Ksztacenie aparatu mowy.

Istota gonej mowy polega na wywoywaniu fal powietrznych przeksztacanych w dwikowe. Odbywa si to bezwiednie mimowolnie ale odpowiednie !wiczenia rozwijaj"ce i wzbogacaj"ce automatyczne czynnoci gosotw#rcze racjonalna kultywacja gonej mowy sprzyjaj" zdolnoci rozpowszechniania $"danych treci. %ewntrzny wyraz treci psychicznych wymaga pobudzania mini tote$ pierwszym stopniem doskonalenia dykcji jest zdobywanie biegoci i wytrzymaoci mechanicznej owych mini. &ale$y wykaza! si zasadnicz" umiejtnoci" posugiwania si czynnoci" oddechow" prawidowoci" wydawania gosu 'fonacja( i sprawnoci" ksztatowania gosu narz"dami aparatu mowy 'artykulacja(. Prawidowo oddechu )o niezbdnych warunk#w prawidowej czynnoci oddechowej nale$y czysto! dr#g oddechowych a wic przede wszystkim nosa 'przepuka! lekkim roztworem soli(. %aleca si uprawia! !wiczenia na wie$ym powietrzu lub przy otwartym oknie. &ie wolno odbywa! !wicze* z penym $o"dkiem trzeba podejmowa! je co najmniej w godzin po jedzeniu Istniej" trzy sposoby oddychania+ ,. szczytowy+ lekkie unoszenie obojczyk#w i g#rnych $eber '$ebrowe( -. piersiowy+ rozsuwanie na boki $eber w rodkowej czci klatki piersiowej '$ebrowe( .. przeponowy+ silny udzia przepony 'zwanej z ac. diafagram"( 'brzuszno/przeponowe( 0rzepona to obszerny misie* poo$ony midzy klatk" piersiow" a jam" brzuszn" opadaj"cy ku doowi podczas wdechu a unosz"cy si ku g#rze przy wydechu. 1rzeci spos#b oddychania 'brzuszno przeponowy( jest dla nas najwa$niejszy. 2latka piersiowa podczas wdechu unosi si ku g#rze oraz rozszerza na boki w swojej dolnej czci przez co zwiksza si obszar powietrzny. 3est to oddychanie racjonalne nieodzowne w sztuce m#wienia gdy$ daje mo$liwo! spo$ytkowania 'zamiany na dwik( najwikszej iloci powietrza w jednym odetchniciu i przez to osi"gania maksymalnej pojemnoci gosu jego wie$oci atwoci operowania nim i przede wszystkim przeciwdziaa zmczeniu. 1ak oddychamy zazwyczaj podczas snu. WICZE I! ! "ZI!#! IE P$ZEP% &. wiczenie I 4( 0o#$ si na wznak rozlunij wszystkie minie i rozlunij si wewntrznie. %#$ lew" rk porodku klatki piersiowej praw" /5na g#rnej czci brzucha. 0o chwili wetchnij powoli jak najwicej powietrza 5 tak by najpierw uni#s si brzuch a potem rozszerzay si $ebra. &astpnie wydychaj powoli utrzymuj"c $ebra w tym samym stanie tj. nie pozwalaj"c im opada! 'znak kontrolny+ nieruchomo! lewej rki(. 0o z wolna opadaj"cej rce prawej dostrze$esz $e r#wnoczenie z uchodz"cym powietrzem zapada si brzuch tzn. $e przepona wygi"wszy si w g#r wypiera powietrze z klatki piersiowej ku tchawicy. &ie zmieniaj"c ani na chwil poo$enia klatki piersiowej 'lewa do*( wykonaj wdech po raz drugi+ brzuch wydmie si powt#rnie. 1woja przepona bierze waciwy udzia w akcie oddechowym. 0rzedu$aj"c to !wiczenie pozw#l pomau rozlunia! si dolnym $ebrom przy wydechu

