You are on page 1of 15

Critn

(St.I. pp. 43-54) SW. T thnikde fxai, Krtwn? o pr ti stn? KR. Pny mn on. SW. Phnka mlista? KR. &OrjroV bajV. SW. Jaumzw pwV jlhs soi o to desmwthrou flax ypakosai. KR. SynjhV dh mo stin, SkrateV, di t pollkiV dero foitn, ka ti ka eergthtai yp) mo. SW. &Arti d keiV plai? KR. )EpieikvV plai. 43b SW. Eta pvV ok ejV pgeirV me, ll sig parakjhsai? KR. O m tn Da, SkrateV, od) n atV jelon n tosat te grypn ka lp enai, ll ka so plai jaumzw asjanmenoV wV hdwV kajedeiV: ka pthdV se ok geiron na wV dista digV. ka pollkiV mn d se ka prteron n pant t b hdaimnisa to trpou, pol d mlista n t nn parests symfor, wV dwV at#n ka prwV freiV. SW. Ka gr n, Krtwn, plhmmelV eh ganakten thlikoton nta e de dh teleutn. 43c KR. Ka lloi, SkrateV, thlikotoi n toiataiV symforaV alskontai, ll) odn atoV piletai h hlika t m# oc ganakten t paros tc. SW. &Esti tata. ll t d# /otw pr fxai? KR. )A+gelan, SkrateV, frwn calepn, o so, wV mo fanetai, ll) mo ka toV soV pithdeoiV psin ka calep#n ka barean, n g, wV mo dokv, n toV bartat) n n+kaimi. SW. Tna tathn? t ploon fktai k Dlou, /o@ de 43a Scrates - Por qu vienes a esta hora, Critn? No es pronto todava? Critn - En efecto, es muy pronto. Scrates - Qu hora es exactamente? Critn - Comienza a amanecer. Scrates -Me extraa que el guardin de la prisin haya querido atenderte. Critn -Es ya amigo mo, Scrates, de tanto venir aqu; adems ha recibido de m alguna gratificacin. Scrates - Has venido ahora o hace tiempo? Critn -Hace ya bastante tiempo. Scrates -Y cmo no me has despertado en seguida y te has quedado sentado ah al lado, en silencio? Critn - No, por Zeus, Scrates, en esta situacin tampoco habra querido yo mismo estar en tal desvelo y sufrimiento, pero hace rato que me admiro viendo qu suavemente duermes, y a intencin no te despert para que pasaras el tiempo lo ms agradablemente. Muchas veces, ya antes durante toda tu vida, te consider feliz por tu carcter, pero mucho ms en la presente desgracia, al ver qu fcil y apaciblemente la llevas. Scrates -Ciertamente, Critn, no sera oportuno irritarme a mi edad, si debo ya morir. Critn -Tambin otros de tus aos, Scrates, se encuentran metidos en estas circunstancias, pero su edad no les libra en nada de irritarse con su suerte presente. Scrates -As es. Pero, por qu has venido tan temprano? Critn -Para traerte, Scrates, una noticia dolorosa y agobiante, no para ti, segn veo, pero ciertamente dolorosa y agobiante para m y para todos tus amigos, y que para m, segn veo, va a ser muy difcil de soportar.

43d fikomnou tejnnai me? KR. Otoi d# fktai, ll doken mn moi xei tmeron x n pa+gllousin kontV tineV p Sounou ka katalipnteV ke at. dlon on k totwn [tvn +glwn] ti xei tmeron, ka n+kh d# eV arion stai, SkrateV, tn bon se teleutn. SW. )All), Krtwn, tc gaj, e tat toV jeoV flon, tat stw: o mntoi omai xein at tmeron. 44a KR. Pjen toto tekmar? SW. )Eg soi rv. t gr pou ystera de me pojnskein n lj t ploon. KR. Fas g toi d# /oi totwn krioi. SW. O tonyn tV pioshV hmraV omai at xein ll tV etraV. tekmaromai d k tinoV nypnou eraka lgon prteron tathV tV nyktV: ka kindyneeiV n kair tini ok gera me. KR. !Hn d d# t t npnion? SW. )Edkei tV moi gyn# proseljosa kal# ka eeidV, 44b leuk imtia cousa, kalsai me ka epen: !W SkrateV, mat ken tritt Fjhn rbwlon koio. KR. &Atopon t npnion, SkrateV. SW. )EnargV mn on, V g moi doke, Krtwn. KR. Lan ge, wV oiken. ll), daimnie SkrateV, ti ka nn mo pijo ka sjhti: wV mo, n s pojnV, o ma symfor stin, ll cwrV mn to stersjai toiotou pithdeou /oon g odna m pote /eursw, ti d ka polloV dxw, /o m ka s m# safvV sasin, 44c wV /oV t) n se szein e jelon nalskein crmata, melsai. katoi tV n ascwn eh tathV dxa doken crmata per pleonoV poiesjai flouV? o gr pesontai /oi pollo wV s atV ok jlhsaV pinai njnde hmvn projymoumnwn. SW. )All t hmn, makrie Krtwn, /otw tV tvn pollvn dxhV mlei? /oi gr pieikstatoi, n mllon xion frontzein, hgsontai at /otw peprcjai sper n pracj.

Scrates - Cul es la noticia? Acaso ha llegado ya desde Delos el barco a cuya llegada debo yo morir? Critn - No ha llegado an, pero me parece que estar aqu hoy, por lo que anuncian personas venidas de Sunio que han dejado el barco all. Segn estos mensajeros, es seguro que estar aqu hoy, y ser necesario, Scrates, que maana acabes tu vida. Scrates -Pues, buena suerte!, Critn. Sea as, si as es agradable a los dioses. Sin embargo, no creo que el barco est aqu hoy. Critn -De dnde conjeturas eso? Scrates - Voy a decrtelo. Yo debo morir al da siguiente de que el barco llegue. Critn -As dicen los encargados de estos asuntos. Scrates - Entonces, no creo que llegue el da que est empezando sino el siguiente. Me fundo en cierto sueo que he tenido hace poco, esta noche. Probablemente ha sido muy oportuno que no me despertaras. Critn - Cul era el sueo? Scrates -Me pareci que una mujer bella, de buen aspecto, que llevaba blancos vestidos se acerc a m, me llam y me dijo: Scrates, al tercer da llegars a la frtil Pta . Critn - Extrao es el sueo, Scrates. Scrates - En todo caso, muy claro, segn yo creo, Critn. Critn - Demasiado claro, segn parece. Pero, querido Scrates, todava en este momento hazme caso y slvate. Para m, si t mueres, no ser una sola desgracia, sino que, aparte de verme privado de un amigo como jams encontrar otro, muchos que no nos conocen bien a ti y a m creern que, habiendo podido yo salvarte, si hubiera querido gastar dinero, te he abandonado. Y, en verdad, hay reputacin ms vergonzosa que la de parecer que se tiene en ms al dinero que a los amigos? Porque la mayora no llegar a convencerse de que t mismo no quisiste salir de aqu, aunque nosotros nos esforzbamos en ello. Scrates -Pero por qu damos tanta importancia, mi buen Critn, a la

