You are on page 1of 77

Educacin secundaria

para persoas adultas

mbito da comunicacin
Unidade didctica 9

Os medios de comunicacin

Pxina 1 de 77

ndice
1. Programacin da unidade ........................................................................................4
1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 Encadramento da unidade no mbito social ................................................................. 4 Presentacin................................................................................................................. 4 Obxectivos didcticos ................................................................................................... 4 Contidos ....................................................................................................................... 5 Temporalizacin e actividades...................................................................................... 6 Recursos didcticos.................................................................................................... 10 Avaliacin ................................................................................................................... 10 Bibliografa utilizada para a elaboracin desta unidade didctica ............................... 11

2.

Textos e secuencia de actividades........................................................................12


Texto 1: Los textos periodsticos (aspectos tericos) .................................................. 12 Texto 2: Noticia........................................................................................................... 13 Texto 3: Feitos e opinins nos xornais (aspectos tericos) ......................................... 15 Texto 4 : Xneros informativos: a noticia (aspectos tericos)...................................... 16 Texto 5: Textos mezclados ......................................................................................... 17 Texto 6: Recordamos gramtica (aspectos tericos) .................................................. 19 Texto 7: Noticia........................................................................................................... 21 Texto 8: Noticias ......................................................................................................... 22 Texto 9: Recordamos cuestiones de gramtica y de ortografa. Signos de puntuacin25 Texto 10: Conectadores y marcadores textuales (aspectos tericos) ......................... 26 Texto 11: La cosa ....................................................................................................... 27 Texto 12: A discriminacin sexual na linguaxe............................................................ 28 Texto 13: Puntos de vista en prensa (portadas).......................................................... 31 Texto 14 : Conectadores textuales.............................................................................. 34 Texto 15: Conectadotes textuales............................................................................... 35 Texto 16: El boboncio (Trompetus menguarius).......................................................... 36 Texto 17: La vakkasaki y la vakkalatus (Vacamotus latferus. Botus latinatus) ........... 37 Texto 18: El gorila miraqueres (Gogo gorila)............................................................... 38 Texto 19: Grulla de cocina (Alfonsina palmata)........................................................... 39 Texto 20: A prensa dixital (aspectos tericos)............................................................. 40 Texto 21: Repasamos ortografa: uso de la g y de la j (aspectos tericos).................. 43 Texto 22: La entrevista (aspectos tericos)................................................................. 45 Texto 23: Entrevista.................................................................................................... 46 Texto 24: Tcnicas de traballo (aspectos tericos) ..................................................... 47 Texto 25: Entrevista.................................................................................................... 48 Texto 26: As cartas literarias....................................................................................... 51 Texto 27: Entrevistas .................................................................................................. 53 Texto 28: Entrevistas .................................................................................................. 54 Texto 29: Entrevistas .................................................................................................. 55 Texto 30: Entrevistas .................................................................................................. 56 Texto 31: La entrevista oral (aspectos tericos).......................................................... 57 Texto 32: A formacin das linguas peninsulares (aspectos tericos) .......................... 58 Texto 33: A coexistencia de linguas (aspectos tericos) ............................................. 59 Texto 34: Textos periodsticos de opinin (aspectos tericos) .................................... 61 Texto 35: El editorial ................................................................................................... 62
Pxina 2 de 77

Texto 36: Marujeo ....................................................................................................... 64 Texto 37: Linguaxe e textos (aspectos tericos) ......................................................... 66 Texto 37: Relatos. Un relato de Suso Bahamonde ..................................................... 67 Texto 39: Un relato de Roberto Traba Velay............................................................... 69 Texto 40: Cartas al director......................................................................................... 71 Texto 41: La crnica ................................................................................................... 72 Texto 42: La crtica ..................................................................................................... 74 Texto 43: Linguaxe e textos (aspectos tericos) ......................................................... 75 Texto 44: O artigo ....................................................................................................... 76 Texto 44: A literatura nos medios de comunicacin audiovisual ................................. 77

Pxina 3 de 77

1.
1.1

Programacin da unidade
Encadramento da unidade no mbito social
Unidade 1

Bloque 1
Unidade 2

Mdulo 1 Bloque 2
Unidade 3 Unidade 4 Unidade 5 Unidade 6

Bloque 1 Mdulo 2 Bloque 2

Unidade 7 Unidade 8 Unidade 9: Os medios de comunicacin Unidade 10

Bloque 1 Mdulo 3 Bloque 2

Unidade 11 Unidade 12 Unidade 13 Unidade 14

Bloque 1 Mdulo 4 Bloque 2

Unidade 15 Unidade 16

1.2

Presentacin
Esta unidade est dentro do bloque Imos ao quiosco e denomnase Os medios de comunicacin. Cos contidos e as actividades que se inclen nesta unidade pretndese conseguir do alumnado adulto certas habilidades, actitudes e coecementos relacionados cos medios de comunicacin audiovisual e coas novas tecnoloxas; a utilizacin das linguas do mbito como instrumento para comprender e interpretar a informacin, como medio para procesar e utilizar a informacin, e como fin para a comprensin da realidade en que se vive.

1.3

Obxectivos didcticos
Interpretar e recoecer textos na lingua oral e na escrita dos medios de comunicacin audiovisual, e diferenciar a estrutura, os puntos de vista, os elementos formais, as caractersticas e as convencins da linguaxe destes medios, as como os seus elementos compositivos. Recoecer textos que indiquen presentacin de tarefas e instrucins. Planificar e compor textos coas caractersticas dos usados nos medios de comunicacin. Apreciar a presentacin coidada dos textos escritos, utilizando correctamente a ortografa e os signos de puntuacin.
Pxina 4 de 77

Participar en conversas sobre temas de actualidade utilizando os elementos non verbais na intervencin. Reflexionar ante as mensaxes que supoan calquera tipo de discriminacin procedentes dos medios de comunicacin. Diferenciar os usos formais e informais da lingua nos medios de comunicacin. Planificar e compor textos con cohesin utilizando conectadores textuais. Identificar as funcins sintcticas caractersticas dos substantivos, dos adxectivos e dos verbos. Comprender a situacin sociolingstica da lingua galega e analizar o seu uso nos medios de informacin. Valorar os textos literarios na lingua galega aparecidos nos medios de comunicacin. Analizar os elementos propios da narracin e do teatro en producins televisivas. Compor textos de intencin literaria: cartas.

1.4

Contidos
Comunicacin oral
Comprensin de textos propios dos medios de comunicacin audiovisual con especial atencin s

entrevistas e s noticias: contextualizacin, coecementos previos, tempo asignado, etc.


Uso de estratexias para lograr a comprensin e a valoracin crtica da comunicacin televisiva e

radiofnica coas sas caractersticas propias.


Comprensin de textos orais do mbito acadmico, como presentacin de tarefas e de instrucins. Participacin en conversas e simulacins sobre temas de actualidade recollidos dos medios de

comunicacin.
Uso consciente dos elementos paraverbais e non verbais na intervencin oral planificada: ton

axeitado, pausas, xesticulacin coherente, etc. Comunicacin escrita


Recoecemento e comprensin de textos dos medios de comunicacin en soporte impreso ou

dixital, como noticias, entrevistas, editoriais e crnicas, e apreciacin das diferenzas entre informacin e opinin. Composicin de textos coas caractersticas formais usadas nos xneros propios dos medios de comunicacin: noticias e entrevistas. Anlise dos puntos de vista usados nos medios de comunicacin escritos e virtuais para transmitir a mesma informacin. Interese pola presentacin coidada dos textos escritos, en soporte impreso e dixital, utilizando adecuadamente a ortografa e os signos de puntuacin. Actitude reflexiva e crtica ante as mensaxes que supoan calquera tipo de discriminacin, con especial atencin s procedentes de reportaxes, crnicas ou entrevistas dos medios de comunicacin. Identificacin dos elementos formais e recoecemento dalgunhas caractersticas e convencins da linguaxe dos medios de comunicacin (columnas, titulares, entrada, imaxes, tamao, situacin, etc.). Interese ante as tecnoloxas da comunicacin e actitude crtica ante o seu uso. comunicacin e conciencia das situacins comunicativas en que resulten adecuados.

Coecemento da lingua

Coecemento das diferenzas entre usos formais e informais da lingua a travs dos medios de Identificacin e uso das variacins (frmulas de confianza e de cortesa) que adoptan as formas

decticas en relacin coa situacin.


Uso de procedementos para compor enunciados con cohesin: orde na exposicin das ideas. Revisin dos conectadores textuais de orde, de contraste e explicativos, e recoecemento e uso

dos distributivos e de causa, usados frecuentemente nos medios de comunicacin.


Identificacin e revisin da estrutura do texto en textos de carcter informativo: estrutura piramidal

da noticia, referencia s circunstancias de lugar, tempo, etc.


Coecemento das funcins sintcticas caractersticas das clases de palabras, de cara mellora

das estruturas na construcin e revisin de textos, con emprego dunha terminoloxa sintctica axeitada: o substantivo como suxeito, o verbo como ncleo do predicado, o adxectivo como complemento do nome e como atributo. Lingua e sociedade
Coecemento xeral e concrecin no marco peninsular das causas que contriben formacin,

expansin, transformacin, minorizacin, substitucin e normalizacin das linguas, con manexo e interpretacin de mapas, tboas, textos e informacin dos medios e das tecnoloxas da

Pxina 5 de 77

comunicacin.
Comprensin da situacin sociolingstica da lingua galega a travs da abordaxe dos fenmenos

de contacto de linguas (bilingismo e diglosia), procurando informacin nos medios de comunicacin en diversos soportes. Comprensin e anlise do uso das das linguas de Galicia nos medios de comunicacin. Educacin literaria
Lectura e valoracin de textos literarios en lingua galega (artigos, ensaios, contos, etc) aparecidos

nos medios de comunicacin.


Anlise dos elementos propios da narracin e do teatro (espazo, tempo, accin, personaxes, etc.)

en producins televisivas en lingua galega.


Lectura de obras relacionndoas cos grandes perodos e autores da literatura galega a partir da

Idade Media.
Composicin de textos de intencin literaria: cartas.

1.5

Temporalizacin e actividades
Temporalizacin

16 perodos lectivos divididos en catro semanas. 1 semana. 1 sesin, en casteln. Textos 1e 2. 2 sesin, en galego. Textos 3 e 4. 3 sesin, en casteln. Textos 5 e 6. 4 sesin, en galego. Textos 7 e 8. 2 semana. 1 sesin, en casteln. Texto 9, 10 e 11. 2 sesin, en galego. Textos 12 e 13. 3 sesin, en casteln.Textos 14, 15, 16, 17, 18 e 19. 4 sesin, en galego. Texto 20. 3 semana. 1 sesin, en casteln. Textos 21, 22 e 23. 2 sesin, en galego. Texto 24, 25 e 26. 3 sesin, en casteln. Textos 27, 28, 29, 30 e 31. 4 sesin, en galego. Textos 32 e 33. 4 semana. 1 sesin, en casteln. Textos 34, 35 e 36. 2 sesin, en galego. Textos 7, 38 e 39. 3 sesin, en casteln. Textos 40, 41 e 42. 4 sesin, en galego. Textos 43, 44 e 45
Actividades

1 sesin: en casteln. Presentacin, por parte do profesor ou da profesora, da unidade didctica, dos elementos que contn e do xeito en que se levar a cabo. Amosarnselle os xornais ao alumnado e farase unha invitacin a achegarse a eles, a os manipular, aos recoecer os distintos elementos (portada, fotografas, plans, esquemas, publicidade, tamao de letras, encadramentos, seccins) e a comentar o que mis chame a atencin.

Pxina 6 de 77

Entregaranse as copias do texto 1 e do texto 2 e indicarase que se lean e que se faga unha valoracin persoal. Despois, o alumnado realizar as actividades propostas para os dous textos, onde o importante o recoecemento da orde da informacin e algunhas caractersticas lingsticas dos textos xornalsticos. 2 sesin: en galego. Entregaranse copias do texto 3 e explicarnselle ao alumnado as cuestins tericas que cumpra ata que se entendan as diferenzas entre os textos informativos e os de opinin, e o alumnado poida realizar as actividades propostas para ese texto. Entregarase copias do texto 4, onde se tratan aspectos tericos sobre a noticia como xnero informativo; estrutura e caractersticas que o alumnado ten que asimilar para poder levar a cabo as actividades propostas para este texto. 3 sesin: en casteln. Entregaranse copias do texto 5, onde o importante recoecer a orde da informacin en pargrafos para lles prestar especial atencin aos elementos ordenadores de cada texto. O alumnado ter despois que realizar as actividades propostas, intentando completar os cadros. Bscase as que o alumnado practique facendo esquemas. Entregarase o texto 6 e explicaranse as cuestins tericas que sexan mis difciles de asimilar, xa que se trata de regras gramaticais e prcticas de sintaxe, ata que o alumnado poida realizar pola sa conta as actividades propostas para eses aspectos tericos. 4 sesin: en galego. Entregar copias dos textos 7 e 8. O alumnado poder traballar con noticias dos medios de comunicacin audiovisual, recoecendo as sas caractersticas e os seus mecanismos, e intentar realizar as actividades propostas relativas aos textos. Na aula, traballarase sobre noticias dos textos entregados, pero cumprir realizar tamn actividades sobre outros medios de comunicacin, como a radio e a televisin. Esta parte das actividades realizarase nas propias casas do alumnado, e as conclusins exporanse na aula. O profesor ou a profesora prestaranlles especial atencin aos traballos que se realicen a partir das actividades realizadas na casa, para que a presentacin dos escritos cumpra os requisitos e se utilicen ben os signos de puntuacin. 5 sesin: en casteln. Entregaranse copias do texto 9 e explicaranse algunhas regras de puntuacin textual. O alumnado poraas en prctica cunha noticia que se lle quitaron os signos de puntuacin. O traballo con textos sinxelos. Pdese propor como actividade alternativa a lectura de textos aos que previamente se lle quitaran as comas, os puntos, etc. Entregarase o texto 10, onde se dan, como cuestiones tericas, algns conectadores textuais. Anda que o alumnado os coeza, ter que identificalos nos textos. Farase fincap neses conectadores, que xeralmente o alumnado non utiliza, e proporanse exemplos cos mis descoecidos para que despois se poidan recoecer nos textos. Entregaras o texto 11, un artigo de prensa en que xa aparecen marcados os conectadores. O alumnado ter que clasificalos axudndose do texto 9 e deber encher o cadro proposto para o caso. 6 sesin: en galego. Entregaranse copias do texto 12, onde aparecen reflectidos noticias e titulares aparecidas na prensa e que poen de manifesto o uso sexista da linguaxe nos medios de comunicacin audiovisual. O alumnado intentar realizar as actividades propostas para ese texto, que son extensibles aos outros medios, como a radio e a televisin, dos que tamn ter que realizar actividades. Intntase que o alumnado reflexione sobre as mensaxes que supoan calquera tipo de discriminacin.
Pxina 7 de 77

