parale le t -m e ridiane t .blo gspo t .co m http://paralelet-meridianet.blo gspo t.co m/2013/12/paralelet-dhe-meridianet-gjeresia-dhe.

html

Paralelet dhe Meridianet

Lum Bulliqi/X14 "Gjimnazi Sami Frashr" Burimi i Materialit: Sokol H. Kelmendi ing. Mitrovic. Paralelet dhe Meridianet Gjersia dhe gjatsia gjeograf ike paraqitn me vija q n glob qart t theksohet f orma, madhsia dhe pozita e kontinenteve, ujdhesave, deteve, oqeaneve, objekteve, etj. Rrjeti i vijave matematikore, raporti dhe kndet nn t cilat prehen bn t mundur q n glob qart t theksohet f orma, madhsia dhe pozita e kontinenteve, ujdhesave, deteve, oqeaneve, etj. Paraqitja e besuar e prmbajtjeve gjeograf ike t Toks sipas pozits dhe dimensioneve t tyre n glob, krkon edhe pun t tjera paraprake.

Vija rrethore q e prshkruan Tokn n pjesn e saj m t zgjeruar dhe sht njsoj larg nga Poli i Veriut dhe Poli i Jugut quhet ekuator. Ekuatori e ndan Tokn n dy hemisf era t barabarta - hemisf era veriore dhe hemisf era jugore. N veri dhe n jug t ekuatorit mund t trhiqen vija t panumrta rrethore. Vijat e tilla t menduara rrethore quhen paralele.

Paralelet, meqense, pamja e Toks prej Polit t Veriut deri n Polin e Jugut ka f ormn e gjysm rrethit (1800 ), ather paralelet trhiqen pr do shkall. Pr shkak t f orms s rrumbullakt t Toks, gjatsia e paraleleve zvoglohet prej ekuatorit n drejtim t poleve. Ekuatori si vij f illestare shnohet me zero shkall (00 ), kurse prej tij deri n Polin e Veriut trhiqen 90 paralele, e po aq edhe deri n Po!in e Jugut. Me 90 shnohet pika e Polit t Veriut dhe pika e Polit t Jugut.

Pr arsye praktike n glob dhe n harta gjeograf ike nuk trhiqen paralelet pr do shkall, por n distanc m t madhe (zakonisht do 10). N veanti n glob dhe n harta gjeograf ike pr arsye praktike trhiqen rrethet tropike dhe polare si paralele karakteristike. Pse jan paralele karakteristike?

Meridiant jan harqe gjysmrrethore t menduara, t cilt trhiqen n glob dhe n harta gjeograf ike prej Polit t veriut deri n Polin e Jugut. Meridiant si harqe gjysmrrethore n mnyr perpendikulare me ekuatorin dhe paralelet. Meridiant ndryshe quhen edhe mesdits, sepse n t gjitha pikat e ndriuara t meridianit prkats njkohsisht sht mesdita, prkatsisht kulminon Dielli mbi meridian. Prej Polit t Veriut deri n Polin e Jugut mund t trhiqen meridian t panumrt. Mirpo, meqense meridiant jan perpendikular ndaj rrethit ekuatorial, i cili ka 360,

ather kta trhiqen pr do shkall. Pra gjithsej ka 360 meridian[e. Pr arsye praktike, si edhe paralelet, n glob dhe n harta gjeograf ike meridiant trhiqen n distanc t caktuar. Pr ndryshim nga paralelet, meridiant kan t njjtn gjatsi. N baz t marrveshjes ndrkombtare, si meridian f illestar merret ai q kalon npr observatorin astronomik t Griniit af r Londrs (Britania e Madhe). Nga meridiani f illestar i Griniit numrohen meridiant e tjer n drejtim t lindjes (180) dhe perndimit (180). Trheqja e paraleleve dhe e meridianve n glob dhe n harta gjeograf ike f ormon nj rrjet t f igurave t rregullta gjeometrike q quhet rrjeti gjeograf ik. Me ndihmn e rrjetit gjeograf ik pa vshtirsi mund t caktohet pozita e do pike n rruzullin toksor. Largsia e ndonj pike prej ekuatorit n drejtim t Polit t Veriut ose t Jugut, quhet gjersi gjeograf ike. Gjersia gjeograf ike mund te jet veriore - deri n 90o (Poli i Veriut) dhe jugore po ashtu deri n 90 (Poli i Jugut). Largsia e ndonj pike n lindje ose n perndim t meridianit f illestar, quhet gjatsi gjeograf ike. Gjatsia gjeograf ike mund t jet lindore deri n 180 dhe perndimore po ashtu deri ne 180.

do pik n rruzullin toksor ka gjersin dhe gjatsin e vet gjeografike.