44d

44e

45a

45b

45c

KR. )All) orV d# ti n+kh, SkrateV, ka tV tvn pollvn dxhV mlein. at d dla t parnta nyn ti /oo t) esn /oi pollo o t smikrtata tvn kakvn xergzesjai ll t mgista scedn, n tiV n atoV diabeblhmnoV . SW. E gr felon, Krtwn, /oo t) enai /oi pollo t mgista kak rgzesjai, na /oo t) 3san ka gaj t mgista, ka kalvV n ecen. nn d odtera /oo te: ote gr frnimon ote frona dynato poisai, poiosi d toto ti n tcwsi. KR. Tata mn d# /otwV ctw: tde d, SkrateV, ep moi. r ge m# mo promhj ka tvn llwn pithdewn m, n s njnde xljV, /oi sykofntai hmn prgmata parcwsin wV s njnde kklqasin, ka na+kasjvmen ka psan t#n osan pobalen sycn crmata, ka llo ti prV totoiV pajen? e gr ti toioton fob, ason at carein: hmeV gr pou dkaio smen ssantV se kindyneein toton tn kndynon ka n d ti totou mezw. ll) mo pejou ka m# llwV poei. SW. Ka tata promhjomai, Krtwn, ka lla poll. KR. Mte tonyn tata fobo ka gr od pol trgrin stin jlousi labnteV tinV svsa se ka xagagen njnde. peita oc orV totouV toV sykofntaV wV eteleV, ka odn n doi p) atoV pollo rgyrou? so d yprcei mn t m crmata, wV g omai, ikan: peita ka e ti mo khdmenoV ok oei den nalskein tm, xnoi /o@toi njde toimoi nalskein: /eV d ka kekmiken p) at toto rgrion ikann, SimmaV o JhbaoV, toimoV d ka KbhV ka lloi pollo pny. ste, per lgw, mte tata fobomenoV pokmV sautn svsai, mte, legeV n t dikasthr, dyscerV soi gensjw ti ok n coiV xeljn ti cro saut: pollaco mn gr ka llose poi n fk gapsous se: n d bol eV Jettalan nai, esn mo ke xnoi /o se per pollo poisontai ka sflein soi parxontai, ste se mhdna lypen tvn kat Jettalan.

opinin de la mayora? Pues los ms capaces, de los que s vale la pena preocuparse, considerarn que esto ha sucedido como en realidad suceda. Critn - Pero ves, Scrates, que es necesario tambin tener en cuenta la opinin de la mayora. Esto mismo que ahora est sucediendo deja ver, claramente, que la mayora es capaz de producir no los males ms pequeos, sino precisamente los mayores, si alguien ha incurrido en su odio. Scrates - Ojal, Critn, que los ms fueran capaces de hacer los males mayores para que fueran tambin capaces de hacer los mayores bienes! Eso sera bueno. La realidad es que no son capaces ni de lo uno ni de lo otro; pues, no siendo tampoco capaces de hacer a alguien sensato ni insensato, hacen lo que la casualidad les ofrece. Critn -Bien, aceptemos que es as. Acaso no te ests t preocupando de que a m y a los otros amigos, si t sales de aqu, no nos creen dificultades los sicofantes al decir que te hemos sacado de la crcel, y nos veamos obligados a perder toda nuestra fortuna o mucho dinero o, incluso, a sufrir algn otro dao adems de stos? Si, en efecto, temes algo as, djalo en paz. Pues es justo que nosotros corramos este riesgo para salvarte y, si es preciso, otro an mayor. Pero hazme caso y no obres de otro modo. Scrates - Me preocupa eso, Critn, y otras muchas cosas. Critn - Pues bien, no temas por sta. Ciertamente, tampoco es mucho el dinero que quieren recibir algunos para salvarte y sacarte de aqu. Adems, no ves qu baratos estn estos sicofantes y que no sera necesario gastar en ellos mucho dinero? Est a tu disposicin mi fortuna que ser suficiente, segn creo. Adems, si te preocupas por m y crees que no debes gastar lo mo, estn aqu algunos extranjeros dispuestos a gastar su dinero. Uno ha trado, incluso, el suficiente para ello, Simias de Tebas. Estn dispuestos tambin Cebes y otros muchos. De manera que, como digo, por temor a esto no vaciles en salvarte; y que tampoco sea para ti dificultad lo que dijiste en el tribunal , que si salas de Atenas, no sabras cmo valerte. En muchas

45d

45e

46a

46b

&Eti d, SkrateV, od dkain moi dokeV piceiren prgma, sautn prodonai, xn swjnai, ka toiata spedeiV per sautn gensjai per n ka /oi cjro sou spesain te ka speusan s diafjerai boulmenoi. prV d totoiV ka toV yeV toV sauto moige dokeV prodidnai, /oV soi xn ka kjrqai ka kpaidesai ocs katalipn, ka t sn mroV ti n tcwsi toto prxousin: texontai d, wV t ekV, toiotwn /oper ewjen ggnesjai n taV rfanaiV per toV rfanoV. gr o cr# poiesjai padaV syndiatalaipwren ka trfonta ka paideonta, s d moi dokeV t jymtata /airesjai. cr# d, per n n#r gajV ka ndreoV loito, tata /airesjai, fskont ge d# retV di pantV to bou pimelesjai: wV gwge ka ypr so ka ypr hmvn tvn svn pithdewn ascnomai m# dx pan t prgma t per s nandr tin t hmetr peprcjai, ka h esodoV tV dkhV eV t dikastrion wV esljen xn m# eseljen, ka atV o gn tV dkhV wV gneto, ka t teleutaon d# tout, sper katgelwV tV prxewV, kak tin ka nandr t hmetr diapefeugnai hmV doken, /otinV se oc ssamen od s sautn, /on te n ka dynatn e ti ka mikrn hmvn feloV 3n. tata on, SkrateV, ra m# ma t kak ka ascr so te ka hmn. ll bouleou mllon d od bouleesjai ti ra ll beboulesjai ma d boul: tV gr pioshV nyktV pnta tata de peprcjai, e d) ti perimenomen, dnaton ka okti /on te. ll pant trp, SkrateV, pejou moi ka mhdamvV llwV poei. SW. !W fle Krtwn, h projyma sou pollo xa e met tinoV rjthtoV eh: e d m, s mezwn tosot calepwtra. skopesjai on cr# hmV ete tata prakton ete m: wV g o nn prvton ll ka e toiotoV /ooV tvn mvn mhden ll pejesjai t lg V n moi logizomn bltistoV fanhtai. toV d# lgouV /oV n t mprosjen legon o dnamai nn

partes, adonde quiera que t llegues, te acogern con cario. Si quieres ir a Tesalia, tengo all huspedes que te tendrn en gran estimacin y que te ofrecern seguridad, de manera que nadie te moleste en Tesalia. Adems, Scrates, tampoco me parece justo que intentes traicionarte a ti mismo, cuando te es posible salvarte. Te esfuerzas porque te suceda aquello por lo que trabajaran con afn y, de hecho, han trabajado tus enemigos deseando destruirte. Adems, me parece a m que traicionas tambin a tus hijos; cuando te es posible criarlos y educarlos, los abandonas y te vas, y, por tu parte, tendrn la suerte que el destino les depare, que ser, como es probable, la habitual de los hurfanos durante la orfandad. Pues, o no se debe tener hijos, o hay que fatigarse para criarlos y educarlos. Me parece que t eliges lo ms cmodo. Se debe elegir lo que elegira un hombre bueno y decidido, sobre todo cuando se ha dicho durante toda la vida que se ocupa uno de la virtud. As que yo siento vergenza, por ti y por nosotros tus amigos, de que parezca que todo este asunto tuyo se ha producido por cierta cobarda nuestra: la instruccin del proceso para el tribunal, siendo posible evitar el proceso, el mismo desarrollo del juicio tal como sucedi, y finalmente esto, como desenlace ridculo del asunto, y que parezca que nosotros nos hemos quedado al margen de la cuestin por incapacidad y cobarda, as como que no te hemos salvado ni t te has salvado a ti mismo, cuando era realizable y posible, por pequea que fuera nuestra ayuda. As pues, procura, Scrates, que esto, adems del dao, no sea vergonzoso para ti y para nosotros. Pero toma una decisin; por ms que ni siquiera es sta la hora de decidir, sino la de tenerlo decidido. No hay ms que. una decisin; en efecto, la prxima noche tiene que estar todo realizado. Si esperamos ms, ya no es posible ni realizable. En todo caso, djate persuadir y no obres de otro modo. Scrates - Querido Critn, tu buena voluntad sera muy de estimar, si le acompaara algo de rectitud; si no, cuanto ms intensa, tanto ms penosa. As pues, es necesario que reflexionemos si esto debe hacerse o no. Porque yo, no slo ahora sino siempre, soy de condicin de no