Entregaranse copias do texto 13. Trtase de que o alumnado traballe sobre distintos puntos de vista nos xornais e noutros medios de comunicacin. Cumprir facer as actividades relativas a este texto, s portadas. Traballarase tamn a adquisicin dun vocabulario imprescindible na unidade didctica e que o alumnado participe de forma oral na aula, tendo en conta nas sas participacins os elementos verbais e non verbais, e respectando as regras da comunicacin oral. 7 sesin: en casteln. Repartiranse copias dos textos 14 e 15, onde o traballo fundamental establecer unha orde nunha serie de xestos cotins mediante conectadores textuais. Trtase de fomentar a adquisicin do hbito de utilizar na escrita conectadores que xeralmente o alumnado utiliza na lingua oral, pero que na escrita lle supoen un esforzo. O hbito de os recoecer e os usar nos textos importante. Repartiranse copias dos textos 16, 17, 18 e 19; son textos narrativos humorsticos e o traballo consiste en transformar un texto narrativo nun texto de instrucins. A fase fundamental a seleccin da informacin para poder encher o cadro. importante que o profesor ou a profesora observen se o alumnado realiza con espontaneidade o cambio nos tempos verbais e se introduce formas impersoais no texto (uso do se). 8 sesin: en galego. Entregaranse copias do texto 20 e explicaranse os aspectos tericos includos nel, tendo presente que o mellor xeito de aprender as cuestins tericas a partir de exemplos prcticos. Xa que logo, imprescindible nesta sesin o contacto directo co computador por parte do alumnado. Nel ser mis doada a adquisicin dos conceptos e a sa aplicacin na prctica. Haber despois un bloque de actividades en que se intentara pr o alumnado en contacto directo co computador, que se traballe con el, que se procure en internet e que se sexa quen de recoecer, clasificar e discernir s informacins necesarias para elaborar os traballos. O profesor ou a profesora dirixirn a actividade e supervisarn o traballo co ordenador para que, no caso de xurdiren dificultades, se poidan superar. 9 sesin: en casteln. Entregaranse copias do texto 21, onde se tratan aspectos tericos sobre ortografa, o que adoita resultar arduo para o alumnado. Terase que acudir a todos aqueles exemplos que poida atopar ao respecto e, despois, o alumnado realizar as actividades propostas e o profesor ou a profesora deberan dirixilo sempre cara aos dicionarios cando xurdan dbidas, anda que sexa para comprobar, autocorrixirse e autoavaliarse. moi importante para o alumnado a adquisicin do hbito de usar dicionarios impresos e interactivos. Entregaranse copias do texto 22, onde se dan aspectos tericos sobre as entrevistas escritas: estrutura, elementos, etc. Entregaranse copias do texto 23, en que se reproducen varias entrevistas. O alumnado por por en prctica as cuestins tericas do texto 22. 10 sesin: en galego. Neste bloque entregaranse copias do texto 24, onde se suscitan algunhas cuestins tericas sobre as tcnicas de traballo imprescindibles para a realizacin de todo tipo de tarefas, non s as escolares. O alumnado por en prctica estas cuestins tericas aplicndollas a unha actividade prctica, relacionada cun texto xornalstico. Entregaranse copias do texto 25, en que aparece unha entrevista, e as actividades que o alumnado ten que responder oralmente. Trtase de que se participe en conversas e simulacins respectando as normas de comunicacin oral, e de que se sexa quen de usar os elementos verbais e non verbais na intervencin oral planificada.

Pxina 8 de 77

Entregaranse copias do texto 26 e explicaranse os tipos de cartas, as como o motivo polo que unha carta pode ser tamn literatura, tan importante que chegou a se converter nun subxnero literario. Realizaranse as actividades propostas para este texto e comprobaranse os tipos de cartas que calquera persoa pode escribir. 11 sesin: en casteln. Entregaranse os textos 27, 28, 29 e 30. Trtase de ler entrevistas a escritores sobre as sas preferencias literarias, e comprobar na actividade preparada para estes textos que as entrevistas non sempre se axustan s caractersticas xerais deste tipo de textos. Entregarase o texto 31, que contn aspectos tericos relacionados coas entrevistas orais e as sas caractersticas nos medios de comunicacin audiovisual, a radio e a televisin. O alumnado realizar as actividades correspondentes. 12 sesin: en galego. Entregaranse copias do texto 32, sobre o nacemento das linguas peninsulares. O alumnado realizar as actividades propostas. importante o uso do computador con acceso a internet para a realizacin destas actividades, xa que necesitarn achar mapas da presenza desas linguas en distintos perodos histricos. Entregaranse copias do texto 33. Susctanse nel cuestins tericas relacionadas coa coexistencia de linguas. Propense actividades relacionadas co contorno do alumnado e tamn cos medios de comunicacin audiovisual, polo que cumprir traballar na casa vendo a televisin e escoitando a radio para comprobar os casos de diglosia. As conclusins destes traballos presentaranse na aula para chegar, no posible, a conclusins comns. 13 sesin: en casteln. Entregaranse os textos 34, 35 e 36. Son textos de opinin, diferentes dos textos informativos. No primeiro deles dse informacin terica e nos seguintes dse tamn algunha informacin que sirva para os diferenciar mellor e poder imitalos na prctica. O alumnado xa coece as diferenzas, pero a realizacin dalgunhas actividades vaille permitir ter unha visin mis clara deles: o editorial e o artigo de opinin. O profesorado ter coidado de corrixir constantemente as actividades escritas, para evitar erros, e invitar o alumnado autocorreccin e autoavaliacin. 14 sesin: en galego. Entregarase o texto 37, onde se abordan algn aspectos tericos sobre a linguaxe e os textos da comunicacin audiovisual, nomeadamente sobre o conto e a novela, relatos que forman parte tamn dos medios de comunicacin e non s da lingua escrita. O alumnado debe caer na conta de que os relatos estn presentes na televisin, no cine, na radio, con adaptacins de textos literarios e as sas diferentes versins e adaptacins. Entregaranse copias dos texto 37 e 38. Trtase de relatos aparecidos en internet e que poden servir de exemplos doutras moitas pxinas. O alumnado deber construr textos semellantes aos lidos, baixo supervisin, acudindo constantemente aos dicionarios impresos ou virtuais, en caso de dbidas. 15 sesin: en casteln. Entregaranse os textos 41 e 42, que inclen exemplos dunha crnica e dunha crtica, respectivamente. Seguen a ser exemplos doutros textos de opinin con caractersticas propias. Inclen algns consellos para os redactar e actividades para os realizar. As actividades do alumnado sern en lingua escrita, polo que o profesor ou a profesora tern que prestar atencin s realizacins individuais. 16 sesin: en galego.
Pxina 9 de 77

Entregaranse copias do texto 43, onde se estudan algunhas caractersticas dos textos teatrais. Entregarase o texto 44, que un artigo aparecido nunha pxina de internet; nel explcase onde, cando e como se vai representar unha obra de teatro. importante que o alumnado adquira o hbito de localizar na rede actividades culturais, non s cinematogrficas ou musicais, senn tamn representacins teatrais. Proponse despois como actividade a elaboracin dunha sinxela obra de teatro. Nela fanse propostas sobre os personaxes, o tempo e o lugar. Cumprir, xa que logo, inventar os dilogos e os outros elementos lingsticos propios dun texto dramtico. O profesor ou a profesora explicarn a parte terica. Entregarase o texto 45, que corresponde tamn a unha actividade literaria aparecida nun medio de comunicacin audiovisual. Dbese atopar, neste caso na televisin, unha obra de teatro e achar as diferenzas coas obras de teatro escritas. As conclusins debateranse na aula.

1.6

Recursos didcticos
Na unidade didctica xa estn includos os textos sobre os que se vai traballar. imprescindible fotocopiar todos os textos necesarios e as actividades relativas a cada texto, e levalas aula antes de comezar cada sesin. imprescindible que na aula haxa unha serie de xornais, revistas e outros materiais especializados e non especializados, en lingua galega e en lingua castel, para que o alumnado os poida manipular, traballar sobre eles e revisalos cando cumpra. imprescindible a existencia de computadores con acceso a internet. moi importante que na aula haxa dicionarios en galego e en casteln para solucionar as dbidas de vocabulario que puidesen xurdir e, na medida do posible, acceso a dicionarios virtuais para resolver dbidas cando se traballe co computador. necesario algn gravador na aula para algunhas actividades.

1.7

Avaliacin
Nesta unidade didctica a avaliacin forma parte integrante do proceso. As propias actividades sern tomadas como referencia para a avaliacin do alumnado dado que, para as realizar, cmpren estratexias e instrumentos de cuxo uso o profesor ou a profesora poden extraer conclusins. Na primeira sesin, o manexo e o uso que o alumnado faga dos xornais, as revistas e o material impreso informativo serve de avaliacin inicial, as como os comentarios que se escoiten na aula con respecto aos contidos e os obxectivos da unidade didctica. Os aspectos procedementais avaliaranse a travs da observacin e da valoracin das tarefas propostas nas actividades. Valorarase a participacin nas actividades en grupo e individuais a travs da observacin e dos resultados dos traballos propostos. Non haber probas obxectivas para valorar os aspectos conceptuais. A evolucin das tarefas a travs da unidade completa ha marcar as pautas dos contidos adquiridos. En todas as sesins programadas hai actividades que poder servir de reforzo ou ampliacin, dependendo das necesidades do alumnado.

Pxina 10 de 77

1.8

Bibliografa utilizada para a elaboracin desta unidade didctica


[1] Addison, A. Qu. Editorial Molino. Barcelona, 1979. [2] Beni, S. Los maravillosos animales de Extraalandia. Editorial Aliorna joven. Barcelona, 1987 Daz, C. e Seixo, M. Lingua Galega e literatura. Educacin Secundaria. Anaya, 2003. [3] Moret, Z. El juego-laberinto de las palabras. Labor juvenil. Barcelona, 1987. [4] Prez, M. e Currais, X. Feminino e Masculino. A linguaxe dos medios de comunicacin. Edicins Xerais, Vigo, 1995 VVAA. Lingua galega e literatura; mtodos, tcnicas e estratexias. 1 curso de ESO. Obradoiro-Santillana, 2000. VVAA. Lengua y Literatura. 2 curso de ESO. Anaya, 2000. Xornal Galicia Hoxe. Semanario A Nosa Terra. Xornal El Pas. http://www.cee.costadamorte.net (seccin Rincn literario). http://www.xornal.com http://www.culturagalega.org http://www.vieiros.com

Pxina 11 de 77

2.

Textos e secuencia de actividades


Texto 1: Los textos periodsticos (aspectos tericos)
Ya sabe que textos periodsticos se caracterizan por: transmitir informacin de una manera inmediata, a travs de una gran variedad de canales; llegar a casi todos los lugares; tratar gran variedad de temas, utilizando diversos gneros; orientar ideolgicamente a los destinatarios; y estar sujetos a los intereses comerciales y a las leyes de mercado.
Aspectos lingsticos de los textos periodsticos

Rasgos morfolgicos y sintcticos: Largos sintagmas nominales. Oraciones enunciativas. Uso de la tercera persona. Incisos explicativos. Aposiciones. Estilo directo de cita. Forma narrativa: pretritos perfectivos y presente histrico. Rasgos lxicos y semnticos: Lxico denotativo. Lxico especializado en el tema que se trata. Descuidos gramaticales: Estilo coloquial. Alteracin del rgimen verbal. Condicional de rumor. Empleo indebido de ciertas preposiciones y locuciones prepositivas. Impropiedades morfolgicas, lxicas y semnticas. Clichs y frases hechas. Adjetivos y adverbios en su grado mximo. Extranjerismos. Abusos de recursos literarios que llevan al sensacionalismo. Recursos retricos (metforas, paradojas, ironas, hiprboles, eufemismos, etc.).

Pxina 12 de 77

Texto 2: Noticia
La publicidad enfrenta a las televisiones con la UE

Las televisiones privadas espaolas se oponen al ultimtum de la Comisin Europea al Gobierno de Zapatero por no respetar los lmites publicitarios (12 minutos por hora) decretados por Bruselas en la directiva sobre Televisin sin Fronteras. Uteca, la entidad que agrupa a los operadores privados, se muestra contraria a que Bruselas imponga lmites de publicidad a los medios privados de comunicacin y recomienda a la comisaria Reding que se interese por evitar la "clara competencia desleal" de las televisiones pblicas espaolas, que se financian a travs de una doble va: publicidad y subvenciones. Bruselas cuestiona la "interpretacin" que Espaa hace de la directiva, mientras que Uteca asegura que la ley espaola est "en total consonancia" con la norma comunitaria. La principal discrepancia radica en si los espacios de televenta, publirreportajes o telepromociones son publicidad o no. El Pas, 9 de mayo de 2008

Secuencia de actividades (textos 1 y 2) S1. Busque en el texto 2 cinco rasgos lingsticos de los enumerados en el texto 1.

S2.

Escoja, entre los siguientes argumentos, los ms relevantes para producir un texto argumentativo en el que intentar convencer al lector de las ventajas que supone leer el peridico. Redacte los argumentos seleccionados acompandolos de ejemplos, datos, comentarios, interpretaciones, etc., y relacionndolos entre s. No se olvide de emplear el registro adecuado al texto.

Argumentos: El peridico es un documento que narra la historia de cada da, las variaciones de un mundo cambiante. Como puede doblarse, ocupa poco espacio.
Pxina 13 de 77

Permite leer las noticias una y otra vez. Sirve para matar el tiempo cuando no tienes nada mejor que hacer. Es una fuente cultural inmensa: ensea el pasado y el presente, y anticipa el futuro. Quien lee el peridico siempre est buscando ms y se plantea continuamente nuevas metas. Cuesta poco dinero. Implica a la gente en situaciones que de otro modo le seran desconocidas. Cmo podemos ser solidarios con los afectados por una catstrofe si no la conocemos? Convierte lo lejano en cotidiano. Ensea a moverse por el mundo y a entender el tiempo en que se vive. Es til para envolver paquetes.

