3osana ~ BOAH PaYYHa 0 APYrHM H3BOPHMa YIeKa, LUTO pC3yJITHpa @ P ~ ~ M ~ H T ~ P H CeTOBMMa HM HCKyCTaBa ytIeIba K0ja C e HC H3rpabyjy CHCTCMaTHIIHO JenHa Ha RpyrHMa. AKTHBHOCTH OBHX I I H C T H T Y ~ H ~ ~ ~ a j c ~ e ~ cy u hc.~.~xujcee, e H ~ C H H X ~ ~ H H ~HO napq~janae. B ~ H ~ 3 a ~ je o y q ~ cTsapa~ y E d pa3HOBpCHC 06pa30~He nOHyAe H OcTBapHBaKa 0 6 p a 3 0 s ~ ~ qHJbeBa x IIOT~C~HO CTBOPHTH 603be YCJlOBf2 3a pa3Boj H KOOPnHHHCaH pan H H C T H T Y ~ H~ H@ ~ ~ OP ~M ~ J I H O ~ o6pa3o~ana. no~pe6~ je 0TperrHpaBe onor cemopa Kao Baxaor nena 06pasonHOT CHCTCMa, UITO IIOJJpa3yMeBaH ~ T B ~ $ M CBHX B ~ KJbY9HHX B ~ OpTaHH3alJHOHHX, KanposcKHx H ~ a ~ e p ~ j a npeTnocTaBKn n~ax 3a KeroBo ( P Y H K ~ H O H E I C ~ I - ~ ~ . Yonrrr~eysen, canpeMeHa npocBeTHa nonHTHKa H p e @ o p ~ a 06pa3osana ~pe6a A a o6yxsa~ cBe ~ o6naee @ o p ~ a n ~ ~ or e, @ o p ~ a nH~~o~ r @ o p ~ ao6pan ~ o r soea~H a BHxose ~ c $ y c o G ~ penaq~je. e Kao npyru~so, no~pe6~ je oga npenosaaMO PI ~ O A P I K H M O orPomy R ~ > I < H O C T H 3 ~ a q a HcKycTBa j yseKa ~ o j ce e o ~ s ~saH ja rrrKona - yxIeKa ~3 noceTa ~ y s e j ~ x f~ aH , ~ J I H o T ~ KH ~ M H ~T, ~ ~ H rnenana ~ T ~ , Tene~ ~ 3 ~ Q jHe~ ,M OmTa&a R ~ , Kmira, H O B P I H ~~ a ,r a m ~cnyruam a, panvrja H en. Pe@opMaB ~ C ~ H T H O - O ~ C M ~C ~ T e ~ M a ~ K0ja O B He HO H C K ~O P H C T H IIpenHOCTH YYeEba y HH@o~M~JIHHM CHTyaL(HlaMa H H ~ C KOMIIneTHa. npll TOMe, p a 3 ~ 0 jH H @ O P M ~ J I H H X o6nH~a06pa3ona~a~ p e 6 ajla ce cnponopi y O K B H ~ noxHBoTHor ~ ygena Kao O ~ ~ ~ ~ Oc B ~p H aC ~er~ ,QO>KHROTHO jc. yseKe HyxaH je YCJIOB 3a ynasae y 21. BeK, jcp o ~ o r y h a n a npemanamne TpanHqHoHanHe IIonene 0 6 p a 3 o s a ~ Ha ~i ,,no~re~~o" H ,,~;ifie",y ~ c ~ e a y ce j e Ha Halreny ,,npymTua ~ o j ~ e IPI" Te , o~oryha~ yLIefie a H rTenonHm p a 3 ~ o j TaneHarra cBaKor ~ r o j e n ~ a q (J. a Delors, 1996). TpanHr~Ho~an~y ~ O ~ ~ B O ~ ~ IlIKOJICKOI' H O C T (@OPM~JIHOT) H BaHLIIKOJICKOr ( H ~ @ O ~ M ~H JI HH@OPHO~ MaJIHor o 6 p a s o n a ~ a ) ~pe6a 3ZlMCHHTPI ~ C ~ H BCM B ~ O ~ Y X B ~ T HB HM ~C~HTHO-O~~~~OB HHM CHCTCMOM KO,~B he O M O ~ Y ~ H T CBHM H JLj',QPIMZl, 6e3 o 6 3 ~ p a Ha pa3JlHKe Me$y & m a , C H C T ~ M ~ T C K BacnnTaKe O H o6pasonane on B H X O B O ~ po$ena na no cMpTa. HoBH B ~ C ~ H T H O - O ~ ~ ~ ~ C H OC B T e M H H MOpa IIOHynHTH AeqPI, MJlanHMa H OnpaCJIHMa, ~a CBHM cTcneHHMa nacnmana PI o 6 p a s o ~ a n ap a s ~ o s p c ~ nporpaMcKe e nyTese KaKO 6~ C B a K M IIojenHHaIJ,y 3BBHCHOCTH O n CBO~EIX C ~ I O C O ~ H O C TH H PIHTepecoBaI-ba, Morao HahH pemefic 3a cc6e. To 3~a911 na 6x3 cacTeM BacnaTaI-ba H 06pasoea1-ba rpe6ano npHnaronmH 1 1 o ~ p e 6 ar~~ a o j e ~ ~a~ He q OGPHYTO. a, EHTHO je n o n ~ h n no~ y ofipasonafia, ~ y rAe 614 ceaKo Tpe6ano na 6yne y IIpHnHqH na HamH o6pasonaba K O ~ Hje C ~ M ~3a6pao, yMecTo na 6yne npmopaH ga cnenH yHanpen oj[pe$e~nyT npcMa 3ana~oMIpi3by ( A Memora~zdumon Lifelong Learnzng, 2000). Ko~1{HIlHpa&e~ ouaKBor B ~ C ~ P I T H O - O cHcTeMa ~~~~O H B rrrHpeneM HO~ c~pa~er~je flOIKHl3OTHOr YgCH>B CTBaPaMO YCJIOBe 3a C O ~ H ~ ~ J I H eKOHOMCKH, H, KYJITYPHH H eKOnoLrIKa passo,j s e ~ ~ bycnoBe e, sa ~ p a j ~ 1 pasnoj .1 o6pasosana, ~ Y A C K H X pecypca H r r o ~ e ~ q ~ j a~ nj a ~. , s r p a ~ f,,npyuITsa iy ~ o j ~TIH". e