46c

46d

46e

47a

47b

kbalen, peid moi de h tch ggonen, ll scedn ti moioi fanonta moi, ka toV atoV presbew ka timv /osper ka prteron: n n m# beltw cwmen lgein n t parnti, e sji ti o m soi sy+cwrsw, od) n plew tvn nn parntwn h tvn pollvn dnamiV sper padaV hmV mormoltthtai, desmoV ka jantouV pipmpousa ka crhmtwn fairseiV. pvV on n metritata skopomeja at? e prvton mn toton tn lgon nalboimen, n s lgeiV per tvn doxvn. pteron kalvV lgeto ekstote o, ti taV mn de tvn doxvn proscein tn non, taV d o? prn mn m den pojnskein kalvV lgeto, nn d katdhloV ra gneto ti llwV neka lgou lgeto, 3n d paidi ka flyara wV lhjvV? pijymv d) gwg) piskqasjai, Krtwn, koin met so e t moi lloiteroV fanetai, peid# de cw, o atV, ka somen carein peismeja at. lgeto d pwV, wV gmai, ekstote de yp tvn oomnwn t lgein, sper nynd# g legon, ti tvn doxvn V /oi njrwpoi doxzousin doi tV mn per pollo poiesjai, tV d m. toto prV jevn, Krtwn, o doke kalvV soi lgesjai? s gr, sa ge tnjrpeia, ktV e to mllein pojnskein arion, ka ok n s parakrooi h parosa symfor: skpei d oc ikanvV doke soi lgesjai ti o psaV cr# tV dxaV tvn njrpwn timn ll tV mn, tV d) o, od pntwn ll tvn mn, tvn d) o? t fV? tata oc kalvV lgetai? KR. KalvV. SW. Okon tV mn crhstV timn, tV d ponhrV m? KR. Na. SW. Crhsta d oc /ai tvn fronmwn, ponhra d /ai tvn frnwn? KR. PvV d) o? SW. Fre d, pvV a t toiata lgeto? gymnazmenoV n#r ka toto prttwn pteron pantV ndrV pan ka qg ka dx tn non proscei, enV mnou kenou V n ty+cn

prestar atencin a ninguna otra cosa que al razonamiento que, al reflexionar, me parece el mejor. Los argumentos que yo he dicho en tiempo anterior no los puedo desmentir ahora porque me ha tocado esta suerte, ms bien me parecen ahora, en conjunto, de igual valor y respeto, y doy mucha importancia a los mismos argumentos de antes. Si no somos capaces de decir nada mejor en el momento presente, sabe bien que no voy a estar de acuerdo contigo, ni aunque la fuerza de la mayora nos asuste como a nios con ms espantajos que los de ahora en que nos enva prisiones, muertes y privaciones de bienes. Cmo podramos examinar eso ms adecuadamente? Veamos, por lo pronto, si recogemos la idea que t expresabas acerca de las opiniones de los hombres, a saber, si hemos tenido razn o no al decir siempre que deben tenerse en cuenta unas opiniones y otras no. O es que antes de que yo debiera morir estaba bien dicho, y en cambio ahora es evidente que lo decamos sin fundamento, por necesidad de la expresin, pero slo era un juego infantil y pura charlatanera? Yo deseo, Critn, examinar contigo si esta idea me parece diferente en algo, cuando me encuentro en esta situacin, o me parece la misma, y, segn el caso, si la vamos a abandonar o la vamos a seguir. Segn creo, los hombres cuyo juicio tiene inters dicen siempre, como yo deca ahora, que entre las opiniones que los hombres manifiestan deben estimarse mucho algunas y otras no. Por los dioses, Critn, no te parece que esto est bien dicho? En efecto, t, en la medida de la previsin humana, ests libre de ir a morir maana, y la presente desgracia no va a extraviar tu juicio. Examnalo. No te parece que est bien decir que no se deben estimar todas las opiniones de los hombres, sino unas s y otras no, y las de unos hombres s y las de otros no? Qu dices t? No est bien decir esto? CRIT.- Est bien. Scrates - Se deben estimar las valiosas y. no estimar las malas? Critn - S. Scrates - Son valiosas las opiniones de los hombres juiciosos, y malas las de los hombres de poco juicio? Critn - Cmo no?

atrV paidotrbhV n? KR. $EnV mnou. SW. Okon fobesjai cr# toV qgouV ka spzesjai toV panouV toV to enV kenou ll m# toV tvn pollvn. KR. Dla d. SW. Tat ra at prakton ka gymnaston ka deston ge ka poton, n t en dok, t pistt ka paonti, mllon smpasi toV lloiV. KR. &Esti tata. 47c SW. Een. peijsaV d t en ka timsaV ato t#n dxan ka toV panouV, timsaV d toV tvn pollvn [lgouV] ka mhdn pantwn, ra odn kakn pesetai? KR. PvV gr o? SW. T d) sti t kakn toto, ka po tenei, ka eV t tvn to peijontoV? KR. Dlon ti eV t svma: toto gr dillysi. SW. KalvV lgeiV. okon ka tlla, Krtwn, /otwV, na m# pnta diwmen, ka d# ka per tvn dikawn ka dkwn ka ascrvn ka kalvn ka gajvn ka kakvn, per n nn h boul# hmn stin, pteron t tvn pollvn dx 47d de hmV pesjai ka fobesjai at#n t to enV, e tV stin pawn, n de ka ascnesjai ka fobesjai mllon smpantaV toV llouV? e m# koloujsomen, diafjeromen keno ka lwbhsmeja, t mn dika bltion ggneto t d dk pllyto. odn sti toto? KR. Omai gwge, SkrateV. SW. Fre d, n t yp to ygieino mn bltion gignmenon, yp to nosdouV d diafjeirmenon diolswmen peijmenoi m# t tvn pantwn dx, ra biwtn hmn stin 47e diefjarmnou ato? sti d pou toto svma: oc? KR. Na. SW. !Ar) on biwtn hmn stin met mocjhro ka diefjarmnou smatoV?