Pxina 14 de 77

Texto 3: Feitos e opinins nos xornais (aspectos tericos)


A funcin principal dos xornais a de presentar informacin de xeito obxectivo e veraz. Esa informacin aparece en distintos tipos de noticias: relatos de sucesos, feitos importantes ou pouco frecuentes. Segundo a presenza de feitos ou opinins, distnguense varios tipos de artigos xornalsticos: Os que s presentan feitos: as noticias e as reportaxes. Os que presentan opinins: os artigos de opinin, os editoriais e as columnas de colaboracin. Os que combinan feitos e opinins: o comentario, a crnica e a crtica. Dbese distinguir claramente o que informacin do que opinin, xa que esta reflicte a valoracin dos feitos por parte da empresa propietaria do xornal, ou dun particular, ou dun colaborador.
Secuencia de actividades S3. Compare estes dous textos que tratan sobre a situacin do dolmen de Dombate. En cal se expresan opinins e en cal se expoen feitos?
Dombate non o nico problema Son moitas as noticias preocupantes sobre o estado do noso abondoso e salientable patrimonio cultural. Con acerto, desde este medio tense chamado a atencin sobre o lamentable estado do dolmen de Dombate, unha das catedrais da nosa prehistoria. Pese sa espectacularidade, quiz o mis inquietante sexa que non se trata do nico caso. (...) A importancia destes bens non radica s no mbito cultural: son autnticos recursos econmicos. (...) Tan inadmisible resulta o estado do dolmen de Dombate coma a escasa informacin e falta de limpeza vexetal en Borneiro, un dos poucos castros declarados de interese paisaxstico e etnogrfico, a un quilmetro de Dombate e en plena Costa da Morte. En definitiva, trtase de poer interese en protexer a nosa cultura e de seguirmos progresando. A Fernndez Malde. La Voz de Galicia Deputacin e Cultura inician varias accins encamiadas a protexer o dolmen de Dombate Segundo o comunicado oficial, prevese que no prazo dun mes a Deputacin da Corua entregue na Direccin Xeral de Patrimonio o plan director que incla unha cpula transparente e a consolidacin definitiva do conxunto megaltico. O financiamento do proxecto corresponderalle ao organismo provincial, que o propietario do monumento e dos terreos do contorno. Esta a primeira reunin oficial que se celebra entre ambas as administracins co gallo de abordar a situacin do dolmen de Dombate, que leva dez anos pechado ao pblico, anda que o concello de Cabana organiza algunha visita guiada. La Voz de Galicia

S4.

Escoite na radio ou procure na prensa unha noticia sobre un suceso recente e anote a informacin concreta sobre os feitos que achega.

Pxina 15 de 77

Texto 4 : Xneros informativos: a noticia (aspectos tericos)


A noticia o xnero fundamental do xornalismo. Consiste na narracin obxectiva dun feito de actualidade. Presenta a seguinte estrutura: Titular: unha frase breve que resume o tema e intenta atraer a atencin do lector. Vai destacada tipograficamente mediante letras grandes e negras. Entrada (encabezamento ou lead): resume o contido fundamental da noticia. Moitas veces aparece destacada en letra negria ou cursiva. Corpo da noticia: desenvolve con detalle o contido. Divdese en varios pargrafos, ordenados en forma de pirmide invertida: os datos mis salientables van ao principio, e os detalles menos importantes, no remate.

PREGUNTAS A QUE DEBE RESPONDER UNHA NOTICIA


Que? Quen? Onde? Cando? Como? Por que? Tema da noticia Protagonista(s). Lugar onde se producen os feitos. Data ou momento en que estes se producen. Circunstancias ou xeito en que teen lugar. Causas deses feitos

Non sempre estn presentes as seis respostas

Secuencia de actividades S5. As noticias da actividade 1, do texto 3, dan resposta a todas estas preguntas?

Pxina 16 de 77

Texto 5: Textos mezclados


Pero, en realidad, esto no es as. A su regreso, las abejas trazan a veces lneas que se apartan mucho de la lnea recta. Efectan en el aire movimientos danzantes para informar a los otros miembros de su enjambre de la procedencia del suministro, de si se trata de polen o de nctar, de la direccin y distancia desde la colmena, e incluso del color de las flores. La segunda categora de ingredientes procede de animales y dan permanencia a la fragancia. Proceden del mbar gris, que es una sustancia segregada por los cachalotes, del almizcle y del castreo, resina que es segregada por el castor. Se crea que las abejas seguan la lnea recta, o sea, la distancia ms corta posible, para regresar a su colmena desde el lugar en donde haban estado recogiendo el nctar de las flores y por eso al camino ms corto entre dos lugares se le llama en algunos sitios, trayecto de abeja. El perfume procede de aceites vegetales, del olor de algunos animales y de compuestos qumicos. El perfumista posee frmulas especiales para su fabricacin, prepara los ingredientes y los mezcla adecuadamente. Algunos de los costosos perfumes que se aplican en el cuello y en las muecas el calor que producen las pulsaciones expele el perfume-, pueden contener ms de doscientos ingredientes. Este cdigo de las abejas lo descubri el naturalista alemn K.von Frisch, quien averigu que una danza circular significaba que el alimento estaba cerca de la colmena, y una danza tambaleante, que estaba lejos. El primer olor que se percibe cuando se abre un frasco procede de aceites de flores y de hierbas que varan desde el espliego, el jazmn o la rosa, hasta el clavo y el romero, e incluso la zanahoria y la cebolla. Se obtienen por extrusin o utilizando disolventes El tercer grupo de ingredientes corresponde a los qumicos. Se utilizan como complemento de los anteriores y son mucho ms baratos. (Ver bibliografa [1])

Secuencia de actividades S6. En el texto anterior estn mezclados prrafos pertenecientes a dos textos diferentes. Trate de reconstruirlos numerando sus prrafos y ordenndolos adecuadamente.

Agrupe los prrafos que crea que tienen relacin entre s. Establezca el orden ms adecuado entre ellos y justifquelo. Escriba las palabras y expresiones que le han ayudado a ordenar los textos en las fichas que tiene a continuacin.
Pxina 17 de 77

Texto A Proponga un ttulo apropiado: Prrafo (n) Palabras clave Expresiones clave

Texto B Proponga un ttulo apropiado: Prrafo (n) Palabras clave Expresiones clave

S7.

Invente un titular y redacte una noticia con los siguientes datos:

Una tienda de Nueva York, especializada en la venta de huesos y fsiles. Han sido encontrados restos de un crneo perteneciente al Homo erectus. El pasado mes de marzo. El crneo lleg a travs de un misterioso hombre, representante de un coleccionista de antigedades. Los expertos piensan que procede de Indonesia y que el crneo podra ser clave para las investigaciones sobre el origen del hombre.

Pxina 18 de 77

Texto 6: Recordamos gramtica (aspectos tericos)


El sujeto

El sujeto est constituido por un sintagma nominal, esto es, un sustantivo o un grupo de palabras cuyo ncleo es un sustantivo o una palabra equivalente (por ejemplo, un pronombre) que concuerda en nmero y persona con el verbo. Aunque el nico elemento imprescindible del sintagma nominal es el ncleo, este puede ir acompaado por otros elementos. Determinante (artculo, demostrativo, etc.):................................................................ esa Adjunto (adjetivo): ............................................................................................ usadsima Ncleo (sustantivo o pronombre): ........................................................................ palabra Aposicin (sustantivo no precedido de preposicin):.......................................comodn Complemento del nombre (preposicin y sustantivo):..................................... del texto.

El predicado

El predicado est formado por un sintagma verbal, es decir, un verbo o grupo de palabras cuyo ncleo es un verbo, que concuerda en nmero y persona con el sujeto. El predicado nominal est formado por un verbo copulativo (ser, estar o parecer) y un atributo, que est representado por un sustantivo, un adjetivo o un grupo de palabras cuyo ncleo es un sustantivo o una palabra equivalente. El predicado verbal es todo el que no es nominal, esto es, el que no lleva verbo copulativo ni atributo.
Secuencia de actividades S8. Relacione coherentemente los sujetos de la columna de la izquierda con los predicados de la derecha para rehacer los titulares de prensa obtenidos el da 22 de noviembre de 1999, en la pgina de internet de los siguientes peridicos: El Peridico, ABC, El Mundo y La Vanguardia. Una vez rehechos los titulares, realice las actividades.
Letra A Sujetos Una nueva sonda Letra predicados negocia con Bill Gates un acuerdo sobre el castellano en internet alcanzar los 6.000 millones el 12 de octubre de 1999 es casi tan inteligente como el Homo Sapiens llega a Marte contraer Alzeimer cada ao

B C D E

La poblacin muundial Uno de cada diez mayores de 80 aos El hombre de Neanderthal La Real Academia de la Lengua

Pxina 19 de 77

S9.

Realice estas actividades de anlisis:

Analice la estructura de los sintagmas nominales que componen los sujetos.

Analice morfolgicamente las palabras que componen el sujeto.

Seale el grupo del predicado y marque su ncleo.

Cuando sea posible, escriba en plural los sujetos de los titulares y nalos a sus predicados realizando en ellos los cambios pertinentes.

Pxina 20 de 77

Texto 7: Noticia
Galicia potencia neste sector, que non depende tanto de pensos e fertilizantes O leite ecolxico, unha opcin para non padecer a crise
As granxas galegas que se dedican producin de leite ecolxico en Galicia gozan de boa sade, asegura o director tcnico do Consello Regulador de Agricultura Ecolxica de Galicia, Ernesto Snchez. Unha situacin que contrasta coas dificultades que atravesan as explotacins convencionais e que se debe sa menor dependencia de pensos e fertilizantes, que sofren un forte encarecemento. Un factor importante que provocou, segundo recoece Ernesto Snchez, que moitas explotacins lcteas convencionais de Galicia se reformulen a sa orientacin produtiva cara ecolxica. A sa menor dependencia dos insumos externos est provocando que se volva mis atractiva, esgrimiu este tcnico, quen considerou relevante o feito de que, no que vai de ano, sete explotacins, ata agora convencionais, solicitaron a sa incorporacin na producin ecolxica. Esta reorientacin supn para as granxas que a alimentacin do seu gando debe provir principalmente dos pastos e forraxes da propia explotacin, nos que abonos e fertilizantes de orixe sinttica estn totalmente descartados. Ademais, por cada hectrea non pode haber mis de das vacas. En todo caso, Ernesto Snchez aclarou que os produtores de leite ecolxica comparten coas granxas convencionais a baixa de prezos do leite ou alzas como o gasleo. Con todo, ambos encarecementos non afectaron rendibilidade das 21 granxas que producen mis de nove millns de litros ao ano e facturan un volume prximo aos seis millns de euros anuais. Precisamente, un 60 por cento do leite ecolxico que se produce en Espaa procede de Galicia, que concentra 1.300 das 2.700 reses de vacn dedicadas a esta actividade no Estado. Galicia Hoxe

Pxina 21 de 77

Texto 8: Noticias
O Cervantes espallar a cultura galega

Apoio torre de hrcules: o presidente do Goberno galego, Prez Tourio, entrevistouse en Pars onte co director da UNESCO, Koichiro Matsuura.

Viaxe institucional do presidente Tourio a Pars para impulsar o labor de cooperacin entre o Goberno galego e o instituto que agora dirixe Carmen Caffarel, o mellor embaixador da cultura. Inaugura na capital de Francia unha exposicin da coleccin Caixanova con obras de dezaseis creadores, entre eles Menchu Lamas, Antn Lamazares, Xos Freixanes e Manuel Vilario. Pxina 33

Plan para crear xa neste ano cinco mil empregos no rural Motor da economa O vicepresidente Quintana e o conselleiro Surez Canal presentan unha ambiciosa estratexia de dinamizacin agraria, dotada con mis de douscentos millns de euros. Chamamento unidade do sector leiteiro para superar a crise da cada dos prezos. Pxina 6

Hai que sumar esforzos para ter vivendas dignas

A conselleira Tboas tndelles as mans aos concellos e rstalle importancia ao recurso de FEGAMP polas normas do Habitat. Pxina 9
Pxina 22 de 77

Secuencia de actividades (textos 7 e 8) S10. Nas anteriores noticias, intente dar resposta s preguntas que todas elas deben responder, de acordo co sinalado no texto 4.
Que? Quen? Onde? Cando? Como? Por que?

S11.

Faga un esquema coa estrutura das tres noticias anteriores.

S12.

Analice un programa da Radio Galega recollendo por escrito os seguintes datos:


Nome, data, hora de emisin e duracin do programa.

Tipo de programa (informativo, deportivo, cultural, etc.). Presentador ou presentadora. Un ou varios? Hai colaboradores ou convidados? Hai algunha referencia aos ontes? De que tipo. Funcin da msica no programa (s sintona, programa musical, etc.). Esquema: Como comeza? Que acontece deseguido? Como contina? Como remata?

Pxina 23 de 77

S13.

Indique cal o obxectivo primordial da cada un dos seguintes espazos televisivos:


Unha serie de debuxos animados

Un curso de bricolaxe

Un espazo promocional

S14.

Cales son os obxectivos bsicos da televisin? Busque programas que se estean a emitir nestes momentos en que predominen os obxectivos que acaba de enumerar.

S15.

Nun informativo televisivo, seleccione as noticias, prstelles atencin aos recursos sonoros, ao lugar da realizacin, decoracin, ao aspecto fsico dos presentadores e das presentadoras. Faga despois un pequeno informe escrito sobre ese programa.

Pxina 24 de 77

Texto 9: Recordamos cuestiones de gramtica y de ortografa. Signos de puntuacin


El punto

El punto y seguido se escribe al final de cada oracin. El punto y aparte se escribe al final de cada prrafo, o sea, cuando se cambia de tema o se trata otro aspecto del mismo tema. Despus del punto y aparte se escribe una lnea ms abajo y el inicio de la primera lnea del siguiente prrafo comienza un poco ms a la derecha que el resto; esa parte que se deja en blanco se conoce con el nombre de sangrado. El punto final se escribe al final de cada escrito.
Secuencia de actividades S16. Localice en la siguiente noticia un ejemplo de cada clase de punto: punto y seguido, punto y aparte y punto final.
El precio de la gasolina ha subido un 14% en un ao Los combustibles se encarecen 13 cntimos por litro El gasleo alcanza un nivel rcord de 1,03 euros. La escalada del petrleo ha trado de la mano los precios mximos que estn alcanzando la gasolina y el gasleo. Mientras que el litro de sin plomo de 95 octanos ya se paga a 1,084 euros; el de gasleo, que hace un mes traspas la barrera psiclogica del euro, ha alcanzado un nuevo mximo al superar los 1,03 euros, segn el Boletn Petrolero que ayer dio a conocer la Unin Europea. Este documento, que recoge todas las semanas los precios de los combustibles, se cerr el pasado lunes. Los datos que elabora la UE muestran cmo Espaa ha sufrido en mayor medida el incremento de los precios de los combustibles: mientras que tanto la gasolina como el gasleo espaoles son ahora cerca de un 14 % ms caros que hace un ao, el del resto de pases europeos aument algo menos, en torno al 13 %. Los espaoles pagan ahora 13,3 cntimos ms que hace un ao por la sper 95 y 12,4 por el gasleo. En cambio, la media de los 25 pases de la Unin sita en 1,31 euros el litro de sper 95 (15 cntimos ms que un ao antes) y 1,18 por un litro de gasleo (14 cntimos ms). En todo caso, el boletn muestra que los combustibles de automocin continan en Espaa por debajo de la media de los trece pases de la zona euro, donde el litro de sper 95 costaba el pasado lunes 1,302 euros.