niech opadaj". Oddychasz w spos#b potrzebny do prawidowego m#wienia. Powtarzaj to wiczenie dwa lub trzy razy dziennie, po sze penych oddechw, aby osign wiadomo ruchw przepony i mini brzusznych, swobodne opanowanie mechaniki oddechu i usprawnienie tej czynnoci 6( 0rzerabiaj opisane pod 4 !wiczenie z utrudnieniem+ naciskaj praw" rk" minie brzuszne lecz nie pozwalaj uchodzi! powietrzu z puc7 dopiero kiedy nacisk doni wzmaga si niech przepona powoli i stopniowo ustpuje wypychaj"c powietrze. 8 ten spos#b zdobywasz najwa$niejszy czynnik w fazie wydychania+ op#r. !astpne wiczenia przerabiaj w postawie stojcej, przestrzegajc, by rce byy wolno zwieszone wzdu" ciaa i by nie sta w rozkroku, lecz by ci"ar ciaa spoczywa na jednej nodze, druga swobodna, mikko zgita wiczenie II 0rzycinij prawe nozdrze wielkim palcem prawej rki wetchnij przez lewe nozdrze powietrze i zatrzymaj je. % kolei przycinij lewe nozdrze lewym palcem a odj"wszy prawy palec wydychaj przez prawe nozdrze. &ie odejmuj"c lewego palca wci"gnij powietrze prawym nozdrzem natychmiast przycinij je i wydychaj przez lewe 5 itd. przez pewien czas. wiczenie III 9ozlunij wszystkie minie opu! barki. 8e gboki wdech spokojnie bez wysiku. 8ydychaj spokojnie jak czowiek osabiony. 2iedy wypynie powietrze zaczekaj chwil 5 niech nowy wdech nast"pi jakby sam przez si jako nieuniknione zaczerpnicie powietrza a nastpuj"cy potem wydech niech znowu bdzie swobodnym wypywem powietrza. 0owtarzaj po kilka razy. wiczenie I' 4( 8ykonaj gboki wdech ale zr#b to w czasie jak najkr#tszym. 8ydychaj"c staraj si o pewien nacisk aby powietrze uchodzio nie :samo; ale byo jakby wypychane i osi"gnij przy tym maksymaln" dugo! trwania wydechu 'por. !wiczenie I6(. 6( 8ykonaj gboki wdech wydychaj za kilkoma kr#tkimi falami jakby wytaczaj"c powietrze. <( %a pierwszym razem niech cay wydech skada si z dw#ch czci potem z trzech wreszcie z czterech i piciu. wiczenie ' =zybko wykonaj wdech. %atrzymaj powietrze przez . sekundy. 1eraz wydychaj powoli. 0o tygodniu tego !wiczenia nale$y zwikszy! pauz do > sekund. 0o > tygodniach ,? sekund po upywie jeszcze ,? dni powikszy! gboko! wdechu 'pr#cz dolnych $eber podniesienie piersi :peny; wdech( i pauzowa! do -? sekund. %asadniczym warunkiem jest wykonywanie !wicze* bez wysiku.

wiczenie 'I 4( 0rzeczytajmy kilka razy pierwszy czterowiersz :0ana 1adeusza; na jednym oddechu. #itwo, $jczyzno moja, ty jeste jak zdrowie %le ci trzeba ceni, ten tylko si dowie kto ci straci &zi pikno tw w caej ozdobie 'idz i opisuj, bo tskni po tobie 1akie wypowiedzenie pozbawione jest sensu treciwego i estetycznego. 3est to pr#ba wytrzymaoci funkcyjnej aparatu mownego. wiczenie 'II 8ybierz klika tekst#w o r#$nych stylach w nastpuj"cym porz"dku+ wydarzenie z kroniki wypadk#w opowiadanie artyku naukowy lub polemiczny przem#wienie proza rytmiczna a nast. 8iersz epicki bajka liryka uczuciowa hymn dialog. 0ozaznaczaj miejsca w kt#rych nale$y odetchn"! i czytaj dokadnie przestrzegaj"c oznaczonych miejsc. <zytaj za pierwszym razem relacyjnie bez zamierze* interpretacji z trosk" o to by jak najlepiej ci wysuchano zrozumiano i odczuto7 wyoni si potrzeba zmian miejsc w kt#rych pragnie si zaczerpn"! powietrza 5 w zwi"zku z zamierzeniem wydobycia akcent#w pauz oraz innych efekt#w. 0rzeprowad zatem korekt przeczytaj trzeci raz czerpi"c oddech w nowo oznaczonych miejscach. (ardzo wa)ne. a( 0rzy !wiczeniach oddechowych nie podno bark#w gdy$ to powoduje oddychanie wierzchokami puc nieekonomiczne i przyczyniaj"ce najwicej szkody $ywemu sowu. b( 8a$ne aby podczas !wicze* wszystkie minie byy zupenie rozlunione. c( 6ezporednim sprawc" gosu jest wydychane powietrze a wdech stanowi faz przygotowawcz" konieczne jest wic wyrobienie jak najszybszego gbokiego wdechu a mo$liwie najdu$ej trwaj"cego r#wnomiernego wydechu. d( &ie wolno dopuszcza! by z chwil" sko*czenia wdechu puca zostay zbytnio opr#$nione. &ie wolno opuszcza! rezerwuaru oddechowego a$ do ko*ca trzeba zawsze zostawia! troch powietrza staj"cego si niejako kapitaem zacz"tkowym dla wdechu nastpnego.