Scrates - Veamos en qu sentido decamos tales cosas. Un hombre que se dedica a la gimnasia, al ejercitarla tiene en cuenta la alabanza, la censura y la opinin de cualquier persona, o la de una sola persona, la. del mdico o el entrenador? Critn -La de una sola persona. Scrates -Luego debe temer las censuras y recibir con agrado los elogios de aquella sola persona, no los de la mayora. Critn - Es evidente. Scrates -As pues, ha de obrar, ejercitarse, comer y beber segn la opinin de se solo, del que est a su cargo y entiende, y no segn la de todas los otros juntos. Critn - As es. Scrates - Bien. Pero si no hace caso a ese solo hombre y desprecia su opinin y sus elogios, y, en cambio, estima las palabras de la mayora, que nada entiende, es que no sufrir algn dao? Critn - Cmo no? Scrates - Qu dao es este, hacia dnde tiende y a qu parte del que no hace caso? Critn - Es evidente que al cuerpo; en efecto, lo arruina. Scrates - Est bien. Lo mismo pasa con las otras cosas, Critn, a fin de no repasarlas todas. Tambin respecto a lo justo y lo injusto, lo feo y lo bello, lo bueno y lo malo, sobre lo que ahora trata nuestra deliberacin, acaso debemos nosotros seguir la opinin de la mayora y temerla, o la de uno solo que entienda, si lo hay, al cual hay que respetar y temer ms que a todos los otros juntos? Si no seguimos a ste, daaremos y maltrataremos aquello que se mejora con lo justo y se destruye con lo injusto. No es as esto? Critn -As lo pienso, Scrates. Scrates -Bien, si lo que se hace mejor por medio de lo sano y se daa por medio de lo enfermo, lo arruinamos por hacer caso a la opinin de los que no entienden, acaso podramos vivir al estar eso arruinado? Se trata del cuerpo, no es as? Critn - S. Scrates -Acaso podemos vivir con un cuerpo miserable y

KR. OdamvV. SW. )All met) kenou r) hmn biwtn diefjarmnou, t dikon mn lwbtai, t d dkaion nnhsin? faulteron hgomeja enai to smatoV keno, ti pot) st tvn 48a hmetrwn, per te dika ka h dikaiosnh stn? KR. OdamvV. SW. )All timiteron? KR. Pol ge. SW. Ok ra, bltiste, pny hmn /otw frontiston t rosin /oi pollo hmV, ll) ti o pawn per tvn dikawn ka dkwn, o /eV ka at# h ljeia. ste prvton mn tat ok rjvV eshg, eshgomenoV tV tvn pollvn dxhV den hmV frontzein per tvn dikawn ka kalvn ka gajvn ka tvn nantwn. )All mn d, fah g) n tiV, /oo t esin hmV /oi pollo pokteinnai. 48b KR. Dla d# ka tata: fah gr n, SkrateV. lhj lgeiV. SW. )All), jaumsie, /o@tV te o lgoV n dielhljamen moige doke ti moioV enai ka prteron: ka tnde d a skpei e ti mnei hmn o, ti o t zn per plestou poihton ll t e zn. KR. )All mnei. SW. T d e ka kalvV ka dikawV ti tatn stin, mnei o mnei? KR. Mnei. SW. Okon k tvn omologoumnwn toto skepton, pteron dkaion m njnde peirsjai xinai m# fintwn 48c )Ajhnawn o dkaion: ka n mn fanhtai dkaion, peirmeja, e d m, vmen. V d s lgeiV tV skqeiV per te nalsewV crhmtwn ka dxhV ka padwn trofV, m# wV lhjvV tata, Krtwn, skmmata tvn dwV pokteinntwn ka nabiwskomnwn g) n, e /oo t) 3san, oden xn n, totwn tvn pollvn. hmn d), peid# o lgoV /otwV /aire, m# odn llo skepton per nynd# lgomen, pteron dkaia prxomen ka

arruinado? Critn -De ningn modo. Scrates -Pero podemos vivir, acaso, estando daado aquello con lo que se arruina lo injusto y se ayuda a lo justo? Consideramos que es de menos valor que el cuerpo la parte de nosotros, sea la que fuere, en cuyo entorno estn la injusticia y la justicia? CRIT.-De ningn modo. Scrates - Ciertamente es ms estimable? Critn - Mucho Ms. Scrates -Luego, querido amigo, no debemos preocuparnos mucho de lo que nos vaya a decir la mayora, sino de lo que diga el que entiende sobre las cosas justas e injustas, aunque sea uno slo, y de lo que la verdad misma diga. As que, en primer trmino, no fue acertada tu propuesta de que debemos preocuparnos de la opinin de la mayora acerca de lo justo, lo bello y lo bueno y sus contrarios. Pero podra decir alguien que los ms son capaces de condenarnos a muerte. Critn - Es evidente que podra. decirlo, Scrates. Scrates - Tienes razn. Pero, mi 'buen amigo, este razonamiento que hemos recorrido de cabo a cabo me parece a m que es an el mismo de siempre. Examina, adems, si tambin permanece firme an, para nosotros, o no permanece el razonamiento de que no hay que considerar lo ms importante el vivir, sino el vivir bien. Critn - S permanece. Scrates -La idea de que vivir bien, vivir honradamente y vivir justamente son el mismo concepto, permanece, o no permanece? Critn - Permanece. Scrates -Entonces, a partir de lo acordado hay que examinar si es justo, o no lo es, el que yo intente salir de aqu sin soltarme los atenienses. Y si nos parece justo, intentmoslo, pero si no, dejmoslo. En cuanto a las consideraciones de que hablas sobre el gasto de dinero, la reputacin y la crianza de los hijos, es de temer, Critn, que stas, en realidad, sean reflexiones adecuadas a stos que condenan a muerte y haran resucitar, si pudieran, sin el menor sentido, es decir, a la mayora. Puesto que el razonamiento lo exige as, nosotros no

crmata telonteV totoiV 48d toV m njnde xxousin ka critaV, ka ato xgontV te ka xagmenoi, t lhje diksomen pnta tata poionteV: kn fainmeja dika at rgazmenoi, m# o d ypologzesjai ot) e pojnskein de paramnontaV ka hsycan gontaV, ote llo otion pscein pr to diken. KR. KalvV mn moi dokeV lgein, SkrateV, ra d t drvmen. SW. Skopvmen, gaj, koin, ka e p ceiV ntilgein 48e mo lgontoV, ntlege ka soi pesomai: e d m, pasai dh, makrie, pollkiV moi lgwn tn atn lgon, wV cr# njnde kntwn )Ajhnawn m pinai: wV g per pollo poiomai pesaV se tata prttein, ll m# kontoV. ra d d# tV skqewV t#n rc#n n soi 49a ikanvV lghtai, ka peirv pokrnesjai t rwtmenon n mlista o. KR. )All peirsomai. SW. Oden trp famn ekntaV dikhton enai, tin mn dikhton trp tin d o? odamvV t ge diken ote gajn ote kaln, wV pollkiV hmn ka n t mprosjen crn wmologjh? [ per ka rti lgeto] psai hmn kenai /ai prsjen omologai n tasde taV lgaiV hmraiV kkecymnai esn, ka plai, Krtwn, ra thlikode [gronteV] ndreV prV lllouV spoud dialegmenoi 49b ljomen hmV atoV padwn odn diafronteV? pantV mllon /otwV cei sper tte lgeto hmn: ete fasn /oi pollo ete m, ka ete de hmV ti tvnde caleptera pscein ete ka prtera, mwV t ge diken t dikonti ka kakn ka ascrn ty+cnei n pant trp? famn o? KR. Famn. SW. OdamvV ra de diken. KR. O dta. SW. Od dikomenon ra ntadiken, wV /oi pollo oontai, peid ge odamvV de diken.

