Professional Documents
Culture Documents
L n Khu
H NI - 2009
I HC QUC GIA H NI
TRNG I HC CNG NGH
L n Khu
H NI - 2009
Li cm n
Trc tin, ti mun gi li cm n su sc nht n thy gio ch nhim, TS.
Bi Th Duy, ngi tn tnh hng dn em trong sut qu trnh nghin cu kha
lun tt nghip cng qu trnh hc tp ti i hc Cng ngh.
Ti xin gi li cm n su sc n tt nhng thy c gio ca trng i hc
Cng ngh, nhng kin thc v kinh nghim qu bu m ti nhn c t thy c
trong sut bn nm ngi trn ging ng s l hnh trang tt nht gip ti vng bc
trong s nghip ca mnh.
Ti cng gi li cm n n tt c cc bn b, nhng ngi lun ng hnh,
ng vin, gip ti trong sut bn nm i hc.
Vi cc bn K50CA, K50KHMT v cc bn trong phng th nghim tng tc
ngi my, nhng trao i, gp ca cc bn v kha lun ny thc s gip ti rt
nhiu.
Cui cng, xin gi nhng li tri n n gia nh, nhng ngi thn yu nht ca
ti, lun quan tm, to iu kin cho ti.
Sinh vin
L n Khu
-i-
Tm tt
K t khi ra i, my tnh l mt cng c gip con ngi v cng hu ch.
Mc tiu bin my tnh thnh mt con ngi lm vic khng bit mt mi ang c
dn hon thin. Mt trng nhng yu cu thc hin c mc tiu l kh nng
my tnh c th c c cc vn bn hay c gi l tng hp ting ni. Trong
nhng nm qua, c nhiu nghin cu xung quanh ti tng hp ting ni. T y,
mt s h thng tng hp ting ni ra i v t hiu qu rt tt. Tuy vy, nhng h
thng ny ch yu phc v cho cc ngn ng thng dng nh ting Anh, ting Php,
cn i vi ting Vit, cc h thng tng hp ting ni cha c pht trin nhiu.
Trong kha lun ny, ti mun th nghim mt h thng tng hp ting ni dnh
cho ting Vit.
- ii -
Mc lc
Li cm n ...........................................................................................................i
Tm tt................................................................................................................ii
Mc lc ............................................................................................................. iii
Danh mc hnh nh .............................................................................................v
Danh mc bng biu...........................................................................................vi
Chng 1 Tng quan v h thng tng hp ting ni ..........................................1
1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
Mc ch ca kha lun..........................................................................3
1.6
2.1.1
2.1.2
2.1.3
2.2
2.3
2.3.1
2.3.2
2.3.3
2.3.3.1 im pitch...............................................................................10
2.3.3.2 ng b im pitch theo min thi gian TD-PSOLA ..............11
2.4
2.5
2.6
Kt lun................................................................................................14
Chng 3 Xy dng TTS ting Vit s dng phng php ghp ni diphone ...16
3.1
3.2
3.3
3.4
3.4.1
3.4.2
3.4.3
3.4.4
3.4.5
3.4.6
3.5
3.6
3.7
Thu m.................................................................................................29
3.8
3.9
Tm pitchmark......................................................................................30
3.9.1
Cc bc ly pitchmark tt .......................................................31
3.10
Kim th...........................................................................................32
3.11
Kt qu thu c ..................................................................................34
4.2
4.3
- iv -
Danh mc hnh nh
Hnh 1 M hnh mt h thng tng hp ting ni.........................................................4
Hnh 2 M hnh 3 formant ni tip...............................................................................7
Hnh 3 M hnh 5 formant ca Klatt ............................................................................8
Hnh 4 im pitch trong phone..................................................................................10
Hnh 5 Ghp ni hai diphone .....................................................................................11
Hnh 6 Thut ton TD-PSOLA ..................................................................................12
Hnh 7 S thay i gi tr F0 ca cc thanh................................................................14
Hnh 8 S thay i gi tr F0 khi cc thanh i vi ch "chi".......................................14
Hnh 9 Biu din dng sng ca mt carrier v nh nhn diphone............................30
Hnh 10 Pitchmark ca sng "taa taa taa"...................................................................32
-v-
- vi -
-3-
Chia cc cm t
Ng iu
Vn bn
Phn tch
vn bn
di ngn
To
sng m
Ting ni
Phn tch
cch c
-4-
-5-
-6-
-7-
-9-
2.3.3.1 im pitch
im pitch (pitch mark) l im c tn s l cc i a phng trn mt sng
m. Di y l hnh nh v d v im pitch trong phone /u/.[15]
- 10 -
s ( n)
s (n i(T T )
i
- 11 -
- 13 -
2.6 Kt lun
Vi mc ch xy dng c mt h thng tng hp ting ni m m thanh thu
- 14 -
c phi c trn, t nhin cao nht, phng php ghp ni bng diphone l
vt tri hn c. Yu cu v trn v t nhin ca ting ni chnh l im mnh
ca phng php ny. Cc phng php khc u khng so snh c vi phng
php ghp ni diphone tiu ch ny. Hn na, phng php ny li c u im l
vic xy dng khng phc tp. V vy, ti quyt nh la chn phng php ghp ni
diphone xy dng h thng TTS ting Vit.