S17.

Revise sus escritos y compruebe si ha colocado correctamente los puntos. En caso de que observe algn error, realice la ficha de correccin correspondiente a los fallos que ha cometido. La realizacin de fichas ayudar a evitar posteriores errores.
Pxina 25 de 77

Texto 10: Conectadores y marcadores textuales (aspectos tericos)


Dialcticos

Para comparar: as, de forma semejante, asimismo, igualmente, del mismo modo, de forma similar, por otra parte, igual...que, ms...que, menos...que, etc. Para indicar oposicin o contraste: pero, sin embargo, no obstante, en cambio, ahora bien, aunque, por contra, por el contrario, por otra parte, por un lado, etc. Para indicar causa: porque, pues, por eso, por ello, por tanto, a causa de (que), dado que, ya que, puesto que, etc. Para indicar consecuencia, resultado: luego, pues, por esto/ello/eso, por (lo) tanto, por consiguiente, en consecuencia, as (es) que, en efecto, de modo que, en definitiva, etc. Para indicar condicin: si, a condicin de que, en caso de que, siempre que, con que, con tal de que, etc. Para indicar concesin: aunque, si bien, aun cuando, a pesar de que, por ms que, en todo caso, hasta cierto punto, etc. Para indicar finalidad: para (que), con el objeto de (que), con vista a que, etc.
Espacio-temporales

Para indicar espacio: aqu, ah, all, ms all, arriba, abajo, delante, detrs, dentro, fuera, en medio, a ambos lados, enfrente, junto a, etc. Para indicar tiempo: cuando, antes, ahora, despus, simultneamente, al mismo tiempo, ms tarde, mientras tanto, seguidamente, a continuacin, entonces, finalmente, por ltimo, etc.
Metatextuales

Para introducir un tema: para empezar, el tema que vamos a tratar, ante todo, haba una vez, etc. Para iniciar un tema nuevo: en cuanto a, por lo que respecta a, respecto a, en relacin con, a propsito de, etc. Para enumerar o marcar un orden: primero, primeramente, en primer lugar, por otra parte, por fin, por ltimo, etc. Para ejemplificar: por ejemplo, en concreto, entre otros, en efecto, tal como, en particular, etc. Para enfatizar o insistir en algo: es decir, esto es, o sea, en otras palabras, mejor dicho, como ya se ha visto, como se ha sealado, del mismo modo, asimismo, etc. Para resumir: en resumen, resumiendo, en suma, en sntesis, en una palabra, en pocas palabras, brevemente, sintetizando, etc. Para terminar: finalmente, para terminar, para acabar, para concluir, en conclusin, por tanto, as pues, en definitiva, por ltimo, por fin, en fin, etc.

Pxina 26 de 77

Texto 11: La cosa


De pequeo tuve una caja de zapatos que lleg a ser mi juguete preferido, entre otras cosas porque no tena otro. Pero envejeci ms deprisa que los zapatos que haba llevado dentro, de manera que a mi caja se le cay un da la primera a y se qued en una cja, que as, a primera vista parece un juguete yugoslavo. Busqu entre las herramientas de mi padre una a de repuesto, pero no haba ninguna y tuve que sustituirla por una o. De este modo, sin transicin, tuve que olvidar la caja para hacerme cargo de una coja, lo que es tan duro como pasar directamente de la niez a los asuntos. Jugu mucho con aquella coja, todava la recuerdo, pero se fue haciendo mayor tambin y un da se le cay la jota. Hay quien piensa que las vocales se estropean antes que las consonantes, pero yo creo que vienen a durar ms o menos lo mismo. El caso es que tampoco encontr entre los tornillos de mi padre una jota en buen uso, as que la sustitu por una pe que estaba prcticamente sin estrenar. La coloqu en el lugar de la jota y me sali una copa estupenda, con la que he bebido de todo hasta ayer mismo, que se me cay al suelo y se rompi. A decir verdad, se rompi justamente por la pe, y como es muy antigua no he encontrado en ninguna ferretera una igual. Ayer fui a casa de mis padres, y despus de mucho rebuscar en el trastero di con una ese que no desentona en el conjunto. O sea que ahora tengo una cosa, pero no s qu hacer con ella. La caja, la coja, y la copa eran muy tiles para guardar secretos, jugar o emborracharse. Pero la cosa me da miedo; adems, la escond en el bolsillo interior de la chaqueta, de manera que desde ayer tengo una cosa aqu en el pecho, que me llena de angustia. Lo peor de todo es que, como no s qu es, tampoco s cmo se rompe. Qu vida, no? Mills, J.J. El Pas

Secuencia de actividades S18. En el texto anterior se da una serie de conectores, subrayados. Despus de leer el texto, intente clasificarlos en el cuadro siguiente. Tenga en cuenta la clasificacin de los conectores textuales que aparece en el texto 10, que se le ha entregado previamente:
Causa Tiempo Consec. Oposic. Comp. Finalid. Enfatizar

Una palabra

Dos palabras

Tres palabras

Pxina 27 de 77

Texto 12: A discriminacin sexual na linguaxe


Taslima Nasrin, escritora bengal ameazada de morte Sexismo lingstico Foi a indiscutible protagonista da reunin do Parlamento InterA lingua espaola segue a discriminar as mulleres nacional de Escritores, celebrada en Lisboa desde o pasado O dicionario da Real Academia Espaola corrixe pouco a pouco mrcores. Vtima da intolerancia, a autora de Vergoa, conver- os sexismos da lingua. Pero moitos persisten. E notoria a teuse no smbolo da solidariedade dos intelectuais. ocultacin do xnero feminino. Sinto vergoa pola mia sociedade sumida na intolerancia El Mundo, 4-9-1993 El Mundo, 2/10/1994 As mozas son guerreiras Melindres lingsticos A arte e a literatura neofeminista impense nos Estados Javier Maras Unidos. O autor, declarado admirador do movemento feminista, defende El Mundo, 27/2/1994 que a lingua un instrumento til cheo de convencins que non teen por que presupor necesariamente discriminacin sexista. El Pas, 2/3/1995 Un achegamento s culturas afastadas dos eixos do poder As da pata crebada As mulleres protagonizan o Simposio de Culturas de Lingua O tpico machista da muller na casa trnase desolador cando Portuguesa. median os malos tratos. A Nosa Terra, 22/9/1994 La Voz De Galicia, 9/3/1994

(Bibliografa [4])
Secuencia de actividades S19. Comente os titulares e artigos de prensa analizando os aspectos sexistas e antisexistas que aparecen, e dea a sa opinin sobre eles.
Taslima Nasrin, escritora bengal ameazada de morte Sexismo lingstico

As mozas son guerreiras

Melindres lingsticos

Un achegamento s culturas afastadas dos eixos do poder

As da pata crebada

Pxina 28 de 77

S20.

Busque en peridicos e revistas novos titulares e artigos que se refiran discriminacin sexual na linguaxe.

S21.

Analice a programacin da Radio Galega recollendo por escrito os seguintes datos:


Hora de emisin e duracin dos programas mis repetidos. A quen van dirixidos?

Que tipo de programa cada un? (Informativo, deportivo, cultural, de variedades...)

Presentador ou presentadora.

Hai algunha referencia aos/s ontes? De que tipo?

S22.

Indique cal o obxectivo primordial da cada un dos seguintes espazos televisivos:


Unha telenovela.

Un curso de bricolaxe.

Un espazo promocional.

Un programa deportivo.

Pxina 29 de 77

S23.

A quen cre que vai dirixido cada un deses programas? Estn destinados especificamente a homes e mulleres en funcin do sexo?
Unha telenovela.

Un curso de bricolaxe.

Un espazo promocional.

Un programa deportivo.

S24.

Busque programas que se estean a emitir nestes momentos nos que considere que non hai discriminacin sexual (non conta a publicidade).

S25.

Nun informativo televisivo, preste atencin ao aspecto fsico dos presentadores e presentadoras, colaboradores,-as, periodistas... Hai diferenzas notorias entre homes e mulleres?

Pxina 30 de 77

Texto 13: Puntos de vista en prensa (portadas)

Pxina 31 de 77

Secuencia de actividades S26. Vai estudar as portadas dos xornais do texto 13. Conteste oralmente s seguintes preguntas:

A noticia principal da portada en todos os xornais a mesma?

As mesmas noticias teen o mesmo titular en todos?

As fotografas elixidas para as portadas coinciden?

Que aspectos se repiten en todas as primeiras pxinas dos xornais?

Escriba os sete titulares das portadas que considere mis importantes.

Pxina 32 de 77

S27.

A que tipo de texto xornalstico nos referimos en cada caso?


Un xornalista fai preguntas e o personaxe vai respondendo a estas preguntas.

Un texto de axencias informa sobre unha catstrofe natural

Un xornalista comenta as sas impresins sobre unha capital europea que acaba de realizar unha viaxe

Unas fotografas ilustran un texto que nos explica as caractersticas e o funcionamento do Novo Museo do Mar de Bueu

S28.

Campo semntico: a prensa. Complete as palabras da dereita coa axuda das definicins que as acompaan sa esquerda.
Artigo periodstico sobre un tema de actualidade.

c____ __ __a
Xnero xornalstico en que o asinante sostn unha determinada opinin.

__r__ __go
Xnero xornalstico que consiste no relato extenso duns feitos presenciados ou investigados.

__ __p__ __ __ax__
Artigo que manifesta a opinin do equipo directivo do xornal ou da revista.

e__ __ __o__ __ __l


Publicacin peridica que voceiro dun determinado organismo.

b__l__ __ __n
Publicacin peridica non diaria, xeralmente ilustrada, dedicada a diferentes temas.

__e__ __st__
Peridico que se publica todos os das.

__ __ar__o
Caderno anexo que un xornal ou unha revista publican de xeito independente dentro do nmero ordinario.

s__ __ __ __ m__ __ __o


Mquina de imprimir de movemento rotatorio continuo.

r__t__t__va

Pxina 33 de 77

Texto 14 : Conectadores textuales


Agarre la bici por el manillar, poniendo una mano en cada extremo. Apoye su peso en ese pedal y a continuacin en el otro. Pngase el casco en la cabeza y ajstelo. Colquese a un lado de la bicicleta mirando hacia la direccin que apunta el + silln. Sintese en el silln. Levante la pierna arrimada a la bici, flexionando la rodilla y echando el pie hacia atrs, y psela al otro lado de la bici. Coloque el pie de la pierna que haya pasado por encima de la bici en el pedal de ese lado procurando que est levantado. Sonra y disfrute del paseo. Alterne los dos pies y avance con cuidado.
Secuencia de actividades

Las instrucciones que aparecen desordenadas en el texto anterior son los pasos que hay que seguir para andar en bicicleta.
S29. S30. Ordnelas, poniendo un nmero delante de cada una de ellas. Sustituya cada nmero por algn conectador: primeramente, en primer lugar, a continuacin, posteriormente, en ltimo trmino, por ltimo, para empezar, despus, acto seguido
Nmero Conectador Nmero Conectador

Pxina 34 de 77

Texto 15: Conectadotes textuales


Lvese las manos con agua cuidadosamente y sin ruido. Concntrese y frote el jabn contra las manos, tratando de sacar espuma. Si no consigue una argolla de metal para mojarla en esta mezcla Squese las manos con un pao azul Aada agua a la espuma por si estuviera demasiado densa Proceda a unir el extremo del dedo pulgar al extremo del ndice Sople suavemente Vea cmo la burbuja se desprende del aro o argolla Mire cmo las burbujas desaparecen a lo lejos (Bibliografia [3])

Secuencia de actividades

Las instrucciones que aparecen desordenadas en el texto que acaba de leer forman parte de los pasos que hay que seguir para preparar pompas de jabn.
S31. S32. Ordnelas, poniendo un nmero delante de cada una de ellas. Sustituya cada nmero por alguno de los conectadores que ya conoce.
Nmero Conectador Nmero Conectador

S33.

Compare el resultado con el de sus compaeros/as, hasta llegar a una ordenacin comn satisfactoria.

Pxina 35 de 77

Texto 16: El boboncio (Trompetus menguarius)


Animal dotado de dos pares de patas orientadas, cada par, en direcciones opuestas, por lo cual slo puede andar lateralmente. La cola se enrosca y emite un sonido de trompeta cada vez que el boboncio respira. Sobre la cabeza, tiene una excrecencia de cuyo interior sale una mano que expresa todos los sentimientos boboncicos, ya que la cara del boboncio tiene siempre la misma expresin (como si fuera un poco lelo). El grito del boboncio es el siguiente: REWTEWKEWEUWQUEQUETRKKWERWEKWEKTREXUENKUETREWQUEKWSTW ERKEK (probad a hacerlo vosotros.) Una particularidad del boboncio: es el nico animal del mundo que mengua en vez de crecer. Una cra de boboncio pesa al nacer ms de doscientos kilos y la madre necesita una escalera para poder incubar el huevo. Con el paso de los aos, el boboncio se va haciendo cada vez ms pequeo: un boboncio nio es al menos seis veces ms grande que un pap boboncio y veinte veces ms grande que un abuelo boboncio. En la figura de la parte inferior izquierda, podis ver a un abuelo boboncio haciendo grandes esfuerzos para dar un helado a sus nietos. Un boboncio de cien aos tiene el tamao de un dedal. El boboncio no muere, pero llega un momento en que desaparece. (Bibliografa [2])

Secuencia de actividades S34. Lea atentamente el texto anterior y seleccione la informacin que necesite para rellenar la ficha siguiente.
Nombre comn Nombre cientfico

Caractersticas fsicas

Particularidades La informacin correspondiente a este apartado no aparece en todos los textos.