tenemos otra cosa que hacer, sino examinar, como antes deca, si nosotros, unos sacando de la crcel y otro saliendo, vamos a actuar justamente pagando dinero y favores a los que me saquen, o bien vamos a obrar injustamente haciendo todas estas cosas. Y si resulta que vamos a realizar actos injustos, no es necesario considerar si, al quedarnos aqu sin emprender accin alguna, tenemos que morir o sufrir cualquier otro dao, antes que obrar injustamente. Critn -Me parece acertado lo que dices, Scrates, mira qu debemos hacer. Scrates -Examinmoslo en comn, amigo, y si tienes algo que objetar mientras yo hablo, objtalo y yo te har caso. Pero si no, mi buen Critn, deja ya de decirme una y otra vez la misma frase, que tengo que salir de aqu contra la voluntad de los atenienses, porque yo doy mucha importancia a tomar esta decisin tras haberte persuadido y no contra tu voluntad; mira si te parece que est bien planteada la base del razonamiento e intenta responder, a lo que yo pregunte, lo que t creas ms exactamente. Critn - Lo intentar. Scrates - Afirmamos que en ningn caso hay que hacer el mal voluntariamente, o que en unos casos s y en otros no, o bien que de ningn modo es bueno y honrado hacer el mal, tal como hemos convenido muchas veces anteriormente? Eso es tambin lo que acabamos de decir. Acaso todas nuestras ideas comunes de antes se han desvanecido en estos pocos das y, desde hace tiempo, Critn, hombres ya viejos, dialogamos uno con otro, seriamente sin darnos cuenta de que en nada nos distinguimos de los nios? O, ms bien, es totalmente como nosotros decamos entonces, lo afirme o lo niegue la mayora; y, aunque tengamos que sufrir cosas an ms penosas que las presentes, o bien ms agradables, cometer injusticia no es, en todo caso, malo y vergonzoso para el que la comete? Lo afirmamos o no? Critn -Lo afirmamos. Scrates -Luego de ningn modo se debe cometer injusticia. Critn -Sin duda.

KR. O fanetai. SW. T d d? kakourgen de, Krtwn, o? KR. O de dpou, SkrateV. SW. T d? ntikakourgen kakvV psconta, wV /oi pollo fasin, dkaion o dkaion? KR. OdamvV. SW. T gr pou kakvV poien njrpouV to diken odn diafrei. KR. )Alhj lgeiV. SW. Ote ra ntadiken de ote kakvV poien odna njrpwn, od) n otion psc yp) atvn. ka ra, 49d Krtwn, tata kajomologvn, pwV m# par dxan omologV: oda gr ti lgoiV tis tata ka doke ka dxei. /oV on /otw ddoktai ka /oV m, totoiV ok sti koin# boul, ll n+kh totouV lllwn katafronen orvntaV lllwn t boulemata. skpei d# on ka s e mla pteron koinwneV ka syndoke soi ka rcmeja ntejen bouleumenoi, wV odpote rjvV contoV ote to diken ote to ntadiken ote kakvV psconta mnesjai ntidrvnta kakvV, fstasai ka o koinwneV tV rcV? 49e mo mn gr ka plai /otw ka nn ti doke, so d e p ll ddoktai, lge ka ddaske. e d) mmneiV toV prsje, t met toto koue. KR. )All) mmnw te ka syndoke moi: ll lge. SW. Lgw d# a t met toto, mllon d) rwtv: pteron n tiV omologs t dkaia nta poihton xapathton? KR. Poihton. SW. )Ek totwn d# jrei. pinteV njnde hmeV m# 50a pesanteV t#n plin pteron kakvV tinaV poiomen, ka tata /oV kista de, o? ka mmnomen /oV wmologsamen dikaoiV osin o? KR. Ok cw, SkrateV, pokrnasjai prV rwtV: o gr nnov. 49c

Scrates -Por tanto, tampoco si se recibe injusticia se debe responder con la injusticia, como cree la mayora, puesto que de ningn modo se debe cometer injusticia. Critn - Es evidente. Scrates - Se debe hacer mal, Critn, o no? Critn - De ningn modo se debe, Scrates. Scrates -Y responder con el mal cuando se recibe mal es justo, como afirma la mayora, o es injusto? Critn -De ningn modo es justo. Scrates - Pues el hacer dao a la gente en nada se distingue de cometer injusticia. Critn - Dices la verdad. Scrates -Luego no se debe responder con la injusticia ni hacer mal a ningn hombre, cualquiera que sea el dao que se reciba de l. Procura, Critn, no aceptar esto contra tu opinin, si lo aceptas; yo s, ciertamente, que esto lo admiten y lo admitirn unas pocas personas. No es posible una determinacin comn para los que han formado su opinin de esta manera y para los que mantienen lo contrario, sino que es necesario que se desprecien unos a otros, cuando ven la determinacin de la otra parte. Examina muy bien, pues, tambin t si ests de acuerdo y te parece bien, y si debemos iniciar nuestra deliberacin a partir de este principio, de que jams es bueno ni cometer injusticia, ni responder a la injusticia con la injusticia, ni responder haciendo mal cuando se recibe el mal. O bien te apartas y no participas de este principio? En cuanto a m, as me pareca antes y me lo sigue pareciendo ahora, pero si a ti te parece de otro modo, dilo y explcalo. Pero si te mantienes en lo anterior, escucha lo que sigue. Critn -Me mantengo y tambin me parece a m. Contina. Scrates - Digo lo siguiente, ms bien pregunto: las cosas que se ha convenido con alguien que son justas hay que hacerlas o hay que darles una salida falsa? Critn -Hay que hacerlas. Scrates - A partir de esto, reflexiona. Si nosotros nos vamos de aqu

50b

50c

50d

50e

SW. )All) de skpei. e mllousin hmn njnde ete podidrskein, ej) pwV de nomsai toto, ljnteV /oi nmoi ka t koinn tV plewV pistnteV rointo: Ep moi, SkrateV, t n n ceiV poien? llo ti tot t rg piceireV diano toV te nmouV hmV polsai ka smpasan t#n plin t sn mroV? doke soi /on te ti kenhn t#n plin enai ka m# natetrfjai, n n /ai genmenai dkai mhdn scwsin ll yp diwtvn kyro te ggnwntai ka diafjerwntai? t romen, Krtwn, prV tata ka lla toiata? poll gr n tiV coi, llwV te ka twr, epen ypr totou to nmou pollymnou V tV dkaV tV dikasjesaV prostttei kyraV enai. romen prV atoV ti )Hdkei gr hmV h pliV ka ok rjvV t#n dkhn krinen? tata t romen? KR. Tata n# Da, SkrateV. SW. T on n epwsin /oi nmoi: !W SkrateV, 3 ka tata wmolghto hmn te ka so, mmenen taV dkaiV /aV n h pliV dikz? e on atvn jaumzoimen legntwn, swV n epoien ti !W SkrateV, m# jamaze t legmena ll) pokrnou, peid# ka ewjaV crsjai t rwtn te ka pokrnesjai. fre gr, t +kalvn hmn ka t plei piceireV hmV pollnai? o prvton mn se gennsamen hmeV, ka di) hmvn labe t#n mhtra sou o pat#r ka fteusn se? frson on, totoiV hmvn, toV nmoiV toV per toV gmouV, mmf ti wV o kalvV cousin? O mmfomai, fahn n. )All toV per t#n to genomnou trofn te ka paidean n ka s paidejhV? o kalvV prostatton hmvn /oi p tot tetagmnoi nmoi, para+gllonteV t patr t s se n mousik ka gymnastik paideein? KalvV, fahn n. Een. peid# d gnou te ka xetrfhV ka paidejhV, coiV n epen prvton mn wV oc hmteroV 3sja ka kgonoV ka doloV, atV te ka /oi so prgonoi? ka e toj) /otwV cei, r) x sou oei enai so t dkaion ka hmn, ka tt) n hmeV se piceirvmen