Cng vi nhng c im ca ting Vit trn, ti quyt nh p dng phng
php ny vi ting Vit khng du v thay i tn s chung F0 to ra thanh iu
(du) cho ting ni c tng hp.
- 15 -
- 16 -
- 17 -
Phone
K hiu
di
cao
1.
Di
Thp
Khng
2.
Aw
Ngn
Cao
Khng
3.
Aa
Ngn
Cao
Khng
4.
Ngn
Thp
Khng
5.
Ee
Di
Thp
Khng
6.
Ngn
Cao
Khng
7.
Ngn
TB
- 18 -
8.
Oo
Ngn
TB
9.
Ow
Ngn
TB
Khng
10.
Ngn
Cao
11.
Uw
Di
Cao
Khng
12.
Ngn
Cao
Khng
Phone
K hiu
di
cao
1.
ai
AI
Nguyn m i
Cao
Khng
2.
ao
AO
Nguyn m i
TB
3.
au
AU
Nguyn m i
TB
4.
ay
AY
Nguyn m i
TB
5.
AaU
Nguyn m i
Thp
6.
AaY
Nguyn m i
Cao
Khng
7.
eo
EO
Nguyn m i
TB
8.
EeU
Nguyn m i
Cao
Khng
9.
ia
IA
Nguyn m i
TB
Khng
10.
IEe
Nguyn m i
TB
Khng
11.
iu
IEeU
Nguyn m i
TB
Khng
12.
iu
IU
Nguyn m i
Cao
Khng
13.
oa
OA
Nguyn m i
TB
Khng
- 19 -
14.
OAw
Nguyn m i
Cao
Khng
15.
oe
OE
Nguyn m i
Cao
Khng
16.
oi
OI
Nguyn m i
Cao
Khng
17.
oo
OO
Nguyn m i
TB
18.
OoI
Nguyn m i
TB
Khng
19.
OwI
Nguyn m i
TB
Khng
20.
ua
UA
Nguyn m i
TB
Khng
21.
UAa
Nguyn m i
Cao
Khng
22.
UEe
Nguyn m i
TB
Khng
23.
ui
UI
Nguyn m i
Cao
Khng
24.
uy
UYEe
Nguyn m i
TB
Khng
25.
UOo
Nguyn m i
TB
26.
ui
UOoI
Nguyn m i
TB
Khng
27.
UOw
Nguyn m i
TB
Khng
28.
uy
UY
Nguyn m i
Cao
Khng
29.
uya
UYA
Nguyn m i
Cao
Khng
30.
UwA
Nguyn m i
Cao
Khng
31.
UwI
Nguyn m i
Cao
Khng
32.
UwOw
Nguyn m i
TB
Khng
33.
UwOwU
Nguyn m i
TB
34.
UwU
Nguyn m i
TB
- 20 -
Phone
K hiu
Loi ph m
V tr cn
1.
m dng
Mi
2.
m dng
Mi
3.
ch
CH
m dng
Mi
4.
m dng
Rng
5.