IIEAArOUIKA CTBAPHOCT, XLIX, 5-6 (2003), HOHM Cajl

A Menzorarldunz on Lfelong Learning. (2000) Brussels: Commission of the European Ha: o http://see-educoop.net/education_in/pdf/lifelong-othCommunities. H o c ~ y r r ~ enl-t02.pdf Eona, X. C. (1986): H e p c n e ~ ~ ~ ~n ee +op~an~ o6 op ra s o s a ~ a . Y: T. I I o n o ~ ~ l i (yp.) nepcilelc~zuoe o6pn3ooa%n 2. c. 213-227. Eeorpan: 3ano,q 3a y 1 . 1 6 e ~ ~ i ~ e El HaCTaHHa CpenCTBa. Crane, V. (1994): Understanding the Dynamics of Informal Learning. In: V. Crane, H. Nicholson, M. Chen, S. Bitgood (eds.) Irzforrnal Scierzce Learning: What the Researclz Says. Pp. 177-191. Denham, MA: Research Communications. Delors, J. (1996): Learning: the Treasure within, Report to UNESCO of the International Commission on Education for the Twenty-first Century. Paris: UNESCO. Diierr, K., SpajiC-VrkaS, V., Ferreira Martins, I. (2002): Ufe17jeza demokratsko gmifnrzstvo u Europi. Zagreb: Filozofski fakultet, Centar za istraiivanje, izobrazbu i dokumentaciju u obrazovanju za ljudska prava i demokratsko grabanstvo. Falk, J. H., Dierking, L. D. (1998): Free-choice Learning: An Alternative Term of Informal learning? Informal Learning Environments Research Newsletter. Vol. 2. No. 1. n o c ~ y n Ha: ~ o http://www.umls.edu/-sigiler/iler-newsletter-O798.pdf Griffin, J., Symington, D. (1997): Moving from Task-Oriented to Learning-Oriented Strategies on School Excursions to Museums. Science Education. No. 81 (6). 763-779. Koncepcija prornjena odgojizo-obrazovnog sustava u Republici Hrvatskoj. (2002) Zagreb: Ministarstvo prosvjete i (porta. Schugurensky, D. (2000): The Fornls of Ir2fbrmal Learning: Towards a Conceptualization o f the Field. f l o c ~ y n ~ Ha: o http://www.oise.utoronto.ca/depts/sese/csew/nall/res/19formsofinformal.htm Smith, M. K. (1988): Developing Youth Work. lnfornial Erlucation, Mutual Aid and Popular Practice. Milton Keynes: Open University Press. Strategija razvitka Republike Hrvatske u 21. stoljeicl - Hrvatska u 2 1. stoljeiu. (2001) Zagreb: Vlada Republike Hrvatske. ~ o c ~ y Ha: n ~ http://www.see-educoop.net/education-in/pdf/bel~l-knjiga-cro-hrv-tO2.pdf o BPino~PijenHii, M. (1995): C H C T ~BacnaTafia M H o 6 p a s o ~ a ~~ ao , ~qenu~ canpwaja, ja, o p r a ~ a s a q t r j a ,ynpan6afie a p y ~ o n o b e r t e .Y: I;. M. B n a x o u ~ i i(yp.) 06paaoca%e u ~ b y g c q5alcEop ~~i y c a g a u ~ f i u~ 6ypyhu~ i l p o ~ e r - l a ~c. a .81 109. Eeorpan: C a ~ e r~e,qarorrr~mx s npyrmana J y r o c n a n ~ j e . Jovana MilutinoviC, M. A,, Novi Sad
INFORMAL EDUCATION - NOTIONAL FRAMEWORK AND CHARACTERISTICS Summary The paper discusses the definition and quotes some characteristics of informal education. In the developed countries, education considers schooling for both youth and adul-