sin haber persuadido a la ciudad, hacemos dao a alguien y, precisamente, a quien me nos se debe, o no? Nos mantenemos en lo que hemos acordado que es justo, o no? Critn - No puedo responder a lo que preguntas, Scrates; no lo entiendo. Scrates -Considralo de este modo. Si cuando nosotros estemos a punto de escapar de aqu, o como haya que llamar a esto, vinieran las leyes y el comn de la ciudad y, colocndose delante, nos dijeran: Dime, Scrates, qu tienes intencin de hacer? No es cierto que, por medio de esta accin que intentas, tienes el propsito, en lo que de ti depende, de destruirnos a nosotras y a toda la ciudad? Te parece a ti que puede an existir sin arruinarse la ciudad en la que los juicios que se producen no tienen efecto alguno, sino que son invalidados por particulares y quedan anulados? Qu vamos a responder, Critn, a estas preguntas y a otras semejantes? Cualquiera, especialmente un orador, podra dar muchas razones en defensa de la ley, que intentamos destruir, que ordena que los juicios que han sido sentenciados sean firmes. Acaso les diremos: La ciudad ha obrado injustamente con nosotros y no ha llevado el juicio rectamente? Les vamos a decir eso? Critn - S, por Zeus, Scrates. Scrates - Quiz dijeran las leyes: Es esto, Scrates, lo que hemos convenido t y nosotras, o bien que hay que permanecer fiel a las sentencias que dicte la ciu dad? Si nos extraramos de sus palabras, quiz dijeran: Scrates no te extraes de lo que decimos, sino respndenos, puesto que tienes la costumbre de servirte de preguntas y respuestas. Veamos, qu acusacin tienes contra nosotras y contra la ciudad para intentar destruimos? En primer lugar, no te hemos dado nosotras la vida y, por medio de nosotras, despos tu padre a tu madre y te engendr? Dinos, entonces, a las leyes referentes al matrimonio les censuras algo que no est bien? No las censuro, dira yo. Entonces, a las que se refieren a la crianza del nacido y a la educacin en la que te has educado? Acaso las que de nosotras estaban establecidas para ello no disponan bien

51a

51b

51c

51d

poien, ka so tata ntipoien oei dkaion enai? prV mn ra soi tn patra ok x sou 3n t dkaion ka prV despthn, e soi n t+canen, ste per pscoiV tata ka ntipoien, ote kakvV koonta ntilgein ote typtmenon ntitptein ote lla toiata poll: prV d t#n patrda ra ka toV nmouV xstai soi, ste, n se piceirvmen hmeV pollnai dkaion hgomenoi enai, ka s d hmV toV nmouV ka t#n patrda kaj) son dnasai piceirseiV ntapollnai, ka fseiV tata poivn dkaia prttein, o t lhje tV retV pimelmenoV? /otwV e sofV ste llhjn se ti mhtrV te ka patrV ka tvn llwn prognwn apntwn timitern stin patrV ka semnteron ka agiteron ka n mezoni mor ka par jeoV ka par) njrpoiV toV non cousi, ka sbesjai de ka mllon ypekein ka jwpeein patrda calepanousan patra, ka pejein poien n kele, ka pscein n ti prosttt pajen hsycan gonta, nte tptesjai nte desjai, nte eV plemon g trwjhsmenon pojanomenon, poihton tata, ka t dkaion /otwV cei, ka oc ypeikton od nacwrhton od leipton t#n txin, ll ka n polm ka n dikasthr ka pantaco poihton n kele h pliV ka h patrV, pejein at#n t dkaion pfyke: bizesjai d oc sion ote mhtra ote patra, pol d totwn ti tton t#n patrda? t fsomen prV tata, Krtwn? lhj lgein toV nmouV o? KR. &Emoige doke. SW. Skpei tonyn, SkrateV, faen n swV /oi nmoi, e hmeV tata lhj lgomen, ti o dkaia hmV piceireV drn nn piceireV. hmeV gr se gennsanteV, kjrqanteV, paidesanteV, metadnteV apntwn n /oo t) 3men kalvn so ka toV lloiV psin poltaiV, mwV proagoreomen t xousan pepoihknai )Ajhnawn t boulomn,

ordenando a tu padre que te educara en la msica y en la gimnasia? S disponan bien, dira yo. Despus que hubiste nacido y hubiste sido criado y educado, podras decir, en principio, que no eras resultado de nosotras y nuestro esclavo, t y tus ascendientes? Si esto es as, acaso crees que los derechos son los mismos para ti y para nosotras, y es justo para ti responder hacindonos, a tu vez, lo que nosotras intentemos hacerte? Ciertamente no seran iguales tus derechos respecto a tu padre y respecto a tu dueo, si lo tuvieras, como para que respondieras hacindoles lo que ellos te hicieran, insultando a tu vez al ser insultado, o golpeando al ser golpeado, y as sucesivamente. Te sera posible, en cambio, hacerlo con la patria y las leyes, de modo que si nos proponemos matarte, porque lo consideramos justo, por tu parte intentes, en la medida de tus fuerzas, destruimos a nosotras, las leyes, y a la patria, y afirmes que al hacerlo obras justamente, t, el que en verdad se preocupa de la virtud? Acaso eres tan sabio que te pasa inadvertido que la patria merece ms honor que la madre, que el padre y que todos los antepasados, que es ms venerable y ms santa y que es digna de la mayor estimacin entre los dioses y entre los hombres de juicio? Te pasa inadvertido que hay que respetarla y ceder ante la patria y halagarla, si est irritada, ms an que al padre; que hay que convencerla u obedecerla haciendo lo que ella disponga; que hay que padecer sin oponerse a ello, si ordena padecer algo; que si ordena recibir golpes, sufrir prisin, o llevarte a la guerra para ser herido o para morir, hay que hacer esto porque es lo justo, y no hay que ser dbil ni retroceder ni abandonar el puesto, sino que en la guerra, en el tribunal y en todas partes hay que hacer lo que la ciudad y la patria ordene, o persuadirla de lo que es justo; y que es impo hacer violencia a la madre y al padre, pero lo es mucho ms an a la patria? Qu vamos a decir a esto, Critn? Dicen la verdad las leyes o no? Critn - Me parece que s. Scrates -Tal vez diran an las leyes: Examina, adems, Scrates, si es verdad lo que nosotras decimos, que no es justo que trates de hacernos lo que ahora intentas. En efecto, nosotras te hemos

51e

52a

52b

52c

peidn dokimasj ka d t n t plei prgmata ka hmV toV nmouV, n m# rskwmen hmeV, xenai labnta t /auto pinai poi n bolhtai. ka odeV hmvn tvn nmwn mpodn stin od) pagoreei, nte tiV bolhtai ymvn eV poikan nai, e m# rskoimen hmeV te ka h pliV, nte metoiken llos poi ljn, nai kese poi n bolhtai, conta t /auto. V d) n ymvn paramen, orvn n trpon hmeV tV te dkaV dikzomen ka tlla t#n plin dioikomen, dh famn toton wmologhknai rg hmn n hmeV kelewmen poisein tata, ka tn m# peijmenon tric famen diken, ti te gennhtaV osin hmn o pejetai, ka ti trofesi, ka ti omologsaV hmn pesesjai ote pejetai ote pejei hmV, e m# kalvV ti poiomen, protijntwn hmvn ka ok grwV pitattntwn poien n kelewmen, ll fintwn dyon jtera, pejein hmV poien, totwn odtera poie. tataiV d famen ka s, SkrateV, taV ataiV nxesjai, eper poiseiV pinoeV, ka oc kista )Ajhnawn s, ll) n toV mlista. e on g epoimi: Di t d? swV n mou dikawV kajptointo lgonteV ti n toV mlista )Ajhnawn g atoV wmologhkV ty+cnw tathn t#n omologan. faen gr n ti !W SkrateV, megla hmn totwn tekmri stin, ti soi ka hmeV rskomen ka h pliV: o gr n pote tvn llwn )Ajhnawn apntwn diaferntwV n at pedmeiV e m soi diaferntwV resken, ka ot) p jewran ppot) k tV plewV xljeV, ti m# pax eV )Isjmn, ote llose odamse, e m poi strateusmenoV, ote llhn podhman poisw ppote sper /oi lloi njrwpoi, od) pijyma se llhV plewV od llwn nmwn laben ednai, ll hmeV soi ikano 3men ka h hmetra pliV: /otw sfdra hmV ro ka wmolgeiV kaj) hmV politesesjai, t te lla ka padaV n at poisw, wV reskoshV soi tV plewV. ti tonyn n at t dk xn soi fygV timsasjai e bolou, ka per nn