Dd
m dng
Rng
6.
m dng
Rng
7.
gi
GI
m dng
Rng
8.
m xt
Rng
9.
kh
KH
m dng
Mi
10.
m nc
Rng
11.
m mi
Mi
12.
m mi
Rng
13.
ng
NG
m mi
Rng
14.
nh
NH
m dng
Mi
15.
m dng
Mi
16.
ph
PH
m dng
Mi
17.
m dng
Rng
18.
m xt
Rng
- 21 -
19.
m xt
Rng
20.
m dng
Rng
21.
tr
TR
m dng
Rng
22.
th
TH
m xt
Rng
23.
m xt
Mi v rng
24.
m xt
Vm ming
Trong ting Vit khng phi cp phone phone no cng tn ti, v vy, cch
lm ny gy ra s lng ph v c s d liu phi lu tr, tuy khng nh hng n cht
lng ting ni tng hp thu c sau cng nhng lm cho c s d liu b tng ln
nhiu ln. Theo cch nh ngha cc phone nh trn, s khng tn ti cc diphone dng
nguyn m nguyn m hoc ph m ph m. Ti s ch nh ngha nhng diphone
c tn ti. d dng hn cho vic xy dng, ti chia cc phone vo 5 tp:
Bng 5 Phn loi cc phone
Cc tp d liu
Cc phn t
8 phone ph m c th ng cui
(consonants_can_stay_last)
- 22 -
(vowels_can_stay_last)
OE, UY, Y
24 phone nguyn m bt buc phi ng cui AI, AO, AU, AY, AaU, AaY, EO,
(vowels_must_stay_last)
9 phone nguyn m khng th ng cui Aa, Aw, IEe, OAw, OO, UAa,
(vowel_cannot_stay_last)
UYEe, UOo, UwOw
Sau khi chia cc phone vo 5 tp nh trn, ta c th thc hin vic lit k cc
php ghp ni d dng hn.
3.4.1 Diphone gia m cm v ph m:
Mi ph m u c kh nng ng u ca mt ting v vy ta s c 24
diphone gia m cm v ph m:
Bng 6 Diphone m cm ph m
(set! silc-carrier '(() (A T A pau)))
(define (list-silc)
(mapcar
(lambda (c)
(set! count (+ 1 count)) ;;; to count
(list
(list (string-append silence "-" c))
(append (car silc-carrier)(list silence c)(car(cdr silc-carrier)))
)
) (append consonants_can_stay_last consonants_cannot_stay_last)
)
)
- 23 -
(define (list-silv)
(mapcar
(lambda (v)
(list
(list (string-append silence "-" v))
(append (car silv-carrier)(list silence v)(car(cdr silv-carrier)))
)
) (append vowels_can_stay_last vowels_cannot_stay_last
vowels_must_stay_last)
)
)
- 24 -
- 25 -
- 26 -
Sau khi hon thnh vic to danh sch 1309 diphone, nu ta thu m ngay cc
diphone ny thc hin ghp ni th chng ta hon ton c th thu c mt ting
ni mc trung bnh. Nguyn nhn ca iu ny l do ta thu tng diphone ti cc thi
im khc nhau nn khi ghp hai diphone, tn s ti im cn ghp l khng tng
ng nhau. Ngoi ra, cn do cch c cc diphone di hoc ngn khc nhau ti mi
thi im nn ting ni sau khi ghp khng c nh mong mun. tng cng cht
lng cho ting ni tng hp, ngi ta a ra khi nim carrier.
tng cht lng cho ting ni, ng thi vi vic to ra danh sch cc
diphone, ngi ta ngh ra mt gii php khc phc nhc im ny. Thay v ch c
mt diphone, ta s c mt cu trong c cha diphone . Diphone sau s c
trch ra, vic ny gip gim thiu nhng nh hng do m iu ca ngi c v khi
c mt on di c cha diphone, ngi c c xu hng c u hn v ta c th
thu c mt diphone mong mun. Cu gm nhiu diphone v khng c ngha ny
chnh l carrier.
Ta phi nhng cc diphone cn thu m vo carrier theo ca ta. Cc on code
pha trn y c mt bc thc hin vic nhng cc diphone nay vo cc carrier
(cc on code in nghing). Ti quy nh vi mi loi diphone th carrier li c mt
nh dng ring nh sau:
Bng 13 Khai bo cc carrier
(set!