Tipos

Comportamiento

Otras

Pxina 36 de 77

Texto 17: La vakkasaki y la vakkalatus (Vacamotus latferus. Botus latinatus)


A diferencia de otras vacas lecheras, que son lentas y silenciosas, la vakkasaki es un verdadero huracn. Velocsima, recorre zumbando las carreteras de la isla, donde su mugido de ocho cilindros es tristemente famoso. Es muy difcil conseguir domar y montar una vakkasaki, pero si se consigue, se pueden obtener muchas ventajas: puede arar un campo de grano en slo veintiocho segundos y recorrer la isla de un extremo a otro en menos de una hora. Todas las vakkasaki estn provistas de cuentarevoluciones, cuentakilmetros y una cola de proteccin. No consumen mucho: con un kilo de hecho hacen hasta veintisis kilmetros La vakkalatus es muy distinta a la vakkasaki. Nace ya enlatada. Cuando va con el rebao, emite un caracterstico ruido. Lupus, la primera vez que lo oy, pens que era el del cencerro. Pero no: es el ruido que producen sus costados metlicos cuando las vakkalatus chocan entre s. La vaca en lata no se come (tal vez porque no se encuentran abrelatas lo suficientemente grandes para abrirlas). Produce, sin embargo, muchos productos deliciosos: leche en polvo, requesn y quesos diversos. (Bibliografa [2])

Secuencia de actividades S35. Lea atentamente el texto anterior y seleccione la informacin que necesite para rellenar la ficha siguiente.
Nombre comn Nombre cientfico

Caractersticas fsicas

Particularidades La informacin correspondiente a este apartado no aparece en todos los textos.

Tipos

Comportamiento

Otras

Pxina 37 de 77

Texto 18: El gorila miraqueres (Gogo gorila)


Simio grande y musculoso, perezoso y pacfico por naturaleza, constantemente importunado por dos pajarillos. Uno de ellos es el Miraqueresfuerte, un pajarillo de color verde que revolotea siempre alrededor de su cabeza repitindole: Mira que eres fuerte, gorila, mira que eres el mejor, mira que puedes ganarles a todos, mira que hay uno que se re a tus espaldas, mira que ese tiene una cara que no me gusta, mira que quiere tomarte el pelo, mira que ser mejor que le digas quin eres, mira que eres fuerte y tienes que demostrrselo. Cuando ya lleva un rato oyendo la misma cancin, el gorila sale disparado y pica, muerde, rompe, destroza, desmenuza, hace migas, amenaza, muestra sus bceps y al final, cuando ya no puede con su alma, regresa y el pajarillo vuelve a la carga. Mientras tiene al miraqueresfuerte sobre su cabeza, el gorila no descansa un minuto. No hace sino buscar gresca y pelearse con todo el mundo y eso acaba minando su salud. Slo conseguir salvarse si llega otro pajarillo: el miraqueresmemo. El miraqueresmemo echa al miraqueresfuerte de la cabeza del gorila y empieza a decirle: Mira qu cosa, atacar a los ms dbiles, mira que eres memo, mira que antes tenas una cara mucho ms simptica, mira que no tienes por qu demostrar nada, mira qu sol hace. Entonces el gorila se calma, deja la porra y al cabo de unos momentos recupera su sonrisa que, aunque sea la sonrisa de un gorila, resulta muy agradable. (Bibliografa [2])

Secuencia de actividades S36. Lea atentamente el texto anterior y seleccione la informacin que necesite para rellenar la ficha siguiente.
Nombre comn Nombre cientfico

Caractersticas fsicas

Particularidades La informacin correspondiente a este apartado no aparece en todos los textos.

Tipos

Comportamiento

Otras

Pxina 38 de 77

Texto 19: Grulla de cocina (Alfonsina palmata)


Animal de gran utilidad en las cocinas de Extraalandia. Son notables sus pico, en forma de espumadera, y las pata, una en forma de sartn y la otra de paleta. Debajo de la cola lleva una especie de escudilla en la cual la grulla deposita directamente un huevo fresco con el que ella misma, movindose de modo adecuado, hace salsa mayonesa. Las hay de diversos tipos: Recordemos la grulla de los castaos (Alfonsina asadus) con la pata en forma de asadora de castaas, y la grulla piedehierro (Alfonsina plancharius), con una de las patas en forma de plancha, con la cual gusta de planchar las camisas de Osvaldo y, sobre todo, la playa de la isla. Por esa razn no hay en el mundo ninguna playa con la arena ms blanca y lisa que la de Extraalandia. La Alfonsina plancharius la limpia con el pico y la plancha con la pata, dando un raro ejemplo de respeto al medio ambiente. (Segn Osvaldo, las Alfonsinas de ahora no son, sin embargo, lo que eran.) (Bibliografa [2])

Secuencia de actividades S37. Lea atentamente el texto anterior y seleccione la informacin que necesite para rellenar la ficha siguiente.
Nombre comn Nombre cientfico

Caractersticas fsicas

Particularidades La informacin correspondiente a este apartado no aparece en todos los textos.

Tipos

Comportamiento

Otras

S38.

Compare sus fichas con las de los compaeros y haga las modificaciones necesarias para que se ajusten al guin propuesto.

Pxina 39 de 77

Texto 20: A prensa dixital (aspectos tericos)


Con internet nace un novo xeito de acceder informacin: as publicacins dixitais. Xornais, revistas e portais ofrecen a posibilidade de coecer as noticias e os acontecementos mis recentes da actualidade informativa. A case totalidade da prensa diaria conta con edicin dixital e combina a edicin en papel coa edicin en lia. A estrutura destes xornais electrnicos adoita ser a mesma, ou similar, da edicin en papel (idnticas seccins e contidos: primeira plana, Galicia, Mundo, Cultura, Deportes, etc.). estes son algns exemplos de xornais e revistas: http://www.anosaterra.com http://www.farodevigo.es http://www.lavozdegalicia.com http://www.elcorreogallego.es http://www.corevia.com/enisa/tempos Existen, ademais, xornais e revistas exclusivamente dixitais. o caso de Vieiros (http://www.vieiros.com), o primeiro portal galego, nado en 1996. Ofrece informacin de actualidade, as como a posibilidade de recuperar noticias anteriores; conta con edicins locais, canles temticas, ligazns a outras pxinas que se ocupan de temas galegos, etc. Posteriormente van xurdindo outras fontes de informacin e os contidos diversifcanse, e mesmo se especializan en mbitos concretos (literatura, cine, novas tecnoloxas...). Algns exemplos: http://www.brevu.net. O portal da cultura alternativa galega. http://www.lantania.com. revista electrnica de cultura e actualidade. http://www.novafantasia.com. A revista galega do mundo fantstico. http://www.udc.es/dep/lx/cac/sopirrait. Pensamento e crtica. http://www.revistaomnibus.com. Revista mensual sobre poltica, economa, literatura, lingua, msica e ecoloxa.

Caractersticas da prensa dixital

Se analizamos as caractersticas principais destes medio, cmpre sinalar: Libre acceso, dicir, sen rexistro previo. Dispoibilidade: o acceso aos seus contidos est aberto as 24 horas. Carcter multimedia, que permite ofrecer imaxes e sons coa mesma calidade da televisin e da radio, unha calidade visual dos textos semellante dos xornais de papel ou os libros ilustrados. Ademais, pode facer todas as funcins vez, dicir, ser un medio escrito, radiofnico e televisivo. Interaccin co usuario, a travs dos chats, foros, etc. Actualizacin mis ou menos inmediata. Posibilidade de imprimir e enviar texto. Buscador, que permite localizar noticias anteriores ou por seccins.
Pxina 40 de 77

Secuencia de actividades S39. Que diferenzas observa entre os dous medios? Cal lle resulta mis accesible? Cal mis completo?

S40.

Indique algns servizos que s estean presentes nos xornais dixitais.

S41.

Acceda a algn deses xornais e analice a presenza da lingua galega neles.

S42.

Ten pxina web no seu centro? Se as, de que contidos se ocupa? Cada canto tempo se actualizan? En que lingua est escrita?

Pxina 41 de 77

S43.

Procure en Internet as seguintes informacins. Escriba entre parnteses o enderezo de Internet onde as atopou:
Unha librera galega onde poder mercar libros a travs de internet.

Unha editorial galega que ten como slogan libros para soar.

Un grupo galego de msica folclrica.

O organigrama da Vicepresidencia da Xunta de Galicia.

Tres xornais galegos con edicin dixital.

Un equipo de ftbol galego.

S44.

Localice en Internet a Biblioteca Virtual Galega e, usando os seus arquivos, conteste s seguintes preguntas:
Cal o enderezo electrnico da biblioteca? De que institucin depende? Quen a dirixe?

Cite cinco autores ou autoras das que tean material sonoro.

Cite cinco obras de Fina Casalderrey que aparezan na sa ficha.

Cite cinco obras das que haxa edicin dixital nesta biblioteca virtual.

Pxina 42 de 77

Texto 21: Repasamos ortografa: uso de la g y de la j (aspectos tericos)


Representan un sonido suave

La g delante de las vocales a, o, u (ga, go, gu): gallo, gol, guapa. Tambin gu seguida de las vocales e, i (gue, gui): guerra, guiar. No se pronuncia la u. Para que se pronuncie es necesario colocar sobre esta vocal el signo de la diresis (ge, gi): bilinge, lingstica.
Representan un sonido fuerte

La g delante de las vocales e, i (ge, gi): genio, girar. La letra j delante de las vocales a, e, i, o, u (ja, je, ji, jo, ju): jamn, mujer, jirafa, bajo, junto.
Palabras que se escriben con g

Los verbos terminados en ger, gir: coger, elegir. Excepto: tejer y crujir. Las palabras que comienzan por geo, gen: geografa, gente. Las palabras que terminan en gia, gio: magia, contagio. Las palabras derivadas de aquellas que se escriben con g: mgico.
Palabras que se escriben con j

Los verbos terminados en jar: trabajar. Las formas del verbo traer y sus derivados que tienen el sonido representado por la j: traje, distrajimos. Los verbos que no llevan g ni j en el infinitivo cuando necesitan el sonido: decir-dije Las palabras terminadas en aje (viaje), ejo (viejo), y la mayor parte de las palabras acabadas en jero (extranjero), jera (pasajera) y jera (relojera). Las palabras derivadas de las que se escriben con j: envejecimiento.
Secuencia de actividades S45. Escriba un verbo perteneciente a la misma familia lxica que cada una de estas palabras: caja, viejo, cojo, ojo, imaginacin, objetivo, ingenio, giro, refugio, consejo.

Pxina 43 de 77

S46.

Escriba el pretrito perfecto simple de los siguientes verbos:

Exagerar

Corregir

Exifir

Dejar

Trabajar

Distraer

Pxina 44 de 77

Texto 22: La entrevista (aspectos tericos)


La entrevista es un texto conversacional, pues consiste en una sucesin de preguntas formuladas por una persona que entrevista y las correspondientes respuestas procedentes de la persona entrevistada. La entrevista escrita se encuentra sobre todo en peridicos y revistas y tiene como finalidad transmitir informacin u opiniones del entrevistado.
Normas

Saludar a la persona entrevistada al principio y agradecerle el tiempo dedicado, al final. Dejar claro el objeto de la entrevista. Formular preguntas de forma clara, sencilla, motivadora y respetuosa. Recuerde que el orden de las preguntas ha de ser adecuado. Emplear el registro correcto.
Estructura de la entrevista escrita

La entrevista consta de tres partes: Introduccin, en la que el/la periodista presenta al personaje que va a entrevistar. Cuerpo, formado por preguntas y respuestas. Cierre, donde el/la periodista sintetiza lo dicho o destaca algn aspecto importante de la entrevista (esta parte no siempre est presente).
Secuencia de actividades S47. En grupo, elabore una entrevista para hacrsela a un profesor o a una profesora. Redacte tanto las preguntas como las respuestas, teniendo en cuenta los datos que conozcan de esa persona. A qu medio de comunicacin (prensa, radio, televisin) corresponde la entrevista escrita?

S48.

Pxina 45 de 77

Texto 23: Entrevista


La metamorfosis de Jess Ferrero
El escritor Jess Ferrero se define a s mismo como un nmada. Desde su Zamora natal hasta el Madrid de su ms reciente aterrizaje, ha hecho largas paradas en estaciones alejadas de los puntos de partida y de llegada. T eres zamorano de nacimiento, vasconavarro de infancia y francs de juventud. De dnde te consideras? Yo soy nmada. En Zamora estuve hasta los veinte meses y luego nos trasladamos a Zumrraga. Pero, adems, he vivido casi diez aos en Francia, y eso hace que sea muy francs en mis apreciaciones y formacin cultural. Dnde has estudiado? En Zumrraga termin el bachillerato elemental y en Pamplona, el superior. Me matricul en la Universidad de Zaragoza donde haba buen ambiente. Pero no seguiste all, Por qu? La fascinacin que senta por la cultura francesa me llev a cambiar de rumbo. En Pars, en la Sorbona, que es donde me licenci en Historia de Grecia. Como ves, mi formacin es francesa. Cules son tus ciudades, en las que te encuentras ms a gusto? Madrid, en la que me encuentro muy a gusto. Pars, Pamplona, Barcelona y Atenas. Son ciudades a las que vuelvo con regularidad cada dos o tres aos. Al igual que tienes tus ciudades, seguro que tambin tienes tus maestros. A quines consideras tus maestros? Bueno, como todos los de mi poca, he ledo a los modernos. Pero en mi caso, ya desde la adolescencia, hay fundamentos clsicos. Me parece que le a Platn a los 16 o 17 aos. Recuerdo especialmente El banquete. Y, desde entonces no he dejado de leer a Platn. De la narrativa espaola lo que ms me ha interesado ha sido la picaresca. Y, como soy un afrancesado, la cultura francesa de este siglo me ha influido muchsimo. De los espaoles contemporneos, en ocasiones has citado como autores que te interesan a Torrente Ballester y a Mars... Como novelistas, especialmente a Torrente. Y, adems, yo creo que el que estructura mejor las novelas en Espaa sigue siendo Miguel Delibes. Tambin has tenido experiencia en la radio. Cmo fue? Lo mejor fue el guin literario del Pabelln de la Navegacin de la Expo de Sevilla en el 92. Luis Conde Martn: periodista de RTVE. Revista Alacena, n 29 (adaptacin)

Secuencia de actividades S49. n el texto anterior, compruebe si contiene todas las partes necesarias de una entrevista (las tiene enumeradas en el texto 22).

Pxina 46 de 77

Texto 24: Tcnicas de traballo (aspectos tericos)


Planificar unha actividade

Cando lle encargan un traballo na clase, cando se propn construr un xogo ou cando proxecta unha sada ao monte cos seus compaeiros e as sas compaeiras, viralle moi ben dedicar uns momentos a pensar todos os preparativos. Estes son los pasos que hai que dar para planificar calquera actividade: Defina primeiro o traballo ou actividade que ten que facer. Faga, deseguido, unha listaxe con todo o que vai necesitar (materiais, colaboracin dalgunha persoa, etc). Elixa o camio que lle pareza mellor para realizar o traballo e escriba todos os pasos que vai seguir. Debe estar claro o que ten que facer en cada paso antes de dar o seguinte.
Secuencia de actividades S50. Planifique a realizacin da portada dun xornal.