engendrado, criado, educado y te hemos hecho participe, como a todos los dems ciudadanos, de todos los bienes de que ramos capaces; a pesar de esto proclamamos la libertad, para el ateniense que lo quiera, una vez que haya hecho la prueba legal para adquirir los derechos ciudadanos y, haya conocido los asuntos pblicos y a nosotras, las leyes, de que, si no le parecemos bien, tome lo suyo y se vaya adonde quiera. Ninguna de nosotras, las leyes, lo impide, ni prohbe que, si alguno de vosotros quiere trasladarse a una colonia, si no le agradamos nosotras y la ciudad, o si quiere ir a otra parte y vivir en el extranjero, que se marche adonde quiera llevndose lo suyo. El que de vosotros se quede aqu viendo de qu modo celebramos los juicios y administramos la ciudad en los dems aspectos, afirmamos que ste, de hecho, ya est de acuerdo con nosotras en que va a hacer lo que nosotras ordenamos, y decimos que el que no obedezca es tres veces culpable, porque le hemos dado la vida, y no nos obedece, porque lo hemos criado y se ha comprometido a obedecemos, y no nos obedece ni procura persuadirnos si no hacemos bien alguna cosa. Nosotras proponemos hacer lo que ordenamos y no lo imponemos violentamente, sino que permitimos una opcin entre dos, persuadirnos u obedecernos; y el que no obedece no cumple ninguna de las dos. Decimos, Scrates, que t vas a quedar sujeto a estas inculpaciones y no entre los que menos de los atenienses, sino entre los que ms, si haces lo que planeas. Si entonces yo dijera: Por qu, exactamente?, quiz me respondieran con justicia diciendo que precisamente yo he aceptado este compromiso como muy pocos atenienses. Diran: Tenemos grandes pruebas, Scrates, de que nosotras y la ciudad te parecemos bien. En efecto, de ningn modo hubieras permanecido en la ciudad ms destacadamente que todos los otros ciudadanos , si sta no te hubiera agradado especialmente, sin que hayas salido nunca de ella para una fiesta, excepto una vez al Istmo, ni a ningn otro territorio a no ser como soldado; tampoco hiciste nunca, como hacen los dems, ningn viaje al extranjero, ni tuviste deseo de conocer otra ciudad y

52d

52e

53a

53b

koshV tV plewV piceireV, tte ekoshV poisai. s d tte mn kallwpzou wV ok ganaktvn e doi tejnnai se, ll ro, wV fhsja, pr tV fygV jnaton: nn d ot) kenouV toV lgouV ascn, ote hmvn tvn nmwn ntrp, piceirvn diafjerai, prtteiV te per n doloV o faultatoV prxeien, podidrskein piceirvn par tV synjkaV te ka tV omologaV kaj) V hmn synjou politeesjai. prvton mn on hmn tot) at pkrinai, e lhj lgomen fskontV se wmologhknai politesesjai kaj) hmV rg ll) o lg, ok lhj. t fvmen prV tata, Krtwn? llo ti omologvmen? KR. )An+kh, SkrateV. SW. &Allo ti on, n faen, synjkaV tV prV hmV atoV ka omologaV parabaneiV, oc yp n+khV omologsaV od pathjeV od n lg crn na+kasjeV boulesasjai, ll) n tesin ebdomkonta, n /oV xn soi pinai, e m# rskomen hmeV mhd dkaiai fanont soi /ai omologai enai. s d ote Lakedamona proro ote Krthn, V d# ekstote fV enomesjai, ote llhn odeman tvn $Ellhndwn plewn od tvn barbarikvn, ll lttw x atV pedmhsaV /oi cwlo te ka tyflo ka /oi lloi nphroi: /otw soi diaferntwV tvn llwn )Ajhnawn resken h pliV te ka hmeV /oi nmoi dlon ti: tni gr n pliV rskoi neu nmwn? nn d d# ok mmeneV toV wmologhmnoiV? n hmn ge pej, SkrateV: ka o kataglastV ge s k tV plewV xeljn. Skpei gr d, tata parabV ka xamartnwn ti totwn t gajn rgs sautn toV pithdeouV toV sauto. ti mn gr kindynesous g sou /oi pitdeioi ka ato fegein ka sterhjnai tV plewV t#n osan polsai, scedn ti dlon: atV d prvton mn n eV tvn +gtat tina plewn ljV, Jbaze Mgarde enomontai gr mfterai polmioV xeiV, SkrateV, t totwn polite, ka soiper

otras leyes, sino que nosotras y la ciudad ramos satisfactorias para ti. Tan plenamente nos elegiste y acordaste vivir como ciudadano segn nuestras normas, que incluso tuviste hijos en esta ciudad, sin duda porque te encontrabas bien en ella. An ms, te hubiera sido posible, durante el proceso mismo, proponer para ti el destierro, si lo hubieras querido, y hacer entonces, con el consentimiento de la ciudad, lo que ahora intentas hacer contra su voluntad. Entonces t te jactabas de que no te irritaras, si tenas que morir, y elegas, segn decas, la muerte antes que el destierro. En cambio, ahora, ni respetas aquellas palabras ni te cuidas de nosotras, las leyes, intentando destruirnos; obras como obrara el ms vil esclavo intentando escaparte en contra de los pactos y acuerdos con arreglo a los cuales conviniste con nosotras que viviras como ciudadano. En primer lugar, respndenos si decimos verdad al insistir en que t has convenido vivir como ciudadano segn nuestras normas con actos y no con palabras, o bien si no es verdad. Qu vamos a decir a esto, Critn? No es cierto que estamos de acuerdo? Critn -Necesariamente, Scrates. Scrates - No es cierto -diran ellas- que violas los pactos y los acuerdos con nosotras, sin que los hayas convenido bajo coaccin o engao y sin estar obligado a tomar una decisin en poco tiempo, sino durante setenta aos , en los que te fue posible ir a otra parte, si no te agradbamos o te pareca que los acuerdos no eran justos. Pero t no has preferido a Lacedemonia ni a Creta, cuyas leyes afirmas continuamente que son buenas, ni a ninguna otra ciudad griega ni brbara; al contrario, te has ausentado de Atenas menos que los cojos, los ciegos y otros lisiados. Hasta tal punto a ti ms especialmente que a los dems atenienses, te agradaba la ciudad y evidentemente nosotras, las leyes. Pues a quin le agradara una ciudad sin leyes? Ahora no vas a permanecer fiel a los acuerdos? S permanecers, si nos haces caso, Scrates, y no caers en ridculo saliendo de la ciudad. Si t violas estos acuerdos y faltas en algo, examina qu beneficio te hars a ti mismo y a tus amigos. Que tambin tus amigos corren