(set!
(set!
(set!
(set!
(set!
(set!
- 27 -
aa
Ow
er
ow
dh
eh
Uw
uh
Aw
ae
GI
jh
- 28 -
3.7 Thu m
Sau khi sinh c danh sch cc diphone, ta c th kim tra li trong file
etc/vndiph.list s c 1309 diphone ting Vit.
thu m t c kt qu cao, ta cn cc iu kin sau:
V phng thu: Phng thu phi m bo cc yu t v cch m. y l iu
rt quan trng nh hng n cht lng ting ni c tng hp. Ngoi
ra, nu thu trong nhiu ngy, phng thu cn phi c m v nhit
tng ng nhau.
V thit b thu: Chng ta cn mt micro tt v card sound tt. Micro tt l
micro c kh nng lc c nhiu u vo, m thanh thu t trung
thc cao. Card sound c nhim v chnh l chuyn tn hiu ri rc (digital)
u ra thnh tn hiu sng (analog). Card sound tt s gip cho cht
lng ting ni tng hp c trn hn. Ngoi ra, card sou
V ngi c: Chng ta cn mt ngi c ging c chun, khng mang
tnh a phng. Ging c khng qu cao hoc qu thp. Ngi c cn
phi thu m trong trng thi khe mnh, khng b cc bnh tai, mi, hng.
Nu thu m trong nhiu ngy th nn thu m vo cng mt thi im trong
ngy.
Mt phng thu studio vi h thng m thanh hin i v MC chuyn nghip l
mt iu kin l tng. Tuy nhin, trong khun kh kha lun ny, ti khng c
kh nng c c iu kin l tng nh vy. Ti thc hin vic thu m ny trn
my tnh c nhn v mt micro khng tht tt.
Festival c h tr chng ta hm prompt-them cho php chng ta thu m lin tip
cc diphone theo th t t carrier th X tr i: bin/prompt-them etc/vndiph.list X.
y X mc nh bng 1.
- 29 -
3.9 Tm pitchmark
Hm make_pm_wave tm ra cc im pitch trong biu din dng sng ca
diphone thu c. bin/make_pm_wave etc/vndip.list
Tip , hm make_pm_fix di chuyn cc im pitch v cc im ph hp nht
sao cho biu din dng sng phone khp ni trong hai diphone cn ghp ni ging
nhau. bin/make_pm_fix etc/vndiph.list.
- 30 -
- 31 -
3.10 Kim th
Sau khi hon thnh vic nh pitchmark, ta c th th nghim h thng ca
chng ta bng cch load diphone chng ta va thu c:
festival festvox/vnu_vn_ldk_diphone.scm (voice_vnu_vn_ldk_diphone)
festival> (SayPhones (pau x i n ch a o))
Thc t cho thy y l giai on tn nhiu thi gian nht. Giai on ny i km
vi vic thu i thu li cc diphone, nh pitchmark li.
- 32 -
- 33 -
Chng 4 Tng kt
4.1 Kt qu thu c
H thng TTS cho ting Vit m ti xy dng to ra c mt ting ni
tha mn yu cu quan trng nht l pht m khng sai v con ngi c th nghe hiu
c. Ting ni c tng hp c t nhin, khng ri rc. Cc t trong cu c
c mt cch lin mch, trn chu. Kt qu thu c ny c th ni l t c mc
ch ban u t ra khi thc hin kha lun ny.
C th kt lun rng, vi h thng TTS cho ting Vit, phng php ghp ni
diphone th hin c nhiu u im vt tri so vi cc phng php tng hp khc
nh Formant. C th khng nh rng, ti thi im hin nay, y l phng php
thch hp nht.
th nghim thnh cng vic thay i tn s ca sng m to ra du cho
ting Vit. Tuy vy, ti mi ch thay i c tn s ca sng m to ra 4 trong s
6 thanh ca ting Vit.
Trong khun kh kha lun ny, ti cng cha ch n x l ng iu ca vn
bn trong khi tng hp. y chnh l im m TTS ting Anh ang vt xa cc h
thng TTS ca cc ngn ng khc
- 34 -
- 35 -
- 37 -