Pxina 47 de 77

Texto 25: Entrevista


O erotismo na novela de Chelo Surez
O soo dun marieiro abre Os milagres de Cristamar, a obra pola que a coruesa Chelo Surez vn de facerse co premio de literatura ertica Narrativas Quentes. O xurado do galardn, organizado por Edicins Positivas, valorou do libro unha escrita que enreda e unha lingua moi elaborada.

Chelo Surez (AGN)

Est previsto que a obra gaadora estea nas tendas en maio. Chelo Surez asina ademais a novela A Venus de cristal, que acaba de editar Xerais. Nela, a autora btalle unha ollada ao renacemento italiano da man dun vidreiro obsesionado pola procura da beleza. Na sa novela A Venus de cristal aterra na Venecia do sculo XV e descrbea polo mido. De onde vn o seu interese polo Renacemento italiano? Nace no momento que puxen os ps en Venecia. unha cidade moi literaria, fantasticamente decadente, indestrutible e encerra outro tipo de realidades que se perciben, como dica o meu av, cos ollos da alma. A novela nace despois de visitar un obradoiro do vidro e de quedar abraiada coas pezas tan cheas de luz que consegua sacar o artesn. Case sen pensalo pxenme a escribir un relato breve que mis tarde, e despois de que me animasen a amplialo, tomara forma de novela. Recrea todos os elementos da sociedade e as caractersticas da repblica veneciana cun estilo que ten parecidos cos contos do Decamern. En parte si. Son admiradora do Decamern e pode que existan influencias da obra de Boccaccio no fondo da mia obra. Somos o que lemos, est claro. A segunda parte do seu libro desenvlvese ademais na Florencia dos Medici. Pareceume perfecto fundir a novela coa Florencia do sculo XV e renderlle unha homenaxe a Botticelli e aos Medici, porque significaron unha grande apertura en todas as artes. Precisamente un cadro do pintor, O nacemento de Venus, unha das claves do libro. Os Vespuci, Iuliano de Medici, a bela Simoneta e outros personaxes enfan unha historia na que nalgns momentos non est ausente o erotismo. O erotismo arriame. Na novela est moi presente o erotismo, pero non foi unha decisin intencionada. A historia sostense sobre feitos fantsticos. Nada tan real como o contan, a imaxinacin est para transmitir e dulcificar os acontecementos. Remata a novela cos versos "nos xardns de Eros rexen as pautas do amor". Parece que avanzan a realidade, que son unha premonicin do que despois sera gaar o Narrativas Quentes con Os milagres de Cristamar. Dalgunha forma si. A Venus de cristal foi elaborada recentemente, mentres que Os milagres de Cristamar levaba tempo gardada nun caixn. Antes de enviala ao concurso repaseina e descubrn abraiada que xa se apuntan temas que despois viron a luz na obra publicada por Xerais. NOs milagres de Cristamar tamn hai un vidreiro, prostitutas e ten presenza Venecia.

Entrevista en A nosa Terra

Pxina 48 de 77

Secuencia de actividades S51. Neste texto que vn de ler faltan elementos propios da entrevista. Enumere cales son os que non estn.

S52.

Que preguntas lle fara autora?

S53.

Cre que se cumpriron os obxectivos da entrevista?

S54.

Mire algunha entrevista na televisin. Que diferenzas atopa coa entrevista escrita? Cal est mis preparada? Ten a mesma estrutura?

Pxina 49 de 77

S55.

Escoite unha entrevista na radio e trate de dar resposta s preguntas anteriores.

Pxina 50 de 77

Texto 26: As cartas literarias


Lelio, amigo: Anque xa fai tres anos que te fuches, penso que debes lembrarte de min. Ou non? Cavila un chisco; remexe na chola. Son Too de Loureiro, o Peilao. Xa caches? (Ese alcume de Peilao sntame coma un baloco, pero dgocho pra que te decates axia de quen son). Pois . O Balbino xa sabes que anda a servir dende que lle arreu un croiazo ao Manolito. un rapaz caviloso e de poucas falas. Fai algs das veu casa. Eu atopino na beira do ro e estivemos un anaco dando ao peteiro. Falume de ti. Dxome que vos escrebides, e amostrume das cartas tas, por certo moi paveras neso que dis do entroido toleirn do Brasil. Dende que me atopei co Balbino ndame a pror unha ideia no miolo. A ideia de que ti mis eu nos escribamos tamn. Balbino dume o teu enderezo e aqu estu coa primeira carta. Anda, non reces. Escrbeme. Eu farino seguido, contndoche un eito de cousas de por aqu. Neira Vilas, X. Cartas a Lelo. Editorial Akal, 1993
Secuencia de actividades S56. Escriba distintas frmulas de inicio para as cartas dirixidas aos seguintes destinatarios:

A un amor

Aos seus avs

directora dun xornal

Ao presidente da Xunta

Pxina 51 de 77

S57.

Relacione cada despedida co destinatario adecuado.


N 1 Despedida
Volve axia porque eu s non me afago ben. Corre! Agradzolle que lea a mia carta e espero que poida contestarme Mndoche bicos e recordos de tdolos demais.

Destinatario
Un adulto que coece

Un adulto con quen non ten confianza

Unha persoa da sa idade

S58.

Escriba unha carta para os seus pais durante unha viaxe. Elixa unha destas opcins:

Carta optimista para lles contar que est vendo moitos lugares interesantes. Carta pesimista para lles dicir que a viaxe non est a ser tan estupenda como vostede esperaba.

Pxina 52 de 77

Texto 27: Entrevistas


Las recomendaciones de...

Preguntamos a distintos escritores sobre sus preferencias literarias con motivo del Da del Libro. Nos comentaron (1) su libro preferido, (2) el que estn leyendo y (3) el que regalaran, adems de reconocernos de cul (4) de sus obras estn ms orgullosos.

1. Cualquiera de los mos, porque por modestos que sean son un trozo de m mismo y eso no lo puedo decir de ningn otro. 2. La historia en tres tomos del Tercer Reich de Richard J. Evans. 3. Uno cualquiera de Joyce Carol Oates, por ejemplo, o uno cualquiera que pensara poda emocionar, capturar y seducir la inteligencia del lector. 4. A todos les coge uno cario, aunque sean diferentes, porque son como pequeas criaturas que trae uno al mundo y se le parecen demasiado. Carlos Ruiz Zafn

1. La Odisea. 2. Venga a nosotros tu reino, de Javier Reverte. 3. La Carretera, de Cormac Mc Arthy y La Ciencia y la Vida, de Jos Luis Sampedro y Valentn Fuster. 4. Es difcil la respuesta, son como mis hijos, pero si tengo que elegir La Sangre de los Inocentes. Julia Navarro

1. La Celestina, de Fernando de Rojas. 2. El ltimo libro que he ledo es La muerte de Virgilio, de Hermann Broch. Ahora mismo me es imposible leer. 3. Concierto barroco, de Alejo Carpentier. 4. De ninguno. El libro del que podra estar orgulloso no est escrito an. Antonio Gamoneda

Pxina 53 de 77

Texto 28: Entrevistas

1. Moby Dick, de Herman Melville, y El viejo y el mar, de Ernest Hemingway. 2. Los siete pilares de la sabidura, del Coronel Lawrence de Arabia. 3. Cien aos de soledad, de Gabriel Garca Mrquez. 4. Tuareg. Alberto Vzquez Figueroa

1. Don Quijote de la Mancha, de Miguel de Cervantes. 2. El espa que surgi del fro, de Le Carre, que no le en su da. 3. Estoy regalando La Carretera, de Cormack McCarthy. 4. El que acabo de publicar, Venga a nosotros tu reino. Javier Reverte

1. La triloga La guerra carlista, de ValleIncln. 2. Estoy releyendo los magnficos relatos de A sangre y fuego, de Manuel Chaves Nogales. 3. Cualquier novela de Anne Tyler. 4. Siempre el ltimo, as que Dientes de leche. Ignacio Martnez de Pisn

Pxina 54 de 77

Texto 29: Entrevistas


1. Es muy difcil escoger uno, pero si tengo que elegir dira que Victoria, de Joseph Conrad. 2. Acabo de terminar Espiacin, de Ian McEwan. Lo le hace tiempo en espaol y ahora lo he reledo en ingls. 3. Depende de la persona, pero, como ahora vivo en el Lbano, regalara uno que tratase sobre Oriente Prximo. 4. Todos son como mis hijos, pero tengo especial cario al primero, Un calor tan cercano, y al ltimo, Amante en guerra.

Maruja Torres

1. Las obras completas de Shakespeare. 2. Cuentos de Colm Toibin. 3. Los penltimos, de Javier Montes, un autor joven que acaba de publicar esta novela. 4. Normalmente te gusta ms el ltimo que has escrito, en este caso, El abrecartas. Vicente Molina Foix

1. Esa pregunta no la puedo contestar. No puedo elegir ninguno. Es imposible que tenga que destacar un libro entre todos los que he ledo en 68 aos. 2. Hombres Salmonela en el planeta Porno, de Yasutaka Tsutsui. 3. Madame Bovary, de Gustave Flaubert. 4. Me siento igual de orgulloso de todos los libros que he escrito. Juan Jos Mills

Pxina 55 de 77

Texto 30: Entrevistas

1. Ulises, de James Joyce. 2. Elogiemos ahora a hombres famosos, de James Agee. 3. 2666, de Roberto Bolao. 4. El comprador de aniversarios. Adolfo Garca Ortega

1. La educacin sentimental, de Gustave Flaubert y The transmigration of Timothy Archer, de Philip K Dirk. 2. El teorema de Almodvar, de Antoni Casas Ros. 3. Cualquiera de David Lodge o Margaret Atwood. 4. Luca Etxebarra

Secuencia de actividades (textos 27, 28, 29, 30) S59. Compruebe que en estos textos que acaba de leer no se cumplen las caractersticas y la estructura de una entrevista. No siempre se siguen las estructuras fijadas. Marque los elementos que faltan.

Si ha tenido algn olvido o ha cometido algn error, intente corregirlo y rehacer su trabajo para que se adapte a las normas de presentacin.

Pxina 56 de 77

Texto 31: La entrevista oral (aspectos tericos)


Es una forma de expresin oral que tiene como finalidad conocer las opiniones o la personalidad de la persona entrevistada, o bien otros datos de inters general que sta pueda aportar. Es habitual orlas en los medios de comunicacin, sobre todo en la radio y en la televisin. Le recordamos los pasos que debe seguir para realizarlas: Elabore un pequeo guin, pues en las entrevistas radiofnicas y televisivas las preguntas no se improvisan. Por lo tanto, debe buscarse previamente informacin sobre la persona a la que se va a entrevistar para formular las preguntas. Salude a la persona entrevistada cortsmente y formlele las preguntas que previamente ha preparado. Una vez acabada la entrevista, agradezca a la persona entrevistada sus palabras.
Secuencia de actividades S60. Elija a un compaero o una compaera que destaquen en algn campo: deporte, poltica, msica, prensa, informtica, etc. Prepare para esa persona una entrevista siguiendo los pasos que acabamos de mencionar.

S61. S62. S63.

Realice la entrevista oralmente y, si es posible, grbela. Despus, escchela en clase con sus compaeros y compaeras. Escuche alguna entrevista radiofnica o en televisin e intente comprobar si sigue la estructura de la entrevista.

Pxina 57 de 77

Texto 32: A formacin das linguas peninsulares (aspectos tericos)


Os romanos impuxeron na Pennsula a sa cultura e a sa lingua: o latn. Pero na mesma Roma haba das variantes do latn: o latn culto (usado na filosofa, na poesa, nas escolas, etc.) e o latn vulgar (usado polo pobo e nas conversas ordinarias). A maior parte dos romanos que chegaron s nosas costas eran xente do pobo (comerciantes, artesns, soldados, etc.). O latn vulgar produciu maior impacto lingstico na Pennsula deixando a sa pegada no lxico casteln. A romanizacin non se deu ao mesmo tempo nin en todos os lugares, e a causa da existencia das diferentes linguas romances, dicir, aquelas que teen a sa base no latn falado: romano, cataln, italiano, provenzal, casteln, retorromano, dalmtico, portugus, galego, francs, sardo, etc. Na formacin das linguas peninsulares influron, ademais das linguas prerromnicas e o latn, linguas pertencentes a outras culturas que viviron na Pennsula nas diferentes pocas. No sculo V, pobos do centro de Europa (visigodos) invadiron a Pennsula e influron en dous grandes aspectos: a lexislacin e a exaltacin dos seus guerreiros (a poesa pica). As pegadas da sa lingua pdense buscar nos termos militares. No ano 711, os rabes invadiron a Pennsula, facendo retroceder os pobos ata o norte; nesas rexins consoldanse as linguas peninsulares. A longa convivencia de oito sculos cos rabes reflctese no lxico que achegaron s outras linguas peninsulares: termos que comezan por al, termos relacionados coa agricultura, coas ciencias, pasatempos...
Secuencia de actividades S64. Site nun mapa da pennsula ibrica as linguas de orixe romnica (procure o mapa en Google). Hai algunha lingua na Pennsula que tea outra orixe? Sitea no mapa.

S65.

S66.

Ao longo da Reconquista, as linguas do norte foron estendndose cara ao sur, creando deste xeito o panorama das actuais linguas peninsulares. Podera facer tres mapas peninsulares onde se reflicta a situacin de tres etapas distintas: sculos X, XII e XIII? (procure os perfs dos mapas en Google).

Pxina 58 de 77

Texto 33: A coexistencia de linguas (aspectos tericos)


O contacto entre as linguas un fenmeno que existiu desde tempos moi antigos debido a que as sociedades estableceron relacins unhas coas outras ao longo da historia. practicamente imposible atoparmos un idioma no mundo que non estea infludo por idiomas vecios. O contacto pode ser directo (dentro do mesmo territorio, mediante a convivencia dos seus falantes) ou indirecto (en territorios diferentes, a travs de relacins culturais, econmicas ou polticas). No caso do contacto directo, que adoita ser oral, se ningunha das linguas predomina sobre a outra, dise que se d o bilingismo; e se unha das das linguas tende a ocupar unha posicin de dominio sobre a outra, provoca a aparicin da diglosia. A coexistencia de das linguas nunha sociedade leva consigo case sempre un certo grao de conflitividade. O contacto entre o galego e casteln nunha situacin de desigualdade ao longo da historia conduciu ao conflito lingstico, ao atoprense os falantes da lingua oprimida nunha situacin de discriminacin e tomar conciencia dela. Esta situacin provoca unha serie de consecuencias: alternancia de cdigos e interferencias lingsticas (penetracin de elementos lingsticos alleos).
Secuencia de actividades S67. Substita os seguintes castelanismos polas voces galegas correctas:
Castelanismos Turno Floristera Vasureiro Zancadilla Peatn Embudo Cubilete Correccins Castelanismos Corcho Estuche Mordisco Ventanilla Aceituna Codorniz Cosquillas Correccins

S68.