ts, informal education, as well as greater concern for informal education. The countries in transition are supposed to follow these footsteps if they want to join the European Union. There is an opinion that explicit guidance for educational policy in the segment of informal education can provide the framework for developing wide range of educational sources inside and outside school institutions. Therefore, the development of informal modes of education has to be permanent during the whole lifetime and regarded as an educational strategy. Conceiving an educational system where everybody is in the position to receive the chosen education, instead of being forced to follow the way towards given objective which is determined in advance, as well as broadening the strategy of lifetime education, we are establishing the conditions for social, economic, cultural and ecological development of the country, conditions for constant development of education, human resources and potentials, which means developing ,,learning society". Key words: system of upbringing and education, informal education, educat~onal strategy, lifetime learning

B ~ac~onrr~ peai6 io~e a m o p paccMaTpHsaeT nonpoc onpeneJreHHn H xapaeTepHCTHK HH@OPM~JILHOTO 06pa30Ba~HR. B pa3BHTbIX CTpaHaX CHcTeMa 06pasoeaHHH RKJIIOYaeT 06pa30BaHHe f l e ~ e f iM , OJIOA~>KM H B3POCJILIX, H ~ @ o P M ~ J I o6pa~Ho~ 3OHaHHe, a RCe 60JIb111e 13HHMaHHR YAeJIReTCX H H @ O ~ M ~ J I L H06pa30BaHH~). OMY TO ,JlOJI>I<IlLI IIpOI3ecl.H H CTpaHbI H TpaH3HqHH, )KeJIaK)IuHC! RCTYIIHTb R YJIeHhI E B ~ o rreticeoro c o o 6 r q c c ~ s aT . l p c ~ ~ l o n a r a c ~IITO c x , 6onee ~ K C I I J I H ~ H T HHanpaBncHm ~I~ n p o c r i e ~ a ~ e n ~H ~0 o6 f ip a 3 0 s a ~ e n ~ ~ IIOJIHTHKH, oii ~ a c a ~ ~ ~HeHf@ iO cP ~M ~ ~ L H O ~ O ( I ~ ~ ~ I ~ o BMOrYT ~HHO ~~ I~ ,CIIC'IHT paMKH, ~ RHYTPH KOTOPhIX HCIIOJIb3yK)TCII H @OPMHpytOTCs! IIIHpOKHC 1303MO>KHOCTH 06pa30BaHHH B PaMKaX H BHe UIKOJILHLIX, o 6 p a 3 o u x r c ~ 1 b ~3aRc,J[eHHfiYI. ~lx - P ~ ~ B E IH TH H @ ~O P M ~ J I ~BHAOB H ~ I X0 6 p a 3 0 ~ a H H HY~ >KHO IIpOIJO~IITL1 3 PaMKaX IIO)KH3HeHHOrO 06pa30BaHH~KaK o 6 p a 3 0 n a ~ e n b ~ o i j CrpaTcrHH, @OpMHpyx B ~ ~ ~ I H T ~ T c ~ ~ H o - o ~ ~ ~ ~CHCTeMY ~ ~ ~ T ~BJ I KL OT HO Y PO K ~) ~a>l<nhIfi seJIOBeK CMO>KCT MCIIOJlb3OBaTb @opMy o 6 p a 3 o ~ a ~KOTOPYK) ~x CBM s1,16pan, a He s a p a ~ e e ompencneeaab~fi nyTL K 3 a g a ~ ~ oqena, fi H pacrrpocTpaHnn c r p r r e r a n 11oxkimeHHoro O ~ Y X I ~ H MLI HH co , snae~ ycnoum Ann coqaanr,Horo, ~ K O HOMH~ICCKOrO, KYJIbTyPHOrO M 3KOJIOTH9eCKOI?Op2l3RHTHR CTPaHbI.

You might also like