53c

53d

53e

54a

kdontai tvn /autvn plewn ypoblqonta se diafjora hgomenoi tvn nmwn, ka bebaiseiV toV dikastaV t#n dxan, ste doken rjvV t#n dkhn diksai: stiV gr nmwn diafjoreV stin sfdra pou dxeien n nwn ge ka notwn njrpwn diafjoreV enai. pteron on fex tV te enomoumnaV pleiV ka tvn ndrvn toV kosmiwttouV? ka toto poionti ra xin soi zn stai? plhsiseiV totoiV ka naiscyntseiV dialegmenoV tnaV lgouV, SkrateV? /osper njde, wV h ret# ka h dikaiosnh plestou xion toV njrpoiV ka t nmima ka /oi nmoi? ka ok oei schmon [n] fanesjai t to SwkrtouV prgma? oesja ge cr. ll) k mn totwn tvn tpwn pareV, xeiV d eV Jettalan par toV xnouV toV KrtwnoV? ke gr d# plesth taxa ka kolasa, ka swV n hdwV sou kooien wV gelowV k to desmwthrou peddraskeV skeun t tina perijmenoV, difjran labn lla /oa d# ejasin nskeuzesjai /oi podidrskonteV, ka t scma t sauto metallxaV: ti d grwn nr, smikro crnou t b loipo ntoV wV t ekV, tlmhsaV /otw glscrwV pijymen zn, nmouV toV megstouV parabV, odeV V re? swV, n m tina lypV: e d m, kos, SkrateV, poll ka nxia sauto. ypercmenoV d# bis pntaV njrpouV ka doulewn t poivn ewcomenoV n Jettal, sper p depnon podedhmhkV eV Jettalan? lgoi d kenoi /oi per dikaiosnhV te ka tV llhV retV po hmn sontai? ll d# tvn padwn neka bolei zn, na atoV kjrqV ka paidesV? t d? eV Jettalan atoV gagn jrqeiV te ka paideseiV, xnouV poisaV, na ka toto polaswsin? toto mn o, ato d trefmenoi so zvntoV bltion jrqontai ka paidesontai m# synntoV so atoV? /oi gr pitdeioi /oi so pimelsontai atvn. pteron n mn eV Jettalan podhmsV, pimelsontai, n d eV %Aidou podhmsV, oc pimelsontai? eper g ti feloV

peligro de ser desterrados, de ser privados de los derechos ciudadanos o de perder sus bienes es casi evidente. T mismo, en primer lugar, si vas a una de las ciudades prximas, Tebas o Mgara , pues ambas tienen buenas leyes, llegars como enemigo de su sistema poltico y todos los que se preocupan de sus ciudades te mirarn con suspicacia considerndote destructor de las leyes; confirmars para tus jueces la opinin de que se ha sentenciado rectamente el proceso. En efecto, el que es destructor de las leyes, parecera fcilmente que es tambin corruptor de jvenes y de gentes de poco espritu. Acaso vas a evitar las ciudades con buenas leyes y los hombres ms honrados? Y si haces eso, te valdr la pena vivir? O bien si te diriges a ellos y tienes la desvergenza de conversar, con qu pensamientos lo hars, Scrates? Acaso con los mismos que aqu, a saber, que lo ms importante para los hombres es la virtud y la justicia, y tambin la legalidad y las leyes? No crees que parecer vergonzoso el comportamiento de Scrates? Hay que creer que s. Pero tal vez vas a apartarte de estos lugares; te irs a Tesalia con los huspedes de Critn. En efecto, all hay la mayor indisciplina y libertinaje, -y quiz les guste orte de qu manera tan graciosa te escapaste de la crcel ponindote un disfraz o echndote encima una. piel o usando cualquier otro medio habitual para los fugitivos, desfigurando tu propio aspecto. No habr nadie que diga que, siendo un hombre al que presumiblemente le queda poco tiempo de vida, tienes el descaro de desear vivir tan afanosamente, violando las leyes ms importantes? Quiz no lo haya, si no molestas a nadie; en caso contrario, -tendrs que or muchas cosas indignas. Vas a vivir adulando y sirviendo a todos? Qu vas a hacer en Tesalia sino darte buena vida como si hubieras hecho el viaje all para ir a un banquete? Dnde se nos habrn ido aquellos discursos sobre la justicia y las otras formas de virtud? Sin duda quieres vivir por tus hijos, para criarlos y educarlos? Pero, cmo? Llevndolos contigo a Tesalia los vas a criar y educar hacindolos extranjeros para que reciban tambin de ti ese beneficio? O bien no es esto, sino que educndose aqu se criarn y educarn mejor, si t

atvn 54b stin tvn soi faskntwn pithdewn enai, oesja ge cr. )All), SkrateV, peijmenoV hmn toV soV trofesi mte padaV per pleonoV poio mte t zn mte llo mhdn pr to dikaou, na eV %Aidou ljn cV pnta tata pologsasjai toV ke rcousin: ote gr njde soi fanetai tata prttonti meinon enai od dikaiteron od ositeron, od ll tvn svn oden, ote kese fikomn meinon stai. ll nn mn dikhmnoV pei, 54c n pV, oc yf) hmvn tvn nmwn ll yp) njrpwn: n d xljV /otwV ascrvV ntadiksaV te ka ntikakourgsaV, tV sauto omologaV te ka synjkaV tV prV hmV parabV ka kak rgasmenoV totouV /oV kista dei, sautn te ka flouV ka patrda ka hmV, hmeV t soi calepanomen zvnti, ka ke /oi hmteroi delfo /oi n %Aidou nmoi ok emenvV se ypodxontai, edteV ti ka hmV pecerhsaV polsai t sn mroV. ll m se 54d pes Krtwn poien lgei mllon hmeV. Tata, fle etare Krtwn, e sji ti g dokv koein, sper /oi korybantivnteV tvn alvn dokosin koein, ka n mo /ath h c# totwn tvn lgwn bombe ka poie m# dnasjai tvn llwn koein: ll sji, sa ge t nn mo dokonta, n lgV par tata, mthn reV. mwV mntoi e ti oei plon poisein, lge. KR. )All), SkrateV, ok cw lgein. 54e SW. &Ea tonyn, Krtwn, ka prttwmen tat, peid# tat o jeV yfhgetai.

ests vivo, aunque t no ests a su lado? Ciertamente tus amigos se ocuparn de ellos. Es que se cuidarn de ellos, si te vas a Tesalia, y no lo harn, si vas al Hades, si en efecto hay una ayuda de los que afirman ser tus amigos? Hay que pensar que s se ocuparn. Ms bien, Scrates, danos crdito a nosotras, que te hemos formado, y no tengas en ms ni a tus hijos ni a tu vida ni a ninguna otra cosa que a lo justo, para que, cuando llegues al Hades, expongas en tu favor todas estas razones ante los que gobiernan all. En efecto, ni aqu te parece a ti, ni a ninguno de los tuyos, que el hacer esto sea mejor ni ms justo ni ms po, ni tampoco ser mejor cuando llegues all. Pues bien, si te vas ahora, te vas condenado injustamente no por nosotras, las leyes, sino por los hombres. Pero si te marchas tan torpemente, devolviendo injusticia por injusticia y dao por dao, violando los acuerdos y los pactos con nosotras y haciendo dao a los que menos conviene, a ti mismo, a tus amigos, a la patria y a nosotras, nos irritaremos contigo mientras vivas, y all, en el Hades, nuestras hermanas las leyes no te recibirn de buen nimo, sabiendo que, en la medida de tus fuerzas has intentado destruirnos. Procura que Critn no te persuada ms que nosotras a hacer lo que dice. Sabe bien, mi querido amigo Critn, que es esto lo que yo creo or, del mismo modo que los coribantes creen or las flautas, y el eco mismo de estas palabras retumba en m y hace que no pueda or otras. Sabe que esto es lo que yo pienso ahora y que, si hablas en contra de esto, hablars en vano. Sin embargo, si crees que puedes conseguir algo, habla. Critn -No tengo nada que decir, Scrates. Scrates - Ea pues, Critn, obremos en ese sentido, puesto que por ah nos gua el dios.

You might also like