Indique en que palabra ou palabras se produce unha interferencia lingstica.


O extremo izquierdo o que mis habilid ten de todo o equipo Btame neste vaso unha pouca leite e psame fruta, que me teo que marchar decontado Non hai razn algunha para que ests agardando. Mrchaste para a casa e ao chegares vai preparando o conexo que che deixei onte adobado na nevera Hoxe calquel falcatruada boa para salir na televisin

Pxina 59 de 77

S69.

En pequenos grupos, consulte a programacin televisiva galega e anote os seus espazos: informativos, series, deportivos, culturais, documentais, concursos, entrevistas, pelculas, publicidade... Cada membro do grupo ver un espazo diferente. Explique a lingua que se utiliza. Poan en comn as sas conclusins.

S70.

Describa tres situacins de diglosia que vexa arredor de vostede.

S71.

Busque un texto de instrucins, fgalle unha fotocopia e identifique nel as caractersticas deste tipo de textos.

S72.

Elabore unha redaccin no seu caderno na que explique que cre que se debera facer para a normalizacin do galego en todos os campos da vida social.

Pxina 60 de 77

Texto 34: Textos periodsticos de opinin (aspectos tericos)


Son textos que tienen un enfoque subjetivo, con interpretaciones argumentadas de los hechos y juicios de valor.
El editorial

Es un artculo que expresa la opinin del peridico sobre un asunto actual y polmico. No suele ir firmado y ocupa un lugar preferente y fijo en las pginas del peridico. El estilo es claro y conciso. Aunque es subjetivo nunca est escrito en primera persona. Su estructura suele dividirse en tres partes: Introduccin: hechos que motivan el artculo. Ncleo: argumentos que defienden la postura del peridico ante los hechos. Conclusin: tesis que resume la opinin de los redactores. No confunda los significados de el editorial y la editorial. El gnero, en este caso, indica un significado u otro. Tampoco significan lo mismo: el margen, la margen; el orden, la orden y algunas parejas ms.

Pxina 61 de 77

Texto 35: El editorial


Costumbre valenciana
La iniciativa de Camps sobre inmigracin no busca efectos legales, pero s polticos La Generalitat de Valencia no poda escoger peor momento para anunciar una extravagante iniciativa sobre inmigracin para la que, adems, carece de competencias. Justo cuando el paro empieza a extenderse entre los trabajadores extranjeros, el Gobierno de Camps ha anunciado una ley autonmica que les obligue a firmar un "compromiso de integracin", inspirado en una de las propuestas del Partido Popular durante la ltima campaa electoral. Parece un despropsito que, ante los signos de crisis econmica, la Generalitat muestre una sbita preocupacin por el respeto de los valores y las costumbres, y no por el crecimiento del desempleo y sus previsibles consecuencias sociales. A diferencia del documento equivalente anunciado por Rajoy, el que ahora propone el Gobierno valenciano no se denomina contrato, acentuando, as, su carcter de extemporneo brindis al sol. La vaguedad de la iniciativa, adems de su manifiesta inutilidad reconocida por los propios promotores, hace suponer que la Generalitat slo ha pretendido un golpe de efecto. Pero lo que no est claro es a quin va dirigido. Es difcil imaginar que Camps y su Ejecutivo ignorasen la interpretacin que tendra este "compromiso de integracin" en un partido que, como el PP, atraviesa un periodo de dificultades internas. Pese a que el presidente de la Generalitat ha comprometido su apoyo a Rajoy en el congreso de junio, que se celebrar precisamente en Valencia, su nombre se baraja como una posible alternativa para sucederle en el liderazgo. Desde esta perspectiva, el "compromiso de integracin" ha podido servir como reclamo para mantener a Camps bajo los focos, sin que, por otra parte, aparezca desafiando a Rajoy, segn ha hecho Esperanza Aguirre, otra candidata en potencia. Camps cubre todos los flancos: reclama protagonismo, pero al mismo tiempo aparenta desarrollar el programa con el que el actual lder del PP concurri a las elecciones. La iniciativa de la Generalitat suscita las mismas dudas sobre su compatibilidad con el Estado de derecho que la propuesta de Rajoy durante la campaa electoral. No es necesario ningn compromiso escrito para que los extranjeros estn obligados a cumplir la ley. Y las costumbres, por su parte, no son exigibles a nadie, se trate de nacionales o de extranjeros. La comunidad que dirige Camps se ha convertido durante la ltima legislatura en una reserva del PP frente a algunas leyes aprobadas por el Congreso de los Diputados, como la referente a la asignatura de Educacin para la Ciudadana, entre otras. El Estado de las autonomas no ampara esta estrategia, que lleva camino de convertirse, en efecto, en una costumbre valenciana. En el caso de la inmigracin es exigible, adems, que las comunidades y el Gobierno central no se lancen por la va de las aventuras imaginativas y, menos an, por la de los fuegos artificiales. Diario El Pas

Secuencia de actividades S73. Estructure este texto en tres partes: introduccin, ncleo y conclusin. Marque las partes en el texto. Escriba un editorial sobre la necesidad de adoptar medidas internacionales para la proteccin de la infancia, sobre todo en los pases subdesarrollados.

S74.

El trabajo puede realizarse en grupos pequeos. Cada grupo elaborar un editorial. El editorial debe estructurarse en las tres partes enumeradas.
Pxina 62 de 77

Recuerden que el editorial expresa la opinin del peridico, por lo tanto, todos los miembros del grupo tienen que aportar sus argumentos. Elijan el editorial que la clase considere ms adecuado, pero pueden aadirse otras ideas que lo mejoren.

Pxina 63 de 77

Texto 36: Marujeo


Definitivamente, estoy obsoleta: todava creo que deben respetarse ciertos protocolos en el uso del lenguaje. Columnista e informador, por ejemplo, compartimos el mismo papel, pero no puede ser el mismo lenguaje el de aquel que debe relatar hechos contrastados que el que utiliza un columnista, que, aun siendo limpio y honrado, tiene el derecho a saltarse ciertas formalidades. No debiera el alumno hablar de la misma manera a su profesor que a un amiguete. Tampoco los padres son amiguetes; por tanto, un respeto, chaval. No debiera el nieto hablarle al abuelo como al hermano, ni el joven a una anciana como si fuera una coleguita. No se trata de normas imposibles de cumplir, al contrario, el que habla respetando al interlocutor lo hace con naturalidad y con gusto. Pero los niveles de comunicacin se han mezclado: los periodistas se muestran tan confianzudos con el lector como el columnista, el entrevistador quiere ser ms listo que el entrevistado (la gracia consiste ltimamente en ponerlo en ridculo) y el alumno considera parte de sus derechos el dirigirse al profesor como al to con el que comparte pupitre. No todo el mundo acta as, pero la cosa abunda. Hasta el lenguaje jurdico se ha contagiado de este compadreo verbal. La Audiencia Provincial de Sevilla ha condenado al programa Aqu hay tomate a indemnizar a la duquesa de Alba en una sentencia escrita con tan elocuentes palabras: "El marujeo no puede ni debe erigirse en una sociedad de hombres libres como modelo". He odo bien? Marujeo? Dios mo, teniendo ms razn que un santo, era necesario emplear una palabra tan manoseada para describir la supuesta tendencia gentica de las seoras al cotilleo? Si seguimos as, a Roca lo acabarn condenando por fistro y al ex teniente de alcalde mallorqun que pagaba puticls con cargo al Ayuntamiento por pecador de la pradera. Elvira Lindo. El Pas

El texto anterior de Elvira Lindo es un artculo de opinin. Si tiene que elaborar un artculo de opinin piense que: Deber firmarlo con su nombre. Ser un reflejo de su visin personal de un hecho concreto. Su estructura es totalmente personal, aunque puede usar la propuesta dada para redactar un editorial (texto 34). Es el gnero ms personal y se trata de lograr un estilo propio.
Secuencia de actividades S75. Como puede observar, Elvira Lindo, la autora de este texto, habla del uso del lenguaje informal en todos los mbitos sociales. Tiene alguna opinin al respecto? Escrbala en dos prrafos.

Pxina 64 de 77

S76.

Elabore un artculo de opinin sobre las normas que rigen actualmente el carnet de conducir por puntos.

Pxina 65 de 77

Texto 37: Linguaxe e textos (aspectos tericos)


O conto

As orixes do conto atpanse na tradicin oral e foi un dos xneros que mis tardou en tomar forma literaria. Os seus argumentos deben estar cargados de intensidade, relatar algo extraordinario ou emocionante que non se axeite ampliacin. O autor ou a sa autora debe prescindir de todo o superfluo ou ornamental seguindo un proceso de condensacin. No conto dbese procurar unha tensin continua, xa que o relax estragara a sa emocin e a sa perfeccin esttica. Por iso debe ser lido dunha vez.
A novela

un relato de ficcin extenso en que a accin se atrasa para amosarnos os personaxes no seu contorno e coas caractersticas que este lles imprime. Recrea un ambiente, unha poca, uns costumes: a existencia. Ao analizar calquera texto narrativo, debemos atender ao punto de vista do narrador, organizacin do espazo e do tempo, as como ao xeito de caracterizar os personaxes.

Pxina 66 de 77

Texto 37: Relatos. Un relato de Suso Bahamonde


Miserias felinas en Cee
O primeiro que viron os meus ollos ao nacer, foi un contedor verde de lixo que estaba situado detrs da praza da alameda e o branquia que era a mia nai. Meu pai non estaba no meu nacemento, pois preou a mam e desapareceu. Algns din que o atropelou un coche no cruce de Roget, pero outros din que o teen visto pasear de madrugada polas ras de Corcubin. O que si que seguro, que non coezo ao meu pai. A mia infancia foi moi feliz, crironme entre mia nai e mia ta, que era branquia como mam pero algo mis gordia. Viviamos no contedor que estaba ao final da ra da escola, ao lado do polideportivo. Al haba dous bares que tiraban moitas sobras ao lixo, as que sempre tiamos para comer. Case que todos os gatos sempre buscamos un contedor que estea preto dalgn bar, pois al nunca falta a comida. Hai outros que non teen tanta sorte coma ns teen que conformarse con algn contedor que estea preto dalgunha casa rica que tea sobras dabondo que tirar ao lixo. Eses contedores non son tan bos como os outros, pero o que hai. Podera dicir que ns eramos de casa rica. Na ra da escola tia moitos amigos e pasbamos todo o da a correr polo patio do colexio, menos cando entraban ou saan os rapaces, que a ra enchase de coches e tamos que meternos no contedor a esperar que marcharan. Un da, Luke, que era o fillo dunha gatia persa que viva nas casas baratas, estaba a xogar con ns e cando soou a serea do colexio para que sasen os rapaces, non quixo esconderse con ns, e atropelouno un coche. Foi a primeira vez que vin un morto. Impresionarame moito. Ao enterro, vieron gatos de toda a vila. Gatos da armada, da praza, da calzada, e incluso de toba. Os nosos enterros eran un pouco especiais, colocabmonos todos xuntos nalgn sitio un pouco afastado e escondido do cadver e dende al o velbamos ata que algn operario do concello ou algn vecio, levaba o corpo. Despois amos marchando cada un para a sa casa. As que cando vexades a moitos gatos xuntos nalgn sitio, que estamos nun funeral, e non debedes facer rudo. Aos catro ou cinco anos, non recordo moi ben, pasoume o peor que recordo na mia vida. Un da de inverno, preto do Nadal, mia nai levoume con ela para coller a cea de noiteboa. amos ata a praza do mercado para intentar coller tres peixes e despois ata a pastelera da praza para buscar no contedor algo de sobremesa. Recordo que era un da moi chuvioso e a bastante fro. A vila estaba chea de xente cos seus autombiles que realizaban as ltimas compras do Nadal. Mia nai dxome que a esperara na porta lateral do mercado, mentres ela a a polos peixes. E as o fixen. Mentres agardaba por ela agochado baixo o motor dun coche que estaba aparcado, pxenme a miaar unha panxolia moi bonita que me ensinara mia ta faca poucas semanas. As estiven durante dez ou quince minutos, ata que de speto me pareceu ver a metade dun peixe no medio da estrada. Dubidei un pouco se ir por el ou non, pero finalmente decidn ir buscalo e darlle unha sorpresa a mia nai. San de debaixo do coche e mirei para os dous lados da estrada, cando non pasaba ningun, fun a por el. Ao chegar ata al quedei moi decepcionado, pois non se trataba da metade dun peixe, senn dun calcetn de neno branco, que coas luces de Nadal pareca un peixe. Desilusionado pola mia equivocacin quedei al mirando para o calcetn, ata que ocorreu todo... Dous enormes focos achegbanse a grande velocidade contra min. As luces cegronme (que o que pasa cando nos enfocan cos faros aos ollos) e impedronme que me movera. Cando xa agardaba o momento do impacto, algo empuxoume contra un lado da estrada e golpeeime contra a beirarra. Cando reaccionei e mirei para a estrada, vin unha imaxe que me quedou gravada de por vida. Mia nai estaba tombada, chea de sangue, coa sa mirada cravada no infinito. Ao seu lado tia dous peixes grandes e frescos. Quedei al, inmbil e sen saber que facer.Tia ganas de chorar e berrar. Tia ganas de correr detrs do coche ese e saltarlle cara o condutor e rabualo ata matalo. Pero non fixen nada, so quedei al mirando para ela. Un neno pequeno pasou da man da sa nai e dixo Mira, mama, un gato muerto, que asco! Ao momento un home que traballaba no mercado e que xa nos botara outras veces de al, achegouse
Pxina 67 de 77

cunha bolsa do lixo, meteu a mia nai dentro e botouna ao contedor. Non me puiden nin despedir dela. Dende aquel da odio o Nadal. Mia tia e mis eu, fomos a vivir a outro contedor que non estivera nunha estrada con tantos coches. O contedor estaba ao lado do instituto Agra de Races. Al pasei toda a adolescencia ata que mia tia morreu unha noite de treboada de vellia. As que quedei s no mundo. Ao pouco tempo coecn a Carol, unha gatia amarela que chegara de Muxa faca pouco tempo, fuxindo dun enorme gato negro que non faca mis que abusar dela. Andabamos todo o da xuntos ata que nos namoramos e decidimos ir vivir xuntos. Eliximos un contedor amplo e cmodo situado na Calzada, que era unha ra moi tranquila, excepto os sbados. Al pasamos toda a vida xuntos, observando como esta vila a mudando pouco a pouco. Pasou de converterse nun pequeno e tranquilo sitio para vivir, a este intento de cidade no que quere converterse, con mis trfico do debido, con mis xente de ida e volta, con mis supermercados e centros comerciais que non teen demanda que abastecer, en fin, esquecendo as sas races, porque a sa beleza resida niso, no que era e non no que aspira a ser. Pero bueno, a prepotencia pgase cara. E dende este contedor da Calzada escribo estas lias antes de que Carol e mis eu, marchemos en busca de un lugar mis tranquilo, con menos trfico, onde poder vivir en paz. Porque non o esquecemos, en realidade, neste mundo todos somos gatos. Suso Bahamonde

Pxina 68 de 77

Texto 39: Un relato de Roberto Traba Velay


Sitting Bull, o alto e melenudo peregrino luxemburgus camiaba como un autntico gran xefe indio. Sempre diante de ns, pareca perseguir a sa propia sombra, que se proxectaba cara ao Oeste, indicando o camio, como se fora un comps de luz interrompida. Simone, a esforzada peregrina australiana, bautizrao con tan axeitado alcume un da no que a chuvia obrigranos a facer un alto no solitario albergue de Reliegos, un despoboado lugar afundido na afeitada meseta leonesa. Aquela noite, tras unha estraa e atpica cea chea de sorprendentes e mesturados sabores, Patrik, o exiliado sbdito de antigo principado, foi o primeiro en ser alcumado como Sitting Bull. Logo despois, como nun xogo de nenos vellos, os demais: Simone; frecha amarela. Kate, a sa amiga de Sidney, Tormenta que sorr. Daisy, a sensible rapaza surafricana, Bgoa do vento. E por fin, Jean Martin, o pintor nacionalista de Quebec, Xernimo. Tocoume a min reencarnarme imaxinariamente no mtico Crazzy Horse, alcume que certamente me gustou e que debn merecer polo meu tolo empeo de repetir unha e outra vez a toda a tribo que debamos chegar a Fisterra. Ese da, ao redor dunha botella de vio convertida para a ocasin en "auga de lume vermello" contei todas e cantas historias sobre a fin do camio vironme a memoria para convencelos. Incluso inventei unha lenda que afirmaba que, ao caer a tardia, no meu pobo producase o mxico milagre dun sol que tras precipitarse na lia do horizonte derreteuse facendo que as augas do ocano quentranse aumentando as a temperatura do Atlntico. Tal a razn pola que os peregrinos cumpren un vello rito bandose no mar de Fisterra. Quizais non fose ese o motivo, pero o certo que Patrik, Simone, Kate, Daisy, Jean Martin, e mais eu, ou o que o mesmo, os ltimos sobreviventes da aldea india de Reliegos, chegamos andando ata o fin do mundo. Foi entn cando nos decatamos de que volviamos ser persoas normais. Estbamos en Fisterra, o quilmetro cero, e semellaba que todos saiamos dun sono. Roberto Traba Velay

Secuencia de actividades (textos 38 e 39) S77. Resuma os argumentos destes relatos.


Texto 38

Texto 39

Pxina 69 de 77

S78.

Analice os personaxes principais atendendo a estes aspectos:

O que o narrador nos di deles respecto descricin fsica, vestiario, descricin psicolxica e moral, e situacin social. As accins que eles mesmos acometen.

S79.

O narrador, obxectivo ou subxectivo? Cre que as pelculas da televisin e do cine teen os mesmos elementos e as mesmas estruturas que os relatos escritos? Que vantaxes cre que ten unha obra escrita sobre as sas adaptacins televisin ou ao cine?

Pxina 70 de 77

Texto 40: Cartas al director


Hacienda, deportistas y patriotas
Cuntos deportistas hay en Espaa que despus de haber logrado la gloria representndola se han marchado a otro pas para evitar pagar impuestos? Es tico que sigan representndonos? Tan necesarios son para los ingresos de los medios de comunicacin que stos, lejos de denunciar este hecho, no dejan de adularlos como si de dioses se trataran? Se les llena la mirada de emocin mirando la bandera o pensando en el prximo contrato? Hay mejor patriota que aquel que paga sus impuestos con puntualidad y exactitud, es decir, religiosamente? Alfonso Lpez Luciarte. Renedo de Pilagos, Cantabria. El Pas

Recuerde que las cartas al director de un peridico deben ser breves y escuetas (muchos peridicos limitan el nmero de lneas), para que pueda ser publicada.
Secuencia de actividades S80. Escriba una carta al director del peridico Marca, quejndose de que en ese peridico nunca aparecen noticias sobre natacin.

Pxina 71 de 77

Texto 41: La crnica


Vargas Llosa, honoris causa por la Universidad de Alicante
El escritor hispanoperuano ha sido distinguido por su papel al frente de la Fundacin Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes El escritor peruano Mario Vargas Llosa ser investido doctor honoris causa por la Universidad de Alicante, en reconocimiento a su labor como presidente del consejo cientfico de la Fundacin Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes, con sede en la institucin docente alicantina. El galardn, aprobado hoy por el consejo de gobierno universitario, es consecuencia de la propuesta hecha hace unos meses por el actual rector, Ignacio Jimnez Raneda. No ha trascendido la fecha de la ceremonia en la que se realizar la investidura. Vargas Llosa comenz a colaborar con la Miguel de Cervantes en junio de 2002, tres aos despus de su creacin conjuntamente por la Universidad y el banco Santander. Nacionalizado espaol en 1993, el escritor peruano ha conseguido los principales galardones literarios en lengua espaola, entre ellos el Cervantes, el Rmulo Gallegos, el Prncipe de Asturias, compartido con Rafael Lapesa, y el Planeta. En enero de 1996, fue elegido miembro de la Academia de la Lengua, en la que ingres con un discurso sobre Azorn, y ha sido traducido a gran nmero de lenguas. Est considerado una de las principales figuras literarias del momento, con 18 novelas publicadas y numerosos ensayos y artculos periodsticos. La Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes, inaugurada en julio de 1999, es un amplio proyecto de edicin digital del patrimonio bibliogrfico, documental y crtico espaol e hispanoamericano, que pretende potenciar la expansin universal de las culturas hispnicas a travs de la utilizacin y aplicacin de los medios tecnolgicos ms avanzados. El Pas

A pesar de que ya hemos dicho que cada vez se dan ms interferencias entre los distintos gneros, le recordamos otros dos que son especialmente hbridos. Se trata de la crnica y la crtica.
Crnica

Si ha de redactar una crnica debe mezclar elementos que pertenecen a otros gneros junto con la valoracin personal. De la noticia mantendr su estructura... y a ello puede aadir su valoracin personal y subjetiva, su interpretacin de los hechos y su opinin. Mantiene la estructura de la noticia con ttulo y subttulo. Aparece el nombre del corresponsal y el lugar desde el que la manda. Uno de los aspectos que caracterizan a la crnica es la rapidez, la inmediatez.

Pxina 72 de 77

Secuencia de actividades S81. Cree que el periodista muestra su opinin ante los hechos que cuenta en la crnica? Justifique su respuesta.

S82.

Transforme la crnica anterior en una noticia. Para ello invente un nuevo titular, extraiga la informacin necesaria y organcela en orden decreciente de importancia. Intente que no sobrepase los dos prrafos de extensin.

S83.

Redacte una crnica del acontecimiento deportivo ltimo que ms le haya interesado tratando de ajustarse a las normas que conoce. Recuerde que la rapidez no debe llevarle a cometer errores. Revise su trabajo y corrija lo que considere oportuno.

Pxina 73 de 77

Texto 42: La crtica


Para salvar las filologas
La dictadura de los nmeros se impone: de no conseguir 15 matriculaciones, las filologas irn desapareciendo. La mano negra puede llevarse ochocientos aos de historia. La Universidad de Salamanca cogi gran prestigio en el Renacimiento con la famosa Escuela de Salamanca. En ella, filsofos moralistas, que hoy seran catalogados como fillogos, economistas o profesores de sociologa, fueron capaces de salir de los gruesos muros de piedra y cambiar el mundo. Tampoco deberamos olvidar el famoso Colegio Trilinge, donde se enseaba griego, latn y hebreo para recoger los conocimientos de los clsicos. Pero como esta historia no convence a los "racionalistas", tendrn que ser los propios fillogos los que tengan que proponer un plan viable. ste podra ser llamado: Salamanca, ciudad de las lenguas del mundo. Como si de Babel se tratara, el reto sera conseguir que nuestra ciudad fuera un verdadero Arca de No de todos los idiomas. La lengua es comunicacin y cultura y todas debieran ser patrimonio de la humanidad. La financiacin habra que buscarla fuera, desde la UE a la Unesco, pasando por la Generalitat si fuera cataln, o al Gobierno chino si fuera el mandarn. Universidad y ciudad cogidas de la mano. Jos Luis Blanco

La crtica

En una crtica se mezclan elementos puramente informativos con el comentario de los aspectos ms significativos, junto con la opinin ms personal de los mismos. En este tipo de textos la lengua utilizada depende en gran parte del tema tratado, del objetivo que se pretenda conseguir y del estilo personal; el estilo puede ir desde lo ms coloquial hasta lo ms literario o la mezcla de ambos.

Secuencia de actividades S84. Elabore una crtica de la ltima pelcula que ha visto, en la que se d informacin y opinin.

Pxina 74 de 77

Texto 43: Linguaxe e textos (aspectos tericos)


O texto teatral

Os textos teatrais, como os narrativos, dan conta dunha accin humana; refrense, xa que logo, situacin das persoas na vida e no mundo. Pero no teatro son os propios personaxes, a travs dos dilogos, os que o fan. Os textos teatrais estn concibidos para a representacin, e este feito condicinaos. A obra dramtica conta con dous elementos textuais: As anotacins: instrucins para a representacin e para que o lector vexa mentalmente a sa propia posta en escena. Son enunciadas polo autor nunha linguaxe convencional e nada literaria. Os dilogos: son as palabras e frases que din os personaxes. A forma dialogada do texto condicin imprescindible, pero non suficiente, para que un texto sexa considerado teatral.
Os dilogos deben cumprir estas condicins:

Expresar un conflito humano e facer que a accin avance modificando constantemente a situacin. Crear continuamente un espazo imaxinario en que vivan e se movan os personaxes. Evidenciar a presenza de obxectos e a realizacin de acenos con importancia visual para o desenvolvemento da accin. Ser expresivos, facerse or tanto na representacin como na lectura.

Pxina 75 de 77

Texto 44: O artigo


Nova producin do CDG Estigma: teatro de suspense A obra estrase este venres no Saln Teatro de Compostela e xirar por outras nove localidades a partir do 18 de maio. Todo comezou no vern pasado con DramA3. A idea era continuar o proxecto de dramaturxia residente no Centro Dramtico Galego iniciado o pasado ano con Cndido Paz e que deu lugar a A Piragua. Estigma est escrito por Jacobo Paz, Vanesa Sotelo e Rubn Ruibal, tres dramaturgos novos e cun talento xa recoecido, por exemplo no caso de Ruibal, Premio Nacional de Literatura Dramtica. O proceso de escrita colectiva foi coordinado por Dani Salgado, responsbel igualmente da direccin escnica. A escrita da obra comezou en xullo de 2007, a partir da suxestin de traballar sobre o suspense no teatro. Salgado presentoulles aos tres autores o texto Far Away, da inglesa Carol Churchill, e tamn se tomou como referente o cinema de Hitchcock. Cada un dos dramaturgos participantes escribiu un acto, compartindo historia, espazo e personaxes, de tal forma que obra contn tres visins diferentes, anda que coherentes. De a resultaron Abismos de Jacobo Paz, Elsa de Vanesa Sotelo, e Terra Queimada de Rubn Ruibal. A trama sitase na illa de Estigma, un lugar case deserto no que, trala erupcin dun volcn, unha muller acabada de chegar investiga unha masacre, dous irmns enfrontan o destino que levan marcado na pel, a desconfianza ania no seo dunha parella e do remoto continente chega un descoecido. Estigma estrase este venres no Saln Teatro de Compostela e permanecer na capital do pas at o 18 de maio para continuar despois cunha xira por 9 localidades galegas: Tui (Teatro rea Panormica, 22 e 23 de maio), Narn (Auditorio Municipal, 30 e 31 de maio), O Barco de Valdeorras (Teatro Lauro Olmo, 6 de xuo), Vigo (Centro Cultural Caixanova, 13 e 14 de xuo), Ribadeo (Auditorio Municipal, 20 de xuo), Ferrol (Teatro Jofre, 22 de xuo), Vilagarca de Arousa (Auditorio Municipal, 27 de xuo), A Corua (Teatro Coln, 2 e 3 de xullo) e ribadavia (20 de xullo). http://www.vieiros.com

Secuencia de actividades (textos 43 e 44) S85. Escriba un pequeno texto teatral a partir dos seguintes datos. Invente o argumento e non esqueza inclur anotacins sobre detalles da accin, os personaxes, o lugar, etc.

Personaxes: unha serea e un marieiro. Espazo: unha barca de pesca preto dos cants. Tempo: unha maancia de inverno.
S86. Localice nun xornal as pxinas culturais e anote o titular de todas as noticias relacionadas coa literatura: estrea de obras teatrais, novidades editoriais, premios literarios, etc.

Pxina 76 de 77

Texto 44: A literatura nos medios de comunicacin audiovisual


A Fundacin Caixa Galicia en Santiago acolle a exposicin Rosala Ilustrada A mostra didctica recolle 25 poemas de Rosala de Castro con cadansa ilustracin de artistas galegos A partir do luns 5 de maio, a Biblioteca Fundacin Caixa Galicia en Santiago acoller a exposicin didctica Rosala Ilustrada, unha mostra que recolle 25 poemas de Rosala de Castro acompaados cada un por unha ilustracin feita por artistas galegos. Vinte e cinco artistas galegos prestaron o seu pincel e a sa creatividade para recrear as sensacins que evocan os poemas escollidos de Rosala. Follas Novas, Cantares Gallegos e En las Orillas del Sar son os traballos representados nesta colorida mostra que pretender crear unha simbiose entre verso e imaxe. Xaqun Marn, Xos Cobas, Fran Jaraba, Nacho Hortas, nxeles Ferrer, Suso Cubeiro, Mara Fe Quesada, Manuel Uha, Miguelanxo Prado, Pepe Carreiro, Xan Lpez Domnguez, Fausto, Norberto Fernndez, Fran Bueno, Jacobo Fernndez, Andrs Meixide, Kiko da Silva, Pablo Otero Peixe, Primitivo Marcos, Miguel Robledo, Fernando Iglesias, scar Villn, Fino Lorenzo, Federico Fernndez Alonso e Raquel Gonzlez son os debuxantes, deseadores e humoristas grficos de banda deseada que interpretaron, para esta exposicin, os poemas de Rosala de Castro. http://www.vieiros.com

Secuencia de actividades S87. Localice na programacin televisiva galega unha obra de teatro. Intente analizar os aspectos esenciais da obra en relacin co teatro escrito.

Pxina 77 de 77

You might also like